หนา 1 จาก 9

รายงานสรปผลการดาเนนงานกจกรรมถายทอดแลกเปลยนองคความร (KM) ของสานกจดการคณภาพนา ประจาป ๒๕๕๘

การอบรมเชงปฏบตการ เรอง ศกยภาพการรองรบมลพษของแหลงนา

วนจนทรท ๒๕ พฤษภาคม ๒๕๕๘ เวลา ๐๘.๓๐ – ๑๗.๐๐ น. ณ หองประชม ๑๐๑ คพ.

ปญหาความเสอมโทรมของคณภาพนาในหลายสายทไมไดมาตรฐานคณภาพนาทกาหนดไวในแหลงนาตางๆ ทลวนมสาเหตมาจากการระบายปรมาณมลพษจากกจกรรมตางๆ ของมนษย ทเกนกวาความสามารถในการรองรบมลพษของแหลงนา สงผลทาใหแหลงนาไมสามารถฟอกตวเองตามธรรมชาตไดทนกบปรมาณมลพษทระบายลงแหลงนาทมสภาพวกฤตอยางตอเนอง ในป 2554 กรมควบคมมลพษไดมการศกษาศกยภาพการรองรบมลพษในแหลงนา เชน เจาพระยา ทาจน แมกลอง และบางปะกง และนาผลท ไดจากการศกษามาถายทอดใหกบเจาหนาทของ สจน. เพอใหเกดความรความเขาใจในขนตอนวธการประเมนศกยภาพการรองรบมลพษของแหลงนา และสามารถประยกตใชแนวทางดงกลาวในการบรหารจดการปญหาความเสอมโทรมของคณภาพนา

วนท 25 พฤษภาคม 2558 สานกจดการคณภาพนา กรมควบคมมลพษ จงไดดาเนนการจดกจกรรมอบรมเชงปฏบตการถายทอดแลกเปลยนองคความร (KM) ของสานกจดการคณภาพนา ประจาป 2558 ในหวขอเรอง ศกยภาพการรองรบมลพษของแหลงนา ณ หองประชม 101 คพ. โดยมผอานวยการสานกจดการคณภาพนา (นายรงสรรค ปนทอง) เปนประธานในการกลาวเปดอบรมเชงปฏบตการฯ และมเจาหนาทจากสานกจดการคณภาพนา และเจาหนาทของกรมควบคมมลพษเขารวมการเสวนาจานวน 94 คน

รปท 1 บรรยากาศการอบรมฯ ถายทอดแลกเปลยนองคความร

หนา 2 จาก 9

ในการอบรมเชงปฏบตการถายทอดแลกเปลยนองคความรฯ ทาการนาเสนอผลการศกษาศกยภาพการรองรบมลพษของแหลงนา ในลมนาเจาพระยา ทาจน แมกลอง และบางปะกง โดย นางปณดา ลลพนง กาแพงทอง นกวชาการสงแวดลอมชานาญการ สวนแหลงนาจด สานกจดการคณภาพนา ประกอบดวย 6 หวขอ ไดแก

1. แหลงนากบการฟอกตว 2. แนวทางการประยกตใช : การนาความสามารถในการฟอกตวของแหลงนามาใชในการกาหนด

แนวทาง/มาตรการลดมลพษ 3. หลกการและขนตอนการประเมนศกยภาพการรองรบมลพษ 4. กรณศกษา ในแมนาสายหลก (แมนาเจาพระยา ทาจน แมกลอง และบางปะกง) 5. การกาหนดโควตาของการระบายมลพษ 6. ขอจากดของการประเมนศกยภาพการรองรบมลพษของแหลงนา

ทงนผลการจดกจกรรมอบรมเชงปฏบตการถายทอดแลกเปลยนองคความร (KM) ดงกลาว สามารถสรปผลในแตละหวขอ ไดดงน

1. แหลงนากบการฟอกตว คณภาพนาเปลยนแปลงโดย 3 กระบวนการหลก คอ

1.1 การพา (Advection) เปนกระบวนการพดพาอนภาคหรอสารในนาใหเคลอนทไปตามลานาดวยความเรวของกระแสนา กรณนานงและกระแสนาไมมความเรว จะไมมกระบวนการพดพาเกดขน 1.2 การแพร (Dispersion) เปนกระบวนการแพรกระจายของอนภาคหรอสารในนาจากบรเวณทมความเขมขนสงไปยงบรเวณทมความเขมขนตา และกระบวนการนจะยตเมอสารในทงสองบรเวณมความเขมขนเทากน

รปท 2 การพาและการแพร (Advection – Dispersion)

หนา 3 จาก 9

สมการของการพาและการแพร (Advection – Dispersion)

1.3 กระบวนการทางชวเคม (Biochemical process) เปนกระบวนการใชออกซเจนทางชวเคม เพอยอยสลายสารอนทรยของแบคทเรย จดเปนกระบวนการแบบ non-conservative

รปท 3 กระบวนการทางชวเคม (Biochemical process)

หนา 4 จาก 9

สมการของกระบวนการทางชวเคม (Biochemical process)

ซงกระบวนการทางชวเคมประกอบดวย 5 กระบวนการหลก คอ (1) กระบวนการเตม/การเพมออกซเจน (Reaeration) การทนาสมผสอากาศ เชน นาตก จะมคณภาพนาทด เนองจากนาตกจากทสงจงมการสมผสกบอากาศมากกวานาในแมนา (2) กระบวนการยอยสลายสารอนทรย (BOD Decay) เปนกระบวนการทสมพนธโดยตรงกบอณหภมจรง โดยจะวเคราะหจากการหาผลรวมของ CBOD (ใชเวลาในการวเคราะห 5 วน) และ NBOD (ใชเวลาในการวเคราะห 15 วน) (3) การสงเคราะหแสงของพช (Photosynthesis) เปนกระบวนการทมวธการวเคราะหยาก ซงกรมควบคมมลพษยงไมนามาทาการวเคราะห (4) กระบวนหายใจของพชหรอชวมวลอนๆ (Respiration) เปนกระบวนการหายใจของสงมชวตในแหลงนา (5) การใชออกซเจน/ความตองการออกซเจนของตะกอนดนทองนา (Sediment Oxygen Demand: SOD) กรมควบคมมลพษไดทาการเกบตะกอนดนมาวเคราะหในหองปฏบตการและปอนคาในแบบจาลอง

2. แนวทางการประยกตใช : การนาความสามารถในการฟอกตวของแหลงนามาใชในการกาหนดแนวทาง/มาตรการลดมลพษ 2.1 ระบบใบอนญาต (Watershed-based permitting) 2.2 การแลกเปลยน/ซอขายโควตาหรอเครดต (Water Quality Trading) 2.3 การวางผงเมอง/การใชประโยชนทดน (Watershed-based planning)

หนา 5 จาก 9

รปท 4 มาตรการเชงพนท (watershed-based)

3. หลกการและขนตอนการประเมนศกยภาพการรองรบมลพษ 3.1 ทมาของการประเมนศกยภาพการรองรบมลพษ

- หลกการทกรมควบคมมลพษใชอางองจากองคการพทกษสงแวดลอมแหงประเทศสหรฐอเมรกา (United State Environmental Protection Agency: US.EPA) - กฎหมายเกยวกบการจดการนา (Clean Water Act : CEA) กาหนดใหมการประเมนศกยภาพการรองรบมลพษตงแตปค.ศ.1872 แตกยงมไดเรมโครงการ TMDL (Total Maximum Daily Load คอ ปรมาณการระบายมลพษสงสดตอวน) - ในปค.ศ.1990 มการฟองรองใหองคการพทกษสงแวดลอมแหงประเทศสหรฐอเมรกา (US.EPA) และสานกงานปกปองสงแวดลอม (Environmental Protection Agency: EPA) ดาเนนโครงการ โดยคาสงศาล

- ดาเนนการเชงลมนา Watershed-based ประโยชน : ระบแหลงกาเนดมลพษ ระบผลกระทบตอคณภาพนา ประเมนผลกระทบตงแต

ตนนามาถงทายนา ไมตองดาเนนการซาและสามารถควบคม/จดการคณภาพนาใหไดตามเปาหมายทงลมนา (ไมใชเฉพาะบางสวนบางตอน)

- กรมควบคมมลพษไดเรมดาเนนการอางองจากรายงานเลมแรก ป พ.ศ. 2548 3.2 หลกการประเมนศกยภาพการรองรบมลพษ (1) ศกยภาพในการฟอกตวเองของแหลงนา = ศกยภาพการรองรบมลพษของโดยไมเนาเสย (2) ระบแหลงนาทเสอมโทรม และพารามเตอรคณภาพนาทมปญหา - อางองจากมาตรฐานคณภาพนา และการกาหนดประเภทแหลงนา - เชอมโยงกบแหลงกาเนด/การใชประโยชนทดนในพนทลมนายอย

หนา 6 จาก 9

รปท 5 ตวอยางการระบแหลงนา

3.3 เครองมอในการประเมนศกยภาพการรองรบมลพษ (1) แบบจาลองคณภาพนา (2) จาลองปรมาณนา (3) ปรมาณการระบายมลพษในแตละตอน/จากลมนายอย (4) จาลองคณภาพนา

รปท 6 แผนผงการทางานรวมกนของแบบจาลองคณภาพนาและแบบจาลองชลพลศาสตร

3.4 ขอมลทใชในการประเมนศกยภาพการรองรบมลพษ (1) การจาลองปรมาณนา ขอมลทตองใชคอ ปรมาณนา ระดบนา อตราการไหล อตราการระบายนา ภาพตดขวางลานา ปรมาณนาฝน นาทา นาไหลบา

หนา 7 จาก 9

(2) การประเมนปรมาณการระบายมลพษ ขอมลทตองใชคอ อตราการระบายนาทง คณภาพนาทง ปรมาณนาไหลบา มลสารชะลางจากดน (3) การจาลองคณภาพนา ขอมลทตองใชคอ คณภาพนา ตนนาถงปลายนาเพอการสอบเทยบ

4. กรณศกษา ในแมนาสายหลก (แมนาเจาพระยา ทาจน แมกลอง และบางปะกง) (1) ลมนาเจาพระยา

รปท 7 แสดงโครงขายลานาเจาพระยาและระดบความสงตาของพนทเพอแบงลมนายอย

ตารางท 1 ผลการประเมนศกยภาพการรองรบมลพษของแมนาเจาพระยา

แหลงนา ประเภทแหลงนา

มาตรฐานคาบโอด(mg/L)

TMDL(kg BOD/Day)

BOD Loading (kg BOD/Day)

ตอนบน 2 1.5 ฤดแลง 29,000 ฤดแลง 31,374

ฤดฝน 192,000 ฤดฝน 197,677

ตอนกลาง 3 2.0 ฤดแลง 44,000 ฤดแลง 49,620

ฤดฝน 259,000 ฤดฝน 218,203

ตอนลาง 4 3.0 ฤดแลง 84,000 ฤดแลง 143,002

ฤดฝน 518,000 ฤดฝน 328,366

หนา 8 จาก 9

(2) ลมนาทาจน (3) ลมนาแมกลอง

รปท 8 แสดงสถานเกบนาตวอยาง1 รปท 9 แสดงการแบงพนทยอยระบายสารมลพษ

ลงสแมนาแมกลอง2

(4) ลมนาบางปะกง

รปท 10 แสดงลมนายอยของลมนาบางปะกง3

หนา 9 จาก 9

ตารางท 2 ผลการประเมนศกยภาพการรองรบมลพษของลมนายอยบางปะกง

ลมนา

ภาระบรรทกของเสยในรปของบโอด ชวงฤดแลง (กก./วน)

ภาระบรรทกของเสยในรปของบโอด ชวงฤดฝน (กก./วน)

พ.ศ.2550 TMDL เพมขน พ.ศ.2550 TMDL เพมขน

1. คลองบางกระเจด 293 36,574 36,281 2,593 25,129 22,536

2. คลองทาลาด 3,579 5,960 2,381 9,402 9,402 0

3. คลองทาไข 1,373 9,805 8,432 7,971 6,658 -1,313

4. คลองบางไผ 1,758 7,983 6,225 4,885 4,885 0

5. คลองหนองบว 3,864 1643 -2,221 7,067 3,720 -3,347

6. คลองบานโพธ 5,110 4,103 -1,007 12,995 7,284 -5,711

7. คลองออมนอย 297 182 -115 1,506 733 -773

8. คลองฝงซายบางปะกง 4,447 3,421 -1,026 5,382 2,852 -2,530

9. คลองออมแกว 3,751 3,751 0 6,520 1,577 -4,943

รวมลมนาแมนาบางปะกง 24,474 73,422 48,948 58,320 62,241 3,921

จากคาความสามารถในการรองรบมลพษของแมนาจะสามารถนามากาหนดปรมาณมลพษในนาทงท

ยนยอมใหระบายลงสแมนา (Total Maximum Daily loads, TMDLs) ตามคาทไดในตารางท 1 และ 2 ซงคา TMDLs จะแตกตางกนในแตละฤด และชวงพนทลมแมนา ซงสามารถนาไปใชอางองเพอกาหนดแนวทางการปรบปรงคณภาพนาใหเปนไปตามมาตรฐานแหลงนาผวดนทกาหนดอยางเปนรปธรรม ซงจะมความสอดคลองกบสาเหตปญหาและความเรงดวนหรอความรนแรงของผลกระทบทเกดขน ยกตวอยางเชน ในลมแมนาเจาพระยาตอนกลางและตอนลางมคาบโอดระบายลงสแมนาในปรมาณสงมากกวาคา TMDLs มาก จงตองควบคมการระบายนาทงจากแหลงกาเนดตางๆ อยางเขมงวด โดยใชคา TMDLs เปนตวกาหนดการระบายนาทง ทงในเชงปรมาณและเชงพนท เชน การใชแนวทางอนญาตระบายนาทง(Permit system) เปนตน เอกสารอางอง 1. กรมควบคมมลพษ. 2548. โครงการกาหนดมาตรฐานนาทงจากอตสาหกรรม: กจกรรมปรบปรงมาตรฐานนาทง

อตสาหกรรม. รายงานฉบบสมบรณ. สานกจดการคณภาพนา กรมควบคมมลพษ. 2. กรมควบคมมลพษ. 2551. โครงการประเมนศกยภาพการรองรบมลพษของแมนาแมกลอง. รายงานฉบบ

สมบรณ. สานกจดการคณภาพนา กรมควบคมมลพษ. 3. กรมควบคมมลพษ. 2550. โครงการประเมนศกยภาพการรองรบมลพษของแมนาบางปะกง แมนานครนายก

และแมนาปราจนบร. รายงานฉบบสมบรณ. สานกจดการคณภาพนา กรมควบคมมลพษ.