दक्षिण कोरियामा नेपाली ......द क षण क रय म...

दकषण कोरयामा नपाली कामदारहरको मतय

समवनधमा अधययन गनर गठत कायरदलल नपाली राजदतावास िसओलमा पश गरको ितवदन

--

अधययन ितवदन

२०१३-१२-०८

िसओल दकषण कोरया

दकषण कोरयामा नपाली कामदारहरको मतय समवनधमा अधययन गनर गठत कायरदलल नपाली राजदतावास

िसओलमf पश गरको


२०१३-१२-८

दकषण कोरया

1

पभमी नपाली यवा तथा यवतीहर बदशीक रोजगारको िसलिसलामा तयक दन वदिशन म

जार छ नपालको राजनितक असथरता आिथरक दलरबता तथा वको गितको वकासलाई आतमासाथ गनरको लािग यो ठलो हल नपाल बाहरन गदरछ िमकहरको लािग मखय गनतबय मािनएको खाड मलकमा धर नपालीहर आफनो परम बिचराखका छन ततकाल मा रोजगारको आकषरण बनको दकषण कोरयामा नपालीहरको सखया दनानदन बढरहको अवसथा छ भन दघरटना र विभनन कारणल मतय हनहरको दर पिन

बढदो छ कोरयामा मा नभएर अनय मलकहरमा पिन नपालीहरल आतमाहतया गन तथा सतको ठाउमा अचानक मतय हन घटना दखएका छन कोरयामा २००७ बाट

अहलसमम ५७ जनाको मतय भइसकको छ यी मधय ५० भनदा वढको आतमाहतयाबाट

र अचानक मतय भएको छ | थोर मा सवार साधान दघरटनाबाट मतय भएको छ भन

कलकारखानामा काम गदार भएका कशहर दोो दजारमा पदरछन यसता घटनाहरलाई

अधययन गदार धर कशहरमा वातावरणीय परवतरन कामको कती र अजञानता काम गन तालीका (दन र रात काम गन तालीका) भाषाको अभाब तथा बोलीचालीमा समसया साहको बयवहार खानपनको परकार वाससथानको कती जसता कराहरल मख भिमका िलएका छन सताईको तालीकामा फरकपन थाकको बलामा अतयिधक इलकोिनक

समानको योगबाट दमागमा तनाव कायर कषमा तनाबपणर वातावरण र डर ासमा काम

गनरपन तथा पारवारक वछोडल अवसथालाई अझ बढ उजार थपको छ यसता घटनाहरको लािग सोचभनदा फरकपनको सामना गरपिछ अनतयमा गएर डशनको िसकार भई उ

कत आतमा हतया गनरितर सोच बनाउछ क त ग तथा रकसको सहरा िलन पगछ लामो समयसमम पसनबाट पढत भएका मािनसमा सवभाबल पिन मट समबनधी कठनाईहर हन तथा सताईमा अिनयमीतता हन र सवाससवास समबनधी समसया आएर

अचानक मतय हन हनछ यस बाहक वषश गरर यवा अवसथामा वढ दखन अचानक

नसोचको मतयको लकषण (Sudden Unexpected Death Syndrome SUDS)बाट पिन

पीडत भएको पाईएको छ जसमा मटको डसओडरको कारणल मािनसको सतको बलामा मतय हनछ र यो वशाण रपल सन गदरछ

2

यसता घटनाहरलाई सवाधान गनरको लािग सामहक तथा सरकार तहमा बिभनन

उपायहर अपनाउन सकनछ जसत -

१ कोरयामा आउन भनदा पहल न मानिसक रपल तयार हन काम गनर वश गनर भनदा पहल न पणर जानकार हन र काम पणर दकषता र वासका साथ गन

२ भाषाको बयवहारक जञान िलन र कायर सथलमा िसकन पन आधारभत कराहरको बारमा जानकार हन जसल काम समबनधी समसयाबाट पढत हन नपरोस

३ कामसग समवनधत वा अनय वयवहारक तथा कटनीितक तहमा नपाल सरकार

तथा नपाली समदायल खलन भिमकालाई जमबवारपवरक परा गन ४ आफलाई कन कारको असजलो तथा असहज वातावरणको अनभित भएमा

तरनत समबनधत ठाउमा समपकर गर सवाधानका उपायहरको बारमा छलफल

गन ५ नपाल सरकारल कटनीितक रपल सहमित गदार आफना कामदारहरका

अिधकारहरको बारमा कराहर रा जसल गदार कायर सथलमा कन पिन मानव

अिधकार समबनधका वषयहर उलघन नहन र सवसथ र सहजरपमा काम गन वातावरण रहोस

पराकथन कोरयामा आतमा हतया तथा अचानक हन मतयदर अिधक बढको छ जन सब नपाली तथा नपाल सरकारको चासोको बषय भएको छ यस सनधभरमा आतमा हतया तथा अचानक

3

हन मतयहरकोबारमा अधययन गनरको लािग नपाल सरकारको तफर बाट नपाली राजदतावासल कह समय पहल ५ सदसय ी अटोिनर िसयोन क पाकर डा दवी वहादर

वसनत ी कषण राई ी अशोक मनाली र ी बक पाकर रहन गर एक अधययन सिमती बनाएको िथयो नपाली राजदतावासल जन वासको साथ यो महतवपणर कायर जममा दयो यसकोलािग नपाल सरकार नपाली राजदतावास र यससग सलगन कमरचारहरलाई

धनयावाद दन चहानछौ वषश माहामहम ी कमान मानिसह लामा उपिनयोग मख

ी राजाराम बतला र मसहचायर ी अिनल गरङ लगायत अनय कमरचारहरको सब

कारको सहयोगको लािग धनयबाद दन चहानछौ यसकायरलाई सफल पानरको लािग महतवपणर सललाह तथा सझाव दन नपाली समदाय

कोरयन कमपनीमा मण गदार सहयोग पयारउन कमपनी मालीक तथा वनधकहरलाई

पिन धनयवाद दन चहानछौ मजदरहरका समसयाहरसग लामो समयदख परिचत रहन

भई समसयाको बारमा छलफलमा सहयोग पयारउन पार ी यजञ राज सवद र ी उदय

राई ओनलाईनको माधययमबाट नपाली समदायमा समाचार वाह गर रहन कारहर

साथ ी दवन समबाहामफलाई यस किमटल हादरक धनयावाद कट गदरछ हाो यस

कायर समपनन गनरमा तयकष वा अतयकष सहयोग पयारउन भएको िथयो नपालबाट पालन हन डा यम रोकका नयरोलोजहरलाई वहाहरको बहमलय समय दएर

डशन समबनधीको सिमनार दन भएकोमा धनयवाद दन चहानछौ अनयतयमा समपणर कोरयामा रहन नपाली समदायहरलाई यहाहरको लामो धयरताको लािग धनयवाद दद यस

ितवदनमा पश गरएका वषयवसतहरलाई गमभरतापवरक मनन गर रोजगारको िशलिसलामा आउन नपाली यवा तथा यवतीहरलाई सह मागर िनदशन दई भवशयमा हन

यसता दघरटनाहरलाई नयिनकरण गनर सहयोगको लािग हादरक अनरोध गदरछौ

4

वषय-सची १ भिमका २ सिमितको उशय

३ खोजको तरका ४ तथयाक सकलनमा ट

५ अधययनको वसतत ववरण

- नपाली कामदारहरको अवसथा

5

- मतकको ववरण

६ अधययनको वशण

७ िनषकषर ८ सझाब र सललाह १ भमका नपाल र कोरयावचको कटनितक समबनध १९७४ दख सर भएको हो सोह वषर दकषण

कोरयाल नपालमा आफनो राजदतावास खोलर यसलाई िनरनतरता दएको िथयो नपाल र

कोरयावचमा बिभनन सरकार तहका मणहरबाट यसलाई अझ मजवद बनाउन काम

भएको छ कोरयन सरकारल नपालितको चासो वषशत कोरयन नागरकहरको पहाड

चढन रची तथा गौतम बको जनमथलो भएको कारणल बौ धमारवलमवीहरल दखाएको अिभरचीका कारणल दखाएको छ सायद यस कारणल हन सकछ कोरयाल नपालमा विभनन कषमा लगानी गद आएको छ जलाई २०१२ सममको जानकारलाई हन हो भन

6

करब १७१ वटा ोजकटहर कोरयन लगानीकतारमाफर त चलका छन भन यसल नपालमा करब ६८२० कामदारहरलाई काम दएको छ नपालीहर विभनन स-साना सरकार तथा बयगत मणबाट कोरया आउन गरतापिन बधािनक रपल औधोगीक िशकषाथको रपमा कोरया आउन म सन १९९३९४ बाट सर भएको िथयो िशकषाथहरको रपमा आएपिन उनीहर कोरयामा म कमको रपमा रहन गथ यो म २००५ समम वढतापिन

२००७ दख पणररपमा बनद गरयो २००४ मा कोरयाल ईपीएस (Employment Permit

System) अनतगरत वदशी कामदारहर िभाउन ममा जलाई २००७ मा नपालसग पिन

समझौता गर रोजगार अनमित णाली लाग गय तत पात नपाली कामदारहर

बढदोरपमा कोरया आइरहका छन यस णाली अनशार दब दशवचमा एक कारको समझौता भयो जसल काम दन तथा काम िलन दशहरलाई फाइदा हनको साथ

मकतारहरको पिन उिचत सरकषा तथा बयवसथापन हन वास गरयो िमकल

तोकएको िनयम काननमा रह समझौतामा रहका कषमा मा काम गनर पन हनछ उ

तोकएका कषहरमा िनमाणर समबनधका कारखाना कषी तथा पश पालन माछा उतपादन

तथा अनय सवाहर (होटल सामजक सवा सरसफाई गह कायर तथा कायरलय सहयोग)

आदमा पदरछन मखयरपमा कोरया आउन ठलो समदाय ईपीएसबाट आउन भएतापिन

समपणर नपालीहरलाई िनमन समहमा बगकरण गनर सकनछ १ िशकषाथहरको रपमा २ पठन पाठनको लागी ३ बयापार वयवसाय

४ सरकार काम काजको लािग

५ ववाहक समबनधबाट

६ रोजगार अनमित णालीबाट

यसमा पिन सब भनदा बढ रोजगार अनमित णालीबाट आउन र िशकषाथहरको रपमा आउनको सखया पदरछ जन कोरयाका कल नपालीहरको झणड ९० छ वका वकिशत

मलक बराबरको हिसयत रा तथा दो आिथरक उपाजरन गनर सकन सामाजक सरकषा तथा अनशासनको पित भएको नपाल र कोरयावचको धािमरक तथा सासकितक

7

समानता वकशीत वजञान तथा ावधीक िशकषा णाली आदका कारणल कोरयालाई

रोजगारको रपमा एक आकषरत सथल मािननछ

कोरयालाई सफल गनतबय मािनएता पिन यहाका रोजगार तथा वसोवास गन नपालीहर

बिभनन समसयाहरबाट जिलनद छन वधाथ तथा बयापारहरको आ-आफन समसया छन भन ववाहक समबनधवाट तथा रोजगारको िशलिशलामा आउनहरका तयसत जटल

समसयाहर दखएका छन मखयत कोरयामा रोजगारको िशलिसलामा कोरया जान

नपालीहर तीनवटा कषमा आएका छन उतपादन कष र माछापालन उतपादन कषमा काम कठन पारिमक तथा सवधा सामानय र काम गन समय ाय िनत हनछ तथा बढ काम गदार ओभर टाइम भा पिन पाइन तथा ायः जसो कमपनीमा खाना बसन

सवधा हन हनछ भन माछा पालन तथा कषमा काम पिन अतयनत कठन हन

पारिमक पिन एकदम कम हन एकाध कमपनीमा बाहक ाय बसन खान सवधा नदन

दए पिन तलबबाट कटाउन ओभर टाइमको हसाव नहन र काम गदार खला ठाउमा गनर पन हदा कषमा धर नपालीहरलाई काम गनर कठन भएको पाईएको छ धरलाई उपचार

बीमा नगरदन बसन उपय ठाउको वयवसथा नहन बसन दएका ठाउहरपिन पयार

माामा स ठाउ नहन तथा आवशयक पन जित हावादार कोठा नहन कामको समयको एकरपता नहनाल शररक तथा मानिसक िसिथलता आउन समझौतामा तोकएको समय

भनदा कय घणटा बढ काममा लगाउन बरामी भएको कयौ पटक जानकार गराउदा पिन

उपचार नगरएका समसयाहर बिभनन प पकाबाट मा नभएर पीडत िमकहरबाट

समत थाहा पाउन सकनछ दकषण कोरयामा ववाहक िभषामा आएका नपाली महलाहरको आफन कारका समसयाहर छन कह महलाहर कागज रपमा मा ववाह गन र कोरयामा आएर काम

गन मानिसकता िलएर आएका हनछन तर पिछ कोरया आइसकपिछ सोच मतावकको काम नपाइन िभसा नवकरण गन बलामा ववाहको कागज बनाउनको लािग नककली जोडल पन मोटो रकम मागन नककली ववाह गरको खलासा भएमा थनामा पर दश

िनकाला हनपन आद समसया भोगन गरका छन सककली न ववाह गरकाहरमा धरजसो

8

आफ भनदा धर पाको अिशकषत र िनमन जीवनसतर भएकाहर छन यहा नपाली महलाहर करब हजार भनदा बढ िभसकका छन कोरयामा अधययनरत वाथहरको लािग मख कठनाई बोलीचािलमा हन भाषा रहको छ भाषाक कारणल ववधयालयल दान गरको बिभनन सवधा तथा कोरयाको रहनसहनमा घलिमल हनबाट बञचत भएका हनछन यसत अधययनपिछ आजरत

जञानको योगातमक अनभवको लािग कोरयाम काम गन सवधा पिन कम न छ र

नपालमा गएर तयसको सदपयोग गनर पिन सहज छन कह कशहर यसता पिन छन जहा वधाथहरल आफल डिको लािग चाहन समपणर कायर सकर पिन ाधयापकको कारणल

आफनो परा भसकको डी पाउन सकदनन अक सानो समह भनको बयापारहरको छ उनीहरका अनय समदाय भनदा नगनय

समसयाहर छन लगानी व गर पिन नककली बयापारहरको कारण िभषा नबकरण गन बलामा समसयाहर हन गरका गनासाहर आउन गरका पाईनछन कोरयाल समय

समयमा बिभनन िनयम र काननहर परवतरन गन भएकोल पिन धर समसयाहर दखन

गदरछन काम गदार तथा अधययनको ममा दखा पन समसयाहर नपालीहरको बढदो सखयासग

दनित दन वढद गएका छन भन मतय हन सखया पिन अतयािसत रपमा बडद गएको छ कोरयामा नपालीहरमा वढद गरको आतमहतया वा सतको ठाउमा मत अवसथामा फला पन मतयहर न मखय हन आतमहतया गनर पछाड वषशत मतकको न जमबवार दखाइनछ जन काननी रपल हन र द गरनछ सतको बय भोिलपलट वहान मत

अवसथामा भटनको पछाड बिभनन कारणहर हन सकछन तयसकोबारमा वशषरपल

अधययन नगर कशलाई साधारणतय टङयाउन हसावल ितवदन बनाई लास उठाउन

कायर गन गरनछ यसको मखयकारण वासी कामदार भएको कारणल पिन यसल तयित

महतव पाएको पाईदन र तयसलाई वसतत रपल खोजी गन काम हाो नपाल सरकारल

पिन गरको पाईदन वजञािनक रपल वषय बसतहरलाई अधययन गन हो भन मतकको मा सवासथयको कारणल सो नभई उसग समबनधत वषयबसत पिन जमबवार भएको

9

हन सकछ धर नपालीहरलाई दमागमा चाप परर आतमाहतया गनसममका धर

उदाहरणहर पाउन सकनछ कन कोरयामा काम गन नपालीहरमा आतमाहतया गन वातावरण बनदछ सतको सथानमा कन मतय हन गदरछ तथा शाररक रपल वढ काम

गनरपन ठाउमा कन दमागी चापबाट समसयाहर बढ दखनछन जसता हर जो कोहमा आउन सकछ यसका पछाड कसता कारका ततवहरको मख भिमका रहन सकछ

यसका रोगथाम कसर गनर सकनछ र अनतमा नपाल सरकारल कटनितक रपमा कसतो भिमका खलन पछर तथा कोरयामा रहका १० औ सघ ससथाहरको मख दाियतव क हन

सकछ भनन बारमा यस रपोटरल जानकार दनछ २ उशय

नपालबाट ईपीएसमाफर त कोरया िभन म सगसग नपालीहरको मतय हन सखया पिन

सग बढदछ कोरयामा गन काम भनको ीड डनजर डटर एणड डफकलट अथारत

खतरानाक फोहोर र कठन हनछ काम गदार औला काटन हात काटन अिन सतक

अवसथामा मतय हन त यहाको दिनक जसतो भइसकयो मतयहनहरमा आतमहतया तथा सतको ठाउमा मतय हन म असाधय वढ छ अहल सममको साधारण वषय बसतलाई

सरसत हन हो भन आतमहतया गनरका कारणहर तथा आतम हतया गनरसमम कोशीस गन अवसथासमम पगन र कोठामा मत अवसथामा फला पनका कारणहर छनन दखको करा यो म दनानदन बढदो छ यसका मलभत आधार थाहा पाउन हो भन यसबाट

रोगथाम गनर सकन करामा कसको दई मत नरहला नपालबाट पणर रपमा सवसथ जाच

गर (१८ दख ४० वषर मिन) नपाली यवाहर कन कोरयामा आएर आएको कह समयमा न

कोह हाम फालन पगदछन त कोह झणडन त कोह सतको ठाउमा मत अवसथामा भटनछन ितनीहर कोरयामा आएर तयती छोटो समयमा कन तयो अवसथामा पगदछन

रहसयमय करा छ यसता घटनाहरल समबनधत बयको परवार तथा आफनतहरलाई

मा नभई वदशीक रोजगारमा जान समपणर नपाली तथा नपालमा रहन नपालीहरलाई

बदशीक रोजगार ित वतषणा फिलन मा नभई रोजगारमा आउनहरको मनमा उठन

शका उपशकाल कामको गणसतर घटन गई यसल अतयकष रपमा नपालीहरको कायर कशलता तथा नपालल बदशीक रोजगारबाट पाउन आय घटन जान हनछ यसता

10

घटनाहरका कारणहर रपमा बाहर नआउनाल समबनधीत दशका रोजगारदाताहरल

समत सवदनशील नभई नपाली रोजगारकतारहरलाई सध तयसता कारका समसया आइरहन हनाल पिन यसतो अधययनको आवशयकता महशस गरएको हो घटसकका घटनाहरको िमक अधययनबाट िनसकन सकन परणामबाट तयसत कितका घटनाबाट

जोिगनलाई रोजगारकतारलाई मा नभई नपाली सरकार तथा रोजगारदातालाई समत एक

कारको िनदशन हन सकछ जसको परणामसवरप असजला कायर णालीहरलाई

परवतरन गर सहज र कम जोखममलक णालीलाई लाग गन सकनछ रोजगारको अभाबमा भौतारएका नपाली यवा तथा यवतीहर कोरया जसतो वकिशत तथा आिथरकोपाजरनको रपल आकर षरत मलकमा आउन पाउनासाथ भवसयका सपनाकासाथ

कोरयाका ठ-ठला गगन चमब महल र पसाको लोभमा वासतवकता नवझकन आउन

गदरछन वासतवकता अलग पाउनसाथ उनीहर मानिसक रपमा कमजोर हन तयह बला रोजगारदाताहरको कामको चाप बयवहार भाषागत समसया आधिनक कलपजारको अधययनको कमी तथा लगातार कामको चापल छोटो समयमा न िनरािशन थालदछन वासतवमा यी उदत गरएका वषय बसतहर सह हन यद तयसतो अवसथा लामो समयसमम रहमा वा कसको सह िनदशन तथा सललाह पाउन नसकमा उिनहरलाई

मानिसक रपमा असर पर आतमा हतया गन सकन विभनन कारको क-लतमा लािग

हदयघात भइ मतय समत हन सकन वासवकतालाई पिन यस अधययनको मखय वषय

बनाईएको छ यी वषय बसतहरको अधययन गन ममा नपाली रोजगारहर तथा अनय

िशलिशलामा ndash वषशत कोरयन नागरकहरसग ववाहक समबनधमा आउन

महलाहरको बारमा पिन जानकार राखर छलफल गरएको छ यसता वषयहरलाई

मधयनजर गद समभावत खतराहर अधययन गर नपाल सरकार तथा कोरयन सरकारको समबनधत िनकायलाई धयानाकषरण गराउन र कोरया वा नपालमा रहका विभनन नपाली सघ सगठनहरल यसता दघरटनालाई कसर रोगथाम गनरमा टवा दन सकछन भनन बारमा समत यस अधययनको रपोटरल िनदशन गनछ ३ खोजका तरकाहर

11

यस अधययनलाई परा गनरको लािग यस सिमतील बिभनन तरकाबाट तथयाक सकलन

गरको िथयो जन यस कार छ ३१ मतयको परकत ठाउ र परिसथतीको अधययन

यो ितबदन तयार पान बलासममका मतय भएका कशहरको कितलाई अधययन गरयो मतय कहा कहल नपालबाट आगमन भएको कित समयपिछ कसर (मतयका बिभनन

कतीहरको बारमा वसतत ववरण सकलन) र समभावत कारण क हनसकछ जसता वषयहरमा साधन ोत र समयल भयाएसमम तथयाङक सकलन गरयो काम गदारगद मतय भएको भए कन अवसथामा भएको र ततकालको रपोटरमा कसतो कारको ववरण

पश गरएको िथयो भननबारमा पिन धयान दएको िथयो यद कायरसथलमा नभई अनय

ठाउमा भएको भए कन परसथतीमा भएको र मतकल सवन गरको विभनन कारको परकारहर सतको वा नसतको कससग वषश वातारलाप भएको वा नभएको काम

गररहको वा नगरको उसका दनाह दनका बानीहर आदकोबारमा जानकार सकलन

गरयो ३२ मतकको पहलको सवासथयको अवसथाको अधययन (जानकार) समभब भएसमम मतकको काममा आउन भनदा पहल कन कारको रोग िथयो वा िथएन

लामो समय समम औषिध सवन गरको िथयो वा िथएन भनन बारमा पिन जानकार सकलन गरयो ३३ अनलाइन तथा परतय भटघाटको शरोतहरबाट

अधययनको ममा सलगन गरएका तथयाङकहरबाट आएको जानकारलाई वजञािनक

तरकाल सतत गनरको लािग आवशयक जानकारहर अनलाईन तथा अनसनधानातमक

पबाट सकलन गरयो आिधकारक तथयाङकमा लखएका िसिमत जानकारहरलाई

फराकलो बनाउनको लािग समबनधत बय वा समहसग विभनन अनतकर या माफर त

जानकार िलइयो ४ तथयाङक सकलनमा तरट

12

यो ितवदन तयार गदार धर तथयाङकहर जसताको तसत उपलबध गनर सकएन तयसत

नपाली राजदतावास सथापना गनरभनदा पहल घटका घटनाहर आिधकारक सघ र

ससथाको अभाबमा जानकार सकलन गनर सकएन नपाल राजदतावासमा दतार गरएका कशहरमा ववरणहर सकष रपमा मा भएको र समबनधत ठाउमा मण गदार ततकाल

काम गन कमरचारहर नभएको तथा भएपिन कमपनी मािलकहरल पराना कशहरलाई पन

उतथान गनर नचाहान भएकोल यस सोधकतारहरल चाह अनशारको तथयाङक सकलन गनर नसकता पिन समसामहक परसथतीहरलाई मधयनजर गद वजञािनक तरकाबाट

अधययन गरएका सोधप तथा अनभव वयहरसगको कराकानीको आधारमा धर

वषय बसतहरलाई सलगन गरको छ यस सोधकायरल भवशयमा गनरपन आवशयक

कामहरलाई राोसग मागर िनदशन गन करामा वसत हन सकनछ ५ अधययनको वसतत ववरण ५ १ नपाली शरमकहरको अवसथा कोरयामा आउन सबभनदा ठलो समह भनको रोजगारमा आउन िमकहरको न हो सवभावल जित धर सखया बढयो तयसमा तयित न समसयाहर दखा पदरछन धर जसो समसयाहर नपालबाट सथान गदार न गािसएर आएका छन कोरया वश गरदख काम

गदार बसदा खादा हडदा सतदादख नपाल फकर दासमम समसयाहर एकपिछ अक गद लाईन लागन गदरछन वषश गरकन िमकहरका ततकाल दखन र सवाधान गनपन र

गनर सकन समसयाको बारमा यस अधययनबाट छोटो जानकार दन कोशीस गरएको छ यसत समसयाहरल न नपालीहरलाई मतयको मखसमम धकलन वाधय तलयाउन भएकोल

यसको बारमा चचार गनर उपय ठािनएको छ ५ ११ नपालमा गरन समझौता िशकषत धर नपाली यवा तथा यवतीहर आफनो अधययन पात वा अधययन क ममा पिन आिथरकपानरजको लािग भौतार रहको अवसथा छ दकषण कोरया र नपाल सरकार

वचको समझौता मतावीक कोरयामा काम गनर आउन पाउन एउटा राो बकलप

मािनएको छ नपालीहर हजारौको सखयामा भाषा परकषाको लािग तयार गरर परकषामा

13

भाग िलनछन यसका लािग नपालमा जवनोपाजरन गनरको लािग पाएको सरकार वा ाईभट कमपिनको काम समत छोडर कोरया आउन सर कसछन यस ममा धरल

कोरयाको कामको र यहा भोगन पन कठनाई तथा कोरयाको जवनशलीको बारमा बझका हदनन सबको मन कोरयाको राो अथर सकलन र यहा अवसथत गगन चमब

भवनहरको कलपनामा मा रहनछ

परकषा उतीणर भसकपिछ कोरयन कमपिनसगको समझौताको बारमा ाय धरल खयाल

गरको हदन वषश गरकन कषीमा आउन मीकहरमा यो परसथीती दखनछ भाषा

पास गनर मा पढन तर बोलीचालीको भाषामा राो जञान नहनाल साधारण

कोरयनहरसको सवादमा समसया हन गदरछ तलनातमक रपमा उतपादन कमपनीमा

काम गनर सजलो मा नभई उचचसतरय म िनयम लाग हन हदा कष तथा मतसयपालन

भनदा उतपादनिशल कमपनीमा काम गन नपालीहरको पारमीक कह हदसमम राो

रहको पाइनछ तर कष पशपालन र मछयपालनमा आधारभत िमक कानन को पालना

नहन काम गनहरको कायर तािलकाको िनत नहन धर िमहनत गनर पन खला

आकासमा काम गनर पन बसनको लािग राो बयवसथा नहन िमकहरको सखया कमहन

र धर बातिचत गनर पिन मौका निमलन र एकलोपनको महसस गन अवसथा दखनछ

नपालमा गरएको समझौता भनदा काम तथा तलब घट रहका धर गनासाहर पाईनछन

नपालबाट टडकारो रपमा दखन समसया भनको नपाली चलीहरको (जसल कोरयन

परषहरसग ववाह गरर आउछन) हो उमर धर खाइसकका ववाह गरर पारपाचक

गरसकका शाररक मानिसक तथा आिथरक रपल सकषम नभएका कोरयन परषहरल

नपाली कटहरलाई छानी छानीकन ववाह गन गदरछन नपाली तथा कोरयन दलालहरल

नपाली कटहरलाई नपालमा बिभनन लोभन दखाउन ndash उ बय कोरयन कमपिनको मालीक हो कोरयामा कोरयन आइड बनाउन िमलन आफल सोचको काम गनर पाउन र

सवदशमा पसा पठाउन िमलन तथा आद- इतयाद कराहर सनर कोरया आउन गदरछन उनीहरल ठलो रकम खचरगर कोरयालीसग ववाह गरर घरल कामदारका रपमा काम गन र उनीहरलाई यौन शोषण गर दवयारवहार गरका धर उदाहरणहर पाइएका छन यसर

14

ववाह गरर आएका नपाली चलीहरमा धर जसोल कोरया आएपिछ अिधक कठनाई

भोगका छन कागजी रपमा ववाह गर पिन िनत समयपिछ ीमान र परवारबाट

विभनन शोषणमा पन गरका छन रोजगारका लािग सहज िभसा पाइन आशमा कितपय

नपाली महलाल कनसलटनटमाफर त कोरयाली नागरकसग ववाह गन र उनीहरसग जान

गरका छन ५ १२ कोरयाको कायर तालीका तथा काम गन वातावरण

कोरयामा धर बयसत कमपनीहर रात दन चलन गदरछन उ कमपिनमा काम गन िमकहरल ाय जसो दई िसफट काम गनर पदरछ ाय ७-७ दन वा १४-१४ दनको बयसत भएको र कामदारहर या नभएको कारणल िनधाररत समय भनदा बढ काम

गनरपन हनछ िनयमानसार तोकएको कायर तालीका भनदा बढ काम गरमा बढ तलब

पाउन भएकोल पिन कायर तालीका भनदाबाहकको काम गनर रची दन गदरछन रातीको समयमा गरन थप कामको लािग दउसो भनदा १ सय ५० ितशत वा दोबबर न हन गदरछ

जसल गदार दउसो काम गरर पिन राती अबरसमम काम गन गरका कमपनीहर ससत

छन यसर काम गररहदा शररको थकाईको समत धयान नदन तथा आराम गनर पन समय समत कमपटर समाटर फोन तथा इनटरनटमा खचर गन गदरछन काम गदार ७ दनमा ७ त दन वा ६ दन लगातारकाम गन गरको पाईनछ

कोरयामा धर जसो वदशी काम गन वातावरण र कामको कती ाय तललो सतरको वा फोहोर खतरा र मसकलका तथा शाररक रपल धर महनत गनर पन हनछन यसता कामहर गदार सवासथको बारमा राोसग धयान दनसकन भन वा या मामा आराम

गरन भन शररलाई दघरकालीन असर पन गदरछ वषशत रसायन पदाथरमा काम गन धलो मलोमा काम गन धर तातो वा फलाम र िससाको सामान बनाउन ठाउमा काम गन तथा लगातार भार उचालन कामदारहरमा यो समभावना वढ हनछ कमपनीको उतपादनको कती हरकन ठला तथा मझौला कलकारखानाहरमा काम गदार सरकषाको बयवसथा समत हनछ तर धर स-साना कारखानहरमा तयसतो हदन ५ १३ वाससथान तथा यसको परकत

15

धर जसो काम गन ठाउमा बसन बयवसथा कायर सथल छउमा न गरएको हनछ कह राा कारका र िससटम बसाइसकका कमपनीहरमा मा बसन तथा खानाको राो वनध

िमलाईएको हनछ काम गन ठाउको छउमा कनटनर जसतो दखन ठाउलाई न स कोठा बनाइएका उदाहरणहर धर छन तयसता ठाउहरमा जाडोको बलामा राो स निमलन वा या मामा हावादार नहन सर-सफाईमा तयित धयान नदन मशीनहरको चक आवाजल असर पन एउट कोठामा िसिमत मानछ भनदा धर स आद पाइएको छ कित

ठाउहरमा जाडोमा तताउन िससटम समत राो कनडसनमा हनन शाररक रपमा थकत

भएको शररलाई राोसग आराम हनसकन भन वा सताईमा समसया भएमा तयसल पाचन

णािल र सचार तथा नयरोको णालीलाई समत असर पानर सकछ राती र दनको समयमा काम गन ठाउमा स कोठा कमपनी नजक भएको अवसथामा दउसो राोसग

स नसकन र लगातार रपल थकत शररल काम गदार कामको गणसतर घटनमा नभई

िमकहरको शररलाई बिभनन कठनाई पन गदरछ ५ १४ खाना तथा समय तालका कह अपवाद दख बाहक मझौला कलकारखानामा खानाको बयवसथा गरएको हनछ १-२

पटक खाना कमपनील वयवसथा गरएको हनछ भन १ छाक आफल बयवसथा गरर खान

पन हनछ कषी तथा मतसयपालनमा काम गन दख बाहक अनय कमपनीमा काम गन धर

जसो िमकहरको खाना खान समय ाय िनत हनछ जन सवसथको लािग अित न

आवशयक र राो हो साधारण कारको कोरयन खाना पिन पौक ततवलाई खयालमा राखर बनाईएको हन भएकोल सवसथको हराईबाट खानालाई राो मानन सकनछ तर

नपाली खाना भनदा िभनन कारल तयार गरएको नपाली सवाद भनदा अलग लागन खाना सर सरमा रचाउन कठन पदरछ शरका दनहरमा कोरयन खाना नरचाउन र खान गाो भ नराशय आउन सकछ समय िमल समम धर नपाली िमकहरल कमतमा पिन एक

छाक आफन नपाली सवादको खान गरको पाईनछ बसन ठाउमा खाना बनाउन बयवसथा भएमा नपाली परकार खान सकन र वसतार कोरयन खानामा आदत लागनाल समसया कम हनछ

16

कोरयन समाजमा पय पदाथरलाई बढ योग गरन गरनछ ववाह भरमा पाटरमा कन

पिन कायरमको रा भोजमा तथा अनय कायरममा पय पदाथर अिधक योग गरन

गरनछ कोरयनको ससकती अनशार जसल बढ पय पदाथर पउन सकछ तयसलाई असल

मानन चलन छ यहा सतत गनर खोजएको करा क हो भन कोरयामा आइसक पिछ पय

पदाथर योग गन बानी हन र बानी परसककालाई रफतार बढन हनछ यसल गदार कोरयनहरसग मा नभई नपाली नपालीबचमा बसर पिन पय पदाथर पउन चलन धरको पाईनछ मखय रपमा राकाम गनहरमा दउसो स गाो भएमा कह मादक पदाथरखान

र स कोिशस गन जन पिछ गएर लत न बसन गदरछ ५ १४ तलब तथा भा दन वयवसथा मझौला खालका कमपनीहरमा र अिलक बयवसथत कमपनीहरमा तलब तथा भा दन

वयवसथा गरको भएता पिन धर जसो कमपनीहर जसमा थोर कामदारहर हनछन र आफनो कमपनीको उतपादन व गनरको लागी िसजन पखरन पछर तलब समयमा नदन र भाको पिन राो बयवसथा छन वषश गरर कषी मतसयपालन तथा अवधािनक कामदारहरको लािग यसता समसयहर अिधक द सकनछ साधारणतय काम गरको नयनतम तलब

दन भएता पिन बसन तथा खानको लािग पसा कटाउन गरका ठाउहर समत भटएका छन ५ २ नपालीहरको मतयका अवसथा कोरयामा रोजगारको िसलिसलामा आएका नपालीहरको सखया दन-दन बढद गएको छ यसको सग मतय हन सखया पिन बढद गएको छ मखयतय कोरयामा मतय भएका नपालीहरलाई मतय हन तरकाको आधारमा िनमन कारल विगरकरण गनर सकनछ ५ २१ साधारण मतय (कारण अवगत भएको वा खलको मतय)

यसमा मतयहनका कारणहर खलका हनछन जसत कन बयलाई अगाड दख न

कन कारको रोग लागको तयसबाट भावत भएर मतय हन काल गितल गदार हन अथारत

औधोिगक दघरटना तथा सवार दघरटनावाट हन मतय वा झझगडाबाट हन मतय वषश

17

गरर दघरटनाबाट हन मतय चाह तयो औधोिगत कषमा होस वा सवार दघरटनाबाट होस-

यसमा पदरछ ५ २२ असाधारण मतय

यस बगरमा सग मतयका कारणहर नखलका अथारत दखदा कारणहर साधारण भएपिन

यसको पछाड कन वषशकारण हन सकन समभावत मतयहर पदरछन वषशत यस

सिमतील यसता कारका मतयलाई गहराईसमम खोतलर यसका समभावत कारणहरको बारमा छलफल गरको छ यसलाई पिन दई वगरमा वभाजन गरएको छ क) आतमहतया गर हन मतय

नपालबाट रोजगारको िसलिसलामा आएका नपाली मीकहर धर जना आफ झणडएर वा अनय तरकाबाट आतमाहतया गरका छन आफनो परवारलाई नपालमा छोड वदशमा गएर राो आिथरकोपाजरन गन र नपालमा परवारहरलाई सहयोग गन तथा आफलाई पिन

आथक रपमा दरलो बनाउन मनासयबाट आएका नपाली यवा तथा यवतीहर अनतमा मतयको मखमा जान वाधयका कारणहर क हन सकछन यस सिमतील अधययन गरका धर माहरमा नपालीहर आफ हतया गन गरका उदाहरणहर छन मखयतय आफनो आवास तथा काम गन ठाउमा वा अनय ठाउमा बिभनन साधन योग गर पासो लागर वा अगलो ठाउबाट हाम फालर मतय भएको पाइएका छन यसर आतमाहतया गनहरमा साधारणतय ९० मािनसहर मानिसक डशनको कारणल हन गदरछन डशन बिभनन

कारणल गदार हन सकछ जसत मानसीक वरामी आशावहन हन औसधीको असर

वयगत पहचानको समसया (आफनो ओहोदा गमाउन तथा पहचान गमाउन) आद अनसनधानबाट माणत भसकको छक सस (विभनन कारबाट हन) डशनसग

गािसएको हनछ भन डसन आतमाहतयासग यसर हन हो भन सस तयकष रपमा आतमाहतयासग गािसएको हनछ

ख) सतकोबसको अवसथामा हन मतय

नपाली कामदारहर सतको ठाउमा वा वसको ठाउमा अचानक असजलो भई तरनत ाण

तयागन गरको पाइको छ यसर हन मतयहरका पिलस वा पोसट माटरम रपोटरहरमा

18

वसतत जानकार नभई साधारणतया क त हदयघात वा सवाससवासमा अबर वा अचानक मतय वा (सडन मनहड डथ िसनम )भनन कराहर उललख गरको छ यसर मतय

हन बयहरमा बाहर चोट नदखन र आनतरक रपमा अनबजञ कारणल उसका समपणर शाररक अगहरमा िशिथलता आई हदयघात भइ मतय हन समभावना दखनछ सतको ठाउमा बिभनन कारणल हन सकन मतय मधयमा रचाप बढ भइ हन मानिसक तथा शाररक रपल थकत शररमा पयारमामा आराम नभएमा वा सताई किम भएमा तयसवाट अतयकष रपल हन भाबबाट तथा वशाणगत आएका रोगहरबाट पदरछन भखररमा अनसनधानबाट पा लगाएको रोग (पहलो पटक रपोटर १९९२ सन) सडन

मनहड डथ िसनम (Sudden manhood death syndrome or) बाट यवा तथा यवतीको वषश गरर सतको बला तथा अचानक मतय हन गदरछ यसतो कारको लकषण एिसयन

मलका मािनसहरमा बढ दखएको छ साधारणतय मटको धडकनमा अिनयिमतता आएर मतयहन यस कारको रोगबाट धर यवा यवितहर पडत हनछन बिभनन

अनसनधानपबाट िलएको जानकार अनसार यस रोगबाट मतयहनहरमा ४ दख १२

मानछ अचानक हन मतयमा पदरछन भन यवाहरमा यो अझ बढ छ यसलाई मटको धटकन मापक यनबाटमा थाहा पाउन सकनछ तयसमा पिन यो सध एक कारल सकत

दन सथितमा नरहन हनाल पालगाउन मसकल पदरछ जापान र ानसमा गरको अनशनधानबाट १००० जना मधय १ जनालाई सवसथय मानछमा यसको लकषण द

सकनछ यो लकषण दखएका ६० मानछहरमा यो रोग बशानगत रपमा सनर सकछ ५ २३ मतय भएका बयहरको पणर सची १) सव भीमकमार गरङ

नपालको सनसर धरान -११ घर भई पास पोटर नमबर १९५१६६७ भएका सनजब गरङको छोरा सव भीम कमार गरङको म १५ २००७ का दन अचानक मतय भएको िथयो सीपमा काम गन उनी म १० को दन सीपमा न सामान लोडङ गनरको लागी सहकिमर सहद कवाङनाम पोटरमा गएका िथए उनी म १५ को बहान खाना खान बलामा खाना न नखाईकन ठाउ बाट िनसकएर गएका िथयो तयह दन दनको ११ बज सोह सीपको उिन स कोठाको सोफामा मत अवसथामा भटएका

19

िथए उनी सग बसन अकार नपाली कषणराज पिन तयह िथए सव गरङको पहल कन कारको रोग नभएको कोहसग पिन सता नभएको तथा उनको शररमा (िभ तथा बाहर) कन कारको चोट पटक समत नदखएकोल गदार उनको मतय ाकितकरपल सवत हन शररको समसयाको कारणल भएको हन करा रपोटरमा जनाईएको छ २) सव दपक सबद

दपक सबदको जनम माचर २८ १९८१ मा भएको हो उनी आफल काम गन कमपनीमा झनडएको अवसथामा फला परका िथए ववाहत उनी समबर १४ २००७ मा आतमहतयाको कारण मतय भएको हर रपोटरमा उललख छ उनी कोरया वश गरको कहल भनन खलको छन ३) सव नल कानत नयौपान

िनल कानत नयौपानको जनम जलाई ११ १९६८ मा भएको होववाहत उनको

अल १६२००८ मा मतय भएको हो औधोिगक दघरटानमा उनको मतय भएको

हर रपोटरमा उललख छ

४) सव पमा लामा

पमा लामाको जनम अकटोबर ३ १९७८ मा भएको हो अल ४ २००८ मा मतय भएको उललख छा तर सब बवरण उपलबध हन सकन ५ ) सव वाङद ब

वाङद ब को जनम जनवर १८१९७१ मा भएको हो जलाई २ २००८ मा मतय भएको तर थप बवरण उपलबध हन सकन ६) सव सशल राना

सिशल रानाको जनम डसमबर २ १९७१ मा भएको हो जलाई २८ २००८ मा अजञात कारणल मतय भएको हर रपोटरमा उललख छ उनी आफ काम गन

20

कमपनी अगाडको रोडमा मत अवसथामा फला परका िथए उ रपोट याङज ल बनाएको हो ७ ) सव रोशनकमार शाह

रोशनकमार शाहको जनम अग १७ १९७३ मा भएको हो ववाहत उनी अग २ २००८ मा मत अवसथामा फला परका िथए थप बवरण आउन सकको छन ८) सव ऋषीराम भनडार

ऋषीराम भनडारको जनम डसमबर ४ १९७९ मा भएको हो उनको मतय अकटोबर ७ २००८ मा भएको हो अकटोबर २७ २००६ मा कोरया वश गरका उनी काम गन कमपनी नजक रखमा झनडएको अवसथामा फला परका िथए हर रपोटरमा उनको मतयको कारण आतमहतया भएको उललख छ तर कन आतमहतया गर भनन बार कह खलन सकन ९) सव शमान तामाङ

शमान तामाङको जनम नोभमवर २५ १९८५ मा भएको राहदानीमा उललख छ अववाहत उनको माचर २२ २००९ मा मतय भएको हो उनी कोरया मई २००८ मा आएका हन हर रपोटमा बताईए अनसार फटबल खलदा खलद उनको मतय भएको िथयो अचानक बहोस भएको र असपताल लादा लाद मतय भएको बताईएको िथयो १०) सव परताप गरङ

अल १९ १९७३ मा जनमएका ताप गरङको मतय अल २२ २००९ मा भएको हो थप बवरण उपलबध छन ११) सव बराज गरङ

डसमबर ७ १९७० मा जनमएका उनको मई २२ २००९ मा मतय भएको हो थप बवरण उपलबध छन

21

१२) सव इनद कानत कोईराला

माचर २२ १९६९ मा जनमएका उनको अकटोबर२५ २००९ मा मतय भएको हो डसमबर १० २००६ मा कोरया आएका उनको मतयको कारण अजञात भएको जनाईएको छ काम सकर आफनो कोठामा सतका उनी बहान मत अवसथामा फला परका िथए हर रपोटरमा उनको मतयमा अनय बा कारण नभएको उललख छ

१३) सव कणरबहादर थापा

माचर २४ १९४६ जनमएका कणर बहादर थापाको मतय नोभमबर १२ २००९ मा भएको हो बवाहत उनी दसमबर १० २००९ मा कोरया आएका िथए पाकर व होटलमा िमतर अवसथामा फला परका िथए

उनी मण िभषामा कोरया आएका िथए| उनी कोरया आउन जान गन गरको उललख छ १४) सव शयामबहादर गरङ

शयामबहादर गरङको जनम िमती खलन सकन ववाहत उनको दसमबर २९२००९ मा मतय भएको हो हर रपोटरमा उललख भए अनसार उनको मतयको कारण आनतरक नभएर बा भएको उललख छ उनल आतमहतया गरका िथए उनको कन रोग नभएको उललख छ १५ ) सव ानपरसाद रगमी

माचर ७ १९८२ मा जनमएका जञानसाद रगमीको मतय जनवर १६ २०१० मा भएको हो हर रपोटरमा उललख भए अनसार उनको मतयको कारण आनतरक नभएर बा भएको उलकख छ उनी मोटलमा मत अवसथामा फला परका िथए उनी १६० सनटिमटर अगलो ठाउबाट झणडएका िथए अथारत उनल झनडएको र जिमनको भागको फरक १६० समी रहको उललख छ १६) सव बलराम नयौपान

22

जन १८ १९७२ मा जनमएका बलराम नयौपानको मतय फवर ४ २०१० मा भएको हो हर रपोटरमा उललख भए अनसार उनल बाथरमा झनडएर आतमहतया गरका िथए १७ ) सव परमबहादर तामाङ

मई १६ १९८६ मा जनमएका मबहादर तामाङको मतय जलाई २३२०१० मा भएको हो ववाहत उनको औधोिगक दघरटनाको कारण मतय भएको िथयो मािथ झनडएको दाई टाउकोमा खसर उनको मतय भएको हर रपोटरमा उललख छ १८) सव ान छतरी

डसमबर ९१९७० मा जनमएका जञान छीको मतय जनवर २३ २०११ मा भएको हो ववाहत उनको ाफक दघरटनामा मतय भएको हर रपोटरमा उललख छ १९) सव दनश अधकार

अग १० १९७६ मा जनमएका दनश अिधकारको मतय नोभमबर १३ २०१० मा भएको हो बवाहत उनको मतय कारण बार थप बवरण आउन सकन घटना बार ईनछन हरल हरको उललख छ २०) सव कनर ब राना

अकटोबर२२ २०१० मा कनर ब रानाको राती सकको ठाउमा न मतय भएको िथयो मटको गित बनद भई अचानक मतय भएको करा पिलस रपोटरमा छ सन १९७४ माचरमा जनमएकक उनी करहया-२ रपनदहबाट कोरया आएका िथए २१) सव मानबहादर दलारमी

अग २११९९० मा जनमएका मानबहादर दलारमीको मतय माचर ३० २०११ मा भएको हो अववाहत उनल झनडएर आतमहतया गरका हन हर रपोटरमा उललख भए अनसार उनको अनय रोग नभएको र उनलाई झणडएको अवसथामा पाईएको उललख छ

23

२२) सव शरवणराज पनत

अग २२ २०८० मा जनमएका वण राज पनतको मतय मई ९२०११ मा भएको हो बवाहत उनी औधोिगक दघरटनाको कारण जवन समा पानर बवश भएका िथए कमपनीको काम सकर सफा गन ममा माथीबाट डाई खसर उनको टाउकोमा लागको िथयो घटना सथलमा न बहोश भएका उनलाई असपताल मत घोषणा गय तयह कमपिनमा गएर बझदा दउसो उ न सफा गरएको र पछ फटङ राो नभएकोल झरको तयह काम गन नपालीहरल अनमान लगाए उनी भई सफा गद िथए एककासी डाई उनको टाउकोमा बन पगको िथयो २३) सव रदर गरङ

जनवर २११९७१ मा जनमएका र गरङको मई २४२०११ मा मतय भएको हो बवाहत उनको असपतालमा उपचारको ममा मतय भएको िथयो सवनको कयाथोिलक असपतालमा उपचारको ममा उनको िनधन भएको हो २४) सव धनराज घल

अकटोबर ३११९७० मा जनमएका धनराज घलको जन १२२०११मा मतय भएको हो बवाहत उनल झनडएर आतमहतया गरका िथए हर रपोटरमा उनको मतयको कारण बा भएको उललख छ २५ ) सव बषणबहादर कसी माचर २८१९७८ मा जनमएका बषण बहादर कसीक जन १८२०११ मा मतय भएको हो बवाहत उनको अचानक मतय भएको िथयो राती सतको उनी बहान मत अवसथामा फला परका िथए २६) सव उजवल आचायर उजवल आचायर अग २२ १९८६ मा जनमएका हन अववाहत उनको जन २९२०११ मा अजञात रोगको कारण मतय भएको हो हर रपोटरमा उनी कोठामा

24

सतको ठाउमा मत फला परको र अनय कन चोट पटक नदखएको र आनतरक कह कारण नखलको उललख छ २७ ) सव लोकबहादर गरङ

डसमबर ११ १९६२ मा जनमएका लोकबहादर गरङको मतय अग ५२०११ मा भएको हो बवाहत उनी दगरघटनामा परर मनर वाधय भएका िथए हर रपोटर अनसार बङगर कमपनीमा काम गदारगद दघरटनामा परका िथए बङगरको खोर सफा गन म िचपलएर खाडल (बङगरको दशा रा खाडल )मा परएको अवसथामा भटका िथए उनको िभषा िथएन २८) सव इनदरबहादर सनवार

ईन बहादर सनारको कोरयामा रहसयमय मतय भएको िथयो उनको मतयको कारण समम थाहा हन नपाउद मतक सनारको शवलाई रहसयमय ढङगल दई साता अिघ कोरयाम अनतय गरएको समाचार कािशत भएका िथए गलमी घर भएका सनार ववाहत हन उनको कोरया आएको १३ बषर पिछ मतय भएको हो २९) सव रमश कोईराला

मई १५१९८५ मा जनमएका रमश कोईरालाको मतय डसमबर १९२०११ मा भएको हो अबवाहत उनको औधोिगक दघरटनामा परर मतय भएको हो हर रपोटरमा उनको मतय कमपनीमा अकमा गदार गद दघरटननामा परर उपचारको ममा िनधन भएको उललख छ ३० ) सव पदम पनत

सपटमबर ३० १९८५ मा जनमएका पदम पनतको मतय माचर २३ २०१२ मा भएको हो अववाहत उनको मतय आतमहतयाको कारण भएको हो हर रपोटरमा उनी सलल झणडएको अवसथामा फला पारको उललख छ ३१) सव ानबहादर गोताम

25

जञानबहादर गोताम ईपएस माफर त एिकलचर सकटरमा काम गनर आएका हन उनी कोरया आएको ४० दनम आतमाहतया गन यास गदार गद सग रहका उनका एक नपाली साथील उार गर छलनानामदो यनीभिसरट हसपटलमा लगी उपचार गराएका िथए तर असपातामा उपचारको लािग यास गरपनी उनको उपचार भन समभव हन सक न र उनी मत घोषत भए ३२) सव ललतपरसाद फोमबो तथम जलला सथाई घर भएका २४ बषरय लिलत साद फोमबोको मतयको कारण सवास सवासको कारण भएको हर रपोटरमा उललख छ कोरया आएको १ महनामा उनको िनधन भएको िथयो लामाका अनसार फनथक सथत उनसानमी िछउ साननप कमपनीमा कायररत फोमबोको सवाससवासमा समसया भए पिछ असपतालमा लाद गदार बच बाटोमा न िनधन भएको िथयो उनी अववाहत हन ३३) सव लमीपरसाद गरङ

अकटोबर १३१९७४ मा जनमएका लमीसाद गरङको जन११२०१२ मा मतय भएको हो सपटमबर ६१९९१ मा कोरया आएका उनको दरघरटनामा मतय भएको हो कनसकसन समबनधी काम गन उनी अगलो भवन बाट खसको र घटना सथलमा न उनको मतय भएको उललख छ ३४) सव ओमपरसाद शरचन

जलाई २१ १९८९ मा जनमएका शरचनको मतय जलाई २३ २०१२ मा भएको हो अववाहत उनको मतय आतमहतयाको कारण भएको हर रपोटरमा उललख छ उनल आफ बसन अपाटरमा रहको बाथरमा झनडएर आतमहतया गरका िथए ३५ ) सव नवनकमार गरङ

26

अल २५ १९८६ मा जनमएका नवनकमार गरङको मतय जलाई २५२०१२ मा भएको हो अववाहत उनी अपाटरको १५ औ तलाबाट हाम फालर आतमहतया गरका िथए उनल आतमहतया गनर अिघ नपाली दतावासललाई आफल आतमहतया गन जानकार (धमक) दएका िथए उनको तयसतो धमक आएपिछ दतावासल नजकको हरलाई खबर गरको तर हर पगर नट (जाली ) रा नपाउद उनी हाम फालका िथए उनको घटना सथलमा न मतय भएको िथयो ३६) सव खमबहादर ढगा

अकटोबर ३११९७२ मा जनमएका खमाबहादर ढगाको मतय फवर १२२०१३ मा भएको हो बवाहत उनको अचानक मतय भएको हर रपोटरमा उललख छ कमपनील दएको अपाटरमा सतको अवसथामा न उनको मतय भएको िथयो ३७ ) सव राजकमार गरङ

राजकमार गरङको मतयको कारण आतमहतया भएको हर रपोटरमा उललख छ तनह सथाई घर भएका उनी २१ बषरका िथए गरङल कमाएको पसा आमा र ीमती दबल आ आफल रा पाउनपन बवाद हद आएको जानकार पाईएको िथयो कोरया आएको २१ महनामा उनको मतय भएको हो ३८) सव यमत पाणड

रपनदह दबदह सथाई घर भएका यजञमत पाणडको मतयको कारण सडक दघरटना भएको हर रपोटरमा उललख छ कमपनीको काम सकर बाहर सडकमा हडद गदार एक एक नीजी कारल ठककर ददा पाणड गमभीर घाईत भएका िथए दघरटना हन बक उनी सग हडका ब गरङल नजकको हसपतालमा परयारएको र उ असपतालल स कयाथोिलक असपतालमा रफर गरपछ सोह असपतालको अती सघन उपचार ककषमा उपचार हदा हद उनको मतय भएको िथयो कोरया आएको २ बषरमा उनको मतय भएको उनी बवाहत हन ३९) सव सपरसाद राई

27

इलाम माब वडा न ८ का ३२ बषरया िससाद राईको मतयको कारण हदरयघात भएको हर रपोटरमा उललख छ आफ स कोठामा मत अवसथामा फला परका उनी हनडाई कमपनीको गाडको िसट बनाउन आसान सथत एओमओएन जीन इनडरयल कमपनीमा कायररत िथए राती दश बज सामानय अवसथामा सतको तर बहान मत अवसथामा भटएको िथए उनी बवाहत हन कोरया आएको २ बषरमा उनको मतय भएको हो ४०) सव सोमकमार गर

भरहवाका ३६ बषरया सोम कमार गर आफ सतक कोठामा मत अवसथामा फला परका िथए कोरयाको गङनामसथत हानानसीमा कमपनीक कोठामा उनी म अवसथामा भटएका हन हर रपोटमार उनको मतयको कारण घात भएको उलकख छ कोरया आएको ४ महना उनको मतय भएको िथयो मतय हदा अवधिनक रहका उनी बवाहत हन ४१) सव राजशकमार राई

झापा बतारमोडका राजशकमार राईको कमबोडयाली नागरकको आमण बाट मतय भएको हो ईपीएसबाट कोरया आएका उनी आएको ११ महनापिछ मारएका िथए ३५ बषरया राईलाई सामानय बवादका कारण आमण गर मारएको हो उनी ववाहत हन उनल बदिश नागरक सग खाना बनाएर खान गथ जानकार अनसार कचन एउट भएकोल खान बषयमा उनीहर बीच पहल पनी बबाद हन गथय ४२) सव सीता दज

कोरयन नागरक सग ववाह गरर कोरया आएक िसता दरजीको मतय मई ८ २०१३ मा भएको हो हर रपोटर अनसार उनको मतय कारण ाकितक रहको छ उनको कोरयन नागरकको घरमा मतय भएको उललख छ ४३) सव अजरन पनत

28

अजरन पनत ईपएस माफर त कोरया आएका हन गलमी हदनटा गावस वडा न ६ सथाई ठगाना रहको पनतको मतयको कारण आतमहतया भएको हर रपोटरमा उललख छ कोरया आएको १ बषरमा उनको मतय भएको िथयो

गलमी सपकर सिमती कोरयाका अधयकष शकर रानाल बताए अनसार कह समय अिघ दखी आफ घर (नपाल) जान बताउद आएका पनत राती १ बज आफ कायररत कमपनीको गाड पाकर ङ गन ठाउमा सल(खादा)ल झनडएर आतमहतया गरको अवसथामा फला परका िथए २३ बषरया पनत थग सथत िमहोङ साननप कपडा कमपनीमा कायररत िथए उनी एक हा पछ नपाल जान तयार गद िथए उनी अववाहत िथए ४४) सव गौर तामाङ

गौर तामाङ कोरयाली नागरक सग ववाह गर सन २०१२ अगमा कोरया िभएक हन धादङ घर भएक २४ बषरया तामाङको मतयको कारण आतमहतया भएको हर रपोटरमा उलकख छ खयङबक सथत आफ बसको कोठामा झणडएर उनको मतय भएको रपोटरमा जनाईएको छ बहान काममा गएका उनका कोरयाली ीमान मधयानह घर आउदा ीमतीलाई कोठामा झनडएको अवसथामा फला पारपछ हरलाई खबर गरका िथए अिघललो रात दव जना सग सतको र उनीहर बीच मनमटाव रहको वा नरहको भन पता लागन सकन कोरया आएको १० महना पिछ उनको मतय भएको िथयो ४५ ) सव लोकनदर मगर

लोकन मगर ईपएस माफर त आएका भोजपर तमम ८ का ३१ बषरया उनी आफ सतक कोठामा मत फला परका हन कोरया आएको १३ महनामा उनको मतय भएको हो खयडगीदो सथत पछनमा रहको फिनरचर कमपनीमा कायररत उनी तयो दन बहान ६ बज मत अवसथामा तयह कमपनीमा कायररत एम गरड़ल भटका िथए अनसनधानमा उनको मतयको कारण हदयघात भएको बताईएको िथयो सो कमपनीमा दई जना नपाली कायररत िथए उनका एक पी र एक छोर रहकाछन

29

४६) सव राजश महजरन

राजश महजरन ईपएस माफर त कोरया आएका हन लिलतपर झोछ -२ सथाई ठगाना रहको उनको मतय ास ासमा समसयाका कारण भएको र अनय कन रोग नभएको हर रपोटरमा उललख छ उलसान सथत कोरया सपसल गयाईनडङ ल कमपनीमा काम गद आएका उनलाई बहान साढ २ बज ास फनर समसया भए पछ सोह कमपनीमा कायररत नपाली सािथहरल कमपनी मािलक र एमबलनसलाई फोन गरको तर िचकतसक आउन नपाउद उनको मतय भएको िथयो ३२ बषरया महजरन कोरया आएको ४ बषरमा मतय भएको हो उनी ववाहत हन ४७ ) सव शलनदर थापा

शलन थापाको कार दघरटनामा मतय भएको हो दाङ तलसीपरका सथाई ठगाना रहको उनको थगको ईलयाङ भनन ठाउमा कार दघरटनामा पर मतय भएको िथयो थग िभजन चचरका पासटर अमत थापा मगरका अनसार मतक थापा बलका काम सकर नवराज नयौपान र वनोद बकसहत कारमा घमन बाहर िनसकका िथए वनोद बकको नाममा रहको सो कार िचतवनका नवराज नयौपानल चलाएका िथए नजकको बजारमा मादक पदाथर सवन गरर फकर न ममा राित १२३० बजितर नयौपानल इलयाङ भनन ठाउमा उिभइरहको कमा कार ठोककाएका िथए

बक र नयौपान सरकषत रह पिन नट सीटमा रहका थापाको ततकाल उपचार हन नसकपिछ घटनासथलम मतय भएको हर रपोटरमा उललख छ अववाहत मतक थापा मतसयपालन िभसामा कोरया आएर बगत ४ वषरदख मोबाइलको पाटरपजार बनाउन दा नामक कमपनीमा अवधािनकरपल काम गद आएका िथए तयहा २१ नपाली कायररत छन कोरया आएको ४ बषर १० महनामा उनको मतय भएको हो ४८) सव तोयराज भटट

ईपीएस माफर त कोरया आएको १६ महनामा तोयराज भटटको मतय भएको िथयो कनचनपर महननगर-७ सथाई घर भएका ३२ बषरया भटट कोरयाको खयङगीदो

30

सथत याङज शरमा रहको योसङ फड कमपनीमा कायररत िथए राती सग खाना खाएर सतका भटट बहान मत अवसथामा फला पर पछ कमपनी मािलक र हरलाई खबर गरको िथयो मतयको कारण हदयघात भएको हर रपोटरमा उललख छ सो कमपनीमा ३ जना नपाली कायररत रहका िथए उनको एक ीमती र दई छोरा छन ३९) सव रवी अयारल

रवी अयारलको सथाइ घर गोरखा पथवीनारायण नगरपािलका हो ३० वषर उमर रहको उनको अयारलको शिनबार खोलामा डबर मतय भएको हो अयारल पयानथकसथत सिसरस िलप कमपनीको कामदार हन तयहा कायररत एक नपालीका अनसार अयारल गम बदाको अवसरमा कमपनील खयाङगीदो आनसङ को खोला कनारमा आयोजना गरको वनभोज कायरममा सहभागी िथए वनभोजसथल नजक जमको पानीमा पौड खलीरहका उनी धर समयसमम नफक पिछ सगका साथील उार गरका िथए तर उनको मतय भइसकको िथयो हर रपोरट अनसार अयारलको डबर मतय भएको उललख छ फिनरचरको सामान उतपादन गन कमपनीमा अर एघार नपाली कामदार कायररत िथए ५०) सव दपक चौधर

िमित २०१३ म १का दन कोरया आएका दपको कमार चौधरको टलीफोनमा करा गद गदार अचानक बोलन नसक पिछ असपताल लजान तरखर गदार न मतय भएको िथयो सपटमबर १ २०१३ मा साथीको कोठामा दउसो नपालमा फोन माफर त करा गदार गद उ घटना घटको िथयो उ कमपिनमा सथल गत िनरकषण गदार र अनय जानकार िलदा कन कारको असजलो अवसथा दखएको िथएन कमपनीमा काम गन वातावरण तथा समय समयानकल रहको खाना खान तथा आराम गन समय छटयाएको बसन तथा काम गन ठाउमा पिन कन कारको समसया नदखएको भएतापिन मतकल लामो समय दख पटको लािग भनर खान गरको औषधी पट समबनध नभई मटसमबनधको रहको करा पोसटमाटरममा समलगन रहका डाकटरहरल बताएको करा जानकारमा आएको छ यसबाट यो हनछ क

31

मतक कन कारको मट समबनधको समसया भएर औषधी खाद गरको तर यसको जानकार कन साथीहरलाई पिन नदएकोल मट समबनधक समसयाबाट उनको मतय भएको हनपछर ५ १) सव ईनदरबहादर शरचन

ईन बहादर शरचनको मतयको कारण हदरयघात भएको हर रपोटमा उललख छ उनका साथीहरल बताए अनसार कमपनी मािलकको अनावशयक दवाबको कारण उनी तनावमा िथए उनी सग कोरया आई सग काम गद आएका पवरतका ताराबहादर कषील भन अनसार कमपनी मािलकल तलवमा गढबढ गन अनावशयक रपमा गाली गलौज गन गरको र उनल कमपनी सनर अनक पटक यास गरको तर कमपनी मािलकको असहयोगका कारण तयो समभव नभएकोल गदार पिछलला दनमा उनी तनावमा रहका िथए कोरया आएको २१ महनामा उनको मतय भएको िथयो उनी अबवाहत िथए मानिसक तनावमा िथए ५२) सव पटर चािमलङ

दकषण कोरयाको छनान सथत एक कमपनीमा कायररत मोरग उलारवार िनवासी पटर चामिलगको मतय सतको ठाउमा न भएको हो चामलग इपएस माफर त कोरया आएको ३ महना पगन ३ दन बाक रहको िथयो बलका खानपन गरर सतका चामिलग सवा १२ बज ितर छटपटएपिछ एमबलनस बोलाएर असपताल लजादा मतय भइसकको बताइएको छ पालसटकको दाना बनन सो कमपिनमा उिन सहत ४ जना नपाली कायररत िथए उ कमपिनमा सथलगत िनरकषणबाट गदार कमपिन साधारण रहको सवसथलाई तयकषरपमा हानीकारक पदाथर नरहको बसनको लािग २ कोठाभएको टहरो भएपिन िभ पटट २ जनालाई स पगन ठाउ रहोको िनज बयलाई कन कारको दघररोग नलागको सवभावल उ धर िमजािसलो र िमलनसार समत रहको करा थाहा भएको छ

िनरकषणको ममा स कोठा कमपनीको बाहर रहको र तयसको वरपर फलामको काम गन ठलो कमपनी रहको िथयो सो कमपिनमा राकािलन र दवाकािलन काम हन गरको िथयो सोह कमपिनमा काम गनको भनाई अनशार रातीको

32

िसफटमा काम गर दउसो सतदा मिशनहरको आवाजल सलाई गाो हन करा बताएका छन ५३) सव मोहन बसट

अकटोबर १२ का दन मा कोरयामा डोटका मोहन बसटल आतमहतया गरका िथए कोरयामा न रहका उनका एक आफनतको भनाई अनसार उिन कायररत कमपिन मािलकल अनावशयक गाली गलौज गन कारणल उिन मानिसक तनावमा िथए सग काम गन साथीको भनाई अनशार बसटलाई कमपनी मालीकल काम गन ममा चाहन भनदा बढ दबाव दन यित सममक काम गरको बलामा पानी खान जानको लािग पिन सहज नभएको बताउछन कमपनी परवतरन गनरको लािग समय नपगको र अकमा सान काम पिन सहज नभएकोल उनी डशनको चरम िसमामा पगसकको कारणल तयसतो घटना भएको हन पछर ५४) सव मनोज कमार पाणड

ईपीएस माफर त २०१० मा कोरया आएका डडलढरा भोगर ५ का मनोजकमार पाणडको यह नोवमबर १७ को राती मतय भएको िथयो ३५ बषय पाणड खयाङगीदो पोछनसथत जनस पाईनट बनाउन कमपिनमा कायररत िथए शिनबार बलक साल छङयारङरमा रहको चचरमा गएर आइतबार ४ बज कमपिन फक र सतका िथए उनल मादक पदाथर सवन गरका िथएनन सोमबार बहान डयट समयमा पिन नउठपिछ कोठामा हनर जादा मत अबसथामा फला परको सबदल बताए मतकको ीमती ८ बषय छोर ५ बषरको छोरा छन

५५ ) सव कषण बहादर थापा ईपीएसबाट करया आएका गलमी घर भएका २२ वषय कषण बहादर थापाको मोटर साईकलबाट दघरटना भई मतय भएको िथयो ५६) सव वकाश पौडल

33

ईपीएसमाफर त रोजगारमा कोरया आएका लमजङ जता ndash९ िनवासी वकास पौडलको मगलबार दउसो ३ ५० बज छलला नामदोको वनदो समन कनारमा डबर मतय भएको िथयो जीन याङ हो नामक कमपनीको कामदारका रपमा २००९ को डसमबरमा यहा आएका २४ बषय पौडल माछा र अकटोपस मान काम गथ मतसयपालन िभसामा रहका पौडल मगलबार पानी जहाजबाट अकटोपस तानन मामा हातमा जाल अलझएर समनमा डबको बताईएको िथयो पौडललाई डबन बक मिशनको सहायताल समन बाहर िनकालदा उनीको मतय भइसकको िथयो वनदो हर कयारलयल सो घटनाकोबारमा छानवन गरको िथयो

चतर १ २००७ दख २०१३ समम दकषण कोरयामा मतयहन नपालीहरको सखया विभनन

कारलहन मतयहर िचमा दखाईएकोछ २०१० को अचानक भएको मतयलाई पिन

समलगन गरएको छ ६ तथयाकको वषण -

यस अधययनको ममा सकिलत तथयाङकहरको आधारमा अचानक हन मतय तथा आतमाहतया गन वातावरण सजना गन समभावत कारणहरको बारमा गहन अधययन गर

34

तयसका बजञािनक कारणहरलाई आधार मािन यो रपोटर तयार पारएको छ कोरयामा मतय हनहर मधय धर सखयाहरमा एकरपता पाईएको छ यसर हन असामियक

मतयहरमा १ वषर िभमा घटका घटनाहर धर छन नपाल र कोरयाबचको वातारणमा फरकहन कोरयनहरको लगातारकाम गन कायरतािलकामा वानी पनर समय लागन

कोरयन भाषामा करा गनर असहज हन कायर सथलमा मानिसक तथा शाररक रपल

कठनाई हन काममा सध डर र ासको वातावरण हन आद कारणल रोजगारमा आएका नपाली यवा तथा यवतीहरल धर कठनाई भोगको पाईएकोछ ईपीएस माफर त रोजगारको िशलिसलामा आएका अिधकाश नपालीहर उचचिशकषा हािसल गरसकका वा गद गरका यवा यवितहरल आफल आजरन गरको िशकषाको वलकल फरक तथा महतव नरहन अतयनत

कठनकासाथ कारखानामा काम गनर पन कारणल उनीहर सध िनराश र मानिसक रपल

अपठयारो महशस गरका हनछन एकाितर कामको कती र लगातार काम गराई नया वातावरण छ भन अक ितर भाषाको किम कोरयन साहको गाली गौलज यसतो वतावारणल जो कोहको पिन नको रसायिनक बनावट परवतरन भई कायर णालीमा असर पनर सकछ ाकतीक रपल न कन बयलाई नया ठाउमा िमलर बसन सहज हदन तयसमा पिन

वदशमा जान लगत नया वातावरणमा निमिसकन शाररक रपल कठन परम गनर

कोरयनमािलक तथा काम लगाउन िलडरहरसग भाषाको किमल गदार राोसग कराहर

आदानधान नहन तथा आफनो कामको बारमा ाविधकरपल कम जञान भई काम गदार

सध ासमा मा हन सानो गलतको कारणल असहिनय गालीगौलज आउन आदबाट सध

िचनतामा रह रहन पदरछ यसतो िचनतालाई अझ आगोमा िघउ थपदन काम लगातार

काम गन िनयम तथा दन र रात काम गन समयतालीकाल गदरछ सवाभाबल मानछलाई

िनना राोसग नपगमा समरण शमा ावस आउन जउ िशिथल भई खान मन नलागन

तथा काममा मन नलागन िभरपमा रसचारसग समबनधत कठनाई हन आद हनछ

७७ दनमा दउसो र रातीको काम गन तालीकाल मािनसको सवासथमा ितकल अशर

पनर जानछ वषश गरकन यद उसल पणररपल आराम गनर पाएन भन तयसत परसथती

35

हाो अधययनमा पाईयो धर जसो साना कमपिनहरमा (जहा नपालीहर तथा वदशीहरको

सखया वढछ) बसन (स ठाउ) कमपिनको नजक हनछ रात र दन चलन कमपिनहरमा

दउसो स पन बयलाई नराो असर परको पाईयो यसरलामो समय समम दउसो

आराम गनर नसकन अवसथा भएमा उसमा आनतरक रपल धर समसया आउन सकछन

यसत िभनन खाना तथा बोलीचालील पिन मानसीक तनाबलाई बढाउन गदरछ यस

अवसथामा उसल सहज वातावरण भटन भन उसको अवसथामा नराोअसर पनर सकछ

फलसवरप उ एकल बसन मनपाराउन खान मन नलागन िचड िचडाउन बयवहार गन तथा

सताइमा अिनयिमा आउन सकछ यसतो कारका बाट कन बय गनलाई डशन

भिननछ जब मािनसमा डशन शर हनछ र कन कारको रोगथामको उपाय अपनाईदन

तब पिछ गएर भयानक रप िलन सकछ यसको सट उदाहरण छ मोहन बको उनी

कमपनीमा काम गनर थाल दख न असजलो महशश गरको र आफनो दखसो साथीहरलाई

भनन गदरथ साहको द बयवहार र गाली गौलजल उनी धर पडत िथए पिछ गएर उनल

आतमा हतया गर

वषशत स-साना कमपनी र कष फामरमा बढमामा वासी मजदरहर योग गरन

गरनछ यसता कमपनीका मालीक वा वनधक (मनजर) वा कायरदल मख (टम

कयपटन)को काम गराउन कायर शलीको अदकषताको कारणल वासी मजदरहरलाई मािनस

भनदा पिन खरद गरर लयाएको वसत सरह वयवहार गन गरको पाईनछ हन त यो या सध सबमा लाग हदन माथी अधययन गरका धर कशहर मधय तयकष रपमा काम गन वातावरण वा उतपादन

गनर योग गरएका कचचा पदाथरहरको असर कम दखएकोछ धर जसो कशहरमा स

बसन तथा खान लगायत काम गन ठाउमा वदो सथित भन दखएन यसको अलवा धर

जसो नपालीहरमा काम गन समय तथा कामको कतीलाई मख मानन सकनछ ओमकाश शरचन उनल आफ बसन टवाईलटमा झणडर आतमाहतया गरका िथए ईलकोिनकसका समानहर बनाउन कमपिनमा काम गद आएका उनी धर काम गन गदरथ

36

कमपनी मािलकको भनाई अनशार उनी आफनो जयानल थगन भनदा पिन बढ काम गन भएकोल पिन बढ दमािग असर परको हन सकछ

चतर २ िचमा अधययनको पणररपलाई िचण गरएको छ जसमा मानिसक तनाव

(Stress) हन कारणहर दख आतमा हतया तथा अचानक हन मतयसमम दखाईएको छ साथमा यसको रोगथाम गन तरका पिन सतत गरएकोछ यसत घटनाहर मधय दपक चौधरको छ मटको रोगबाट पडत शका गरएका उनीलाई

समसया हन वक असतपताल लजान सकएको भए सायद उनी बाचन िथए आफ

बसको ठाउको ठगना राोसग थाहा नभएर एमबलस समयमा आउन सकन र उनको मतय

भयो काममा खटएका मीकहरलाई कोरयाको साधारण जानकार नभएको कारणल

यसतो भएको हो ७ नसकषर हालका दनमा लोकय रोजगारसथल बनको दकषण कोरयाका उचचिशकषा हािसल गरका

यवा यवितहरल - जसलाई भाषा परकषा पास गनर सहज हनछ- राो रोजगार पाएका छन

37

साथ उिनहर वदशबाट नपालमा पठाउन रकम मधयको ठलो हससाको भागदार छन भनन

करामा कन दईमत छन यसको सग आफनो खाउखाउ र लाउलाउ गन उमरलाई आफनो

परवारबाट टाढा राख वदशी भिममा वताउन पदारका पडा पिन किम छनन कोरयाको

फतलो म ऐन र मािलकको अमानवीय वयवहारल पिसना बगाउन र ससतो जयालामा

म बचन वासी मजदरहर दन ितदन मतयको मखमा धकिलद छन यस

अधययनमा ५० भनदा बढ कशहरको बारमा अधययन गदार धर कम मामा काम गन

वातावरणबाट तयकष रपमा असरको कारणल घटना घटको पाईयो धर कशहरमा कामको

कित िभनन र असहज रहनसहन तथा वातावरण माया तीसग समबनधत वषय

बसत तथा कामको बढ चाप र या वामको अपग काम गदार वयवहारक जञानको

किमल काम वन डर तथा ास आदको अतयकष रपमा ठलो भाव पाईयो

उललखत वषयलाई िनयालर हन हो भन आतमा हतया गन तथा सतको ठाउमा मत

अवशथामा भटन कशहर धर जसो कह महनादख १ वषरदनमा भएका पाईएको छ यसल मािथ उललखत गरको तथयलाई अझ बढ माणत गदरछ मानिसक रपमा असनतलन हन लागका वा भएका कशहर पिन सोह समयमा धर दखका छन यी सब

कारका घटनाहर समयमा उिचत परामसर तथा उपचार नभएको कारणल हन गएको हनपछर तयकष वा अतयकषरपल मानिसक तनाब हन र पिछ डशनको मािथललो चरणमा पयारउन माथी उललखत वषय बसतहरलाई नयिनकरण गनारल यसता घटनाहरबाट धर भनदा धर बचाउन सकनछ र नपालीहरको वाशी जवन सखमय बनाई

नपालमा आफनो परवार तथा समरपमा दश वकाशमा जन कारको टवा दई रहको छ

एउटा वदिशक रोजगारको हसाबल सफलरपमा दन सकछ यस अनसनधानल नपाल

सरकार तथा कोरयन सरकारलाई वासी समबनध िनयम कानन र सवसथ समसया तथा ितिनहरको िनराकरण गन उपायको लािग िनदशन गनरसकछ ८ सझाब तथा सललाह

38

वदशी भिम मा हन आतमहतया िनयनणको लािग सबको पहल को आवशयक छ मखयकरा त यसमा फसन पहल न यसको रोगथाम गनर राो हनछ यसता समसयाहरलाई िनयनण गनर बिभनन उपायहर अवलमबन गनर सकनछ रोगथाम गन म कोरयामा आएरमा नभई नपालबाट न सर गनर पदरछ यस रपोटरमा सललाह तथा सझाबको रपमा िनमन कार बिगरकरण गरर सतत गरएको छ

८१ नपालमा

वशषत रोजगारको ममा आउन नपालीहरलाई ततकाल दईएको तालीम तथा तालीम दन तरकामा कह परवतरन गर यसको कायरनयन भए नभएको नपालबाट िमक पठाउदा उचचिशकषा हािसल गरका भएपिन उनीहरलाई भाषाको जञानमा

हनक विधक जञानको समत राो हकका राखको हनपदरछ दकषण कोरया आउन

तयक बयल आफल गन कामको कित र तयहाको वसतसथितको बारमा पणर जानकार दनपन बयवसथा हन पछर उदाहरणको लािग कोरयाबाट भाषा पास गरसकपिछ रोसटरमा बसन ममा बिभनन कारका तालीमहर दन वयवसथा गनर पन कोरया आउन िनत भइसकपिछ छोटो समयमा दईन तालीम १ हालाई २ हामा परणत गन र कोरयाको रहनसहन सासकितक तथा वातावरणको बारमा जानकार दन र अक हामा चाह समबनधत कामको बारमा िनङ दन िनङलाई भाबशाली बनाउनको लािग साधारण ककषामा वचनदन नभई चलिचको योग गर कोरयामा गन वासतवक कामको बारमा जानकार दन पदरछ यसबाट कोरयामा गनर पन काम मा नभइ कामको कती कसतो कारको छ कोरयनहरसग कसर बयवहार गनरपछर जसता कराहर पदरछन यस कायरलाई भाबकार पानरको लािग कोरयामा काम गदार खाना खादा सतदा तथा अनय कायर गदारका तयकष चलिचहर खिच सतत गनारल यसल भाबकारता दनछ भाषा परकषामा चाहएको भनदा धरको नाम िल िनकालनको सटटा मरटको हसाबल कोरयालाई चाहन मा नामावली िनकाली उ बनाउन या अपनायमा पिन नपालमा दन तालीमलाई भावशाली बनाउन सकनछ ककषा सचालनमा मनोवजञानसग समबनधत र काननसग समबनधत बयतवहरको सलगनता हन

39

पदरछ समसटगत रपमा भनन हो भन वदश आउन पवर जसर उिचत सीप िसकर आउदा सजलो हनछ तयसर न वदशीमा आउन सकन विभनन मानिसक र सामाजक समसयाको उिचत तािलम र तयार गरर आउन सकयो भन तयहा हन सकन आतमहतया तथा नरसयता िनयनण गनर ठलो सहयोग पगन सकछ ववाहक महलाहरको समसयाको बारमा धरमामा समबनधत बयल न राोसग

अधययन गर ववाह गनर लागको बयको बारमा बझन पन हनछ भन नपालमा अवधािनक रपल ववाह गराउन समहलाई नपाल सरकारल बढ बनदा बढ िनगरानी रा

र गलत विधमा लागको लाई कडा कारवाह गन ितर पहल गनर पदरछ

८२ कोरयामा

साधारणतय कोरया आईसक पिछ २-३ दनसमम ओरयनटसन ककषाहर हनछन यी ककषाहरको भाबकारताको बारमा पिन धयानदन पनहनछ कोरयाको कमपनीमा वशगन वक काम सरगनारल उसलाई घलमील गनरमा कठनाई हनसकछ काम गन सथलमा नपालीहर न भएको अवसथामा सायद तयती फरक नपलार तर कोरयनहर मा भएको अवसथामा यो अित न आवशयक हनछ यसको अथर कोरया वश गरसकपिछ दईन तालीम को भावकारताको बारमा पणर रपल अवलोकन गनर पन दखनछ

यसवाहक काम गनर सर गरसकपिछ पिन िनरनतर रपमा अवलोकन गन र कन समसया भए नभएको वा सह रपल काम नगरको वा नगरको साथ उनीहरल बयवसथा भए मतावको तलब तथा सवधा पाएको वा नपाएको काम गन सथानमा मानव अिधकार

समबनधका िनयमहर लाग भए नभएको जाच बझ गन एक सिमतीको (टोली)को वयबसथा गरन पदरछ वा नपालसरकाल नपाल राजदतावास अनतरगत यो काम गराउन पदरछ उ

टोलीका सदसयहर (कमरचार) तालीम ा र अनभव हन पछर जसल कायर सथलमा िमकहरको मानव अिधकार उलघन भए नभएको िनरकषण गनर सहज हनछ यसतो कारको िनरकषण समय समयमा गररहन जसल िमकहरको हकअिधकारको हनन भए

नभएको वा भएको भए तरनत यसको बारमा कायरनवयन गनर सकनमा नभई कन पिन

बय मानिसक तनाबबाट पढत भए नभएको पिन समयमा न जानकार रहन सकनछ

40

मीकलाई कन कारको आपी परको बलामा उजर गन ावधान बनाईन पन र तयसको जित सकदो कायरनयन गन वयवसथा गरन पन यसको लािग नपाल सरकारबाट पढत

बयहरको तफर बाट वकालत गन बयको बयवसथा गनर पन समभावत नराशयतालाई पलाउन नदनको लािग नया वा पराना नपाली कामदारहरको बचमा बढभनदा बढ अनतरया गन वातावरण तयार गनर पछर यस कायरमा कोरयामा रहका धर सघ ससथाहरसग हातमालो गर नपाली राजदतावासल राो पहल गनरसकछ सरसललाह तथा सझाव अनसार मश कानिन तरकाल ोत साधनल भयाएसमम

अनसरण गन बला बलामा समबनधत कषका वषशजञहरलाई िनमनणा गर वा तालीम ा बयहरको सहायताबाट कोरयाको बिभनन कषमा कायरम गनर सकनछ

जन कायरममा दखा पन समसयाको बारमा तथा वषशत काम गदार बसदा सतदा तथा हडडल गदार धयान दन पन बारमा छलफल गन तथा कामदारहरमा पनर आएका समसयाहरको बारमा सोधपछ गन काम समत गनर सकनछ ८३ नपाल फकर न बलामा बदिशक रोजगारमा आएका नपालीहरलाई आिथरक रपल दो हन मा हन वर उनीहरलाई

मानिसक रपल पिन दरलो बनाउन पछर भवशयमा गएर क गन भनन वारमा पवर योजना बनाउन सकन हो भन उनीहरमा मानिसक तनाबबाट म गनर सकनछ जब जब

कोरयामा म गन िभषा समा हद जानछ तब तब उनीहरलाई तयस पिछ क गन भनन

बारमा िचनता हन थालछ धर कम मामा भवशयमा िनत कायर योजनासाथ अिग बढन

गरको पाईनछ सह दशा िनदशनका साथ नपालमा हन समभावत अवसरहरको बारमा जानकार दन तथा तत समबनधी योजना वनाउन हो भन उनीहरमा एक कारको सहास

आउछ वदशबाट रोजगार सकाई सान भएपिन पज िलएर नपाल फकर न नपालीहरको लािग नपाल सरकारल िनत योजान लयाउन र उनीहरल िसकका सीप तथा जञानलाई

सह सदपयोग गन वातावरण बनाउनाल नपाललाई समव बनाउन सकनछ यस कायरमा कोरयामा सथापत बिभनन सघ ससथाहरलाई उपयोग गर काम िछटो र

छरतो गनर सकनछ कोरयामा रहक बलामा उसत कारका कमपिनमा काम गन नपालीहरको समह बनाई आफल िसकका वषय बसतहरमा छलफल गर तयसको

41

नपालमा सदपयोग गनर सकनछ यसता अिम कायरमहरल गदार नपालीहरको सोचाई

नकारातमक दशा ितरबाट बमख भई सकारातमक सोचको वकाश हन गइ समभावत

पशनबाट जोगाउन सकनछ ८४ पनसनको बयवसथा ककमन (कोरया सरकारल सनचालन गरको वा भा (पनसन) वा नागरक बचत बमा) जसको लािग मजदरल ५० ितशत र कमपनील ५० ितशत बझाउनपछर वासी मजदरल यो बमा (ककमीन)पाउनको लािग वासी मजदरको आफनो दशमा बमाको वयवसथा गरको हनपछर साथ यी दव दशबीच समाजक सरकषा समबनधमा एमओय

(सोसल सकयरट MOU ममोरनडम अफ अनडरसटयानडङ) गरको हनपछर ताक

कोरयनहर तयो दशमा गएर मजदर गनरपय भन ितनीहरल पिन यो बमा गनर पाउनपछर नपाल सरकार र कोरया बचमा यसतो सझौता नगरको कारणल नपाली मजदरल यो बमा गनर पाईदन ९ References 1 Nepal Embassyrsquos documents 2 Angst J Angst F Stassen HH Suicide risk in patients with major depressive disorder J Clin Psychiatry 1999 60 Suppl 257-62 discussion 75-6 113-6 3 Harwitz D Ravizza L Suicide and depression Emerg Med Clin North Am May 200018(2)263-71 ix 4 Mann JJ Apter A Bertolote J et al Suicide prevention strategies a systematic review JAMA Oct 26 2005294(16)2064-74 5 httpwwwbrugadaorgaboutabouthtml 6 httpcharlesekublyfoundationorgdepression-suicide-info 7 Vaishnav K amp Eric J N Molecular neurobiology of depression Nature 2008 455 16 8 Gi YH et al Pathogenesis of Sudden Manhood Death Syndrome The Korean Journal of Legal Medicine 20093319-26 9 wwwhellonepalkoreacom 10 wwwnepalkoreatimescom 11 wwwnepalkoreanewscom 12 wwwnekokhabarcom 13 wwwnepalikoreanewscom 14 wwwpardeshilifecom

42

दकषण कोरयामा नपाली कामदारहरको मतय समवनधमा अधययन गनर गठत कायरदलल नपाली राजदतावास

िसओलमf पश गरको


२०१३-१२-८

दकषण कोरया

1














2












3















4





5








6

















7

















8














9


















10














11















12














13





















14













15














16












17














18










19










20







21








22







23





24






25




26





27





28





29






30




31





32





33






34

















35





















36









37

















38






39











40












41






42














2












3















4





5








6

















7

















8














9


















10














11















12














13





















14













15














16












17














18










19










20







21








22







23





24






25




26





27





28





29






30




31





32





33






34

















35





















36









37

















38






39











40












41






42












3















4





5








6

















7

















8














9


















10














11















12














13





















14













15














16












17














18










19










20







21








22







23





24






25




26





27





28





29






30




31





32





33






34

















35





















36









37

















38






39











40












41






42















4





5








6

















7

















8














9


















10














11















12














13





















14













15














16












17














18










19










20







21








22







23





24






25




26





27





28





29






30




31





32





33






34

















35





















36









37

















38






39











40












41






42





5








6

















7

















8














9


















10














11















12














13





















14













15














16












17














18










19










20







21








22







23





24






25




26





27





28





29






30




31





32





33






34

















35





















36









37

















38






39











40












41






42








6

















7

















8














9


















10














11















12














13





















14













15














16












17














18










19










20







21








22







23





24






25




26





27





28





29






30




31





32





33






34

















35





















36









37

















38






39











40












41






42

















7

















8














9


















10














11















12














13





















14













15














16












17














18










19










20







21








22







23





24






25




26





27





28





29






30




31





32





33






34

















35





















36









37

















38






39











40












41






42

















8














9


















10














11















12














13





















14













15














16












17














18










19










20







21








22







23





24






25




26





27





28





29






30




31





32





33






34

















35





















36









37

















38






39











40












41






42














9


















10














11















12














13





















14













15














16












17














18










19










20







21








22







23





24






25




26





27





28





29






30




31





32





33






34

















35





















36









37

















38






39











40












41






42


















10














11















12














13





















14













15














16












17














18










19










20







21








22







23





24






25




26





27





28





29






30




31





32





33






34

















35





















36









37

















38






39











40












41






42














11















12














13





















14













15














16












17














18










19










20







21








22







23





24






25




26





27





28





29






30




31





32





33






34

















35





















36









37

















38






39











40












41






42















12














13





















14













15














16












17














18










19










20







21








22







23





24






25




26





27





28





29






30




31





32





33






34

















35





















36









37

















38






39











40












41






42














13





















14













15














16












17














18










19










20







21








22







23





24






25




26





27





28





29






30




31





32





33






34

















35





















36









37

















38






39











40












41






42





















14













15














16












17














18










19










20







21








22







23





24






25




26





27





28





29






30




31





32





33






34

















35





















36









37

















38






39











40












41






42













15














16












17














18










19










20







21








22







23





24






25




26





27





28





29






30




31





32





33






34

















35





















36









37

















38






39











40












41






42














16












17














18










19










20







21








22







23





24






25




26





27





28





29






30




31





32





33






34

















35





















36









37

















38






39











40












41






42












17














18










19










20







21








22







23





24






25




26





27





28





29






30




31





32





33






34

















35





















36









37

















38






39











40












41






42














18










19










20







21








22







23





24






25




26





27





28





29






30




31





32





33






34

















35





















36









37

















38






39











40












41






42










19










20







21








22







23





24






25




26





27





28





29






30




31





32





33






34

















35





















36









37

















38






39











40












41






42










20







21








22







23





24






25




26





27





28





29






30




31





32





33






34

















35





















36









37

















38






39











40












41






42







21








22







23





24






25




26





27





28





29






30




31





32





33






34

















35





















36









37

















38






39











40












41






42








22







23





24






25




26





27





28





29






30




31





32





33






34

















35





















36









37

















38






39











40












41






42







23





24






25




26





27





28





29






30




31





32





33






34

















35





















36









37

















38






39











40












41






42





24






25




26





27





28





29






30




31





32





33






34

















35





















36









37

















38






39











40












41






42






25




26





27





28





29






30




31





32





33






34

















35





















36









37

















38






39











40












41






42




26





27





28





29






30




31





32





33






34

















35





















36









37

















38






39











40












41






42





27





28





29






30




31





32





33






34

















35





















36









37

















38






39











40












41






42





28





29






30




31





32





33






34

















35





















36









37

















38






39











40












41






42





29






30




31





32





33






34

















35





















36









37

















38






39











40












41






42






30




31





32





33






34

















35





















36









37

















38






39











40












41






42




31





32





33






34

















35





















36









37

















38






39











40












41






42





32





33






34

















35





















36









37

















38






39











40












41






42





33






34

















35





















36









37

















38






39











40












41






42






34

















35





















36









37

















38






39











40












41






42

















35





















36









37

















38






39











40












41






42





















36









37

















38






39











40












41






42









37

















38






39











40












41






42

















38






39











40












41






42






39











40












41






42











40












41






42












41






42






42

दक्षिण कोरियामा नेपाली ......द क षण क रय म...

Documents