รายงานทดอารไอฉบบท 126

มนาคม 2560

ทมา: การสมมนาวชาการประจ�าป 2560 ของสถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย เมอวนท 13 มนาคม พ.ศ. 2560 ณ หองบางกอกคอนเวนชนเซนเตอร บ ชน 22 โรงแรมเซนทาราแกรนดและบางกอกคอนเวนชนเซนเตอร เซนทรลเ วลด กรงเทพมหานคร ผสนใจสามารถชมคลปการน�าเสนอไดท www.tdri.or.th

สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย (ทดอารไอ) ไดเผยแพร “รายงานทดอารไอ” (ชอเดมวา “สมดปกขาวทดอารไอ”) มาตงแตเดอนสงหาคม 2536 โดยคดสรรกลนกรองงานวจยตางๆ มาน�าเสนออยางเรยบงายเพอจดประกายใหเกดการวพากษวจารณ “รายงานทดอารไอ” มโอกาสรบใชสงคมไทยมาตลอด ทงเปนรายสะดวก และปรบมาเปนรายเดอนในระยะตอมา อยางไรกตาม ตงแตฉบบท 118 เปนตนไป “รายงานทด อารไอ” จะมาพบผ อ านเปนรายสะดวก พรอมทงยงคงน�าเสนอเรองราวตางๆ อยางเรยบงายแบบเปนมตรตอความสนใจใครรของผอานทวไปเชนเดม

สรปและเรยบเรยงกตตพงศ สนธสมพนธบรรณาธการบรหารจรากร ยงไพบลยวงศ กองบรรณาธการวฒนา กาญจนานจ ออกแบบwrongdes ign

4 รายงานทดอารไอ

ฟนเศรษฐกจ-ปฏรปรฐ ดวยการปฏวตขอมล

การปฏวตขอมล (data revolution) ทงทเกดจากการปฏวตเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร (ICT revolution) ทท�าใหเกดขอมลขนาดใหญ (big data) และการปฏวตการบรหารจดการขอมลตางๆ โดยเฉพาะขอมลแบบเปดของภาครฐ (open government data) น�ามาซงโอกาสในการพฒนาประเทศทหลากหลาย อาท โอกาสในการสรางการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจจากการเพมผลตภาพของสาขาตางๆ ทงภาคเกษตรกรรม อตสาหกรรมการผลตและบรการ โอกาสในการลดความเหลอมล�าทางเศรษฐกจจากการเพมการกระจายรายได ลดการคอรรปชนและเพมความโปรงใส ท�าใหรฐสามารถชวยเหลอคนจนไดตรงเปาหมายมากขน โอกาสในการยกระดบคณภาพชวตของประชาชน ตลอดจนโอกาสในการก�าหนดนโยบายทด ซงอยบนฐานของขอมลแทนการคาดเดา

อยางไรกตาม โอกาสเหลานจะไมเกดขนโดยอตโนมต แตตองอาศยนโยบายทเหมาะสมของภาครฐ โดยเฉพาะนโยบายดานขอมลทเหมาะสม มสมดลระหวางการเปดเผยขอมลกบการรกษาความเปนสวนตว (privacy) และการรกษาความมนคง (security) ของประเทศ นอกจากน โอกาสทจะเกดขนยงขนอยกบความพรอมของภาคธรกจและประชาชนโดยทวไป

สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทยไดจดการสมมนาวชาการประจ�าป 2560 เรอง “ฟนเศรษฐกจ-ปฏรปรฐ ดวยปฏวตขอมล” เมอวนท 13 มนาคม 2560 ณ หองบางกอกคอนเวนชนเซนเตอร บ ชน 22 โรงแรมเซนทารา แกรนดและบางกอกคอนเวนชนเซนเตอร เซนทรลเวลด เพอน�าเสนอแนวคด ตวอยางและขอเสนอแนะทางนโยบายทจะมผลกระทบตอการปฏวตขอมลในบรบทของประเทศไทย รายงานทดอารไอฉบบนสรปสาระส�าคญจากการสมมนาใน 5 หวขอ ดงน

ผสรป:

การปฏวตขอมลกบโอกาสของประเทศไทย ผสรป: กตตพฒน บวอบล และ มานา วตยากร

ขอมลเพอยกระดบคณภาพชวต ผสรป: วรรณภา คณากรวงศ และ พสษฐ พจนา

ขอมลเพอสรางสงคมทเปนธรรม ผสรป: ชยธร เตมอรยบตร กนตภณ อมรรตน และ ชาคร เลศนทศน

ขอมลเพอสรางนโยบายทด และนโยบายเพอสรางขอมลทด ผสรป: ศศพงศ สมา จรวฒน สรยะโชตชยางกล และ ณชพล ประดษฐเพชรา

การอภปรายเรอง วาระแหงชาตดานขอมลของประเทศไทย: ใครตองท�าอะไร? ผสรป: ศภณฏฐ ศศวฒวฒน สนทร ตนมนทองและ อไรรตน จนทรศร

5ฉบบท 126 มนาคม 2560

โดย ดร.สมเกยรต ตงกจวานชย ในอดตเราเคยเชอวาโลกเปนศนยกลางของจกรวาลจนกระทงมการเกบขอมลการโคจรของดวงดาวเพอพสจนความเชอดงกลาวจนน�าไปสการปฏวตทางวทยาศาสตร ครงหนงเราเคยเชอวาอหวาตกโรคสามารถตดตอกนผานทางอากาศจนกระทงมการเกบขอมลผเสยชวตจนคนพบแหลงทมาของโรคและน�าไปสการแกไขปญหาทางสาธารณสข และเรายงเคยเชอวาการเสยชวตของทหารในสงครามเกดขนในสนามรบจนกระทงมการเกบขอมลทหารทเสยชวตและคนพบวาการเสยชวตของทหารเกดขนในโรงพยาบาลจงน�าไปสการปฏวตสขอนามยในโรงพยาบาล

เมอไมนานมาน เราไดเหนคอมพวเตอรทสามารถเลนหมากลอม (โกะ) ชนะคนได คอมพวเตอรทสามารถตอบค�าถามในเกมโชวและชนะคนได หรอรถทสามารถวงไดดวยตวเอง ความสามารถของคอมพวเตอรเหลานเกดจากเทคโนโลยหลก 4 ประเภทไดแก sensors ทท�าหนาทเกบขอมลจากโลกความเปนจรง แลวน�ามาจดเกบ

การปฏวตขอมลกบโอกาสของประเทศไทย

6 รายงานทดอารไอ

ในคลงขอมลกลายเปน Big Data เพอน�ามาวเคราะหผานโปรแกรม AI/Deep Learning แลวน�าความรทไดเกบใน cloud computing เพอน�ามาใชประโยชนในภายหลง

สงตางๆ ในโลกลวนเปนขอมล การเปดขอมลจะกอใหเกดประโยชนในดานตางๆ อาท ดานเศรษฐกจ เชน ขอมล GPS สามารถสรางธรกจและบรการในสหรฐอเมรกากวา 5.6 หมนลานเหรยญฯ ดานสงคม เชน การตดตามขอมลบคคล การตดตามสวสดการและการใชจายของรฐ และดานความสามารถในการแขงขน เชน การใชขอมลเพอคดเลอกผเลนตามความถนด

เราก�าลงกาวเขาสเศรษฐกจสารสนเทศ ซงหากเราน�าเทคโนโลยมารวมกบขอมลทมอย กจะกอใหเกดเศรษฐกจใหม เชน

- เทคโนโลยการผลต รวมกบ ขอมล sensors จะท�าใหเกดอตสาหกรรม 4.0

- เทคโนโลยการเกษตร รวมกบ ขอมล sensors จะท�าใหเกดเกษตรแมนย�า (precision farming)

- เทคโนโลยการเงน รวมกบ ขอมลธรกรรม จะ

ท�าใหเกดฟนเทค (FinTech) - เทคโนโลยบรหารพลงงาน รวมกบ ขอมลการ

ใชไฟฟา จะท�าใหเกดระบบบรหารพลงงานอจฉรยะส�าหรบประเทศไทย แมจะมการเกบขอมลภม

อากาศและภาพถายดาวเทยม แตการเผยแพรยงอยในรปแบบเอกสารทลาสมย แมวาจะมการเผยแพรขอมลบางชนดออนไลนแตขอมลทเผยแพรยงมความลาชาและไมทนสมย อกทงขอมลบางอยางยงคลาดเคลอนกบความเปนจรง เชน เอกสารโฉนดทดนทคลาดเคลอนไปจากขอมลแผนทภมศาสตร (GIS) ท�าใหเกดปญหาอางสทธทบซอน ซงแสดงใหเหนไดวาประเทศไทยยงไมกาวหนาเทาทควร

การจดเกบขอมลสวนใหญในปจจบนเปนเพยงขอมลเสมอน ในยคตอไปจะเปนการใชขอมลจรงและมขนาดใหญ ซงมคามากมายมหาศาล จงเปนทมาของแนวคด Data 4.0 โดยท Data 1.0 คอ ขอมลรายงาน ซงไทยมขอมลประเภทนแตไมคอยมความนาเชอถอและไมคอยเปดเผย Data 2.0 คอ ขอมลจากการส�ารวจ ซงไทยมขอมลสวนนอยบางแตไมมากและมคาใชจายสง Data 3.0 คอ ขอมลเสมอนขนาดใหญ ซงเอกชนไทยเรมเกบขอมลอยบางแตรฐยงไมมกลไกชวยเหลอทชดเจน และ Data 4.0 คอ ขอมลจรงขนาดใหญ ซงไทยมการจดเกบนอยมาก

ประเทศไทยยงมความทาทายอกหลายเรอง เชน การใชขอมลนอยเกนไป การขาดความเขาใจในการใชขอมล การไมเปดเผยขอมล นโยบายและกฎหมายทเกยวของยงลาสมย และการขาดก�าลงคนดานขอมล ทงน การปฏวตขอมลจะสรางโอกาสใหกบประเทศไทย เพอการสรางการเตบโตทางเศรษฐกจ การลดความเหลอมล�า การยกระดบคณภาพชวต และการก�าหนดนโยบายทด

7ฉบบท 126 มนาคม 2560

สงตางๆ ในโลกลวนเปนขอมล การเปดขอมลจะกอใหเกดประโยชนในดานตางๆ อาท ดานเศรษฐกจ เชน ขอมล GPS สามารถสรางธรกจและบรการในสหรฐอเมรกากวา5.6 หมนลานเหรยญฯ ดานสงคม เชนการตดตามขอมลบคคล การตดตามสวสดการและการใชจายของรฐและดานความสามารถในการแขงขนเชน การใชขอมลเพอคดเลอกผเลนตามความถนด

8 รายงานทดอารไอ

ในยคเศรษฐกจสารสนเทศ ขอมลเปนปจจยการผลตใหมซงมความส�าคญอยางมากตอเศรษฐกจ นอกจากเปนปจจยการผลตในตวเองแลว ขอมลยงชวยเพมผลตภาพของปจจยการผลตอน เชน ทดน แรงงาน เงนทน และชวยสรางความรอยางทวคณ ดวยเหตน ขอมลจงเปนฐานความมงคงของเศรษฐกจใหม ดงจะเหนไดจากการ ทในปจจบนมบรษทสตารทอพทมมลคาตลาดสงกวา 1 พนลานดอลลารสหรฐ หรอทเรยกกนวา “ยนคอรน” อยางนอย 183 บรษททวโลก โดยเกอบทงหมดลวนเปนธรกจทใชขอมลอยางเขมขน หรอเกยวของกบการบรหารจดการขอมล เชน อเบอร (Uber) แอรบเอนบ (Airbnb) สแนปแชท (Snapchat) และดรอปบอกซ (Dropbox)

ขอมลสามารถชวยสรางธรกจในยคเศรษฐกจสารสนเทศไดในหลายแนวทาง ในตางประเทศ มการน�าขอมลมาใชเพอก�าหนดกลยทธราคา และสรางโมเดลใหมทางธรกจ ตวอยางของการใชขอมลในการก�าหนดกลยทธราคาพบในอตสาหกรรมประกนภย ทผานมา

โดย ดร.สมเกยรต ตงกจวานชย และ ดร. เสาวรจ รตนค�าฟ

ขอมลเพอสรางเศรษฐกจสารสนเทศ

9ฉบบท 126 มนาคม 2560

ดวยเหตน ขอมลจงเปนฐานความมงคงของเศรษฐกจใหม ดงจะเหนไดจากการทในปจจบน มบรษทสตารทอพทมมลคาตลาดสงกวา1 พนลานดอลลารสหรฐ หรอทเรยกกนวา“ยนคอรน” อยางนอย 183 บรษททวโลกโดยเกอบทงหมดลวนเปนธรกจทใชขอมลอยางเขมขน หรอเกยวของกบการบรหารจดการขอมล เชน อเบอร (Uber)แอรบเอนบ (Airbnb) สแนปแชท (Snapchat) และดรอปบอกซ (Dropbox)

10 รายงานทดอารไอ

บรษทประกนรถยนตมกก�าหนดเบยประกนตามลกษณะของผท�าประกน เชน เพศ และอาย ซงไมสะทอนความเสยงจรง แตในปจจบน บรษทประกนรถยนตเรมก�าหนดเบยประกนรถยนตตามพฤตกรรมจรงของคนขบรถยนต โดยตดตง GPS ในรถยนตเพอตดตามพฤตกรรมของคนขบ ซงท�าใหคนทขบรถดมเบยประกนถกกวาคนขบทมพฤตกรรมอนตรายกวา สวนตวอยางของขอมลชวยสรางโมเดลใหมทางธรกจคอ บรการการเงนทเรยกวา “ฟนเทค” ในอดต การโอนเงนระหวางประเทศผานธนาคารพาณชยมคาใชจายสง ทงคาธรรมเนยมและอตราแลกเปลยนเงนตราตางประเทศ แตบรษทฟนเทคใหมๆ จ�านวนมาก เชน ทรานซเฟอไวส (TransferWise) ใหบรการโอนเงนระหวางประเทศดวยตนทนทต�ากวา เพราะสามารถน�าขอมลมาใชประโยชน โดยจบคผตองการโอนเงนในทศตรงกนขามเขาดวยกน ท�าใหลดคาธรรมเนยมและสวนตางของอตราแลกเปลยนลงไดกวารอยละ 90

ในประเทศไทย ธรกจหลายแหงเรมน�าขอมลมาใชเพอเพมผลตภาพบางแลว ตวอยางการใชขอมลท

ท�าไดงายและเกดประโยชนทนท เชน การใชขอมลเพอลดการใชพลงงาน บรษทเอสซจ โลจสตกส ใชขอมลในการลดพลงงานในธรกจโคลดเชน (cold chain) โดยปรบโปรแกรมเครองท�าความเยนตามอณหภมภายนอกใหเหมาะสม ซงท�าใหสามารถลดคาไฟฟาไดถงรอยละ 17 หรอประมาณ 200,000 บาทตอเดอน โดยไมตองลงทนใดๆ เพมเตมเลย

ในภาคเกษตรของไทย เรมมตวอยางการใชขอมลเพอเพมผลตภาพ เชน ไรออยของบรษทมตรผล ท ภเขยว จงหวดชยภม น�าขอมลมาชวยเพมผลผลต โดยเรมจากการจดรปทดนแปลงใหญเพอใหเหมาะกบการใชเครองจกร เชน รถแทรกเตอร และรถตดออย และปลกออยเปนแนว 1.85 เมตร จากนนควบคมเครองจกรดวย GPS และอปกรณทเกยวของ ซงเปนผลใหเครองจกรไมวงทบตอออย ไมท�าใหเกดดนดานในสวนทปลกออย ลดการไถพรวนทไมจ�าเปน ซงทงหมดนชวยเพมผลผลต และท�าใหสามารถปลกและเกบเกยวออยไดทนเวลา รวมทงบรหารโลจสตกสไดดขน โดยลดเวลาในการขนสง ซงชวยเพมปรมาณน�าตาลในออย

นอกจากน มตรผลยงน�าขอมลมาชวยประมาณการผลผลตลวงหนา โดยใชภาพถายดาวเทยมและแผนทภมศาสตร (GIS) เพอวดพนทปลก จากนน คนท�างานในไรออยจะระบพกดแปลงออยดวยแทบเลตหรอโทรศพทมอถอซงตด GPS และเกบขอมลตางๆ เชน พนธออยทปลก ระยะเวลาทปลกและใสปย ตลอดจนตดตามขอมลการเจรญเตบโตของออยโดยใชโดรน (drone) เกบขอมลสภาพอากาศในแตละจด และน�าขอมลทงหมดมาใชในการพยากรณผลผลตดวยแบบจ�าลอง ซงท�าใหสามารถประมาณการผลผลตลวงหนาไดแมนย�า จงชวยใหบรษทสามารถท�าสญญาขายน�าตาลในตลาดลวงหนาไดอยางถกตอง

11ฉบบท 126 มนาคม 2560

ภาคอตสาหกรรมการผลตของไทยกเรมมการใชขอมลในการเพมผลตภาพ เชน ในอตสาหกรรมการพมพ บรษทศรวฒนาอนเตอรพรนท สามารถแกไขปญหาการบรหารจดการในโรงพมพ จากการทฝายตางๆ ท�างานไมสอดคลองกน การใชเครองพมพไมเหมาะสมกบงาน และการมตนทนบรหารวตถดบทสง โดยพฒนาระบบขอมลการรบงานและขอมลสถานะเครองพมพ ตลอดจนตด RFID เพอบรหารสนคาคงคลง และตง “วอรรม” เพอควบคมการผลตทงหมดในโรงพมพ

ภาคบรการเปนภาคการผลตทมการใชขอมลเพอเพมผลผลตมากทสด เชน บรษทออลไทยแทกซใชขอมลเพอแกปญหาของแทกซและผโดยสาร โดยลดเวลาทไมกอใหเกดรายได ประหยดน�ามน ลดอบตเหต และเพมคณภาพบรการ ตวอยางเชน บรษทฯ ใชขอมลต�าแหนงของรถแทกซในการจบครถแทกซทอยใกลกนท�าใหลดเวลาเปลยนกะ บอกเสนทางและจดทมผโดยสารมากใหแกคนขบรถ ท�าใหลดเวลาวงรถเปลา นอกจากน ในการแกปญหาคณภาพบรการแกผโดยสาร บรษทฯ ใชระบบ GPS ตดตามและควบคมพฤตกรรมคนขบรถ ซงท�าใหผโดยสารรสกปลอดภย และสามารถแกไขปญหาการปฏเสธรบผโดยสารและการโกงคาโดยสารได

ในธรกจรบเหมากอสราง บรษทบลคใชขอมลเพอชวยเพมประสทธภาพในการท�าธรกจ โดยท�าโปรแกรมทชวยท�าบญชรายรบและตนทนใหแกบรษทรบเหมากอสรางโดยไมคดคาใชจาย ท�าใหบรษทรบเหมากอสรางลดเวลาในการท�าโครงการ และชวยใหรตนทนไดอยางรวดเรว ท�าใหสามารถลดตนทนคาบรหาร ตนทนในการเกบงาน และมก�าไรเพมขน

กรณศกษาตางๆ ดงกลาวขางตนแสดงใหเหนวา ขอมลสามารถชวยเพมผลตภาพไดทงในภาคเกษตร อตสาหกรรมการผลต และบรการ โดยผลตภาพทเพม

ขนเปนผลจากการมผลผลตและรายไดทเพมขน ในขณะทใชปจจยการผลตอนเพมขนในสดสวนทต�ากวา หรอลดลงในบางกรณ กลาวคอ

· กรณของบรษทมตรผล เฉพาะการใชขอมล (ไมนบรวมการเพมการใชน�าในไรออย) ท�าใหผลตภาพโดยรวมเพมขนรอยละ 34 ซงเปนผลจากการเพมขนของผลผลตรอยละ 43 การใชเครองจกรเพมขนรอยละ 12 และวตถดบเพมขนรอยละ 10 ในขณะทการใชแรงงานลดลงรอยละ 7

· กรณของบรษทศรวฒนาอนเตอรพรนท ขอมลชวยเพมผลตภาพรอยละ 6 ซงเปนผลจากการทผลผลตทเพมขนรอยละ 82 ในขณะทการใชแรงงาน ทน และวตถดบเพมขน รอยละ 60 รอยละ 75 และรอยละ 81 ตามล�าดบ

· กรณของบรษทออลไทยแทกซ ขอมลชวยเพมผลตภาพรอยละ 18 ซงเปนผลจากการทผลผลตทเพมขนรอยละ 24 การใชทนเพมขนรอยละ 23 ในขณะทการใชวตถดบลดลงรอยละ 15

· กรณของบรษทรบเหมากอสราง ขอมลชวยเพมผลตภาพรอยละ 26 ซงเปนผลจากการทผลผลตเพมขนรอยละ 23 ในขณะทการใชแรงงานลดลงรอยละ 2 และการใชวตถดบลดลงรอยละ 3

จากขอมลดงกลาว หากประเทศไทยน�าขอมลมาใชในภาคเกษตร อตสาหกรรมการผลต และบรการทงหมด โดยท�าใหผลตภาพเพมขนเพยงรอยละ 20 ของกรณศกษาทกลาวมาขางตน กลาวคอ ผลตภาพของภาคเกษตรเพมขนรอยละ 6.8 ภาคอตสาหกรรมการผลตเพมขนรอยละ 1.2 และภาคบรการเพมขนรอยละ 4.8 ผลการประมาณการโดยแบบจ�าลองดลยภาพทวไป (CGE mod-el) พบวา ผลผลตมวลรวมในประเทศของไทยจะขยายตว

12 รายงานทดอารไอ

ในเกอบทกกรณศกษาขางตน ขอมลทใชเปนขอมลทมอยในองคกรตางๆ อยแลว หากน�ามาบรหารจดการใหดและเปนระบบ กจะท�าใหชวยเพมผลตภาพได นอกจากน ธรกจใหญควรชวยธรกจเลกในซพพลายเชนในการน�าขอมลมาใชประโยชน ดงตวอยางของบรษทมตรผลทชวยชาวไรน�าขอมลมาใชเพมผลตภาพในไรออย

รอยละ 0.82 หรอมมลคาเพมขน 81,000 ลานบาท การพฒนาเศรษฐกจสารสนเทศจ�าเปนตองอาศย

ก�าลงคนดานขอมล จากการส�ารวจของส�านกงานสถตแหงชาต พบวา ตลาดแรงงานไทยมก�าลงคนทเกยวของกบขอมล 81,573 คน โดยจ�าแนกเปนคณตศาสตร/สถต 11,434 คน การพฒนาซอฟตแวร 46,941 คน และเทคโนโลยสารสนเทศทเกยวของ 23,198 คน ในป 2559 และเพมขนเฉลยประมาณ 7,300 คนตอปในชวง 5 ปทผานมา ในขณะทจ�านวนผจบการศกษาใหมดานขอมลมประมาณ 23,000 คนตอป จะเหนไดวา ก�าลงคนดานขอมลในตลาดแรงงานของไทยเพมขนชากวาผจบการศกษามากถง 3 เทา ซงชวาทกษะของผส�าเรจการศกษานาจะไมสอดคลองกบความตองการของตลาดหรอมปญหาคณภาพ

โดยสรป แนวทางการขบเคลอนเศรษฐกจไทยทสามารถท�าไดและเหนผลอยางรวดเรวคอ การเพมผลตภาพดวยขอมล โดยขอมลจะชวยท�าใหเกดการผลตแบบ ลนทลดความสญเปลา และสรางโมเดลใหมทางธรกจ ทงน จะเหนไดวา ในเกอบทกกรณศกษาขางตน ขอมลทใชเปนขอมลทมอยในองคกรตางๆ อยแลว หากน�ามาบรหารจดการใหดและเปนระบบ กจะท�าใหชวยเพมผลตภาพได นอกจากน ธรกจใหญควรชวยธรกจเลกในซพพลายเชนในการน�าขอมลมาใชประโยชน ดงตวอยางของบรษทมตรผลทชวยชาวไรน�าขอมลมาใชเพมผลตภาพในไรออย

ภาครฐมบทบาทอยางมากในการสงเสรมใหเกดการน�าขอมลมาใชเพอสรางเศรษฐกจสารสนเทศ โดยรณรงคสรางความตนตวของภาคเอกชนใหเหนประโยชนของการน�าขอมลมาใช ใหเงนอดหนนชวย SMEs และเกษตรกรรายเลกพฒนาระบบขอมลเพอใชในกจการของตน รวมทงเกบและเผยแพรขอมลทถกตองและทนสมย รฐยงควรเลกหารายไดจากขอมล โดยเปดขอมล

อเลกทรอนกสทสามารถใชโปรแกรมประมวลผลไดโดยไมคดคาใชจาย ไมวาจะเปนขอมลการจดทะเบยนธรกจ ขอมลสภาพอากาศ ตารางเวลาการขนสง ขอมลเกยวกบทดน และราคาพชผล

นอกจากน ประเทศไทยควรเรงเพมก�าลงคนดานขอมล โดยมหาวทยาลยตางๆ ควรจดหลกสตรใหตรงความตองการของตลาด และจดการศกษาวทยาการดานขอมลแบบทวภาคโดยรวมมอกบภาคธรกจเพอใหนกศกษาไดเรยนรจากปญหาจรง ตลอดจนสนบสนนภาคธรกจในการผลตก�าลงคนดานขอมลโดยสมทบทนการศกษาใหภาคธรกจ ในระยะสน รฐยงควรเปดรบแรงงานมทกษะดานขอมลจากตางประเทศ เพอใหมก�าลงคนเพยงพอตอความตองการของระบบเศรษฐกจ

13ฉบบท 126 มนาคม 2560

โดย ดร. วรวรรณ ชาญดวยวทย และ ดร. วชสณ วบลผลประเสรฐ ทดอารไอ แขกรบเชญ รศ. ดร. เอกชย สมาล หวหนาทมพฒนาระบบแทกซอจฉรยะ “ออลไทยแทกซ”

ขอมลเพอยกระดบคณภาพชวต

การด�าเนนชวตของเราทกคนตองเกยวของกบบรการสาธารณะ “ตงแตครรภมารดาถงเชงตะกอน” แตบรการสาธารณะหลายๆ อยางกลบไมมคณภาพตามมาตรฐานทควรจะเปน ในยคสารสนเทศเชนปจจบน ขอมลคอกญแจส�าคญทจะชวยปรบปรงบรการสาธารณะและยกระดบคณภาพชวตของประชาชนในทกชวงวย ผานการเกบ เชอม เปด และวเคราะหขอมล

วยเดก เราสามารถใชขอมลเพอพฒนาคณภาพและแกไขปญหาดานการศกษา จากขอมลการสอบวดผล PISA แสดงใหเหนวาเดกไทยมความรและทกษะพนฐานดานวชาวทยาศาสตรต�ากวาเกณฑพนฐานนานาชาต สาเหตหนงมาจากการทผปกครองไมทราบขอมลคณภาพของโรงเรยน เนองจากไมมการเปดเผยขอมลผลการศกษาของแตละโรงเรยน ผปกครองจงมกพจารณาจากลกษณะทางกายภาพของโรงเรยน อาท สภาพแวดลอม จ�านวนอาคารเรยน ขนาดพนทของโรงเรยน การเปดเผยขอมลจะชวยใหผปกครองสามารถเลอกโรงเรยนท

14 รายงานทดอารไอ

เหมาะสมใหกบบตรหลานได ยกตวอยาง กรณประเทศชลทมการเปดเผยขอมลทชดเจน ผปกครองสามารถเขาถงขอมลเพอใชประกอบการตดสนใจเลอกโรงเรยนใหบตรหลานไดอยางเหมาะสม สงผลตอระดบคะแนนสอบทสงขน นอกจากน การเปดเผยขอมลยงชวยกระตนใหโรงเรยนเกดการแขงขนและยกระดบคณภาพของโรงเรยนอกดวย

นอกจากการเปดเผยขอมลคณภาพโรงเรยนแลว การเชอมขอมลจากหลายๆ สวนยงสามารถน�ามาแกไขปญหาการบรหารจดการทรพยากรในการศกษาได เชน การเชอมขอมลจากหลายแหลงเพอวางแผนใหโรงเรยนในบรเวณใกลเคยงกนสามารถจดการเรยนการสอนรวมกนไดโดยทนกเรยนไมไดรบผลกระทบในการเดนทาง ตวอยางเชน “แกงจนทร โมเดล” สามารถแกไขปญหากรณโรงเรยนขนาดเลกและปญหาครไมครบชนได สงผลใหผลการเรยนของนกเรยนดขนอยางเหนไดชด ปจจบนกระทรวงศกษาไดน�าหลกการทคลายกบแกงจนทรโมเดล มาปรบใชในการแกไขปญหาโรงเรยนขนาดเลกดวย

วยแรงงาน การใชขอมลเพอพฒนาคณภาพการศกษาใหสามารถผลตแรงงานทตอบสนองตอความตองการของตลาดแรงงาน การท�างานและการวางแผนก�าลงคนในปจจบนขาดความเชอมโยงกนระหวางภาคการศกษากบภาคธรกจหรอตลาดแรงงาน และการวเคราะหตลาดแรงงานดวยขอมลการส�ารวจทเปนแบบสอบถาม เชน การส�ารวจความตองการแรงงานของส�านกงานสถตแหงชาต พบวามขอดอย คอ มตนทนในการส�ารวจสงและใชเวลานาน ขอมลทไดไมครบถวนสมบรณเนองจากเปนไปตามความสมครใจของผตอบ การจดหมวดหมกลมอาชพทไมครอบคลมกลมอาชพใหมๆ ในตลาดแรงงาน และไมครอบคลมทกษะทตองการของนายจางและสถานประกอบการซงสงผลใหการน�า

ขอมลไปใชประโยชนยงมขอจ�ากดอยมาก ขอมลประกาศหางานออนไลนสามารถน�ามาชวยแกปญหานได โดยวเคราะหทกษะและลกษณะตลาดแรงงานทนายจางหรอสถานประกอบการตองการ จากการศกษาของ TDRI โดยการสมตวอยางประกาศหางาน 10,000 ชนจากกลมตวอยางของประกาศทงหมด 100,000 ชนทรวบรวมโดย NECTEC น�ามาจดท�าฐานขอมลความตองการทกษะความร ท�าใหสามารถวเคราะหทกษะทเหมาะสมตามกลมอาชพ ดงนน สถานศกษาสามารถน�าขอมลเหลานมาวเคราะหและปรบใชเพอก�าหนดและวางแผนการจดการเรยนการสอนใหตรงกบความตองการของตลาดแรงงานไดอยางมประสทธภาพมากขน

ในทกชวงวย การใชขอมลสามารถชวยยกระดบการใหบรการดานสาธารณสขเพอลดการเจบปวยโดยไมจ�าเปนและปองกนการเสยชวตกอนวยอนควร เชน การวางแผนควบคมการระบาดของโรคมาลาเรยในพนททรกนดาร การวางแผนจดสรรวคซนทมอยจ�ากดใหกบประชากรกลมเสยงทสด นอกจากน การเชอมขอมลจากหลากหลายแหลงขอมลสามารถสะทอนสถานการณจรง เชน การเชอมขอมลจากขอมลผ ปวยกบขอมลทะเบยนราษฎร ชวยใหเหนวาอตราการตายของมารดาตอการเกดมชพในประเทศไทยสงกวาความเขาใจของคนทวไป อกทงยงหางไกลจากเปาหมายของการพฒนาแหงสหสวรรษ นอกจากน ยงบงชถงความไมเทาเทยมกนทางสขภาพ เชน อตราการตายของมารดาในภาคใตสงกวากรงเทพฯ และปรมณฑลถงเกอบสเทา อตราการตายของมารดาในกรงเทพฯ และปรมณฑลใกลเคยงกบประเทศทพฒนาแลว ในขณะทอตราการตายของมารดาในภาคใตใกลเคยงกบประเทศก�าลงพฒนาบางประเทศในทวปแอฟรกา ดงนน การเกบ เชอม เปด และวเคราะหขอมล สามารถสะทอนสถานการณทเปนประโยชนตอ

15ฉบบท 126 มนาคม 2560

กรณประเทศชลทมการเปดเผยขอมลทชดเจน ผปกครองสามารถเขาถงขอมลเพอใชประกอบการตดสนใจเลอกโรงเรยนใหบตรหลานไดอยางเหมาะสม สงผลตอระดบคะแนนสอบทสงขน นอกจากน การเปดเผยขอมลยงชวยกระตนใหโรงเรยนเกดการแขงขนและยกระดบคณภาพของโรงเรยนอกดวย

16 รายงานทดอารไอ

การวางแผนปองกนหรอการก�าหนดนโยบายเพอแกไขปญหาสขภาพในระดบพนท และเพมประสทธภาพการใชทรพยากรทางการแพทยทมจ�ากด

ตวอยางของการใชขอมลเพอลดการเกดอบตเหตบนทองถนน เพอปองกนการเสยชวตกอนวยอนควร ไดแกการเกบและวเคราะหขอมลของบรการภาคเอกชน (All Thai Taxi) ซงมการเชอมตออปกรณวดความเรว อตราเรงและอปกรณทบงบอกสมรรถนะของรถยนต พรอมกบระบบ GPS เพอเกบขอมล และน�าขอมลมาวเคราะหปจจยทมผลตอความปลอดภย ทงปจจยทมาจากพฤตกรรมของผขบข โครงสรางพนฐานของรถยนตและถนน เชน การวเคราะหขอมลการใชเบรคแรงในเขตกรงเทพฯ พบวา ถนนเจรญกรงเปนพนททมอตราการใชเบรคแรงมากทสด ท�าใหคาดการณไดวาในพนทมปจจยทส�าคญทสงผลตออตราการเกดอบตเหตสง นอกจากน ในสวนของภาครฐ กรมการขนสงทางบกไดรเรมการเกบขอมลในรถขนสงสาธารณะ โดยผขบขตองสแกนบตรเพอระบตวตน และตดตง GPS เพอจ�ากดความเรวของรถโดยสารและรถบรรทก การเกบขอมล real time แสดงต�าแหนงและความเรว ท�าใหเหนเสนทางทมการขบขรวดเรวและพนททเสยงตอการเกดอบตเหต นอกจากน การเชอมโยงขอมลของกรมการขนสงทางบกและขอมลของภาคเอกชน เพอวเคราะหและพจารณาพนทเสยงทอาจเกดอบตเหต สามารถก�าหนดพนททจะศกษาในรายละเอยดวาความเสยงของการเกดอบตเหตนนมาจากปจจยดานพฤตกรรมการขบขและ/หรอสภาพถนน

กล าวโดยสรป การเกบ เชอม เปด และวเคราะหขอมล เปนกญแจส�าคญในการปรบปรงบรการสาธารณะเพอยกระดบคณภาพชวตของประชาชนในทกชวงวย อยางไรกตาม การน�าขอมลมาใชยงตองเผชญกบความทาทายอกหลายประเดน อาท รปแบบการจดเกบ

ขอมล ผเชยวชาญในการบรหารจดการขอมล และการรกษาความเปนสวนตวของบคคล ซงประเดนดงกลาวตองอาศยการก�ากบดแลทเหมาะสมจากภาครฐ

กรมการขนสงทางบกไดรเรมการเกบขอมลในรถขนสงสาธารณะ โดยผขบขตองสแกนบตรเพอระบตวตน และตดตง GPS เพอจ�ากดความเรวของรถโดยสารและรถบรรทก การเกบขอมล real time แสดงต�าแหนงและความเรว ท�าใหเหนเสนทางทมการขบขรวดเรวและพนททเสยงตอการเกดอบตเหต

17ฉบบท 126 มนาคม 2560

โดย อาจารย ชานนท เตชะสนทรวฒน คณะเศรษฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตรและ คณธปไตร แสละวงศ ทดอารไอ แขกรบเชญ ผศ. ดร. ธาน ชยวฒน คณะเศรษฐศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

ขอมลเพอสรางสงคมทเปนธรรม

ปญหาความไมเปนธรรมในสงคมไทยมหลาย รปแบบ โดยเฉพาะปญหาความเหลอมล�าในสงคมและปญหาการทจรตคอรรปชน ผอภปรายไดน�าเสนอการประยกตใช Big Data และ Open Data รวมถงเทคโนโลย Machine Learning ในการแกปญหาดงกลาว การใช Big Data เพอสรางความเปนธรรมในสงคมไทย ดวยการประยกตใชขอมลภาพถายทางดาวเทยมและเทคนค Machine Learning ในการระบพนทความยากจนในระดบครวเรอน โดยอาศยการจ�าแนกวสดของหลงคาบาน ภายใตสมมตฐานส�าคญคอ พนททมความยากจนสง หลงคาจะเปนวสดทมราคาถก เชน สงกะส หรอหลงคาคอนกรตของอพารทเมนท เปนตน ทงน ขอมลดงกลาวยงสามารถประยกตใชเพอจดล�าดบความส�าคญครวเรอนเพอใหความชวยเหลอไดตรงเปาหมายแกพนทชวงภยพบตอกดวย นอกจากการใชขอมลภาพถายดาวเทยมในการระบพนทความยากจน ขอมลโทรศพทมอถอกเปนอก

18 รายงานทดอารไอ

หนงชดขอมลทส�าคญทสามารถระบปรมาณการใช คาใชจายและต�าแหนงทอย ดงนนการประยกตใชขอมลโทรศพทมอถอจงสามารถตดตามคนยากจนไดเชนกน ไมเพยงเทานน ดวยความถของขอมลทมมากกวาภาพถายดาวเทยม ชดขอมลโทรศพทจงสามารถใชก�าหนดพนทการชวยเหลอได เนองจากขอมลดงกลาวสามารถแสดงการเคลอนยายของประชากรในชวงทเกดภยพบตเพอใหความชวยเหลอไดตรงเปาหมาย ในกรณการแกปญหาทจรตคอรรปชน ชดขอมล Big Data และ Open Data สามารถน�ามาประยกตใชในการพจารณาตดตามระบบการจดซอจดจางของภาครฐไดอยางมประสทธภาพสงสด ผลการประยกตใชขอมลพบวา การประมลแบบ e-bidding ซงเปนการประมลทยนไดทกทผานระบบอเลกทรอนกส สามารถประหยดงบประมาณไดมากกวารปแบบการจดซอจดจางอนในปจจบน อยางไรกตาม รปแบบการประมลแบบ e-bidding ไมสามารถแกปญหาการกระจายตวของผรบเหมาในแตละจงหวด เหตผลสวนหนงเกดจากขนตอนการสรรหาทไมเปนธรรมและไมสอดคลองกบความเปนจรง ความสมพนธของขอมลทเปดและมจ�านวนมากขนสงผลตอความโปรงใสทเพมมากขนและการคอรรปชนทลดลง อยางไรกตามการเปดเผยขอมลมความจ�าเปนตองถกตดตามตรวจสอบโดยประชาชน (Active Citizen) เพอใหการใชชดขอมลดงกลาวมประสทธภาพ การศกษาพฤตกรรมทเกยวของกบการทจรตผานขอมลจากเกมสในลกษณะ Visual Novel พบวาในโลกของเกมส มผเลนจ�านวนมากทไมอยากกระท�าผดแตในโลกความเปนจรงกลบมการท�าผดจากปจจยในสงคมโดยรอบ ซงสะทอนถงกลไกลทางสงคมทอาจจะมปญหาและไมเออตอการท�าด ดงนนการแกปญหาคอรรปชนอาจเรมทการตอบสนองตอการท�าดของผมสวนเกยวของและ

ไมเพมตนทนการตดสนใจของบคคลในสงคม ดงนน การน�าขอมล Big Data และ Open Data มาวเคราะหสามารถชวยใหสงคมเกดความเปนธรรมได ผานการระบพนทความยากจน การใหความชวยเหลอตอภยพบตและการลดโอกาสในการคอรรปชน สอดคลองกบปจจบนทประชาชนมความพรอมและความสนใจเพมมากขน โดยเฉพาะคนรนใหม ทงนตองมกลไกทกอใหเกดการมสวนรวมและตองด�าเนนการอยางตอเนองเพอใหประเทศไทยพรอมทจะพฒนาตอไป

การใช Big Data เพอสรางความเปนธรรมในสงคมไทย ดวยการประยกตใชขอมลภาพถายทางดาวเทยมและเทคนค Machine Learning ในการระบพนทความยากจนในระดบครวเรอน โดยอาศยการจ�าแนกวสดของหลงคาบาน ภายใตสมมตฐานส�าคญคอพนททมความยากจนสง หลงคาจะเปนวสดทมราคาถก เชน สงกะสหรอหลงคาคอนกรตของอพารทเมนท

19ฉบบท 126 มนาคม 2560

ข อมลม ศกยภาพอย างมากทจะยกระดบเศรษฐกจของประเทศ พฒนาชวตความเปนอยของคนไทย ตลอดจนจดการกบปญหาทแกไดยากของประเทศอยางเชนปญหาคอรรปชนและปญหาความยากจน เพอใหประเทศไทยไดรบประโยชนสงสดจากการปฏวตขอมล ภาครฐซงอยในฐานะผผลตขอมล ผใชขอมล และผอ�านวยความสะดวกในการใชขอมล จงตองปฏรปบทบาทดานการบรหารจดการขอมลใหเอออ�านวยตอสงคมทขบเคลอนดวยขอมล

ภาครฐในฐานะผผลตขอมลภาครฐเปนผผลตและครอบครองขอมลจ�านวน

มาก ไมวาจะเปนขอมลเกยวกบประชาชนตงแตเกดจนเสยชวต ขอมลเศรษฐกจ ขอมลภมศาสตรและสงแวดลอม ตลอดจนขอมลการใชจายงบประมาณของภาครฐเอง และขอมลดานกฎหมาย ขอมลเหลานมมลคาทงในเชงพาณชยและในเชงสาธารณะ แตมกไมไดถกน�ามาใชงาน

โดย ดร.เดอนเดน นคมบรรกษ และ คณฉตร ค�าแสง ทดอารไอ แขกรบเชญ คณวรพจน วงศกจรงเรอง บรรณาธการบรหาร ส�านกพมพ openworlds

ขอมลเพอสรางนโยบายทด และนโยบายเพอสราง

ขอมลทด

20 รายงานทดอารไอ

การเปดเผยขอมลของภาครฐจงเปนสงส�าคญเพอสรางมลคาจากขอมลทมอย ปจจบน การเปดเผยขอมลภาครฐของไทยยงอยในระดบปานกลาง จากการทประเทศไทยมขอมลทสามารถเขาถงไดจ�านวนมาก แตเปดเผยในลกษณะทไมเออตอการใชงาน Open Data Barometer ไดจดภาครฐไทยอยในอนดบท 56 จากทงหมด 92 ประเทศในดานการเปดเผยขอมล ทงน อปสรรคทส�าคญ คอ การไมตองการรบผดชอบตอคณภาพผลงาน คณภาพขอมล และตอกฎหมายเมอเกดมการเปดเผยขอมลขน กรณศกษาจากตางประเทศพบวา การเปดเผยขอมลของภาครฐเรมจากเจตจ�านงทางการเมองของผน�าประเทศเปนส�าคญ เชน ประธานาธบดบารค โอบามา ของสหรฐอเมรกาก�าหนดใหหนวยงานรฐตองเปดเผยขอมล โดยใชหลกการเปดเผยเปนหลก ปกปดเปนขอยกเวน และเปดเผยขอมลโดยไมตองมค�ารองจากประชาชน อยางไรกตาม การผลกดนการเปดขอมลของภาครฐอาจเกดจากการเรยกรองของประชาชนได ดงเชนกรณของไตหวน ทภาครฐจ�าเปนตองตอบสนองตอความตองการของประชาชน และสงใหหนวยงานราชการเปดเผยขอมล และพฒนากลไกใหประชาชนมสวนรวมมากยงขน

ประเทศไทยจงควรประกาศนโยบายการเปดเผยขอมลทมทศทางชดเจนดงเชนในกรณของตางประเทศเพอก�าหนดใหหนวยงานราชการเปดเผยขอมล รวมทงมการจดท�ามาตรฐานการจดเกบและการเผยแพรขอมล โดยใหผมสวนไดสวนเสยจากการใชงานขอมล เชน ภาควชาการและสอ เขาไปมสวนรวมเพอใหการเปดเผยขอมลตรงตอความตองการใชงาน การปรบปรงระบบการจดเกบ บรหารและการเผยแพรจะชวยใหขอมลมความถกตองแมนย�า สามารถน�ามาเปดเผยไดและสามารถน�ามาใชงานตอยอดไดมาก

ภาครฐในฐานะผใชขอมล การท�างานภาครฐจ�าเปนตองอาศยขอมลเพอพฒนาประสทธภาพของการใหบรการและการก�าหนดนโยบายเฉกเชนเดยวกบภาคธรกจ ภาครฐเปนผถอครองขอมลทเกยวของกบประชาชนอยจ�านวนมาก หากแตขอมลเหลานนยงไมไดน�ามาเชอมโยงและวเคราะห การขาดการเชอมโยงขอมลนสงผลตอประสทธภาพของนโยบายโดยตรง เชน นโยบายการจดสรรทดนท�ากนอาจก�าหนดพนททบซอนกบพนทปาอนรกษ ท�าใหการชวยเหลอผยากไรกลบกลายเปนการซ�าเตมปญหา ประเทศไทยจงควรมหนวยงานทท�าหนาทในการเชอมโยงขอมลในภาครฐ เพอเอออ�านวยการท�างานและการก�าหนดนโยบายทองบนขอมลหลกฐาน

ในขณะเดยวกน ภาครฐสามารถใชประโยชนจากขอมลของภาคเอกชนซงเกบขอมลปรมาณมาก และเปนขอมลทแมนย�า รวดเรว ทงยงเปนการประหยดงบประมาณภาครฐในการจดเกบ นอกจากน ภาครฐควรเปดโอกาสใหประชาชนมสวนรวมในการก�าหนดนโยบายผานเทคโนโลยการสอสารใหมๆ เพอน�าความร ความเชยวชาญ และประสบการณของประชาชนมาใชใหเกดประโยชน และเพอตอบสนองความตองการทแทจรงของประชาชน ดงเชนประเทศสหราชอาณาจกรทมเวบไซตกลางในการตดตอกบประชาชน และยงเปนชองทางการเรยกรองของประชาชน ในประเทศไทยพบวา ภาคประชาชนใหความส�าคญและมความพรอมตอการเขาไปมสวนรวมอยางมาก เหนไดจากกรณของ พ.ร.บ. วาดวยการกระท�าผดเกยวกบคอมพวเตอรทผาน สนช. เมอปลายป 2559 แมจะไมมชองทางใหภาคประชาชนแสดงความเหนตอภาครฐ แตประชาชนไดด�าเนนการเรยกรองกนเองและมการลงชอคดคานเปนจ�านวนมาก ดวยเหตน ภาครฐจงควรปรบปรงระเบยบส�านกนายกรฐมนตรวา

21ฉบบท 126 มนาคม 2560

ดวยการรบฟงความคดเหนของประชาชน พ.ศ. 2548 ใหมมาตรฐานและรองรบการมสวนรวมของประชาชนอยางแทจรง ไมใชกระบวนการทเปนเพยงพธการ

ภาครฐในฐานะผอ�านวยความสะดวกการใชขอมล

การใชงานขอมลแมจะมประโยชนอยางมากตอภาครฐและเอกชน แตการใชงานจ�าเปนตองอยภายใตการคมครองขอมลสวนบคคล ซงในปจจบนการคมครองขอมลสวนบคคลของไทยยงไมชดเจนและไมเทาเทยมกนระหวางรฐกบเอกชน กลาวคอ การทภาครฐตองด�าเนนการตาม พ.ร.บ. ขอมลขาวสารราชการทหามเปดเผย

ขอมลสวนบคคล แตไมมกฎหมายใดก�าหนดการคมครองขอมลสวนบคคลในภาคเอกชนโดยทวไป นอกจากน ประเทศไทยยงไมมขอบเขตทชดเจนของขอมลสวนบคคล ท�าใหเจาหนาทของรฐไมกลาเปดขอมลหากเปนขอมลทอาจถกตความวาเปนขอมลสวนบคคลได ในขณะทภาคเอกชนสามารถน�าขอมลสวนบคคลทมอยไปใชงานไดอยางคอนขางอสระ

ในปจจบน หลายประเทศก�าลงปรบปรงกฎระเบยบดานการคมครองขอมลสวนบคคล เพอเอออ�านวยตอการใชงานขอมลโดยยงคมครองขอมลสวนบคคลอย เชน ประเทศญปนไดจ�าแนกขอมลสวนบคคลออกเปน 3 ระดบตามความเสยง (Risk-based regulation) ซงขอมลทลบสงบงชตวตน (Anonymized) ตามมาตรฐานแลวจะเปนขอมลทวไปซงสามารถใชงานไดอยางเตมท แตการใชงานขอมลสวนบคคลอนๆ จะตองไดรบความยนยอมจากเจาของขอมลและมกรอบการบรหารจดการทไดมาตรฐาน เพอสรางความไวใจแกผใหขอมลเพอการน�าไปใชประโยชน ดงนน เพอเอออ�านวยความสะดวกในการใชงานขอมลของทกภาคสวน ภาครฐของไทยจงควรตองก�าหนดขอบเขตนยามของขอมลสวนบคคลใหชดเจน ใชเปนมาตรฐานเดยวกนทงประเทศ และก�ากบดแลการใชขอมลตามความเสยงดงเชนรปแบบการก�ากบดแลทด

กรณศกษาจากตางประเทศพบวา การเปดเผยขอมลของภาครฐเรมจากเจตจ�านงทางการเมองของผน�าประเทศเปนส�าคญ เชน ประธานาธบดบารค โอบามา ของสหรฐอเมรกาก�าหนดใหหนวยงานรฐตองเปดเผยขอมล โดยใชหลกการเปดเผยเปนหลก ปกปดเปนขอยกเวน และเปดเผยขอมลโดยไมตองมค�ารองจากประชาชน

22 รายงานทดอารไอ

น�ามนในอนาคตกคอขอมลวงเสวนาเสนอวา ขอมลและเทคโนโลยขอมลจะ

เปนตวขบเคลอนส�าคญในเศรษฐกจยคใหม ภาคธรกจไทยและภาครฐตองรบปรบตวใหทนการเปลยนแปลงน เศรษฐกจไทยจงจะสามารถแขงขนกบตางประเทศได คณเจนเรมตนโดยการฉายภาพภาคการผลตสมยใหมทใชเทคโนโลยขอมลและขอมลอยางเขมขนเพอสรางขดความสามารถในการแขงขน เครองจกรท�างานเชอมตอกนไดเองแบบอตโนมตและผลตสนคาไดตรงตามความตองการของผบรโภคเฉพาะราย ยกตวอยางเชน โรงงานผลตเสอผาขนาดใหญ (Mass production) วาจางรานเสอผาวดรปรางของลกคาและสงขอมลใหโรงงาน เพอตดเสอผาไดตามขอมลรปรางของลกคาเฉพาะรายแทนการผลตตามไซสมาตรฐาน

ขอมลพฤตกรรมผบรโภคยงชวยใหธรกจสมยใหมสามารถตงราคาไดแมนย�าสอดคลองกบพฤตกรรมลกคามากขน คณธรนนทเลาถงประสบการณของธนาคาร

โดย คณเจน น�าชยศร ประธานสภาอตสาหกรรมแหงประเทศไทย คณธรนนท ศรหงส กรรมการผจดการ ธนาคารกสกรไทย และประธานบรษท KBTG คณศรวฒน วงศจารกร CEO บรษท บรษท เอม เอฟ อ ซ จ�ากด (มหาชน) หรอ MFEC และ นพ. ประวทย ลสถาพรวงศา กรรมการ กสทช. ดานการคมครองผบรโภค ด�าเนนรายการโดย ดร. ณฏฐา โกมลวาทน บรรณาธการขาวและผด�าเนนรายการ ไทยพบเอส

การอภปรายเรอง วาระแหงชาตดานขอมล

ของประเทศไทย: ใครตองท�าอะไร?

23ฉบบท 126 มนาคม 2560

ภาคการผลตสมยใหมทใชเทคโนโลยขอมลและขอมลอยางเขมขนเพอสรางขดความสามารถในการแขงขน เครองจกรท�างานเชอมตอกนไดเองแบบอตโนมตและผลตสนคาไดตรงตามความตองการของผบรโภคเฉพาะรายยกตวอยางเชน โรงงานผลตเสอผาขนาดใหญ (Mass production) วาจางรานเสอผาวดรปรางของลกคาและสงขอมลใหโรงงานเพอตดเสอผาไดตามขอมลรปรางของลกคาเฉพาะรายแทนการผลตตามไซสมาตรฐาน

24 รายงานทดอารไอ

กสกรไทยทปจจบนเปนผน�าในตลาดสนเชอส�าหรบธรกจขนาดกลางและขนาดยอม (SMEs) ธนาคารกสกรไทยกาวขนมาในตลาดนไดเพราะพฒนาฐานขอมลทเกยวกบความเสยงของธรกจ SMEs ตงแตในชวงวกฤตป 2540 และพบวา ตลาดปลอยสนเชอดอกเบยต�าใหกบบรษททมความเสยงสงและสนเชอดอกเบยสงใหกบบรษททมความเสยงต�า ฐานขอมลดงกลาวชวยใหธนาคารกสกรไทยปรบดอกเบยใหสอดลองกบความเสยงของบรษท ซงท�าใหบรษททมความเสยงต�าหนมารบสนเชอของกสกรไทยมากขน

คณธรนนทย�าวา “น�ามนในอนาคตกคอขอมลนนเอง ตวขบเคลอนเศรษฐกจในอนาคตไมใชน�ามนปโตรเลยมอกตอไป แตมนคอขอมล ความรทสรางจากขอมล”

ธรกจใดกตามทก�าลงถกปนปวน ทางรอดทางเดยวคอใชขอมล

คณศรวฒนเลาถงประสบการณการใชขอมลพลกฟนบรษทในอตสาหกรรมทก�าลงปนปวนจากเทคโนโลยสมยใหม บรษทเพลงเลฟอสมรายไดลดลง เพราะปจจบนผบรโภคฟงเพลงฟรผานยทป แตบรษทเลฟอสมสนทรพยล�าคาทซอนอยคอศลปนและแฟนเพลงประมาณ 5 ลานคนในสอโซเชยลและสามารถสรางรายไดจากสนทรพยน โดยการใชขอมลและปรบโมเดลธรกจของตนใหเชอมโยงกบธรกจอน เชน บรษทเลฟอสสามารถดงดดใหแฟนเพลงสมครเปนสมาชกและใชบรการการเงนบนมอถอของธนาคารได โดยการวเคราะหขอมลการฟงเพลงและจดกจกรรมทถกใจแฟนเพลง

เครอมตชนเปนบรษทหนงสอพมพทไดกลายเปนอนดบหนงในโซเชยลเนตเวรก ปจจบนมยอดคนดใน facebook live เดอนละมากกวา 60 ลานววหรอวนละไม

ต�ากวา 2 ลานวว ฐานลกคาในโซเชยลเนตเวรกนท�าใหเครอมตชนสามารถฟนธรกจและมผลประกอบการดขนได และในอนาคต กลมเครอมตชนมโอกาสสรางรายไดจ�านวนมากจากโฆษณาใน facebook

นพ. ประวทยเลาเสรมวาธรกจตางๆ ทวโลกกก�าลงพยายามหาชองทางใหมในการสรางรายไดจาก Big Data หรอทเรยกวา “BIG DATA monetization” เชน การเตบโตของผใชบรการโทรศพทเคลอนทก�าลงลดลง ธรกจมอถอตองหนมาสรางรายไดจากการใหบรการดาวนโหลดขอมลมากขน

ใช Big Data พฒนาบรการสาธารณะไดขอมลขนาดใหญและเทคโนโลยขอมลยงม

ประโยชนในแงการพฒนาคณภาพชวตของประชาชน ซงเปนสงทภาครฐไทยและภาคสงคมเรยนร นพ. ประวทยเลาวาประเทศตางๆ เรมน�าขอมลการใชโทรศพทมอถอมาปรบปรงบรการสาธารณะ ประเทศเกาหลใตปองกนโรคระบาดโดยใชขอมล roaming ระบวาคนเกาหลใตทก�าลงกลบเขาประเทศเดนทางผานประเทศทมโรคระบาดหรอไม ประเทศตางๆ ในทวปแอฟรกาใชขอมลมอถอของผตดโรคระบาดท�านายทศทางการแพรกระจายของโรคระบาดอยางอโบลาและมาลาเรย ซงท�าใหด�าเนนมาตรการปองกนไดมประสทธภาพมากขน นอกจากน ประเทศในทวปแอฟรกายงระบพนทยากจนจากขอมลจ�านวนผใชบรการ 2G ในพนทและจดบรการรถเมลฟรในพนทดงกลาว

นพ. ประวทยเสนอวาการใชขอมลเตมเงนในมอถอนาจะชวยระบพนทยากจนในประเทศไทยไดเชนกน ปจจบนมากกวาครงหนงของคนไทยใชมอถอแบบเตมเงน ซงเฉลยเตมเงนครงละไมเกน 10 บาท ขอมลการเตมเงนในมอถอนนาจะชวยระบพนทของคนยากจนได

25ฉบบท 126 มนาคม 2560

ขอจ�ากดการปฏวตขอมลของไทยอยางไรกตาม เมอเทยบกบตางประเทศแลว

ปจจบนประเทศไทยใชประโยชนจากขอมลเพยงผวเผน ไมทนกบความกาวหนาของเทคโนโลยขอมลและการขยายตวของขนาดขอมล คณธรนนทยกตวอยางธนาคารกสกรไทยทเปนผน�าตลาดของไทยทใชขอมลเพยง 15 ชดในการค�านวณความเสยงทางธรกจ ซงเทยบไมไดกบบรษท WeLab ในประเทศจนทใชชดขอมลถงหนงพนชดและใชเวลาในการวเคราะหและตดสนใจอนมตสนเชอนอยกวามาก ตวอยางในธรกจการเงนนยงสอดคลองกบในภาคอตสาหกรรม คณเจนเสรมวา ผประกอบการสวนใหญยงไมสามารถใชขอมลทงขอมลดานการผลตในโรงงานและขอมลนอกโรงงาน เชน ขอมลพฤตกรรมลกคา ขอมลเปรยบเทยบราคาน�าเขาและสงออก ขอมลมลคาสนคาบนชนวาง (shelf value) ไดอยางเตมท ท�าใหไมสามารถเพมประสทธภาพการผลตไดมากเทาทควร

กฎกตกาการเปดเผยขอมลยงมผลตอการแขงขนในตลาดอกดวย คณธรนนทใหความเหนวา “ขอมลเปนความสามารถในการแขงขน ตราบใดทมการปกปดขอมลมากๆ ธรกจใหญจะมความไดเปรยบ” ปจจบน ประเทศไทยยงขาดฐานขอมลสวนกลางทมความนาเชอถอและมกฎกตกาการเขาถงขอมลทชดเจน ท�าใหธรกจรายเลกไมมขดความสามารถในการแขงขน นอกจากน ไทยยงขาดก�าลงคนทมความเชยวชาญในเรองขอมล โดยเฉพาะอยางยงนกวทยาการดานขอมล (Data sci-entist) ซงไทยยงมนอยมาก คณศรวฒนชวา “วตถดบของอตสาหกรรม (ขอมล) นคอ คน” โดยปจจยส�าคญประการหนงคอ โอกาสในการใชขอมล เมอเทยบกบในตางประเทศ เชน ในซลกอน วลเลย ทมคนไทยทมความสามารถดานขอมลสงไปอยเพราะมสภาพแวดลอมทเปดโอกาสใหพวกเขาไดใชความสามารถ ดงนน การใชกฎ

ระเบยบในการควบคมหรอปกปดขอมลมากๆ ของไทยในปจจบนจะไมชวยดงดดหรอรองรบการสรางบคลากรทมความสามารถขนมา นอกจากน ในภาคอตสาหกรรมยงขาดแรงงานทมความเชยวชาญดานการสรางเครองจกรทใชเทคโนโลยดานขอมล (Machine builder) และผสานระบบการท�างาน (System integrator) ซงจ�าเปนตองมความรและประสบการณในอตสาหกรรมนนๆ ดวย

อยางไรกตาม อกดานหนงของการเปดเผยขอมลคอ การรกษาความเปนสวนตวของบคคล เมอขอมลกลายเปนสนทรพยใหมทมคา ความเปนสวนตวของบคคลและความเปนเจาของขอมลจงเปนพนทสเทามากขน นพ. ประวทย ชวา ปจจบนมกรณการละเมดสทธในการใชขอมล รวมทงการโจรกรรมขอมลเกดขนมากมายในหลายประเทศ รวมถงประเทศไทย กรณดงกลาวนบเปนสญญาณเตอนถงความเสยงของการจดเกบขอมลจ�านวนมากดวยเชนกน ในตางประเทศโดยเฉพาะในยโรปซงเปนหวขบวนในการปกปองขอมลสวนบคคลไดพยายามหาวธการควบคมการใชฐานขอมลตางๆ เชน การออกแบบขอมลบนฐานของการรกษาความลบของขอมล (Privacy by default) ซงการเรยกใชขอมลจ�าเปนตองขอความยนยอมจากเจาของขอมลกอน รวมถงการใชขอมลทปกปดตวตนของเจาของขอมลและไมสามารถน�าไปประมวลตอเพอระบตวตนได เปนตน ส�าหรบประเทศไทย ปจจบน กสทช. มหนาทก�ากบวา ขอมลสวนบคคลหามน�าไปประมวลผลหากไมไดรบการยนยอมจากเจาของขอมลเชนกน

ขอเสนอตอภาครฐและเอกชนวทยากรทงสทานไดเสนอแนะแนวทางการปรบ

ตวของภาครฐและภาคเอกชนเพอเตรยมความพรอมเขาสยคของขอมล โดยขอเสนอแนวทางการปรบตวของภาค

26 รายงานทดอารไอ

รฐ ไดแก 1) การจดท�าคลงขอมลสวนกลาง 2) การก�าหนดกฎระเบยบการใชขอมล 3) การพฒนาแรงงานรองรบการปฏวตขอมล และ 4) ขอเสนอแนวทางการปรบตวของภาคเอกชนซงไดแกการจดเกบขอมลและการน�าขอมลไปใช

ขอเสนอแรก การจดท�าคลงขอมลสวนกลาง โดยใหหนวยงานภาครฐเปนเจาภาพมบทบาทและอ�านาจหนาทในการรวบรวมขอมล ดแลการน�าขอมลไปใช รวมทงการรกษาความปลอดภยของฐานขอมล อาจจะเปนหนวยงาน คณะกรรมการกลางหรอองคกรอสระทมความนาเชอถอ (Trust) มความโปรงใสสามารถตรวจสอบได (Transparency) มความซอตรง (Integrity) และมความสามารถเกบรกษาขอมลได (Confidential) นอกจากน คลงขอมลอาจมลกษณะเสมอนแหลงรวบรวมและเปนชองทางในการเขาถงขอมล (National Data Pool) โดยสรางชองทางการเชอมตอไปยงขอมลแหลงตางๆ เชน ขอมลภาคธนาคาร ขอมลโทรศทพมอถอ ขอมลการซอขายออนไลน เปนตน ซงประกอบดวยกลไกการเกบและการใชขอมลทมประสทธภาพ การเกบขอมลควรใหผลตอบแทนหรอแรงจงใจ (Incentive) แกผทใหขอมล (Data contributor) ในฐานะทเปนผรวบรวมและตรวจสอบความถกตองของขอมล (Data cleansing) เชน ผลตอบแทนในรปตวเงนหรอเปน Consumption credit คอสทธทจะน�าขอมลในคลงไปใช เปนตน ขณะทกลไกการใชขอมลควรใหผใชขอมล (Data user) จายคาธรรมเนยมการใชและลงทะเบยนผใชขอมลอยางเปนระบบ จะท�าใหสามารถตดตามการใชขอมล และทราบวาขอมลชนดใดถกน�าไปใชหรอน�าไปพฒนาในทางทถกตองเหมาะสมหรอไม

ขอเสนอทสอง การพฒนากฎระเบยบการใชขอมล รฐจ�าเปนตองหาจดสมดลระหวางการปกปองและการเปดเผยขอมลอยางรอบคอบ รวมทงควรผลกดนกฎหมายคมครองขอมลสวนกลางใหสอดคลองกบ

การเตบโตของการจดเกบขอมลในปจจบน โดยอาจจะเรยนรและพฒนาในลกษณะการทดลองในสนามทราย (Sandbox) แทนการออกกฎหมายทกวางและครอบคลมทกประเดนแตไมสามารถบงคบใชไดอยางแทจรง

ขอเสนอทสาม การพฒนาแรงงานรองรบการปฏวตขอมล โดยเฉพาะอยางยง นกวทยาการดานขอมล แรงงานทมความเชยวชาญดานการสรางเครองจกรทใชเทคโนโลยดานขอมล และผสานระบบการท�างาน

ขอเสนอทส ภาคเอกชนควรจดเกบขอมลใหมากขนทงขอมลจากภาคการผลตของตน โดยเรงลงทนดานเครองจกรอปกรณทเกบและอานขอมลไดเพอเพมประสทธภาพการผลต ตลอดจนขอมลอนๆ เชน ระยะเวลาของสนคาบนชนวาง พฤตกรรมของลกคา โดยใชแรงจงใจหรอผลประโยชนตางตอบแทนในการจดเกบขอมล นอกจากน ภาคเอกชนควรคดคนวธการ เทคโนโลยหรอโมเดลตางๆ เพอน�าขอมลไปใชประโยชน หาสนทรพยทซอนอย (Hidden asset) และปรบเปลยนรปแบบธรกจ (Business model) กอาจจะท�าใหธรกจสามารถอยรอดได

ขอเสนอทสาม การพฒนาแรงงานรองรบการปฏวตขอมล โดยเฉพาะอยางยง นกวทยาการดานขอมล แรงงานทมความเชยวชาญดานการสรางเครองจกรทใชเทคโนโลยดานขอมล และผสานระบบการท�างาน