คมอ

การเพาะเลยงเนอเยอ ขนตอน และวธการการเพาะเลยงเนอเยอ

พรอมเทคนคในแตละขนตอน

จดท าโดย นางสาวเปยมพร ศรประทย

พนกงาน (ระดบ 5) งานวจยพฒนาดานสวนปาและอตสาหกรรมไม ส านกวจยพฒนาการจดการปาไมเศรษฐกจอยางยงยน

ขอขอบพระคณผใหความร ดร.สบน หนจนทร

กรรมการผจดการบรษท บางกอกคอรไดเพซพส จ ากด

ค าน า องคการอตสาหกรรมปาไมมพนทปาเศรษฐกจ กระจายอยทวประเทศ และยงเปนแหลงรวบรวมความ

หลากหลายทางพนธกรรมของไมเศรษฐกจสายพนธดทส าคญจ านวนมาก ซงถอเปนทรพยากรทมคณคาและมความส าคญ หากน าไมเศรษฐกจทมอยมาปรบปรงพนธ และขยายพนธ กจะท าใหไดกลาไมสายพนธดมาใชในการปลกสรางสวนปาไมเศรษฐกจทใหผลผลตตอไรสงขน ซงการปลกสรางสวนปาเศรษฐกจ เปนกจกรรมทองคการอตสาหกรรมปาไมไดด าเนนการมาตงแตป พ.ศ. 2510 จนถงปจจบน และเปนรายไดหลกขององคการอตสาหกรรมปาไม

การเพาะเลยงเนอเยอ เปนวทยาการส าหรบการอนรกษและการเกบรกษาพนธกรรมพช ทมการพฒนาเทคนคในการขยายพนธแบบใหม เพอใหไดตนพชปรมาณมาก ใชระยะเวลาอนสน และมลกษณะทางพนธกรรมตรงตามแมพนธทกประการ ซงวธนจะสามารถเกบพชไดเปนเวลานานโดยไมมการกลายพนธ หรออาจใชในการเกบรวบรวมพนธพชโดยชะลอการเจรญเตบโตใหพชโตชาๆ ในขวดแกวเลกๆ ซงการอนรกษพนธกรรมพชเชนนจะใชพนทนอยกวาการเกบพนธพชทผลตเปนตนพชโดยตรง อกทง ยงเปนประโยชนมหาศาลในการปรบปรงพนธพชใหพชตานทานโรคและแมลงศตรพชไดดขน หรอใหผลผลตมากขน โดยการเพาะเลยงเนอเยอพช เปนการน าเอาสวนใดสวนหนงของพช มา เพาะเลยงในอาหารวทยาศาสตรทประกอบดวย แรธาต น าตาล วตามน และสารควบคมความเจรญเตบโต ภายใตสภาพปลอดเชอจลนทรยและอยในสภาวะควบคมอณหภม แสง และความชน โดยชนสวนของพชทน ามาเลยงนจะสามารถเจรญเตบโตและพฒนาไดหลายรปแบบ ไมวาจะพฒนาเปนสวนอวยวะหรอเกดเปนกลมเซลลทเรยกวา แคลลส หรอ คพภะ (ตนออนขนาดเลก) ทเรยกวา เอมบรโอ ซงสามารถชกน าสวนตางๆ เจรญไปเปนตนพชทมรากทสมบรณส าหรบการน าไปปลกลงดนตอไปได

ขนตอนการเพาะเลยงเนอเยอ

ประกอบดวย 4 ขนตอน ดงน

1. การเตรยมเนอเยอ เปนการน าชนสวนพชจากตนแมพนธ ในสวนของยอดออนหรอตายอด เพอน าเขามา

สกระบวนการเพาะเลยงเนอเยอ โดยสวนของพชนน สามารถน ามาไดจากหลายวธ เชน ยอดจากการ ปกช าทราย ยอดจากการตดตา ยอด Cutting และยอดจากตนแมพนธโดยตรง ทงน การไดยอดจากการตดตา เปนวธทยงนยมใชในการเพาะเลยงเนอเยอ แตมขอเสย คอตองใชเวลานาน และตองมความช านาญ อกทง ยงตองมตนพนธเพอใชส าหรบการตดตาอกดวย

ในสวนนจะขอกลาวถงการปกช าทราย ซงเปนการปฏบตการ ณ หองปฏบตการส าหรบเพาะเลยงเนอเยอ อ.อ.ป. ราชด าเนนนอก กทม. โดยมรายละเอยด ดงน

โรงเรอนขนาดเลก โรงเรอนขนาดเลกส าหรบช ากงดวยทราย เพอจะท าใหยอดทสะสมอาหารนน แตกยอดทมความ

สมบรณ พรอมทจะน ามาสทกระบวนการเพาะเลยงเนอเยอ ส าหรบการปกช าทรายน ถอวาเปนสวนส าคญอยางหนง เพอจะใหไดชนสวนของพชจากตนแมพนธทตองการขยายพนธหรอปรบปรงพนธ มาท าการเพาะเลยงเนอเยอใหไดจ านวนมาก และมลกษณะเหมอนตนแมพนธทกประการ ท าใหไดสายตนทมลกษณะทด ตรงตามวตถประสงคทตองการ ซงสามารถตอยอดเพอปลกเปนสวนผลตเมลดพนธตอไป

อปกรณ 1. กงแมพนธ (ตายอด/ตาขาง) 2. กระถางขนาด 10 นวขนไป 3. ทราย 4. โรงเรอน

4.1 ตาขายกนแสง/สแลน 50%-80% 4.2 Timer 4.3 สเปรยหมอกรดน าตนไม

ขนตอนการน ากงมาช าทราย 1. เตรยมกงแมพนธทตองการ

(กงแมพนธตองมตาขาง/ตายอด และไมออนหรอแกจนเกนไป ควรตดดวยยาวประมาณ 50-80 เซนตเมตร)

2. ปกกงแมพนธทตองการลงกระถางทรายทเตรยมไว โดยปกลกไปประมาณ 20 เซนตเมตร จ านวน 3-5 กงเทานน เพอไมใหแนนกระถางจนเกนไป (ทรายควรเปนทรายทสะอาด มการตากแดดเพอฆาเชอในเบองตน)

3. ใหน าทกๆ 1 ชวโมง นาน 1 นาท (โดยใช Timer ตงเวลาเพอสเปรยหมอกรดน า)

เทคนคในขนตอนการปกช าทราย 1. หลงจากปกกงแมพนธแลวลงในกระถางแลว ไมควรขยบตวกงแมพนธ หรอยายกระถางเดดขาด

เนองจากกงแมพนธมความไวตอการตดเชอ 2. ควรปกใหหางกนประมาณหนง ไมใหชดหรอแนนมากเกนไป ทงน ใหพจารณาตามความเหมาะสม

เพอจะตดยอดทแตกออกมาไดอยางสะดวก 3. ในฤดฝนเปนฤดทควรหลกเลยงจากช าทราย เนองจากเสยงการตดเชอราทมาจากน าฝน

2. การเตรยมอาหาร เปนการน าธาตอาหารหลกทพชตองการในการเจรญเตบโต และธาตอาหารรองมาผสมกบวน

ฮอรโมนพช วตามน น าตาล และบางกรณอาจมการเตมผงถานดวย ในอตราสวนทเหมาะสมแลวน าไปนงฆาเชอ ซงในการเพาะเลยงเนอเยอพชขนอยกบปจจยหลายอยาง สงทส าคญมากอยางหนงคอองคประกอบของอาหารทเหมาะสมตอการเจรญเตบโตของพชชนดนนๆ ซงตองประกอบดวยอาหารทพชสามารถน าไปใชอยางมประสทธภาพ โดยสตรอาหารเลยงเนอเยอ ประกอบดวยสวนตางๆ ดงน

1. สารอนนทรย ไดแก ธาตอาหารหลกคอ ธาตอาหารทพชจ าเปนตองใชในปรมาณมาก เชน ไนโตรเจน ฟอสฟอรส โพแตสเซยม ก ามะถน แคลเซยม แมกนเซยมและก ามะถน และธาตอาหารรองหรอธาตอาหารทพชจ าเปนตองใชในปรมาณนอย เชน เหลก แมงกานส สงกะส ทองแดง โมลบดนม โบรอน ไอโอดน โคบอล คลอรน

2. สารประกอบอนทรย ไดแก สารทมองคประกอบของคารบอน (C) ไฮโดรเจน (H) และ ออกซเจน (O) แบงออกไดหลายกลม คอ 2.1 น าตาล 2.2 วตามน ชนดทมความส าคญ ไดแก Thiamine Pyridoxine Nicotinic acid 2.3 กรดอะมโน ไดแก ไกลซน 2.4 สารควบคมการเจรญเตบโต ไดแก ออกซน ไซโตไคนน จบเบอเรลลน 2.5 สารอนทรยพวกอโนซทอล อะดนน ชวยสงเสรมใหเกดยอด 2.6 วน เปนเพยงสวนทท าใหอาหารแขง หรอกงแขงกงเหลวทพอจะพยงเนอเยอพชไมใหจมอยในอาหาร 2.7 ผงถาน เพอดดสารพษทพชสรางขนมา ซงสงผลตอการเจรญเตบโตของพช (ถาม)

อาหารส าหรบเพาะเลยงเนอเยอแบงออกเปน 4 สตรอาหารหลก 1. อาหารส าหรบหลงจากการฟองฆาเชอชนสวนเนอเยอ 2. อาหารส าหรบขยายกอชนสวนเนอเยอ 3. อาหารส าหรบยดยอด 4. อาหารส าหรบออกราก

อปกรณในการท าอาหารเพาะเลยงเนอเยอพช 1. เครองแกวตางๆ ไดแก บกเกอร ปเปตต จานเพาะเชอ กระบอกตวงขวด (Cylinder) 2. สารเคมตางๆ

2.1 สารเคมทใชเตรยมสตรอาหารตางๆ 2.2 สารเคมทควบคมการเจรญเตบโต 2.3 น าตาลทรายขาว 2.4 วน (Agar Agar) ตรานางฟา 2.5 ผงถาน

3. หมอนงความดนไอ (Autocrave) 4. เตาไฟฟา 5. หมอส าหรบตมอาหารเพาะเลยงเนอเยอ และกระบวยตก การเตรยมสารละลายเขมขน (Stock)

การเตรยมอาหารเพาะเลยงเนอเยอพชจะแตกตางกนไปตามชนดของพช โดยสตรอาหารส าหรบเพาะเลยงเนอเยอมอยดวยกนหลายชนด เชน MS (Murashige and Skoog) และ Woody Plant ส าหรบการเลอกสตรอาหารมาใชจะตองค านงถงความเหมาะสมกบพชและวตถประสงคในการศกษา ปจจบนนยมเตรยมในรปแบบสารละลายเขมขน ซงสะดวกตอการใชงาน โดยทวไป การเตรยมสารละลายจะเตรยมในขวดสชา และน าสารละลายดงกลาวแชตเยน เพอเปนการยดอายการใชงานของสารละลาย

ขนตอนท าอาหารเพาะเลยงเนอเยอ 1. เตรยมสารละลายเขมขน (Stock) ดวยความเขมขนตางๆ ตามสตรของสารละลายเขมขน (Stock) ทตองการ ในขวดแกวสชา และน าแชตเยน เพอยดอายการใชงานของสารเคม 2. ผสมสารละลายเขมขน (Stock) ตามสตรอาหารส าหรบเพาะเลยงเนอเยอทตองการ ดวยกระบอก

ตวง (Cylinder) เพอความแมนย า ใสน าตาล และปรบปรมาตรใหเปนไปตามสตรอาหารนนๆ 3. หลงจากปรบปรมาตรอาหารส าหรบเพาะเลยงเนอเยอแลว ตองท าการวดความเปนกรด-ดาง ซงควร

มคาความเปนกรด-ดางอยระหวาง 5.7-5.8 เทานน โดยสามารถใชกรด (1 Normal HCL) และเบส (1 Normal NaOH) เพอปรบใหไดความเปนกรด-ดาง ทตองการ

4. หลงจากทไดความเปนกรด-ดาง ทอยในเกณฑมาตรฐานแลว กใหใสวน และผงถาน (ถาม) ลงไป แลวผสมใหเขากน

5. น าสารละลายดงกลาวมาตมใหเดอด โดยตองคนตลอดเวลา เพอไมใหวนตดกนหมอ 6. เมอเดอดไดทใหน าสารละลายดงกลาว มาเทใสขวดแกวเพาะเลยงเยอทนทขณะทยงรอน 7. ควรเทอาหารเพาะเลยงเนอเยอลงขวดเพาะเลยงเนอเยอประมาณ 1 -2 เซนตเมตร ของขวด

เพาะเลยงเนอเยอ หากเทอาหารเพาะเลยงเนอเยอมากเกนไปจะท าใหเปนการเพมคาใชจาย ในทางกลบกนหากเทอาหารเพาะเลยงเนอเยอนอยเกนไป กจะท าใหไมสามารถปกชนสวนพชลงบนอาหารเพาะเนอเยอได

8. หลงจากอาหารแขงตว ใหท าการปดฝา และน าไปอบฆาเชอในหมอนงความดนไอ (Autocrave) โดยทวไปจะใชทอณหภม 121 องศาเซลเซยส ความดน 15 ปอนดตอตารางนว เปนเวลา 20 นาท เพอฆาเชออกครง (หมอนงความดนไอ (Autocrave) มหลายประเภท แลวแตการใชงาน ซงเวลาทเหมาะสมส าหรบการฆาเชอนน คอ 15-20 นาท เทานน)

9. หลงจากครบก าหนดเวลาแลว ใหน าอาหารเพาะเลยงเนอออกจากหมอนงความดนไอ (Autocrave) ซงระหวางการน าขวดเพาะเลยงเนอเยอตองระวงการหกเลอะปากขวดของอาหารเพาะเลยง เพอปองกนการเสยงตดเชอ หลงจากอาหารเพาะเลยงเนอเยอแขงตว ใหน าเขาหองปฏบตการเพาะเลยงเนอเยอตอไป

เทคนคส าหรบการท าอาหารเพาะเลยงเนอเยอ 1. การชงสารเคม

เครองชงส าหรบชงสารเคมควรมอยางนอย 3 ประเภท เพอชงสารเคมใหเหมาะสมกบเครองชงทมอย เพอความแมนย าของสารเคมทใช อกทง ยงเปนการถนอมเครองชงอกทางหนงดวย - เครองชงทสามารถชงสารเคม 1 g – 1,000 g - เครองชงทสามารถชงสารเคม (สองต าแหนง) 0.01 g – 500 g - เครองชงทสามารถชงสารเคม (สต าแหนง) 0.0001 g- 0.1 g

2. เครองวดคาความเปนกรด-ดาง 2.1 ควรท าการ calibrate ใหเรยบรอยกอนใชซงกอนและหลงการใชทกครง ตองท าความสะอาด

ดวยน ากลนใหเรยบรอย เชดใหแหงทกครง 2.2 ควรวดคาความเปนกรด-ดาง หลงจากปรบปรมาณใหไดตามจ านวนทตองการ กอนการใสวน

และผงถาน 3. สารละลายเขมขน

3.1 ควรตวงสารละลายเขมขนในกระบอกตวง (Cylinder) ทเหมาะสมกบปรมาณทตองการเทานน เชน เมอตองการสารละลายเขมขนปรมาณ 5 มลลลตร ควรใชกระบอกตวง (Cylinder) ขนาด 10 มลลลตรมใชกระบอกตวงขนาด 25 มลลลตร หรอ 50 มลลลตร เพอความแมนย าของปรมาตรสารละลายเขมขน

3.2 ระหวางการตวงสารละลายเขมขนจากขวด Stock เพอท าอาหารเพาะเลยงเนอเยอสตรตางๆ แลว หากเทเกนปรมาตรทตองการ ตองหาภาชนะรองรบเพอทงเทานน ไมควรเทใสขวด Stock ขวดเดมเพอปองกนการปนเปอนของสารละลายเขมขม

3.3 สารละลายเขมขน ควรใชขวดสชา และเกบไวในตเยน เทานน 3.4 ควรมตเยนเพอแชสารเคมโดยเฉพาะเพอปองกนการปนเปอนของสารละลาย โดยไมควรแช

อาหารรวมกบสารเคม

4. การเทอาหารเพาะเลยงเนอเยอลงขวดเพาะเลยงเนอเยอ ตองใชบกเกอรทมขอบปากปองกนการหกของสารละละลาย และระหวางการเทอาหาร

เพาะเลยงเนอเยอลงขวด สงทส าคญส าหรบขนตอนนคอ หามใหอาหารเพาะเลยงเนอเยอเลอะปากขวดเดดขาด เพอปองกนการตดเชอ หากอาหารเพาะเลยงเนอเยอเลอะปากขวดเพาะเลยงเนอเยอ ควรเปลยนขวดทนท ไมควรน าขวดดงกลาวมาใชตอ ซงการเทอาหารเพาะเลยงเนอเยอนน ควรเทใหหางจากปากขวดเพาะเลยงเนอเยอ โดยไมใหบกเกอรสมผสกบปากขวดเพาะเลยงเนอเยอเดดขาด

3. การฟอกฆาเชอชนสวนเนอเยอและการน าเนอเยอลงขวดเลยง เปนวธการใชสารเคมหรอวธการตางๆ ทท าใหชนสวนของพชทน ามาเลยงในอาหารเลยง

ปราศจากเชอจลนทรยตาง ๆ และการน าเอาชนสวนของพชทฟอกฆาเชอแลว วางลงบนอาหารเพาะเลยงเนอเยอทปลอดเชอ โดยใชเครองมอและปฏบตการในหองหรอตปลอดเชอโดยเฉพาะ

การฟอกฆาเชอชนสวนพช นยมใช 2 วธ ไดแก 1. การใชสารเคม เปนวธทใชไดอยางกวางขวาง โดยเลอกใชชนดและความเขมขนตามลกษณะของ

เนอเยอพช เหมาะกบเนอเยอทมลกษณะออนนม เชน ใบ ตายอด หรอตาขาง สารเคมทใชในการฟอกฆาเชอพชมหลายชนดแตทนยมใช ไดแก เอทลแอลกอฮอล (Ethyl Alcohol) และ โซเดยม ไฮโปคลอไรด (Sodium Hypochloride) หรอคลอรอกซ (Clorox)

2. การเผาไฟ มขอจ ากดในการเลอกใช เนองจากความรอนจากไฟจะท าลายเนอเยอพชจงเหมาะกบอวยวะหรอเนอเยอทมสวนหอหมหนาหรอแขงแรง เชน เมลด เนอเยอทอล าเลยง เปนตน

อปกรณส าหรบการฟอกฆาเชอชนสวนพช 1. เครองแกวตางๆ ไดแก บกเกอร ปเปตต จานเพาะเชอ กระบอกตวงขวด (Cylinder) 2. สารเคมตางๆ

2.1 สารเคมทใชฟอกฆาเชอเนอเยอพช เชน คลอรอกซ เอททลแอลกอฮอล เมอควรค คลอไรด ไฮโดรเจนเปอรออกไซด 2.2 เอทลแอลกอฮอล 70% 2.3 น ายากนเชอรา (ถาม)

3. ชนสวนจากตนแมพนธในสวนของยอดออนหรอตายอด 4. ขวดแกวขนาด 8 ออนซ ทผานการอบฆาเชอในหมอนงความดนไอ (Autocrave)

4.1 ขวดแกวเปลา จ านวน 1 ขวด 4.2 ขวดแกวทมน าสะอาดปรมาณ 90 ml จ านวน 1 ขวด 4.3 ขวดแกวทมน าสะอาดปรมาณ 120 ml จ านวน 3 ขวด

วธการฟอกฆาเชอชนสวนพช เนอเยอพชทจะน ามาเพาะเลยงนนจะตองผานการฆาเชอ เพอก าจดจลนทรยทอาจตดอยท

บรเวณผวของเนอเยอพชออกเสยกอนดวยน ายาฆาเชอ ซงสารเคมทในหองปฏบตการสวนใหญนยมใช คอ โซเดยมไฮโปคลอไรด (Sodium Hypochloride), คลอรอกซ (Clorox) และ เมอรควรก คลอไรด(Mercuric Chloride) โดยอตราสวนทใชคอ คลอรอกซ (Clorox) 8-10 % หรอ เมอรควรก คลอไรด(Mercuric Chloride) 0.1 กรม ผสมกบ tween-20 ขนตอนมดงน

1. ตดชนสวนของยอดหรอตาขางมาท าการรบใบออกเลกนอย หลงจากนนแช Ethyl Alcohol 70% เปนเวลา 10-15 วนาท เพอลางคราบแปงหรอสงสกปรกตางๆ ของชนสวนเนอเยอเบองตน

2. แชชนสวนพชในสารละลายคลอรอกซ (Clorox) ความเขมขน 8-10 % หรอ เมอรควรก คลอไรด(Mercuric Chloride) 0.1 กรม ตอน าทนงฆาเชอแลว ปรมาตร 90 มลลลตร

3. เตม tween-20 ในอตราสวน 5-10 หยด ตอน าทนงฆาเชอแลว ปรมาตร 90 มลลลตร เพอลดแรงตงผวและชวยใหสารละลายสามารถจบกบผวพชไดด

3. ท าการเขยาประมาณ 10-15 นาท (เขยาตลอดเวลา) หรออาจใชเครองเขยา 4. ลางเอาสารละลายออกดวยน าทนงฆาเชอแลว ปรมาตร 120 มลลลตร 3 ครง ๆ ละประมาณ 5 นาท

ภายในตปลอดเชอ 5. ท าการตดแตงชนสวนพช เพอท าการเพาะเลยงในอาหารเพาะเลยงเนอเยอตอไป

อปกรณน าเนอเยอลงขวดเลยง 1. จานเพาะเชอ หรอกระดาษ A4 ทผานการอบฆาเชอในหมอนงความดนไอ (Autocrave) 2. ตะเกยงแอลกอฮอล 3. แรควางอปกรณภายในตปลอดเชอ 4. มดผาตด (ประมาณ 3-4 ชด) 5. ฟอเซปสายฟา (ประมาณ 3-4 ชด) 6. กรรไกรปลายโคง 7. ผาสะอาดทผานการอบฆาเชอในหมอนงความดนไอ (Autocrave) 8. ตปลอดเชอ

วธการน าเนอเยอลงขวดเลยง 1. หลงจากท าการตดแตงชนสวนพชแลว ใหท าการปกชนสวนเนอเยอนนๆ ลงไปในอาหารส าหรบ

หลงจากการฟอกฆาเชอชนสวนเนอเยอ จ านวน 1 ชน ตอ 1 ขวดเพาะเลยงเนอเยอ

2. หลงจากเพาะเลยงในอาหารส าหรบฟอกฆาเชอชนสวนเนอเยอเปนเวลา 2-4 สปดาหใหท าการยายชนสวนเนอเยอออกจากขวดมายงขวดอาหารส าหรบขยายกอตอไป เปนเวลา 4-6 สปดาห

3. เมอสงเกตเหนวาภายในขวดเพาะเลยงเนอเยอมการแตกกอเปนจ านวนมาก มลกษณะสเขยวสดชน ใหท าการยายชนสวนเนอเยอลงในอาหารส าหรบแตกกอ เพอขยายจ านวนเนอเยอและบางสวนลงในอาหารส าหรบยดยอด เปนเวลา 4-6 สปดาห (ใหผปฏบตการพจาณาตามเหมาะสม)

4. เมอเนอเยอในอาหารส าหรบยดยอด มความยาว 5-8 เซนตเมตร ใหท าการตดยอดเพอน ามาอาหารส าหรบยดยอดอกครง

5. เมอผานไปประมาณ 4-6 สปดาห ใหน าไปเนอเยอออกจากขวดอาหารส าหรบยดยอดมาใสในอาหารออกรากตอไป

6. หลงจากเนอเยออยในอาหารส าหรบออกรากแลว จะสงเกตเหนรากแขนง และรากฝอย เมอลกษณะทแขงแรงพรอมแลว ใหน าขวดออกไปสโรงเรอนได

หมายเหต 1. คลอรอกซ (Clorox) สามารถใชสารทดแทนคอ ไฮเตอร 2. tween-20 สามารถใชสายทดแทนคอ ซลไลต 3. ตงแตขนตอนท 4 เปนตนไป ตองปฏบตการภายในตปลอดเชอเทานน 4. ตองท าความสะอาดตปลอดเชอดวย Alcohol 70%

เทคนคส าหรบการฟอกฆาเชอชนสวนพชและการน าเนอเยอลงขวดเลยง 1. ในการตดชนสวนของยอดจากตน/กงแมพนธนน ควรเลอกยอดทไมมลกษณะออนหรอแกจนเกนไป

ในปรมาณทเหมาะสมไมมากหรอนอยเกนไป ประมาณ 15-20 ชนสวนเทานน 2. ตปลอดเชอ

2.1 กอนจะน าขวดเพาะเลยงเนอเยอ และอปกรณตางๆ เขาสตปลอดเชอนน ตองท าความ สะอาดมอ และขวดชนสวนเนอเยอ และอปกรณตางๆ ดงกลาว ดวย Alcohol 70% กอน

2.2 อปกรณภายในตปลอดเชอ เชน มดผาตด กรรไกรสายฟา ฟอเซป ตองท าการเผาดวย Alcohol 95% จ านวน 5 ครง หลงจากนนเผาดวย Alcohol 70% เพอเปนการฆาเชออปกรณเพาะเลยง เนอเยอ

2.3 อปกรณเพาะเลยงเนอเยอ เชน มดผาตด กรรไกรสายฟา ฟอเซป ใหใช 1 ครงตอ 1 ขวดเพาะเลยงเนอเยอ หลงจากนนใหท าความสะอาดดวยการน าอปกรณไปแช Alcohol 70% เปนเวลาอยางนอย 30 วนาท แลวเผา

2.4 ควรมผาสะอาดทอบฆาเชอแลว ชบดวย Alcohol 70% ใหหมาดตลอดเวลา เพอท าความ สะอาดตปลอดเชอ และเชดท าความอปกรณเพาะเลยงเนอเยอ

2.5 ไมควรใหอปกรณภายในตปลอดเชอสมผสมอโดยตรง เชน บรเวณใบมด บรเวณปลายกรรไกร สายฟา บรเวณปลายฟอเซปทใชคบชนสวนเนอเยอ ไมควรสมผสกบมอเดดขาด ซงหากสมผสถกมอโดยตรง ตองน าอปกรณไปแช Alcohol 70% เปนเวลาอยางนอย 30 วนาท แลวเผา เพอเปนการฆาเชอ

3. จานเพาะเลยงเนอเยอ 3.1 จานเพาะเลยงเนอเยอทใชส าหรบตดแตงชนสวนเนอเยอสามารถใชกระดาษ A4 ทยงไมได

ใชงาน น าไปอบฆาเชอทดแทนได 3.2 การใชจานเพาะเลยงเนอเยอ ควรใชส าหรบชนสวนเนอเยอจ านวนไมมาก (ผปฏบตงานสามารถ

ดความเหมาะสมของการใชงาน) ในการสบชนสวนเนอเยอ 1 ครง ตองไมสบชนสวนเนอเยอ บรเวณเดมซ าๆ กนเพอปองกนการตดเชอ และระหวางการ sub ชนสวนเนอเยอนน หากชนสวนเนอเยอไมไดอยในจานเพาะเลยงเนอเยอ ชนสวนนนไมควรน ามาลงขวดเพาะเลยงเนอเยอ เพราะเลยงตอการตดเชอ

4. การยายกลาเนอเยอออกจากขวดเพาะเลยงเนอเยอไปสโรงเรอน เปนขนตอนทส าคญอยางหนงทจะบงบอกถงความส าเรจของการเพาะเลยงเนอเยอ ซงคอการน า

กลาเนอเยอทมรากและล าตนทสมบรณแขงแรง โดยน ากลาเนอเยอออกจากขวดเพาะเลยงเนอเยอ และน าไปอนบาลในโรงเรอน หลงจากกลาเนอเยอปรบตวกบและเขากบสภาพแวดลอมไดแลว แลวน าปลกในพนททตองการ เพอประโยชนตามวตถประสงคตอไป

อปกรณการยายกลาเนอเยอออกจากขวดเพาะเลยงเนอเยอ 1. ฟอเซปสายฟา 2. น ายาเรงราก 3. น ากนเชอรา (ถาม) 4. ภาชนะในการช ากลาเนอเยอ 5. วสดส าหรบการช ากลาเนอเยอ 6. โรงเรอน

6.1 ตาขายกนแสง/สแลน 50%-80% 6.2 Timer 6.5 สเปรยหมอกรดน าตนไม

วธการยายกลาเนอเยอออกจากขวดเพาะเลยง

1. น าขวดเพาะเลยงเนอเยอทมกลาเนอเยอทมรากและล าตนทสมบรณแขงแรง (สามารถสงเกตไดดวยตาเปลาจากขวดเพาะเลยงเนอเยอ) โดยกลาเนอเยอจะอยในอาหารสตร R (อาหารสตรออกราก) ไปท าการผงขวดในพนททมอากาศถายเทสะดวก โดยเปดฝาขวดเลกนอย เพอใหกลาเนอเยอสามารถปรบตวใหเขากบสภาพสงแวดลอมเปนเวลาประมาณ 1 สปดาห

2. หลงผานไป 1 สปดาหในน ากลา เนอเยอมาลางท าความสะอาดวนออกดวยสะอาดอยาง ระมดระวง เพอปองกนไมกลาเนอเยอช า และรากหกหรอขาด ซงจะมผลตอการเจรญเตบโต

3. น ากลาเนอเยอจมน ายาเรงรากเปนเวลา 10 วนาท โดยระวงไมใหน ายาโดนใบของกลาเนอเยอ

4. น ากลาเนอเยอปลกในวสดปลกทจดเตรยมไวภายในโรงเรอนทใชอนบาลกลา โดยใชของแหลมแทงวสดปลกใหเปนรขนาดใหญพอสมควร เพอใหงายตอการเพาะปลก ระวงอยาใหตนกลาเนอเยอช า และรากหกหรอขาดเดดขาด

5. ใหน าทกๆ 1 ชวโมง นาน 1 นาท (โดยใช Timer ตงเวลาเพอสเปรยหมอกรดน า) จนกวากลาเนอเยอทจะแขงแรง และปรบตวเขากบสภาพแวดลอมไดด โดยสามารถปรบเวลาใหน าไดตามความเหมาะสม

6. น ากลาเนอเยอทแขงแรง ออกจากโรงเรอนอนบาล ไปปลกในแปลงเพอประโยชนตามวตถประสงคตอไป

เทคนคส าหรบการยายกลาเนอเยอออกจากขวดเพาะเลยง

1. การสมผสกลาเนอเยอควรระมดระวงเปนอยางยง เพอปองกนกลาเนอเยอช า และรากหกหรอขาด เพราะจะท าใหกลาไมหยดการเจรญเตบโตและอาจตายได

2. โรงเรอนทใชอนบาลกลาเนอเยอ จะตองมการควบคมความชนสมพทธใหเหมาะสมกบกลาเพาะเลยง เนอเยอ

3. โรงเรอนเพาะเลยงเนอเยอ จะตองมการน าสแลนออกตามระยะเวลาทเหมาะสม เพอเปดใหกลา เนอเยอไดรบแสง ใหกลาเนอเยอแขงแรง และสามารถปรบตวใหเขากบสภาพแวดลอมได

4. การใหน ากลาเนอเยอนน ตองใหอยางเหมาะสม ไมมากหรอนอยจนเกนไป เนองจากกลาเนอเยอยงทออกมาจากขวดในระยะแรกๆ มความออนแออยางมาก