เรอง เนอยดตอ

อาจารย รภทร เอกนธเศรษฐ

สารบญ

เรอง หนา

เนอยดตอ - ความหมายและองคประกอบ 1-2 - Fibrous intercellular substance 2-3 - Amorphous intercellular (ground) substance 3-4 - การแบงชนดของเนอยดตอ 4-7 SPECIALIZED CONNECTIVE TISSUES - กระดกออน 8-10 - กระดกแขง 11-14 - เลอด 14-16

1

เนอยดตอ (Connective tissue)

เนอเยอตอเปนเนอเยอทประกอบดวยกลมเซลลทอยกระจดกระจาย มสงทอยระหวางเซลลซง

เปนพวกเสนใยชนดตางๆ ทฝงตวอยใน amorphous intercellular substance แทรกอยระหวาง

เซลลเปนจ านวนมาก เนอเยอตอมองคประกอบหลก 2 อยาง คอ

1. เซลล (connective tissue cells) 2. สงทอยระหวางเซลล (intercellular substance) แบงเปน 2 ชนด คอ

- Fibrous intercellular substance - Amorphous intercellular (ground) substance ชนดของเซลลทพบในเนอยดตอ มดงน

1. Fibroblasts เปนเซลลทพบมากทสดในเนอเยอตอ มรปรางเปนรปกระสวยหรอรปแฉกดาว

nucleus รปกลมร ท าหนาทสราง intercellular substance

2. Macrophages เปนเซลลขนาดใหญ มรปรางไดหลายแบบ ท าหนาทท าลายเชอโรคหรอสงท

รางกายไมตองการโดยการเกบกน (phagocytosis) ดงนน จงมกพบสงท macrophage กนเขาไปอย

ภายใน cytoplasm ของเซลล

3. Mast cells เปนเซลลขนาดใหญ รปกลมหรอรภายใน cytoplasm ของเซลลพบม granule

อยเปนจ านวนมาก granule เหลานบรรจสารพวก heparin, histamine ซงเปนสารทเกยวของกบ

ปฏกรยาภมคมกน

4. Adipocytes เปนเซลลทท าหนาทสะสมไขมน ภายในเซลลบรรจหยดไขมนขนาดใหญ ท าให

nucleus ของเซลลถกดนไปอยดานขาง เซลลจงมลกษณะคลายแหวน (signet ring)

2

5. Plasma cells เปนเซลลขนาดเลกทรงกลม nucleus กลม มลกษณะคลายซลอเกวยน ท า

หนาทสราง antibodies

6. Mesenchymal cells สวนใหญพบในเนอเยอของตวออน รปรางเปนแฉกดาวคลาย

fibroblast เซลลชนดนมความสามารถเปลยนแปลงไปเปนเซลลของเนอยดตอชนดอนได

Fibrous intercellular substance เปนพวกเสนใยของเนอยดตอทแทรกอยระหวางเซลล มอย 3 ชนด คอ

1.Collagenous fibers

2.Elastic fibers

3.Reticular fibers

แสดงลกษณะของเซลลทพบในเนอยดตอ

ชนดตางๆของ Fibrous intercellular substance

1. Collagenous fibers

เปนสารจ าพวกโปรตนทมลกษณะเปนเสนใย เสนใยของ collagen fibers มลกษณะเปนแถบ

ยาวตรงหรอคลนเลกนอย มเสนผาศนยกลางประมาณ 1-20 ไมโครเมตร ปกตเปนเสนใยทไมมสแตเมอรวมกน เปนมดเหนเปนสขาว สวนใหญท าหนาทเสรมความแขงแรงใหแกโครงสรางของรางกาย เชน เสนเอน

(tendon) พงผด (aponeurosis) เปนตน 3

2. Elastic fibers

มลกษณะเปนเสนใยบางยาวคลายเสนดายเลกๆ มเสนผาศนยกลาง 1-4 ไมโครเมตร ในภาวะสดเหนเปนกลมสเหลอง พบมากทผนงของหลอดเลอดขนาดใหญ หรอตามเนอเยอทตองการความยดหยน เชน

กระดกออนทใบห สายเสยง (vocal cord) 3. Reticular fibers

เปนเสนใยทมขนาดเลกทสด มเสนผาศนยกลางประมาณ 0.5-2 ไมโครเมตร เรยงตวเปนรางแห

ประกอบเปนโครงรางของอวยวะตางๆ เรยกวา reticulum เมอยอมดวยเกลอเงนตดสด าชดเจน จงเรยกวา

argyrophillic fibers เสนใยชนดนเปนองคประกอบสวนใหญในเนอยดตอของตวออน ในคนทเตบโต

เตมท reticular fibers เปนโครงรางของอวยวะทท าหนาทเกยวกบการสรางเมดเลอด เชน มาม ไขกระดก

แดง และเปนโครงใหเซลลเนอบผวยดเกาะ เชน ในตบ ไต เปนตน

Amorphous intercellular (ground) substance เปนองคประกอบของเนอยดทมรปรางไมแนนอน เปนทฝงของพวกเซลลและเสนใยชนดตางๆของ

เนอยดตอ ลกษณะของ ground substance จะแตกตางไปตามชนดของเนอยดตอ เชน

- loose (areolar) connective tissue จะพบ ground substance มจ านวนไม

มากและมลกษณะเปนน าใส

- กระดกออน ม ground substance ทมลกษณะคลายวน (gel-like) ใสเปนเนอเดยวกน ม

สวนประกอบของโปรตน ทชวยโครงสรางของกระดกออนมความแขงแรง ในขณะเดยวกนกสามารถยดหยนได

- กระดกแขงและฟน มการสะสมของหนปนใน ground substance ท าใหเนอยดตอเหลานม

ความแขงแรงเปนพเศษ

4

องคประกอบของ ground substance สวนใหญเปนพวก glycosaminoglycans ซง

แบงเปน 5 ชนดใหญๆ คอ

1.Hyaluronic acid

2.Chondroitin sulfate 3.Dermatan sulfate

4.Keratan sulfate

5.Heparan sulfate

Amorphous intercellular substance ท าหนาทเปนตวกลางใหของเหลวทบรรจ

สารอาหาร ออกซเจนหรอของเสยจากเซลลซมผานเขาออกระหวางเซลลกบหลอดเลอดฝอยได

การแบงชนดของเนอยดตอ 1. Connective tissue proper 1.1 General connective tissues proper 1.1.1 Loose (areolar) connective tissue

1.1.2 Dense connective tissues

- Dense regular connective tissue - Dense irregular connective tissue

1.2 Special connective tissues proper 1.2.1 Adipose tissue 1.2.2 Reticular tissue 2. Specialized connective tissues

5

2.1 Bone 2.2 Cartilage 2.3 Blood

ชนดตางๆ ของเนอยดตอและต าแหนงทพบ

CONNECTIVE TISSUES PROPER

1.General connective tissue proper 1.1 Loose (areolar) connective tissue เปนเนอยดตอทอยกนอยางหลวมๆ แทรกอยตามอวยวะตางๆ เปนโครงสรางค าจนอวยวะ

เหลานน เชน ชนใตผวหนง (subcutaneous tissue), เยอแขวนล าไส (mesentery)

ภาพถายจากลองจลทรรศนแสดงลกษณะของ loose (areolar) connective tissue

6

1.2 Dense connective tissue เปนเนอยดตอทประกอบดวยพวก extracellular fibers เปนจ านวนมากและอยกนอยางหนาแนน การเรยงตวของพวกเสนใยท าใหสามารถแบงเนอเยอตอชนดนออกเปน 2 ประเภท คอ

1.2.1 Dense irregular connective tissue

ลกษณะโครงสรางสวนใหญประกอบดวยเสนใยรวมกนอยเปนกลม เรยงตวไมเปนระเบยบ มลกษณะเปนคลน เนอยดตอชนดนพบไดทชนหนงแท (dermis), เปลอกหมอวยวะบางชนด เชน ตบ, มาม

1.2.2 Dense regular connective tissue

ลกษณะโครงสรางทวไปประกอบดวยเสนใยเรยงตวกนอยางเปนระเบยบ เรยงตวขนานกนไปในทศทางเดยว มเซลลเรยงตวเปนแถวแทรกระหวางเสนใย เนอยดตอชนดนชวยเสรมความแขงแรงใหแกอวยวะตางๆ เชน เสนเอน (tendon, ligament)

ภาพถายจากกลองจลทรรศนแสดงลกษณะของ Dense irregular connective tissue

2.Special connective tissues proper 2.1 Adipose tissue

เปนเนอยดตอทท าหนาทสะสมไขมน ประกอบดวยเซลลไขมน (adipocytes, fat cells) รวมกนเปนกลมมหลอดเลอดมาเลยงมาก

7

ท าหนาทเกบสะสมอาหาร ชวยพยงและหอหมอวยวะตางๆ และชวยปองกนการสญเสยความรอนออกจากรางกาย

ภาพถายจากกลองจลทรรศนแสดงลกษณะของ Adipose tissue

2.2 Reticular tissue

เปนเนอยดตอทมลกษณะพเศษ ประกอบดวยเสนใยทเลกทสดสานกนเปนรางแห พบเฉพาะทหลอดเลอดเลกๆของ ตบ มาม ตอมน าเหลอง และในไขกระดก

ภาพถายจากกลองจลทรรศนแสดงลกษณะของ Reticular tissue

8

SPECIALIZED CONNECTIVE TISSUES

1.กระดกออน (cartilage) 2.กระดกแขง (bone)

3.เลอด (blood) กระดกออน (CARTILAGE)

กระดกออนเปนเนอยดตอชนดพเศษ (specialized connective tissue) โครงสรางของ

กระดกออนประกอบดวย

1. Cartilage cells เซลลของกระดกออนเรยกวา chondrocytes ฝงอยในเนอของกระดกออน โดย

บรรจอยในชองวางเลกๆ เรยกวา lacunae เซลลสวนใหญมลกษณะกลม nucleus กลมใหญ อาจพบ

เซลลอยเปนคหรออยเปนกลมกได เซลลนท าหนาทสราง intercellular substance

2. Cartilage matrix คอ สงทแทรกอยระหวางเซลล (intercellular substances) ประกอบดวย

2.1 เสนใย (intercellular fibers)

2.2 สารซงเปนทฝงตวของพวกเซลลและเสนใยชนดตางๆ (ground substance) มลกษณะกง

แขงกงเหลวเปนเนอเดยวกน ใส โปรงแสง เปนสงทท าใหเนอกระดกออนมคณสมบตแนนแขง

3. Perichondrium (เยอหมกระดกออน) เปนเนอยดตอชนด dense irregular connective tissue ทหมตดชดกบกระดกออน ประกอบดวยเซลลพวก fibroblast และเสนใย collagen

การแบงชนดของกระดกออน กระดกออนแบงออกเปน 3 ชนด ตามชนดและปรมาณของ intercellular fibers ทลอมรอบเซลลของกระดกออน ไดแก

9

1.Hyaline cartilage

ประกอบดวย chondrocyte ฝงตวอยใน cartilage matrix ซงประกอบดวย

collagen fibers และ ground substance ทมลกษณะเหมอนวน (gel-like) กระดกออนชนดน

พบมากทสดในรางกาย พบไดทขอตอ หลอดลม กลองเสยง สวนปลายของกระดกซโครงทตดตอกบกระดก

หนาอก และเปนโครงสรางของตวออน (embryonic skeleton) ซงตอไปจะถกแทนทดวยกระดกแขง

ภาพจากกลองจลทรรศนแสดงลกษณะของ Hyaline cartilage

2.Elastic cartilage ลกษณะของเซลลคลายกบ hyaline cartilage แตใน matrix ประกอบดวย collagen fibers ปนกบ elastic fibers เปนสวนประกอบมากกวากระดกออนชนดอน กระดกออนชนดนพบ

บรเวณโครงสรางทตองการความยดหยน เชน ใบห รหสวนนอก ฝาปดกลองเสยง (epiglottis) เปนตน

ภาพจากกลองจลทรรศนแสดงลกษณะของ Elastic cartilage

10

3. Fibrocartilage เปนกระดกออนทมลกษณะก ากงระหวาง hyaline cartilage กบ dense connective tissue ประกอบดวย chondrocytes เรยงตวเปนแถวสนๆ แทรกตวอยระกวางกลมของเสนใย ม

matrix ลอมรอบเพยงเลกนอย กระดกออนชนดนไมม perichondrium และไมพบอยเดยวๆ มกพบใน

บรเวณโครงรางทตองการการยดอยางแขงแรง เชน ตรงขอตอตางๆ ของรางกาย, intervertebral disc, symphysis pubis โดยมความสมพนธอยกบเนอยดตอของ capsules และเอนยดขอเหลานน

การเกดและการเจรญเตบโตของกระดกออน 1. Interstitial (endogenous) growth เรมจาก mesenchymal cells ซงเปนเซลลตนก าเนดของ chondrocytes มารวมกลม

กนเปนโครงรางของกระดกชนนนกอน ตอมามการแบงตวเพมจ านวนเซลลและมการเปลยนแปลงรปรางของเซลล

จากรปแฉกดาวมาเปนเซลลทมลกษณะกลม ในระยะหลงเซลลทอยตรงกลางผลต cartilage matrix เปน

จ านวนมากท าใหเซลลแยกหางกนออกไป จากนนเซลลกระดกออนจะแบงตวอยรวมกนเปนกลม (isogenic group) ม matrix ลอมรอบเปนเปลอกหม (capsule) ในขณะเดยวกน mesenchymal cells ทอยรอบนอกจะสรางเนอยดตอมาหมกระดกออนโดยรอบซงกคอ perichondrium

2. Appositional (exogenous) growth เกดจากเซลลของ perichondrium ซงอยตดกบเนอกระดกออนจะแบงตวกลายเปน

chondrocytes เพอเพมชนความหนาใหกบผวของกระดกออน

หนาทของกระดกออน 1. ท าหนาทเปนโครงรางของอวยวะตางๆ เชน หลอดลม (trachea) กลองเสยง (larynx)

2. เปนโครงรางของตวออน (embryonic skeleton) ซงเมอตวออนเจรญเตบโตขนกระดกออนจะถก

แทนทดวยกระดกแขง 3. ชวยเสรมความแขงแรงใหกบขอตอตางๆภายในรางกาย

11

กระดกแขง (bone) เปน specialized connective tissue ทมลกษณะเดน คอ intercellular substance หรอ matrix มเกลอแคลเซยมมาตกตะกอน (calcification) ท าใหเนอยดตอชนดนม

ความแขงแรงมากเปนพเศษ เมอน ากระดกแขงทฝนจนเปนแผนบางมาศกษาดวยกลองจลทรรศนธรรมดาจะ

พบวา calcified intercellular substance มลกษณะเปนแผน เรยงตวซอนกนเปนชนๆ เรยกวา

lamellae โดยระหวาง lamellae จะมเซลลของกระดกชนด osteocyte ทบรรจอยในชองวาง

เรยกวา lacunae เรยงตวเปนระยะ แตละ lacunae จะเชอมตดตอกนโดยชองทางเลกๆ เรยกวา

canaliculi ซงเกดจาก cytoplasmic process ของ osteocyte เซลลหนงยนไปตดตอกบเซลล

ขางเคยงท าใหสารอาหารและกาซออกซเจนสามารถซมผานจากเซลลหนงไปยงอกเซลลหนงได กระดกแขงแบงแบงเปน 2 ชนด

1. Cancellous (spongy) bone

กระดกแขงชนดนเมอดดวยตาเปลามลกษณะพรนคลายฟองน า ประกอบดวยกระดกแขงชน

เลกๆ เรยกวา trabeculae เรยงตวสานกนไปมาเปนรางแห มชองวางเลกๆ เปนทบรรจไขกระดก (bone marrow)

2. Compact bone

กระดกชนดนมลกษณะแนนแขง สขาวคลายงาชาง มการเรยงตวของ lamellae เปน

ระเบยบ เรยกวา haversian system ซงเปนโครงสรางพนฐานของกระดกแขง ท าหนาทเปนทางผานของ

สารอาหารไปเลยงเซลลของกระดกแขง กระดกแขงประกอบดวยเซลล 4 ชนด คอ

1. Osteoprogenitor cell เปนเซลลตนก าเนดของเซลลกระดกแขง มลกษณะคลาย fibroblast มกพบบรเวณผวของกระดก

แขงใกลกบเยอหมกระดกแขง (periosteum) บรเวณ endosteum และดาดอยภายใน Haversian และ

12

Volkmann's canals เมอเซลลชนดนถกกระตนจะเปลยนเปนเซลลกระดกแขงชนด osteoblast และสรางกระดกแขง

2. Osteoblast เปนเซลลทพบทผวของกระดกแขงทก าลงมการสรางเนอกระดกแขงเพมขน เซลลมขนาดใหญ

cytoplasm ตดสน าเงน ท าหนาทสราง intercellular substance ใหกบกระดก ซงตอมาเกด

calcification ไดเปนเนอกระดกแขง

3. Osteocyte

เปน Osteoblast ทถกลอมรอบดวย calcified intercellular substance เรยกชอ

ใหมวา osteocyte บรรจอยในชองเรยกวา lacunae ซงเชอมตดตอกนผานทางชองเลกๆ เรยกวา

canaliculi เซลลชนดนมความสามารถสรางและสลายเนอกระดกไดในขอบเขตจ ากด ท าหนาทบ ารงรกษา

และซอมแซมเนอกระดก ในบรเวณทเซลลนนอยและชวยควบคมปรมาณแคลเซยมในเลอด

4. Osteoclast เปนเซลลขนาดใหญมาก มหลาย nucleus (multinucleated giant cell) พบอย

ตรงบรเวณผวของกระดกทก าลงมการกดกรอน เซลลพวกนจะสรางน ายอยออกมาละลายเนอกระดกแขง ท า

ใหเนอกระดกบางลง และมการปลอยแคลเซยมออกสกระแสเลอดมากขน เชอวา osteoclast ท าหนาท

ควบคมปรมาณแคลเซยมในเลอดเชนเดยวกบ osteocyte

ภาพแสดงลกษณะของกระดกแขง

13

การเกดและการเจรญเตบโตของกระดกแขงม 2 วธ คอ

1. Intramembranous (Periosteal) ossification

การเกดกระดกโดยวธนพบในกระดกทมลกษณะแบน (flat bone) และบรเวณผวของกระดกยาว

(long bone) Intramembranous ossification เรมจากเซลลของตวออน เรยกวา

mesenchymal cell มาเรยงตวอดกนแนนเปนแผน (membrane) ตอมา mesenchymal cell มการเปลยนแปลงไปเปน osteoblast ถกกกอยใน lacunae กลายเปน osteocyte ท าหนาท

สราง bone matrix ออกมาและเกดการ calcification ไดเนอกระดกแขง osteoblast ถกกกอยใน

lacunae กลายเปน osteocyte การเกดกระดกแขงโดยวธนเกดขนหลายต าแหนงพรอมกนท าใหได

กระดกแขงชนเลกๆ (trabeculae) เรยงตวสานกนกลายเปน spongy bone ตอมาทผวดานนอกของ

spongy bone ทง 2 ดาน มการจดเรยงตวของ lamellae ใหมกลายเปน compact bone ท าให

กระดกแบนมลกษณะเปน spongy bone ทขนาบดวย compact bone 2 ดาน

2. Endochondral (Intracartilagenous) ossificatio

เปนการเกดกระดกแขงขนแทนทแมพมพซงเปนกระดกออน พบในกระดกทมลกษณะยาว (long bone) 2.1 Diaphyseal or Primary ossification

เกดขนบรเวณ shaft ของกระดกออนทเปนแมพมพ โดยทจะเกด calcification ของ

intercellular substance ของเนอกระดกออนและมการตายของเซลลกระดกออน

(chondrocyte) ท าใหเกดชองวางเลกๆ ภายในเนอกระดกออนเปนแมพมพ ตอมามหลอดเลอดแทรกเขา

ไปตามชองพรนเหลานน น าเซลลตนก าเนดของกระดกแขงเขาไปตรงกลางของแทงกระดก และเกดการสรางเนอกระดกแขงขยายออกไปทางปลายทง 2 ขางของแทงกระดก

2.2 Epiphyseal or Secondary ossification

คอ Endochondral ossification ทเกดขนตรงปลายทง 2 ขางของแทงกระดกออนทเปน

แมพมพโดยมการเปลยนแปลงเชนเดยวกบชนดแรกและแผขยายลงไปชดกบ diaphyseal ossification

มแผน 14

ของกระดกออนกนระหวาง epiphyseal ossification และ diaphyseal ossification เรยกวา

epiphyseal plate แผนของกระดกออนนจะคงอยและเจรญเพมความยาวใหกบกระดกจนกวารางกาย

จะหยดเจรญเตบโต epiphyseal cartilage จงจะหายไปกลายเปนกระดกแขงทงหมด

เลอด (BLOOD) เลอดเปนเนอยดตอชนดพเศษ ทมลกษณะเปนของเหลวสแดง ประกอบดวย

1.เซลลเมดเลอด (blood cells) 2.ของเหลวทอยระหวางเซลล (intercellular substance) เรยกวา blood plasma

เซลลเมดเลอด (BLOOD CELLS) เซลลเมดเลอดสรางมาจากเนอเยอตอชนดพเศษทอยภายในโพรงไขกระดกทเรยกวาไขกระดก

(bone marrow) เซลลเลอดแบงออกเปน 3 ชนด คอ

1. เซลลเมดเลอดแดง (red blood cell or erythrocyte) มรปรางเปนแผนกลมแบน มเสนผานศนยกลางประมาณ 7-8 ไมโครเมตร และหนาประมาณ 2

ไมโครเมตร ตรงกลางเวาทง 2 ดานเรยกวามลกษณะเปน biconcave disc ท าใหบรเวณตรงกลางจะด

บางกวาบรเวณขอบของเซลล เปนเซลลทไมม nucleus ในเซลลเมดเลอดแดงทเจรญเตมทแลวจะไมพบ

ribosome, mitochondria, rough-endoplasmic reticulum หรอ golgi apparatus

ใน cytoplasm ของเซลล แต cytoplasm จะมลกษณะเปนของเหลวใสสแดง มองคประกอบของ

โปรตนเรยกวา hemoglobin ซงจะท าหนาทเปนตวจบกาซออกซเจนเพอน าไปยงเนอเยอสวนตางๆ ของ

รางกาย

หนาทของเซลลเมดเลอดแดง เมดเลอดแดงท าหนาทในการขนสงกาซออกซเจนและกาซคารบอนไดออกไซด ระหวางเนอเยอ

ตางๆของรางกายกบถงลมปอด โดยมสารประกอบของเหลกทเปนองคประกอบส าคญของ hemoglobin เปนตวจบกาซตางๆในการขนสง

15

2.เซลลเมดเลอดขาว (white blood cell or leukocyte) เปนเซลลเมดเลอดชนดทม nucleus ปกตพบประมาณ 5,000-10,000 เซลล/ลกบาศก

มลลเมตรของเลอด เซลลเมดเลอดขาวทพบในกระแสเลอดแบงออกเปน 2 กลม คอ

1. Granulocytes เปนพวกทม specific granules ใน cytoplasm ซงมอย 3 ชนด ไดแก

1.1 Neutrophil 1.2 Eosinophil 1.3 Basophil

เซลลเมดเลอดขาวในกลมนมรปรางของ nucleus แตกตางกนหลายลกษณะจงอาจเรยกอก

ชอหนงวาเปนกลม Polymorphonuclear Leukocytes

2. Agranulocytes เปนพวกทไมม specific granules ใน cytoplasm ม 2 ชนดไดแก

2.1 Lymphocyte

2.2 Monocyte

3.เกลดเลอด (blood platelet) เกลดเลอดเปนชนสวนของเซลลทเรยกวา megakaryocyte ทอยในไขกระดก โดย

cytoplasm ของ megakaryocyte จะหลดเปนชนเลกๆ ออกมาสกระแสเลอดกลายเปนเกลดเลอด

เกลดเลอดมขนาดเลก รปรางเปนแผนแบนนนทง 2 ดาน (biconvex)ไมมส ไมม nucleus มขนาด

ประมาณ 2-4 ไมโครเมตร โดยปกตพบประมาณ 250,000-300,000 เกลด/ลกบาศกมลลเมตรของเลอด หนาทของ platelet มความส าคญในกระบวนการแขงตวของเลอด โดยเมอมการท าลายหลอดเลอดเกลดเลอดในบรเวณนนจะเกาะรวมตวกนเปนกอน อดสวนทขาดเปนรของผนงดานในของหลอดเลอด ปองกนไมใหเลอดไหลออกมานอกหลอดเลอด

16

หนาทของเลอด 1.น าสารอาหารและกาซออกซเจนไปเลยงเซลลตางๆ ทวรางกายและรบของเสยและกาซคารบอนไดออกไซดจากเซลลเพอน าไปก าจดออกจากรางกาย 2.ชวยปองกนและก าจดสงแปลกปลอมและเชอโรคตางๆทเขาสรางกายโดยการท างานของเซลลเมดเลอดขาวและ antibody ในเลอด 3.เปนตวกลางน าสารจ าพวกฮอรโมนจากตอมไรทอ ไปยงอวยวะเปาหมายเพอควบคมการท างานของอวยวะเหลานน 4.ควบคมอณหภมของรางกาย

อางอง

- หนงสอกายวภาคศาสตร

วไล ชนธเนศ, ธนวา ตนสถตย, มนตกานต ตนสถตย. หนงสอกาย

วภาคศาสตรของมนษย.กรงเทพมหานคร : โรงพมพเฟองฟา,

2539.