การกน การยอย การขบถายของเสย

1.สารอาหาร

2.ระบบทางเดนอาหาร

- Incomplete digestive tract

- Complete digestive tract

3.การยอยและการดดซมสารอาหาร

4.การขบถายของเสย

01424111 / อ.ดร.ประภา โซะสลาม

ประโยชนจากสารอาหาร-พลงงานทไดจากอาหารทาใหกลามเนอและอวยวะอนๆ

ทางานได

-เจรญเตบโตและซอมแซมสวนทสกหรอในขณะเปนทารก

จนถงวยผใหญ มนษยใชอาหารทาใหรางกายเจรญเตบโต และ

เมอยามสญเสยเซลลในรางกายบางสวน อาหารกจะสามารถ

สรางเซลลขนมาทดแทนได

สารอาหาร คอ อาหารทกนเขาไปแลว ถกยอยดวย

กระบวนการยอยจนไดโมเลกลของอาหารทเลกลงจน

รางกายสามารถนาเอาไปใชประโยชนได

สารอาหาร

1. สารอาหารทใหพลงงาน

คารโบไฮเดรต, โปรตน, ไขมน

(Carbohydrate, Protein, Fat)

2. สารอาหารทไมใหพลงงาน

วตามน, เกลอแร, น า

(Vitamin, Mineral, Water)

คารโบไฮเดรต (Carbohydrate)สตรทางเคม คอ CxH2On ประกอบดวยธาตคารบอน (C)

ไฮโดรเจน (H) และออกซเจน (O) โดยมอตราสวนระหวาง

H:O เปน 2:1 เสมอ เปนสารอาหารทพบไดมากทสด เพราะ

เกดจากการสงเคราะหแสงของพช ซงคารโบไฮเดรตทพช

สะสมมหลายชนด เชน แปง นาตาล เซลลโลส

คารโบไฮเดตรต 1 กรม ใหพลงงาน 4 กโลแคลอร

โครงสรางคารโบไฮเดรต (Carbohydrate structure)

หนวยยอยทสดของคารโบไฮเดรต คอ นาตาลโมเลกลเดยว

(monosaccharides)

โปรตน (Protein) เปนสารเชงซอนทจาเปนสาหรบโครงสราง

และการทาหนาทตางๆ ของเซลลสงมชวต กลามเนอ กระดก

ออน เอนยด ผวหนง และผม ซงลวนมโปรตนเปนสวนประกอบ

ทงสน โปรตนมความสาคญมากในสวนทเปนโครงสรางของ

รางกาย (ม C H O N S P อยในโครงสราง) โปรตน 1 กรม ให

พลงงาน 4 กโลแคลอร

Amino acid Secondary structure

Alpha helix

โครงสรางโปรตน (Protein)

หนวยยอยของโปรตน

คอ กรดอะมโน

Polytpeptide

กรดอะมโน (Amino acid)

กรดอะมโนไมจาเปน - กรดอะมโนทรางกายสามารถสงเคราะห

เองได

กรดอะโนจาเปน – กรดอะมโนทรางกายไมสามารถสงเคราะห

เองได ตองไดรบจากอาหารเทานน

สาหรบผใหญ

สาหรบเดก ตองเพม Histidine และ

Arginine

ไขมน (Lipid)สารอาหารทประกอบดวยธาตคารบอน (C) ไฮโดรเจน (H)

และออกซเจน (O) โดยมปรมาณออกซเจนนอยกวา และม

ไฮโดรเจนมากกวาคารโบไฮเดรตสองเทา ไขมนทอยในสภาพ

ของเหลวในอณหภมปกต (25oC) เรยกวา นามน (Oil) แตถา

อยในสภาพของแขง เรยกวา ไข หรอไขมน (Fat)

ไขมน 1 กรม ใหพลงงาน 9 กโลแคลอร

Gly

cero

lFatty acid

หรอ

Acyl group

Lipid structure

เรยกวา Triacylglycerol

นอกจากน หม Acyl 1 หรอ 2 หม อาจถกแทนทดวย Phosphate จะเรยกวา

Phospholipid หากถกแทนทดวย Protein จะเรยกวา Lipoprotein แตถาถกแทนท

ดวย Carbohydrate จะเรยกวา Glycolipid

วตามน (Vitamin)สารอนทรยททาหนาทควบคมปฏกรยาเคมใน

รางกายใหดาเนนไปไดตามปกต แมรางกาย

จะตองการในปรมาณนอย แตกขาดไมได

เกลอแร (Mineral)รางกายของเราจะมเกลอแร 5% ในแตละวนรางกายจะขบถาย

เกลอแรออกมา 30 กรม เกลอแรเปนสารประกอบทมอยทงใน

พชและสตว รางกายจะดดซมเกลอแรไปใชประโยชนในรป

ของอออน (ION) ของธาตตางๆ

เกลอแรทสาคญ

วตามนทละลายในไขมน

วตามนทละลายในนา

อยากลดความอวน

แคลอรทกน < แคลอรทถกใช

การบาน เรอง วตามนและเกลอแร

เมนอาหารจานเดยว : ขาวนาพรกปลาทสวนประกอบ

1. ขาวสวย ม วตามนบ 2

2. ปลาททอด ม แคลเซยม วตามนบ 5

3. กะป ม แคลเซยม โซเดยม ฟอสฟอรส

4. นาปลา .....

5. นาตาลปบ......

6. มะเขอพวง .......

ชอ นางสาวตงใจ เรยนด

รหส .........................หม.........

สงภายในวนศกรทหองนกวทยาศาสตรสาขาชววทยา Sc4 ชน 2

ระบบทางเดนอาหาร

- ระบบทางเดนอาหารแบบไมสมบรณ

(Incomplete digestive tract)

- ระบบทางเดนอาหารแบบสมบรณ

(Complete digestive tract)

Tip : กนและข ทางเดยวกน

Tip: กนทางปาก ขทางตด

Incomplete digestive tract

Amoeba

http://www.youtube.com/watch?v=168jaJyDiqo

Amoebaใชวธ โอบกลน (Phagocytosis)

เมอมนพบอาหาร (แบคท เรย) มนจะ

เคลอนทเขาไปใกลกบอาหาร แลวใช ขา

เทยม (pseudopodium) ลอมรอบอาหาร

แลวกลนเขาไปในเซลล กลายเปน food

vacuole แลว digestive vacuole ทม

นายอยภายในจะเคลอนเขามารวมกบ

food vacuole เกดการยอยอาหาร อาหาร

ทยอยเสรจแลวจะแพรออกส cytoplasm

กากอาหารทยอยไมไดจะถกดนออกส

ดานขางเซลล และปลอยออกสภายนอก

เซลล

Planaria

Incomplete digestive tract

Planariaจะดดอาหารผานทาง pharynx ผาน mouth

เขาสโพรง Gastrovacular cavity และเกดการ

ย อ ย ก า ร ด ด ซ ม อ า ห า ร ภ า ย ใ น โ พ ร ง

Gastrovacular cavity สวนกากอาหารทยอย

ไมไดจะถกขบออกมาทาง mouth และ pharynx

Incomplete digestive tract

Polyp and Medusaจะดดอาหารผานทาง

mouth เ ข า ส โ พ ร ง

Gastrovacular cavity และ

เกดการยอย การดดซมอาหาร

ภายในโพรง Gastrovacular

cavity สวนกากอาหารทยอย

ไมไดจะถกขบออกมาทาง

mouth

Mouth Crop Stomach Anus

Complete digestive tract

Mouth Pharynx Esophagus Crop Gizzard Intestine Anus

Complete digestive tract

Earthwormจะ กนอ า หา ร ผา นทา ง mouth

ผาน pharynx และ esophagus อาหาร

ถกยอยใหมขนาดเลกลงท crop และ

gizzard ผานเขาส intestine และเกด

การยอยดวยเอนไซม และเกดการดด

ซมอาหารภายใน intestine สวนกาก

อาหารทยอยไมไดจะถกขบออกมาทาง

annus

Mouth Esophagus Stomach Intestine Cloaca Anus

Complete digestive tract

*สตวยงมววฒนาการสงขน

ระบบยอยอาหารกจะซบซอนมากขน

Complete digestive tract in human Mouth

Pharynx

Epiglottis

Esophagus

Stomach

Small intestine

Large intestine

Rectum

Anus

Digestion system

see clip* มเอนไซมทปาก กระเพาะอาหาร ลาไสเลก

Mouth composition

ยอยแปง mono หรอ disaccharideAmylase

ภายในปาก เกดการยอย

เชงกล (การบดเคยว) และ

ทางชวเคม(เอนไซม)

กระดกออนคอหอย

กระดกออนคอหอย

กระดกออน

กลองเสยง

กระดกออน

กลองเสยง

มกลามเนอ 3 ชน ผวดานใน

ขรขระเพอใหมพนทสมผส

กบอาหารมาก และขยายตว

เพมขนาดเพอรองรบอาหาร

ปรมาณมากได

กรดไหลยอน

ปองกนกรดใน

กระเพาะไหลเขา

สลาไสเลก

ปองกนกรดในกระเพาะไหลยอนเขาสหลอดอาหาร

Small intestine

เกดการยอยมากทสด

ยอยและดดซมพอๆกน

เกดการดดซมและมหลอดเลอดมาก

ทสด ผนงบางทสด

มกลามเนอ 2 ชน ผนงดานในขรขระเตมไป

ดวยตง villi ทมหลอดเลอดและทอน าเหลอง

อยภายในเพอรอรบการดดซมสารอาหารเขาส

กระแสเ ลอดและระบบน า เหลอง โดยท

Amino acid, Glucose ถกดดซมผานเขาส

กระแสเลอดโดยการแพร สวน fatty acid และ

glycerol จะถกเปลยนรปเปน chylomicron

กอนดดซมผานทอนาเหลอง

ยาว 7.5 เมตร

การดดซม Fatty acid, Glycerol ผาน villi

ไขมนถกยอยกลายเปน Fatty acid และ

Glycerol จากนนแพรผาน Enterocyte และ

ถกสง เคราะห ใหม เปลอกของ lipoprotein

หอหมกลายเปน Chylomicron กระบวนการน

เกดขนใน endoplasmic reticulum จากนน

chylomicron เขาสกระแสเลอดทาง Lacteal

(ทอนาเหลอง)Enterocyte

Chylomicron

Lacteal

ไขมน ทาใหแตกตวโดย

Bile salt

ยอยกลายเปน FA, Gly โดย Lipase

FA Gly

ถกสงเคราะหใหม

เปลอก Lipoprot.

Digestion process (1)

1. อาหารเขาสปากแลวถกบดเคยวดวย

ฟน ผสมกบนาลายAmylase

ขนตอน เอนไซม สารตงตน ผลตภณฑ

แปง Disaccharide

monosaccharide

2. กลนอาหารผาน pharynx

และ epiglottis และ Esophagus

แบบ peristalsis

- - -

3. อาหารเขาส stomach ทาให

ฮอรโมน Gastric หลงมากระตน

กระเพาะใหปลอย HCl และ

Pepsin

Pepsin Protein Polypeptide

http://www.youtube.com/watch?v=qyJx_UVEgQI

Digestion process (2)ขนตอน เอนไซม สารตงตน ผลตภณฑ

4.1 อาหารเขาส duodenum ทาให

ฮอรโมน Secretin หลงมากระตน

ให pancreas ปลอย HCO3-

ออกมาปรบ pH ใหเปนกลาง

Peptidase Polypeptide Amino acidPancreatic

amylase

แปง Disacchride

Sucrase Sucrose Monosaccharide

Lactase Lactose Monosaccharide

Lipase Lipid Fatty acid +

Glycerol4.2 อาหารทเปนไขมนเขาส duodenum

ทาใหฮอรโมน CCK

(Cholecystokinin) หลงมากระตน

ให Gall bladder ปลอย Bile salt

ออกมาทาใหไขมนแตกตวเปนโมเลกล

เลกๆ

Digestion process (3)ขนตอน

5. อาหารทยอยเปนโมเลกลทเลกทสด คอ monosaccharide, amino acid, fatty acid, glycerol

จะถกดดซมผานทาง villi เขาสกระแสเลอด และทอนาเหลอง (lacteal)

6. กากอาหารเดนทางเขาส Large intestine ซงจะไมมการยอยใดๆ เกดขนทน แตมการดดซม

นาและวตามนกลบเขาสกระแสเลอด

7. กากอาหารถกขบถายออกไปทาง Anus ลกษณะการเคลอนทของกากอาหาร คอ กากอาหาร

ใหมจะดนกากอาหารเกาใหเคลอนทออกไป ถามกากอาหารใหมดนเขามานอย จะมการดดซม

นากลบจากกากอาหารเกามาก ทาใหอแขง (ทองผก-constipation) แตถามการตดเชอ ลาไส

เลกจะบบตวใหอาหารเคลอนทอยางรวดเรว และผานลาไสใหญโดยมการดดซมนากลบนอย

ทาให อเหลว (ทองเสย-diarrhea)ยาว 1.5 เมตร

Excretion

(การขบถาย)

จากการใชโปรตนทาใหเกด

ของเสยในรปของ

Nitrogenous waste เชน

Urea, Uric, Ammonia ท

เปนพษตอรางกายจงตองขบ

ออกมา

ไสเดอน-ขบออกทาง Nephridium

มเสนเลอดอยลอมรอบ

Collecting tubule และปลอย

ใหของเสยในเลอดแพรเขา

ไป รวบรวมไวใน Bladder

แ ล ะ ข บ อ อ ก ท า ง

Nephridiopore

พลานาเรยขบออกทาง Flame cell

ของเสยในแพรเขาไปใน Flame

bulb สงไปทาง Tubule และขบ

ออกทาง Nephridiopore ท

ดานขางลาตว

แมลงขบออกทาง

Malpighian tubule

ม Mulpighian tubule อย

ลอมรอบ Midgut และปลอย

ใหของเสยในเลอดแพรเขา

ไปใน Midgut กลายเปนกอน

Uric รวมไปกบ ข และ

ขบถายออกพรอมกบ ข

Excretion Humanยเรยถกขบออกจากรางกายได 3 ทาง คอ ลมหายใจออก, เหงอ และปสสาวะ

อวยวะททาหนาทกรองยเรยออกจากเลอด คอ ไต (Kidney) นอกจากน ไต ยงชวยควบคม

สมดลนา สมดลอออนในรางกาย ควบคม pH ของเลอด และชวยควบคมความดนเลอด

ผลตฮอรโมน Erythropoetin ซงชวยกระตนไขกระดกใหสรางเมดเลอดแดง

ไต

กานกรวยไต

กรวยไต

เนอไต

หมวกไต

ทอนาปสสาวะ

เสนเลอดเขาสไต

เสนเลอดออกจากไต

Kidney -cross section

Structure of nephron

ภายในไต 1 ขาง มหนวยไต

(Nephron) ขางละ 1 ลาน

หลอด

Process in nephron

see clip

Process in Nephron1. ของเหลวในนาเลอดจะแพรผานผนงหลอดเลอดภายใน Bowman capsule

2. ท Proximal tubule เกดการดดซมกลบเขาสกระแสเลอดของ HCO3-, NaCl, H2O,

Nutrient, K+ และเกดการแพรของ H+, NH3 เขาส Proximal tubule

3. เกดการดดซมนากลบท loop of Henle และดดซมนาและ NaCl ท Ascending limb

4. ท Distal tubule เกดการดดซมกลบเขาสกระแสเลอดของ HCO3-, NaCl, H2O และเกด

การแพรของ H+, K+ และยาปฏชวนะ เขาส Distal tubule

5. เกดการดดซมนา, Urea และ NaCl กลบท collecting duct

Aldostorone - ผลตจากตอมหมวกไต

สวนนอกควบคมการดดกลบของโซเดยม

ไอออนท collecting duct

Antidiuretic hormone (ADH) –

ควบคมการดดนากลบเขาสรางกาย รกษา

ความดนเลอดใหเปนปกต

ฮอรโมนทเกยวของกบการทางานของไต

Antidiuretic hormone (ADH)

รางกายทขาดนาจะมผลทาใหนาในเลอดนอย

หรอแรงดนออสโมตกของเลอดสง(เลอดม

ความเขมขนสง) สงสญญาณไปท ไฮโปทา

ลามส จะไปกระตน ตอมใตสมองสวนทายให

หลงฮอรโมน ADH เขาสกระแสเลอด แลวไป

กระตน collecting duct ใหดดน ากลบคนเขาส

กระแสเลอด ทาใหขบถายน าปสสาวะลดลง

และเขมขนขน ในทางตรงขาม ถา เ ลอดม

ปรมาณนามากหรอแรงดนออสโมตกของเลอด

ตา (เลอดมความเขมขนตา) จะไปยบย งการ

หลงฮอรโมน ADH ออกมา ทอของหนวยไต

และ collecting duct จะดดน ากลบคนนอยลง

ปรมาณนาปสสาวะมมากขน รางกายจงขบถาย

ปสสาวะมาก

Aldostorone – ชวยรกษาปรมาณเลอด

ความดนเลอด และระดบของ Na+, K+ และ

H+ ในเลอด

เมอรางกายขาด Na+ ความดนเลอดตาลง

ตบ จะปลอย Angiotensinogen ซงทางาน

รวมกบ Renin จาก Juxtaglomerular

apparatus (JGA) กลายเปน Angiotensin I

และถกสงไปเปลยนเปน Angiotensin II ท

ปอด จากนนถกสงไปท Adrenal gland เพอ

สราง Aldosterone เพอไปสงใหหนวยไต ดด

นาและ Na+ กลบเขาสกระแสเลอด ทาให

ความดนเลอดเปนปกต

นว ในไตมกเกดจากการทปสสาวะเขมขนมาก

และตกตะกอนเปนผลกหรอกอนนว ซงมกจะ

เกดทไตบรเวณกรวยไต และเมอนวหลดลงมา

ทอไตกจะเกดอาการปวดทอง เพราะกอนนวขด

กบทอนาปสสาวะ รกษาโดยการกนยา ฉายแสง

สลายกอนนว หรอผาตด

ไตวาย ภาวะไตวายคอภาวะทมการ

ทางานของไตลดลง จนเกดมการคงของ

ของเสยประเภทยเรยไนโตรเจน และของ

เสยอนๆเกดขน รกษาโดยการผาตดเปลยน

ไตหรอใชไตเทยม

see clip