รายงาน

เรอง ไตรภมพระรวง ตอน มนสสภม

เสนอ

อาจารยปาณสรา บวทอง

จดท าโดย

นางสาวณฐจนนท เวยงสรนทร เลขท 14

นางสาวตวงพร จนทรพงษ เลขท 15

นางสาววไลวรรณ ประทบวงศ เลขท 19

นางสาวกนกวรรณ ศรมณ เลขท 23

นางสาวกญญาวร การกลน เลขท 24

นางสาวกลกาญจณ การบญ เลขท 25

นางสาวนภสสร สรอยฟา เลขท 26

นางสาวสณหสร แสงด เลขท 27

ชนมธยมศกษาปท 6/2

รายงานนเปนสวนหนงของวชาภาษาไทย

ภาคเรยนท 1 ปการศกษา 2557

โรงเรยนฤทธยะวรรณาลย

ค าน า

รายงานการศกษาคนควาฉบบนส าเรจลลวงไดดวยความอนเคราะหของทาน

อาจารยปาณสรา บวทอง ครผสอนวชาภาษาไทย ระดบชนมธยมศกษาปท ๖ ผใหทงความร

ค าแนะน า และ แกไขปญหาขอบกพรองตางๆในการท างาน จนท าใหรายงานเลมฉบบน

สมบรณแบบและเรยบรอยทสด

รายงานนจดท าข นเพอศกษาเนอหาไตรภมพระรวง ตอน มนสสภม เปนการศกษา

นอกเหนอจากในต าราเรยน เพอใชประโยชนในการเรยนควบคไปกบหนงสอเรยน วรรณคด

วจกษ และ เพอเปนสอในการเรยนรเพมเตม รายงานนไดรวบรวมเนอหาทส าคญๆไวแลว

จงสะดวกในการคนหาขอมล หากมขอผดพลาดประการใด คณะผจดท า ขออภยมา ณ ทน

คณะผจดท า

สารบญ

หนา

เนอเรองยอ 1

ตวอยางในไตรภมพระรวง 17

คณคาของหนงสอ 17

ค าศพท 21

แบบฝกหด 22

ประวตผแตง 24

บรรณานกรม

ไตรภมพระรวง ตอน มนสสภม

หนงสอไตรภมพระรวงเปนหนงสอส าคญสมยกรงสโขทยทตกทอดมาถงปจจบน เปนวรรณคดทางศาสนาทมอทธพลตอคนไทยมาก เดมเรยกวา "เตภมกถา หรอไตรภมกถา" ในการพมพครงแรกเมอ พ.ศ. 2455 สมเดจพระเจาบรมวงศเธอ กรมพระยาด ารงราชานภาพทรงเปลยนชอหนงสอเลมนเปน "ไตรภมพระรวง" เพอเฉลมพระเกยรตพระรวงเจาแหงกรงสโขทยใหคกบหนงสอสภาษตพระรวง

ไตรภมพระรวง ผแตงคอ พญาลไทย หรอ พระมหาธรรมราชาท 1 ซงเปนนดดาของพอขนรามค าแหงมหาราช พระมหากษตรยองคท ๕ แหงราชวงศพระรวง เมอ พ.ศ.1888 พญาลไทย ทรงแตงข นเพอเทศนาแกพระมารดาและสงสอนประชาชนเนอหาไตรภมพระรวง แสดงใหเหนความเปลยนแปลงของสรรพสง ความไมแนนอนทงมนษยและสตวรวมทงสงไมมชวต เชน ภเขา แมน า แผนดน ดวงอาทตย ดวงจนทร ความเปลยนแปลงนกวไทยเรยกวา ‚ อนจจลกษณะ ‛

ผแตง พระมหาธรรมราชาท 1 (พระยาลไทย)เปนกษตรยองคท 5 ของสโขทย

ชอเดม เตภมกถาหรอ ไตรภมกถา

ความหมาย เรองราวของสามโลก คอ กามภม รปภม อรปภม

ลกษณะการแตง แตงเปนรอยแกว

จดมงหมายในการแตง

1. เพอเทศนาโปรดพระมารดา เปนการเจรญธรรมกตญญ

2. เพอใชสงสอนประชาชนใหมคณธรรม เขาใจพทธศาสนาและชวยกนธ ารงพระพทธศาสนา

3. ชใหเหนคณและโทษของโลกทงสาม ทมแตการแปรเปลยน ไมแนนอน มแตอนจจ

ลกษณะ 4. ชใหมนษยหาทางหลดพนไปจากโลกทงสามเพอไปอยในโลกตรภมหรอนพพาน 5. เนนเรองกฎแหงกรรม โดยเรมเนอหาจากนรกภม

ลกษณะค าประพนธ : รอยแกว ประเภทความเรยงส านวนพรรณนา

เนอหา : เปนวรรณคดพทธศาสนาทพญาลไททรงรวบรวมเนอหาสาระจากคมภรตาง ๆ ในพทธศาสนา ทงพระไตรปฎก อรรถกถา และอน ๆ ไมนอยกวา 30 คมภร จดไดวาเปนพระราชนพนธประเภทคนควารวบรวมทดเลมหนง เนอเรองเรมตนดวยคาถานมสการเปนภาษาบาล มบานแพนกบอกชอผ แตง วนเดอนปทแตง ชอคมภรตาง ๆ บอกจดมงหมายในการแตง แลวกลาว ถงภมทง 3 คอ กามภม รปภม อรปภม ทง 3 ภม แบงออกเปน 8 กณฑ แสดงใหเหนความเปลยนแปลงของสรรพสง ความไมแนนอนทงมนษยและสตว รวมทงสงไมมชวต เชน ภเขา แมน า แผนดน ดวงอาทตย ดวงจนทร ความเปลยนแปลงนกวไทย เรยกวา ‚ อนจจลกษณะ ‛

ไตรภมพระรวงเปนวรรณกรรมทางพทธศาสนาทกลาวถงภม (แดน) ทง 31 คอ กามภม11, รปภม16 และอรปภม4 ซงมเนอหาพรรณนาถงทอย ทตง และการเกดของมนษย สตวนรก เปรต อสรกาย และเทวดา ทตงเหลานมเขาพระสเมรเปนหลก เขาพระสเมรนนตงอยทามกลางจกรวาล มทวเขาและ

ทะเลลอมทวเขามชอตางๆดงน 1. ยคนธร 2. อสนธร 3. กรวก 4. สทศน 5. เนมนธร 6. วนนตก และ7.อศกรรณ ซงเปนเขารอบนอกสดทวเขาเหลานรวมเรยกวาเขาสตตบรภณฑ สวนทะเลทรายลอมอย 7 ชน เรยกวา มหานทสทนดร ถดจากทวเขาอศกรรณออกมาเปนมหาสมทรอยทวทกดานแลวจะมภเขาเหลกกนทะเลนไวรอบเรยกวา ขอบจกรวาลพนไปนอกนนเปนนอกขอบจกรวาล

กามภม คอ โลกของผทยงตดอยในกามกเลส เปนทก าเนดของชวตทงหลายทยงลมหลงอยในกามเปนแดนสขสบายและแดนทเปนทกขปะปนกน ผทเกดในภมตาง ๆ ผทเกดในภมตาง ๆ ในกามภม เพราะผลกรรมของตนเปนใหญกามภมแบงออกเปน 11 ภม ไดแก อบายภม 4 ภม มนษย 1 ภม และสวรรค 6 ภม การพรรณนากามภมแบงออกเปน 6 กณฑ

แบงออกเปน 2 ฝาย ไดแก 1.สคตภม 2. อบายภม 1. สคตภม ไดแก

1.1. มนสสภม ( โลกมนษย )เปนแดนของมนษย 1.2. สวรรคภม (ฉกามาพจรภม) เปนแดนของเทวดาทยงเกยวของในกามม 6 ชนคอจาตมหาราชกา ดาวดงส ยามะ ดสต นมมานรด ปรนมมตวสวด

2. อบายภม ไดแก 2.1. นรกภม ( ม 8 ขม )เปนแดนของสตวนรก 2.2. ดรจฉานภม เปนแดนของสตวทเจรญตามขวาง 2.3. เปรตภม เปนแดนของเปรตทเคยเปนมนษยและท าความชว เกดเปนเปรต 2.4. อสรกายภม เปนแดนของยกษมารหรอผทหลอกมนษยใหตกใจกลว

รปภม หรอรปาวจรภม เปนทอยของพรหมมรป เรยกวา รปพรหม ไมมเพศ มรปงามบรสทธ มแสงสวางรงเรองยงกวาเทวดาทงปวง มเสยงไพเราะ และมอายยนหลายพนปทพย มทงหมด 16 ชน (โสฬสพรหม) จ าแนกออกตามชนของฌานทบคคลไดบรรล เรยงล าดบ ดงน ปรสชชา ปโรหตตา มหาพรหมา ปรตตาภา อปปมานาภาอาภสสรา ปรตตาสภา อปปมาณาสภา สภกณาหา เวหปผลา อสญญสตตาอเวหา ตปปา สทสสา สทสส อกนฏฐา รปภมทเรยกวา มหาสทธาวาส คอรปภม 5 ชนสดทาย (ชนท 11-16) เปนภมทไมถกท าลายดวยไฟบรรลยกลป

อรปภม เปนดนแดนของพรหมทไมมรป มแตจตหรอวญญาณหรออรปาวจรภม เปนแดนของ

พรหมไมมรป มแตจตเทานน แบงออกเปน 4 ชน ไดแก อากาสานญจายตนภมวญญาณญจายตน

ภม อากญจญญายตนภม เนวสญญานาสญญายตนภม หนงสอเลมนกลาวเรมตนตงแตการก าเนของชวตตาง ๆ วามทเกดอยางไร แลวพรรณนาถนทเกด คอ ภมตาง ๆ ทง 31 ภม อยางละเอยดตอนทวา

ดวยมนสสภมและโลกสณฐาน คอภมศาสตรของโลก ไดเลาอยางละเอยดวา ลกษณะของโลกเปน

อยางไร ทวปตาง ๆ ภเขา แมน าคน และสตวเปนอยางไร หนงสอเลมนจบลงดวยการเนนทางไปถง

การดบทกข คอ พระนพพาน วาเปนจดมงหมายอนสงสดของชวต

ภมทง 31 เรยงล าดบจากทกขไปสขไดดงน

กามภม 11

1.นรกภม นรกภม เปนภมต าทสด ประกอบดวย มหานรก 8 ขม, นรกบาว 128 ขม และยมโลกนรก 320 ขม

1.1.มหานรก ม 8 ขมมก าแพงเหลกแดงลกเปนไฟอยเสมอลอมเปนสเหลยมพนบนและพนลางกเปนเหลกแดงทลกเปนไฟ ก าแพงทง 4 ดาน ยาวดานละ 1,000 โยชน หนา 9 โยชน มประตเขา 4 ประต สวนพนบนและพนลางมความหนา 9 โยชน มหานรกทง 8 มดงน

1.1.1.มหาอเวจนรก หรอ นรกททกขทรมานมเคยหยดพก เปนนรกขมทลกทสด มความทกขมากทสดในจกรวาลไตรภม ผทอาศยอยทนในชาตกอนนนไดท าใน อนนตรยกรรม หรอบาปหนก 5 ประการคอ ฆาบดา, ฆามารดา, ฆาพระอรหนต, ท าใหพระพทธเจาหอพระโลหต, ยยงใหสงฆแตกแยกกนผทอาศยอยทนจะถกตรงศรษะ แขน ในอรยาบถทเปนในขณะท าบาป(นงยน นอน ฯลฯ) มหลาวเหลกแทงทะล

ล าตว มไฟนรกคลอกตลอดเวลาแตจะไมเสยชวต ผทอาศยอยทน ตองอาศยอยจนกวาจะครบวาระ 1 กลป

1.1.2.มหาตาปนรก หรอ นรกทมแตความเรารอนเหลอประมาณ ผทอาศยอยทนชาตกอนไดฆาชวตสตวและคนเปนหมมากโดยไมรสกผดผอยอาศยจะถกท าใหตกจากภเขาสงลงมาทพนทเตมไปดวยเหลก

แหลมยาวถกเหลกเสยบทะลล าตว มไฟนรกคลอกตลอดเวลา แตกจะไมเสยชวตผทอาศยอยทนตอง

อาศยไปจนกวลาจะครบวาระ ครงกลป

1.1.3.ตาปนรก หรอ นรกแหงความเรารอน ผทอาศยอยทนจะถกไลใหข นไปทปลายหลาว ทมไฟนรกลกโชนผอยอาศยจะถกไฟคลอกจนพองสก และจะกลายเปนอาหารของสนขนรกหลงจากนน จะม ‚ลมกรรม‛ พดมาใหรางกายฟนข นมาและกถกไลขนไปทปลายหลาว ถกไปนรกคลอก วนเวยนเชนนจนกวาจะครบวาระ 16,000 ป โดยท 1 วน 1 คนในตาปนรก เทยบเทา 9,216 ลานปมนษย

1.1.4.มหาโรรวนรก หรอ นรกทเตมไปดวยเสยงครวญคราง ผทอาศยอยทน ชาตกอนไดปลนขโมยของจากผทอยสง เชน สมณะ ครบพการ ฯลฯ ผทอาศยจะตองยนบนบวเหลกทกลบคม มไฟนรกแผดเผาม

ยมบาลใชกระบองกระหน าตราง แตจะไมเสยชวตตองอาศยอยเชนนไปจนกวาจะครบวาระ 7,000 ป โดยท 1 วน 1 คนในมหาโรรวนรก เทยบเทา 2,305 ลานปมนษย

1.1.5.โรรวนรก หรอ นรกทเตมไปดวยเสยงรองไห ผทอาศยอยทน ชาตกอนเคยเผาสตวทงเปนบอยๆ หรอเปนขาราชการทจรตผทอาศยอยทนจะถกไฟนรกคลอกในบวเหลกในอรยาบถนอนคว าการอาศย

ทน 1 วาระ จะตองอาศยอยนาน 4,000 ปนรก โดยท 1 วน 1 คนในโรรวนรก เทยบเทา 576 ลานปมนษย

1.1.6.สงฆาฏนรก หรอ นรกบดขยสตว ผทอาศยอยทน ชาตกอนไดกระท าทารณสตว เมออาศยอยทนยมบาลจะผกลามผอาศยหลายๆ คนเขาดวยกนและใชคอนเหลกยกษทบรางกายจนแหลกไป และ ‚ลมกรรม‛กจะพดใหฟนชวตมารบโทษใหม วนเวบยเชนนจนกวาจะครบวาระ 2,000 ปนรก โดยท 1 วน 1 คนในสงฆาฏนรก เทยบเทา 145 ลานปมนษย

1.1.7.กาฬสตตนรก หรอ นรกทลงโทษดวยดายด า ผทอาศยอยทนจะถกยมบาลฟาดดวยดายนรก ซงมขนาดและความแขงเทาเหลกเสนโตๆเสนหนง แลวใชเลอยนรกเลอยใหขาดเปนทอนๆผทหนจะถกเหลก

นรกปลวออกมาตดรางกาย แลวลมกรรมกจะพดโชยใหฟนคนอกครง จนกวาจะครบวาระ 1,000 ปนรก โดย 1 วน 1 คนในกาฬสตตนรก เทยบเทา 36 ลานปมนษย ผทอาศยอยทนชาตปางกอนไดทรมาณสตวเลนๆ ท ารายบพการ อาจารย สมณะ หรอผมพระคณ

1.1.8.สญชวนรก หรอ นรกทไมมวนตาย ผทอาศยจะถกยมบาลจบนอนบนแผนเหลกรอนแดง และถกยมบาลฟนรางขาดเปนทอนๆเฉอนเนอหนงจนเหลอแตกระดกแลวลมกรรมกจะพดมาใหฟนมารบโทษ

ตอจนกวาจะครบวาระ 500 ปนรก โดยท 1 วน 1 คนในสญชวนรก เทยบเทา 9 ลานปมนษย

1.2.นรกบาว จะลอมรอบมหานรก 4 ดาน ดานละ 4 ขม รวมแลว มหานรก 1 ขม จะมนรกบาวลอมรอบอย 16 ขม รวมจ านวนนรกบาวทงหมดจงได 128 ขม เปนโลกของผทท าบาป(หรอ เหลอเศษบาป)อยนอยนอยเกนกวาทจะไปเกดในมหานรก แตมากเกนกวาทจะเกดในภมทสงกวาเปนขมทมความทกข

ทรมานนอยกวามหานรกแตกยงหางไกลความสขอยอยางยงยวด

1.3.ยมโลกนรก จะลอมรอบมหานรก 4 ดาน ดานละ 10 ขม รวมแลวมหานรก 1 ขม จะมยมโลกนรกลอมรอบ 40 ขม รวมจ านวนยมโลกนรกทงหมดได 320 ขม เปนโลกของผทมเศษบาปเหลอนอยเกนกวาทจะไปเกดในนรกบาวแตกมากเกนกวาทจะไปเกดในภมทสงกวาน การลงโทษเบากวานรกบาวแตกยง

หางไกลความสขอยางยงยวดเชนกน

ยมบาล หรอนายนรยบาล หรอผดแลนรกเฝาประตนรกไวมพระยายมราชเปนผทรงธรรมเทยงตรงเปนใหญเหนอยมบาลทงหลายหนาทของพระยายมราชคอสอบสวนบญบาปของมนษยทตายไปหากท าบญก

จะไดข นสวรรคท าบาปกจะตกนรก

2.เปรตวสยภม

เปรตเปนผเลวชนดหนง ในไตรภมบรรยายรปรางของเปรตไววาเปรตบางชนดมตวใหญ ปากเทารเขม

เปรตบางชนดกตวผอมไมมเนอหนงมงสา ตาลกกลวง และรองไหตลอดเวลาแตกมเปรตบางชนดทตว

งามเปนทอง แตปากเปนหมและเหมนมากมนษยทท าบาปกบบพการ เชน ดาทอบพการและทบต

บพการจะเกดเปนเปรตสรปรวมๆแลวกคอเมอตอนเปนคนแลวท าบาปอยางใดเมอตายไปกจะเปนเปรต

ตามทท าบาปไว

เปรตนนมโอกาสดกวาสตวนรก เนองจากสามารถออกมาขอบญกศลจากการท าบญของมนษยได

3.อสรกายภม

อสร แปลตรงตววา ผไมใชสระหรอไมใชพวกเทวดาทมพระอนทรเปนหวหนา เดมพวกอสรมเมองอยบน

เขาพระสเมรหรอสวรรคชนดาวดงสนนเอง ภายหลงพวกเทวดาคดอบายมอมเหลาพวกอสรเมาจนไมได

สตแลวพวกเทวดากชวยกนถบอสรใหตกเขาพระสเมรดงจมลงใตดนเมออสรสรางเมาไดสตแลวกส านก

ตวไดวาเปนเพราะกนเหลามากจนเมามายจงตองเสยบานเมองใหกบพวกเทวดาจงเลกกนเหลาแลวไป

สรางเมองใหมใตบาดาลเรยกวา อสรภพ

พวกอสรกายมบานเมองเปนของตนเอง เรยกวาอสรภพ อยลกใตดนไป 84,000 โยชน เปนบานเมองงดงามมากเตมไปดวยแผนทองค าคอบานเมองของอสรนจะมเหมอนสวรรคของเทวดา เชน กลางสวรรค

มตนปารชาต กลางเมองอสรกมตนแคฝอย เมองอสรมเมองใหญอย 4 เมองโดยมพระยาอสรปกครองอยทกเมอง ในบรรดาอสรมอยตนหนงมอ านาจมากชอวา ราห

อสรราหมหนาตาหวหทใหญโตมากกวาเหลาเทวดาทงหลายในสวรรค ราหมความเกลยดชงพระอาทตย

และพระจนทรมากในวนพระจนทรเตมดวงหรอวนเดอนงามและวนเดอนดบราหจะข นไปนงอยบนเขา

ยคนธรอนเปนทวเขาทวแรกทลอมเขาพระสเมรซงเปนทอยของเทวดา ราหจะคอยใหพระอาทตยหรอ

พระจนทรผานมาเพอทจะคอยอาปากอนกวางใหญอมเอาพระจนทรหรอพระอาทตยหายลบไปบางครงก

เอานวมอบงไวบาง เอาไวใตคางบางเหตการณเหลานเรยกกนวา สรยคราสและจนทรคราส

เรองราวทเปนเหตท าใหราหมความเกลยดชงพระอาทตยและพระจนทรกคอ มการกวนเกษยรสมทรของ

เหลาบรรดาเทวดาและอสรเพอท าน าอมฤตเมอกวนส าเรจแลวเทวดากไมยอมใหเหลาอสรกนแตราห

ปลอมเปนเทวดาเขาไปกนน าอมฤตกบเทวดาดวยพระอาทตยและพระจนทรเหนจงไปฟองพระวษณวา

ราหปลอมตวเปนเทวดามากนน าอมฤตพระวษณทรงขวางจกรแกวไปตดตวราหออกเปนสองทอนแต

ราหไมตายเพราะไดกนน าอมฤตไปแลว ครงตวทอนบนจงเปนราหอยแตครงตวทอนลางกลายเปนอสร

อกตวหนงชอเกต

4.ตรจฉานภม

ตรจฉานตภม หรอเดรจฉานตภม คอแดนของเดยรฉานแปลวาตามขวางหรอตามเสนนอนตรงกนขามกบคนซงไปตวตรงดงนนสตวเดรจฉานกหมายถงสตวทไปไหนมาไหนตองคว าอก

ในหนงสอไตรภมตอนนเรมตนกลาวถงสตวอนเกดมาในแดนเดรจฉานวามเกดจากไข (อณฑชะ) จากม

รกอนหอหม(ชลาพชะ)จากใบไมและเหงอไคล(สงเสทชะ) เกดเปนตวข นเองและโตทนท(อปปาตกะ)

สตวเดรจฉานนนมความเปนอย 3 ประการ คอ รสบพนธ รกน รตายเรยกเปนศพทวา กามสญญา อาหารสญญา และมรณสญญาสวนคนนนเพมอกสญญาหนงคอ ธธมสญญา คอรจกการท ามาหากน ร

บาปบญหรอตรงกบค าวาวฒนธรรมนนเองสตวทกลาวในแดนเดรจฉานหลกๆกมดงน

-ราชสห เปนสตวจ าพวกเดยวกบสงโต ไมมตวตนจรงอยในโลกนแตเปนสตวทอยในวรรณคดเทานน

-ชางแกว อาศยอยทถ าทองวากนวาพระพทธเจาเคยเสวยพระชาตเคยไปเกดเปนชางนอยหนงชาต

-ปลา ในแดนเดรจฉานนปลาทอาศยอยทนจะมขนาดใหญมากตวทเลกสดกยงยาวถง 75 โยชน ตวทใหญกยาวถง 5,000 โยชนปลาทรจกกนดคอ พญาปลาอานนท ซงหนนชมพทวปอย

-ครฑ อาศยอยทตามฝงสระใหญชอสมพลสระทตนเขาพระสเมรหรอสระตนงว กวางได 500 โยชนพระยาครฑทเปนหวหนาตวโต 50 โยชน ปกยาวอก 50 โยชน ปากยาว 9 โยชนตนทงสองยาว 12 โยชน ครฑกนนาคเปนอาหาร และเปนพาหนะของพระนารายณ

-นาค หรองมหงอนและมตน นาคมสองชนด คอ ถลชะ หรอนาคทเกดบนบก และ ชลชะ หรอนาคทเกดในน า นาคถลชะจะเนรมตตนเปนคนหรอเทวดานางฟาไดแตบนบกนาคชลชะจะเนรมตตนเปนคนหรอ

เทวดานางฟาไดแตในน าเทานนเรองนาคเปนทรจกกนดในประวตศาสตรเอเชยตะวนออกเฉยงใต คอเปนบรรพบรษของชนชาตตางๆ เชน เขมร ลาว มอญ

-หงส อาศยอยทถ าทองบนเขาคชฌกฏหรอเขายอดนกแรง หงสเปนพาหนะของพระพรหม

5.มนสสาภม

กลาวถงฝงสตวอนเกดในมนสสาภม มก าเนดดงนตงแตเรมตนปฏสนธในครรภมารดากเรมกอตวเปน

กลละกลละมรปรางโปรงเหลวเหมอนน าหรอเหมอนเมอกตมเปนค าทใชเฉพาะสงทหอหมกอก าเนดเปน

คนเทานนกลละทกอเปนตวเดกข นมานตามวทยาศาสตรกลาวเรยกวา ‘cell’ เมอเวลาผานไปกเกดกลายเปนตวเดกข นนงกลางทองแมและเอาหลงมาชนทองแม มสายสะดอเปนตวสงอาหารทแมกนเขา

ไปใหแกเดกเดกทนงอยกลางทองแมนนจะนงอยเวลาประมาณ 8-10 เดอนแลวจงคลอดจากทองแม

ทวปทมนษยอาศยอยม 4 ทวป ไดแก

1. อตรกรทวป อยทางทศเหนอของเขาพระสเมร มนษยทอาศยอยในทวปน มลกษณะใบหนาเปนรป 4 เหลยม รกษาศล 5 เปนนจ มอาย ประมาณ 1,000 ป เปนหนมสาวอยเสมอ อาศยอยตามโพรงไม ไมตองท างานใด ๆ แตงตวสวยงาม มกบขาวและทนอนเกดข นตามใจปรารถนา 2. บรพวเทหทวป อยทางทศตะวนออกของภเขาพระสเมร มนษยทอาศยอยในทวปนมใบหนาตอนบนโคงตดลงมาเหมอนบาตร มอาย ประมาณ 700 ป 3. อมรโคยานทวป อยทางทศตะวนตกของภเขาพระสเมร มนษยทอาศยอยในทวปนมใบหนาวงกลม คลายวงพระจนทร มอาย ประมาณ 500 ป 4. ชมพทวป อย ทางทศใต ของภเขาพระสเมร คอ มนษยโลกนเอง อายขยของมนษยไมแนนอนข นอยกบการท าบญหรอท ากรรม แตทวปนกพเศษกวา 3 ทวปคอ เปนทเกดของพระพทธเจา พระ

จกรพรรดราช และพระอรหนต

ไตรภมพระรวงกลาวถงก าเนดของสงมชวต 4 ประการ คอ

1. อณฑชะ เกดจากไข เชน พวกน า ไก ปลา และง

2. ชลามพชะ เกดจากปมเปอกและมรกหอหม ไดแก ชาง มา วว ควาย และคน

3. สงเสทชะ เกดจากใบไม ตนไม ดอกไม ละออง ดอกบว หญาเนา โลหต เนอเนาและเหงอไคลและทเปยกชน ไดแก หนอน แมลง บง รน ยง คนทเกดแบบนจะไมไดเกดในครรภมารดา หรอถา

เกดในครรภกจะไมมรกหอหม แตเมอเกดมาแลวกเลกเปนทารกแลวคอยๆ เจรญวยข นเปนปกต

4. อปปาตกะ เกดขนเองแลวโตเตมท ไมเตบโตขนทละนอยเหมอนสามพวกแรก ไดแก สตวนรก เทวดา พรหม เทวดาซงลงมาเกดเปนมนษยผมบญใหญมกมก าเนดเปนอปาตกะ เชน พระยาลว

จงกราช กษตรยองคแรกแหงเมองเชยงแสน แควนโยนกแตเดมเปนเทวดา เมอไดรบบญชาใหลงมาเปน

กษตรยกลงมาเกดทนททลงมาถงโลกมนษยกโตเปนหนม

ไตรภมพระรวงกลาววา มนษยสวนใหญจะเกดเปนชลามพชะ แตทเกดเปนอปปาตกะ เชน นางอมปาลคณกา (อมพปาลกา) หญงโสเภณ ซงตอมามบตรชอ โกณฑญกมาร ทงนางและบตรไดออกบวชในพระพทธศาสนาตอมา และบรรลอรหนตทงค

ในไตรภมพระรวงกลาววาสาเหตทสตรจะตงครรภไดนนม 7 ประการ คอ

1. เพราะเสพสงวาสอยรวมกบบรษ

2. เพราะเอาเสอผา เครองนงหมของชายทตนรกมานง มาหมชมเชยแทนตวชาย

3. เพราะไดกนน าราคะของชายทตนรก

4. เพราะถกชายลบคล าเนอตวและทอง แลวตนมใจยนดรกชายนน

5. เพราะตนรกบรษแลวบรษนนกลายมาเปนสตรตนกยนด

6. เพราะตนรกบรษแลวจงตงครรภเพราะไดยนเสยงบรษทตนรกใคร เจรจาพาทกเกดยนด

7. เพราะไดดมกลนบรษทตนรก

จะ เหนไดวาสาเหตหลกคอ ขอท 1 สวนขอท 2-7 นนเปนมลเหตทจะท าใหเกดสาเหต

ขอท 1 ได ดงนนค าสอนของคนโบราณนนไมไดลาสมยเลย 7 ประการทกลาวมานนเปนสงทสตรควรระมดระวงเปนอยางยง ในภาวะทยงไมมความพรอมในการจะมครอบครว หรอวฒภาวะยง

ไมพรอมพอ เนองจากปญหาอน ๆ อาจจะตามมาอก

สวนสตรทยงสาวทกคนจะตงครรภได และลกจะอยในทองนอย เมอลกจะปฏสนธนนตองเปนระยะทหมดประจ าเดอน 7 วน และถาตงทองแลวจะไมมประจ าเดอนอก สตรทมสามแลวจงควรมลก

สวนสตรทไมสามารถมลกไดเปนเพราะกรรมของผมาเกดนนเปนเหตใหเกดลมในทองและพดตองครรภ

กแทงตาย หรอบางครงกมตวพยาธมากน

สตวทปฏสนธในครรภมารดาเมอแรกกอตวมลกษณะเปน กลละ มขนาดเลกทสดเหลอทนกเหน (คอ เปนเซลล ๆ เดยวนนเอง) เปรยบไดกบการน าเสนผมชาวอตตรกรทวป (ซงเลกกวาเสนผม

ชาวชมพทวปถงแปดเทา) มาชบน ามนงาอนงามใสแลวสลดเสยเจดครง ถาเหลอน ามนยอยลงตรงปลาย

ผมเทาใด กยงถอวาใหญกวา กลละ ถาจะเปรยบใหเทากนกตองใชขนเนอทรายทชอ ชาตอณนาโลม ซง

อยทเชงเขาหมพานต เนอทรายชนดนมขนเสนเลกกวาผมชาวอตรกรทวป เมอเอาขนเนอทรายนชบน ามนงาอนสวยงามแลวเอามาสลด 7 ครง น ามนทยอยลงมาปลายขนทรายจะมขนาดใหญเทากลละ

ตอจากน กลละ กเจรญเตบโตข น เพราะมธาตทง 4 (ดน น า ลม ไฟ) เมอครบ 7 วน จะเปนน าลางเนอ ตอมาอก 7 วนจะขนเปนชนเนอ ตอมา 7 วน แขงเปนกอนดงไขไกแลวคอยโตข น อก 7 วนกเปนตมราวหวหดขน 5 แหง เรยกวา ปญจสาขา ( ศรษะ มอ เทา) อก 7 วนเปนฝามอ นวมอ แลวจง

เปนขนเปนเลบ และอนๆครบถวน 32 ประการ เปนตวเดกนงอยกลางทองแม เอาหลงมาตอหนงทองแม อาหารทแมกนเขาไปกอนจะอยใตกมารนน อาหารทแมกนเขาไปทหลงจะอยเหนอกมารและทบหวกมารนนอย กมารจงไดรบความล าบากยงนกเพราะในทองแมเปนทชน เหมนกลนเนาอนเกดจาก

อาหารทแมกนเขาไป และกลนพยาธทอยในทองแมอนได 80 ครอก กมารนนนงยองๆ ก ามอทงสอง ค ตวตอหวเขาทงสอง เอาหวไวเหนอเขาเหมอนกบลงเมอทนงก ามอซบเซาเมอฝนตก อยในโพรงไม

นน และในทองของแมกรอนดงในหมอตม แมอาหารทกนเขาไปกไหมและยอยไดดวยอ านาจแหงไฟนน แตตวกมารไมไหมตายกเพราะดวยบญทจะเกดเปนคนนนเอง กมารเมออยในทองแมนน ไมเคยได

หายใจเขาออก มเคยไดเหยยดมอ เหยยดเทาออกเลย ตองทนทกขทรมานเจบเนอเจบตวดงคนทเขาเอา

ใสไวในไหอนคบแคบ ยามแมเปลยนอรยาบถแตละครงไมวาจะยน เดน นงหรอนอน กมารนนกจะเจบราวจะตาย เปรยบไดกบลกงทหมองเอาไปเลน สายสะดอของกมารนนกลวงดงบวสายทชอ อบล ปลายไปตดเกาะทหลงทองแม ขาว น า และอาหารอนใดทแมกนและโอชารสกเปนน าชมเขาไปในสะดอ แลว

เขาไปในทองกมารเพอเลยงชวตใหเตบโตตอไป

กมารนนตองทนทกขทรมานอยในทองนานนกหนา บางก 7 เดอน บาง ก 8 เดอน 9 เดอน 10 เดอน หรอครบขวบป จงคลอดออกจากทองแม กมารใดอยในทองแมพยง 6 เดอน เมอคลอดแลวกอาจจะไมรอดชวต คนทอยในทองแม 7 เดอน จะเปนคนออนแอ ไมทนแดดทนฝน คนผใดมาจากนรกมาเกด เมออยในทองแม แมจะเดอดรอนใจ ตระหนก และกระหาย

คมภรพรหมจนดากลาวถงอาหารแพทองวา

ถามารดาอยากกนมจฉะมงสา เนอ ปลา และสงของสดคาว ทานวาสตวนรกมาปฏสนธ

ถามารดาอยากกนน าผง น าออย น าตาล ทานวามาแตสวรรคมาเกด

ถามารดาอยากกนสรรพผลไม ทานวาดรจฉานมาปฏสนธ

ถามารดาอยากกนดน ทานวาพรหมลงมาปฏสนธ

ถามารดาอยากกนสงเผดรอน ทานวามนษยมาปฏสนธ

เมอกมารในครรภเปนสตวนรกมาเกด แมกพลอยรอนไปดวยและเมอคลอดออกมา กมารนนรอน ผทจากสวรรคมาเกด เมออยในทองอยเยนเปนสข มารดากอยเยนเปนสข เมอคลอดออกมากมาร

นนกเยนเนอเยนใจ ผใดทเคยเปนสตวนรกหรอเปนเปรตมากอน เมอคลอดออกมากรองไห เพราะคดถง

ความล าบากทลวงมาแลว ถามาจากสวรรคกหวเราะกอนเพราะคดถงความสขแตหนหลง

คนเราเมอมาเกดในทองแมและเมอออกจากทองแมไมรเดยงสา ไมรอะไรจ าอะไรไมไดทงหมด

สวนผทจะมาเกดเปนพระปจเจกพทธเจา พระอรหนตาขณาสพเจา และจะมาเปนพระอครสาวก จะร

อะไรทกอยางตงแตถอก าเนดมาเปนคน แตเมอออกจากทองแมกยอมหลงลมไปเชนคนทงหลาย สวนพระโพธสตวในชาตสดทายคอชาตทจะมาตรสรเปนพระพทธเจา จะรทกอยางตงแตแรกมาปฏสนธ เมอ

อยในครรภและเมอออกจากครรภ เมออยในครรภกไมไดนงจบเจาหอตวเหมอนกบคนทงหลาย แตจะนงแพนงเชง (นงขดสมาธ) อยางนกปราชญนง มรศมจากกายตวเรองงามดงทองทะลพงออกมาภายนอกทอง พระมารดาและผอนกแลเหน รงเรองงดงามดงเอาไหมแดงมารอยแกวขาว ความใสของ

แกวท าใหมองเหนไหมแดงทอยภายในได และเมอจะเสดจออกจากครรภมารดาลมอนเปนบญนนกไมได

พดเอาหวมาเบอง ต าใหเทาข นขางบนเหมอนฝงคนทงหลาย แตพระองคจะเหยยดเทาออกลกข นยนและ

เสดจออกจากครรภมารดา สวนพระโพธสตวในชาตอน ๆ ทไมใชชาตสดทายจะเปนปกตเหมอนคน

ทงหลาย เมอใดทพระโพธสตวซงจะมาตรสรเปนพระพทธเจาลงมาปฏสนธ หรอมาประสต แผนดนทว

โลกธาตจะหวนไหวเปนเครองหมายหรอนมตบอกใหรวา พระโพธสตวมาเกด เรยกวาแผนดนไหวทวทง

หมนจกรวาล น าทชแผนดนกไหว น ามหาสมทรกฟมฟอง เขาพระสเมรกหวนไหวดวยบญสมภารของ

พระองค

ฝงคนทงหลายเมอออกจากทองแม จะเกดเปนลมกรรมชวาตพดใหศรษะคลอยต าลงสทจะออกอนคบแคบนกหนา ดจดงฝงสตวนรกอนยมบาลกมตนและหยอนหวลงในขมนรกอนลกไดรอยวา เมอ

คลอดออกมากมารนนกเจบเนอนกหนาเปรยบไดกบชางสารทเขาเขนออกทางประตเลกและแคบ หรอ

มฉะนนกเปรยบกบสตวนรกทถกคงไคยบรรพตบดทบไว เมอพนทองแมแลวลมในทองกมารกพดออก

กอน ลมภายนอกจงพดเขาไปถงลนกมารนน กมารจงรจกหายใจเขาออก ฝงคนทงหลายในโลกแมองคพระโพธสตวเมอออกจากทองแมแลว ดวยเหตทแมมใจรกเลอดในอกแมจงหลายเปนน านมไหลออกมา

ใหลกไดดดกน

ลกทเกดมา แบงออกเปน 3 ประเภท คอ

1. อภชาตบตร เฉลยวฉลาด นกปราชญ รปงาม มงม มยศถาบรรดาศกด มก าลงยงกวาพอแม

2. อนชาตบตร มความร รปโฉม และก าลงเทากบพอแม

3. อวชาตบตร ลกทถอยกวาพอแมทกประการ

คนทงหลายแบงเปน 4 ชนด คอ

1. คนนรก : ผท าบาป ฆาสตวตดชวต บาปนนตามทนถกตดตนมอ และทกขโศกเวทนา

2. คนเปรต :คนทไมเคยท าบญเลยตงแตชาตปางกอน เกดมาเปนคนเขญใจ เสอผาแทบไมมพนกาย อดอยากไมมกน รปโฉมขรวข เหร

3. คนเดรจฉาน : คนทไมรบาป บญ ไมมเมตตากรณา ไมรจกย าเกรงผใหญ ไมรจกปฏบตพอแม ครบาอาจารย ไมรกพรกนอง กระท าบาปอยเสมอ

4. มนษย:คนทรจกบาปบญ รกลว ละอายตอบาป รกพรกนอง มเมตตากรณา ย าเกรงผใหญ พอแม ครอาจารย รจกคณพระรตนตรย

มนษยทงหลายแบงออกเปน 2 จ าพวก คอ

1. อนธปถชน เมอตายไปยอมไปเกดในจตราบาย คอ นรกภม เปรตภม ดรจฉานภม อสรกายภม ถามาเกดเปนมนษยกยอมทพพลภาพ เปนคนอปลกษณบดส เปนคนโหดเพราะไมรจกการท าบญ

2. กลยาณปถชน เมอตายไปกไปเกดในสวรรค

ล าดบการก าเนดของมนษย ในไตรภมพระรวง เรมจาก

ปฏสนธ = กลละ (ขนาด เศษ 1 สวน 256 ของเสนผม) 7 วน = อมพทะ (น าลางเนอ) 14 วน = เปส (ชนเนอ) 21 วน = ฆนะ (กอนเนอ, แทงเนอ ขนาดเทาไขไก) 28 วน = เบญจสาขาหด (มหว แขน 2 ขา 2) ครบ 1 เดอน 35 วน = มฝามอ นวมอ ลายนวมอ 42 วน = มขน เลบมอ เลบเทา (เปนมนษยครบสมบรณ) 50 วน = ทอนลางสมบรณ 84 วน = ทอนบนสมบรณ 184 วน = เปนเดกสมบรณ นงกลางทองแม ( 6 เดอน)

การคลอด - ทอง 6 เดอนคลอด ทารกนนไมรอด (บหอนไดสกคาบ) ทอง 7 เดอนคลอด ทารกนนไมแขงแรง (บมไดกลาแขง)

การเกด

มาจากสวรรค ตวเยน ออกมาแลวหวเราะ มาจากนรก ตวรอน ออกมาแลวรองไห

ลมกรรมชวาตคอลมเกดแตกรรม ดนใหเดกคลอดออกมากาลทง 3 ไดแกกาล 1 แรกเกดในทองแมกาล 2 อยในทองแมกาล 3 ออกจากในทองแม* คนธรรมดา ไมรตว จ าไมไดทง 3 กาล* พระปจเจกโพธเจา/ พระอรหนตาขณาสพเจา / พระอครสาวกเจา 2 กาลแรกรตว แตจ ากาลท 3 ไมได*** ควรอมสงสารแลคอ เกดเปนคนควรใชชวตใหคมคา

6.จาตมหาราชกาภม

สวรรคชนจาตมหาราชกภม เปนสวรรคชนแรก สงจากพนโลกได 46,000 โยชนเปนดนแดนของผมจตใจสงสง แตยงเกยวของในกามคณจาตมหาราชกภม แปลวาแดนแหง 4 มหาราชสวรรคชนนตงอยเหนอเทอกเขายคนธรอนเปนเทอกเขาแรกทลอมรอบเขาพระสเมร บนเทอกเขายคนธรทง 4 ทศ มเมองใหญ 4 เมองเมองทอยทางทศตะวนออกของเขาพระสเมรมทาวธตรฐเปนเจาเมอง เปนใหญเหนอคนธรรพ (เปนอมนษยจ าพวกหนง ครงเทวดาครงมนษย เปนนกดนตรและชอบผหญง) เมองทอยทางทศตะวนตกของเขาพระสเมรมทาววรปกษเปนเจาเมอง เปนใหญเหนอนาค เมองทอยทางทศใตของเขาพระสเมรมทาววรฬหกเปนเจาเมอง เปนใหญเหนอพวกกมภณฑ (เปนยกษจ าพวกหนง มทองใหญและมอณฑะเหมอนหมอ) เมองทอยทางทศเหนอของเขาพระสเมรมทาวไพศรพเปนเจาเมอง เปนใหญเหนอ

พวกยกษ ทาวมหาราชทง 4 นเรยกรวมๆวา จตโลกบาลทง 4 คอผดแลรกษาโลกทง 4 ทศ

7.ดาวดงสภมเปนสวรรคชนท 2 อยเหนอจาตมหาราชกาภมขนไปอก 46000 โยชนมพระอนทรเปนเจาแกพระยาเทพยดาทงหลาย ทรายลอมออกไปทง 4 ทศ รวม 32 พระองค เหลาเทพยดาม 2 จ าพวก คอ – สมมตเทวดาคอฝงทาวและพระยาในแผนดน ผรหลกแหงบญธรรม และกระท าโดยทศพศราชธรรมทง 10 ประการ – อปปตเทวดาคอเหลาเทพยดาในพรหมโลก – วสทธเทวดาคอพระพทธปจเจกโพธเจา และพระอรหนตสาวกเจา ผเสดจเขาสนพพาน

8.ยามาภม

สวรรคชนยามา เปนสวรรคชนท 3 อยสงจากสวรรคชนดาวดงส 84,000 โยชน มพระยาสยามเทวราชครองอยสวรรคชนนสงกวาวถการโคจรของพระอาทตยแตกไมมดเนองจากรศมแกวและรศมตวเทวดาสอง

สวางอยเสมอ

9.ดสตาภม

สวรรคชนดสต เปนสวรรคชนท 4 อยสงจากสวรรคชนยามา 168,000 โยชน มพระยาสนดสตเทวราช พระโพธสตวซงจะเสดจลงมาตรสรเปนพระพทธเจา มพระศรอารยโพธสตวซงจะมาตรสรเปนพระพทธเจาในภายภาคหนา

10.นมมานรดภม

สวรรคชนนมมานรด เปนสวรรคชนท 5 อยสงจากสวรรคชนดสต 336,000 โยชน

11.ปรนมตวสวตตภม

สวรรคชนปรนมมตวสวตต เปนสวรรคชนท 6 อยสงจากสวรรคชนนมมานรด 672,000 โยชน มพระยาปรนมมตวสวตตครองอย

รปภม 16

อยเหนอสวรรคชนสงสด

12.พรหมปารสชชาภม ดนแดนของผส าเรจปฐมฌาณขนตน

12.พรหมปโรหตาภม ดนแดนของผส าเรจปฐมฌาณขนกลาง

14.มหาพรหมาภม ดนแดนของผส าเรจปฐมฌาณขนสง

15.ปรตตาภาภม ดนแดนของผส าเรจทตยฌาณขนตน

16.อปปมาณาภาภม ดนแดนของผส าเรจทตยฌาณขนกลาง

17.อาภสสราภม ดนแดนของผส าเรจทตยฌาณขนสง

18.ปรตตสภาภม ดนแดนของผส าเรจตตยฌาณขนตน

19.อปปมาณสภาภม ดนแดนของผส าเรจตตยฌาณขนกลาง

20.สภกณหาภม ดนแดนของผส าเรจตตยฌาณขนสง

21.เวหปปผลาภม ดนแดนของผส าเรจจตตฌาณ มผลไพบลย พนจากการท าลายของน า ลม ไฟ

22.อสญญสตตาภม ดนแดนของพรหมไรนาม มรางกายสงางาม

23.อวหาภม ดนแดนของพระอรหนตขนอนาคาม เคยเปนสาวกของพระพทธเจา

24.อตปปาภม ดนแดนของพรหมผไมเดอดรอนทงกาย วาจา ใจ เพราะสามารถระงบนวรณได

25.สทสสาภม แดนของผเหนสภาวธรรมแจงชด

26.สทสสภม แดนของพรหมผเหนธรรมแจมแจง

27.อกนฎฐาภม แดนของพรหมทมคณสมบตมากพอจะนพพานได

อรปภม 4

แดนของพรหมทมแตจต ดวยไมพอใจทรปกายเปนสาเหตแหงความทกขนานปการ

28.อากาสานญจายตนภม แดนของพรหมทมแตจต เขาถง ภาวะมอากาศไมมทสด

29.วญญาณญจายตนภม แดนของผทเขาถง ภาวะวญญาณไมมทสด

30.อากญจญญายตนภม แดนของผทเขาถง ภาวะไมมอะไร

31.เนวสญญานาสญญายตนภม แดนของผทเขาถง ภาวะไมมสญญากไมใช มสญญากไมใช

นพพาน

ความสขใดๆ ในเทวโลกหรอพรหมโลก จะเทยบเทานพพานสขนนหาไมเปรยบไดดงแสงหงหอยหรอจะส

แสงตะวน หยดน าอนตดอยปลายผมหรอจะเทาน าในมหาสมทร เพราะหยดเหตแหงการเกดและดบ

นพพานม 2 จ าพวกคอ กเลสปรนพพานนพพานของพระอรหนตผยงเสวยอารมณท นาชอบใจและไมนาชอบใจทางอนทรย 5 รบรสขทกข คอดบกเลสแตยงมเบญจขนธเหลอ ขนธปรนพพานดบกเลสไมมเบญจขนธเหลอคอนพพานของพระอรหนต ผระงบการเสวยอารมณทงปวงแลวในไตรภมกถานแสดงใหเหนวา แมจะไดมรรคผลจนสงถงทสดแหงภมคอเนวสญญานา

สญญายตนภม ในอรปภมแตจตนนยงมสญญาอยในสภาวะทยงไมแนนอน จงมดบและเกดแตถาได

พจารณาอรยะสจ 4 สามารถดบเบญจขนธคอ ขนธ 5 ( รป เวทนาสญญา สงขาร วญญาณ ) เทากบไดดบกเลสและกองทกขเขาสสภาวะทเปนสขสงสด คอ นพพาน เพราะไรกเลสไรทกข เปนอสรภาพ

อนสมบรณ

ลกษณะเดน หนงสอไตรภมพระรวง ถงแมวาเปนวรรณคดโบราณทใชภาษาไทยแบบเกา และมศพททางพระพทธศาสนาปะปนอยมาก ท าใหยากแกการอานส าหรบผทไมมพนฐานทางพทธศาสนา

มากอนกตาม แต ส านวนพรรณนาแจมแจง ไพเราะ ชวยใหเกดจนตภาพและท าใหเกดความรสกคลอยตามไปดวย เชน ตอนพรรณนาถงความนากลวในนรกภม และความสขสบายในสวรรค เปนตน ทก ๆ ตอนทกลาวถงเรองใดเรองหนง ผทรงพระราชนพนธไดทรงอธบายตอนนนอยางละเอยด เชน ตอนพรรณนาลกษณะของเปรต ไดกลาวเอาไวชดเจน ดงน " เปรตลางจ าพวกตวเขาใหญ ปากเขานอยเทารเขมนนกม เปรตลางจ าพวกผอม หนกหนา เพออาหารจะกน บมได แมวาจะขอดเอาเนอนอย 1 กด เลอดหยด 1 กด บมไดเลย เทาวามแต

กระดกและหนงพอกกระดกภายนอกอยไส หนงทองนนเหยวตดกระดกสนหลงแล ตานนลกและกลวงดงแสรงควกเสย ผมเขานนยงรยรายลงมาปกปากเขา มาตรวาผารายนอยหนงกดและจะมปกกายเขานน

กหามไดเลย เทยรยอมเปลอยอย ชวตนเขานนเหมนสาบพงเกลยดนกหนาแลเขานนเทยรยอมเดอดเนอรอนใจ เขาแล เขารองไหรองครางอยทกเมอแล เพราะวาเขาอยากอาหารนกหนาแล

ตวอยางในไตรภมพระรวง

ผลแหงการท าบาป "คนผใดกลาวค ารายแกสมณพราหมณผมศลและพอแมและผเฒาผแกครปาทยาย คนผนนตาย ไปเกดในนรกอนไดขอวา สนกขนรกนนแล ในสนกขนรกนนมหมา 4 สง หมาจ าพวกหนงนนขาว หมาจ าพวกหนงนนแดง หมาจ าพวกหนงนนด า หมาจ าพวกหนงนนเหลอง และตวหมาผนนใหญเทาชางสารทกตว ฝงแรงแลกาอนอยในนรกนนใหญเทาเกวยนทกตว ปากแรงแลกาแลตนนน เทยรยอมเหลกแดงลกเปนเปลวไฟอยมไดเหอดสกคาบ แรงแลกาหมาฝงนนเทยรยอมจกแหกหวอกขบตอดคนทงหลายในนรกดวยบาปกรรมของเขานน แลมใหเขาอยสบายแลใหเขาเจบปวดสาหส ไดเวทนาพนประมาณ ทนอยในนรกอนชอสนกขนรกนนแล"

คณคาของหนงสอ 1. ดานภาษาและส านวนโวหาร เปนวรรณคดเลมแรกทเรยบเรยงในลกษณะการคนควาจากคมภรตาง ๆ ถง 30 คมภร จงมศพททางศาสนาและภาษาไทยโบราณอยมาก สามารถน ามาศกษาการใชภาษาในสมยกรงสโขทย ตลอดจนส านวนโวหารตาง ๆ ไตรภมพระรวงมส านวนหนกไปในทางศาสนาโวหารและพรรณนาโวหาร ใชการผกประโยคยาว และ ใชถอยค าพรรณนาดเดน สละสลวยไพเราะ กอใหเกดความรสกดานอารมณสะเทอนใจ และใหจนตภาพหรอภาพในใจอยางเดนชด เชน " บางเตนบางร าบางฟอน ระบ าบนลอเพลงดรยดนตร บางดดบางสบางตบางเปา บางขบศพทส าเนยง หมนกคณจณกนไปเดยรดาษพ น ฆองกลองแตรสงขระฆงกงสดาลมโหระทกกกกองท านกด ทมดอกไมอนตระการตาง ๆ สง มจวงจนทน กฤษณาคนธาท านอง ลบองดงเทพยดาในเมองฟา สนกนทกเมอบ าเรอกนบมวาย " 2. ดานความร 2.1 ดานวรรณคด เปนหลกฐานแสดงใหเหนวาคนไทยรจกแตงวรรณคดตงแตสมยสโขทยท าใหคนชนหลงไดรบความรทางวรรณคด อนเปนความคดของคนโบราณ ซงจะเปนพนฐานของวรรณคด

ไทย เชน พระอนทร แทนบณฑกมพล ชางเอราวณ เขาพระสเมร ปาหมพานต ตนปารชาต ตนนารผล นรก สวรรค เปนความเรยงทมสมผสคลองจอง มความเปรยบเทยบทใหอารมณ และเกดจนตภาพ

ชดเจน เปนภาพพจนเชงอปมาและภาษาจนตภาพ มความงดงามของภาษา 2.2 ดานภมศาสตร เปนความรทางภมศาสตรของคนโบราณ โดยเชอวาโลกมอย 4 ทวป ไดแก ชมพทวป บรพวเทหทวป อตตรกรทวป และอมรโคยานทวป โดยมเขาพระสเมรเปนศนยกลาง 3. ดานสงคมและวฒนธรรม 3.1 ค าสอนทางศาสนา เปนการน าเสนอปรชญาทางพทธศาสนาไตรภมพระรวงสอนใหคนท าบญละบาป เชน การท าบญรกษาศลเจรญสมาธภาวนาจะไดข นสวรรคการท าบาปจะตกนรก แนว ความคดนมอทธพลเหนอจตใจของคนไทยมาชานาน เปนเสมอนแนวการสอนศลธรรมของสงคม สอน

ปรชญาทางพระพทธศาสนา ชใหเหนแกนแทของชวต อนน ามนษยชาตใหหลดพนจากวฏสงสาร ใหคนปฏบตชอบซงเปนประโยชนตอการอยรวมกนในสงคม 3.2 คานยมเชงสงคม อทธพล ของหนงสอเลมนใหคานยมเชงสงคมตอคนไทย ใหตงมนและยดมนในการเปนคนใจบญ มเมตตากรณา รกษาศล บ าเพญทาน รจกเสยสละ เชอมนในผล แหง

กรรม ไตรภมพระรวงก าหนดกรอบแหงความประพฤต เพอใหสงคมมความสงบสขผปกครองแผนดนตองมคณธรรม ดานประเพณและวฒนธรรม ความเชอทยงสบทอดมาจนถงปจจบน เชน ประเพณงานศพ ภาพนรกและสวรรคกอใหเกดผลงานดานจตรกรรม ประตมากรรม และสถาปตยกรรม การจด

ดอกไมธปเทยนใหคนตายกอนปดฝาโลง เพอใหผตายน าดอกไมนนไปสกการะพระจฬามณเจดยใน

สวรรค การเผาศพในเมรเปรยบเสมอนการเดนทางข นเขาพระสเมรไปสสวรรค 3.3 ศลปกรรม จตรกร นยมน าเรองราวและความคดในไตรภมพระรวงไปเขยนภาพสไวในโบสถวหาร โดยจะเขยนภาพนรกไวทผนงดานลาง หรอหลงองคพระประธาน และเขยนภาพสวรรคไวทผนงเบองบนรอบโบสถวหารกอใหเกดผลงานดานจตรกรรม ประตมากรรม และสถาปตยกรรม 4. ดานอทธพลตอวรรณคดอน ม หนงสออางองท านองไตรภมพระรวง ทมผแตงเลยนแบบอกหลายเลม เชน จกรวาลทปน ของ พระสรมงคลาจารยแหงเชยงใหม ไตรภมโลกวนจฉย ในสมยพระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลกมหาราช และเลาเรองไตรภม เปนตน ไตรภมพระรวงมอทธพลส าคญตอแนวคดของกวรนหลง โดยน าความคดในไตรภมพระรวงสอดแทรกในวรรณคดตาง ๆ เชน ลลตโองการแชงน า มหาเวสสนดรชาดก รามเกยรต กากค ากลอนขน

ชางขนแผน ดงตวอยางตอไปน

ลลตโองการแชงน า กลาวถงไฟบรรลยกลปลางโลก " นานาอเนกนาวเดมกลป จกร าจกรพาฬเมอไหม กลาวถงตะวนเจดอนพลง น าแลงไขขอดหาย " รามเกยรต พระราชนพนธในรชกาลท 1 กลาวถงทวปทง 4 วา " ส าแดงแผลงฤทธฮกฮก ขนยกษไลมวนแผนดน ชมพอดรกาโร อมรโคยานกไดสน " รามเกยรต พระราชนพนธในรชกาลท 2 กลาวถงปลาอานนท " เขาสเมรเอนเอยงออนละมน อานนทหนนดนดานสะทานสะเทอน " กากค ากลอน กลาวถงแมน าสทนดร " ....................................... ในสาครลกกวางกลางวถ แมจะขวางหางแววมยร กจมลงถงทแผนดนดาน อนน านนสขมละเอยดออน จงชอสทนดรอนใสสาร ประกอบดวยมจฉากมภาพาล คชสารเงอกน าและนาคน " ขนชางขนแผน กลาวถงปาหมพานต " มานนฝมอวนทองท า จ าไดไมผดนยนตาพ เสนไหมแมนเขยนแนบเนยนด สนฝมอแลวแตนางเดยว เจาปกเปนปาพนาเวศ ขอบเขตเขาคลมชอมเขยว รกขชาตดาดใบระบดเรยว พรงเพรยวดอกดกระดะดวง ปกเปนมยราลงร ารอน ฟายฟอนอยบนยอดภเขาหลวง แผหางกางปกเปนพมพวง ชะนหนวงเหนยวไมชมอยตา ปกเปนหมพานตตระหงานงาม อรามรปพระสเมรภผา วนนตกอสกรรณเปนหลนมา การวกอสนธรยคนธร "

5. ไตรภมพระรวง ตอน มนสสภม ท าใหเหนไดวาแนวคดของวรรณกรรมเลมนเปนไปตามหลกทางดานวทยาศาสตรเกยวกบการเกดเปนมนษย รวมความวา ไตรภมพระรวงเปนหนงสอเกาชนวรรณคดทมอทธพลตอความคดอานของคนไทยในเรองบาปบญคณโทษ ในดานจตรกรรมฝาผนงโบสถตางๆ และวรรณคดตงแตสมยสโขทยจนถงสมยปจจบน หนงสอนแสดงใหเหนพระปรชาสามารถของพระยาลไทในดานศาสนา และใชจรยธรรมในการบรหารบานเมอง และยงแสดงใหเหนพระสตปญญา ตลอดจนใหแนวคดในเชงปรชญา สงคม และคานยมของสงคมเปนอยางดยง

ผลจากการฟง – ท าใหบรรลนพพาน – ไดเกดเปนเทพยดาในสวรรคอนเปนโลกทพย

– มโอกาสเกดมาพบพระศรอารยผจะมาเปนพระพทธเจาในอนาคต แนวคด – การเกดในทองมารดาเปนทกขแบบหนง ไมใชเรองนายนดเลย – กวมความรเรองการก าเนดมนษยตามแบบวทยาศาสตร การใชภาษา – มการใชค าเปนจงหวะนาฟง – มการใชค าสมผสคลองจอง – มการใชโวหารภาพพจน โดยเฉพาะอปมาโวหาร อปมาโวหาร แสดงใหเหนความทกขของการเกด - เลอดแลน าเหลองยอยลงเตมตนทกเมอแลดจดงลงเมอฝนตก แลนงก ามอเซาเจาอยในโพรงไมนนแล - ในทองแมรอนนกหนาดจดงเราเอาใบตองเขาจอตน แลตมในหมอนนไซร - กมารนนเจบเนอเจบตนดงคนอนทานขงไวในไหอนคบแคบหนกหนา - กมารอยในทองแมนนใหเจบเพยงจะตายแลดจดงลกทรายอนเพงออกแล อยธรหอยผบมดจดงคนอนเมาเหลา(เหมอนลกทรายโดนคนเมาเอาไปโยนเลน)ผบมดจดงลกงอนหมองเอาไปเลนนนแล - เมอถงจกคลอดดจดงฝงนรกอนยมบาลกมตนแลหยอนหวลงในขมนรก อนลกไดแลรอยวา - เมอกมารคลอดออกจากทองแม ออกแลไปบมพนตน ตนเยน(แม)นนแลเจบเนอเจบตนนกหนาดงชางสารทานชกทานเขนออกจากประตลกษ(รกญแจ)อนนอยนน - แลคบตวออกยากล าบากนนแล ผบมดงนนดงคนผอยในนรกแล แล ภเขาอนชอคงไคยบรรพตหบ(บบ)แลเหง(ทบ) และบดบนนแล

ภาพประกอบ ไตรภมพระรวง ตอน มนสสภม

ค าศพท

ไปเบองหนา หมายความวา โตข น ตด , เออน หมายความวา พยาธ ทเรว หมายความวา ปาชา คนกนอย หมายความวา ปนกน เรม หมายความวา ไช , ชอน อาจม หมายความวา อจจาระ สะหนอย หมายความวา สกหนอย อยธรหอย หมายความวา โคลงเคลง วาร หมายความวา วน บหอนจะไดสกคาบ หมายความวา ไมรอด บมไดกลาแขง หมายความวา ไมแขงแรง กระหนกระหาย หมายความวา กระวนกระวาย ประตลกษ หมายความวา ชองดาล , ชองรกญแจ หบ หมายความวา หนบ เหง หมายความวา ทบ อยา หมายความวา หยด เมอหนา หมายความวา ภายหนา ควรอมสงสารแล หมายความวา ควรเขาใจ ไตรภม หมายความวา โลกทงสาม กามภม หมายความวา โลกของผทยงตดอยในกามกเลส อบายภม หมายความวา ดนแดนฝายไมด

หมายความวา ภายหนา ควรอมสงสารแล หมายความวา ควรเขาใจ

แบบฝกหด

1.มนสสาภมประกอบดวย 4 ทวป ขอใดทไมใช 1 ใน 4 ทวป

1.ธตรฐภม 2.ชมพทวป 3.บรพวเทหทวป 4.อมรโคยานทวป เฉลย ขอ 1. 2.อตตรกรทวป ตงอยในมหาสมทรทางทศใดของเขาพระสเมร 1.ทศเหนอ 2.ทศใต 3.ทศตะวนตก 4.ทศตะวนออก

เฉลย ขอ 2. 3.ทวปใดตงอยทางทศใตของเขาพระสเมร 1.บรพวเทหทวป 2.ชมพทวป 3.อมรโคยานทวป 4.อตตรกรทวป เฉลย ขอ 3. 4.บรพวเทหทวป ตงอยทางทศใดของเขาพระสเมร 1.ทศเหนอ 2.ทศใต 3.ทศตะวนออก 4.ทศตะวนตก เฉลย ขอ3. 5.ขอใดตอไปนเปนการใชภาพพจนชนดอปมา 1.แคนเนอแคนใจ เดอดเนอเดอดใจ 2.เปนชายกดเปนหญงกด ออกลกออกเตา 3.อยเยนเปนสขส าราญบานใจ 4.เปยกดงลงเมอฝนตก เฉลย ขอ 4 6.ขอใดตอไปนกลาวถกตอง 1.อมพทะ เปรยบเหมอนตะกวเชอมในหมอ 2.เปส เปรยบเหมอนกอนคลายไขไก 3.เบญจสาขาหดคอหดทม 5 ตม 4.ฆนะ เปรยบเหมอนน าลางเนอ เฉลย ขอ 3 7.ใครคอผแตงเรองไตรภมพระรวงตอนมนสสภม 1.เจาพระยาพระคลง(หน) 2.สนทรภ 3.พระมหาธรรมราชาท 1(พญาลไท) 4.ไมปรากฏนามผแตง เฉลย ขอ 3 8.ภมในขอใดไมอยในไตรภม 1.อกามภม 2.กามภม 3.รปภม 4.อรปภม เฉลย ขอ 1 9.กวกลาววา นพพานคออะไร 1.ความทกขทยงใหญ 2.ความสขทยงใหญ 3.ความไมแนนอน 4.การไดข นสวรรค เฉลย ขอ 3

10.ขอใดหมายถงพยาธในทอง 1.เออน 2.หอน 3.อมพธะ 4.ธรหอย

เฉลย ขอ 3 11.ไตรภมพระรวงเปนวรรณคดสมยใด 1.สโขทย 2.อยธยาตอนปลาย 3.ธนบร 4.รตนโกสนทร เฉลย ขอ 2 12.เรองนแตงดวยค าประพนธประเภทใด 1.กาพยยาน 11 2.รอยแกว 3.นทาน 4.กลอนสภาพ เฉลย ขอ 1 13.ตงแตเรมตนปฏสนธในครรภมารดากเรมกอตว เรยกวาอะไร 1.กลละ 2.กลปพฤกษ 3.กามะ 4.กมภณฑ

เฉลย ขอ 1 14.คนทรจกบาปและบญ รกลวรละอายแกบาปพวกนเรยกวาอะไร 1.คนเดรจฉาน 2.คนนรก 3.คนเปรต 4.มนษย เฉลย ขอ 4 15.ผทท าบาปฆาสตวตดชวตและบาปนนตามทนตองถกตดเทาตดมอและทกขโศกเวทนานกหนาพวกนเรยกวาอะไร 1.คนนรก 2.มนษย 3.คนเดรจฉาน 4.คนเปรต เฉลย ขอ 1

พระมหาธรรมราชาท 1 (พระยาลไท) พระราชประวต

พระมหาธรรมราชาท1ทรงเปนพระราชโอรสของพระเจาเลอไทและเปนพระนดดาของพระเจา

รามค าแหงมหาราช ทรงเปนพระมหากษตรย ราชวงศพระรวง ครองกรงสโขทย เมอ พ.ศ.

1890 - พ.ศ.1921 (1924)กอนข นครองราชสมบตทรงด ารงต าแหนงอปราช ครองเมอง

ศรสชนาลย ตงแตพ.ศ. 1883 -พ.ศ.1890 ใน พ.ศ. 1890 เมอพระยางวน าถม

พระมหากษตรยครองราชสมบต ณกรงสโขทย ไดเสดจสวรรคตไดเกดการจราจลชงราชสมบต

กรงสโขทยข นพระมหาธรรมราชาท 1 (พระยาลไท)ทรงสามารถยกกองทพมาปราบปรามศตร

ไดหมดสน และเสดจข นครองราชสมบตเปนพระมหากษตรยองคท6 แหงราชวงศพระรวงเฉลม

พระนามวา ศรสรยพงศรามมหาธรรมราชาธราช เมอพระมหาธรรมราชาท๑ (พระยาลไท)เสดจข นครองราชสมบต สมเดจพระรามาธบดท 1

พระเจาอทองไดสงกองทพจากศรอยธยามาโจมตและยดเมองพษณโลก (สองแคว) ไวได ท าใหอาณาจกรสโขทยเกดความไมมนคงและไมปลอดภย เพราะเมองพษณโลกอยใกลกบสโขทยมาก

ดงนนพระมหาธรรมราชาท1 (พระยาลไท) จงทรงสงคณะราชฑตไปขอเจรญพระราชไมตรกบสมเดจพระรามาธบดท 1 (พระเจาอทอง)และไดขอเมองพษณโลกคนจากสมเดจพระรามาธบดท 1 (พระเจาอทอง) ซงกทรงโปรดเกลาฯ พระราชทานใหหลงจากนนพระมหาธรรมราชาท 1 (พระยาลไท) กทรงเสดจไปประทบอย ณเมองพษณโลก เปนเวลา 7 ป คอตงแตพ.ศ. 1905 -

พ.ศ. 1921 เพอปองกนมใหทางกรงศรอยธยาสงกองทพไปรกรานกรงสโขทยและทรงมอบให

พระขนษฐาองคหนงของพระองคปกครองกรงสโขทยแทน ในปพ.ศ. 1921 สมเดจพระรามาธบดท 1 (พระเจาอทอง)เสดจสวรรคต พระมหาธรรมราชาท 1 (พระยาลไท)ไดเสดจกลบไปครองกรงสโขทยดงเดม

พระราชกรณยกจ

พระราชกรณยกจทส าคญในรชสมยของพระองคมดงน 1.ทรงรวบรวมราชอาณาจกรสโขทยใหเปนอนหนงอนเดยวกนและขยายพระราชอ านาจ

ออกไปไดเมองระหวางแควจ าปาสกกบแมน าปงจนจดแมน านานทาง ทศเหนอ มาไวใน

ราชอาณาจกรสโขทย 2.ดานศาสนาพระมหาธรรมราชาท1 (พระยาลไท)ทรงมบทบาทส าคญในการท าน

บ ารงและเผยแพรพระพทธศาสนากลาวคอไดสงพระสงฆออกไปเผยแพร

พระพทธศาสนายงทตางๆเชนทเมองเชยงใหม พษณโลก อยธยา และหลวงพระบาง

ทรงโปรดเกลาฯใหซอมพระเจดยเมองนครชม (ก าแพงเพชร) พ.ศ. 1920ทรงประดษฐานรอยพระพทธบาททเขาสมนกฏซงอยนอกเมองสโขทยพ.ศ. 1904 โปรดให

สรางวด ปามะมวง (สโขทย)พระองคทรงมความเคารพเลอมใสศรทธาใน

พระพทธศาสนามากไดผนวชเปนสามเณรในพระราชมณเฑยร และผนวชเปนพระภกษ

ทวดปามะมวงในกรงสโขทย ทรงโปรดใหหลอพระพทธรปปางมารวชยมขนาดเทากบ

องคพระพทธเจาถวายพระนามวาพระศรศากยมนประดษฐานทพระวหารวดพระศรรต

นมหาธาต สโขทย 3.ดานภาษาและวรรณคดพระองคทรงมความเชยวชาญในดานภาษาและวรรณคดเปน

พเศษ ดงมหลกฐานปรากฏในหนงสอไตรภมพระรวงวาพระมหาธรรมราชาท 1 (พระยาลไท)ทรงนพนธข นในพ.ศ.1888ครงยงด ารงพระยศเปนพระมหาอปราชครองเมอง

ศรสชนาลยหนงสอไตรภมพระรวงนซงเปนวรรณคด ทเกยวของกบพระพทธศาสนา

นบเปนวรรณคดไทยชนเยยมเลมแรกของไทย และทรงโปรดเกลาฯใหจารกเรองราว

ตาง ๆในรชสมยของพระองคลงในแผนศลา โดยเฉพาะศลาจารกกรงสโขทยหลกท 4ซง

มคณคายงตอการศกษาประวตศาสตรไทยในสมยสโขทยและประวตศาสตร

บรรณานกรม http://www.thaigoodview.com/library/teachershow/trang/rootjarin_ch/sec04p03.html http://www.thaigoodview.com/node/47251 https://sites.google.com/a/web1.dara.ac.th/thai/1-wrrnkhdi/2-tirphumi-phrarwng/2-1-txn-mnu-ss-phumihttp://hamewannana.blogspot.com/2012/12/blog-post.html https://crutape.wordpress.com/2013/02/05/%E0%B9%83%E0%B8%9A%E0%B8%84%E0%B8%A7%E0

%B8%B2%E0%B8%A1%E0%B8%A3%E0%B8%B9%E0%B9%89-

%E0%B9%80%E0%B8%A3%E0%B8%B7%E0%B9%88%E0%B8%AD%E0%B8%87-

%E0%B9%84%E0%B8%95%E0%B8%A3%E0%B8%A0%E0%B8%B9%E0%B8%A1/