สวดธรรม สภ ร ท มทอง

สวดธรรม

โดย สภร ทมทอง www.ajsupee.com

แจกเปนธรรมทาน หามจำหนาย

พมพครงท ๑

จำนวน

ISBN :

ภาพปก/ภาพประกอบ

รปเลม

ดำเนนการผลต :

พมพท :

ผสนบสนนกระดาษในการพมพ :

กนยายน ๒๕๕๖

๖,๘๐๐ เลม

๙๗๘-๖๑๖-๗๑๑๕-๖๒-๗

ชาญชย พนทเสน

คณตศาสตร เสมานพรตน

บรษท ฟรมายด พบลชชง จำกด

www.freemindbook.com

หางหนสวนจำกดภาพพมพ

www.parbpim.com

บรษท เอสซจ ซเมนต - ผลตภณฑกอสราง จำกด

คำนำ

หนงสอ “สวดธรรม” น เกดจากการปรารภของคณสปรยา บณยเกต และญาตธรรมหลายทาน เนอหาในเลม

เรยบเรยงขนจากพระไตรปฎกบาลอกษรไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย ไดแปลและเรยบเรยงขนใหมในแบบ

สวดมนต หนงสอสวดมนตของสวนโมกขพลาราม และบทสวดตางๆ บทธรรมใดทเหนวาคนเคยกนดอยแลว กไดใช

คำแปลจากหนงสอสวดมนตของสวนโมกขพลาราม สวนบทใดทยงไมเปนทคนเคย กไดแปลและเรยบเรยงขนมาใหม

การสวดบทธรรมคำสอนของพระพทธเจานน มอานสงสมากมาย เชน

(๑) ไดระลกถงคณของพระรตนตรย เปนการเจรญพทธานสสต ธมมานสสต สงฆานสสต และไดนกถง

คำสงสอนของพระพทธเจา ทำใหมสต ไมหลงลม เปนการทำสมาธวธหนง

(๒) ไดความรเขาใจในหลกธรรมชดเจนขน สามารถนำไปปฏบตไดอยางถกตอง ปฏบตสมควรตอธรรมตามท

พระพทธองคตรสไว เปนขอคดเตอนใจใหไมประมาท และตรวจสอบตนเองอยเสมอ

(๓) เปนเหตแหงการบรรลธรรมได ดงทพระพทธองคตรสไวใน วมตตายตนสตร องคตตรนกาย ปญจกนบาต วา

“ภกษสาธยายธรรมตามทตนไดสดบมา ตามทตนไดเรยนมาโดยพสดาร เธอรแจงอรรถรแจงธรรมในธรรมนน ตามท

ภกษสาธยายธรรมตามทตนไดสดบมา ตามทตนไดเรยนมาโดยพสดาร เมอเธอรแจงอรรถรแจงธรรม ยอมเกด

ปราโมทย เมอมปราโมทย ยอมเกดปต เมอใจมปต กายยอมสงบ เธอมกายสงบ ยอมไดรบสข เมอมสข จตยอมตงมน

นเปนเหตแหงวมตตประการท ๓ ซงเปนเหตใหจตของภกษผไมประมาท มความเพยร อทศกายและใจอย ทยง

ไมหลดพน ยอมหลดพน อาสวะทยงไมสนไป ยอมถงความสนไป หรอเธอยอมบรรลธรรมอนเปนแดนเกษมจากโยคะ

อนยอดเยยมทยงไมไดบรรล”

(๔) เปนเหตบรรลธรรมไดเรวในภายหนา ดงพระพทธองคตรสไวใน องคตตรนกายจตกกนบาต โสตานคตสตร

สรปความวา การศกษาเลาเรยนธรรมะโดยการสวดทอง ทำใหไดยนผานห ทำใหคลองปาก ขนใจ แทงตลอดดวยด

ดวยทฏฐ หากตายอยางปถชน ไปเกดเปนเทวดาหมใดหมหนง เมอมเหตใหระลกถงบทธรรมเหลานนได จะทำใหบรรล

คณวเศษไดเรว เปนตน

ขออนโมทนา คณสปรยา บณยเกต, บรษทเอสซจ ซเมนต - ผลตภณฑกอสราง จำกด, คณธรานช

พงษพานช, ผรวมบรจาคพมพ และผทเกยวของทกทาน ในการทำหนงสอเลมน และขอขอบคณญาตธรรมทงหลาย

ทมเมตตาตอผแปลเสมอมา หากมความผดพลาดประการใด อนเกดจากความดอยสตปญญาของผแปล กขอขมาตอ

พระรตนตรยและครบาอาจารยทงหลาย และขออโหสกรรมจากทานผอานไว ณ ทนดวย

สภร ทมทอง

ผแปล รวบรวมและเรยบเรยง

๙ สงหาคม ๒๕๕๖

กอนจะมาเปนหนงสอสวดธรรม

หนงสอ “สวดธรรม” เลมน เรมมาจากความดำรสองประการ คอ

ประการแรก คอการปรารภวนเกดของมารดาทจะมอายครบ ๑๐๐ ป ในป พ.ศ. ๒๕๕๖ น จงมความประสงค

ทจะบชาพระคณทาน ดวยการทำบทสวดมนตทนำเนอความบางสวนจากพระไตรปฎกโดยตรงมาเพอใหผสวดเกด

ประโยชนในการพจารณาและเกอกลตอการปฏบต

ประการทสอง สบเนองจากการเดนทางไปกราบนมสการสงเวชนยสถาน ณ ประเทศอนเดยและเนปาล ซงนยม

สวดมนตยงสถานทสำคญตางๆ จงไดปรกษากบทานอาจารยสภร ทมทอง ในการหาบทสวดมนตทกระตนเตอนจต

ของผรวมเดนทางใหระลกถงพระธรรมคำสอนขององคสมเดจพระสมมาสมพทธเจา ณ สถานทตางๆ อนจะยง

ประโยชนใหเกดขนตอตวของผรวมเดนทางมากทสด

ในการจดทำ ไดดำเนนการเปน ๒ รปแบบ คอ หนงสอสวดธรรมฉบบสมบรณ ประกอบดวย บทสวดทงหมด

๗ บท และหนงสอสวดธรรมฉบบพกพา ซงคดบทสวดบางบทจากฉบบสมบรณมาไว จดทำรปเลมใหสามารถนำตดตว

ไปไดสะดวก โดยมดำรในการจดพมพฉบบสมบรณเปนจำนวน ๑๐,๐๐๐ เลม และพมพฉบบพกพาเปนจำนวน

๒๐,๐๐๐ เลม เมอดำรนไดนำไปพดคยกบหมญาตมตรทงหลาย ปรากฏวาทกทานรสกอนโมทนาและพรอมทจะ

สนบสนนในทกดานทจะทำใหงานพมพหนงสอ “สวดธรรม” นสำเรจเปนรปเลมขนมา ซงตองขอกลาวถง ณ ทน

ดวยความซาบซงในพระคณและนำใจไมตรทไดทำใหหนงสอเลมนสำเรจได

บคคลแรกคอ ทานอาจารยสภร ทมทอง ทไดเมตตาและกรณารบภาระในการจดหาบทธรรม พรอมบทแปล

และตรวจแกไขใหทงหมด

บคคลตอมาคอ บรษทฟรมายด พบลชชง จำกด พรอมทงทมงาน เสบยงธรรมมหพนธ ทกทาน ทไดชวยเหลอ

ดแลในเรองของการรวบรวมเนอหา จดรปเลม ตวอกษร และจดพมพ

คณชาญชย พนทเสน ไดกรณาเลอกภาพใบไมตางๆ มาสอดใสไวในบรบทของ “ใบไมกำมอเดยว” ทำให

หนงสอ “สวดธรรม” น มความประณตงดงามและสอถงสภาวธรรมและธรรมชาต

คณธรานช พงษพานช คณะญาตธรรมจากอาศรมมาตา และสหธรรมกทกทาน ตลอดจนญาตมตร พนอง

เพอน และแมแตผทไดทราบขาวการจดพมพหนงสอน กไดรวมสนบสนนและเกอกลดานทนทรพยดวยจตทเปน

กศลยง

หากขาดทานทกลาวนามและมไดกลาวนามไว ณ ทน ทชวยเกอกลแลว หนงสอ “สวดธรรม” นจะไมสามารถ

จดทำใหสำเรจไดเลย ในนามของผเรมดำรจงขอกราบขอบพระคณทกทานมา ณ โอกาสน และขอใหกศลเจตนาของ

ทกทานจงเปนเหตปจจยเกอหนนใหการประพฤตธรรม ปฏบตธรรมของทกทานมความเจรญกาวหนาและประกอบ

ดวยสมมาทฏฐ อนเปนตนทางแหงการทำพระนพพานใหแจงดวยเทอญ

ดวยความซาบซงในพระคณ

กราบบชาพระสมมาสมพทธเจา

กราบพระธรรมนำเราพนสงสาร

กราบพระสงฆองคสบศาสนแตพทธกาล

กราบอาจารยผสบธรรมและนำทาง

กราบมารดาบดาใหชวต

กราบผเลยงดเปนนตยไมเคยหาง

กราบผอปการะในทกทาง

กศลสรางอทศใหไดนพพาน

ดวยความรสกอนโมทนาอยางยง

จากคณะผจดทำทกคน

สารบญ

๑. อนสสต ๑.๑ คำบชาพระรตนตรย..............................................................................................................................๒๔

๑.๒ ปพพภาคนมการ....................................................................................................................................๒๕

๑.๓ ไตรสรณคมน.........................................................................................................................................๒๖

๑.๔ สกขาบท ๕............................................................................................................................................๒๗

๑.๕ สกขาบท ๘.............................................................................................................................................๒๘

๑.๖ คำทำวตรเชา..........................................................................................................................................๓๐

๑.๗ คำทำวตรเยน..........................................................................................................................................๔๕

๒. หลกธรรม ๒.๑ ธรรมทพระพทธองคตรสร....................................................................................................................๖๒

๒.๒ อทปปจจยตา.........................................................................................................................................๖๕

๒.๓ ปฏจจสมปบาท.......................................................................................................................................๖๖

๒.๔ ปฏจจสมปปนนธรรม............................................................................................................................๗๐

๒.๕ ปฏจจสมปบาทสมทยวาร......................................................................................................................๗๒

๒.๖ ปฏจจสมปบาทนโรธวาร........................................................................................................................๗๔

๒.๗ ขยายความองคปฏจจสมปบาท.............................................................................................................๗๖

๒.๘ นพพาน.......................................................................................................................................๑๐๖

๒.๙ ธรรมนยาม.....................................................................................................................................๑๐๘

๒.๑๐ หลกแหงธรรมทงปวง.......................................................................................................................๑๑๓

๒.๑๑ อรยสจ ๔....................................................................................................................................๑๑๕

๒.๑๒ กจในอรยสจ....................................................................................................................................๑๑๙

๒.๑๓ ทกขอรยสจ....................................................................................................................................๑๒๒

๒.๑๔ ทกขสมทยอรยสจ............................................................................................................................๑๒๔

๒.๑๕ ทกขนโรธอรยสจ...........................................................................................................................๑๒๖

๒.๑๖ ทกขนโรธคามนปฏปทา..................................................................................................................๑๒๗

๒.๑๗ ขนธ ๕....................................................................................................................................๑๒๙

๒.๑๘ อายตนะ ๑๒....................................................................................................................................๑๓๗

๒.๑๙ ธาต ๖, ธาต ๑๘...............................................................................................................................๑๔๑

๒.๒๐ อนทรย ๒๒..................................................................................................................................๑๔๓

๓. หลกกรรม ๓.๑ เรามกรรมเปนของตน......................................................................................................................๑๔๘

๓.๒ ธรรม ๑๐ ประการนำไปนรก..............................................................................................................๑๕๔

๓.๓ ธรรม ๑๐ ประการนำไปสวรรค.........................................................................................................๑๖๘

๓.๔ ธรรม ๔๐ ประการนำไปนรก..............................................................................................................๑๘๓

๓.๕ ธรรม ๔๐ ประการนำไปสวรรค.........................................................................................................๑๘๙

๓.๖ โทษของศลวบต........................................................................................................................๑๙๗

๓.๗ อานสงสของศลสมบต........................................................................................................................๒๐๓

๓.๘ ดหรอชวอยทกรรม...................................................................................................................๒๐๙

๓.๙ อดมมงคล.............................................................................................................................๒๑๔

๔. หลกปฏบตสมถะวปสสนา ๔.๑ วตถประสงคของพรหมจรรย.............................................................................................................๒๒๔

๔.๒ การปฏบตไปตามลำดบ.....................................................................................................................๒๒๖

๔.๓ กายคตาสต........................................................................................................................๒๔๔

๔.๔ อานาปานสต................................................................................................................................๒๘๘

๔.๕ เมตตาภาวนา............................................................................................................................๒๙๗

๔.๖ วปสสนากถา................................................................................................................................๓๐๒

๔.๗ พจารณาอนตตา...............................................................................................................................๓๑๐

๔.๘ พจารณาไตรลกษณ...........................................................................................................................๓๑๗

๔.๙ พจารณาโทษของกาย......................................................................................................................๓๒๓

๕. โพธปกขยธรรม ๕.๑ ธรรมอนเคราะหโลก............................................................................................................................๓๓๒

๕.๒ สตปฏฐาน ๔....................................................................................................................................๓๓๖

๕.๓ สมมปปธาน ๔....................................................................................................................................๓๓๙

๕.๔ อทธบาท ๔....................................................................................................................................๓๔๒

๕.๕ อนทรย ๕, พละ ๕...............................................................................................................................๓๔๔

๕.๖ โพชฌงค ๗....................................................................................................................................๓๕๗

๕.๗ อรยมรรคมองค ๘................................................................................................................................๓๖๑

๕.๘ เจรญอรยมรรคใหนอมไปนพพาน....................................................................................................๓๗๒

๖. บทธรรม ๖.๑ เขมาเขมสรณทปกคาถา.....................................................................................................................๓๗๘

๖.๒ ตลกขณาทคาถา................................................................................................................................๓๘๒

๖.๓ ธมมคารวาทคาถา............................................................................................................................๓๘๖

๖.๔ ภทเทกรตตคาถา...............................................................................................................................๓๙๐

๖.๕ ภารสตตคาถา..............................................................................................................................๓๙๓

๖.๖ โอวาทปาตโมกขคาถา.........................................................................................................................๓๙๕

๖.๗ ปฐมพทธภาสตคาถา...........................................................................................................................๓๙๘

๖.๘ ปจฉมพทโธวาทปาฐะ.........................................................................................................................๔๐๐

๖.๙ บทพจารณาสงขาร...........................................................................................................................๔๐๑

๖.๑๐ ธมมทเทส ๔..............................................................................................................................๔๐๕

๖.๑๑ ธรรมชาตจต.......................................................................................................................๔๐๗

๖.๑๒ ธรรมชาตโลกและกาย.................................................................................................................๔๑๐

๖.๑๓ ความตาย...........................................................................................................................๔๑๓

๖.๑๔ ทกขเทานนเกดดบ....................................................................................................................๔๑๙

๖.๑๕ พาลกบบณฑต....................................................................................................................๔๒๑

๖.๑๖ บาปบญ....................................................................................................................๔๒๓

๖.๑๗ ความไมประมาท....................................................................................................................๔๒๕

๖.๑๘ ฝกตนเอง...............................................................................................................................๔๒๗

๖.๑๙ ทางมองค ๘ ประเสรฐสด..............................................................................................................๔๓๑

๖.๒๐ ความประเสรฐของโสดาปตตผล.....................................................................................................๔๓๔

๗. ภาคผนวก ๗.๑ คำอาราธนา....................................................................................................................๔๓๘

๗.๒ คำถวายทาน....................................................................................................................๔๔๒

๗.๓ คำแผเมตตา....................................................................................................................๔๔๕

๗.๔ คำขอขมา.......................................................................................................................................๔๔๗

๗.๕ คำอทศสวนกศล....................................................................................................................๔๕๐

๗.๖ คำพจารณาปจจย ๔....................................................................................................................๔๕๖

๗.๗ ปกณณกะ.........................................................................................................................๔๖๕

บรรณานกรม.................................................................................................................................................๔๗๘

ประวตผแปล รวบรวมและเรยบเรยง................................................................................................................๔๗๙

22 23

อ น ส ส ต

๑

24 25

๑.๑ คำบชาพระรตนตรย ๑.๒ ปพพภาคนมการ

อะระหง สมมาสมพทโธ ภะคะวา,

พทธง ภะคะวนตง อะภวาเทม,

นะโม ตสสะ ภะคะวะโต,

อะระหะโต,

สมมาสมพทธสสะ.

(หนทะ มะยง พทธสสะ ภะคะวะโต ปพพะภาคะนะมะการง กะโรมะ เส)

สวากขาโต ภะคะวะตา ธมโม,

ธมมง นะมสสาม,

สปะฏปนโน ภะคะวะโต สาวะกะสงโฆ,

สงฆง นะมาม.

พระผมพระภาคเจา,

เปนพระอรหนต, ดบเพลงกเลสเพลงทกขสนเชง,

ตรสรชอบไดโดยพระองคเอง,

ขาพเจาอภวาทพระผมพระภาคเจา,

ผร ผตน ผเบกบาน,

ขอนอบนอมแดพระผมพระภาคเจา พระองคนน,

ซงเปนผไกลจากกเลส,

ตรสรชอบไดโดยพระองคเอง.

พระธรรมเปนธรรมทพระผมพระภาคเจา ตรสไวดแลว,

ขาพเจานมสการพระธรรม,

พระสงฆสาวกของพระผมพระภาคเจา ปฏบตดแลว,

ขาพเจานอบนอมพระสงฆ.

(กราบ) (วา ๓ ครง)

(กราบ)

(กราบ)

26 27

๑.๓ ไตรสรณคมน

พทธง สะระณง คจฉาม,

ธมมง สะระณง คจฉาม,

สงฆง สะระณง คจฉาม,

ทตยมป พทธง สะระณง คจฉาม,

ทตยมป ธมมง สะระณง คจฉาม,

ทตยมป สงฆง สะระณง คจฉาม,

ตะตยมป พทธง สะระณง คจฉาม,

ตะตยมป ธมมง สะระณง คจฉาม,

ตะตยมป สงฆง สะระณง คจฉาม.

ขาพเจาขอถงพระพทธเจาเปนสรณะ,

ขาพเจาขอถงพระธรรมเปนสรณะ,

ขาพเจาขอถงพระสงฆเปนสรณะ,

แมครงทสอง ขาพเจาขอถงพระพทธเจาเปนสรณะ,

แมครงทสอง ขาพเจาขอถงพระธรรมเปนสรณะ,

แมครงทสอง ขาพเจาขอถงพระสงฆเปนสรณะ,

แมครงทสาม ขาพเจาขอถงพระพทธเจาเปนสรณะ,

แมครงทสาม ขาพเจาขอถงพระธรรมเปนสรณะ,

แมครงทสาม ขาพเจาขอถงพระสงฆเปนสรณะ.

๑.๔ สกขาบท ๕

ปาณาตปาตา เวระมะณ สกขาปะทง สะมาทยาม,

อะทนนาทานา เวระมะณ สกขาปะทง สะมาทยาม,

กาเมสมจฉาจารา เวระมะณ สกขาปะทง

สะมาทยาม,

มสาวาทา เวระมะณ สกขาปะทง สะมาทยาม,

สราเมระยะมชชะปะมาทฏฐานา เวระมะณ

สกขาปะทง สะมาทยาม.

ขาพเจาขอสมาทานสกขาบท คอ งดเวนจากการฆาสตว,

ขาพเจาขอสมาทานสกขาบท คอ งดเวนจากการลกทรพย,

ขาพเจาขอสมาทานสกขาบท คอ งดเวนจากการประพฤต

ผดในกาม,

ขาพเจาขอสมาทานสกขาบท คอ งดเวนจากการพดเทจ,

ขาพเจาขอสมาทานสกขาบท คอ งดเวนจากการดมสรา

และเมรย อนเปนทตงแหงความประมาท.

อมาน ปญจะ สกขาปะทาน สะมาทยาม.

(วา ๓ ครง)

28 29

๑.๕ สกขาบท ๘

ปาณาตปาตา เวระมะณ สกขาปะทง สะมาทยาม,

อะทนนาทานา เวระมะณ สกขาปะทง สะมาทยาม,

อะพรหมะจะรยา เวระมะณ สกขาปะทง สะมาทยาม,

มสาวาทา เวระมะณ สกขาปะทง สะมาทยาม,

สราเมระยะมชชะปะมาทฏฐานา เวระมะณ

สกขาปะทง สะมาทยาม,

วกาละโภชนา เวระมะณ สกขาปะทง สะมาทยาม,

ขาพเจาขอสมาทานสกขาบท คอ งดเวนจากการฆาสตว,

ขาพเจาขอสมาทานสกขาบท คอ งดเวนจากการลกทรพย,

ขาพเจาขอสมาทานสกขาบท คอ งดเวนจากการเสพเมถน,

ขาพเจาขอสมาทานสกขาบท คอ งดเวนจากการพดเทจ,

ขาพเจาขอสมาทานสกขาบท คอ งดเวนจากการดมสรา

และเมรย อนเปนทตงแหงความประมาท,

ขาพเจาขอสมาทานสกขาบท คอ งดเวนจากบรโภคอาหาร

ในเวลาวกาล,

นจจะคตะวาทตะ วสกะทสสะนะ มาลาคนธะวเลปะนะ

ธาระณะมณฑะนะวภสะนฏฐานา, เวระมะณ

สกขาปะทง สะมาทยาม,

อจจาสะยะนะมะหาสะยะนา เวระมะณ สกขาปะทง

สะมาทยาม.

ขาพเจาขอสมาทานสกขาบท คอ งดเวนจากการฟอนรำ

ขบรอง ประโคมดนตร ดการละเลนตางๆ อนเปนขาศก

ตอกศล, และงดเวนจากการทดทรงดอกไม ลบไลดวย

ของหอม และตกแตงรางกายดวยเครองยอมทา,

ขาพเจาขอสมาทานสกขาบท คอ งดเวนจากการนงนอน

บนอาสนะอนสงและอาสนะอนวจตร.

อมาน อฏฐะ สกขาปะทาน สะมาทยาม.

(วา ๓ ครง)

30 31

โย โส ตะถาคะโต,

อะระหง,

สมมาสมพทโธ,

วชชาจะระณะสมปนโน,

สคะโต,

โลกะวท,

อะนตตะโร ปรสะทมมะสาระถ,

สตถา เทวะมะนสสานง,

พทโธ,

ภะคะวา,

โย อมง โลกง สะเทวะกง สะมาระกง สะพรหมะกง,

สสสะมะณะพราหมะณง ปะชง สะเทวะมะนสสง สะยง

อะภญญา สจฉกตวา ปะเวเทส,

โย ธมมง เทเสส,

อาทกลยาณง,

พระตถาคตเจานน พระองคใด,

เปนผไกลจากกเลส,

เปนผตรสรชอบไดโดยพระองคเอง,

เปนผถงพรอมดวยวชชาและจรณะ,

เปนผไปแลวดวยด,

เปนผรโลกอยางแจมแจง,

เปนผสามารถฝกบรษทสมควรฝกได อยางไมมใครยงกวา,

เปนครผสอน ของเทวดาและมนษยทงหลาย,

เปนผร ผตน ผเบกบานดวยธรรม,

เปนผมความจำเรญ จำแนกธรรมสงสอนสตว,

พระผมพระภาคเจาพระองคใด,

ไดทรงทำความดบทกขใหแจง

ดวยพระปญญาอนยงเองแลว,

ทรงสอนโลกน, พรอมทงเทวดา มาร พรหม, และหมสตว

พรอมทงสมณพราหมณ, พรอมทงเทวดาและมนษยใหรตาม,

พระผมพระภาคเจาพระองคใด ทรงแสดงธรรมแลว,

ไพเราะในเบองตน,

(หนทะ มะยง พทธาภถตง กะโรมะ เส)

๑.๖ คำทำวตรเชา

พทธาภถต

32 33

มชเฌกลยาณง,

ปะรโยสานะกลยาณง,

สาตถง สะพยญชะนง เกวะละปะรปณณง

ปะรสทธง พรหมะจะรยง ปะกาเสส,

ตะมะหง ภะคะวนตง อะภปชะยาม,

ตะมะหง ภะคะวนตง สระสา นะมาม.

ไพเราะในทามกลาง,

ไพเราะในทสด,

ทรงประกาศพรหมจรรย คอแบบแหงการปฏบต

อนประเสรฐ, บรสทธ บรบรณ สนเชง,

พรอมทงอรรถะ พรอมทงพยญชนะ,

ขาพเจาบชาอยางยง เฉพาะพระผมพระภาคเจาพระองคนน,

ขาพเจานอบนอมพระผมพระภาคเจาพระองคนน

ดวยเศยรเกลา.

(กราบระลกพระพทธคณ)

โย โส สวากขาโต ภะคะวะตา ธมโม,

สนทฏฐโก,

อะกาลโก,

เอหปสสโก,

โอปะนะยโก,

ปจจตตง เวทตพโพ วญญห,

พระธรรมนนใด, เปนสงทพระผมพระภาคเจา

ไดตรสไวดแลว,

เปนสงทผศกษาและปฏบต พงเหนไดดวยตนเอง,

เปนสงทปฏบตได และใหผลได ไมจำกดกาล,

เปนสงทควรกลาวกบผอนวา ทานจงมาดเถด,

เปนสงทควรนอมเขามาใสตว,

เปนสงทผรกรไดเฉพาะตน,

(หนทะ มะยง ธมมาภถตง กะโรมะ เส)

ธมมาภถต

34 35

(กราบระลกพระธรรมคณ)

โย โส สปะฏปนโน ภะคะวะโต สาวะกะสงโฆ,

อชปะฏปนโน ภะคะวะโต สาวะกะสงโฆ,

ญายะปะฏปนโน ภะคะวะโต สาวะกะสงโฆ,

สามจปะฏปนโน ภะคะวะโต สาวะกะสงโฆ,

ยะททง,

ตะมะหง ธมมง อะภปชะยาม,

ตะมะหง ธมมง สระสา นะมาม.

สงฆสาวกของพระผมพระภาคเจานนหมใด ปฏบตดแลว,

สงฆสาวกของพระผมพระภาคเจาหมใด ปฏบตตรงแลว,

สงฆสาวกของพระผมพระภาคเจาหมใด ปฏบตเพอรธรรม

เปนเครองออกจากทกขแลว,

สงฆสาวกของพระผมพระภาคเจาหมใด ปฏบตสมควรแลว,

ไดแกบคคลเหลานคอ,

ขาพเจาบชาอยางยง เฉพาะพระธรรมนน,

ขาพเจานอบนอมพระธรรมนน ดวยเศยรเกลา. (หนทะ มะยง สงฆาภถตง กะโรมะ เส)

สงฆาภถต

36 37

จตตาร ปรสะยคาน อฏฐะ ปรสะปคคะลา,

เอสะ ภะคะวะโต สาวะกะสงโฆ,

อาหเนยโย,

ปาหเนยโย,

ทกขเณยโย,

อญชะลกะระณโย,

อะนตตะรง ปญญกเขตตง โลกสสะ,

ตะมะหง สงฆง อะภปชะยาม,

ตะมะหง สงฆง สระสา นะมาม.

คแหงบรษสค, นบเรยงตวบรษ ไดแปดบรษ,

นนแหละ สงฆสาวกของพระผมพระภาคเจา,

เปนสงฆควรแกสกการะทเขานำมาบชา,

เปนสงฆควรแกสกการะทเขาจดไวตอนรบ,

เปนผควรรบทกษณาทาน,

เปนผทบคคลทวไปควรทำอญชล,

เปนเนอนาบญของโลก ไมมนาบญอนยงกวา,

ขาพเจาบชาอยางยง เฉพาะพระสงฆหมนน,

ขาพเจานอบนอมพระสงฆหมนน ดวยเศยรเกลา.

(กราบระลกพระสงฆคณ)

พทโธ สสทโธ

กะรณามะหณณะโว,

โยจจนตะสทธพพะระญาณะโลจะโน,

โลกสสะ ปาปปะกเลสะฆาตะโก,

วนทาม พทธง อะหะมาทะเรนะ ตง,

ธมโม ปะทโป วยะ ตสสะ สตถโน,

พระพทธเจาทรงเปนผบรสทธ

มพระกรณาดจหวงมหรรณพ,

พระองคใด มตาคอญาณอนประเสรฐหมดจดถงทสด,

เปนผฆาเสยซงบาป และอปกเลสของโลก,

ขาพเจาไหวพระพทธเจาพระองคนน โดยใจเคารพเออเฟอ,

พระธรรมของพระศาสดา สวางรงเรองเปรยบดวงประทป,

(หนทะ มะยง ระตะนตตะยปปะณามะคาถาโย เจวะ

สงเวคะปะรกตตะนะปาฐญจะ ภะณามะ เส)

รตนตตยปปณามคาถา

38 39

โย มคคะปากามะตะเภทะภนนะโก,

โลกตะโร โย จะ ตะทตถะทปะโน,

วนทาม ธมมง อะหะมาทะเรนะ ตง,

สงโฆ สเขตตาภยะตเขตตะสญญโต,

โย ทฏฐะสนโต สคะตานโพธะโก,

โลลปปะหโน อะรโย สเมธะโส,

วนทาม สงฆง อะหะมาทะเรนะ ตง,

อจเจวะเมกนตะภปชะเนยยะกง,

วตถตตะยง วนทะยะตาภสงขะตง,

ปญญง มะยา ยง มะมะ สพพปททะวา,

มา โหนต เว ตสสะ ปะภาวะสทธยา,

อธะ ตะถาคะโต โลเก อปปนโน,

อะระหง สมมาสมพทโธ,

ธมโม จะ เทสโต นยยานโก,

อปะสะมโก ปะรนพพานโก,

สมโพธะคาม สคะตปปะเวทโต,

มะยนตง ธมมง สตวา เอวง ชานามะ,

ชาตป ทกขา,

ชะราป ทกขา,

มะระณมป ทกขง,

โสกะปะรเทวะทกขะ-

โทมะนสสปายาสาป ทกขา,

จำแนกประเภท คอ มรรค ผล นพพาน สวนใด,

ซงเปนตวโลกตระ และสวนใดทชแนวแหงโลกตระนน,

ขาพเจาไหวพระธรรมนน โดยใจเคารพเออเฟอ,

พระสงฆเปนนาบญอนยงใหญกวานาบญอนดทงหลาย,

เปนผเหนพระนพพาน ตรสรตามพระสคต หมใด,

เปนผละกเลสเครองโลเล เปนพระอรยเจา มปญญาด,

ขาพเจาไหวพระสงฆหมนน โดยใจเคารพเออเฟอ,

บญใด ทขาพเจาผไหวอยซงวตถสาม, คอพระรตนตรย

อนควรบชายงโดยสวนเดยว, ไดกระทำแลวเปนอยางยง

เชนนน, ขออปททวะทงปวงจงอยามแกขาพเจาเลย,

ดวยอำนาจความสำเรจ อนเกดจากบญนน,

พระตถาคตเจาเกดขนแลว ในโลกน,

เปนผไกลจากกเลส, ตรสรชอบไดโดยพระองคเอง,

และพระธรรมททรงแสดง เปนธรรมเครองออกจากทกข,

เปนเครองสงบกเลส เปนไปเพอปรนพพาน,

เปนไปเพอความรพรอม เปนธรรมทพระสคตประกาศ,

พวกเราเมอไดฟงธรรมนนแลว จงไดรอยางนวา,

แมความเกดกเปนทกข,

แมความแกกเปนทกข,

แมความตายกเปนทกข,

แมความโศก ความรำไรรำพน, ความไมสบายกาย

ความไมสบายใจ, ความคบแคนใจ กเปนทกข

สงเวคปรกตตนปาฐะ

40 41

เอวง พะหลง สาวะเก วเนต,

เอวงภาคา จะ ปะนสสะ ภะคะวะโต สาวะเกส อะนสาสะน

พะหลา ปะวตตะต,

รปง อะนจจง,

เวทะนา อะนจจา,

สญญา อะนจจา,

สงขารา อะนจจา,

วญญาณง อะนจจง,

รปง อะนตตา,

เวทะนา อะนตตา,

ยอมทรงแนะนำสาวกทงหลาย เชนนเปนสวนมาก,

อนง คำสงสอนของพระผมพระภาคเจานน,

ยอมเปนไปในสาวกทงหลาย, สวนมาก, มสวนคอ

การจำแนกอยางนวา,

รปไมเทยง,

เวทนาไมเทยง,

สญญาไมเทยง,

สงขารไมเทยง,

วญญาณไมเทยง,

รปไมใชตวตน,

เวทนาไมใชตวตน,

อปปเยห สมปะโยโค ทกโข,

ปเยห วปปะโยโค ทกโข,

ยมปจฉง นะ ละภะต ตมป ทกขง,

สงขตเตนะ ปญจปาทานกขนธา ทกขา,

เสยยะถทง,

รปปาทานกขนโธ,

เวทะนปาทานกขนโธ,

สญญปาทานกขนโธ,

สงขารปาทานกขนโธ,

วญญาณปาทานกขนโธ,

เยสง ปะรญญายะ,

ธะระมาโน โส ภะคะวา,

ความประสบกบสงไมเปนทรกทพอใจ กเปนทกข,

ความพลดพรากจากสงเปนทรกทพอใจ กเปนทกข,

มความปรารถนาสงใด ไมไดสงนน นนกเปนทกข,

วาโดยยอ อปาทานขนธทง ๕ เปนตวทกข,

ไดแกสงเหลาน คอ,

ขนธ อนเปนทตงแหงความยดมน คอรป,

ขนธ อนเปนทตงแหงความยดมน คอเวทนา,

ขนธ อนเปนทตงแหงความยดมน คอสญญา,

ขนธ อนเปนทตงแหงความยดมน คอสงขาร,

ขนธ อนเปนทตงแหงความยดมน คอวญญาณ,

เพอใหสาวกกำหนดรอบรอปาทานขนธเหลานเอง,

จงพระผมพระภาคเจานน เมอยงทรงพระชนมอย,

42 43

อปเปวะนามมสสะ เกวะลสสะ ทกขกขนธสสะ

อนตะกรยา ปญญาเยถาต,

จระปะรนพพตมป ตง ภะคะวนตง สะระณง คะตา,

ธมมญจะ สงฆญจะ,

ตสสะ ภะคะวะโต สาสะนง ยะถาพะลง มะนะสกะโรมะ

อะนปะฏปชชามะ,

สา สา โน ปะฏปตต,

อมสสะ เกวะลสสะ ทกขกขนธสสะ อนตะกรยายะ

สงวตตะต.

ทำไฉน การทำทสดแหงกองทกขทงสนน

จะพงปรากฏชด แกเราได,

เราทงหลายผถงแลวซงพระผมพระภาคเจา แมปรนพพาน

นานแลวพระองคนนเปนสรณะ,

ถงพระธรรมดวย ถงพระสงฆดวย,

จกทำในใจอย ปฏบตตามอย, ซงคำสงสอน

ของพระผมพระภาคเจานนตามสตกำลง,

ขอใหความปฏบตนนๆ ของเราทงหลาย,

จงเปนไปเพอการทำทสดแหงกองทกข ทงสนน เทอญ.

(จบคำทำวตรเชา)

สญญา อะนตตา,

สงขารา อะนตตา,

วญญาณง อะนตตา,

สพเพ สงขารา อะนจจา,

สพเพ ธมมา อะนตตาต,

เต (ตา*) มะยง โอตณณามหะ,

ชาตยา,

ชะรามะระเณนะ,

โสเกห ปะรเทเวห ทกเขห โทมะนสเสห อปยาเสห,

ทกโขตณณา,

ทกขะปะเรตา,

สญญาไมใชตวตน,

สงขารไมใชตวตน,

วญญาณไมใชตวตน,

สงขารทงหลายทงปวง ไมเทยง,

ธรรมทงหลายทงปวง ไมใชตวตน ดงน,

พวกเราทงหลาย เปนผถกครอบงำแลว,

โดยความเกด,

โดยความแกและความตาย,

โดยความโศก ความรำไรรำพน, ความไมสบายกาย

ความไมสบายใจ ความคบแคนใจทงหลาย,

เปนผถกความทกข หยงเอาแลว,

เปนผมความทกข เปนเบองหนาแลว,

44 45

ตง โข ปะนะ ภะคะวนตง เอวง กลยาโณ

กตตสทโท อพภคคะโต,

อตป โส ภะคะวา,

อะระหง,

สมมาสมพทโธ,

วชชาจะระณะสมปนโน,

สคะโต,

จระปะรนพพตมป ตง ภะคะวนตง อททสสะ

อะระหนตง สมมาสมพทธง,

สทธา อะคารสมา อะนะคารยง ปพพะชตา,

ตสมง ภะคะวะต พรหมะจะรยง จะรามะ,

ภกขนง สกขาสาชวะสะมาปนนา,

ตง โน พรหมะจะรยง อมสสะ เกวะลสสะ

ทกขกธสสะ อนตะกรยายะ สงวตตะต.

กกตตศพทอนงามของพระผมพระภาคเจานน,

ไดฟงไปแลวอยางนวา,

เพราะเหตอยางนๆ พระผมพระภาคเจานน,

เปนผไกลจากกเลส,

เปนผตรสรชอบไดโดยพระองคเอง,

เปนผถงพรอมดวยวชชาและจรณะ,

เปนผไปแลวดวยด,

เราทงหลาย อทศเฉพาะพระผมพระภาคเจา,

ผไกลจากกเลส, ตรสรชอบไดโดยพระองคเอง,

แมปรนพพานนานแลวพระองคนน,

เปนผมศรทธา ออกบวชจากเรอน ไมเกยวของดวยเรอนแลว,

ประพฤตอยซงพรหมจรรย ในพระผมพระภาคเจา

พระองคนน,

ถงพรอมดวยสกขาและธรรมเปนเครองเลยงชวต

ของภกษทงหลาย,

ขอใหพรหมจรรยของเราทงหลายนน,

จงเปนไปเพอการทำทสดแหงกองทกขทงสนน เทอญ.

(หนทะ มะยง พทธานสสะตนะยง กะโรมะ เส)

(สำหรบภกษสามเณรสวด) ๑.๗ คำทำวตรเยน

พทธานสสต

46 47

โลกะวท,

อะนตตะโร ปรสะทมมะสาระถ,

สตถา เทวะมะนสสานง,

พทโธ,

ภะคะวาต.

เปนผรโลกอยางแจมแจง,

เปนผสามารถฝกบรษทสมควรฝกไดอยางไมมใครยงกวา,

เปนครผสอนของเทวดาและมนษยทงหลาย,

เปนผร ผตน ผเบกบานดวยธรรม,

เปนผมความจำเรญ จำแนกธรรมสงสอนสตว ดงน.

พทธวาระหนตะวะระตาทคณาภยตโต,

สทธาภญาณะกะรณาห สะมาคะตตโต,

โพเธส โย สชะนะตง กะมะลงวะ สโร,

วนทามะหง ตะมะระณง สระสา ชเนนทง,

พระพทธเจาประกอบดวยคณ

มความประเสรฐแหงอรหนตคณ เปนตน,

มพระองคอนประกอบดวยพระญาณ

และพระกรณาอนบรสทธ,

พระองคใด ทรงกระทำชนทดใหเบกบาน

ดจอาทตยทำบวใหบาน,

ขาพเจาไหวพระชนสห ผไมมกเลส

พระองคนน ดวยเศยรเกลา,

(หนทะ มะยง พทธาภคตง กะโรมะ เส)

พทธาภคต

48 49

พทโธ โย สพพะปาณนง สะระณง เขมะมตตะมง,

ปะฐะมานสสะตฏฐานง วนทาม ตง สเรนะหง,

พทธสสาหสม ทาโส (ทาส*) วะ

พทโธ เม สามกสสะโร,

พทโธ ทกขสสะ ฆาตา จะ วธาตา จะ หตสสะ เม,

พทธสสาหง นยยาเทม สะรรญชวตญจทง,

พระพทธเจาพระองคใด

เปนสรณะอนเกษมสงสดของสตวทงหลาย,

ขาพเจาไหวพระพทธเจาพระองคนน

ผทรงเปนทตงแหงความระลกองคทหนง ดวยเศยรเกลา,

ขาพเจาเปนทาสของพระพทธเจา

พระพทธเจาเปนนายมอสระเหนอขาพเจา,

พระพทธเจาเปนเครองกำจดทกข

และทรงไวซงประโยชนแกขาพเจา,

ขาพเจามอบกายถวายชวตนแดพระพทธเจา,

วนทนโตหง (วนทนตหง*) จะรสสาม

พทธสเสวะ สโพธตง,

นตถ เม สะระณง อญญง

พทโธ เม สะระณง วะรง,

เอเตนะ สจจะวชเชนะ วฑเฒยยง สตถ สาสะเน,

พทธง เม วนทะมาเนนะ (วนทะมานายะ*)

ยง ปญญง ปะสตง อธะ,

สพเพป อนตะรายา เม มาเหสง ตสสะ เตชะสา,

ขาพเจาผไหวอยจกประพฤตตาม

ซงความตรสรดของพระพทธเจา,

ทพงอนของขาพเจาไมม

พระพทธเจาเปนทพงอนประเสรฐของขาพเจา,

ดวยการกลาวคำสตยน

ขาพเจาพงเจรญในพระศาสนาของพระศาสดา,

ขาพเจาผไหวอยซงพระพทธเจา

ไดขวนขวายบญใดในบดน,

อนตรายทงปวงอยาไดมแกขาพเจา

ดวยเดชแหงบญนน,

*ผหญงสวดตามคำในวงเลบ

50 51

**กาเยนะ วาจายะ วะ เจตะสา วา,

พทเธ กกมมง ปะกะตง มะยายง,

พทโธ ปะฏคคณหะต อจจะยนตง,

กาลนตะเร สงวะรตง วะ พทเธ.

ดวยกายกด ดวยวาจากด ดวยใจกด,

กรรมนาตเตยนอนใดทขาพเจากระทำแลวในพระพทธเจา,

ขอพระพทธเจาจงงดซงโทษลวงเกนอนนน,

เพอการสำรวมระวงในพระพทธเจาในกาลตอไป.

**หมอบกราบลง

สวากขาโต ภะคะวะตา ธมโม,

สนทฏฐโก,

อะกาลโก,

เอหปสสโก,

โอปะนะยโก,

ปจจตตง เวทตพโพ วญญหต.

พระธรรมเปนสงทพระผมพระภาคเจาไดตรสไวดแลว,

เปนสงทผศกษาและปฏบตพงเหนไดดวยตนเอง,

เปนสงทปฏบตไดและใหผลไดไมจำกดกาล,

เปนสงทควรกลาวกบผอนวา ทานจงมาดเถด,

เปนสงทควรนอมเขามาใสตว,

เปนสงทผรกรไดเฉพาะตน ดงน.

(หนทะ มะยง ธมมานสสะตนะยง กะโรมะ เส)

ธมมานสสต

52 53

สวากขาตะตาทคณะโยคะวะเสนะ เสยโย,

โย มคคะปากะปะรยตตวโมกขะเภโท,

ธมโม กโลกะปะตะนา ตะทะธารธาร,

วนทามะหง ตะมะหะรง วะระธมมะเมตง,

ธมโม โย สพพะปาณนง สะระณง เขมะมตตะมง,

ทตยานสสะตฏฐานง วนทาม ตง สเรนะหง,

พระธรรมเปนสงทประเสรฐเพราะประกอบดวยคณ คอ

ความทพระผมพระภาคเจาตรสไวดแลว เปนตน,

เปนธรรมอนจำแนกเปนมรรคผลปรยตและนพพาน,

เปนธรรมทรงไวซงผทรงธรรมจากการตกไปสโลกทชว,

ขาพเจาไหวพระธรรมอนประเสรฐนน อนเปน

เครองขจดเสยซงความมด,

พระธรรมใด เปนสรณะอนเกษมสงสดของสตวทงหลาย,

ขาพเจาไหวพระธรรมนน

อนเปนทตงแหงความระลกองคทสองดวยเศยรเกลา,

(หนทะ มะยง ธมมาภคตง กะโรมะ เส)

ธมมาภคต ธมมสสาหสม ทาโส (ทาส*) วะ

ธมโม เม สามกสสะโร,

ธมโม ทกขสสะ ฆาตา จะ วธาตา จะ หตสสะ เม,

ธมมสสาหง นยยาเทม สะรรญชวตญจทง,

วนทนโตหง (วนทนตหง*) จะรสสาม

ธมมสเสวะ สธมมะตง,

นตถ เม สะระณง อญญง

ธมโม เม สะระณง วะรง,

ขาพเจาเปนทาสของพระธรรม

พระธรรมเปนนายมอสระเหนอขาพเจา,

พระธรรมเปนเครองกำจดทกข

และทรงไวซงประโยชนแกขาพเจา,

ขาพเจามอบกายถวายชวตนแดพระธรรม,

ขาพเจาผไหวอยจกประพฤตตาม

ซงความเปนธรรมดของพระธรรม,

ทพงอนของขาพเจาไมม

พระธรรมเปนทพงอนประเสรฐของขาพเจา,

54 55

เอเตนะ สจจะวชเชนะ

วฑเฒยยง สตถ สาสะเน,

ธมมง เม วนทะมาเนนะ (วนทะมานายะ*)

ยง ปญญง ปะสตง อธะ,

สพเพป อนตะรายา เม มาเหสง ตสสะ เตชะสา,

**กาเยนะ วาจายะ วะ เจตะสา วา,

ธมเม กกมมง ปะกะตง มะยายง,

ธมโม ปะฏคคณหะต อจจะยนตง,

กาลนตะเร สงวะรตง วะ ธมเม.

ดวยการกลาวคำสตยน

ขาพเจาพงเจรญในพระศาสนาของพระศาสดา,

ขาพเจาผไหวอยซงพระธรรม

ไดขวนขวายบญใดในบดน,

อนตรายทงปวงอยาไดมแกขาพเจา

ดวยเดชแหงบญนน,

ดวยกายกด ดวยวาจากด ดวยใจกด,

กรรมนาตเตยนอนใดทขาพเจากระทำแลวในพระธรรม,

ขอพระธรรมจงงดซงโทษลวงเกนอนนน,

เพอการสำรวมระวงในพระธรรมในกาลตอไป.

สปะฏปนโน ภะคะวะโต สาวะกะสงโฆ,

อชปะฏปนโน ภะคะวะโต สาวะกะสงโฆ,

ญายะปะฏปนโน ภะคะวะโต สาวะกะสงโฆ,

สามจปะฏปนโน ภะคะวะโต สาวะกะสงโฆ,

ยะททง,

จตตาร ปรสะยคาน อฏฐะ ปรสะปคคะลา,

สงฆสาวกของพระผมพระภาคเจาหมใด ปฏบตดแลว,

สงฆสาวกของพระผมพระภาคเจาหมใด ปฏบตตรงแลว,

สงฆสาวกของพระผมพระภาคเจาหมใด

ปฏบตเพอรธรรมเปนเครองออกจากทกขแลว,

สงฆสาวกของพระผมพระภาคเจาหมใด

ปฏบตสมควรแลว,

ไดแกบคคลเหลานคอ,

คแหงบรษสค นบเรยงตวบรษไดแปดบรษ,

(หนทะ มะยง สงฆานสสะตนะยง กะโรมะ เส)

สงฆานสสต

56 57

เอสะ ภะคะวะโต สาวะกะสงโฆ,

อาหเนยโย,

ปาหเนยโย,

ทกขเณยโย,

อญชะลกะระณโย,

อะนตตะรง ปญญกเขตตง โลกสสาต.

นนแหละสงฆสาวกของพระผมพระภาคเจา,

เปนสงฆควรแกสกการะทเขานำมาบชา,

เปนสงฆควรแกสกการะทเขาจดไวตอนรบ,

เปนผควรรบทกษณาทาน,

เปนผทบคคลทวไปควรทำอญชล,

เปนเนอนาบญของโลก ไมมนาบญอนยงกวา ดงน.

สทธมมะโช สปะฏปตตคณาทยตโต,

โยฏฐพพโธ อะรยะปคคะละสงฆะเสฏโฐ,

สลาทธมมะปะวะราสะยะกายะจตโต,

วนทามะหง ตะมะรยานะคะณง สสทธง,

สงโฆ โย สพพะปาณนง สะระณง เขมะมตตะมง,

ตะตยานสสะตฏฐานง วนทาม ตง สเรนะหง,

พระสงฆทเกดโดยพระสทธรรม ประกอบดวยคณ

มความปฏบตด เปนตน,

เปนหมแหงพระอรยบคคลอนประเสรฐแปดจำพวก,

มกายและจตอนอาศยธรรมมศลเปนตนอนบวร,

ขาพเจาไหวหมแหงพระอรยเจาเหลานนผบรสทธดวยด,

พระสงฆหมใดเปนสรณะอนเกษมสงสดของสตวทงหลาย,

ขาพเจาไหวพระสงฆหมนน

ผเปนทตงแหงความระลกองคทสามดวยเศยรเกลา,

(หนทะ มะยง สงฆาภคตง กะโรมะ เส)

สงฆาภคต

58 59

สงฆสสาหสม ทาโส (ทาส*) วะ

สงโฆ เม สามกสสะโร,

สงโฆ ทกขสสะ ฆาตา จะ

วธาตา จะ หตสสะ เม,

สงฆสสาหง นยยาเทม สะรรญชวตญจทง,

วนทนโตหง (วนทนตหง*) จะรสสาม

สงฆสโสปะฏปนนะตง,

นตถ เม สะระณง อญญง

สงโฆ เม สะระณง วะรง,

ขาพเจาเปนทาสของพระสงฆ

พระสงฆเปนนายมอสระเหนอขาพเจา,

พระสงฆเปนเครองกำจดทกข

และทรงไวซงประโยชนแกขาพเจา,

ขาพเจามอบกายถวายชวตนแดพระสงฆ,

ขาพเจาผไหวอยจกประพฤตตาม

ซงความเปนผปฏบตดของพระสงฆ,

ทพงอนของขาพเจาไมม

พระสงฆเปนทพงอนประเสรฐของขาพเจา

เอเตนะ สจจะวชเชนะ วฑเฒยยง สตถ สาสะเน,

สงฆง เม วนทะมาเนนะ (วนทะมานายะ*)

ยง ปญญง ปะสตง อธะ,

สพเพป อนตะรายา เม

มาเหสง ตสสะ เตชะสา,

**กาเยนะ วาจายะ วะ เจตะสา วา,

สงเฆ กกมมง ปะกะตง มะยายง,

สงโฆ ปะฏคคณหะต อจจะยนตง,

กาลนตะเร สงวะรตง วะ สงเฆ.

ดวยการกลาวคำสตยน

ขาพเจาพงเจรญในพระศาสนาของพระศาสดา,

ขาพเจาผไหวอยซงพระสงฆ

ไดขวนขวายบญใดในบดน,

อนตรายทงปวงอยาไดมแกขาพเจา

ดวยเดชแหงบญนน,

ดวยกายกด ดวยวาจากด ดวยใจกด,

กรรมนาตเตยนอนใดทขาพเจากระทำแลวในพระสงฆ,

ขอพระสงฆจงงดซงโทษลวงเกนอนนน,

เพอการสำรวมระวงในพระสงฆในกาลตอไป.

60 61

หลกธรรม

๒

62 63

๒.๑ ธรรมทพระพทธองคตรสร อธคโต โข มยาย ธมโม, คมภโร ทททโส ทรนโพโธ สนโต ปณโต อตกกาวจโร นปโณ

ปณฑตเวทนโย, อาลยรามา โข ปนาย ปชา อาลยรตา อาลยสมมทตา, อาลยรามาย โข ปน ปชาย

อาลยรตาย อาลยสมมทตาย ทททส อท าน ยทท อทปปจจยตา ปฏจจสมปปาโท, อทมป โข าน

สทททส ยทท สพพสงขารสมโถ สพพปธปฏนสสคโค ตณหากขโย วราโค นโรโธ นพพาน.

(ส.ส. ๑๕/๑๗๒ พรหมายาจนสตร)

อะธคะโต โข มยายง ธมโม,

คมภโร,

ทททะโส,

ทระนโพโธ,

สนโต,

ปะณโต,

ธรรมทเราไดบรรลแลวน,

เปนสงลกซง,

เปนสงเหนไดยาก,

เปนสงรตามไดยาก,

เปนสงสงบ,

เปนสงประณต,

อะตกกาวะจะโร,

นปโณ,

ปณฑตะเวทะนโย,

อาละยะรามา โข ปะนายง ปะชา

อาละยะระตา อาละยะสมมทตา,

อาละยะรามายะ โข ปะนะ ปะชายะ

อาละยะระตายะ อาละยะสมมทตายะ,

ทททะสง อทง ฐานง,

ยะททง อทปปจจะยะตา ปะฏจจะสะมปปาโท,

ไมเปนวสยแหงตรรกะ,

เปนสงละเอยดออน,

เปนสงพงรไดเฉพาะบณฑต,

แตหมประชานแล เปนผรนรมยดวยอาลย

ยนดในอาลย เพลดเพลนในอาลย,

สำหรบหมประชา ผรนรมยดวยอาลย

ยนดในอาลย เพลดเพลนในอาลย,

ฐานะนเปนสงเหนไดยาก,

คออทปปจจยตาและปฏจจสมปบาท,

64 65

อทมป โข ฐานง สทททะสง,

ยะททง สพพะสงขาระสะมะโถ,

สพพปะธปะฏนสสคโค,

ตณหากะขะโย,

วราโค,

นโรโธ,

นพพานง.

แมฐานะนกเปนสงทเหนไดยากยงนก,

คอความสงบแหงสงขารทงปวง,

ความสลดคนอปธทงปวง,

ความสนตณหา,

ความคลายกำหนด,

ความดบสนท,

นพพาน.

๒.๒ อทปปจจยตา

อมสม สต อท โหต,

อมสม อสต อท น โหต,

อมสมง สะต อทง โหต,

อมสสปปาทา อทง อปปชชะต,

อมสมง อะสะต อทง นะ โหต,

อมสสะ นโรธา อทง นรชฌะต.

อมสสปปาทา อท อปปชชต,

อมสส นโรธา อท นรชฌต.

เมอสงนม สงนจงม,

เพราะความเกดขนของสงน สงนจงเกดขน,

เมอสงนไมม สงนจงไมม,

เพราะความดบไปของสงน สงนจงดบไป.

(ส.น. ๑๖/๒๑ ทสพลสตร)

66 67

๒.๓ ปฏจจสมปบาท

กตโม จ ภกขเว ปฏจจสมปปาโท, ชาตปจจยา ภกขเว ชรามรณ, อปปาทา วา ตถาคตาน

อนปปาทา วา ตถาคตาน, ตาวสา ธาต ธมมฏตตา ธมมนยามตา อทปปจจยตา, ต ตถาคโต

อภสมพชฌต อภสเมต, อภสมพชฌตวา อภสเมตวา อาจกขต เทเสต ปญญาเปต ปฏเปต ววรต

วภชต อตตานกโรต “ปสสถา”ต จาห, ภวปจจยา ภกขเว ชาต... อวชชาปจจยา ภกขเว สงขารา,

อต โข ภกขเว ยา ตตร ตถตา อวตถตา อนญญถตา อทปปจจยตา, อย วจจต ภกขเว ปฏจจสมปปาโท.

(ส.น. ๑๖/๒๐ ปจจยสตร)

กะตะโม จะ ภกขะเว ปะฏจจะสะมปปาโท,

ชาตปจจะยา ภกขะเว ชะรามะระณง,

อปปาทา วา ตะถาคะตานง อะนปปาทา วา

ตะถาคะตานง,

ดกอนภกษทงหลาย ปฏจจสมปบาทเปนอยางไร,

ดกอนภกษทงหลาย เพราะชาตเปนปจจย

ชรามรณะจงม,

เพราะความเกดขนของตถาคตทงหลายกตาม หรอ

เพราะความไมเกดขนของพระตถาคตทงหลายกตาม,

ฐตาวะ สา ธาต,

ธมมฏฐตะตา,

ธมมะนยามะตา,

อทปปจจะยะตา,

ตง ตะถาคะโต อะภสมพชฌะต อะภสะเมต,

อะภสมพชฌตวา อะภสะเมตวา,

อาจกขะต เทเสต,

ปญญาเปต ปฏฐะเปต,

ววะระต วภะชะต,

อตตานกะโรต,

“ปสสะถา”ต จาหะ,

ธาตนนเปนสงทดำรงอยแลวทเดยว,

เปนความตงอยตามธรรม,

เปนกฎเกณฑแหงธรรม,

เปนความมสงนเปนปจจยจงมสงน,

ตถาคตยอมตรสร ยอมบรรลธาตนน,

ครนตรสรแลว บรรลแลว,

ยอมบอก ยอมแสดง,

ยอมบญญต ยอมตงขนไว,

ยอมเปดเผย ยอมจำแนก,

ยอมทำใหงาย,

และกลาววา “เธอทงหลาย จงดเถด”,

68 69

ภะวะปจจะยา ภกขะเว ชาต,

อะวชชาปจจะยา ภกขะเว สงขารา,

อปปาทา วา ตะถาคะตานง

อะนปปาทา วา ตะถาคะตานง,

ฐตาวะ สา ธาต,

ธมมฏฐตะตา,

ธมมะนยามะตา,

อทปปจจะยะตา,

ตง ตะถาคะโต อะภสมพชฌะต อะภสะเมต,

ดกอนภกษทงหลาย เพราะภพเปนปจจย ชาตจงม,

ดกอนภกษทงหลาย เพราะอวชชาเปนปจจย

สงขารจงม,

เพราะความเกดขนของตถาคตทงหลายกตาม หรอ

เพราะความไมเกดขนของพระตถาคตทงหลายกตาม,

ธาตนนเปนสงทดำรงอยแลวทเดยว,

เปนความตงอยตามธรรม,

เปนกฎเกณฑแหงธรรม,

เปนความมสงนเปนปจจยจงมสงน,

ตถาคตยอมตรสร ยอมบรรลธาตนน,

อะภสมพชฌตวา อะภสะเมตวา

อาจกขะต เทเสต,

ปญญาเปต ปฏฐะเปต,

ววะระต วภะชะต,

อตตานกะโรต,

“ปสสะถา”ต จาหะ,

อต โข ภกขะเว,

ยา ตตระ ตะถะตา,

อะวตะถะตา,

อะนญญะถะตา,

อทปปจจะยะตา,

อะยง วจจะต ภกขะเว ปฏจจะสะมปปาโท.

ครนตรสรแลว บรรลแลว,

ยอมบอก ยอมแสดง,

ยอมบญญต ยอมตงขนไว,

ยอมเปดเผย ยอมจำแนก,

ยอมทำใหงาย,

และกลาววา “เธอทงหลาย จงดเถด”,

ดกอนภกษทงหลาย เพราะเหตดงนแล,

ธรรมใด ในกระบวนการนน เปนเชนนนเอง,

ไมเพยนจากความเปนเชนนน,

ไมเปนอยางอน,

เปนความมสงนเปนปจจยจงมสงน,

ดกอนภกษทงหลาย นเรยกวาปฏจจสมปบาท.

70 71

๒.๔ ปฏจจสมปปนนธรรม

กตเม จ ภกขเว ปฏจจสมปปนนา ธมมา, ชรามรณ ภกขเว อนจจ สงขต ปฏจจสมปปนน ขยธมม

วยธมม วราคธมม นโรธธมม, ชาต... อวชชา ภกขเว อนจจา สงขตา ปฏจจสมปปนนา ขยธมมา วยธมมา

วราคธมมา นโรธธมมา, อเม วจจนต ภกขเว ปฏจจสมปปนนา ธมมา.

(ส.น. ๑๖/๒๐ ปจจยสตร)

กะตะเม จะ ภกขะเว ปะฏจจะสะมปปนนา ธมมา,

ชะรามะระณง ภกขะเว อะนจจง,

สงขะตง,

ปะฏจจะสะมปปนนง,

ขะยะธมมง,

วะยะธมมง,

ดกอนภกษทงหลาย ปฏจจสมปปนนธรรมเปนอยางไร,

ดกอนภกษทงหลาย ชรามรณะ เปนสงไมเทยง,

ถกปจจยปรงแตง,

อาศยกนและกนเกดขน,

มความสนไปเปนธรรมดา,

มความเสอมไปเปนธรรมดา,

วราคะธมมง,

นโรธะธมมง,

ชาต... อะวชชา ภกขะเว อะนจจา,

สงขะตา,

ปะฏจจะสะมปปนนา,

ขะยะธมมา,

วะยะธมมา,

วราคะธมมา,

นโรธะธมมา,

อเม วจจนต ภกขะเว

ปะฏจจะสะมปปนนา ธมมา.

มความคลายไปเปนธรรมดา,

มความดบไปเปนธรรมดา,

ดกอนภกษทงหลาย ชาต... อวชชา เปนสงไมเทยง,

ถกปจจยปรงแตง,

อาศยกนและกนเกดขน,

มความสนไปเปนธรรมดา,

มความเสอมไปเปนธรรมดา,

มความคลายไปเปนธรรมดา,

มความดบไปเปนธรรมดา,

ดกอนภกษทงหลาย เหลาน

เรยกวาปฏจจสมปปนนธรรม.

72 73

๒.๕ ปฏจจสมปบาทสมทยวาร

อวชชาปจจยา สงขารา, สงขารปจจยา วญญาณ, วญญาณปจจยา นามรป, นามรปปจจยา

สฬายตน, สฬายตนปจจยา ผสโส, ผสสปจจยา เวทนา, เวทนาปจจยา ตณหา, ตณหาปจจยา อปาทาน,

อปาทานปจจยา ภโว, ภวปจจยา ชาต, ชาตปจจยา ชรามรณ โสกปรเทวทกขโทมนสสปายาสา สมภวนต,

เอวเมตสส เกวลสส ทกขกขนธสส สมทโย โหต.

(ส.น. ๑๖/๑ ปฏจจสมปบาทสตร)

อะวชชาปจจะยา สงขารา,

สงขาระปจจะยา วญญาณง,

วญญาณะปจจะยา นามะรปง,

นามะรปะปจจะยา สะฬายะตะนง,

สะฬายะตะนะปจจะยา ผสโส,

เพราะอวชชาเปนปจจย สงขารจงม,

เพราะสงขารเปนปจจย วญญาณจงม,

เพราะวญญาณเปนปจจย นามรปจงม,

เพราะนามรปเปนปจจย สฬายตนะจงม,

เพราะสฬายตนะเปนปจจย ผสสะจงม,

ผสสะปจจะยา เวทะนา,

เวทะนาปจจะยา ตณหา,

ตณหาปจจะยา อปาทานง,

อปาทานะปจจะยา ภะโว,

ภะวะปจจะยา ชาต,

ชาตปจจะยา ชะรามะระณง โสกะปรเทวะ-

ทกขะโทมะนสสปายาสา สมภะวนต,

เอวะเมตสสะ เกวะลสสะ ทกขกขนธสสะ สะมทะโย

โหต.

เพราะผสสะเปนปจจย เวทนาจงม,

เพราะเวทนาเปนปจจย ตณหาจงม,

เพราะตณหาเปนปจจย อปาทานจงม,

เพราะอปาทานเปนปจจย ภพจงม,

เพราะภพเปนปจจย ชาตจงม,

เพราะชาตเปนปจจย ชรามรณะ โสกะ ปรเทวะ

ทกข โทมนส และอปายาสะ จงม,

ความเกดขนแหงกองทกขทงมวลน ยอมม

ดวยประการฉะน.

74 75

๒.๖ ปฏจจสมปบาทนโรธวาร

อวชชาย เตวว อเสสวราคนโรธา สงขารนโรโธ, สงขารนโรธา วญญาณนโรโธ, วญญาณนโรธา

นามรปนโรโธ, นามรปนโรธา สฬายตนนโรโธ, สฬายตนนโรธา ผสสนโรโธ, ผสสนโรธา เวทนานโรโธ, เวทนา-

นโรธา ตณหานโรโธ, ตณหานโรธา อปาทานนโรโธ, อปาทานนโรธา ภวนโรโธ, ภวนโรธา ชาตนโรโธ,

ชาตนโรธา ชรามรณ โสกปรเทวทกขโทมนสสปายาสา นรชฌนต, เอวเมตสส เกวลสส ทกขกขนธสส

นโรโธ โหต.

(ส.น. ๑๖/๑ ปฏจจสมปบาทสตร)

อะวชชายะ ตเววะ อะเสสะวราคะนโรธา

สงขาระนโรโธ,

สงขาระนโรธา วญญาณะนโรโธ,

วญญาณะนโรธา นามะรปะนโรโธ,

เพราะความดบไมเหลอแหงอวชชานนแหละดวยวราคะ

ความดบสงขารจงม,

เพราะความดบสงขาร ความดบวญญาณจงม,

เพราะความดบวญญาณ ความดบนามรปจงม,

นามะรปะนโรธา สะฬายะตะนะนโรโธ,

สะฬายะตะนะนโรธา ผสสะนโรโธ,

ผสสะนโรธา เวทะนานโรโธ,

เวทะนานโรธา ตณหานโรโธ,

ตณหานโรธา อปาทานะนโรโธ,

อปาทานะนโรธา ภะวะนโรโธ,

ภะวะนโรธา ชาตนโรโธ,

ชาตนโรธา ชะรามะระณง

โสกะปะรเทวะทกขะโทมะนสสปายาสา นรชฌนต,

เอวะเมตสสะ เกวะลสสะ ทกขกขนธสสะ นโรโธ โหต.

เพราะความดบนามรป ความดบสฬายตนะจงม,

เพราะความดบสฬายตนะ ความดบผสสะจงม,

เพราะความดบผสสะ ความดบเวทนาจงม,

เพราะความดบเวทนา ความดบตณหาจงม,

เพราะความดบตณหา ความดบอปาทานจงม,

เพราะความดบอปาทาน ความดบภพจงม,

เพราะความดบภพ ความดบชาตจงม,

เพราะความดบชาต ชรามรณะ โสกะ ปรเทวะ ทกข

โทมนส และอปายาสะ จงดบ,

ความดบแหงกองทกขทงมวลน ยอมมดวยประการฉะน.

76 77

๒.๗ ขยายความองคปฏจจสมปบาท

ตตถ กตมา อวชชา, ทกเข อญญาณ, ทกขสมทเย อญญาณ, ทกขนโรเธ อญญาณ, ทกขนโรธคามนยา

ปฏปทาย อญญาณ, อย วจจต อวชชา.

ตตถ กตโม ปญญาภสงขาโร, กสลา เจตนา กามาวจรา รปาวจรา ทานมยา สลมยา ภาวนามยา,

อย วจจต ปญญาภสงขาโร.

ตตถ กตโม อปญญาภสงขาโร, อกสลา เจตนา กามาวจรา, อย วจจต อปญญาภสงขาโร. ตตถ

กตโม อาเนญชาภสงขาโร, กสลา เจตนา อรปาวจรา, อย วจจต อาเนญชาภสงขาโร.

ตตถ กตโม กายสงขาโร, กายสญเจตนา กายสงขาโร, วจสญเจตนา วจสงขาโร, มโนสญเจตนา

จตตสงขาโร, อเม วจจนต อวชชาปจจยา สงขารา.

ตตถ กตม สงขารปจจยา วญญาณ, จกขวญญาณ โสตวญญาณ ฆานวญญาณ ชวหาวญญาณ

กายวญญาณ มโนวญญาณ, อท วจจต สงขารปจจยา วญญาณ.

ตตถ กตม วญญาณปจจยา นามรป, อตถ นาม อตถ รป, ตตถ กตม นาม, เวทนากขนโธ

สญญากขนโธ สงขารกขนโธ, อท วจจต นาม, ตตถ กตม รป, จตตาโร มหาภตา จตนนญจ

มหาภตาน อปาทาย รป, อท วจจต รป, อต อทญจ นาม อทญจ รป, อท วจจต วญญาณปจจยา

นามรป.

ตตถ กตม นามรปปจจยา สฬายตน, จกขายตน โสตายตน ฆานายตน ชวหายตน กายายตน

มนายตน, อท วจจต นามรปปจจยา สฬายตน.

ตตถ กตโม สฬายตนปจจยา ผสโส, จกขสมผสโส โสตสมผสโส ฆานสมผสโส ชวหาสมผสโส

กายสมผสโส มโนสมผสโส, อย วจจต สฬายตนปจจยา ผสโส.

ตตถ กตมา ผสสปจจยา เวทนา, จกขสมผสสชา เวทนา โสตสมผสสชา เวทนา ฆานสมผสสชา

เวทนา ชวหาสมผสสชา เวทนา กายสมผสสชา เวทนา มโนสมผสสชา เวทนา, อย วจจต ผสสปจจยา

เวทนา.

ตตถ กตมา เวทนาปจจยา ตณหา, รปตณหา สททตณหา คนธตณหา รสตณหา โผฏพพตณหา

ธมมตณหา, อย วจจต เวทนาปจจยา ตณหา.

78 79

ตตถ กตม ตณหาปจจยา อปาทาน, กามปาทาน ทฏปาทาน สลพพตปาทาน อตตวาทปาทาน,

อท วจจต ตณหาปจจยา อปาทาน.

ตตถ กตโม อปาทานปจจยา ภโว, ภโว ทวเธน อตถ กมมภโว, อตถ อปปตตภโว, ตตถ กตโม

กมมภโว, ปญญาภสงขาโร อปญญาภสงขาโร อาเนญชาภสงขาโร, อย วจจต กมมภโว, สพพมป

ภวคามกมม กมมภโว.

ตตถ กตโม อปปตตภโว, กามภโว รปภโว อรปภโว สญญาภโว อสญญาภโว เนวสญญานา-

สญญาภโว เอกโวการภโว จตโวการภโว ปญจโวการภโว, อย วจจต อปปตตภโว, อต อยญจ

กมมภโว อยญจ อปปตตภโว, อย วจจต อปาทานปจจยา ภโว.

ตตถ กตมา ภวปจจยา ชาต, ยา เตส เตส สตตาน ตมห ตมห สตตนกาเย ชาต สญชาต

โอกกนต อภนพพตต, ขนธาน ปาตภาโว อายตนาน ปฏลาโภ, อย วจจต ภวปจจยา ชาต.

ตตถ กตม ชาตปจจยา ชรามรณ, อตถ ชรา, อตถ มรณ, ตตถ กตมา ชรา, ยา เตส เตส

สตตาน ตมห ตมห สตตนกาเย ชรา ชรณตา ขณฑจจ ปาลจจ วลตตจตา อายโน สหาน

อนทรยาน ปรปาโก, อย วจจต ชรา.

ตตถ กตม มรณ, ยา เตส เตส สตตาน ตมหา ตมหา สตตนกายา จต จวนตา เภโท

อนตรธาน มจจ มรณ กาลกรยา, ขนธาน เภโท กเฬวรสส นกเขโป ชวตนทรยสส อปจเฉโท, อท

วจจต มรณ, อต อยญจ ชรา อทญจ มรณ, อท วจจต ชาตปจจยา ชรามรณ.

ตตถ กตโม โสโก, ญาตพยสเนน วา ผฏสส โภคพยสเนน วา ผฏสส โรคพยสเนน วา ผฏสส

สลพยสเนน วา ผฏสส ทฏพยสเนน วา ผฏสส, อญญตรญญตเรน พยสเนน สมนนาคตสส

อญญตรญญตเรน ทกขธมเมน ผฏสส, โสโก โสจนา โสจตตต อนโตโสโก อนโตปรโสโก เจตโส

ปรชฌายนา โทมนสส โสกสลล, อย วจจต โสโก.

ตตถ กตโม ปรเทโว. ญาตพยสเนน วา ผฏสส โภคพยสเนน วา ผฏสส โรคพยสเนน วา

ผฏสส สลพยสเนน วา ผฏสส ทฏพยสเนน วา ผฏสส, อญญตรญญตเรน พยสเนน สมนนาคตสส

อญญตรญญตเรน ทกขธมเมน ผฏสส, อาเทโว ปรเทโว อาเทวนา ปรเทวนา อาเทวตตต ปรเทวตตต

วาจา ปลาโป วปปลาโป ลาลโป ลาลปนา ลาลปตตต, อย วจจต ปรเทโว.

ตตถ กตม ทกข, ย กายก อสาต กายก ทกข กายสมผสสช อสาต ทกข เวทยต,

กายสมผสสชา อสาตา ทกขา เวทนา, อท วจจต ทกข.

80 81

ตตถ กตม โทมนสส, ย เจตสก อสาต เจตสก ทกข เจโตสมผสสช อสาต ทกข เวทยต,

เจโตสมผสสชา อสาตา ทกขา เวทนา, อท วจจต โทมนสส.

ตตถ กตโม อปายาโส, ญาตพยสเนน วา ผฏสส โภคพยสเนน วา ผฏสส โรคพยสเนน วา

ผฏสส สลพยสเนน วา ผฏสส ทฏพยสเนน วา ผฏสส, อญญตรญญตเรน พยสเนน สมนนาคตสส

อญญตรญญตเรน ทกขธมเมน ผฏสส, อายาโส อปายาโส อายาสตตต อปายาสตตต, อย วจจต

อปายาโส.

เอวเมตสส เกวลสส ทกขกขนธสส สมทโย โหตต เอวเมตสส เกวลสส ทกขกขนธสส สงคต โหต,

สมาคโม โหต, สโมธาน โหต, ปาตภาโว โหต, เตน วจจต “เอวเมตสส เกวลสส ทกขกขนธสส

สมทโย โหต”ต.

(อภ.ว. ๓๕/๒๔๒ ปฏจจสมปบาทวภงค สตตนตภาชนย)

(๑) อวชชา

ตตถะ กะตะมา อะวชชา,

ทกเข อญญาณง,

ทกขะสะมทะเย อญญาณง,

ทกขะนโรเธ อญญาณง,

ทกขะนโรธะคามนยา ปะฏปะทายะ อญญาณง,

อะยง วจจะต อะวชชา.

บรรดาปจจยาการเหลาน อวชชาเปนอยางไร,

ความไมรในทกข,

ความไมรในทกขสมทย,

ความไมรในทกขนโรธ,

ความไมรในทกขนโรธคามนปฏปทา,

นเรยกวาอวชชา.

82 83

(๒) สงขาร

ตตถะ กะตะเม

อะวชชาปจจะยา สงขารา,

ปญญาภสงขาโร,

อะปญญาภสงขาโร,

อาเนญชาภสงขาโร,

กายะสงขาโร,

วะจสงขาโร,

จตตะสงขาโร,

ในปจจยาการเหลานน

เพราะอวชชาเปนปจจย สงขารจงม เปนอยางไร,

ปญญาภสงขาร

อะปญญาภสงขาร

อาเนญชาภสงขาร

กายสงขาร

วจสงขาร

จตตสงขาร

ตตถะ กะตะโม ปญญาภสงขาโร,

กสะลา เจตะนา กามาวะจะรา รปาวะจะรา,

ทานะมะยา สละมะยา ภาวะนามะยา,

อะยง วจจะต ปญญาภสงขาโร,

ตตถะ กะตะโม อะปญญาภสงขาโร,

อะกสะลา เจตะนา กามาวะจะรา,

อะยง วจจะต อะปญญาภสงขาโร,

ตตถะ กะตะโม อาเนญชาภสงขาโร,

กสะลา เจตะนา อะรปาวะจะรา,

อะยง วจจะต อาเนญชาภสงขาโร,

บรรดาสงขารเหลานน ปญญาภสงขาร เปนอยางไร,

เจตนาทเปนกศลซงเปนกามาวจร เปนรปาวจร

สำเรจดวยทาน สำเรจดวยศล และสำเรจดวยภาวนา,

นเรยกวา ปญญาภสงขาร,

บรรดาสงขารเหลานน อปญญาภสงขาร เปนอยางไร,

เจตนาทเปนอกศลซงเปนกามาวจร,

นเรยกวา อปญญาภสงขาร,

บรรดาสงขารเหลานน อาเนญชาภสงขาร เปนอยางไร,

เจตนาทเปนกศลซงเปนอรปาวจร,

นเรยกวา อาเนญชาภสงขาร,

84 85

ตตถะ กะตะโม กายะสงขาโร,

กายะสญเจตะนา กายะสงขาโร,

วะจสญเจตะนา วะจสงขาโร,

มะโนสญเจตะนา จตตะสงขาโร,

อเม วจจนต อะวชชาปจจะยา สงขารา.

บรรดาสงขารเหลานน, กายสงขารเปนตน

เปนอยางไร,

กายสญเจตนาเปนกายสงขาร,

วจสญเจตนาเปนวจสงขาร,

มโนสญเจตนาเปนจตตสงขาร,

เหลานเรยกวา เพราะอวชชาเปนปจจย สงขารจงม.

(๓) วญญาณ

ตตถะ กะตะมง

สงขาระปจจะยา วญญาณง,

จกขวญญาณง โสตะวญญาณง ฆานะวญญาณง

ชวหาวญญาณง กายะวญญาณง มะโนวญญาณง,

อทง วจจะต สงขาระปจจะยา วญญาณง.

บรรดาปจจยาการเหลานน

เพราะสงขารเปนปจจย วญญาณจงม เปนอยางไร,

จกขวญญาณ โสตวญญาณ ฆานวญญาณ

ชวหาวญญาณ กายวญญาณ และมโนวญญาณ,

นเรยกวา เพราะสงขารเปนปจจย วญญาณจงม.

86 87

(๔) นามรป

ตตถะ กะตะมง

วญญาณะปจจะยา นามะรปง,

อตถ นามง,

อตถ รปง,

ตตถะ กะตะมง นามง,

เวทะนากขนโธ สญญากขนโธ สงขารกขนโธ,

อทง วจจะต นามง,

ตตถะ กะตะมง รปง,

บรรดาปจจยาการเหลานน

เพราะวญญาณเปนปจจย นามรปจงม เปนอยางไร,

นามมอย,

รปมอย,

บรรดานามและรปนน นามเปนอยางไร,

เวทนาขนธ สญญาขนธ และสงขารขนธ,

นเรยกวา นาม,

บรรดานามและรปนน รปเปนอยางไร,

จตตาโร มะหาภตา จะตนนญจะ

มะหาภตานง อปาทายะ รปง,

อทง วจจะต รปง,

อต อทญจะ นามง อทญจะ รปง,

อทง วจจะต วญญาณะปจจะยา นามะรปง.

มหาภตรป ๔ และรปทอาศยมหาภตรป ๔,

นเรยกวารป,

นามนดวย รปนดวย ดงทกลาวมาน,

นเรยกวา เพราะวญญาณเปนปจจย นามรปจงม.

88 89

(๕) สฬายตนะ

ตตถะ กะตะมง

นามะรปะปจจะยา สะฬายะตะนง,

จกขายะตะนง โสตายะตะนง ฆานายะตะนง

ชวหายะตะนง กายายะตะนง มะนายะตะนง,

อทง วจจะต นามะรปปจจะยา สะฬายะตะนง.

บรรดาปจจยาการเหลานน

เพราะนามรปเปนปจจย สฬายตนะจงม เปนอยางไร,

จกขายตนะ โสตายตนะ ฆานายตนะ

ชวหายตนะ กายายตนะ และมนายตนะ

นเรยกวา เพราะนามรปเปนปจจย สฬายตนะจงม.

(๖) ผสสะ

ตตถะ กะตะโม

สะฬายะตะนะปจจะยา ผสโส,

จกขสมผสโส โสตะสมผสโส ฆานะสมผสโส

ชวหาสมผสโส กายะสมผสโส มะโนสมผสโส,

อะยง วจจะต สะฬายะตะนะปจจะยา ผสโส.

บรรดาปจจยาการเหลานน

เพราะสฬายตนะเปนปจจย ผสสะจงม เปนอยางไร,

จกขสมผส โสตสมผส ฆานสมผส

ชวหาสมผส กายสมผส และมโนสมผส,

นเรยกวา เพราะสฬายตนะเปนปจจย ผสสะจงม.

90 91

(๗) เวทนา

ตตถะ กะตะมา

ผสสะปจจะยา เวทะนา,

จกขสมผสสะชา เวทะนา,

โสตะสมผสสะชา เวทะนา,

ฆานะสมผสสะชา เวทะนา,

ชวหาสมผสสะชา เวทะนา,

กายะสมผสสะชา เวทะนา,

มะโนสมผสสะชา เวทะนา,

อะยง วจจะต ผสสะปจจะยา เวทะนา.

บรรดาปจจยาการเหลานน

เพราะผสสะเปนปจจย เวทนาจงม เปนอยางไร,

เวทนาทเกดจากจกขสมผส,

เวทนาทเกดจากโสตสมผส,

เวทนาทเกดจากฆานสมผส,

เวทนาทเกดจากชวหาสมผส,

เวทนาทเกดจากกายสมผส,

เวทนาทเกดจากมโนสมผส,

นเรยกวา เพราะผสสะเปนปจจย เวทนาจงม.

(๘) ตณหา

ตตถะ กะตะมา

เวทะนาปจจะยา ตณหา,

รปะตณหา สททะตณหา คนธะตณหา

ระสะตณหา โผฏฐพพะตณหา ธมมะตณหา,

อะยง วจจะต เวทะนาปจจะยา ตณหา.

บรรดาปจจยาการเหลานน

เพราะเวทนาเปนปจจย ตณหาจงม เปนอยางไร,

รปตณหา สททตณหา คนธตณหา

รสตณหา โผฏฐพพตณหา และธมมตณหา,

นเรยกวา เพราะเวทนาเปนปจจย ตณหาจงม.

92 93

(๙) อปาทาน

ตตถะ กะตะมง

ตณหาปจจะยา อปาทานง,

กามปาทานง ทฏปาทานง

สลพพะตปาทานง อตตะวาทปาทานง,

อทง วจจะต ตณหาปจจะยา อปาทานง.

บรรดาปจจยาการเหลานน

เพราะตณหาเปนปจจย อปาทานจงม เปนอยางไร,

กามปาทาน ทฏฐปาทาน

สลพพตปาทาน และอตตวาทปาทาน,

นเรยกวา เพราะตณหาเปนปจจย อปาทานจงม.

(๑๐) ภว

ตตถะ กะตะโม

อปาทานะปจจะยา ภะโว,

ภะโว ทวเธนะ,

อตถ กมมะภะโว,

อตถ อปะปตตภะโว,

ตตถะ กะตะโม กมมะภะโว,

ปญญาภสงขาโร อะปญญาภสงขาโร

อาเนญชาภสงขาโร,

บรรดาปจจยาการเหลานน

เพราะอปาทานเปนปจจย ภพจงม เปนอยางไร,

ภพม ๒ สวน,

คอกรรมภพมอย,

อปปตตภพมอย,

บรรดาภพ ๒ นน กรรมภพเปนอยางไร,

ปญญาภสงขาร อปญญาภสงขาร

และอาเนญชาภสงขาร,

94 95

อะยง วจจะต กมมะภะโว,

สพพมป ภะวะคามกมมง กมมะภะโว,

ตตถะ กะตะโม อปะปตตภะโว,

กามะภะโว รปะภะโว อะรปะภะโว,

สญญาภะโว อะสญญาภะโว

เนวะสญญานาสญญาภะโว,

เอกะโวการะภะโว จะตโวการะภะโว

ปญจะโวการะภะโว,

นเรยกวา กรรมภพ,

กรรมทเปนเหตใหไปสภพแมทงหมด เรยกวากรรมภพ,

บรรดาภพ ๒ นน อปปตตภพเปนอยางไร,

กามภพ รปภพ อรปภพ,

สญญาภพ อสญญาภพ

เนวสญญานาสญญาภพ,

เอกโวการภพ จตโวการภพ

ปญจโวการภพ,

อะยง วจจะต อปะปตตภะโว,

อต อะยญจะ กมมะภะโว อะยญจะ อปะปตตภะโว,

อะยง วจจะต อปาทานะปจจะยา ภะโว.

นเรยกวา อปปตตภพ,

กรรมภพนดวย อปปตตภพนดวย ดงทกลาวมาน,

นเรยกวา เพราะอปาทานเปนปจจย ภพจงม.

96 97

(๑๑) ชาต

ตตถะ กะตะมา

ภะวะปจจะยา ชาต,

ยา เตสง เตสง สตตานง ตมห ตมห สตตะนกาเย

ชาต สญชาต โอกกนต อะภนพพตต,

ขนธานง ปาตภาโว,

อายะตะนานง ปะฏลาโภ,

อะยง วจจะต ภะวะปจจะยา ชาต.

บรรดาปจจยาการเหลานน

เพราะภพเปนปจจย ชาตจงม เปนอยางไร,

ความเกด ความเกดพรอม ความหยงลง ความบงเกดเฉพาะ

ของสตวทงหลายเหลานนๆ ในหมสตวนนๆ,

ความปรากฏแหงขนธทงหลาย,

ความไดอายตนะทงหลาย,

นเรยกวา เพราะภพเปนปจจย ชาตจงม.

(๑๒) ชรามรณะ

ตตถะ กะตะมง

ชาตปจจะยา ชะรามะระณง,

อตถ ชะรา,

อตถ มะระณง,

ตตถะ กะตะมา ชะรา,

ยา เตสง เตสง สตตานง ตมห ตมห

สตตะนกาเย ชะรา ชระณะตา,

บรรดาปจจยาการเหลานน

เพราะชาตเปนปจจย ชรามรณะจงม เปนอยางไร,

ชรามอย,

มรณะมอย,

บรรดาชราและมรณะนน ชราเปนอยางไร,

ความแก ความครำครา ของสตวทงหลายเหลานนๆ

ในหมสตวนนๆ,

98 99

ขณฑจจง,

ปาลจจง,

วะลตตะจะตา,

อายโน สงหาน,

อนทรยานง ปะรปาโก,

อะยง วจจะต ชะรา,

ตตถะ กะตะมง มะระณง,

ยา เตสง เตสง สตตานง ตมหา ตมหา

สตตะนกายา จต จะวะนะตา,

ความมฟนหก,

ความมผมหงอก,

ความมหนงเหยวยน,

ความเสอมแหงอาย,

ความแกหงอมแหงอนทรยทงหลาย,

นเรยกวา ชรา,

บรรดาชราและมรณะนน มรณะ เปนอยางไร,

ความจต ความเคลอนไป ของสตวทงหลายเหลานนๆ

จากหมสตวนนๆ,

เภโท,

อนตะระธานง,

มจจ มะระณง,

กาละกรยา,

ขนธานง เภโท,

กะเฬวะรสสะ นกเขโป,

ชวตนทรยสสะ อปจเฉโท,

อทง วจจะต มะระณง,

อต อะยญจะ ชะรา อทญจะ มะระณง,

อทง วจจะต ชาตปจจะยา ชะรามะระณง.

ความทำลายไป,

ความหายไป,

มฤตยกลาวคอความตาย,

การทำกาละ,

ความแตกแหงขนธทงหลาย,

ความทอดทงรางกาย,

ความตดขาดแหงชวตนทรย,

นเรยกวา มรณะ,

ชรานดวย มรณะนดวย ดงทกลาวมาน,

นเรยกวา เพราะชาตเปนปจจย ชรามรณะจงม.

100 101

ตตถะ กะตะโม โสโก,

ญาตพยะสะเนนะ วา ผฏฐสสะ,

โภคะพยะสะเนนะ วา ผฏฐสสะ,

โรคะพยะสะเนนะ วา ผฏฐสสะ,

สละพยะสะเนนะ วา ผฏฐสสะ,

ทฏฐพยะสะเนนะ วา ผฏฐสสะ,

อญญะตะรญญะตะเรนะ พยะสะเนนะ

สะมนนาคะตสสะ,

อญญะตะรญญะตะเรนะ ทกขะธมเมนะ ผฏฐสสะ,

โสโก โสจะนา โสจตตะตง,

อนโตโสโก,

อนโตปะรโสโก,

บรรดาธรรมเหลานน โสกะเปนอยางไร,

สำหรบบคคลผถกความเสอมญาตกระทบเอาแลว,

ถกความเสอมโภคทรพยกระทบเอาแลว,

ถกความเสอมเกยวดวยโรคกระทบเอาแลว,

ถกความเสอมศลกระทบเอาแลว,

ถกความเสอมทฏฐกระทบเอาแลว,

หรอบคคลผประกอบดวยความเสอมอยางใด

อยางหนง,

ถกเหตแหงทกขอยางใดอยางหนงกระทบเอาแลว,

ความเศราโศก กรยาทเศราโศก ภาวะทเศราโศก,

ความแหงผากภายใน,

ความแหงกรอบภายใน,

เจตะโส ปะรชฌายะนา,

โทมะนสสง,

โสกะสลลง,

อะยง วจจะต โสโก.

ตตถะ กะตะโม ปะรเทโว,

ญาตพยะสะเนนะ วา ผฏฐสสะ,

โภคะพยะสะเนนะ วา ผฏฐสสะ,

โรคะพยะสะเนนะ วา ผฏฐสสะ,

สละพยะสะเนนะ วา ผฏฐสสะ,

ทฏฐพยะสะเนนะ วา ผฏฐสสะ,

อญญะตะรญญะตะเรนะ พยะสะเนนะ สะมนนาคะตสสะ,

ความไหมเกรยมแหงใจ,

ความโทมนส,

ลกศรคอความโศก,

นเรยกวา โสกะ.

บรรดาธรรมเหลานน ปรเทวะเปนอยางไร,

สำหรบบคคลผถกความเสอมญาตกระทบเอาแลว,

ถกความเสอมโภคทรพยกระทบเอาแลว,

ถกความเสอมเกยวดวยโรคกระทบเอาแลว,

ถกความเสอมศลกระทบเอาแลว,

ถกความเสอมทฏฐกระทบเอาแลว,

หรอบคคลผประกอบดวยความเสอมอยางใดอยางหนง,

102 103

อญญะตะรญญะตะเรนะ ทกขะธมเมนะ ผฏฐสสะ,

อาเทโว ปะรเทโว,

อาเทวะนา ปะรเทวะนา,

อาเทวตตตง ปะรเทวตตตง,

วาจา ปะลาโป วปปะลาโป,

ลาละโป ลาละปะนา ลาละปตตตง,

อะยง วจจะต ปะรเทโว,

ตตถะ กะตะมง ทกขง,

ยง กายกง อะสาตง,

กายกง ทกขง,

ถกเหตแหงทกขอยางใดอยางหนงกระทบเอาแลว,

ความรองไห ความครำครวญ,

กรยาทรองไห กรยาทครำครวญ,

ภาวะทรองไห ภาวะทครำครวญ,

ความบนถง ความพรำเพอ ความรำไห,

ความพไรรำพน กรยาทพไรรำพน ภาวะทพไรรำพน,

นเรยกวา ปรเทวะ,

บรรดาธรรมเหลานน ทกขเปนอยางไร,

คอ ความไมสำราญทางกาย,

ความทกขทางกาย,

กายะสมผสสะชง อะสาตง ทกขง เวทะยตง,

กายะสมผสสะชา อะสาตา ทกขา เวทะนา,

อทง วจจะต ทกขง.

ตตถะ กะตะมง โทมะนสสง,

ยง เจตะสกง อะสาตง,

เจตะสกง ทกขง,

เจโตสมผสสะชง อะสาตง ทกขง เวทะยตง,

อทง วจจะต โทมะนสสง.

ความเสวยอารมณทไมสำราญเปนทกข อนเกดจาก

กายสมผส,

กรยาเสวยอารมณทไมสำราญเปนทกข อนเกดจาก

กายสมผส,

นเรยกวา ทกข.

บรรดาธรรมเหลานน โทมนสเปนอยางไร,

คอความไมสำราญทางใจ,

ความทกขทางใจ,

ความเสวยอารมณทไมสำราญเปนทกข อนเกดจาก

เจโตสมผส,

นเรยกวา โทมนส.

104 105

ตตถะ กะตะโม อปายาโส,

ญาตพยะสะเนนะ วา ผฏฐสสะ,

โภคะพยะสะเนนะ วา ผฏฐสสะ,

โรคะพยะสะเนนะ วา ผฏฐสสะ,

สละพยะสะเนนะ วา ผฏฐสสะ,

ทฏฐพยะสะเนนะ วา ผฏฐสสะ,

อญญะตะรญญะตะเรนะ พยะสะเนนะ

สะมนนาคะตสสะ,

บรรดาธรรมเหลานน อปายาสเปนอยางไร,

สำหรบบคคลผถกความเสอมญาตกระทบเอาแลว,

ถกความเสอมโภคทรพยกระทบเอาแลว,

ถกความเสอมเกยวดวยโรคกระทบเอาแลว,

ถกความเสอมศลกระทบเอาแลว,

ถกความเสอมทฏฐกระทบเอาแลว,

หรอบคคลผประกอบดวยความเสอมอยางใดอยางหนง,

อญญะตะรญญะตะเรนะ ทกขะธมเมนะ ผฏฐสสะ,

อายาโส อปายาโส อายาสตตตง อปายาสตตตง,

อะยง วจจะต อปายาโส.

เอวะเมตสสะ เกวะลสสะ ทกขกขนธสสะ

สะมทะโย โหตต, เอวะเมตสสะ เกวะลสสะ

ทกขกขนธสสะ สงคะต โหต, สะมาคะโม โหต,

สะโมธานง โหต, ปาตภาโว โหต,

เตนะ วจจะต “เอวะเมตสสะ เกวะลสสะ

ทกขกขนธสสะ สะมทะโย โหต”ต.

ถกเหตแหงทกขอยางใดอยางหนงกระทบเอาแลว,

ความแคน ความคบแคน ภาวะทแคน ภาวะทคบแคน,

นเรยกวา อปายาส.

คำวา ความเกดขนแหงกองทกขทงมวลน

ยอมมดวยประการฉะน, อธบายวา ความไปรวม

ความมารวม ความประชมรวม, ความปรากฏขน

แหงกองทกขลวนๆ ยอมมดวยอาการอยางน,

เพราะฉะนน จงเรยกวา ความเกดขนแหงกองทกข

ทงมวลน ยอมมดวยประการฉะน ดงนแล.

106 107

อตถ ภกขะเว ตะทายะตะนง,

ยตถะ เนวะ ปะฐว นะ อาโป

นะ เตโช นะ วาโย,

นะ อากาสานญจายะตะนง,

ดกอนภกษทงหลาย อายตนะนนมอย,

ซงในอายตนะนน ปฐวธาตไมม อาโปธาตไมม

เตโชธาตไมม วาโยธาตไมม,

อากาสานญจายตนะไมม,

๒.๘ นพพาน

อตถ ภกขเว ตทายตน, ยตถ เนว ปว น อาโป น เตโช น วาโย, น อากาสานญจายตน น

วญญาณญจายตน น อากญจญญายตน น เนวสญญานาสญญายตน, นาย โลโก น ปรโลโก, น อโภ

จนทมสรยา, ตตรปาห ภกขเว เนว อาคต วทาม น คต น ต น จต น อปปตต, อปปตฏ อปปวตต

อนารมมณเมว ต. เอเสวนโต ทกขสส.

(ข.อ. ๒๕/๗๑ ปมนพพานปฏสงยตตสตร)

นะ วญญาณญจายะตะนง,

นะ อากญจญญายะตะนง,

นะ เนวะสญญานาสญญายะตะนง,

นายง โลโก นะ ปะระโลโก

นะ อโภ จนทมะสรยา

ตตระปาหง ภกขะเว เนวะ อาคะตง วะทาม,

นะ คะตง นะ ฐตง นะ จตง นะ อปะปตตง,

อปปะตฏฐง อปปะวตตง อะนารมมะณะเมวะ ตง,

เอเสวนโต ทกขสสะ.

วญญาณญจายตนะไมม,

อากญจญญายตนะไมม,

เนวสญญานาสญญายตนะไมม,

โลกนไมม โลกอนไมม

ดวงจนทรและดวงอาทตยทงสองไมม

ดกอนภกษทงหลาย และในอายตนะนน เราไมกลาว

ซงการมา

ไมกลาวซงการไป ไมกลาวซงการตงอย ไมกลาวซงจต

ไมกลาวซงอบต,

อายตนะนนเปนสงไมมทตง ไมมความเปนไป

ไมมอารมณอะไรๆ เปนทยดเหนยว,

นแลเปนทสดแหงทกข.

108 109

๒.๙ ธรรมนยาม

อปปาทา วา ภกขเว ตถาคตาน อนปปาทา วา ตถาคตาน, ตาว สา ธาต ธมมฏตตา

ธมมนยามตา “สพเพ สงขารา อนจจา”ต, ต ตถาคโต อภสมพชฌต อภสเมต, อภสมพชฌตวา

อภสเมตวา อาจกขต เทเสต ปญญาเปต ปฏเปต ววรต วภชต อตตานกโรต “สพเพ สงขารา อนจจา”ต.

อปปาทา วา ภกขเว ตถาคตาน อนปปาทา วา ตถาคตาน, ตาว สา ธาต ธมมฏตตา ธมมนยามตา

“สพเพ สงขารา ทกขา”ต. ต ตถาคโต อภสมพชฌต อภสเมต, อภสมพชฌตวา อภสเมตวา อาจกขต

เทเสต ปญญาเปต ปฏเปต ววรต วภชต อตตานกโรต “สพเพ สงขารา ทกขา”ต.

อปปาทา วา ภกขเว ตถาคตาน อนปปาทา วา ตถาคตาน, ตาว สา ธาต ธมมฏตตา ธมมนยามตา

“สพเพ ธมมา อนตตา”ต, ต ตถาคโต อภสมพชฌต อภสเมต, อภสมพชฌตวา อภสเมตวา อาจกขต

เทเสต ปญญาเปต ปฏเปต ววรต วภชต อตตานกโรต “สพเพ ธมมา อนตตา”ต.

(อ.ตก. ๒๐/๑๓๗ อปปาทาสตร)

อปปาทา วา ภกขะเว

ตะถาคะตานง

อะนปปาทา วา ตะถาคะตานง,

ฐตาวะ สา ธาต,

ธมมฏฐตะตา,

ธมมะนยามะตา,

“สพเพ สงขารา อะนจจา”ต,

ตง ตะถาคะโต อะภสมพชฌะต อะภสะเมต,

อะภสมพชฌตวา อะภสะเมตวา,

อาจกขะต เทเสต,

ดกอนภกษทงหลาย

เพราะความเกดขนของตถาคตทงหลายกตาม

หรอเพราะความไมเกดขนของพระตถาคตทงหลายกตาม,

ธาตนนเปนสงทดำรงอยแลวทเดยว,

เปนความตงอยตามธรรม,

เปนกฎเกณฑแหงธรรม,

คอ สงขารทงหลายทงปวงไมเทยง,

ตถาคตยอมตรสร ยอมบรรลธาตนน,

ครนตรสรแลว บรรลแลว,

ยอมบอก ยอมแสดง,

110 111

ปญญาเปต ปฏฐะเปต,

ววะระต วภะชะต,

อตตานกะโรต,

“สพเพ สงขารา อะนจจา”ต,

อปปาทา วา ภกขะเว ตะถาคะตานง

อะนปปาทา วา ตะถาคะตานง,

ฐตาวะ สา ธาต,

ธมมฏฐตะตา,

ธมมะนยามะตา,

“สพเพ สงขารา ทกขา”ต,

ยอมบญญต ยอมตงขนไว,

ยอมเปดเผย ยอมจำแนก,

ยอมทำใหงาย,

วา “สงขารทงหลายทงปวงไมเทยง”,

ดกอนภกษทงหลาย เพราะความเกดขน

ของพระตถาคตทงหลายกตาม หรอเพราะความ

ไมเกดขนของพระตถาคตทงหลายกตาม,

ธาตนนเปนสงทดำรงอยแลวทเดยว,

เปนความตงอยตามธรรม,

เปนกฎเกณฑแหงธรรม,

คอ “สงขารทงหลายทงปวงเปนทกข”,

ตง ตะถาคะโต อะภสมพชฌะต อะภสะเมต,

อะภสมพชฌตวา อะภสะเมตวา,

อาจกขะต เทเสต,

ปญญาเปต ปฏฐะเปต,

ววะระต วภะชะต,

อตตานกะโรต,

“สพเพ สงขารา ทกขา”ต,

อปปาทา วา ภกขะเว ตะถาคะตานง

อะนปปาทา วา ตะถาคะตานง,

ฐตาวะ สา ธาต,

ตถาคตยอมตรสร ยอมบรรลธาตนน,

ครนตรสรแลว บรรลแลว,

ยอมบอก ยอมแสดง,

ยอมบญญต ยอมตงขนไว,

ยอมเปดเผย ยอมจำแนก,

ยอมทำใหงาย,

วา “สงขารทงหลายทงปวงเปนทกข”,

ดกอนภกษทงหลาย เพราะความเกดขนของ

พระตถาคตทงหลายกตาม หรอเพราะความไมเกดขน

ของพระตถาคตทงหลายกตาม,

ธาตนนเปนสงทดำรงอยแลวทเดยว,

112 113

ธมมฏฐตะตา,

ธมมะนยามะตา,

“สพเพ ธมมา อะนตตา”ต,

ตง ตะถาคะโต อะภสมพชฌะต อะภสะเมต,

อะภสมพชฌตวา อะภสะเมตวา,

อาจกขะต เทเสต,

ปญญาเปต ปฏฐะเปต,

ววะระต วภะชะต,

อตตานกะโรต,

“สพเพ ธมมา อะนตตา”ต.

เปนความตงอยตามธรรม,

เปนกฎเกณฑแหงธรรม ,

คอ “ธรรมทงหลายทงปวงเปนอนตตา”,

ตถาคตยอมตรสร ยอมบรรลธาตนน,

ครนตรสรแลว บรรลแลว,

ยอมบอก ยอมแสดง,

ยอมบญญต ยอมตงขนไว,

ยอมเปดเผย ยอมจำแนก,

ยอมทำใหงาย,

วา “ธรรมทงหลายทงปวงเปนอนตตา”.

ฉนทะมละกา สพเพ ธมมา,

มะนะสการะสมภะวา สพเพ ธมมา,

ผสสะสะมทะยา สพเพ ธมมา,

เวทะนาสะโมสะระณา สพเพ ธมมา,

สะมาธปะมขา สพเพ ธมมา,

สะตาธปะเตยยา สพเพ ธมมา,

ธรรมทงหลายทงปวงมฉนทะเปนมล,

ธรรมทงหลายทงปวงมมนสการเปนแดนเกด,

ธรรมทงหลายทงปวงมผสสะเปนเหตเกด,

ธรรมทงหลายทงปวงมเวทนาเปนทประชม,

ธรรมทงหลายทงปวงมสมาธเปนประมข,

ธรรมทงหลายทงปวงมสตเปนใหญ,

๒.๑๐ หลกแหงธรรมทงปวง

ฉนทมลกา สพเพ ธมมา, มนสการสมภวา สพเพ ธมมา, ผสสสมทยา สพเพ ธมมา, เวทนาสโมสรณา

สพเพ ธมมา, สมาธปมขา สพเพ ธมมา, สตาธปเตยยา สพเพ ธมมา, ปญญตตรา สพเพ ธมมา,

วมตตสารา สพเพ ธมมา, อมโตคธา สพเพ ธมมา, นพพานปรโยสานา สพเพ ธมมา.

(อ.ทสก. ๒๔/๕๘ มลกสตร)

114 115

ปญญตตะรา สพเพ ธมมา,

วมตตสารา สพเพ ธมมา,

อะมะโตคะธา สพเพ ธมมา,

นพพานะปะรโยสานา สพเพ ธมมา.

ธรรมทงหลายทงปวงมปญญาเปนยอด,

ธรรมทงหลายทงปวงมวมตตเปนแกน,

ธรรมทงหลายทงปวงมอมตะเปนทหยงลง,

ธรรมทงหลายทงปวงมนพพานเปนทสด.

๒.๑๑ อรยสจ ๔

จตตารมาน ภกขเว ตถาน อวตถาน อนญญถาน, กตมาน จตตาร, “อท ทกขน”ต ภกขเว ตถเมต

อวตถเมต อนญญถเมต, “อย ทกขสมทโย”ต ตถเมต อวตถเมต อนญญถเมต, “อย ทกขนโรโธ”ต ตถเมต

อวตถเมต อนญญถเมต, “อย ทกขนโรธคามน ปฏปทา”ต ตถเมต อวตถเมต อนญญถเมต, อมาน โข

ภกขเว จตตาร ตถาน อวตถาน อนญญถาน.

ตสมาตห ภกขเว “อท ทกขน”ต โยโค กรณโย, “อย ทกขสมทโย”ต โยโค กรณโย, “อย

ทกขนโรโธ”ต โยโค กรณโย, “อย ทกขนโรธคามน ปฏปทา”ต โยโค กรณโย.

(ส.ม. ๑๙/๑๐๙๐ ตถสตร)

จตตารมาน ภกขะเว,

ตะถาน,

อะวตะถาน,

อะนญญะถาน,

ดกอนภกษทงหลาย ความจรง ๔ ประการเหลาน,

เปนเชนนนเอง,

ไมเพยนจากความเปนเชนนน,

ไมเปนอยางอน,

116 117

กะตะมาน จตตาร,

“อทง ทกขน”ต ภกขะเว,

ตะถะเมตง,

อะวตะถะเมตง,

อะนญญะถะเมตง,

“อะยง ทกขะสะมทะโย”ต,

ตะถะเมตง,

อะวตะถะเมตง,

อะนญญะถะเมตง,

๔ ประการอะไรบาง,

ดกอนภกษทงหลาย ความจรงวา นเปนทกข,

นเปนสงทเปนเชนนนเอง,

นเปนสงไมเพยนจากความเปนเชนนน,

นเปนสงทไมเปนอยางอน,

ความจรงวา นเปนทกขสมทย,

นเปนสงทเปนเชนนนเอง,

นเปนสงไมเพยนจากความเปนเชนนน,

นเปนสงทไมเปนอยางอน,

“อะยง ทกขะนโรโธ”ต,

ตะถะเมตง,

อะวตะถะเมตง,

อะนญญะถะเมตง,

“อะยง ทกขะนโรธะคามน ปะฏปะทา”ต,

ตะถะเมตง,

อะวตะถะเมตง,

อะนญญะถะเมตง,

อมาน โข ภกขะเว จตตาร

ตะถาน,

ความจรงวา นเปนทกขนโรธ,

นเปนสงทเปนเชนนนเอง,

นเปนสงไมเพยนจากความเปนเชนนน,

นเปนสงทไมเปนอยางอน,

ความจรงวา นเปนทกขนโรธคามนปฏปทา,

นเปนสงทเปนเชนนนเอง,

นเปนสงไมเพยนจากความเปนเชนนน,

นเปนสงทไมเปนอยางอน,

ดกอนภกษทงหลาย ความจรง ๔ ประการเหลานแล,

เปนเชนนนเอง,

118 119

อะวตะถาน,

อะนญญะถาน,

ตสมาตหะ ภกขะเว,

“อทง ทกขน”ต โยโค กะระณโย,

“อะยง ทกขะสะมทะโย”ต โยโค กะระณโย,

“อะยง ทกขะนโรโธ”ต โยโค กะระณโย,

“อะยง ทกขะนโรธะคามน ปะฏปะทา”ต

โยโค กะระณโย.

ไมเพยนจากความเปนเชนนน,

ไมเปนอยางอน,

ดกอนภกษทงหลาย เพราะเหตนน,

การประกอบความเพยร เพอรตามความเปนจรงวา

นเปนทกข อนเธอทงหลายพงกระทำ,

การประกอบความเพยร เพอรตามความเปนจรงวา

นเปนทกขสมทย อนเธอทงหลายพงกระทำ,

การประกอบความเพยร เพอรตามความเปนจรงวา

นเปนทกขนโรธ อนเธอทงหลายพงกระทำ,

การประกอบความเพยร เพอรตามความเปนจรงวา

นเปนทกขนโรธคามนปฏปทา อนเธอทงหลายพงกระทำ.

๒.๑๒ กจในอรยสจ

จตตารมาน ภกขเว อรยสจจาน , กตมาน จตตาร , ทกข อรยสจจ ทกขสมทโย อรยสจจ

ทกขนโรโธ อรยสจจ ทกขนโรธคามน ปฏปทา อรยสจจ, อมาน โข ภกขเว จตตาร อรยสจจาน, อเมส

โข ภกขเว จตนน อรยสจจาน อตถ อรยสจจ ปรญเญยย, อตถ อรยสจจ ปหาตพพ, อตถ อรยสจจ

สจฉกาตพพ, อตถ อรยสจจ ภาเวตพพ,

กตมญจ ภกขเว อรยสจจ ปรญเญยย, ทกข ภกขเว อรยสจจ ปรญเญยย, ทกขสมทโย อรยสจจ

ปหาตพพ, ทกขนโรโธ อรยสจจ สจฉกาตพพ, ทกขนโรธคามน ปฏปทา อรยสจจ ภาเวตพพ.

(ส.ม. ๑๙/๑๐๙๙ ปรญเญยยสตร)

จตตารมาน ภกขะเว อะรยะสจจาน,

กะตะมาน จตตาร,

ทกขง อะรยะสจจง,

ดกอนภกษทงหลาย อรยสจ ๔ ประการเหลาน,

๔ ประการอะไรบาง,

ไดแก อรยสจคอทกข,

120 121

ทกขะสะมทะโย อะรยะสจจง,

ทกขะนโรโธ อะรยะสจจง,

ทกขะนโรธะคามน ปะฏปะทา อะรยะสจจง,

อมาน โข ภกขะเว จตตาร อะรยะสจจาน,

อเมสง โข ภกขะเว จะตนนง อะรยะสจจานง,

อตถ อะรยะสจจง ปะรญเญยยง,

อตถ อะรยะสจจง ปะหาตพพง,

อตถ อะรยะสจจง สจฉกาตพพง,

อตถ อะรยะสจจง ภาเวตพพง,

อรยสจคอทกขสมทย,

อรยสจคอทกขนโรธ,

อรยสจคอทกขนโรธคามนปฏปทา,

ดกอนภกษทงหลาย อรยสจ ๔ ประการเหลานแล,

ดกอนภกษทงหลาย บรรดาอรยสจ ๔ ประการเหลานแล,

อรยสจทควรกำหนดรอบรกมอย,

อรยสจทควรละกมอย,

อรยสจทควรกระทำใหแจงกมอย,

อรยสจทควรทำใหเกดขนกมอย,

กะตะมญจะ ภกขะเว อะรยะสจจง ปะรญเญยยง,

ทกขง ภกขะเว อรยะสจจง ปรญเญยยง,

ทกขะสะมทะโย อะรยะสจจง ปะหาตพพง,

ทกขะนโรโธ อะรยะสจจง สจฉกาตพพง,

ทกขะนโรธะคามน ปะฏปะทา อะรยะสจจง

ภาเวตพพง.

ดกอนภกษทงหลาย กอรยสจทควรกำหนดรอบรเปนตน

เปนอยางไร,

ดกอนภกษทงหลาย ทกขอรยสจควรกำหนดรอบร,

ทกขสมทยอรยสจควรละ,

ทกขนโรธอรยสจควรกระทำใหแจง,

ทกขนโรธคามนปฏปทาอรยสจควรทำใหเกดขน.

122 123

๒.๑๓ ทกขอรยสจ

อท โข ปน ภกขเว ทกข อรยสจจ, ชาตป ทกขา, ชราป ทกขา, พยาธป ทกโข, มรณมป ทกข,

อปปเยห สมปโยโค ทกโข, ปเยห วปปโยโค ทกโข, ยมปจฉ น ลภต ตมป ทกข, สงขตเตน ปญจปาทานก-

ขนธา ทกขา.

(ว.ม. ๔/๑๔ ธมมจกกปปวตตนสตร)

อทง โข ปะนะ ภกขะเว ทกขง อะรยะสจจง,

ชาตป ทกขา,

ชะราป ทกขา,

พยาธป ทกโข,

มะระณมป ทกขง,

อปปเยห สมปะโยโค ทกโข,

ดกอนภกษทงหลาย ขอนแลเปนทกขอรยสจ,

แมความเกดกเปนทกข,

แมความแกกเปนทกข,

แมความเจบไขกเปนทกข,

แมความตายกเปนทกข,

ความประสบกบสงไมเปนทรกทพอใจกเปนทกข,

ปเยห วปปะโยโค ทกโข,

ยมปจฉง นะ ละภะต ตมป ทกขง,

สงขตเตนะ ปญจปาทานกขนธา ทกขา.

ความพลดพรากจากสงเปนทรกทพอใจกเปนทกข,

ความปรารถนาสงใด ไมไดสงนน นนกเปนทกข,

วาโดยยอ อปาทานขนธ ๕ เปนตวทกข.

124 125

๒.๑๔ ทกขสมทยอรยสจ

อท โข ปน ภกขเว ทกขนโรโธ อรยสจจ , ยาย ตณหา โปโนพภวกา นนทราคสหคตา

ตตรตตราภนนทน, เสยยถท, กามตณหา ภวตณหา วภวตณหา.

(ว.ม. ๔/๑๔ ธมมจกกปปวตตนสตร)

อทง โข ปะนะ ภกขะเว ทกขะสมทะโย อะรยะสจจง,

ยายง ตณหา,

โปโนพภะวกา,

นนทราคะสะหะคะตา,

ตตระตตราภนนทน,

เสยยะถทง,

กามะตณหา,

ดกอนภกษทงหลาย ขอนแลเปนทกขสมทยอรยสจ,

คอตณหา,

อนทำใหเกดในภพใหมอก,

อนประกอบกบความกำหนดดวยอำนาจความเพลน,

อนมปกตยนดอยางยงในอารมณนนๆ,

ไดแก,

กามตณหา,

ภะวะตณหา,

วภะวะตณหา.

ภวตณหา,

วภวตณหา.

126 127

๒.๑๕ ทกขนโรธอรยสจ

อท โข ปน ภกขเว ทกขนโรโธ อรยสจจ, โย ตสสาเยว ตณหาย อเสสวราคนโรโธ จาโค ปฏนสสคโค

มตต อนาลโย.

(ว.ม. ๔/๑๔ ธมมจกกปปวตตนสตร)

อทง โข ปะนะ ภกขะเว ทกขะนโรโธ อะรยะสจจง,

โย ตสสาเยวะ ตณหายะ อะเสสะวราคะนโรโธ,

จาโค,

ปะฏนสสคโค,

มตต,

อะนาละโย.

ดกอนภกษทงหลาย ขอนแลเปนทกขนโรธอรยสจ,

คอความดบไมเหลอแหงตณหานนนนแหละดวยวราคะ,

ความสละ,

ความสลดคน,

ความหลดพน,

ความไมอาลย.

๒.๑๖ ทกขนโรธคามนปฏปทา

อท โข ปน ภกขเว ทกขนโรธคามน ปฏปทา อรยสจจ, อยเมว อรโย อฏงคโก มคโค, เสยยถท,

สมมาทฏ สมมาสงกปโป, สมมาวาจา สมมากมมนโต สมมาอาชโว, สมมาวายาโม สมมาสต สมมาสมาธ.

(ว.ม. ๔/๑๔ ธมมจกกปปวตตนสตร)

อทง โข ปะนะ ภกขะเว ทกขะนโรธะคามน

ปะฏปะทา อะรยะสจจง,

อะยะเมวะ อะรโย อฏฐงคโก มคโค,

เสยยะถทง,

สมมาทฏฐ,

สมมาสงกปโป,

ดกอนภกษทงหลาย ขอนแลเปนทกขนโรธคามน

ปฏปทาอรยสจ,

คออรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ นเทานน,

ไดแก,

ความเหนชอบ,

ความดำรชอบ,

128 129

สมมาวาจา,

สมมากมมนโต,

สมมาอาชโว,

สมมาวายาโม,

สมมาสะต,

สมมาสะมาธ.

วาจาชอบ,

การกระทำชอบ,

การเลยงชพชอบ,

ความเพยรชอบ,

ความระลกชอบ,

ความตงมนชอบ.

๒.๑๗ ขนธ ๕

ปญจกขนธา, รปกขนโธ เวทนากขนโธ สญญากขนโธ สงขารกขนโธ วญญาณกขนโธ.

ตตถ กตโม รปกขนโธ. ยงกญจ รป อตตานาคตปจจปปนน อชฌตต วา พหทธา วา

โอฬารก วา สขม วา หน วา ปณต วา ย ทเร สนตเก วา, ตเทกชฌ อภสญญหตวา อภสงขปตวา,

อย วจจต รปกขนโธ.

ตตถ กตโม เวทนากขนโธ. ยา กาจ เวทนา อตตานาคตปจจปปนนา อชฌตตา วา พหทธา วา

โอฬารกา วา สขมา วา หนา วา ปณตา วา ยา ทเร สนตเก วา, ตเทกชฌ อภสญญหตวา

อภสงขปตวา, อย วจจต เวทนากขนโธ.

ตตถ กตโม สญญากขนโธ. ยา กาจ สญญา อตตานาคตปจจปปนนา อชฌตตา วา พหทธา วา

โอฬารกา วา สขมา วา หนา วา ปณตา วา ยา ทเร สนตเก วา, ตเทกชฌ อภสญญหตวา

อภสงขปตวา, อย วจจต สญญากขนโธ.

130 131

ตตถ กตโม สงขารกขนโธ. เย เกจ สงขารา อตตานาคตปจจปปนนา อชฌตตา วา พหทธา วา

โอฬารกา วา สขมา วา หนา วา ปณตา วา เย ทเร สนตเก วา, ตเทกชฌ อภสญญหตวา อภสงขปตวา,

อย วจจต สงขารกขนโธ.

ตตถ กตโม วญญาณกขนโธ. ยงกญจ วญญาณ อตตานาคตปจจปปนน อชฌตต วา พหทธา วา

โอฬารก วา สขม วา หน วา ปณต วา ย ทเร สนตเก วา, ตเทกชฌ อภสญญหตวา อภสงขปตวา,

อย วจจต วญญาณกขนโธ.

(อภ.ว. ๓๕/๑ - ๒๖ ขนธวภงค สตตนตภาชนย)

ปญจกขนธา,

รปกขนโธ เวทะนากขนโธ สญญากขนโธ

สงขารกขนโธ วญญาณกขนโธ,

ขนธ ๕ ประการมอย,

ไดแก รปขนธ เวทนาขนธ สญญาขนธ

สงขารขนธ วญญาณขนธ,

ตตถะ กะตะโม รปกขนโธ,

ยงกญจ รปง,

อะตตานาคะตะปจจปปนนง,

อชฌตตง วา พะหทธา วา,

โอฬารกง วา สขมง วา,

หนง วา ปะณตง วา,

ยง ทเร สนตเก วา,

ตะเทกชฌง อะภสญญหตวา อะภสงขปตวา,

อะยง วจจะต รปกขนโธ,

ตตถะ กะตะโม เวทะนากขนโธ,

บรรดาขนธ ๕ นน รปขนธเปนอยางไร,

รปทกชนด,

ทงทเปนอดต อนาคต และปจจบน

ภายในหรอภายนอก,

หยาบหรอละเอยด,

เลวหรอประณต,

ไกลหรอใกล,

ประมวลรปนนยอเขาเปนกองเดยวกน,

นเรยกวารปขนธ,

บรรดาขนธ ๕ นน เวทนาขนธเปนอยางไร,

132 133

ยา กาจ เวทะนา,

อะตตานาคะตะปจจปปนนา,

อชฌตตา วา พะหทธา วา,

โอฬารกา วา สขมา วา,

หนา วา ปะณตา วา,

ยา ทเร สนตเก วา,

ตะเทกชฌง อะภสญญหตวา อะภสงขปตวา,

อะยง วจจะต เวทะนากขนโธ,

ตตถะ กะตะโม สญญากขนโธ,

เวทนาทกชนด,

ทงทเปนอดต อนาคต และปจจบน,

ภายในหรอภายนอก,

หยาบหรอละเอยด,

เลวหรอประณต,

ไกลหรอใกล,

ประมวลเวทนานนยอเขาเปนกองเดยวกน,

นเรยกวาเวทนาขนธ,

บรรดาขนธ ๕ นน สญญาขนธเปนอยางไร,

ยา กาจ สญญา,

อะตตานาคะตะปจจปปนนา,

อชฌตตา วา พะหทธา วา,

โอฬารกา วา สขมา วา,

หนา วา ปะณตา วา,

ยา ทเร สนตเก วา,

ตะเทกชฌง อะภสญญหตวา อะภสงขปตวา,

อะยง วจจะต สญญากขนโธ,

ตตถะ กะตะโม สงขารกขนโธ,

เย เกจ สงขารา,

สญญาทกชนด,

ทงทเปนอดต อนาคต และปจจบน,

ภายในหรอภายนอก,

หยาบหรอละเอยด,

เลวหรอประณต,

ไกลหรอใกล,

ประมวลเวทนานนยอเขาเปนกองเดยวกน,

นเรยกวาสญญาขนธ,

บรรดาขนธ ๕ นน สงขารขนธเปนอยางไร,

สงขารทงหลายทกชนด,

134 135

อะตตานาคะตะปจจปปนนา,

อชฌตตา วา พะหทธา วา,

โอฬารกา วา สขมา วา,

หนา วา ปะณตา วา,

ยา ทเร สนตเก วา,

ตะเทกชฌง อะภสญญหตวา อะภสงขปตวา,

อะยง วจจะต สงขารกขนโธ,

ตตถะ กะตะโม วญญาณกขนโธ,

ยงกญจ วญญาณง,

อะตตานาคะตะปจจปปนนง,

อชฌตตง วา พะหทธา วา,

ทงทเปนอดต อนาคต และปจจบน,

ภายในหรอภายนอก,

หยาบหรอละเอยด,

เลวหรอประณต,

ไกลหรอใกล,

ประมวลสงขารนนยอเขาเปนกองเดยวกน,

นเรยกวาสงขารขนธ,

บรรดาขนธ ๕ นน วญญาณขนธเปนอยางไร,

วญญาณทกชนด,

ทงทเปนอดต อนาคต และปจจบน,

ภายในหรอภายนอก,

อต รปง,

อต รปสสะ สะมทะโย,

อต รปสสะ อตถงคะโม,

โอฬารกง วา สขมง วา,

หนง วา ปะณตง วา,

ยง ทเร สนตเก วา,

ตะเทกชฌง อะภสญญหตวา อะภสงขปตวา,

อะยง วจจะต วญญาณกขนโธ.

รปเปนดงน,

ความเกดขนแหงรปเปนดงน,

ความดบแหงรปเปนดงน,

หยาบหรอละเอยด,

เลวหรอประณต,

ไกลหรอใกล,

ประมวลวญญาณนนยอเขาเปนกองเดยวกน,

นเรยกวาวญญาณขนธ.

อต รป อต รปสส สมทโย อต รปสส อตถงคโม, อต เวทนา อต เวทนาย สมทโย อต เวทนาย

อตถงคโม, อต สญญา อต สญญาย สมทโย อต สญญาย อตถงคโม, อต สงขารา อต สงขาราน สมทโย

อต สงขาราน อตถงคโม, อต วญญาณ อต วญญาณสส สมทโย อต วญญาณสส อตถงคโม.

(ส.น. ๑๖/๒๑ ทสพลสตร)

136 137

อต เวทะนา,

อต เวทะนายะ สะมทะโย,

อต เวทะนายะ อตถงคะโม,

อต สญญา,

อต สญญายะ สะมทะโย,

อต สญญายะ อตถงคะโม,

อต สงขารา,

อต สงขารานง สะมทะโย,

อต สงขารานง อตถงคะโม,

อต วญญาณง,

อต วญญาณสสะ สะมทะโย,

อต วญญาณสสะ อตถงคะโม.

เวทนาเปนดงน,

ความเกดขนแหงเวทนาเปนดงน,

ความดบแหงเวทนาเปนดงน,

สญญาเปนดงน,

ความเกดขนแหงสญญาเปนดงน,

ความดบแหงสญญาเปนดงน,

สงขารทงหลายเปนดงน,

ความเกดขนแหงสงขารทงหลายเปนดงน,

ความดบแหงสงขารทงหลายเปนดงน,

วญญาณเปนดงน,

ความเกดขนแหงวญญาณเปนดงน,

ความดบแหงวญญาณเปนดงน.

ทวาทะสายะตะนาน,

จกขายะตะนง รปายะตะนง,

โสตายะตะนง สททายะตะนง,

ฆานายะตะนง คนธายะตะนง,

ชวหายะตะนง ระสายะตะนง,

กายายะตะนง โผฏฐพพายะตะนง,

มะนายะตะนง ธมมายะตะนง.

อายะตะนะ ๑๒ มอย,

ไดแก (๑) จกขายตนะ (๒) รปายตนะ,

(๓) โสตายตนะ (๔) สททายตนะ,

(๕) ฆานายตนะ (๖) คนธายตนะ,

(๗) ชวหายตนะ (๘) รสายตนะ,

(๙) กายายตนะ (๑๐) โผฏฐพพายตนะ,

(๑๑) มนายตนะ (๑๒) ธมมายตนะ.

๒.๑๘ อายตนะ ๑๒

ทวาทสายตนาน, จกขายตน รปายตน โสตายตน สททายตน ฆานายตน คนธายตน ชวหายตน

รสายตน กายายตน โผฏพพายตน มนายตน ธมมายตน.

(อภ.ว. ๓๕/๑๕๔ อายตนวภงค สตตนตภาชนย)

138 139

จกข อนจจ ทกข อนตตา วปรณามธมม, รปา อนจจา ทกขา อนตตา วปรณามธมมา, โสต

อนจจ ทกข อนตตา วปรณามธมม, สททา อนจจา ทกขา อนตตา วปรณามธมมา, ฆาน อนจจ ทกข

อนตตา วปรณามธมม, คนธา อนจจา ทกขา อนตตา วปรณามธมมา, ชวหา อนจจา ทกขา

อนตตา วปรณามธมมา, รสา อนจจา ทกขา อนตตา วปรณามธมมา, กาโย อนจโจ ทกโข อนตตา

วปรณามธมโม, โผฏพพา อนจจา ทกขา อนตตา วปรณามธมมา, มโน อนจโจ ทกโข อนตตา

วปรณามธมโม, ธมมา อนจจา ทกขา อนตตา วปรณามธมมา.

(อภ.ว. ๓๕/๑๕๔ อายตนวภงค สตตนตภาชนย)

จกข อะนจจง ทกขง อะนตตา

วปะรณามะธมมง,

รปา อะนจจา ทกขา อะนตตา

วปะรณามะธมมา,

โสตง อะนจจง ทกขง อะนตตา

วปะรณามะธมมง,

ตาไมเทยง เปนทกข เปนอนตตา

มความแปรปรวนไปเปนธรรมดา,

รปทงหลายไมเทยง เปนทกข เปนอนตตา

มความแปรปรวนไปเปนธรรมดา,

หไมเทยง เปนทกข เปนอนตตา

มความแปรปรวนไปเปนธรรมดา,

สททา อะนจจา ทกขา อะนตตา

วปะรณามะธมมา,

ฆานง อะนจจง ทกขง อะนตตา

วปะรณามะธมมง,

คนธา อะนจจา ทกขา อะนตตา

วปะรณามะธมมา,

ชวหา อะนจจา ทกขา อะนตตา

วปะรณามะธมมา,

ระสา อะนจจา ทกขา อะนตตา

วปะรณามะธมมา,

กาโย อะนจโจ ทกโข อะนตตา

วปะรณามะธมโม,

เสยงทงหลายไมเทยง เปนทกข เปนอนตตา

มความแปรปรวนไปเปนธรรมดา,

จมกไมเทยง เปนทกข เปนอนตตา

มความแปรปรวนไปเปนธรรมดา,

กลนทงหลายไมเทยง เปนทกข เปนอนตตา

มความแปรปรวนไปเปนธรรมดา,

ลนไมเทยง เปนทกข เปนอนตตา

มความแปรปรวนไปเปนธรรมดา,

รสทงหลายไมเทยง เปนทกข เปนอนตตา

มความแปรปรวนไปเปนธรรมดา,

กายไมเทยง เปนทกข เปนอนตตา

มความแปรปรวนไปเปนธรรมดา,

140 141

โผฏฐพพา อะนจจา ทกขา อะนตตา

วปะรณามะธมมา,

มะโน อะนจโจ ทกโข อะนตตา

วปะรณามะธมโม,

ธมมา อะนจจา ทกขา อะนตตา

วปะรณามะธมมา.

โผฏฐพพะทงหลายไมเทยง เปนทกข เปนอนตตา

มความแปรปรวนไปเปนธรรมดา,

ใจไมเทยง เปนทกข เปนอนตตา

มความแปรปรวนไปเปนธรรมดา,

ธรรมทงหลายไมเทยง เปนทกข เปนอนตตา

มความแปรปรวนไปเปนธรรมดา. ฉะ ธาตโย,

ปะฐะวธาต อาโปธาต เตโชธาต

วาโยธาต อากาสะธาต วญญาณะธาต.

ธาต ๖ มอย,

ไดแก ปฐวธาต อาโปธาต เตโชธาต

วาโยธาต อากาศธาต วญญาณธาต.

๒.๑๙ ธาต ๖, ธาต ๑๘

ฉ ธาตโย, ปวธาต อาโปธาต เตโชธาต วาโยธาต อากาสธาต วญญาณธาต.

(อภ.ว. ๓๕/๑๗๒ ธาตวภงค สตตนตภาชนย)

142 143

อฏฐาระสะ ธาตโย,

จกขธาต รปะธาต จกขวญญาณะธาต,

โสตะธาต สททะธาต โสตะวญญาณะธาต,

ฆานะธาต คนธะธาต ฆานะวญญาณะธาต,

ชวหาธาต ระสะธาต ชวหาวญญาณะธาต,

กายะธาต โผฏฐพพะธาต กายะวญญาณะธาต,

มะโนธาต ธมมะธาต มะโนวญญาณะธาต.

ธาต ๑๘ มอย,

ไดแก (๑) จกขธาต (๒) รปธาต (๓) จกขวญญาณธาต,

(๔) โสตธาต (๕) สททธาต (๖) โสตวญญาณธาต,

(๗) ฆานธาต (๘) คนธธาต (๙) ฆานวญญาณธาต,

(๑๐) ชวหาธาต (๑๑) รสธาต (๑๒) ชวหาวญญาณธาต,

(๑๓) กายธาต (๑๔) โผฏฐพพธาต (๑๕) กายวญญาณธาต,

(๑๖) มโนธาต (๑๗) ธมมธาต (๑๘) มโนวญญาณธาต.

อฏารส ธาตโย, จกขธาต รปธาต จกขวญญาณธาต โสตธาต สททธาต โสตวญญาณธาต

ฆานธาต คนธธาต ฆานวญญาณธาต ชวหาธาต รสธาต ชวหาวญญาณธาต กายธาต โผฏพพธาต

กายวญญาณธาต มโนธาต ธมมธาต มโนวญญาณธาต.

(อภ.ว. ๓๕/๑๘๓ ธาตวภงค อภธรรมภาชนย)

พาวสะตนทรยาน,

จกขนทรยง โสตนทรยง ฆานนทรยง

ชวหนทรยง กายนทรยง มนนทรยง,

อตถนทรยง ปรสนทรยง ชวตนทรยง,

สขนทรยง ทกขนทรยง โสมะนสสนทรยง

อนทรย ๒๒ มอย,

ไดแก (๑) จกขนทรย (๒) โสตนทรย (๓) ฆานนทรย

(๔) ชวหนทรย (๕) กายนทรย (๖) มนนทรย,

(๗) อตถนทรย (๘) ปรสนทรย (๙) ชวตนทรย,

(๑๐) สขนทรย (๑๑) ทกขนทรย (๑๒) โสมนสสนทรย

๒.๒๐ อนทรย ๒๒

พาวสตนทรยาน, จกขนทรย โสตนทรย ฆานนทรย ชวหนทรย กายนทรย มนนทรย, อตถนทรย

ปรสนทรย ชวตนทรย, สขนทรย ทกขนทรย โสมนสสนทรย โทมนสสนทรย อเปกขนทรย, สทธนทรย

วรยนทรย สตนทรย สมาธนทรย ปญญนทรย , อนญญาตญญสสามตนทรย อญญนทรย

อญญาตาวนทรย.

(อภ.ว. ๓๕/๒๑๙ อนทรยวภงค อภธรรมภาชนย)

144 145

โทมะนสสนทรยง อเปกขนทรยง,

สทธนทรยง วรยนทรยง สะตนทรยง

สะมาธนทรยง ปญญนทรยง,

อะนญญาตญญสสามตนทรยง

อญญนทรยง อญญาตาวนทรยง.

(๑๓) โทมนสสนทรย (๑๔) อเปกขนทรย,

(๑๕) สทธนทรย (๑๖) วรยนทรย (๑๗) สตนทรย

(๑๘) สมาธนทรย (๑๙) ปญญนทรย,

(๒๐) อนญญาตญญสสามตนทรย

(๒๑) อญญนทรย (๒๒) อญญาตาวนทรย.

146 147

๓ หลกกรรม

148 149

๓.๑ เรามกรรมเปนของตน

ปญจมาน ภกขเว านาน, อภณห ปจจเวกขตพพาน อตถยา วา ปรเสน วา คหฏเน วา

ปพพชเตน วา, กตมาน ปญจ.

“ชราธมโมมห, ชร อนตโต”ต, อภณห ปจจเวกขตพพ อตถยา วา ปรเสน วา คหฏเน วา

ปพพชเตน วา,

“พยาธธมโมมห, พยาธ อนตโต”ต, อภณห ปจจเวกขตพพ อตถยา วา ปรเสน วา คหฏเน วา

ปพพชเตน วา,

“มรณธมโมมห, มรณ อนตโต”ต, อภณห ปจจเวกขตพพ อตถยา วา ปรเสน วา คหฏเน วา

ปพพชเตน วา,

“สพเพห เม ปเยห มนาเปห นานาภาโว วนาภาโว”ต, อภณห ปจจเวกขตพพ อตถยา วา

ปรเสน วา คหฏเน วา ปพพชเตน วา,

“กมมสสโกมห, กมมทายาโท กมมโยน กมมพนธ กมมปฏสรโณ, ย กมม กรสสาม กลยาณ วา

ปาปก วา, ตสส ทายาโท ภวสสาม”ต, อภณห ปจจเวกขตพพ อตถยา วา ปรเสน วา คหฏเน วา

ปพพชเตน วา.

(อ.ปญจก. ๒๒/๕๗ ฐานสตร)

ปญจมาน ภกขะเว ฐานาน,

อะภณหง ปจจะเวกขตพพาน อตถยา วา

ปรเสนะ วา คะหฏเฐนะ วา ปพพะชเตนะ วา,

กะตะมาน ปญจะ,

ดกอนภกษทงหลาย ฐานะ ๕ ประการเหลาน,

อนสตรกด บรษกด คฤหสถกด

บรรพชตกด ควรพจารณาเนองๆ,

ฐานะ ๕ ประการ อะไรบาง,

150 151

ชะราธมโมมห,

ชะรง อะนะตโต,

อต อะภณหง ปจจะเวกขตพพง อตถยา วา

ปรเสนะ วา คะหฏเฐนะ วา ปพพะชเตนะ วา,

พยาธธมโมมห,

พยาธง อะนะตโต,

เรามความแกเปนธรรมดา,

ไมลวงพนความแกไปได,

ขอน อนสตรกด บรษกด คฤหสถกด

บรรพชตกด ควรพจารณาเนองๆ,

เรามความเจบไขเปนธรรมดา,

ไมลวงพนความเจบไขไปได,

๑

๒

อต อะภณหง ปจจะเวกขตพพง อตถยา วา,

ปรเสนะ วา คะหฏเฐนะ วา ปพพะชเตนะ วา,

ขอน อนสตรกด บรษกด คฤหสถกด

บรรพชตกด ควรพจารณาเนองๆ,

มะระณะธมโมมห,

มะระณง อะนะตโต,

อต อะภณหง ปจจะเวกขตพพง อตถยา วา,

ปรเสนะ วา คะหฏเฐนะ วา ปพพะชเตนะ วา,

เรามความตายเปนธรรมดา,

ไมลวงพนความตายไปได,

ขอน อนสตรกด บรษกด คฤหสถกด

บรรพชตกด ควรพจารณาเนองๆ,

๓

152 153

สพเพห เม ปเยห มะนาเปห

นานาภาโว วนาภาโว,

อต อะภณหง ปจจะเวกขตพพง อตถยา วา

ปรเสนะ วา คะหฏเฐนะ วา ปพพะชเตนะ วา,

กมมสสะโกมห,

กมมะทายาโท,

กมมะโยน,

ความพลดพราก ความแยกกน จากสงทงปวง

ทนารกนาชอบใจ ยอมมแกเรา,

ขอน อนสตรกด บรษกด คฤหสถกด

บรรพชตกด ควรพจารณาเนองๆ,

เรามกรรมเปนของตน,

เปนทายาทแหงกรรม,

มกรรมเปนกำเนด,

๔

๕

กมมะพนธ,

กมมะปะฏสะระโณ,

ยง กมมง กะรสสาม กลยาณง วา ปาปะกง วา,

ตสสะ ทายาโท ภะวสสาม,

อต อะภณหง ปจจะเวกขตพพง อตถยา วา

ปรเสนะ วา คะหฏเฐนะ วา ปพพะชเตนะ วา.

มกรรมเปนเผาพนธ,

มกรรมเปนทพงอาศย,

เราจกทำกรรมอนใดไว ดกตาม ชวกตาม,

กจกเปนทายาทของกรรมนน,

ขอน อนสตรกด บรษกด คฤหสถกด

บรรพชตกด ควรพจารณาเนองๆ.

154 155

๓.๒ ธรรม ๑๐ ประการนำไปนรก

ทสห ภกขเว ธมเมห สมนนาคโต ยถาภต นกขตโต เอว นรเย, กตเมห ทสห,

อธ ภกขเว เอกจโจ ปาณาตปาต โหต, ลทโท โลหตปาณ หตปหเต นวฏโ, อทยาปนโน

สพพปาณภเตส.

อทนนาทาย โหต, ยนต ปรสส ปรวตตปกรณ คามคต วา อรญญคต วา, ต อทนน เถยยสงขาต

อาทาตา โหต.

กาเมส มจฉาจาร โหต, ยา ตา มาตรกขตา ปตรกขตา มาตาปตรกขตา ภาตรกขตา ภคนรกขตา

ญาตรกขตา โคตตรกขตา ธมมรกขตา สสามกา สปรทณฑา อนตมโส มาลาคฬปรกขตาป, ตถารปาส

จารตต อาปชชตา โหต.

มสาวาท โหต, สภคคโต วา ปรสคคโต วา ญาตมชฌคคโต วา ปคมชฌคคโต วา

ราชกลมชฌคคโต วา อภนโต สกข ปฏโ “เอห โภ ปรส ย ชานาส, ต วเทห”ต, โส อชาน วา

อาห “ชานาม”ต, ชาน วา อาห “น ชานาม”ต, อปสส วา อาห “ปสสาม”ต, ปสส วา อาห

“น ปสสาม”ต, อต อตตเหต วา ปรเหต วา อามสกญจกขเหต วา สมปชานมสา ภาสตา โหต.

ปสณวาโจ โหต, อโต สตวา อมตร อกขาตา อเมส เภทาย, อมตร วา สตวา อเมส อกขาตา

อมส เภทาย, อต สมคคาน วา เภตตา ภนนาน วา อนปปทาตา, วคคาราโม วคครโต วคคนนท

วคคกรณ วาจ ภาสตา โหต.

ผรสวาโจ โหต, ยา สา วาจา อณฑกา กกกสา ปรกฏกา ปราภสชชน โกธสามนตา

อสมาธสวตตนกา, ตถารป วาจ ภาสตา โหต.

สมผปปลาป โหต, อกาลวาท อภตวาท อนตถวาท อธมมวาท อวนยวาท, อนธานวต วาจ

ภาสตา โหต อกาเลน อนปเทส อปรยนตวต อนตถสญหต.

อภชฌาล โหต, ยนต ปรสส ปรวตตปกรณ, ต อภชฌาตา โหต “อโห วต ย ปรสส ต

มม อสสา”ต.

พยาปนนจตโต โหต, ปทฏมนสงกปโป “อเม สตตา หญญนต วา พชฌนต วา อจฉชชนต วา

วนสสนต วา มา วา อเหสน”ต.

มจฉาทฏโก โหต, วปรตทสสโน “นตถ ทนน, นตถ ยฏ, นตถ หต, นตถ สกฏทกกฏาน

กมมาน ผล วปาโก, นตถ อย โลโก, นตถ ปโร โลโก, นตถ มาตา, นตถ ปตา, นตถ สตตา

โอปปาตกา, นตถ โลเก สมณพราหมณา สมมคคตา สมมาปฏปนนา, เย อมญจ โลก ปรญจ โลก สย

อภญญา สจฉกตวา ปเวเทนต”ต.

156 157

อเมห โข ภกขเว ทสห ธมเมห สมนนาคโต ยถาภต นกขตโต เอว นรเย.

(อ.ทสก. ๒๔/๒๑๑ ปฐมนรยสคคสตร)

ทะสะห ภกขะเว ธมเมห สะมนนาคะโต

ยะถาภะตง นกขตโต เอวง นระเย,

กะตะเมห ทะสะห,

อธะ ภกขะเว เอกจโจ,

ดกอนภกษทงหลาย บคคลผประกอบดวยธรรม

๑๐ ประการ ยอมดำรงอยในนรก เหมอนถกนำไปฝงไว,

ธรรม ๑๐ ประการ อะไรบาง,

ดกอนภกษทงหลาย บคคลบางคนในโลกน,

ปาณาตปาต โหต,

ลทโท,

โลหตะปาณ,

เปนผมปกตฆาสตว,

เปนคนหยาบชา,

มมอเปอนเลอด,

๑

หะตะปะหะเต นวฏโฐ,

อะทะยาปนโน สพพะปาณะภเตส.

อะทนนาทาย โหต,

ยนตง ปะรสสะ ปะระวตตปะกะระณง,

คามะคะตง วา อรญญะคะตง วา,

ตง อะทนนง เถยยะสงขาตง อาทาตา โหต.

ปกใจอยในการฆาและการทบต,

เปนผไมมความเอนดในสตวทงปวง.

เปนผมปกตลกทรพย,

สงใดเปนอปกรณเครองปลมใจของผอน,

ทอยในบานกตาม อยในปากตาม,

เขาเปนผถอเอาสงนน อนเจาของไมไดใหแลว

ดวยจตคดขโมย.

๒

158 159

กาเมส มจฉาจาร โหต,

ยา ตา มาตรกขตา,

ปตรกขตา,

มาตาปตรกขตา,

ภาตรกขตา,

ภะคนรกขตา,

ญาตรกขตา,

โคตตะรกขตา,

ธมมะรกขตา,

สะสามกา,

เปนผมปกตประพฤตผดในกาม,

สตรเหลาใด ทมารดารกษา,

บดารกษา,

มารดาบดารกษา,

พชายนองชายรกษา,

พสาวนองสาวรกษา,

ญาตรกษา,

โคตรรกษา,

ธรรมรกษา,

สตรมสาม,

๓

สะปะรทณฑา,

อนตะมะโส มาลาคฬะปะรกขตาป,

ตะถารปาส จารตตง อาปชชตา โหต.

สตรมกฎหมายคมครอง,

โดยทสด แมสตรทบรษหมายไวดวยการสวมพวงมาลย,

เขาเปนผประพฤตลวงเกนในสตรเชนนน.

มสาวาท โหต,

สะภคคะโต วา,

ปะรสคคะโต วา,

ญาตมชฌคคะโต วา,

ปคะมชฌคคะโต วา,

ราชะกละมชฌคคะโต วา,

เปนผมปกตพดเทจ,

อยในสภากตาม,

อยในบรษทกตาม,

อยทามกลางหมญาตกตาม,

อยทามกลางหมทหารกตาม,

อยทามกลางราชสำนกกตาม,

๔

160 161

อะภนโต สกขง ปฏโฐ

“เอห โภ ปรสะ ยง ชานาส, ตง วะเทห”ต,

โส อะชานง วา อาหะ “ชานาม”ต,

ชานง วา อาหะ “นะ ชานาม”ต,

อะปสสง วา อาหะ “ปสสาม”ต,

ปสสง วา อาหะ “นะ ปสสาม”ต,

อต อตตะเหต วา ปะระเหต วา

อามสะกญจกขะเหต วา, สมปะชานะมสา ภาสตา

โหต.

ถกเขานำเขาไปเปนพยาน ซกถามวา

“แนะทานผเจรญ จงมาเถด ทานรสงใด จงกลาวสงนน”,

บคคลนนเมอไมรกกลาววา “ขาพเจาร”,

เมอรกกลาววา “ขาพเจาไมร”,

เมอไมเหนกกลาววา “ขาพเจาเหน”,

เมอเหนกกลาววา “ขาพเจาไมเหน”,

เปนผกลาวเทจทงทร, เพราะตนเปนเหตบาง เพราะ

บคคลอนเปนเหตบาง เพราะเหตคอเหนแกอามส

เลกนอยบาง ดวยประการฉะน.

ปสณะวาโจ โหต,

อโต สตวา อะมตระ อกขาตา อเมสง เภทายะ,

อะมตระ วา สตวา อเมสง อกขาตา อะมสง เภทายะ,

อต สะมคคานง วา เภตตา,

ภนนานง วา อะนปปะทาตา,

วคคาราโม,

วคคะระโต,

วคคะนนท,

วคคะกะระณง วาจง ภาสตา โหต.

เปนผพดคำสอเสยด,

ฟงความจากฝายนแลว ไปบอกฝายโนน เพอทำลายฝายน,

หรอฟงความจากฝายโนนแลว มาบอกฝายน เพอทำลายฝายโนน,

เปนผยยงคนทสามคคกน,

สงเสรมคนทแตกแยกกน,

ชนชมความแตกแยกกน,

ยนดความแตกแยกกน,

เพลดเพลนความแตกแยกกน,

เปนผกลาวถอยคำทกอความแตกแยกกน.

๕

162 163

ผะรสะวาโจ โหต,

ยา สา วาจา อณฑะกา,

กกกะสา,

ปะระกะฏกา,

ปะราภสชชะน,

โกธะสามนตา,

อะสะมาธสงวตตะนกา,

ตะถารปง วาจง ภาสตา โหต.

เปนผพดคำหยาบ,

วาจาใด เปนคำทหยาบคาย,

เปนคำแขงกระดาง,

เผดรอนแกผอน,

กระทบกระทงผอน,

ใกลตอความโกรธ,

ไมเปนไปเพอสมาธ,

เขาเปนผกลาววาจาเชนนน.

๖

สมผปปะลาป โหต,

อะกาละวาท,

อะภตะวาท,

อะนตถะวาท,

อะธมมะวาท,

อะวนยะวาท,

อะนธานะวะตง วาจง ภาสตา โหต, อะกาเลนะ

อะนะปะเทสง อะปะรยนตะวะตง อะนตถะสญหตง.

เปนผพดเพอเจอ,

พดไมถกเวลา,

พดคำไมจรง,

พดคำไมมประโยชน,

พดไมองธรรม,

พดไมองวนย,

เปนผพดคำทไมมหลกฐาน, ไมมทอางอง

ไมมทกำหนด ไมประกอบดวยประโยชน

โดยกาลไมสมควร.

๗

164 165

อะภชฌาล โหต,

ยนตง ปะรสสะ ปะระวตตปะกะระณง,

ตง อะภชฌาตา โหต,

อต,

อะโห วะตะ,

ยง ปะรสสะ,

ตง มะมะ อสสะ.

เปนผเพงเลงอยากไดของผอน,

สงใดเปนอปกรณเครองปลมใจของผอน,

เขาเปนผเพงเลงอยากไดสงนน,

ดงนวา,

โอหนอ,

สงใดเปนของผอน,

สงนนพงเปนของเรา.

๘

พยาปนนะจตโต โหต,

ปะทฏฐะมะนะสงกปโป,

อต,

อเม สตตา,

หญญนต วา,

พชฌนต วา,

อจฉชชนต วา,

วนสสนต วา,

มา วา อะเหสง.

เปนผมจตพยาบาท,

เปนผมจตคดราย,

ดงนวา,

ขอสตวทงหลายเหลาน,

จงถกฆา,

จงถกทำลาย,

จงขาดสญ,

จงพนาศไป,

หรออยาไดมแลว.

๙

166 167

มจฉาทฏฐโก โหต,

วปะรตะทสสะโน,

อต,

นตถ ทนนง,

นตถ ยฏฐง,

นตถ หตง,

นตถ สกะฏะทกกะฏานง กมมานง ผะลง วปาโก,

นตถ อะยง โลโก,

นตถ ปะโร โลโก,

นตถ มาตา,

เปนผมมจฉาทฏฐ,

มความเหนวปรตผดเพยน,

ดงนวา,

ทานทใหแลวไมมผล,

ยญทบชาแลวไมมผล,

การเซนสรวงไมมผล,

ผลวบากแหงกรรมททำดและชวไมม,

โลกนไมม,

โลกอนไมม,

มารดาไมมคณ,

๑๐

นตถ ปตา,

นตถ สตตา โอปะปาตกา,

นตถ โลเก สะมะณะพราหมะณา สมมคคะตา

สมมาปะฏปนนา, เย อมญจะ โลกง ปะรญจะ

โลกง สะยง อะภญญา สจฉกตวา ปะเวเทนต.

อเมห โข ภกขะเว ทะสะห ธมเมห สะมนนาคะโต

ยะถาภะตง นกขตโต เอวง นระเย.

บดาไมมคณ,

โอปปาตกะสตวไมม,

สมณพราหมณทงหลาย ผประพฤตด ปฏบตชอบ,

ผทำใหแจงซงโลกนและโลกอน ดวยปญญาอนยงเอง

แลวสอนผอนใหรตาม ไมมในโลก.

ดกอนภกษทงหลาย บคคลผประกอบดวยธรรม

๑๐ ประการเหลานแล, ยอมดำรงอยในนรก

เหมอนถกนำไปฝงไว.

168 169

๓.๓ ธรรม ๑๐ ประการนำไปสวรรค

ทสห ภกขเว ธมเมห สมนนาคโต ยถาภต นกขตโต เอว สคเค, กตเมห ทสห,

อธ ภกขเว เอกจโจ ปาณาตปาต ปหาย ปาณาตปาตา ปฏวรโต โหต, นหตทณโฑ นหตสตโถ

ลชช ทยาปนโน สพพปาณภตหตานกมป วหรต.

อทนนาทาน ปหาย อทนนาทานา ปฏวรโต โหต, ยนต ปรสส ปรวตตปกรณ คามคต วา

อรญญคต วา, น ต อทนน เถยยสงขาต อาทาตา โหต.

กาเมส มจฉาจาร ปหาย กาเมส มจฉาจารา ปฏวรโต โหต, ยา ตา มาตรกขตา ปตรกขตา

มาตาปตรกขตา ภาตรกขตา ภคนรกขตา ญาตรกขตา โคตตรกขตา ธมมรกขตา สสามกา สปรทณฑา

อนตมโส มาลาคณปรกขตาป, ตถารปาส น จารตต อาปชชตา โหต.

มสาวาท ปหาย มสาวาทา ปฏวรโต โหต, สภคคโต วา ปรสคคโต วา ญาตมชฌคคโต วา

ปคมชฌคคโต วา ราชกลมชฌคคโต วา อภนโต สกข ปฏโ “เอห โภ ปรส ย ชานาส, ต วเทห”ต.

โส อชาน วา อาห “น ชานาม”ต, ชาน วา อาห “ชานาม”ต, อปสส วา อาห “น ปสสาม”ต,

ปสส วา อาห “ปสสาม”ต, อต อตตเหต วา ปรเหต วา อามสกญจกขเหต วา น สมปชานมสา

ภาสตา โหต.

ปสณวาจ ปหาย ปสณาย วาจาย ปฏวรโต โหต, น อโต สตวา อมตร อกขาตา อเมส

เภทาย, อมตร วา สตวา น อเมส อกขาตา อมส เภทาย, อต ภนนาน วา สนธาตา สหตาน วา

อนปปทาตา, สมคคาราโม สมคครโต สมคคนนท, สมคคกรณ วาจ ภาสตา โหต.

ผรสวาจ ปหาย ผรสาย วาจาย ปฏวรโต โหต, ยา สา วาจา เนลา กณณสขา เปมนยา

หทยงคมา โปร พหชนกนตา พหชนมนาปา, ตถารป วาจ ภาสตา โหต.

สมผปปลาป ปหาย สมผปปลาปา ปฏวรโต โหต, กาลวาท ภตวาท อตถวาท ธมมวาท

วนยวาท, นธานวต วาจ ภาสตา โหต กาเลน สาปเทส ปรยนตวต อตถสญหต.

อนภชฌาล โหต, ยนต ปรสส ปรวตตปกรณ, ต อนภชฌาตา โหต “อโห วต ย ปรสส, ต

มม อสสา”ต.

อพยาปนนจตโต โหต อปปทฏมนสงกปโป “อเม สตตา อเวรา โหนต อพยาปชชา อนฆา สข

อตตาน ปรหรนต”ต.

สมมาทฏโก โหต อวปรตทสสโน “อตถ ทนน, อตถ ยฏ, อตถ หต, อตถ สกฏทกกฏาน

กมมาน ผล วปาโก, อตถ อย โลโก, อตถ ปโร โลโก, อตถ มาตา, อตถ ปตา, อตถ สตตา

โอปปาตกา, อตถ โลเก สมณพราหมณา สมมคคตา สมมาปฏปนนา, เย อมญจ โลก ปรญจ โลก

สย อภญญา สจฉกตวา ปเวเทนต”ต.

170 171

อเมห โข ภกขเว ทสห ธมเมห สมนนาคโต ยถาภต นกขตโต เอว สคเค.

(อ.ทสก. ๒๔/๒๑๑ ปฐมนรยสคคสตร)

ทะสะห ภกขะเว ธมเมห สะมนนาคะโต

ยะถาภะตง นกขตโต เอวง สคเค,

กะตะเมห ทะสะห,

อธะ ภกขะเว เอกจโจ,

ดกอนภกษทงหลาย บคคลผประกอบดวยธรรม

๑๐ ประการ, ยอมดำรงอยในสวรรค เหมอนไดรบเชญ

ไปประดษฐานไว

ธรรม ๑๐ ประการ อะไรบาง,

ดกอนภกษทงหลาย บคคลบางคนในโลกน,

ปาณาตปาตง ปะหายะ,

ปาณาตปาตา ปะฏวระโต โหต,

ละการฆาสตว,

เปนผเวนขาดจากการฆาสตว,

๑

นหตทณโฑ,

นหตสตโถ,

ลชช,

ทะยาปนโน,

สพพะปาณะภตะหตานกมป วหะระต.

มทอนไมอนวางลงแลว,

มศสตราวธอนวางลงแลว,

เปนผมความละอาย,

เปนผมความเอนด,

เปนผอนเคราะหประโยชนเกอกลตอสรรพสตวอย.

อะทนนาทานง ปะหายะ,

อะทนนาทานา ปะฏวระโต โหต,

ยนตง ปะรสสะ ปะระวตตปะกะระณง,

คามะคะตง วา อะรญญะคะตง วา,

ละการลกทรพย,

เปนผเวนขาดจากการลกทรพย,

สงใดเปนอปกรณเครองปลมใจของผอน,

ทอยในบานกตาม อยในปากตาม,

๒

172 173

นะ ตง อะทนนง เถยยะสงขาตง อาทาตา โหต. เขาเปนผไมถอเอาสงนน อนเจาของไมไดใหแลว

ดวยจตคดขโมย.

กาเมส มจฉาจารง ปะหายะ,

กาเมส มจฉาจารา ปะฏวระโต โหต,

ยา ตา มาตรกขตา,

ปตรกขตา,

มาตาปตรกขตา,

ภาตรกขตา,

ภะคนรกขตา,

ญาตรกขตา,

ละการประพฤตผดในกาม,

เปนผเวนขาดจากการประพฤตผดในกาม,

สตรเหลาใด ทมารดารกษา,

บดารกษา,

มารดาบดารกษา,

พชายนองชายรกษา,

พสาวนองสาวรกษา,

ญาตรกษา,

๓

โคตตะรกขตา,

ธมมะรกขตา,

สะสามกา,

สะปะรทณฑา,

อนตะมะโส มาลาคฬะปะรกขตาป,

ตะถารปาส นะ จารตตง อาปชชตา โหต.

โคตรรกษา,

ธรรมรกษา,

สตรมสาม,

สตรมกฎหมายคมครอง,

โดยทสด แมสตรทบรษหมายไวดวยการสวมพวงมาลย,

เขาเปนผไมประพฤตลวงเกนในสตรเชนนน.

มสาวาทง ปะหายะ,

มสาวาทา ปะฏวระโต โหต,

สะภคคะโต วา,

ละการพดเทจ,

เปนผเวนขาดจากการพดเทจ,

อยในสภากตาม,

๔

174 175

ปะรสคคะโต วา,

ญาตมชฌคคะโต วา,

ปคะมชฌคคะโต วา,

ราชะกละมชฌคคะโต วา,

อะภนโต สกขง ปฏโฐ

“เอห โภ ปรสะ ยง ชานาส, ตง วะเทห”ต,

โส อะชานง วา อาหะ “นะ ชานาม”ต,

ชานง วา อาหะ “ชานาม”ต,

อะปสสง วา อาหะ “นะ ปสสาม”ต,

ปสสง วา อาหะ “ปสสาม”ต,

อยในบรษทกตาม,

อยทามกลางหมญาตกตาม,

อยทามกลางหมทหารกตาม,

อยทามกลางราชสำนกกตาม,

ถกเขานำเขาไปเปนพยาน ซกถามวา

“แนะทานผเจรญ จงมาเถด ทานรสงใด จงกลาวสงนน”,

บคคลนนเมอไมรกกลาววา “ขาพเจาไมร”,

เมอรกกลาววา “ขาพเจาร”,

เมอไมเหนกกลาววา “ขาพเจาไมเหน”,

เมอเหนกกลาววา “ขาพเจาเหน”,

อต อตตะเหต วา ปะระเหต วา

อามสกญจกขะเหต วา, นะ สมปะชานะมสา

ภาสตา โหต.

เปนผไมกลาวเทจทงทร, เพราะตนเปนเหตบาง เพราะ

บคคลอนเปนเหตบาง เพราะเหตคอเหนแกอามส

เลกนอยบาง ดวยประการฉะน.

ปสณะวาจง ปะหายะ,

ปสณายะ วาจายะ ปะฏวระโต โหต,

นะ อโต สตวา อะมตระ อกขาตา

อเมสง เภทายะ,

อะมตระ วา สตวา นะ อเมสง อกขาตา

อะมสง เภทายะ,

ละคำพดสอเสยด,

เปนผเวนขาดจากคำพดสอเสยด,

ไมฟงความจากฝายนแลว ไปบอกฝายโนน

เพอทำลายฝายน,

ไมฟงความจากฝายโนนแลว มาบอกฝายน

เพอทำลายฝายโนน,

๕

176 177

อต ภนนานง วา สนธาตา,

สะหตานง วา อะนปปะทาตา,

สะมคคาราโม,

สะมคคะระโต,

สะมคคะนนท,

สะมคคะกะระณง วาจง ภาสตา โหต.

ผะรสะวาจง ปะหายะ,

ผะรสายะ วาจายะ ปะฏวระโต โหต,

ยา สา วาจา เนลา,

เปนผสมานคนทแตกแยกกน,

สงเสรมคนทปรองดองกน,

ชนชมความสามคคกน,

ยนดความสามคคกน,

เพลดเพลนความสามคคกน,

เปนผกลาวถอยคำทเปนเหตแหงความสามคค.

ละคำพดหยาบ,

เปนผเวนขาดจากคำพดหยาบ,

คำพดใด เปนคำไมมโทษ,

๖

สมผปปะลาปง ปะหายะ,

สมผปปะลาปา ปะฏวระโต โหต,

ละการพดเพอเจอ,

เปนผเวนขาดจากการพดเพอเจอ,

กณณะสขา,

เปมะนยา,

หะทะยงคะมา,

โปร,

พะหชะนะกนตา,

พะหชะนะมะนาปา,

ตะถารปง วาจง ภาสตา โหต.

เพราะห,

นำมาซงความรก,

เขาไปจบในใจ,

เปนคำของชาวเมอง,

เปนทรกใครของคนสวนมาก,

เปนทพอใจของคนสวนมาก,

เขาเปนผกลาววาจาเชนนน.

๗

178 179

กาละวาท,

ภตะวาท,

อตถะวาท,

ธมมะวาท,

วนะยะวาท,

นธานะวะตง วาจง ภาสตา โหต, กาเลนะ

สาปะเทสง ปะรยนตะวะตง อตถะสญหตง.

พดถกเวลา,

พดคำจรง,

พดคำมประโยชน,

พดองธรรม,

พดองวนย,

เปนผพดคำทมหลกฐาน, มทอางอง มทกำหนด

ประกอบดวยประโยชน โดยกาลอนควร.

๘

อะนะภชฌาล โหต,

ยนตง ปะรสสะ ปะระวตตปะกะระณง,

เปนผไมเพงเลงอยากไดของผอน,

สงใดเปนอปกรณเครองปลมใจของผอน,

ตง อะนะภชฌาตา โหต,

อต,

อะโห วะตะ,

ยง ปะรสสะ,

ตง มะมะ อสสะ.

เขาเปนผไมเพงเลงอยากไดสงนน,

ดงนวา,

โอหนอ,

สงใดเปนของผอน,

สงนนพงเปนของเรา.

อพยาปนนะจตโต โหต,

อปปะทฏฐะมะนะสงกปโป,

อต,

อเม สตตา,

เปนผมจตไมพยาบาท,

เปนผมจตไมคดราย,

ดงนวา,

ขอสตวทงหลายเหลาน,

๙

180 181

อะเวรา โหนต,

อพยาปชชา,

อะนฆา,

สข อตตานง ปะรหะรนต.

สมมาทฏฐโก โหต,

อะวปะรตะทสสะโน,

อต,

อตถ ทนนง,

อตถ ยฏฐง,

จงเปนผไมมเวร,

จงอยามความพยาบาทเบยดเบยน,

จงอยามความทกขกายทกขใจ,

จงเปนผมความสข บรหารตนเถด.

เปนผมสมมาทฏฐ,

มความเหนไมวปรตผดเพยน,

ดงนวา,

ทานทใหแลวมผล,

ยญทบชาแลวมผล,

๑๐

อตถ หตง,

อตถ สกะฏะทกกะฏานง กมมานง ผะลง วปาโก,

อตถ อะยง โลโก,

อตถ ปะโร โลโก,

อตถ มาตา,

อตถ ปตา,

อตถ สตตา โอปปาตกา,

อตถ โลเก สะมะณะพราหมะณา สมมคคะตา

สมมาปะฏปนนา, เย อมญจะ โลกง ปะรญจะ

โลกง สะยง อะภญญา สจฉกตวา ปะเวเทนต.

การเซนสรวงมผล,

ผลวบากแหงกรรมททำดและชวม,

โลกนม,

โลกอนม,

มารดามคณ,

บดามคณ,

โอปปาตกะสตวม,

สมณพราหมณทงหลาย ผประพฤตด ปฏบตชอบ,

ผทำใหแจงซงโลกนและโลกอน ดวยปญญาอนยงเอง

แลวสอนผอนใหรตาม มอยในโลก.

182 183

อเมห โข ภกขะเว ทะสะห ธมเมห

สะมนนาคะโต ยะถาภะตง นกขตโต เอวง

สคเค.

ดกอนภกษทงหลาย บคคลผประกอบดวยธรรม

๑๐ ประการเหลานแล, ยอมดำรงอยในสวรรค

เหมอนไดรบเชญไปประดษฐานไว.

๓.๔ ธรรม ๔๐ ประการนำไปนรก

จตตาฬสาย ภกขเว ธมเมห สมนนาคโต ยถาภต นกขตโต เอว นรเย, กตเมห จตตาฬสาย,

อตตนา จ ปาณาตปาต โหต, ปรญจ ปาณาตปาเต สมาทเปต, ปาณาตปาเต จ สมนญโญ โหต,

ปาณาตปาตสส จ วณณ ภาสต, อตตนา จ อทนนาทาย โหต, ปรญจ อทนนาทาเน สมาทเปต,

อทนนาทาเน จ สมนญโญ โหต, อทนนาทานสส จ วณณ ภาสต, อตตนา จ กาเมส มจฉาจาร

โหต, ปรญจ กาเมส มจฉาจาเร สมาทเปต, กาเมส มจฉาจาเร จ สมนญโญ โหต, กาเมส

มจฉาจารสส จ วณณ ภาสต, อตตนา จ มสาวาท โหต, ปรญจ มสาวาเท สมาทเปต, มสาวาเท จ

สมนญโญ โหต, มสาวาทสส จ วณณ ภาสต, อตตนา จ ปสณวาโจ โหต, ปรญจ ปสณาย วาจาย

สมาทเปต, ปสณาย วาจาย จ สมนญโญ โหต, ปสณาย จ วาจาย วณณ ภาสต, อตตนา จ

ผรสวาโจ โหต, ปรญจ ผรสาย วาจาย สมาทเปต, ผรสาย จ วาจาย สมนญโญ โหต, ผรสาย จ

วาจาย วณณ ภาสต, อตตนา จ สมผปปลาป โหต, ปรญจ สมผปปลาเป สมาทเปต, สมผปปลาเป จ

สมนญโญ โหต, สมผปปลาปสส จ วณณ ภาสต, อตตนา จ อภชฌาล โหต, ปรญจ อภชฌาย

สมาทเปต, อภชฌาย จ สมนญโญ โหต, อภชฌาย จ วณณ ภาสต, อตตนา จ พยาปนนจตโต โหต,

184 185

ปรญจ พยาปาเท สมาทเปต, พยาปาเท จ สมนญโญ โหต, พยาปาทสส จ วณณ ภาสต, อตตนา จ

มจฉาทฏโก โหต, ปรญจ มจฉาทฏยา สมาทเปต, มจฉาทฏยา จ สมนญโญ โหต, มจฉาทฏยา จ

วณณ ภาสต.

อเมห โข ภกขเว จตตาฬสาย ธมเมห สมนนาคโต ยถาภต นกขตโต เอว นรเย.

(อ.ทสก. ๒๔/๒๒๔ สามญญวรรค)

จตตาฬสายะ ภกขะเว ธมเมห สมนนาคะโต

ยะถาภะตง นกขตโต เอวง นระเย,

กะตะเมห จตตาฬสายะ,

อตตะนา จะ ปาณาตปาต โหต,

ปะรญจะ ปาณาตปาเต สะมาทะเปต,

ปาณาตปาเต จะ สะมะนญโญ โหต,

ดกอนภกษทงหลาย บคคลผประกอบดวยธรรม

๔๐ ประการ, ยอมดำรงอยในนรก เหมอนถกนำไปฝงไว,

ธรรม ๔๐ ประการ อะไรบาง,

(๑) เปนผฆาสตวดวยตนเอง,

(๒) ชกชวนผอนในการฆาสตว,

(๓) เปนผพอใจในการฆาสตว,

ปาณาตปาตสสะ จะ วณณง ภาสะต,

อตตะนา จะ อะทนนาทาย โหต,

ปะรญจะ อะทนนาทาเน สะมาทะเปต,

อะทนนาทาเน จะ สะมะนญโญ โหต,

อะทนนาทานสสะ จะ วณณง ภาสะต,

อตตะนา จะ กาเมส มจฉาจาร โหต,

ปะรญจะ กาเมส มจฉาจาเร สะมาทะเปต,

กาเมส มจฉาจาเร จะ สะมะนญโญ โหต,

กาเมส มจฉาจารสสะ จะ วณณง ภาสะต,

อตตะนา จะ มสาวาท โหต,

ปะรญจะ มสาวาเท สะมาทะเปต,

มสาวาเท จะ สะมะนญโญ โหต,

(๔) กลาวสรรเสรญการฆาสตว,

(๕) เปนผลกทรพยดวยตนเอง,

(๖) ชกชวนผอนในการลกทรพย,

(๗) เปนผพอใจในการลกทรพย,

(๘) กลาวสรรเสรญการลกทรพย,

(๙) เปนผประพฤตผดในกามดวยตนเอง,

(๑๐) ชกชวนผอนในการประพฤตผดในกาม,

(๑๑) เปนผพอใจในการประพฤตผดในกาม,

(๑๒) กลาวสรรเสรญการประพฤตผดในกาม,

(๑๓) เปนผพดเทจดวยตนเอง,

(๑๔) ชกชวนผอนในการพดเทจ,

(๑๕) เปนผพอใจในการพดเทจ,

186 187

มสาวาทสสะ จะ วณณง ภาสะต,

อตตะนา จะ ปสณะวาโจ โหต,

ปะรญจะ ปสณายะ วาจายะ สะมาทะเปต,

ปสณายะ วาจายะ จะ สะมะนญโญ โหต,

ปสณายะ จะ วาจายะ วณณง ภาสะต,

อตตะนา จะ ผะรสะวาโจ โหต,

ปะรญจะ ผะรสายะ วาจายะ สะมาทะเปต,

ผะรสายะ จะ วาจายะ สะมะนญโญ โหต,

ผะรสายะ จะ วาจายะ วณณง ภาสะต,

อตตะนา จะ สมผปปะลาป โหต,

ปะรญจะ สมผปปะลาเป สะมาทะเปต,

สมผปปะลาเป จะ สะมะนญโญ โหต,

(๑๖) กลาวสรรเสรญการพดเทจ,

(๑๗) เปนผพดคำสอเสยดดวยตนเอง,

(๑๘) ชกชวนผอนในการพดคำสอเสยด,

(๑๙) เปนผพอใจในการพดคำสอเสยด,

(๒๐) กลาวสรรเสรญการพดคำสอเสยด,

(๒๑) เปนผพดคำหยาบดวยตนเอง,

(๒๒) ชกชวนผอนในการพดคำหยาบ,

(๒๓) เปนผพอใจในการพดคำหยาบ,

(๒๔) กลาวสรรเสรญการพดคำหยาบ,

(๒๕) เปนผพดเพอเจอดวยตนเอง,

(๒๖) ชกชวนผอนในการพดเพอเจอ,

(๒๗) เปนผพอใจในการพดเพอเจอ,

สมผปปะลาปสสะ จะ วณณง ภาสะต,

อตตะนา จะ อะภชฌาล โหต,

ปะรญจะ อะภชฌายะ สะมาทะเปต,

อะภชฌายะ จะ สะมะนญโญ โหต,

อะภชฌายง จะ วณณง ภาสะต,

อตตะนา จะ พยาปนนะจตโต โหต,

ปะรญจะ พยาปาเท สะมาทะเปต,

พยาปาเท จะ สะมะนญโญ โหต,

พยาปาทสสะ จะ วณณง ภาสะต,

อตตะนา จะ มจฉาทฏฐโก โหต,

ปะรญจะ มจฉาทฏฐยา สะมาทะเปต,

มจฉาทฏฐยา จะ สะมะนญโญ โหต,

(๒๘) กลาวสรรเสรญการพดเพอเจอ,

(๒๙) เปนผเพงเลงอยากไดของผอนดวยตนเอง,

(๓๐) ชกชวนผอนในความเพงเลงอยากไดของผอน,

(๓๑) เปนผพอใจในความเพงเลงอยากไดของผอน,

(๓๒) กลาวสรรเสรญความเพงเลงอยากไดของผอน,

(๓๓) เปนผมจตพยาบาทดวยตนเอง,

(๓๔) ชกชวนผอนในความพยาบาท,

(๓๕) เปนผพอใจในความพยาบาท,

(๓๖) กลาวสรรเสรญความพยาบาท,

(๓๗) เปนผมมจฉาทฏฐดวยตนเอง,

(๓๘) ชกชวนผอนในมจฉาทฏฐ,

(๓๙) เปนผพอใจในมจฉาทฏฐ,

188 189

มจฉาทฏฐยา จะ วณณง ภาสะต,

อเมห โข ภกขะเว จตตาฬสายะ ธมเมห

สะมนนาคะโต ยะถาภะตง นกขตโต เอวง

นระเย.

(๔๐) กลาวสรรเสรญมจฉาทฏฐ,

ดกอนภกษทงหลาย บคคลผประกอบดวยธรรม

๔๐ ประการเหลานแล, ยอมดำรงอยในนรก

เหมอนถกนำไปฝงไว.

๓.๕ ธรรม ๔๐ ประการนำไปสวรรค

จตตาฬสาย ภกขเว ธมเมห สมนนาคโต ยถาภต นกขตโต เอว สคเค, กตเมห จตตาฬสาย,

อตตนา จ ปาณาตปาตา ปฏวรโต โหต, ปรญจ ปาณาตปาตา เวรมณยา สมาทเปต, ปาณาตปาตา

เวรมณยา จ สมนญโญ โหต, ปาณาตปาตา เวรมณยา จ วณณ ภาสต, อตตนา จ อทนนาทานา

ปฏวรโต โหต, ปรญจ อทนนาทานา เวรมณยา สมาทเปต, อทนนาทานา เวรมณยา จ สมนญโญ

โหต, อทนนาทานา เวรมณยา จ วณณ ภาสต, อตตนา จ กาเมส มจฉาจารา ปฏวรโต โหต,

ปรญจ กาเมส มจฉาจารา เวรมณยา สมาทเปต, กาเมส มจฉาจารา เวรมณยา จ สมนญโญ โหต,

กาเมส มจฉาจารา เวรมณยา จ วณณ ภาสต, อตตนา จ มสาวาทา ปฏวรโต โหต, ปรญจ

มสาวาทา เวรมณยา สมาทเปต, มสาวาทา เวรมณยา จ สมนญโญ โหต, มสาวาทา เวรมณยา จ

วณณ ภาสต, อตตนา จ ปสณาย วาจาย ปฏวรโต โหต, ปรญจ ปสณาย วาจาย เวรมณยา

สมาทเปต, ปสณาย วาจาย เวรมณยา จ สมนญโญ โหต, ปสณาย วาจาย เวรมณยา จ วณณ ภาสต,

อตตนา จ ผรสาย วาจาย ปฏวรโต โหต, ปรญจ ผรสาย วาจาย เวรมณยา จ สมาทเปต, ผรสาย

วาจาย เวรมณยา จ สมนญโญ โหต, ผรสาย วาจาย เวรมณยา จ วณณ ภาสต, อตตนา จ

190 191

สมผปปลาปา ปฏวรโต โหต, ปรญจ สมผปปลาปา เวรมณยา จ สมาทเปต, สมผปปลาปา เวรมณยา จ

สมนญโญ โหต, สมผปปลาปา เวรมณยา จ วณณ ภาสต, อตตนา จ อนภชฌาล โหต, ปรญจ

อนภชฌาย สมาทเปต, อนภชฌาย จ สมนญโญ โหต, อนภชฌาย จ วณณ ภาสต, อตตนา จ

อพยาปนนจตโต โหต, ปรญจ อพยาปาเท สมาทเปต, อพยาปาเท จ สมนญโญ โหต, อพยาปาทสส จ

วณณ ภาสต, อตตนา จ สมมาทฏโก โหต, ปรญจ สมมาทฏยา สมาทเปต, สมมาทฏยา จ

สมนญโญ โหต, สมมาทฏยา จ วณณ ภาสต.

อเมห โข ภกขเว จตตาฬสาย ธมเมห สมนนาคโต ยถาภต นกขตโต เอว สคเค.

(อ.ทสก. ๒๔/๒๒๔ สามญญวรรค)

จตตาฬสายะ ภกขะเว ธมเมห สะมนนาคะโต

ยะถาภะตง นกขตโต เอวง สคเค,

กะตะเมห จตตาฬสายะ,

ดกอนภกษทงหลาย บคคลผประกอบดวยธรรม

๔๐ ประการ, ยอมดำรงอยในสวรรค

เหมอนไดรบเชญไปประดษฐานไว,

ธรรม ๔๐ ประการ อะไรบาง,

อตตะนา จะ ปาณาตปาตา ปะฏวระโต โหต,

ปะรญจะ ปาณาตปาตา เวระมะณยา

สะมาทะเปต,

ปาณาตปาตา เวระมะณยา จะ สะมะนญโญ

โหต,

ปาณาตปาตา เวระมะณยา จะ วณณง ภาสะต,

อตตะนา จะ อะทนนาทานา ปะฏวระโต โหต,

ปะรญจะ อะทนนาทานา เวระมะณยา

สะมาทะเปต,

อะทนนาทานา เวระมะณยา จะ สะมะนญโญ

โหต,

(๑) เปนผเวนขาดจากการฆาสตวดวยตนเอง,

(๒) ชกชวนผอนใหงดเวนจากการฆาสตว,

(๓) เปนผพอใจการงดเวนจากการฆาสตว,

(๔) กลาวสรรเสรญการงดเวนจากการฆาสตว,

(๕) เปนผเวนขาดจากการลกทรพยดวยตนเอง,

(๖) ชกชวนผอนใหงดเวนจากการลกทรพย,

(๗) เปนผพอใจการงดเวนจากการลกทรพย,

192 193

อะทนนาทานา เวระมะณยา จะ วณณง ภาสะต,

อตตะนา จะ กาเมส มจฉาจารา ปะฏวระโต โหต,

ปะรญจะ กาเมส มจฉาจารา เวระมะณยา

สะมาทะเปต,

กาเมส มจฉาจารา เวระมะณยา จะ สะมะนญโญ

โหต,

กาเมส มจฉาจารา เวระมะณยา จะ

วณณง ภาสะต,

(๘) กลาวสรรเสรญการงดเวนจากการลกทรพย,

(๙) เปนผเวนขาดจากการประพฤตผดในกามดวย

ตนเอง,

(๑๐) ชกชวนผอนใหงดเวนจากการประพฤตผดในกาม,

(๑๑) เปนผพอใจการงดเวนจากการประพฤตผดในกาม,

(๑๒) กลาวสรรเสรญการงดเวนจากการประพฤตผดใน

กาม,

อตตะนา จะ มสาวาทา ปะฏวระโต โหต,

ปะรญจะ มสาวาทา เวระมะณยา สะมาทะเปต,

มสาวาทา เวระมะณยา จะ สะมะนญโญ โหต,

มสาวาทา เวระมะณยา จะ วณณง ภาสะต,

อตตะนา จะ ปสณายะ วาจายะ ปะฏวระโต

โหต,

ปะรญจะ ปสณายะ วาจายะ เวระมะณยา

สะมาทะเปต,

ปสณายะ วาจายะ เวระมะณยา จะ สะมะนญโญ

โหต,

(๑๓) เปนผเวนขาดจากการพดเทจดวยตนเอง,

(๑๔) ชกชวนผอนใหงดเวนจากการพดเทจ,

(๑๕) เปนผพอใจการงดเวนจากการพดเทจ,

(๑๖) กลาวสรรเสรญการงดเวนจากการพดเทจ,

(๑๗) เปนผเวนขาดจากคำสอเสยดดวยตนเอง,

(๑๘) ชกชวนผอนใหงดเวนจากพดคำสอเสยด,

(๑๙) เปนผพอใจการงดเวนจากคำสอเสยด,

194 195

ปสณายะ วาจายะ เวระมะณยา จะ วณณง ภาสะต,

อตตะนา จะ ผะรสายะ วาจายะ ปะฏวระโต โหต,

ปะรญจะ ผะรสายะ วาจายะ เวระมะณยา จะ

สะมาทะเปต,

ผะรสายะ วาจายะ เวระมะณยา จะ สะมะนญโญ โหต,

ผะรสายะ วาจายะ เวระมะณยา จะ วณณง ภาสะต,

อตตะนา จะ สมผปปะลาปา ปะฏวระโต โหต,

(๒๐) กลาวสรรเสรญการงดเวนจากคำสอเสยด,

(๒๑) เปนผเวนขาดจากคำหยาบดวยตนเอง,

(๒๒) ชกชวนผอนใหงดเวนจากคำหยาบ,

(๒๓) เปนผพอใจการงดเวนจากคำหยาบ,

(๒๔) กลาวสรรเสรญการงดเวนจากคำหยาบ,

(๒๕) เปนผเวนขาดจากการพดเพอเจอดวยตนเอง,

ปะรญจะ สมผปปะลาปา เวระมะณยา จะ

สะมาทะเปต,

สมผปปะลาปา เวระมะณยา จะ สะมะนญโญ โหต,

สมผปปะลาปา เวระมะณยา จะ วณณง ภาสะต,

อตตะนา จะ อะนะภชฌาล โหต,

ปะรญจะ อะนะภชฌายะ สะมาทะเปต,

อะนะภชฌายะ จะ สะมะนญโญ โหต,

อะนะภชฌายะ จะ วณณง ภาสะต,

อตตะนา จะ อพยาปนนะจตโต โหต,

ปะรญจะ อพยาปาเท สะมาทะเปต,

อพยาปาเท จะ สะมะนญโญ โหต,

(๒๖) ชกชวนผอนใหงดเวนจากการพดเพอเจอ,

(๒๗) เปนผพอใจการงดเวนจากการพดเพอเจอ,

(๒๘) กลาวสรรเสรญการงดเวนจากการพดเพอเจอ,

(๒๙) ไมเปนผเพงเลงอยากไดของผอนดวยตนเอง,

(๓๐) ชกชวนผอนในการไมเพงเลงอยากไดของผอน,

(๓๑) เปนผพอใจในการไมเพงเลงอยากไดของผอน,

(๓๒) กลาวสรรเสรญการไมเพงเลงอยากไดของผอน,

(๓๓) เปนผมจตไมพยาบาทดวยตนเอง,

(๓๔) ชกชวนผอนในการไมพยาบาท,

(๓๕) เปนผพอใจในการไมพยาบาท,

196 197

อพยาปาทสสะ จะ วณณง ภาสะต,

อตตะนา จะ สมมาทฏฐโก โหต,

ปะรญจะ สมมาทฏฐยา สะมาทะเปต,

สมมาทฏฐยา จะ สะมะนญโญ โหต,

สมมาทฏฐยา จะ วณณง ภาสะต,

อเมห โข ภกขะเว จตตาฬสายะ ธมเมห

สะมนนาคะโต ยะถาภะตง นกขตโต เอวง สคเค.

(๓๖) กลาวสรรเสรญการไมพยาบาท,

(๓๗) เปนผมสมมาทฏฐดวยตนเอง,

(๓๘) ชกชวนผอนในสมมาทฏฐ,

(๓๙) เปนผพอใจในสมมาทฏฐ,

(๔๐) กลาวสรรเสรญสมมาทฏฐ,

ดกอนภกษทงหลาย บคคลผประกอบดวยธรรม

๔๐ ประการเหลานแล, ยอมดำรงอยในสวรรค

เหมอนไดรบเชญไปประดษฐานไว.

๓.๖ โทษของศลวบต

ปญจเม ภกขเว อาทนวา ทสสลสส สลวปตตยา, กตเม ปญจ,

อธ ภกขเว ทสสโล สลวปนโน ปมาทาธกรณ มหต โภคชาน นคจฉต, อย ภกขเว ปโม

อาทนโว ทสสลสส สลวปตตยา.

ปน จปร ภกขเว ทสสลสส สลวปนนสส ปาปโก กตตสทโท อพภคคจฉต, อย ภกขเว ทตโย

อาทนโว ทสสลสส สลวปตตยา.

ปน จปร ภกขเว ทสสโล สลวปนโน ยญญเทว ปรส อปสงกมต ยท ขตตยปรส ยท

พราหมณปรส ยท คหปตปรส ยท สมณปรส, อวสารโท อปสงกมต มงกภโต. อย ภกขเว ตตโย

อาทนโว ทสสลสส สลวปตตยา.

ปน จปร ภกขเว ทสสโล สลวปนโน สมมโฬห กาล กโรต, อย ภกขเว จตตโถ อาทนโว

ทสสลสส สลวปตตยา.

ปน จปร ภกขเว ทสสโล สลวปนโน กายสส เภทา ปรมมรณา อปาย ทคคต วนปาต นรย

อปปชชต, อย ภกขเว ปญจโม อาทนโว ทสสลสส สลวปตตยา.

198 199

อเม โข ภกขเว ปญจ อาทนวา ทสสลสส สลวปตตยา.

(อ.ปญจก. ๒๒/๒๑๓ สลสตร)

ปญจเม ภกขะเว อาทนะวา ทสสลสสะ

สละวปตตยา,

กะตะเม ปญจะ,

ดกอนภกษทงหลาย โทษ ๕ ประการเหลาน ยอมม

แกบคคลผทศล เพราะความวบตแหงศล,

โทษ ๕ ประการอะไรบาง,

อธะ ภกขะเว ทสสโล สละวปนโน,

ปะมาทาธกะระณง มะหะตง โภคะชานง นคจฉะต,

ดกอนภกษทงหลาย บคคลผทศล ผมศลวบต ในโลกน,

ยอมถงความเสอมโภคทรพยเปนอนมาก

เพราะความประมาทเปนเหต,

๑

อะยง ภกขะเว ปะฐะโม อาทนะโว

ทสสลสสะ สละวปตตยา,

ดกอนภกษทงหลาย นเปนโทษประการท ๑

ยอมมแกบคคลผทศล เพราะความวบตแหงศล,

ปนะ จะปะรง ภกขะเว,

ทสสลสสะ สละวปนนสสะ ปาปะโก กตตสทโท

อพภคคจฉะต,

อะยง ภกขะเว ทตโย อาทนะโว ทสสลสสะ

สละวปตตยา,

ดกอนภกษทงหลาย ขออนยงมอยอก,

กตตศพทอนชวของบคคลผทศล ผมศลวบต

ยอมกระฉอนไป,

ดกอนภกษทงหลาย นเปนโทษประการท ๒

ยอมมแกบคคลผทศล เพราะความวบตแหงศล,

๒

200 201

ปนะ จะปะรง ภกขะเว,

ทสสโล สละวปนโน ยญญะเทวะ ปะรสง

อปะสงกะมะต,

ยะท ขตตยะปะรสง,

ยะท พราหมะณะปะรสง,

ยะท คะหะปะตปะรสง,

ยะท สะมะณะปะรสง,

อะวสาระโท อปะสงกะมะต มงกภโต,

ดกอนภกษทงหลาย ขออนยงมอยอก,

บคคลผทศล ผมศลวบต

จะเขาไปยงบรษทใดนนเทยว,

เปนขตตยะบรษทกตาม,

พราหมณบรษทกตาม,

คหบดบรษทกตาม,

สมณะบรษทกตาม,

ยอมเปนผไมแกลวกลา เปนผเกอเขนเขาไป,

๓

ปนะ จะปะรง ภกขะเว,

ทสสโล สละวปนโน สมมฬโห กาลง กะโรต,

อะยง ภกขะเว จะตตโถ อาทนะโว ทสสลสสะ

สละวปตตยา,

ดกอนภกษทงหลาย ขออนยงมอยอก,

บคคลผทศล ผมศลวบต ยอมเปนผหลงลมสตทำกาละ,

ดกอนภกษทงหลาย นเปนโทษประการท ๔

ยอมมแกบคคลผทศล เพราะความวบตแหงศล,

๔

อะยง ภกขะเว ตะตโย อาทนะโว

ทสสลสสะ สละวปตตยา,

ดกอนภกษทงหลาย นเปนโทษประการท ๓

ยอมมแกบคคลผทศล เพราะความวบตแหงศล,

202 203

ปนะ จะปะรง ภกขะเว,

ทสสโล สละวปนโน กายสสะ เภทา

ปะรมมะระณา, อะปายง ทคคะตง

วนปาตง นระยง อปะปชชะต,

อะยง ภกขะเว ปญจะโม อาทนะโว ทสสลสสะ

สละวปตตยา,

อเม โข ภกขะเว ปญจะ อาทนะวา

ทสสลสสะ สละวปตตยา.

ดกอนภกษทงหลาย ขออนยงมอยอก,

บคคลผทศล ผมศลวบต เบองหนาแตความตาย

เพราะความแตกแหงกาย, ยอมเขาถงอบาย ทคต

วนบาต นรก,

ดกอนภกษทงหลาย นเปนโทษประการท ๕

ยอมมแกบคคลผทศล เพราะความวบตแหงศล,

ดกอนภกษทงหลาย โทษ ๕ ประการเหลานแล

ยอมมแกบคคลผทศล เพราะความวบตแหงศล.

๕

๓.๗ อานสงสของศลสมบต

ปญจเม ภกขเว อานสสา สลวโต สลสมปทาย, กตเม ปญจ,

อธ ภกขเว สลวา สลสมปนโน อปปมาทาธกรณ มหนต โภคกขนธ อธคจฉต, อย ภกขเว

ปโม อานสโส สลวโต สลสมปทาย.

ปน จปร ภกขเว สลวโต สลสมปนนสส กลยาโณ กตตสทโท อพภคคจฉต, อย ภกขเว ทตโย

อานสโส สลวโต สลสมปทาย.

ปน จปร ภกขเว สลวา สลสมปนโน ยญญเทว ปรส อปสงกมต, ยท ขตตยปรส ยท

พราหมณปรส ยท คหปตปรส ยท สมณปรส, วสารโท อปสงกมต อมงกภโต, อย ภกขเว ตตโย

อานสโส สลวโต สลสมปทาย.

ปน จปร ภกขเว สลวา สลสมปนโน อสมมโฬห กาล กโรต, อย ภกขเว จตตโถ อานสโส

สลวโต สลสมปทาย.

ปน จปร ภกขเว สลวา สลสมปนโน กายสส เภทา ปรมมรณา สคต สคค โลก อปปชชต, อย

ภกขเว ปญจโม อานสโส สลวโต สลสมปทาย.

อเม โข ภกขเว ปญจ อานสสา สลวโต สลสมปทาย.

204 205

ปญจเม ภกขะเว อานสงสา สละวะโต

สละสมปะทายะ,

กะตะเม ปญจะ,

ดกอนภกษทงหลาย อานสงส ๕ ประการเหลาน

ยอมมแกบคคลผมศล เพราะความถงพรอมแหงศล,

อานสงส ๕ ประการอะไรบาง,

อธะ ภกขะเว สละวา สละสมปนโน,

อปปะมาทาธกะระณง มะหนตง

โภคกขนธง อะธคจฉะต,

ดกอนภกษทงหลาย บคคลผมศล

ถงพรอมแลวดวยศล ในโลกน,

ยอมไดซงกองแหงโภคทรพยกองใหญ

เพราะความไมประมาทเปนเหต,

๑

ปนะ จะปะรง ภกขะเว,

สละวะโต สละสมปนนสสะ กลยาโณ

กตตสทโท อพภคคจฉะต,

อะยง ภกขะเว ทตโย อานสงโส

สละวะโต สละสมปะทายะ,

ดกอนภกษทงหลาย ขออนยงมอยอก,

กตตศพทอนงามของบคคลผมศล

ถงพรอมแลวดวยศล ยอมกระฉอนไป,

ดกอนภกษทงหลาย นเปนอานสงสประการท ๒

ยอมมแกบคคลผมศล เพราะความถงพรอมแหงศล,

๒

อะยง ภกขะเว ปะฐะโม อานสงโส

สละวะโต สละสมปะทายะ,

ดกอนภกษทงหลาย นเปนอานสงสประการท ๑

ยอมมแกบคคลผมศล เพราะความถงพรอมแหงศล,

206 207

ปนะ จะปะรง ภกขะเว,

สละวา สละสมปนโน ยญญะเทวะ

ปะรสง อปะสงกะมะต,

ยะท ขตตยะปะรสง,

ยะท พราหมะณะปะรสง,

ยะท คะหะปะตปะรสง,

ยะท สะมะณะปะรสง,

วสาระโท อปสงกะมะต อะมงกภโต,

ดกอนภกษทงหลาย ขออนยงมอยอก,

บคคลผมศล ถงพรอมแลวดวยศล

จะเขาไปยงบรษทใดนนเทยว,

เปนขตตยบรษทกตาม,

พราหมณบรษทกตาม,

คหบดบรษทกตาม,

สมณบรษทกตาม,

ยอมเปนผแกลวกลา เปนผไมเกอเขนเขาไป,

๓

อะยง ภกขะเว ตะตโย อานสงโส

สละวะโต สละสมปะทายะ,

ดกอนภกษทงหลาย นเปนอานสงสประการท ๓

ยอมมแกบคคลผมศล เพราะความถงพรอมแหงศล,

ปนะ จะปะรง ภกขะเว,

สละวา สละสมปนโน อะสมมฬโห กาลง กะโรต,

อะยง ภกขะเว จะตตโถ อานสงโส

สละวะโต สละสมปะทายะ,

ดกอนภกษทงหลาย ขออนยงมอยอก,

บคคลผมศล ถงพรอมแลวดวยศล

ยอมเปนผไมหลงลมสตทำกาละ,

ดกอนภกษทงหลาย นเปนอานสงสประการท ๔

ยอมมแกบคคลผมศล เพราะความถงพรอมแหงศล,

๔

208 209

ปนะ จะปะรง ภกขะเว,

สละวา สละสมปนโน กายสสะ เภทา

ปะรมมะระณา, สคะตง สคคง โลกง อปะปชชะต,

อะยง ภกขะเว ปญจะโม อานสงโส

สละวะโต สละสมปะทายะ,

อเม โข ภกขะเว ปญจะ อานสงสา

สละวะโต สละสมปะทายา.

ดกอนภกษทงหลาย ขออนยงมอยอก,

บคคลผมศล ถงพรอมแลวดวยศล เบองหนาแต

ความตาย เพราะความแตกแหงกาย,

ยอมเขาถงสคตโลกสวรรค,

ดกอนภกษทงหลาย นเปนอานสงสประการท ๕

ยอมมแกบคคลผมศล เพราะความถงพรอมแหงศล,

ดกอนภกษทงหลาย อานสงส ๕ ประการเหลานแล

ยอมมแกบคคลผมศล เพราะความถงพรอมแหงศล.

๕

๓.๘ ดหรอชวอยทกรรม

เย ภกขเว สตตา ปพพณหสมย กาเยน สจรต จรนต, วาจาย สจรต จรนต, มนสา สจรต จรนต,

สปพโพณห ภกขเว เตส สตตาน.

เย ภกขเว สตตา มชฌนตกสมย กาเยน สจรต จรนต, วาจาย สจรต จรนต, มนสา สจรต จรนต,

สมชฌนตโก ภกขเว เตส สตตาน.

เย ภกขเว สตตา สายนหสมย กาเยน สจรต จรนต, วาจาย สจรต จรนต, มนสา สจรต จรนต,

สสายโณห ภกขเว เตส สตตาน.

(อ.ตก. ๒๐/๑๕๖ ปพพณหสตร)

เย ภกขะเว สตตา ปพพณหะสะมะยง,

กาเยนะ สจะรตง จะรนต,

วาจายะ สจะรตง จะรนต,

มะนะสา สจะรตง จะรนต,

ดกอนภกษทงหลาย สตวทงหลายเหลาใด ในเวลาเชา,

ยอมประพฤตสจรตดวยกาย,

ยอมประพฤตสจรตดวยวาจา,

ยอมประพฤตสจรตดวยใจ,

210 211

สปพพณโห ภกขะเว เตสง สตตานง,

เย ภกขะเว สตตา มชฌนตกะสะมะยง,

กาเยนะ สจะรตง จะรนต,

วาจายะ สจะรตง จะรนต,

มะนะสา สจะรตง จะรนต,

สมชฌนตโก ภกขะเว เตสง สตตานง,

เย ภกขะเว สตตา สายณหะสะมะยง,

กาเยนะ สจะรตง จะรนต,

ดกอนภกษทงหลาย เวลาเชากเปนเชาทด

ของสตวทงหลายเหลานน,

ดกอนภกษทงหลาย สตวทงหลายเหลาใด ในเวลาเทยง,

ยอมประพฤตสจรตดวยกาย,

ยอมประพฤตสจรตดวยวาจา,

ยอมประพฤตสจรตดวยใจ,

ดกอนภกษทงหลาย เวลาเทยงกเปนเทยงทด

ของสตวทงหลายเหลานน,

ดกอนภกษทงหลาย สตวทงหลายเหลาใด ในเวลาเยน,

ยอมประพฤตสจรตดวยกาย,

วาจายะ สจะรตง จะรนต,

มะนะสา สจะรตง จะรนต,

สสายณโห ภกขะเว เตสง สตตานง.

สนกขตต สมงคล

สขโณ สมหตโต จ

ปทกขณ กายกมม

ปทกขณ มโนกมม

ปทกขณาน กตวาน

เต อตถลทธา สขตา

อโรคา สขตา โหถ

ยอมประพฤตสจรตดวยวาจา,

ยอมประพฤตสจรตดวยใจ,

ดกอนภกษทงหลาย เวลาเยนกเปนเยนทด

ของสตวทงหลายเหลานน.

สปภาต สหฏต,

สยฏ พรหมจารส.

วาจากมม ปทกขณ,

ปณธ เต ปทกขณา,

ลภนตเท ปทกขเณ.

วรฬหา พทธสาสเน,

สห สพเพห ญาตภ. (อ.ตก. ๒๐/๑๕๖ ปพพณหสตร)

212 213

สนกขตตง,

สมงคะลง,

สปะภาตง,

สหฏฐตง,

สขะโณ,

สมหตโต จะ,

สยฏฐง พรหมะจารส,

ปะทกขณง กายะกมมง,

วาจากมมง ปะทกขณง,

ปะทกขณง มะโนกมมง,

ปะณธ เต ปะทกขณา,

ปะทกขณาน กตวานะ,

เวลาททำความดนน เปนฤกษด,

เปนมงคลด,

เปนความสวางด,

เปนความรงเรองด,

เปนขณะด,

เปนยามด,

เปนบชาดในผประพฤตพรหมจรรยทงหลาย,

กายกรรมกเปนสงดงาม,

วจกรรมกเปนสงดงาม,

มโนกรรมกเปนสงดงาม,

ความปรารถนากเปนสงดงาม,

สตวทงหลายครนทำกรรมทดงามแลว,

ละภนตะเท ปะทกขเณ,

เต อตถะลทธา สขตา,

วรฬหา พทธะสาสะเน,

อะโรคา สขตา โหถะ สะหะ สพเพห ญาตภ.

ยอมไดสงทดงาม,

สตวเหลานนไดประโยชนแลว จงเปนผมความสข,

เจรญงอกงามในพระพทธศาสนา,

จงไมมโรค ถงความสขพรอมดวยญาตทงมวล.

214 215

อเสวนา จ พาลาน

ปชา จ ปชนยาน

ปฏรปเทสวาโส จ

อตตสมมาปณธ จ

พาหสจจญจ สปปญจ

สภาสตา จ ยา วาจา

มาตาปตอปฏาน

อนากลา จ กมมนตา

ทานญจ ธมมจรยา จ

อนวชชาน กมมาน

อารต วรต ปาปา

อปปมาโท จ ธมเมส

ปณฑตานญจ เสวนา,

เอตมมงคลมตตม.

ปพเพ จ กตปญญตา,

เอตมมงคลมตตม.

วนโย จ สสกขโต,

เอตมมงคลมตตม.

ปตตทารสส สงคโห,

เอตมมงคลมตตม.

ญาตกานญจ สงคโห,

เอตมมงคลมตตม.

มชชปานา จ สญญโม,

เอตมมงคลมตตม.

๓.๙ อดมมงคล

คารโว จ นวาโต จ

กาเลน ธมมสสวน

ขนต จ โสวจสสตา

กาเลน ธมมสากจฉา

ตโป จ พรหมจรยญจ

นพพานสจฉกรยา จ

ผฏสส โลกธมเมห

อโสก วรช เขม

เอตาทสาน กตวาน

สพพตถ โสตถ คจฉนต

สนตฏ จ กตญญตา,

เอตมมงคลมตตม.

สมณานญจ ทสสน,

เอตมมงคลมตตม.

อรยสจจานทสสน,

เอตมมงคลมตตม.

จตต ยสส น กมปต,

เอตมมงคลมตตม.

สพพตถมปราชตา,

ตนเตส มงคลมตตม.

(ข.ข. ๒๕ มงคลสตร)

216 217

อะเสวะนา จะ พาลานง,

ปณฑตานญจะ เสวนา,

ปชา จะ ปชะนยานง,

เอตมมงคะละมตตะมง,

ปะฏรปะเทสะวาโส จะ,

ปพเพ จะ กะตะปญญะตา,

อตตะสมมาปะณธ จะ,

เอตมมงคะละมตตะมง,

พาหสจจญจะ,

สปปญจะ,

วนะโย จะ สสกขโต,

สภาสตา จะ ยา วาจา,

(๑) การไมคบคนพาลทงหลาย,

(๒) การคบบณฑตทงหลาย,

(๓) การบชาบคคลทควรบชาทงหลาย,

นเปนมงคลอนสงสด,

(๔) การอยในสถานทอนสมควร,

(๕) ความเปนผมบญอนทำไวแลวในกาลกอน,

(๖) การตงตนไวชอบ,

นเปนมงคลอนสงสด,

(๗) ความเปนพหสต,

(๘) ความเปนผมศลปะ,

(๙) วนยทศกษาดแลว,

(๑๐) วาจาสภาษต,

เอตมมงคะละมตตะมง,

มาตาปตอปฏฐานง,

ปตตะทารสสะ สงคะโห,

อะนากลา จะ กมมนตา,

เอตมมงคะละมตตะมง,

ทานญ จะ,

ธมมะจะรยา จะ,

ญาตะกานญ จะ สงคะโห,

อะนะวชชาน กมมาน,

เอตมมงคะละมตตะมง,

อาระต วระต ปาปา,

นเปนมงคลอนสงสด,

(๑๑) การบำรงมารดาบดา,

(๑๒) การสงเคราะหบตร และ

(๑๓) การสงเคราะหภรรยา,

(๑๔) การงานทไมอากล,

นเปนมงคลอนสงสด,

(๑๕) การใหทาน,

(๑๖) การประพฤตธรรม,

(๑๗) การสงเคราะหญาตทงหลาย,

(๑๘) กรรมทงหลายอนไมมโทษ,

นเปนมงคลอนสงสด,

(๑๙) การงดเวนจากบาป,

218 219

มชชะปานา จะ สญญะโม,

อปปะมาโท จะ ธมเมส,

เอตมมงคะละมตตะมง,

คาระโว จะ,

นวาโต จะ,

สนตฏฐ จะ,

กะตญญตา,

กาเลนะ ธมมสสะวะนง,

เอตมมงคะละมตตะมง,

ขนต จะ,

โสวะจสสะตา,

สะมะณานญจะ ทสสะนง,

(๒๐) การสำรวมจากการดมนำเมา,

(๒๑) ความไมประมาทในธรรมทงหลาย,

นเปนมงคลอนสงสด,

(๒๒) ความเคารพ,

(๒๓) ความถอมตน,

(๒๔) ความสนโดษ,

(๒๕) ความกตญญ,

(๒๖) การฟงธรรมตามกาล,

นเปนมงคลอนสงสด,

(๒๗) ความอดทน,

(๒๘) ความเปนคนวางาย,

(๒๙) การเหนสมณะทงหลาย,

กาเลนะ ธมมะสากจฉา,

เอตมมงคะละมตตะมง,

ตะโป จะ,

พรหมะจะรยญจะ,

อะรยะสจจานะทสสะนง,

นพพานะสจฉกรยา จะ,

เอตมมงคะละมตตะมง,

ผฏฐสสะ โลกะธมเมห จตตง ยสสะ นะ กมปะต,

อะโสกง,

วระชง,

เขมง,

เอตมมงคะละมตตะมง,

(๓๐) การสนทนาธรรมตามกาล,

นเปนมงคลอนสงสด,

(๓๑) ตบะ เครองเผาบาป,

(๓๒) การประพฤตพรหมจรรย,

(๓๓) การเหนอรยสจทงหลาย,

(๓๔) การทำใหแจงนพพาน,

นเปนมงคลอนสงสด,

(๓๕) จตของผทถกโลกธรรมกระทบแลวไมหวนไหว,

(๓๖) จตไมเศราโศก,

(๓๗) จตปราศจากธล,

(๓๘) จตเกษม,

นเปนมงคลอนสงสด,

220 221

เอตาทสาน กตวานะ,

สพพตถะมะปะราชตา,

สพพตถะ โสตถง คจฉนต,

ตนเตสง มงคะละมตตะมง.

เทวดาและมนษยครนทำมงคลดงทกลาวมานแลว,

เปนผไมพายแพในขาศกทงปวง,

ยอมถงความสวสดในททกสถาน,

สงนนเปนมงคลอนสงสด ของเทวดาและมนษย

เหลานน.

222 223

๔ หลกปฏบตสมถะวปสสนา

224 225

๔.๑ วตถประสงคของพรหมจรรย

นยท ภกขเว พรหมจรย วสสต ชนกหนตถ, น ชนลปนตถ, น ลาภสกการสโลกานสสตถ, น

อตวาทปปโมกขานสสตถ, น “อต ม ชโน ชานาต”ต, อถ โข อท ภกขเว พรหมจรย วสสต

สวรตถ ปหานตถ วราคตถ นโรธตถ.

(อ.จตกก. ๒๑/๒๕ พรหมจรยสตร)

นะยทง ภกขะเว พรหมะจะรยง

วสสะต ชะนะกหะนตถง,

นะ ชะนะละปะนตถง,

นะ ลาภะสกการะสโลกานสงสตถง,

นะ อตวาทปปะโมกขานสงสตถง,

ดกอนภกษทงหลาย พรหมจรรยนเราอยปฏบต

เพอหลอกลวงคน กหามได,

เพอเกลยกลอมคน กหามได,

เพออานสงสคอลาภสกการะและชอเสยง กหามได,

เพออานสงสคอการอวดอางวาทะวาดงนๆ กหามได,

นะ “อต มง ชะโน ชานาต”ต,

อะถะ โข อทง ภกขะเว

พรหมะจะรยง วสสะต สงวะรตถง,

ปะหานตถง,

วราคตถง,

นโรธตถง.

ปฏบตดวยคดวา “คนจะรจกเราดวยอาการอยางน”

กหามได,

ดกอนภกษทงหลาย โดยทแท

พรหมจรรยนเราอยปฏบต เพอสำรวมระวง,

เพอละ,

เพอคลายกำหนด,

เพอดบทกข.

226 227

๔.๒ การปฏบตไปตามลำดบ

สกกา พราหมณ อมสมมป ธมมวนเย อนปพพสกขา อนปพพกรยา อนปพพปฏปทา ปญญาเปต,

เสยยถาป พราหมณ ทกโข อสสทมมโก ภทท อสสาชานย ลภตวา ปเมเนว มขาธาเน การณ กาเรต,

อถ อตตร การณ กาเรต.

เอวเมว โข พราหมณ ตถาคโต ปรสทมม ลภตวา ปม เอว วเนต “เอห ตว ภกข สลวา โหห,

ปาตโมกขสวรสวโต วหราห อาจารโคจรสมปนโน, อณมตเตส วชเชส ภยทสสาว สมาทาย สกขสส

สกขาปเทส”ต.

ยโต โข พราหมณ ภกข สลวา โหต ปาตโมกขสวรสวโต วหรต อาจารโคจรสมปนโน, อณมตเตส

วชเชส ภยทสสาว สมาทาย สกขต สกขาปเทส, ตเมน ตถาคโต อตตร วเนต “เอห ตว ภกข อนทรเยส

คตตทวาโร โหห, จกขนา รป ทสวา มา นมตตคคาห โหห มา อนพยญชนคคาห, ยตวาธกรณเมน

จกขนทรย อสวต วหรนต อภชฌาโทมนสสา ปาปกา อกสลา ธมมา อนวาสสเวยย, ตสส สวราย ปฏปชชาห,

รกขาห จกขนทรย, จกขนทรเย สวร อาปชชาห, โสเตน สทท สตวา... ฆาเนน คนธ ฆายตวา... ชวหาย

รส สายตวา... กาเยน โผฏพพ ผสตวา... มนสา ธมม วญญาย มา นมตตคคาห โหห มา อนพยญชนคคาห,

ยตวาธกรณเมน มนนทรย อสวต วหรนต อภชฌาโทมนสสา ปาปกา อกสลา ธมมา อนวาสสเวยย, ตสส

ยตวาธกรณเมน มนนทรย อสวต วหรนต อภชฌาโทมนสสา ปาปกา อกสลา ธมมา อนวาสสเวยย, ตสส

สวราย ปฏปชชาห, รกขาห มนนทรย, มนนทรเย สวร อาปชชาห”ต.

ยโต โข พราหมณ ภกข อนทรเยส คตตทวาโร โหต, ตเมน ตถาคโต อตตร วเนต “เอห ตว ภกข โภชเน

มตตญญ โหห, ปฏสงขา โยนโส อาหาร อาหาเรยยาส เนว ทวาย น มทาย น มณฑนาย น วภสนาย,

ยาวเทว อมสส กายสส ตยา ยาปนาย วหสปรตยา พรหมจรยานคคหาย, อต ปราณญจ เวทน ปฏหงขาม,

นวญจ เวทน น อปปาเทสสาม, ยาตรา จ เม ภวสสต, อนวชชตา จ ผาสวหาโร จา”ต.

ยโต โข พราหมณ ภกข โภชเน มตตญญ โหต, ตเมน ตถาคโต อตตร วเนต “เอห ตว ภกข ชาครย

อนยตโต วหราห, ทวส จงกเมน นสชชาย อาวรณเยห ธมเมห จตต ปรโสเธห, รตตยา ปม ยาม จงกเมน

นสชชาย อาวรณเยห ธมเมห จตต ปรโสเธห, รตตยา มชฌม ยาม ทกขเณน ปสเสน สหเสยย กปเปยยาส,

ปาเท ปาท อจจาธาย สโต สมปชาโน อฏานสญญ มนสกตวา, รตตยา ปจฉม ยาม ปจจฏาย จงกเมน

นสชชาย อาวรณเยห ธมเมห จตต ปรโสเธห”ต.

ยโต โข พราหมณ ภกข ชาครย อนยตโต โหต, ตเมน ตถาคโต อตตร วเนต “เอห ตว ภกข

สตสมปชญเญน สมนนาคโต โหห, อภกกนเต ปฏกกนเต สมปชานการ, อาโลกเต วโลกเต สมปชานการ,

สมญชเต ปสารเต สมปชานการ, สงฆาฏปตตจวรธารเณ สมปชานการ, อสเต ปเต ขายเต สายเต สมปชานการ,

อจจารปสสาวกมเม สมปชานการ, คเต เต นสนเน สตเต ชาครเต ภาสเต ตณหภาเว สมปชานการ”ต.

228 229

ยโต โข พราหมณ ภกข สตสมปชญเญน สมนนาคโต โหต, ตเมน ตถาคโต อตตร วเนต “เอห ตว ภกข

ววตต เสนาสน ภชาห, อรญญ รกขมล ปพพต กนทร ครคห สสาน วนปตถ อพโภกาส ปลาลปญชน”ต.

โส ววตต เสนาสน ภชต อรญญ รกขมล ปพพต กนทร ครคห สสาน วนปตถ อพโภกาส ปลาลปญช.

โส ปจฉาภตต ปณฑปาตปฏกกนโต นสทต ปลลงก อาภชตวา อช กาย ปณธาย ปรมข สต อปฏเปตวา, โส

อภชฌ โลเก ปหาย วคตาภชเฌน เจตสา วหรต อภชฌาย จตต ปรโสเธต, พยาปาทปโทส ปหาย

อพยาปนนจตโต วหรต สพพปาณภตหตานกมป, พยาปาทปโทสา จตต ปรโสเธต, ถนมทธ ปหาย

วคตถนมทโธ วหรต อาโลกสญญ สโต สมปชาโน, ถนมทธา จตต ปรโสเธต, อทธจจกกกจจ ปหาย อนทธโต

วหรต อชฌตต วปสนตจตโต, อทธจจกกกจจา จตต ปรโสเธต, วจกจฉ ปหาย ตณณวจกจโฉ วหรต อกถกถ

กสเลส ธมเมส, วจกจฉาย จตต ปรโสเธต.

(ม.อ. ๑๔/๗๕ คณกโมคคลลานสตร)

สกกา พราหมะณะ อมสสะมมป ธมมะวนะเย

อะนปพพะสกขา อะนปพพะกรยา

อะนปพพะปะฏปะทา ปญญาเปตง,

ดกอนพราหมณ การศกษาฝกหดโดยลำดบ

การกระทำโดยลำดบ การปฏบตโดยลำดบ

ในธรรมวนยแมน อนเราสามารถบญญตได,

เสยยะถาป พราหมะณะ,

ทกโข อสสะทมมะโก ภททง อสสาชานยง ละภตวา,

ปะฐะเมเนวะ มขาธาเน การะณง กาเรต,

อะถะ อตตะรง การะณง กาเรต,

ดกอนพราหมณ อปมาเหมอนวา,

คนฝกมาผชำนาญ ไดมาอาชาไนยตวงามแลว,

ลำดบแรกทเดยว ยอมฝกใหคนกบการบงคบในบงเหยน,

ถดจากนน ยอมฝกใหคนยงขนไป,

เอวะเมวะ โข พราหมะณะ,

ตะถาคะโต ปรสะทมมง ละภตวา,

ปะฐะมง เอวง วเนต,

อต,

เอห ตวง ภกข,

สละวา โหห,

ดกอนพราหมณ ฉนนนเหมอนกนแล,

ตถาคตไดบรษทควรฝกแลว,

ลำดบแรก ยอมแนะนำอยางน,

ดงนวา,

ดกอนภกษ เธอจงมาเถด,

จงเปนผมศล,

๑

230 231

ปาตโมกขะสงวะระสงวโต วหะราห,

อาจาระโคจะระสมปนโน,

อะณมตเตส วชเชส ภะยะทสสาว,

สะมาทายะ สกขสส สกขาปะเทส,

จงสำรวมดวยการสงวรในปาตโมกขอย,

ถงพรอมดวยอาจาระและโคจร,

มปกตเหนภยในโทษทงหลาย แมมประมาณเลกนอย,

จงสมาทานศกษาในสกขาบททงหลาย,

ยะโต โข พราหมะณะ,

ภกข สละวา โหต,

ปาตโมกขะสงวะระสงวโต วหะระต,

อาจาระโคจะระสมปนโน,

อะณมตเตส วชเชส ภะยะทสสาว,

ดกอนพราหมณ ในกาลใดแล,

ภกษเปนผมศล,

สำรวมดวยการสงวรในปาตโมกขอย,

ถงพรอมดวยอาจาระและโคจร,

มปกตเหนภยในโทษทงหลาย แมมประมาณเลกนอย,

๒

สะมาทายะ สกขะต สกขาปะเทส,

ตะเมนง ตะถาคะโต อตตะรง วเนต,

อต,

เอห ตวง ภกข,

อนทรเยส คตตะทวาโร โหห,

จกขนา รปง ทสวา,

มา นมตตคคาห โหห,

มา อะนพยญชะนคคาห,

ยตวาธกะระณะเมนง จกขนทรยง

อะสงวตง วหะรนตง,

สมาทานศกษาในสกขาบททงหลาย,

ตถาคตยอมแนะนำเธอใหยงขนไป,

ดงนวา,

ดกอนภกษ เธอจงมาเถด,

เธอจงเปนผมทวารอนคมครองแลวในอนทรย

ทงหลาย,

เหนรปดวยตาแลว,

จงอยายดถอในนมต,

อยายดถอในอนพยญชนะ,

เพราะเหตวา เมอเธอไมสำรวมจกขนทรยนนอย,

232 233

อะภชฌาโทมะนสสา ปาปะกา อะกสะลา

ธมมา อนวาสสะเวยยง,

ตสสะ สงวะรายะ ปะฏปชชาห,

รกขาห จกขนทรยง,

จกขนทรเย สงวะรง อาปชชาห

โสเตนะ สททง สตวา...,

ฆาเนนะ คนธง ฆายตวา...,

ชวหายะ ระสง สายตวา...,

กาเยนะ โผฏฐพพง ผสตวา...,

มะนะสา ธมมง วญญายะ,

มา นมตตคคาห โหห,

บาปอกศลธรรมทงหลาย คออภชฌาและโทมนส

พงเกดขนบอยๆ,

เธอจงปฏบตเพอสำรวมจกขนทรยนน,

จงรกษาจกขนทรย,

จงเขาถงความสำรวมในจกขนทรย,

ไดยนเสยงดวยหแลว...,

ดมกลนดวยจมกแลว...,

ลมรสดวยลนแลว...,

ถกตองโผฏฐพพะดวยกายแลว...,

รแจงธรรมดวยใจแลว,

จงอยายดถอในนมต,

มา อะนพยญชะนคคาห,

ยตวาธกะระณะเมนง มะนนทรยง,

อะสงวตง วหะรนตง,

อะภชฌาโทมะนสสา ปาปะกา อะกสะลา

ธมมา อนวาสสะเวยยง,

ตสสะ สงวะรายะ ปะฏปชชาห,

รกขาห มะนนทรยง,

มะนนทรเย สงวะรง อาปชชาห,

อยายดถอในอนพยญชนะ,

เพราะเหตวา เมอเธอไมสำรวมมนนทรยนนอย,

บาปอกศลธรรมทงหลาย คออภชฌาและโทมนส

พงเกดขนบอยๆ,

เธอจงปฏบตเพอสำรวมมนนทรยนน,

จงรกษามนนทรย,

จงเขาถงความสำรวมในมนนทรย,

234 235

ยะโต โข พราหมะณะ,

ภกข อนทรเยส คตตะทวาโร โหต,

ตะเมนง ตะถาคะโต อตตะรง วเนต,

อต,

เอห ตวง ภกข,

โภชะเน มตตญญญ โหห,

ปะฏสงขา โยนโส อาหารง อาหาเรยยาส,

เนวะ ทวายะ,

นะ มะทายะ,

นะ มณฑะนายะ,

ดกอนพราหมณ ในกาลใดแล,

ภกษเปนผมทวารอนคมครองแลวในอนทรยทงหลาย,

ตถาคตยอมแนะนำเธอใหยงขนไป,

ดงนวา,

ดกอนภกษ เธอจงมาเถด,

เธอจงเปนผมปญญารประมาณในโภชนะ,

พงพจารณาโดยแยบคายแลวฉนอาหาร,

ไมใชเพอเลน,

ไมใชเพอมวเมา,

ไมใชเพอประดบ,

๓

นะ วภสะนายะ,

ยาวะเทวะ อมสสะ กายสสะ ฐตยา,

ยาปะนายะ,

วหงสปะระตยา,

พรหมะจะรยานคคะหายะ,

อต,

อต ปราณญจะ เวทะนง ปะฏหงขาม,

นะวญจะ เวทะนง นะ อปปาเทสสาม,

ยาตรา จะ เม ภะวสสะต อะนะวชชะตา จะ

ผาสวหาโร จะ,

ไมใชเพอตกแตง,

แตเพยงเพอความดำรงอยไดแหงกายนเทานน,

เพอใหกายนเปนไปได,

เพอกำจดความเบยดเบยน,

เพออนเคราะหการประพฤตพรหมจรรย,

ฉนดวยความคดวา,

ดวยประการดงน เราจกกำจดเวทนาเกาดวย,

จกไมทำเวทนาใหมเกดขนดวย,

ความดำเนนไปแหงกายดวย ความไมมโทษดวย

ความอยผาสขดวย จกมแกเรา,

236 237

ยะโต โข พราหมะณะ,

ภกข โภชะเน มตตญญ โหต,

ตะเมนง ตะถาคะโต อตตะรง วเนต,

อต,

เอห ตวง ภกข,

ชาคะรยง อะนยตโต วหะราห,

ทวะสง จงกะเมนะ นสชชายะ อาวะระณเยห

ธมเมห จตตง ปะรโสเธห,

ดกอนพราหมณ ในกาลใดแล,

ภกษเปนผมปญญารประมาณในโภชนะ,

ตถาคตยอมแนะนำเธอใหยงขนไป,

ดงนวา,

ดกอนภกษ เธอจงมาเถด,

จงเปนผประกอบเนองๆ ซงธรรมเครองตนอยเถด,

ตลอดทงวน เธอจงชำระจตใหบรสทธจากธรรมทงหลาย

ทเปนเครองขวางกน ดวยการจงกรม ดวยการนง,

๔

รตตยา ปะฐะมง ยามง, จงกะเมนะ นสชชายะ

อาวะระณเยห ธมเมห จตตง ปะรโสเธห,

รตตยา มชฌมง ยามง,

ทกขเณนะ ปสเสนะ สหะเสยยง กปเปยยาส,

ปาเท ปาทง อจจาธายะ,

สะโต สมปะชาโน,

อฏฐานะสญญง มะนะสกตวา,

รตตยา ปจฉมง ยามง, ปจจฏฐายะ

จงกะเมนะ นสชชายะ อาวะระณเยห ธมเมห จตตง

ปะรโสเธห,

ตลอดปฐมยามแหงราตร, จงชำระจตใหบรสทธ

จากธรรมทงหลายทเปนเครองขวางกน ดวยการ

จงกรม ดวยการนง,

ตลอดมชฌมยามแหงราตร,

จงสำเรจการนอนดจราชสห โดยขางเบองขวา,

ซอนเทาเหลอมเทา,

มสต มสมปชญญะ,

กระทำไวในใจ ซงเครองหมายพรอมลกขน,

ตลอดปจฉมยามแหงราตร, จงลกขนชำระจตใหบรสทธ

จากธรรมทงหลายทเปนเครองขวางกน

ดวยการจงกรม ดวยการนง,

238 239

ยะโต โข พราหมะณะ,

ภกข ชาคะรยง อะนยตโต โหต,

ตะเมนง ตะถาคะโต อตตะรง วเนต,

อต,

เอห ตวง ภกข,

สตสมปะชญเญนะ สะมนนาคะโต โหห,

อะภกกนเต ปะฏกกนเต สมปะชานะการ,

อาโลกเต วโลกเต สมปะชานะการ,

สะมญชเต ปะสารเต สมปะชานะการ,

ดกอนพราหมณ ในกาลใดแล,

ภกษเปนผประกอบเนองๆ ซงธรรมเครองตน,

ตถาคตยอมแนะนำเธอใหยงขนไป,

ดงนวา,

ดกอนภกษ เธอจงมาเถด,

เธอจงเปนผประกอบดวยสตสมปชญญะ,

มปกตกระทำสมปชญญะในการกาวไป ในการถอยกลบ,

มปกตกระทำสมปชญญะ ในการแลด ในการเหลยวด,

มปกตกระทำสมปชญญะในการคเขา ในการเหยยดออก,

๕

สงฆาฏปตตะจวะระธาระเณ สมปะชานะการ,

อะสเต ปเต ขายเต สายเต สมปะชานะการ,

อจจาระปสสาวะกมเม สมปะชานะการ,

คะเต ฐเต นสนเน สตเต ชาคะรเต ภาสเต

ตณหภาเว สมปะชานะการ,

มปกตกระทำสมปชญญะการครองสงฆาฏ บาตรและจวร,

มปกตกระทำสมปชญญะ ในการฉน ในการดม

ในการเคยว ในการลม,

มปกตกระทำสมปชญญะ การถายอจจาระและปสสาวะ,

มปกตกระทำสมปชญญะในการเดน ในการยน ในการนง

ในการนอน ในการตน ในการพด และในการนง,

ยะโต โข พราหมะณะ,

ภกข สะตสมปะชญเญนะ สะมนนาคะโต โหต,

ดกอนพราหมณ ในกาลใดแล,

ภกษเปนผประกอบดวยสตสมปชญญะ,

๖

240 241

ตะเมนง ตะถาคะโต อตตะรง วเนต,

อต,

เอห ตวง ภกข,

ววตตง เสนาสะนง ภะชาห,

อะรญญง,

รกขะมลง,

ปพพะตง,

กนทะรง,

ครคหง,

สสานง,

วะนะปตถง,

อพโภกาสง,

ตถาคตยอมแนะนำเธอใหยงขนไป,

ดงนวา,

ดกอนภกษ เธอจงมาเถด,

เธอจงเสพเสนาสนะอนเงยบสงด,

คอปา,

โคนไม,

ภเขา,

ซอกเขา,

ถำ,

ปาชา,

ปาชฏ,

ทแจง,

ปะลาละปญชง,

โส ววตตง เสนาสะนง ภะชะต,

อะรญญง,

รกขะมลง,

ปพพะตง,

กนทะรง,

ครคหง,

สสานง,

วะนะปตถง,

อพโภกาสง,

ปะลาละปญชง,

โส ปจฉาภตตง ปณฑะปาตะปะฏกกนโต,

ลอมฟาง,

ภกษนนยอมเสพเสนาสนะอนเงยบสงด,

คอปา,

โคนไม,

ภเขา,

ซอกเขา,

ถำ,

ปาชา,

ปาชฏ,

ทแจง,

ลอมฟาง,

ในเวลาภายหลงภตร ภกษนนกลบจากบณฑบาตแลว,

242 243

นสทะต ปลลงกง อาภชตวา,

อชง กายง ปะณธายะ,

ปะรมขง สะตง อปฏฐะเปตวา,

โส อะภชฌง โลเก ปะหายะ,

วคะตาภชเฌนะ เจตะสา วหะระต,

อะภชฌายะ จตตง ปะรโสเธต,

พยาปาทะปะโทสง ปะหายะ,

อะพยาปนนะจตโต วหะระต,

สพพะปาณะภตะหตานกมป,

พยาปาทะปะโทสา จตตง ปะรโสเธต,

ถนะมทธง ปะหายะ,

วคะตะถนะมทโธ วหะระต,

นงคบลลงก,

ตงกายใหตรง,

ดำรงสตไวเฉพาะหนา,

ภกษนนละอภชฌาในโลก,

มจตปราศจากอภชฌาอย,

ยอมชำระจตใหบรสทธจากอภชฌา,

ละความมงรายคอพยาบาท,

มจตไมพยาบาทอย,

เปนผอนเคราะหประโยชนเกอกลตอสรรพสตว,

ยอมชำระจตใหบรสทธจากความมงรายคอพยาบาท,

ละถนะมทธะ,

เปนผมถนมทธะอนหมดไปแลว,

อาโลกะสญญ,

สะโต สมปะชาโน,

ถนะมทธา จตตง ปะรโสเธต,

อทธจจะกกกจจง ปะหายะ,

อะนทธะโต วหะระต,

อชฌตตง วปะสนตะจตโต,

อทธจจะกกกจจา จตตง ปะรโสเธต,

วจกจฉง ปะหายะ,

ตณณะวจกจโฉ วหะระต,

อะกะถงกะถ กสะเลส ธมเมส,

วจกจฉายะ จตตง ปะรโสเธต.

กำหนดหมายแสงสวาง,

มสต มสมปชญญะ,

ยอมชำระจตใหบรสทธจากถนมทธะ,

ละอทธจจะกกกจจะ,

เปนผไมฟงซานอย,

มจตสงบในภายใน,

ยอมชำระจตใหบรสทธจากอทธจจะกกกจจะ,

ละวจกจฉา,

เปนผมวจกจฉาอนขามไดแลว,

ไมมความสงสยในกศลธรรมทงหลาย,

ยอมชำระจตใหบรสทธจากวจกจฉา.

244 245

๔.๓ กายคตาสต

กถ ภาวตา จ ภกขเว กายคตา สต กถ พหลกตา มหปผลา โหต มหานสสา,

อธ ภกขเว ภกข อรญญคโต วา รกขมลคโต วา สญญาคารคโต วา, นสทต ปลลงก อาภชตวา อช

กาย ปณธาย ปรมข สต อปฏเปตวา. โส สโตว อสสสต, สโตว ปสสสต, ทฆ วา อสสสนโต “ทฆ

อสสสาม” ต ปชานาต, ทฆ วา ปสสสนโต “ทฆ ปสสสาม” ต ปชานาต, รสส วา อสสสนโต “รสส

อสสสาม” ต ปชานาต, รสส วา ปสสสนโต “รสส ปสสสาม” ต ปชานาต, “สพพกายปฏสเวท อสสสสสาม”ต

สกขต, “สพพกายปฏสเวท ปสสสสสาม” ต สกขต, “ปสสมภย กายสงขาร อสสสสสาม” ต สกขต,

“ปสสมภย กายสงขาร ปสสสสสาม” ต สกขต, ตสส เอว อปปมตตสส อาตาปโน ปหตตตสส วหรโต เย

เคหสตา สรสงกปปา, เต ปหยนต, เตส ปหานา อชฌตตเมว จตต สนตฏต สนนสทต เอโกท โหต

สมาธยต. เอวมป ภกขเว ภกข กายคตาสต ภาเวต. (๑)

ปน จปร ภกขเว ภกข คจฉนโต วา “คจฉาม” ต ปชานาต, โต วา “โตมห” ต ปชานาต, นสนโน วา

“นสนโนมห” ต ปชานาต, สยาโน วา “สยาโนมห” ต ปชานาต, ยถา ยถา วา ปนสส กาโย ปณหโต

โหต, ตถา ตถา น ปชานาต, ตสส เอว อปปมตตสส อาตาปโน ปหตตตสส วหรโต เย เคหสตา สรสงกปปา,

เต ปหยนต, เตส ปหานา อชฌตตเมว จตต สนตฏต สนนสทต เอโกท โหต สมาธยต, เอวมป ภกขเว ภกข

กายคตาสต ภาเวต. (๒)

ปน จปร ภกขเว ภกข อภกกนเต ปฏกกนเต สมปชานการ โหต, อาโลกเต วโลกเต สมปชานการ

โหต, สมญชเต ปสารเต สมปชานการ โหต, สฆาฏปตตจวรธารเณ สมปชานการ โหต, อสเต ปเต ขายเต

สายเต สมปชานการ โหต, อจจารปสสาวกมเม สมปชานการ โหต, คเต เต นสนเน สตเต ชาครเต

ภาสเต ตณหภาเว สมปชานการ โหต, ตสส เอว อปปมตตสส อาตาปโน ปหตตตสส วหรโต เย เคหสตา

สรสงกปปา, เต ปหยนต, เตส ปหานา อชฌตตเมว จตต สนตฏต สนนสทต เอโกท โหต สมาธยต, เอวมป

ภกขเว ภกข กายคตาสต ภาเวต. (๓)

ปน จปร ภกขเว ภกข อมเมว กาย อทธ ปาทตลา อโธ เกสมตถกา, ตจปรยนต ปร นานปปการสส

อสจโน ปจจเวกขต, “อตถ อมสม กาเย เกสา โลมา นขา ทนตา ตโจ, มส นหาร อฏ อฏมญช วกก,

หทย ยกน กโลมก ปหก ปปผาส, อนต อนตคณ อทรย กรส, ปตต เสมห ปพโพ โลหต เสโท เมโท, อสส

วสา เขโฬ สงฆาณกา ลสกา มตตน”ต.

เสยยถาป ภกขเว อภโตมขา มโตล ปรา นานาวหตสส ธญญสส, เสยยถท, สาลน วหน มคคาน

มาสาน ตลาน ตณฑลาน, ตเมน จกขมา ปรโส มญจตวา ปจจเวกเขยย “อเม สาล อเม วห อเม มคคา อเม

246 247

มาสา อเม ตลา อเม ตณฑลา”ต, เอวเมว โข ภกขเว ภกข อมเมว กาย อทธ ปาทตลา อโธ เกสมตถกา

ตจปรยนต ปร นานปปการสส อสจโน ปจจเวกขต, “อตถ อมสม กาเย เกสา โลมา นขา ทนตา ตโจ, มส

นหาร อฏ อฏมญช วกก, หทย ยกน กโลมก ปหก ปปผาส, อนต อนตคณ อทรย กรส, ปตต เสมห

ปพโพ โลหต เสโท เมโท, อสส วสา เขโฬ สงฆาณกา ลสกา มตตน”ต, ตสส เอว อปปมตตสส อาตาปโน

ปหตตตสส วหรโต เย เคหสตา สรสงกปปา, เต ปหยนต, เตส ปหานา อชฌตตเมว จตต สนตฏต

สนนสทต เอโกท โหต สมาธยต, เอวมป ภกขเว ภกข กายคตาสต ภาเวต. (๔)

ปน จปร ภกขเว ภกข อมเมว กาย ยถาต ยถาปณหต ธาตโส ปจจเวกขต, “อตถ อมสม กาเย

ปวธาต อาโปธาต เตโชธาต วาโยธาต”ต.

เสยยถาป ภกขเว ทกโข โคฆาตโก วา โคฆาตกนเตวาส วา คาว วธตวา, จตมมหาปเถ วลโส

ปฏวภชตวา นสนโน อสส, เอวเมว โข ภกขเว ภกข อมเมว กาย ยถาต ยถาปณหต ธาตโส ปจจเวกขต,

“อตถ อมสม กาเย ปวธาต อาโปธาต เตโชธาต วาโยธาต”ต, ตสส เอว อปปมตตสส อาตาปโน

ปหตตตสส วหรโต เย เคหสตา สรสงกปปา, เต ปหยนต, เตส ปหานา อชฌตตเมว จตต สนตฏต

สนนสทต เอโกท โหต สมาธยต, เอวมป ภกขเว ภกข กายคตาสต ภาเวต. (๕)

ปน จปร ภกขเว ภกข เสยยถาป ปสเสยย สรร สวถกาย, ฉฑฑต เอกาหมต วา ทวหมต วา ตหมต

วา อทธมาตก วนลก วปพพกชาต, โส อมเมว กาย อปสหรต “อยมป โข กาโย เอวธมโม เอวภาว

เอวอนตโต”ต, ตสส เอว อปปมตตสส อาตาปโน ปหตตตสส วหรโต เย เคหสตา สรสงกปปา, เต

ปหยนต, เตส ปหานา อชฌตตเมว จตต สนตฏต สนนสทต เอโกท โหต สมาธยต, เอวมป ภกขเว ภกข

กายคตาสต ภาเวต. (๖)

ปน จปร ภกขเว ภกข เสยยถาป ปสเสยย สรร สวถกาย ฉฑฑต, กาเกห วา ขชชมาน กลเลห วา

ขชชมาน คชเฌห วา ขชชมาน กลเลห วา ขชชมาน สวาเณห วา ขชชมาน สงคาเลห วา ขชชมาน

ววเธห วา ปาณกชาเตห ขชชมาน, โส อมเมว กาย อปสหรต “อยมป โข กาโย เอวธมโม เอวภาว

เอวอนตโต”ต, ตสส เอว อปปมตตสส ฯเปฯ เอวมป ภกขเว ภกข กายคตาสต ภาเวต. (๗)

ปน จปร ภกขเว ภกข เสยยถาป ปสเสยย สรร สวถกาย ฉฑฑต, อฏสงขลก สมสโลหต นหาร-

สมพนธ, ฯเปฯ อฏกสงขลก นมมสโลหตมกขต นหารสมพนธ, ฯเปฯ อฏสงขลก อปคตมสโลหต นหาร-

สมพนธ, ฯเปฯ อฏกาน อปคตหารสมพนธาน ทสาวทสา วกขตตาน, อญเญน หตถฏก อญเญน

ปาทฏก อญเญน ชงฆฏก อญเญน อรฏก อญเญน กฏฏก อญเญน ปฏกณฏก อญเญน ขนธฏก

อญเญน ควฏก อญเญน หนกฏก อญเญน ทนตฏก อญเญน สสกฏาห, โส อมเมว กาย อปสหรต

“อยมป โข กาโย เอวธมโม เอวภาว เอวอนตโต”ต, ตสส เอว อปปมตตสส ฯเปฯ เอวมป ภกขเว ภกข

กายคตาสต ภาเวต. (๘-๑๑)

248 249

ปน จปร ภกขเว ภกข เสยยถาป ปสเสยย สรร สวถกาย ฉฑฑต, อฏกาน เสตาน สงขวณณปนภาน

อฏกาน ปญชกตาน เตโรวสสกาน, ฯเปฯ อฏกาน ปตน จณณกชาตาน. โส อมเมว กาย อปสหรต

“อยมป โข กาโย เอวธมโม เอวภาว เอวอนตโต”ต, ตสส เอว อปปมตตสส ฯเปฯ เอวมป ภกขเว ภกข

กายคตาสต ภาเวต. (๑๒-๑๔)

ปน จปร ภกขเว ภกข ววจเจว กาเมห ววจจ อกสเลห ธมเมห, สวตกก สวจาร วเวกช ปตสข

ปม ฌาน อปสมปชช วหรต, โส อมเมว กาย วเวกเชน ปตสเขน อภสนเทต ปรสนเทต ปรปเรต

ปรปผรต, นาสส กญจ สพพาวโต กายสส วเวกเชน ปตสเขน อปผฏ โหต... ตสส เอว อปปมตตสส ฯเปฯ

เอวมป ภกขเว ภกข กายคตาสต ภาเวต. (๑๕)

ปน จปร ภกขเว ภกข วตกกวจาราน วปสมา ฯเปฯ ทตย ฌาน อปสมปชช วหรต, โส อมเมว กาย

สมาธเชน ปตสเขน อภสนเทต ปรสนเทต ปรปเรต ปรปผรต, นาสส กญจ สพพาวโต กายสส สมาธเชน

ปตสเขน อปผฏ โหต... ตสส เอว อปปมตตสส ฯเปฯ เอวมป ภกขเว ภกข กายคตาสต ภาเวต. (๑๖)

ปน จปร ภกขเว ภกข ปตยา จ วราคา ฯเปฯ ตตย ฌาน อปสมปชช วหรต, โส อมเมว กาย

นปปตเกน สเขน อภสนเทต ปรสนเทต ปรปเรต ปรปผรต, นาสส กญจ สพพาวโต กายสส นปปตเกน

สเขน อปผฏ โหต... ตสส เอว อปปมตตสส ฯเปฯ เอวมป ภกขเว ภกข กายคตาสต ภาเวต. (๑๗)

ปน จปร ภกขเว ภกข สขสส จ ปหานา ฯเปฯ จตตถ ฌาน อปสมปชช วหรต, โส อมเมว กาย

ปรสทเธน เจตสา ปรโยทาเตน ผรตวา นสนโน โหต, นาสส กญจ สพพาวโต กายสส ปรสทเธน เจตสา

ปรโยทาเตน อปผฏ โหต... ตสส เอว อปปมตตสส อาตาปโน ปหตตตสส วหรโต เย เคหสตา สรสงกปปา

เต ปหยนต, เตส ปหานา อชฌตตเมว จตต สนตฏต สนนสทต เอโกท โหต สมาธยต, เอวมป ภกขเว ภกข

กายคตาสต ภาเวต. (๑๘)

(ม.อ. ๑๔/๑๕๔-๕ กายคตาสตสตร)

กะถง ภาวตา จะ ภกขะเว กายะคะตา สะต กะถง

พะหลกะตา,

มะหปผะลา โหต มะหานสงสา,

ดกอนภกษทงหลาย สตทเปนไปในกาย

อนภกษเจรญแลวอยางไร ทำใหมากแลวอยางไร,

จงเปนสงทมผลมาก มอานสงสมาก,

250 251

อธะ ภกขะเว ภกข,

อะรญญะคะโต วา,

รกขะมละคะโต วา,

สญญาคาระคะโต วา,

นสทะต ปลลงกง อาภชตวา,

อชง กายง ปะณธายะ,

ปะรมขง สะตง อปฏฐะเปตวา,

โส สะโตวะ อสสะสะต,

สะโตวะ ปสสะสะต,

ทฆง วา อสสะสนโต “ทฆง อสสะสาม”ต ปะชานาต,

ดกอนภกษทงหลาย ภกษในพระธรรมวนยน,

ไปสปากด,

ไปสโคนไมกด,

ไปสทวางจากเรอนกด,

นงคบลลงก,

ตงกายใหตรง,

ดำรงสตไวเฉพาะหนา,

เธอเปนผมสตหายใจเขา,

มสตหายใจออก,

เมอหายใจเขายาว กรชดวา “เราหายใจเขายาว”,

๑

ทฆง วา ปสสะสนโต “ทฆง ปสสะสาม” ต

ปะชานาต,

รสสง วา อสสะสนโต “รสสง อสสะสาม” ต

ปะชานาต,

รสสง วา ปสสะสนโต “รสสง ปสสะสาม”ต

ปะชานาต,

“สพพะกายะปะฏสงเวท อสสะสสสาม”ต สกขะต,

“สพพะกายะปะฏสงเวท ปสสะสสสาม”ต สกขะต,

เมอหายใจออกยาว กรชดวา “เราหายใจออกยาว”,

เมอหายใจเขาสน กรชดวา “เราหายใจเขาสน”,

เมอหายใจออกสน กรชดวา “เราหายใจออกสน”,

ยอมศกษาวา “เราจกกำหนดรกายทงปวง หายใจเขา”,

ยอมศกษาวา “เราจกกำหนดรกายทงปวง หายใจออก”,

252 253

“ปสสมภะยง กายะสงขารง อสสะสสสาม”ต

สกขะต,

“ปสสมภะยง กายะสงขารง ปสสะสสสาม”ต

สกขะต,

ตสสะ เอวง อปปะมตตสสะ อาตาปโน

ปะหตตตสสะ วหะระโต,

เย เคหะสตา สะระสงกปปา,

เต ปะหยนต,

เตสง ปะหานา,

ยอมศกษาวา “เราจกระงบกายสงขาร หายใจเขา”,

ยอมศกษาวา “เราจกระงบกายสงขาร หายใจออก”,

เมอเธอเปนผไมประมาท มความเพยรเผากเลส

มตนสงไปแลวอยอยางน,

ความดำรทสบสนทงหลายเหลาใด อนอาศยเรอน,

ความดำรทงหลายเหลานน ยอมถกละได,

เพราะการละความดำรทงหลายเหลานน,

อชฌตตะเมวะ จตตง สนตฏฐะต สนนสทะต,

เอโกท โหต สะมาธยะต,

เอวมป ภกขะเว ภกข กายะคะตาสะตง ภาเวต,

จตอนเปนไปภายในตนนนเทานน ยอมตงมน

ยอมดำรงคงท,

เปนธรรมเอกผดขน ยอมตงมนอยางด,

ดกอนภกษทงหลาย แมอยางทกลาวมาน

ภกษกชอวาทำกายคตาสตใหเกดขน,

ปนะ จะปะรง ภกขะเว,

ภกข คจฉนโต วา “คจฉาม”ต ปะชานาต,

ฐโต วา “ฐโตมห”ต ปะชานาต,

นสนโน วา “นสนโนมห”ต ปะชานาต,

ดกอนภกษทงหลาย วธการอนยงมอยอก,

ภกษเมอเดน กรชดวา “เราเดน”,

เมอยน กรชดวา “เรายน”,

เมอนง กรชดวา “เรานง”,

๒

254 255

สะยาโน วา “สะยาโนมห”ต ปะชานาต,

ยะถา ยะถา วา ปะนสสะ กาโย ปะณหโต โหต,

ตะถา ตะถา นง ปะชานาต,

ตสสะ เอวง อปปะมตตสสะ อาตาปโน

ปะหตตตสสะ วหะระโต,

เย เคหะสตา สะระสงกปปา,

เต ปะหยนต,

เตสง ปะหานา,

อชฌตตะเมวะ จตตง สนตฏฐะต สนนสทะต,

เมอนอน กรชดวา “เรานอน”,

หรอวา กายของเธอตงอยโดยอาการใดๆ,

เธอกรชดกายนนโดยอาการนนๆ,

เมอเธอเปนผไมประมาท มความเพยรเผากเลส

มตนสงไปแลวอยอยางน,

ความดำรทสบสนทงหลายเหลาใด อนอาศยเรอน,

ความดำรทงหลายเหลานน ยอมถกละได,

เพราะการละความดำรทงหลายเหลานน,

จตอนเปนไปภายในตนนนเทานน ยอมตงมน

ยอมดำรงคงท,

ปนะ จะปะรง ภกขะเว,

ภกข อะภกกนเต ปะฏกกนเต สมปะชานะการ โหต,

อาโลกเต วโลกเต สมปะชานะการ โหต,

สะมญชเต ปะสารเต สมปะชานะการ โหต,

เอโกท โหต สะมาธยะต,

เอวมป ภกขะเว ภกข กายะคะตาสะตง ภาเวต,

ดกอนภกษทงหลาย วธการอนยงมอยอก,

ภกษเปนผมปกตกระทำสมปชญญะในการกาวไป

ในการถอยกลบ,

เปนผมปกตกระทำสมปชญญะในการแลด

ในการเหลยวด,

เปนผมปกตกระทำสมปชญญะในการคเขา

ในการเหยยดออก,

เปนธรรมเอกผดขน ยอมตงมนอยางด,

ดกอนภกษทงหลาย แมอยางทกลาวมาน ภกษกชอวา

ทำกายาคตาสตใหเกดขน,

๓

256 257

สงฆาฏปตตะจวะระธาระเณ สมปะชานะการ โหต,

อะสเต ปเต ขายเต สายเต สมปะชานะการ โหต,

อจจาระปสสาวะกมเม สมปะชานะการ โหต,

คะเต ฐเต นสนเน สตเต ชาคะรเต ภาสเต

ตณหภาเว สมปะชานะการ โหต,

ตสสะ เอวง อปปะมตตสสะ อาตาปโน

ปะหตตตสสะ วหะระโต,

เปนผมปกตกระทำสมปชญญะการครองสงฆาฏ

บาตรและจวร,

เปนผมปกตกระทำสมปชญญะในการฉน ในการดม

ในการเคยว ในการลม,

เปนผมปกตกระทำสมปชญญะการถายอจจาระและ

ปสสาวะ,

เปนผมปกตกระทำสมปชญญะในการเดน ในการยน

ในการนง ในการนอน ในการตน ในการพด

และในการนง,

เมอเธอเปนผไมประมาท มความเพยรเผากเลส มตน

สงไปแลวอยอยางน,

เย เคหะสตา สะระสงกปปา,

เต ปะหยนต,

เตสง ปะหานา,

อชฌตตะเมวะ จตตง สนตฏฐะต สนนสทะต,

เอโกท โหต สะมาธยะต,

เอวมป ภกขะเว ภกข กายะคะตาสตง ภาเวต,

ความดำรทสบสนทงหลายเหลาใด อนอาศยเรอน,

ความดำรทงหลายเหลานน ยอมถกละได,

เพราะการละความดำรทงหลายเหลานน,

จตอนเปนไปภายในตนนนเทานน ยอมตงมน

ยอมดำรงคงท,

เปนธรรมเอกผดขน ยอมตงมนอยางด,

ดกอนภกษทงหลาย แมอยางทกลาวมาน ภกษกชอวา

ทำกายคตาสตใหเกดขน,

258 259

ปนะ จะปะรง ภกขะเว,

ภกข อมะเมวะ กายง อทธง ปาทะตะลา

อะโธ เกสะมตถะกา, ตะจะปะรยนตง ปรง

นานปปะการสสะ อะสจโน ปจจะเวกขะต,

อต,

อตถ อมสมง กาเย,

เกสา,

ดกอนภกษทงหลาย วธการอนยงมอยอก,

ภกษพจารณาเหนกายนนนเทยว เบองบนตงแตฝาเทา

ขนไป เบองลางตงแตปลายผมลงมา, อนมหนงหมอย

โดยรอบ เตมดวยสงทไมสะอาดประการตางๆ,

ดงนวา,

สงเหลานมอย ในกายน,

ผมทงหลาย,

๔

โลมา,

นะขา,

ทนตา,

ตะโจ,

มงสง,

นะหาร,

อฏฐ,

อฏฐมญชง,

วกกง,

หะทะยง,

ยะกะนง,

กโลมะกง,

ขนทงหลาย,

เลบทงหลาย,

ฟนทงหลาย,

หนง,

เนอ,

เอนทงหลาย,

กระดก,

เยอในกระดก,

ไต,

หวใจ,

ตบ,

พงผด,

260 261

ปหะกง,

ปปผาสง,

อนตง,

อนตะคณง,

อทะรยง,

กะรสง,

ปตตง,

เสมหง,

ปพโพ,

โลหตง,

เสโท,

เมโท,

มาม,

ปอด,

ไสใหญ,

ไสนอย,

อาหารใหม,

อาหารเกา,

ด,

เสลด,

หนอง,

เลอด,

เหงอ,

มนขน,

อสส,

วะสา,

เขโฬ,

สงฆาณกา,

ละสกา,

มตตง,

เสยยะถาป ภกขะเว,

อภะโตมขา มโตล ปรา นานาวหตสสะ ธญญสสะ,

เสยยะถทง, สาลนง วหนง มคคานง มาสานง

ตลานง ตณฑลานง,

นำตา,

เปลวมน,

นำลาย,

นำมก,

ไขขอ,

มตร,

ดกอนภกษทงหลาย อปมาเหมอนวา,

ถงทมปาก ๒ ขาง เตมดวยธญพชชนดตางๆ,

ไดแก, ขาวสาล ขาวเปลอก ถวเขยว ถวเหลอง

เมลดงา ขาวสาร,

262 263

ตะเมนง จกขมา ปรโส มญจตวา ปจจะเวกเขยยะ,

อต,

อเม สาล,

อเม วห,

อเม มคคา,

อเม มาสา,

อเม ตลา,

อเม ตณฑลา,

เอวะเมวะ โข ภกขะเว,

คนมตาดเปดถงนนออกแลว พงพจารณาเหน,

ดงนวา,

เหลานเปนขาวสาล

เหลานเปนขาวเปลอก

เหลานเปนถวเขยว,

เหลานเปนถวเหลอง,

เหลานเปนงา,

เหลานเปนขาวสาร,

ดกอนภกษทงหลาย ฉนนนเหมอนกนแล,

ภกข อมะเมวะ กายง อทธง ปาทะตะลา อะโธ

เกสะมตถะกา, ตะจะปะรยนตง ปรง นานปปะการสสะ

อะสจโน ปจจะเวกขะต,

อต,

อตถ อมสมง กาเย,

เกสา,

โลมา,

นะขา,

ทนตา,

ตะโจ,

มงสง,

ภกษพจารณาเหนกายนนนเทยว เบองบนตงแตฝาเทาขนไป

เบองลางตงแตปลายผมลงมา, อนมหนงหมอยโดยรอบ

เตมดวยสงทไมสะอาดประการตางๆ,

ดงนวา,

สงเหลานมอย ในกายน,

ผมทงหลาย,

ขนทงหลาย,

เลบทงหลาย,

ฟนทงหลาย,

หนง,

เนอ,

264 265

นะหาร,

อฏฐ,

อฏฐมญชง,

วกกง,

หะทะยง,

ยะกะนง,

กโลมะกง,

ปหะกง,

ปปผาสง,

อนตง,

อนตะคณง,

อทะรยง,

เอนทงหลาย,

กระดก,

เยอในกระดก,

ไต,

หวใจ,

ตบ,

พงผด,

มาม,

ปอด,

ไสใหญ,

ไสนอย,

อาหารใหม,

กะรสง,

ปตตง,

เสมหง,

ปพโพ,

โลหตง,

เสโท,

เมโท,

อสส,

วะสา,

เขโฬ,

สงฆาณกา,

ละสกา,

อาหารเกา,

ด,

เสลด,

หนอง,

เลอด,

เหงอ,

มนขน,

นำตา,

เปลวมน,

นำลาย,

นำมก,

ไขขอ,

266 267

มตตง,

ตสสะ เอวง อปปะมตตสสะ อาตาปโน

ปะหตตตสสะ วหะระโต,

เย เคหะสตา สะระสงกปปา,

เต ปะหยนต,

เตสง ปะหานา,

อชฌตตะเมวะ จตตง สนตฏฐะต สนนสทะต,

เอโกท โหต สะมาธยะต,

เอวมป ภกขะเว ภกข กายะคะตาสะตง ภาเวต,

มตร,

เมอเธอเปนผไมประมาท มความเพยรเผากเลส

มตนสงไปแลวอยอยางน,

ความดำรทสบสนทงหลายเหลาใด อนอาศยเรอน,

ความดำรทงหลายเหลานน ยอมถกละได,

เพราะการละความดำรทงหลายเหลานน,

จตอนเปนไปภายในตนนนเทานน ยอมตงมน

ยอมดำรงคงท,

เปนธรรมเอกผดขน ยอมตงมนอยางด,

ดกอนภกษทงหลาย แมอยางทกลาวมาน

ภกษกชอวาทำกายคตาสตใหเกดขน,

ปนะ จะปะรง ภกขะเว,

ภกข อมะเมวะ กายง ยะถาฐตง ยะถาปะณหตง

ธาตโส ปจจะเวกขะต,

อต,

อตถ อมสมง กาเย ปะฐะวธาต อาโปธาต เตโชธาต

วาโยธาต,

เสยยะถาป ภกขะเว,

ดกอนภกษทงหลาย วธการอนยงมอยอก,

ภกษพจารณาเหนกายนนนเทยว ตามทตงอย

ตามทดำรงอย โดยความเปนธาต,

ดงนวา,

ธาตดน ธาตนำ ธาตไฟ ธาตลม มอยในกายน,

ดกอนภกษทงหลาย อปมาเหมอนวา,

๕

268 269

ทกโข โคฆาตะโก วา โคฆาตะกนเตวาส วา

คาวง วะธตวา,

จะตมะหาปะเถ วละโส ปะฏวภะชตวา

นสนโน อสสะ,

เอวะเมวะ โข ภกขะเว,

ภกข อมะเมวะ กายง ยะถาฐตง

ยะถาปะณหตง ธาตโส ปจจะเวกขะต,

อต,

คนฆาโคหรอลกมอของคนฆาโคผชำนาญ ฆาโคแลว,

แบงอวยวะออกเปนสวนๆ แลวนงอยทหนทางใหญ

สแพรง,

ดกอนภกษทงหลาย ฉนนนเหมอนกนแล,

ภกษพจารณาเหนกายนนนเทยว ตามทตงอย

ตามทดำรงอย โดยความเปนธาต,

ดงนวา,

อตถ อมสมง กาเย ปะฐะวธาต

อาโปธาต เตโชธาต วาโยธาต,

ตสสะ เอวง อปปะมตตสสะ อาตาปโน

ปะหตตตสสะ วหะระโต,

เย เคหะสตา สะระสงกปปา,

เต ปะหยนต,

เตสง ปะหานา,

อชฌตตะเมวะ จตตง สนตฏฐะต สนนสทะต,

เอโกท โหต สะมาธยะต,

ธาตดน ธาตนำ ธาตไฟ ธาตลม มอยในกายน,

เมอเธอเปนผไมประมาท มความเพยรเผากเลส

มตนสงไปแลวอยอยางน,

ความดำรทสบสนทงหลายเหลาใด อนอาศยเรอน,

ความดำรทงหลายเหลานน ยอมถกละได,

เพราะการละความดำรทงหลายเหลานน,

จตอนเปนไปภายในตนนนเทานน ยอมตงมน

ยอมดำรงคงท,

เปนธรรมเอกผดขน ยอมตงมนอยางด,

270 271

เอวมป ภกขะเว ภกข กายะคะตาสะตง ภาเวต, ดกอนภกษทงหลาย แมอยางทกลาวมาน

ภกษกชอวาทำกายคตาสตใหเกดขน,

ปนะ จะปะรง ภกขะเว,

ภกข เสยยะถาป

ปสเสยยะ สะรรง สวะถกายะ ฉฑฑตง,

เอกาหะมะตง วา,

ทวหะมะตง วา,

ตหะมะตง วา,

อทธมาตะกง,

วนละกง,

ดกอนภกษทงหลาย วธการอนยงมอยอก,

อปมาเหมอนวา

ภกษเหนซากศพทเขาทงไวในปาชา,

ซงตายแลว ๑ วนกตาม,

ตายแลว ๒ วนกตาม,

ตายแลว ๓ วนกตาม,

เปนศพขนอด,

สเขยวคลำ,

๖

วปพพะกะชาตง,

โส อมะเมวะ กายง อปะสงหะระต,

อต,

อะยมป โข กาโย,

เอวงธมโม,

เอวงภาว,

เอวงอะนะตโต,

ตสสะ เอวง อปปะมตตสสะ อาตาปโน

ปะหตตตสสะ วหะระโต,

เย เคหะสตา สะระสงกปปา,

เต ปะหยนต,

มนำเหลองเยม,

เธอยอมนำกายนนนเทยว เขาไปเปรยบเทยบ,

ดงนวา,

แมกายนแล,

กมอยางนเปนธรรมดา,

มลกษณะอยางน,

ไมลวงพนความเปนอยางนไปได,

เมอเธอเปนผไมประมาท มความเพยรเผากเลส

มตนสงไปแลวอยอยางน,

ความดำรทสบสนทงหลายเหลาใด อนอาศยเรอน,

ความดำรทงหลายเหลานน ยอมถกละได,

272 273

เตสง ปะหานา,

อชฌตตะเมวะ จตตง สนตฏฐะต สนนสทะต,

เอโกท โหต สะมาธยะต,

เอวมป ภกขะเว ภกข กายะคะตาสะตง ภาเวต,

ปนะ จะปะรง ภกขะเว,

ภกข เสยยะถาป

ปสเสยยะ สะรรง สวะถกายะ ฉฑฑตง,

เพราะการละความดำรทงหลายเหลานน,

จตอนเปนไปภายในตนนนเทานน ยอมตงมน

ยอมดำรงคงท,

เปนธรรมเอกผดขน ยอมตงมนอยางด,

ดกอนภกษทงหลาย แมอยางทกลาวมาน

ภกษกชอวาทำกายคตาสตใหเกดขน,

ดกอนภกษทงหลาย วธการอนยงมอยอก,

อปมาเหมอนวา

ภกษเหนซากศพทเขาทงไวในปาชา,

๗

ปนะ จะปะรง ภกขะเว,

ภกข เสยยะถาป

ปสเสยยะ สะรรง สวะถกายะ ฉฑฑตง,

ดกอนภกษทงหลาย วธการอนยงมอยอก,

อปมาเหมอนวา

ภกษเหนซากศพทเขาทงไวในปาชา,

กาเกห วา ขชชะมานง,

คชเฌห วา ขชชะมานง,

กละเลห วา ขชชะมานง,

สวาเณห วา ขชชะมานง,

สงคาเลห วา ขชชะมานง,

ววเธห วา ปาณะกะชาเตห ขชชะมานง,

อนกาทงหลายจกกนอยบาง,

อนแรงทงหลายจกกนอยบาง,

อนนกตะกรมทงหลายจกกนอยบาง,

อนสนขทงหลายกดอยกนอยบาง,

อนสนขจงจอกทงหลายกดกนอยบาง,

อนสตวเลกๆ หลายชนดกดกนอยบาง,

๘

274 275

อฏฐสงขะลกง,

สะมงสะโลหตง,

นะหารสมพนธง,

ปนะ จะปะรง ภกขะเว,

ภกข เสยยะถาป

ปสเสยยะ สะรรง สวะถกายะ ฉฑฑตง,

อฏฐสงขะลกง,

นมมงสะโลหตะมกขตง,

นะหารสมพนธง,

เปนโครงกระดก,

ยงมเนอและเลอด,

มเอนรงรดอย,

ดกอนภกษทงหลาย วธการอนยงมอยอก,

อปมาเหมอนวา

ภกษเหนซากศพทเขาทงไวในปาชา,

เปนโครงกระดก,

ไมมเนอแตยงมเลอดเปอนอย,

มเอนรงรดอย,

๙

ปนะ จะปะรง ภกขะเว,

ภกข เสยยะถาป

ปสเสยยะ สะรรง สวะถกายะ ฉฑฑตง,

อฏฐสงขะลกง,

อะปะคะตะมงสะโลหตง,

นะหารสมพนธง,

ดกอนภกษทงหลาย วธการอนยงมอยอก,

อปมาเหมอนวา

ภกษเหนซากศพทเขาทงไวในปาชา,

เปนโครงกระดก,

ทเนอและเลอดหมดไปแลว,

มเอนรงรดอย,

๑๐

276 277

ปนะ จะปะรง ภกขะเว,

ภกข เสยยะถาป

ปสเสยยะ สะรรง สวะถกายะ ฉฑฑตง,

อฏฐกาน,

อะปะคะตะนะหารสมพนธาน,

ทสาวทสา วกขตตาน,

อญเญนะ หตถฏฐกง,

อญเญนะ ปาทฏฐกง,

ดกอนภกษทงหลาย วธการอนยงมอยอก,

อปมาเหมอนวา

ภกษเหนซากศพทเขาทงไวในปาชา,

เปนกระดกทงหลาย,

ทเอนรงรดหมดไปแลว,

กระจยกระจายไปในทศใหญทศนอย,

กระดกมออยทางหนง,

กระดกเทาอยทางหนง,

๑๑

อญเญนะ ชงฆฏฐกง,

อญเญนะ อรฏฐกง,

อญเญนะ กะฏฏฐกง,

อญเญนะ ปฏกณฏะกง,

อญเญนะ ขนธฏฐกง,

อญเญนะ ควฏฐกง,

อญเญนะ หะนกฏฐกง,

อญเญนะ ทนตฏฐกง,

อญเญนะ สสะกะฏาหง,

กระดกแขงอยทางหนง,

กระดกขาอยทางหนง,

กระดกสะเอวอยทางหนง,

กระดกสนหลงอยทางหนง,

กระดกซโครงอยทางหนง,

กระดกคออยทางหนง,

กระดกคางอยทางหนง,

กระดกฟนอยทางหนง,

กะโหลกศรษะอยทางหนง,

278 279

ปนะ จะปะรง ภกขะเว,

ภกข เสยยะถาป

ปสเสยยะ สะรรง สวะถกายะ ฉฑฑตง,

อฏฐกาน,

เสตาน,

สงขะวณณปะนภาน,

ดกอนภกษทงหลาย วธการอนยงมอยอก,

อปมาเหมอนวา

ภกษเหนซากศพทเขาทงไวในปาชา,

เปนกระดกทงหลาย,

มสขาว,

มสเหมอนสสงข,

๑๒

ปนะ จะปะรง ภกขะเว,

ภกข เสยยะถาป

ปสเสยยะ สะรรง สวะถกายะ ฉฑฑตง,

อฏฐกาน,

ปญชะกตาน,

เตโรวสสกาน,

ดกอนภกษทงหลาย วธการอนยงมอยอก,

อปมาเหมอนวา

ภกษเหนซากศพทเขาทงไวในปาชา,

เปนกระดกทงหลาย,

กองรวมกนอย,

มอายเกนกวา ๑ ป,

๑๓

280 281

ปนะ จะปะรง ภกขะเว,

ภกข เสยยะถาป

ปสเสยยะ สะรรง สวะถกายะ ฉฑฑตง,

อฏฐกาน,

ปตน,

จณณะกะชาตาน,

โส อมะเมวะ กายง อปะสงหะระต,

อต,

อะยมป โข กาโย,

ดกอนภกษทงหลาย วธการอนยงมอยอก,

อปมาเหมอนวา

ภกษเหนซากศพทเขาทงไวในปาชา,

เปนกระดกทงหลาย,

ทผปน,

เปนชนเลกชนนอย,

เธอยอมนำกายนนนเทยว เขาไปเปรยบเทยบ,

ดงนวา,

แมกายนแล,

๑๔ เอวงธมโม,

เอวงภาว,

เอวงอะนะตโต,

ตสสะ เอวง อปปะมตตสสะ อาตาปโน

ปะหตตตสสะ วหะระโต,

เย เคหะสตา สะระสงกปปา,

เต ปะหยนต,

เตสง ปะหานา,

อชฌตตะเมวะ จตตง สนตฏฐะต สนนสทะต,

เอโกท โหต สะมาธยะต,

เอวมป ภกขะเว ภกข กายะคะตาสะตง ภาเวต,

กมอยางนเปนธรรมดา,

มลกษณะอยางน

ไมลวงพนความเปนอยางนไปได

เมอเธอเปนผไมประมาท มความเพยรเผากเลส

มตนสงไปแลวอยอยางน,

ความดำรทสบสนทงหลายเหลาใด อนอาศยเรอน,

ความดำรทงหลายเหลานน ยอมถกละได,

เพราะการละความดำรทงหลายเหลานน,

จตอนเปนไปภายในตนนนเทานน ยอมตงมน ยอมดำรงคงท,

เปนธรรมเอกผดขน ยอมตงมนอยางด,

ดกอนภกษทงหลาย แมอยางทกลาวมาน,

ภกษกชอวาทำกายคตาสต ใหเกดขน,

282 283

ปนะ จะปะรง ภกขะเว,

ภกข ววจเจวะ กาเมห,

ววจจะ อะกสะเลห ธมเมห,

สะวตกกง สะวจารง วเวกะชง ปตสขง ปะฐะมง ฌานง อปะสมปชชะ วหะระต,

โส อมะเมวะ กายง วเวกะเชนะ ปตสเขนะ อะภสนเทต ปะรสนเทต ปะรปเรต ปะรปผะระต,

นาสสะ กญจ สพพาวะโต กายสสะ วเวกะเชนะ

ปตสเขนะ อปผฏง โหต,

ดกอนภกษทงหลาย วธการอนยงมอยอก,

ภกษสงดแลวจากกามทงหลาย,

สงดแลวจากอกศลธรรมทงหลาย,

เขาถงปฐมฌาน ทมวตก มวจาร มปตและสขทเกดจากวเวกอย,

เธอยอมทำกายนนนเทยว ใหชมชน เอบอม เตมรอบ แผไปโดยรอบ ดวยปตและสข อนเกดจากวเวก,

สวนไรๆ ของกายทกสวน ทปตและสข

อนเกดจากวเวกไมถกตองแลว ยอมไมม,

๑๕ ตสสะ เอวง อปปะมตตสสะ อาตาปโน

ปะหตตตสสะ วหะระโต,

เย เคหะสตา สะระสงกปปา,

เต ปะหยนต,

เตสง ปะหานา,

อชฌตตะเมวะ จตตง สนตฏฐะต สนนสทะต,

เอโกท โหต สะมาธยะต,

เอวมป ภกขะเว ภกข กายะคะตาสะตง ภาเวต,

เมอเธอเปนผไมประมาท มความเพยรเผากเลส

มตนสงไปแลวอยอยางน,

ความดำรทสบสนทงหลายเหลาใด อนอาศยเรอน,

ความดำรทงหลายเหลานน ยอมถกละได,

เพราะการละความดำรทงหลายเหลานน,

จตอนเปนไปภายในตนนนเทานน ยอมตงมน

ยอมดำรงคงท,

เปนธรรมเอกผดขน ยอมตงมนอยางด,

ดกอนภกษทงหลาย แมอยางทกลาวมาน

ภกษกชอวาทำกายคตาสตใหเกดขน,

284 285

ปนะ จะปะรง ภกขะเว,

ภกข วตกกะวจารานง วปะสะมา ฯเปฯ

ทตยง ฌานง อปะสมปชชะ วหะระต,

โส อมะเมวะ กายง สะมาธเชนะ ปตสเขนะ

อะภสนเทต ปะรสนเทต ปะรปเรต ปะรปผะระต,

นาสสะ กญจ สพพาวะโต กายสสะ

สะมาธเชนะ ปตสเขนะ อปผฏง โหต,

ดกอนภกษทงหลาย วธการอนยงมอยอก,

เพราะความสงบระงบไปของวตกและวจารทงหลาย

ภกษเขาถงทตยฌานอย,

เธอยอมทำกายนนนเทยว ใหชมชน เอบอม เตมรอบ

แผไปโดยรอบ ดวยปตและสขอนเกดจากสมาธ,

สวนไรๆ ของกายเธอทกสวน ทปตและสข

อนเกดจากสมาธไมถกตองแลว ยอมไมม,

๑๖

ปนะ จะปะรง ภกขะเว,

ภกข ปตยา จะ วราคา ฯเปฯ ตะตยง ฌานง

อปะสมปชชะ วหะระต,

โส อมะเมวะ กายง นปปตเกนะ สเขนะ อะภสนเทต

ปะรสนเทต ปะรปเรต ปะรปผะระต,

นาสสะ กญจ สพพาวะโต กายสสะ นปปตเกนะ

สเขนะ อปผฏง โหต,

ดกอนภกษทงหลาย วธการอนยงมอยอก,

เพราะความคลายไปของปต

ภกษเขาถงตตยฌานอย,

เธอยอมทำกายนนนเทยว ใหชมชน เอบอม เตมรอบ

แผไปโดยรอบ ดวยสขอนไมมปต,

สวนไรๆ ของกายเธอทกสวน

ทสขอนไมมปตไมถกตองแลว ยอมไมม,

๑๗

286 287

ปนะ จะปะรง ภกขะเว,

ภกข สขสสะ จะ ปะหานา ฯเปฯ

จะตตถง ฌานง อปะสมปชชะ วหะระต,

โส อมะเมวะ กายง ปะรสทเธนะ เจตะสา

ปะรโยทาเตนะ ผะรตวา นสนโน โหต,

นาสสะ กญจ สพพาวะโต กายสสะ ปะรสทเธนะ

เจตะสา ปะรโยทาเตนะ อปผฏง โหต,

ดกอนภกษทงหลาย วธการอนยงมอยอก

เพราะการละสข...

ภกษเขาถงจตตถฌานอย,

เธอมใจอนบรสทธผดผอง

เปนผนงแผไปทวกายนนนเทยว,

สวนไรๆ ของกายเธอทกสวน ทใจอนบรสทธผดผอง

ไมถกตองแลว ยอมไมม,

๑๘ ตสสะ เอวง อปปะมตตสสะ อาตาปโน

ปะหตตตสสะ วหะระโต,

เย เคหะสตา สะระสงกปปา,

เต ปะหยนต,

เตสง ปะหานา,

อชฌตตะเมวะ จตตง สนตฏฐะต สนนสทะต,

เอโกท โหต สะมาธยะต,

เอวมป ภกขะเว ภกข กายะคะตาสะตง ภาเวต.

เมอเธอเปนผไมประมาท มความเพยรเผากเลส

มตนสงไปแลวอยอยางน,

ความดำรทสบสนทงหลายเหลาใด อนอาศยเรอน,

ความดำรทงหลายเหลานน ยอมถกละได,

เพราะการละความดำรทงหลายเหลานน,

จตอนเปนไปภายในตนนนเทานน ยอมตงมน

ยอมดำรงคงท,

เปนธรรมเอกผดขน ยอมตงมนอยางด,

ดกอนภกษทงหลาย แมอยางทกลาวมาน

ภกษกชอวาทำกายคตาสตใหเกดขน.

288 289

๔.๔ อานาปานสต

กถ ภาวตา จ ภกขเว อานาปานสสต กถ พหลกตา มหปผลา โหต มหานสสา,

อธ ภกขเว ภกข อรญญคโต วา รกขมลคโต วา สญญาคารคโต วา, นสทต ปลลงก อาภชตวา อช

กาย ปณธาย ปรมข สต อปฏเปตวา, โส สโตว อสสสต, สโต ปสสสต.

ทฆ วา อสสสนโต “ทฆ อสสสาม”ต ปชานาต, ทฆ วา ปสสสนโต “ทฆ ปสสสาม”ต ปชานาต,

รสส วา อสสสนโต “รสส อสสสาม”ต ปชานาต, รสส วา ปสสสนโต “รสส ปสสสาม”ต ปชานาต,

“สพพกายปฏสเวท อสสสสสาม”ต สกขต, “สพพกายปฏสเวท ปสสสสสาม”ต สกขต, “ปสสมภย

กายสงขาร อสสสสสาม”ต สกขต, “ปสสมภย กายสงขาร ปสสสสสาม”ต สกขต.

“ปตปฏสเวท อสสสสสาม”ต สกขต , “ปตปฏสเวท ปสสสสสาม”ต สกขต , “สขปฏสเวท

อสสสสสาม”ต สกขต, “สขปฏสเวท ปสสสสสาม”ต สกขต, “จตตสงขารปฏสเวท อสสสสสาม”ต

สกขต, “จตตสงขารปฏสเวท ปสสสสสาม”ต สกขต, “ปสสมภย จตตสงขาร อสสสสสาม”ต สกขต,

“ปสสมภย จตตสงขาร ปสสสสสาม”ต สกขต.

“จตตปฏสเวท อสสสสสาม”ต สกขต, “จตตปฏสเวท ปสสสสสาม”ต สกขต, “อภปปโมทย จตต

อสสสสสาม”ต สกขต, “อภปปโมทย จตต ปสสสสสาม”ต สกขต, “สมาทห จตต อสสสสสาม”ต สกขต,

“สมาทห จตต ปสสสสสาม”ต สกขต, “วโมจย จตต อสสสสสาม”ต สกขต, “วโมจย จตต ปสสสสสาม”ต

สกขต.

“อนจจานปสส อสสสสสาม”ต สกขต, “อนจจานปสส ปสสสสสาม”ต สกขต, “วราคานปสส

อสสสสสาม”ต สกขต, “วราคานปสส ปสสสสสาม”ต สกขต, “นโรธานปสส อสสสสสาม”ต สกขต,

“นโรธานปสส ปสสสสสาม”ต สกขต, “ปฏนสสคคานปสส อสสสสสาม”ต สกขต, “ปฏนสสคคานปสส

ปสสสสสาม” ต สกขต.

เอว ภาวตา โข ภกขเว อานาปานสสต เอว พหลกตา มหปผลา โหต มหานสสา.

(ม.อ. ๑๔/๑๔๘ อานาปานสสตสตร)

กะถง ภาวตา จะ ภกขะเว อานาปานสสะต กะถง

พะหลกะตา, มะหปผะลา โหต มะหานสงสา,

ดกอนภกษทงหลาย อานาปานสต อนภกษเจรญแลว

อยางไร ทำใหมากแลวอยางไร, จงเปนสงทมผลมาก

มอานสงสมาก,

290 291

อธะ ภกขะเว ภกข,

อะรญญะคะโต วา,

รกขะมละคะโต วา,

สญญาคาระคะโต วา,

นสทะต ปลลงกง อาภชตวา,

อชง กายง ปะณธายะ,

ปะรมขง สะตง อปฏฐะเปตวา,

โส สะโตวะ อสสะสะต,

สะโตวะ ปสสะสะต,

ดกอนภกษทงหลาย ภกษในพระธรรมวนยน,

ไปสปากด,

ไปสโคนไมกด,

ไปสทวางจากเรอนกด,

นงคบลลงก,

ตงกายใหตรง,

ดำรงสตไวเฉพาะหนา,

เธอเปนผมสตหายใจเขา,

มสตหายใจออก,

ทฆง วา อสสะสนโต “ทฆง อสสะสาม”ต ปะชานาต,

ทฆง วา ปสสะสนโต “ทฆง ปสสะสาม”ต ปะชานาต,

รสสง วา อสสะสนโต “รสสง อสสะสาม”ต ปะชานาต,

รสสง วา ปสสะสนโต “รสสง ปสสะสาม”ต ปะชานาต,

เมอหายใจเขายาว กรชดวา “เราหายใจเขายาว”,

เมอหายใจออกยาว กรชดวา “เราหายใจออกยาว”,

เมอหายใจเขาสน กรชดวา “เราหายใจเขาสน”,

เมอหายใจออกสน กรชดวา “เราหายใจออกสน”,

๑

๒

“สพพะกายะปะฏสงเวท อสสะสสสาม”ต สกขะต,

“สพพะกายะปะฏสงเวท ปสสะสสสาม”ต สกขะต,

ยอมศกษาวา “เรากำหนดรกายทงปวง หายใจเขา”,

ยอมศกษาวา “เรากำหนดรกายทงปวง หายใจออก”,

๓

292 293

“ปสสมภะยง กายะสงขารง อสสะสสสาม”ต สกขะต,

“ปสสมภะยง กายะสงขารง ปสสะสสสาม”ต สกขะต,

“ปตปะฏสงเวท อสสะสสสาม”ต สกขะต,

“ปตปฏสงเวท ปสสะสสสาม”ต สกขะต,

“สขะปะฏสงเวท อสสะสสสาม”ต สกขะต,

“สขะปะฏสงเวท ปสสะสสสาม”ต สกขะต,

ยอมศกษาวา “เราระงบกายสงขาร หายใจเขา”,

ยอมศกษาวา “เราระงบกายสงขาร หายใจออก”,

ยอมศกษาวา “เรากำหนดรปต หายใจเขา”,

ยอมศกษาวา “เรากำหนดรปต หายใจออก”,

ยอมศกษาวา “เรากำหนดรสข หายใจเขา”,

ยอมศกษาวา “เรากำหนดรสข หายใจออก”,

๔

๕

๖

“จตตะสงขาระปะฏสงเวท อสสะสสสาม”ต สกขะต,

“จตตะสงขาระปะฏสงเวท ปสสะสสสาม”ต สกขะต,

“ปสสมภะยง จตตะสงขารง อสสะสสสาม”ต สกขะต,

“ปสสมภะยง จตตะสงขารง ปสสะสสสาม”ต สกขะต,

“จตตะปะฏสงเวท อสสะสสสาม”ต สกขะต,

“จตตะปะฏสงเวท ปสสะสสสาม”ต สกขะต,

ยอมศกษาวา “เรากำหนดรจตตสงขาร หายใจเขา”,

ยอมศกษาวา “เรากำหนดรจตตสงขาร หายใจออก”,

ยอมศกษาวา “เราระงบจตตสงขาร หายใจเขา”,

ยอมศกษาวา “เราระงบจตตสงขาร หายใจออก”,

ยอมศกษาวา “เรากำหนดรจต หายใจเขา”,

ยอมศกษาวา “เรากำหนดรจต หายใจออก”,

๗

๘

๙

294 295

“อะภปปะโมทะยง จตตง อสสะสสสาม”ต สกขะต,

“อะภปปะโมทะยง จตตง ปสสะสสสาม”ต สกขะต,

“สะมาทะหง จตตง อสสะสสสาม”ต สกขะต,

“สะมาทะหง จตตง ปสสะสสสาม”ต สกขะต,

“วโมจะยง จตตง อสสะสสสาม”ต สกขะต,

“วโมจะยง จตตง ปสสะสสสาม”ต สกขะต,

ยอมศกษาวา “เราทำจตใหบนเทง หายใจเขา”,

ยอมศกษาวา “เราทำจตใหบนเทง หายใจออก”,

ยอมศกษาวา “เราตงจตมน หายใจเขา”,

ยอมศกษาวา “เราตงจตมน หายใจออก”,

ยอมศกษาวา “เราเปลองจต หายใจเขา”,

ยอมศกษาวา “เราเปลองจต หายใจออก”,

๑๐

๑๑

๑๒

“อะนจจานปสส อสสะสสสาม”ต สกขะต,

“อะนจจานปสส ปสสะสสสาม”ต สกขะต,

“วราคานปสส อสสะสสสาม”ต สกขะต,

“วราคานปสส ปสสะสสสาม”ต สกขะต,

“นโรธานปสส อสสะสสสาม”ต สกขะต,

“นโรธานปสส ปสสะสสสาม”ต สกขะต,

ยอมศกษาวา “เราตามดความไมเทยง หายใจเขา”,

ยอมศกษาวา “เราตามดความไมเทยง หายใจออก”,

ยอมศกษาวา “เราตามดความคลายไป หายใจเขา”,

ยอมศกษาวา “เราตามดความคลายไป หายใจออก”,

ยอมศกษาวา “เราตามดความดบไป หายใจเขา”,

ยอมศกษาวา “เราตามดความดบไป หายใจออก”,

๑๓

๑๔

๑๕

296 297

“ปะฏนสสคคานปสส อสสะสสสาม”ต สกขะต,

“ปะฏนสสคคานปสส ปสสะสสสาม”ต สกขะต,

เอวง ภาวตา โข ภกขะเว อานาปานสสะต

เอวง พะหลกะตา, มะหปผะลา โหต มะหานสงสา.

ยอมศกษาวา “เราตามดความสลดคน หายใจเขา”,

ยอมศกษาวา “เราตามดความสลดคน หายใจออก”,

ดกอนภกษทงหลาย อานาปานสต อนภกษเจรญแลว

อยางน ทำใหมากแลวอยางน, จงเปนสงทมผลมาก

มอานสงสมาก.

๑๖ ๔.๕ เมตตาภาวนา

กรณยมตถกสเลน ยนต สนต ปท อภสเมจจ,

สกโก อช จ สหช จ สวโจ จสส มท อนตมาน.

สนตสสโก จ สภโร จ อปปกจโจ จ สลลหกวตต,

สนตนทรโย จ นปโก จ อปปคพโภ กเลส อนนคทโธ.

น จ ขทท สมาจเร กญจ เยน วญญ ปเร อปวเทยย,

สขโน วา เขมโน โหนต สพเพ สตตา ภวนต สขตตตา.

เยเกจ ปาณภตตถ ตสา วา ถาวรา วา อนวเสสา,

ทฆา วา เย มหนตา วา มชฌมา รสสกา อณกถลา.

ทฏา วา เย จ อทฏา เย จ ทเร วสนต อวทเร,

ภตา วา สมภเวส วา สพเพ สตตา ภวนต สขตตตา.

น ปโร ปร นกพเพถ นาตมญเญถ กตถจ น กญจ,

พยาโรสนา ปฏฆสญญา นาญญมญญสส ทกขมจเฉยย.

298 299

มาตา ยถา นย ปตต อายสา เอกปตตมนรกเข,

เอวมป สพพภเตส มานสมภาวเย อปรมาณ.

เมตตญจ สพพโลกสม มานสมภาวเย อปรมาณ,

อทธ อโธ จ ตรยญจ อสมพาธ อเวร อสปตต.

ตฏญจร นสนโน วา สยาโน วา ยาวตสส วคตมทโธ,

เอต สต อธฏเยย พรหมเมต วหาร อทมาห.

ทฏญจ อนปคมม สลวา ทสสเนน สมปนโน,

กาเมส วเนยย เคธ น ห ชาต คพภเสยย ปนเรต.

กะระณยะมตถะกสะเลนะ ยนตง สนตง ปะทง อะภสะเมจจะ,

สกโก อช จะ สหช จะ สวะโจ จสสะ มท อะนะตมาน,

กลบตรผฉลาดในประโยชน มงหวงบรรลสนตบท พงทำกจทควรทำ,

ควรเปนผอาจหาญ ซอตรง ตรงด เปนผวางาย ออนโยน และไมเยอหยง,

สนตสสะโก จะ สภะโร จะ อปปะกจโจ จะ สลละหกะวตต,

สนตนทรโย จะ นปะโก จะ อปปะคพโภ กเลส อะนะนคทโธ,

ควรเปนผสนโดษ เลยงงาย มกจนอย มความประพฤตเบา,

มอนทรยสงบ มปญญารกษาตน ไมคะนอง และไมตดของในตระกลทงหลาย,

นะ จะ ขททง สะมาจะเร กญจ เยนะ วญญ ปะเร อปะวะเทยยง,

สขโน วา เขมโน โหนต สพเพ สตตา ภะวนต สขตตตา,

อนง ไมควรประพฤตความเสยหายใดๆ ทจะเปนเหตใหวญญชนเหลาอนตเตยนได,

ควรแผเมตตาวา ขอสตวทงหลายทงปวง จงมความสข มความเกษม มตนเปนสขเถด,

เยเกจ ปาณะภตตถ ตะสา วา ถาวะรา วา อะนะวะเสสา,

ทฆา วา เย มะหนตา วา มชฌมา รสสะกา อะณกะถลา,

คอ เหลาสตวทงหมดทมอย ทงทเปนผหวาดสะดงและเปนผมนคง, ทมขนาดยาว ขนาดใหญ

ขนาดปานกลาง ขนาดสน ละเอยด และกลม, ขอสตวเหลานนทงหมดไมมเหลอ จงมตนเปน

สขเถด,

300 301

ทฏฐา วา เย จะ อะทฏฐา เย จะ ทเร วะสนต อะวทเร,

ภตา วา สมภะเวส วา สพเพ สตตา ภะวนต สขตตตา,

เหลาสตวทเคยเหนและไมเคยเหนกด, เหลาสตวทอยใกลและอยไกลกด,

ภตและสมภเวสกด, ขอสตวทงหลายทงปวงจงมตนเปนสขเถด,

นะ ปะโร ปะรง นกพเพถะ นาต มญเญะถะ กตถะจ นง กญจ,

พยาโรสะนา ปะฏฆะสญญา นาญญะมญญสสะ ทขะมจเฉยยะ,

ผอนไมควรหลอกลวงผอน ไมควรดหมนอะไรๆ กนในทไหนๆ,

ไมควรปรารถนาทกขแกกนและกน เพราะความโกรธและความแคน,

มาตา ยะถา นยง ปตตง อายสา เอกะปตตะมะนรกเข,

เอวมป สพพะภเตส มานะสมภาวะเย อะปะรมาณง,

มารดารกษาบตรคนเดยวผเกดในตนดวยชวต ฉนใด,

ควรเจรญเมตตาจตอยางไมมประมาณในสตวทงปวง ฉนนน,

เมตตญจะ สพพะโลกสมง มานะสมภาวะเย อะปะรมาณง,

อทธง อะโธ จะ ตรยญจะ อะสมพาธง อะเวรง อะสะปตตง,

อนง ควรเจรญเมตตาจตอยางไมมประมาณ อนกวางขวาง ไมมเวร ไมมศตร,

ในสตวโลกทงปวง ทงเบองบน เบองลาง และเบองกลาง,

ตฏฐญจะรง นสนโน วา สะยาโน วา ยาวะตสสะ วคะตะมทโธ,

เอตง สะตง อะทฏเฐยยะ พรหมะเมตง วหารง อธะมาห,

ผแผเมตตายน เดน นง หรอนอน เปนผปราศจากความงวง ตลอดกาลเพยงใด,

พงตงสตนไวตลอดกาลเพยงนน, นกปราชญเรยกการอยดวยเมตตานวาพรหมวหาร,

ทฏฐญจะ อะนปะคมมะ สละวา ทสสะเนนะ สมปนโน,

กาเมส วเนยยะ เคธง นะ ห ชาต คพภะเสยยง ปนะเรต.

อนง ผแผเมตตาไมเขาไปยดทฏฐ, เปนผมศล ถงพรอมแลวดวยทสสนะ,

กำจดความยนดในกามคณทงหลายไดแลว ยอมไมเขาถงการนอนในครรภอกโดยแท.

302 303

๔.๖ วปสสนากถา

โส วต ภกขเว ภกข กญจ สงขาร นจจโต สมนปสสนโต อนโลมกาย ขนตยา สมนนาคโต ภวสสตต

เนต าน วชชต, อนโลมกาย ขนตยา อสมนนาคโต สมมตตนยาม โอกกมสสตต เนต าน วชชต,

สมมตตนยาม อโนกกมมาโน โสตาปตตผล วา สกทาคามผล วา อนาคามผล วา อรหตตผล วา

สจฉกรสสตต เนต าน วชชต. (๑)

โส วต ภกขเว ภกข สพพสงขาเร อนจจโต สมนปสสนโต อนโลมกาย ขนตยา สมนนาคโต ภวสสตต

านเมต วชชต, อนโลมกาย ขนตยา สมนนาคโต สมมตตนยาม โอกกมสสตต านเมต วชชต,

สมมตตนยาม โอกกมมาโน โสตาปตตผล วา สกทาคามผล วา อนาคามผล วา อรหตตผล วา สจฉกรสสตต

านเมต วชชต. (๒)

(ข.ปฏ. ๓๑/๓๖ วปสสนากถา)

โส วะตะ ภกขะเว ภกข กญจ สงขารง

นจจะโต สะมะนปสสนโต,

ดกอนภกษทงหลาย ภกษนนหนอ

เมอยงตามเหนสงขารไรๆ โดยความเปนของเทยง,

อะนโลมกายะ ขนตยา สะมนนาคะโต ภะวสสะต,

อต เนตง ฐานง วชชะต,

อะนโลมกายะ ขนตยา อะสะมนนาคะโต,

สมมตตะนยามง โอกกะมสสะต,

อต เนตง ฐานง วชชะต,

สมมตตะนยามง อะโนกกะมะมาโน,

โสตาปตตผะลง วา สะกะทาคามผะลง วา

อะนาคามผะลง วา อะระหตตะผะลง วา

สจฉกะรสสะต,

อต เนตง ฐานง วชชะต,

จกเปนผประกอบดวยอนโลมกขนต,

ฐานะน ยอมเปนไปไมได,

ผไมประกอบแลวดวยอนโลกมกขนต,

จกหยงลงสสมมตตนยาม,

ฐานะน ยอมเปนไปไมได,

เมอไมหยงลงสสมมตตนยาม,

จกกระทำใหแจง ซงโสดาปตตผลกด สกทาคามผลกด

อนาคามผลกด อรหตตผลกด,

ฐานะน ยอมเปนไปไมได,

304 305

โส วะตะ ภกขะเว ภกข

สพพะสงขาเร อะนจจะโต สะมะนปสสนโต,

อะนโลมกายะ ขนตยา สะมนนาคะโต ภะวสสะต,

อต ฐานะเมตง วชชะต,

อะนโลมกายะ ขนตยา สะมนนาคะโต,

สมมตตะนยามง โอกกะมสสะต,

อต ฐานะเมตง วชชะต,

สมมตตะนยามง โอกกะมะมาโน,

โสตาปตตผะลง วา สะกะทาคามผะลง วา

อะนาคามผะลง วา อะระหตตะผะลง วา สจฉกะรสสะต,

อต ฐานะเมตง วชชะต,

ดกอนภกษทงหลาย ภกษนนหนอ

เมอตามเหนสงขารทงปวง โดยความเปนของไมเทยง,

จกเปนผประกอบดวยอนโลมกขนต,

ฐานะน ยอมมได,

ผประกอบแลวดวยอนโลมกขนต,

จกหยงลงสสมมตตนยาม,

ฐานะน ยอมมได,

เมอหยงลงสสมมตตนยาม,

จกกระทำใหแจง ซงโสดาปตตผลกด สกทาคามผลกด

อนาคามผลกด อรหตตผลกด,

ฐานะน ยอมมได,

จตตารสายะ อากาเรห อะนโลมกง ขนตง ปะฏละภะต,

จตตารสายะ อากาเรห สมมตตะนยามง โอกกะมะต,

ภกษยอมไดอนโลมขนตดวยอาการ ๔๐,

ยอมหยงลงสสมมตตนยามดวยอาการ ๔๐,

จตตารสาย อากาเรห อนโลมก ขนต ปฏลภต, จตตารสาย อากาเรห สมมตตนยาม โอกกมต.

กตเมห จตตารสาย อากาเรห อนโลมก ขนต ปฏลภต, กตมห จตตารสาย อากาเรห สมมตตนยาม

โอกกมต.

ปญจกขนเธ อนจจโต ทกขโต โรคโต คณฑโต สลลโต, อฆโต อาพาธโต ปรโต ปโลกโต อตโต,

อปททวโต ภยโต อปสคคโต จลโต ปภงคโต, อทธวโต อตาณโต อเลณโต อสรณโต รตตโต, ตจฉโต

สญญโต อนตตโต อาทนวโต วปรณามธมมโต, อสารกโต อฆมลโต วธกโต วภวโต สาสวโต, สงขตโต

มารามสโต ชาตธมมโต ชราธมมโต พยาธธมมโต, มรณธมมโต โสกธมมโต ปรเทวธมมโต อปายาสธมมโต

สงกเลสกธมมโต.

(ข.ปฏ. ๓๑/๓๗ วปสสนากถา)

306 307

กะตะเมห จตตารสายะ อากาเรห อะนโลมกง ขนตง

ปะฏละภะต,

กะตะมะห จตตารสายะ อากาเรห สมมตตะนยามง

โอกกะมะต,

ปญจกขนเธ,

อะนจจะโต,

ทกขะโต,

โรคะโต,

คณฑะโต,

สลละโต,

ภกษยอมไดอนโลมขนตดวยอาการ ๔๐ อยางไร,

ยอมหยงลงสสมมตตนยามดวยอาการ ๔๐ อยางไร,

คอภกษเหนขนธ ๕

(๑) โดยความไมเทยง,

(๒) โดยความเปนทกข,

(๓) โดยความเปนโรค,

(๔) โดยความเปนดงหวฝ,

(๕) โดยความเปนดงลกศร,

อะฆะโต,

อาพาธะโต,

ปะระโต,

ปะโลกะโต,

อตโต,

อปททะวะโต,

ภะยะโต,

อปะสคคะโต,

จะละโต,

ปะภงคโต,

อทธวะโต,

(๖) โดยเปนความลำบาก,

(๗) โดยเปนอาพาธ,

(๘) โดยเปนของผอน,

(๙) โดยเปนของชำรด,

(๑๐) โดยเปนเสนยด,

(๑๑) โดยเปนอนตราย,

(๑๒) โดยเปนภย,

(๑๓) โดยเปนอปสรรค,

(๑๔) โดยเปนความหวนไหว,

(๑๕) โดยเปนของผพง,

(๑๖) โดยเปนของไมยงยน,

308 309

อะตาณะโต,

อะเลณะโต,

อะสะระณะโต,

รตตะโต,

ตจฉะโต,

สญญะโต,

อะนตตะโต,

อาทนะวะโต,

วปะรณามะธมมะโต,

อะสาระกะโต,

อะฆะมละโต,

วะธะกะโต,

(๑๗) โดยเปนของไมมทตานทาน,

(๑๘) โดยเปนของไมมทหลกเรน,

(๑๙) โดยเปนของไมมทพง,

(๒๐) โดยเปนความวาง,

(๒๑) โดยความเปลา,

(๒๒) โดยเปนสญญตะ,

(๒๓) โดยเปนอนตตา,

(๒๔) โดยเปนโทษ,

(๒๕) โดยเปนของมความแปรปรวนเปนธรรมดา,

(๒๖) โดยเปนของไมมแกนสาร,

(๒๗) โดยเปนมลแหงความลำบาก,

(๒๘) โดยเปนดงเพชฌฆาต,

วภะวะโต,

สาสะวะโต,

สงขะตะโต,

มารามสะโต,

ชาตธมมะโต,

ชะราธมมะโต,

พยาธธมมะโต,

มะระณะธมมะโต,

โสกะธมมะโต,

ปะรเทวะธมมะโต,

อปายาสะธมมะโต,

สงกเลสกะธมมะโต.

(๒๙) โดยเปนความไมม,

(๓๐) โดยเปนของมอาสวะ,

(๓๑) โดยเปนของถกปจจยปรงแตง,

(๓๒) โดยเปนเหยอแหงมาร,

(๓๓) โดยเปนของมความเกดเปนธรรมดา,

(๓๔) โดยเปนของมความแกเปนธรรมดา,

(๓๕) โดยเปนของมความเจบไขเปนธรรมดา,

(๓๖) โดยเปนของมความตายเปนธรรมดา,

(๓๗) โดยเปนของมความเศราโศกเปนธรรมดา,

(๓๘) โดยเปนของมความรำพนเปนธรรมดา,

(๓๙) โดยเปนของมความคบแคนใจเปนธรรมดา,

(๔๐) โดยเปนของมความเศราหมองเปนธรรมดา.

310 311

๔.๗ พจารณาอนตตา

รป ภกขเว อนตตา, รปญจ หท ภกขเว อตตา อภวสส, นยท รป อาพาธาย สวตเตยย, ลพเภถ จ

รเป “เอว เม รป โหต, เอว เม รป มา อโหส”ต, ยสมา จ โข ภกขเว รป อนตตา, ตสมา รป อาพาธาย

สวตตต, น จ ลพภต รเป “เอว เม รป โหต, เอว เม รป มา อโหส”ต.

เวทนา อนตตา, เวทนา จ หท ภกขเว อตตา อภวสส, นยท เวทนา อาพาธาย สวตเตยย, ลพเภถ จ

เวทนาย “เอว เม เวทนา โหต, เอว เม เวทนา มา อโหส”ต, ยสมา จ โข ภกขเว เวทนา อนตตา, ตสมา

เวทนา อาพาธาย สวตตต, น จ ลพภต เวทนาย “เอว เม เวทนา โหต, เอว เม เวทนา มา อโหส”ต.

สญญา อนตตา, สญญา จ หท ภกขเว อตตา อภวสส, นยท สญญา อาพาธาย สวตเตยย, ลพเภถ จ

สญญาย “เอว เม สญญา โหต, เอว เม สญญา มา อโหส”ต, ยสมา จ โข ภกขเว สญญา อนตตา, ตสมา

สญญา อาพาธาย สวตตต, น จ ลพภต สญญาย “เอว เม สญญา โหต, เอว เม สญญา มา อโหส”ต.

สงขารา อนตตา, สงขารา จ หท ภกขเว อตตา อภวสสส, นยท สงขารา อาพาธาย สวตเตยย,

ลพเภถ จ สงขาเรส “เอว เม สงขารา โหนต, เอว เม สงขารา มา อเหสน”ต, ยสมา จ โข ภกขเว สงขารา

อนตตา, ตสมา สงขารา อาพาธาย สวตตนต, น จ ลพภต สงขาเรส “เอว เม สงขารา โหนต, เอว เม

สงขารา มา อเหสน”ต.

วญญาณ อนตตา. วญญาณจ หท ภกขเว อตตา อภวสส, นยท วญญาณ อาพาธาย สวตเตยย,

ลพเภถ จ วญญาเณ “เอว เม วญญาณ โหต, เอว เม วญญาณ มา อโหส”ต, ยสมา จ โข ภกขเว

วญญาณ อนตตา, ตสมา วญญาณ อาพาธาย สวตตต, น จ ลพภต วญญาเณ “เอว เม วญญาณ โหต, เอว

เม วญญาณ มา อโหส”ต.

(ส.ข. ๑๗/๕๙ อนตตลกขณสตร)

รปง ภกขะเว อะนตตา,

รปญจะ หทง ภกขะเว อตตา อะภะวสสะ,

นะยทง รปง อาพาธายะ สงวตเตยยะ,

ลพเภถะ จะ รเป “เอวง เม รปง โหต

เอวง เม รปง มา อะโหส”ต,

ดกอนภกษทงหลาย รปเปนอนตตา,

ดกอนภกษทงหลาย หากวา รปนจกเปนอตตาแลวไซร,

รปนกไมพงเปนไปเพออาพาธ,

และบคคลพงไดในรปวา ขอรปของเราจงเปนอยางน,

รปของเราอยาไดเปนอยางนนเลย,

312 313

ยสมา จะ โข ภกขะเว รปง อะนตตา,

ตสมา รปง อาพาธายะ สงวตตะต,

นะ จะ ลพภะต รเป “เอวง เม รปง โหต

เอวง เม รปง มา อะโหส”ต,

เวทะนา อะนตตา,

เวทะนา จะ หทง ภกขะเว อตตา อะภะวสสะ,

นะยทง เวทะนา อาพาธายะ สงวตเตยยะ,

ลพเภถะ จะ เวทะนายะ “เอวง เม เวทะนา โหต

เอวง เม เวทะนา มา อะโหส” ต

ดกอนภกษทงหลาย แตเพราะรปเปนอนตตา,

เพราะฉะนน รปจงเปนไปเพออาพาธ,

และบคคลยอมไมไดในรปวา ขอรปของเรา

จงเปนอยางน, รปของเราอยาไดเปนอยางนนเลย,

เวทนาเปนอนตตา,

ดกอนภกษทงหลาย หากวา เวทนานจกเปนอตตาแลวไซร,

เวทนานกไมพงเปนไปเพออาพาธ,

และบคคลพงไดในเวทนาวา ขอเวทนาของเรา

จงเปนอยางน, เวทนาของเราอยาไดเปนอยางนนเลย,

ยสมา จะ โข ภกขะเว เวทะนา อะนตตา,

ตสมา เวทะนา อาพาธายะ สงวตตะต,

นะ จะ ลพภะต เวทะนายะ “เอวง เม เวทะนา โหต

เอวง เม เวทะนา มา อะโหส”ต,

สญญา อะนตตา,

สญญา จะ หทง ภกขะเว อตตา อะภะวสสะ,

นะยทง สญญา อาพาธายะ สงวตเตยยะ,

ลพเภถะ จะ สญญายะ “เอวง เม สญญา โหต

เอวง เม สญญา มา อะโหส” ต

ดกอนภกษทงหลาย แตเพราะเวทนาเปนอนตตา

เพราะฉะนน เวทนาจงเปนไปเพออาพาธ,

และบคคลยอมไมไดในเวทนาวา ขอเวทนาของเรา

จงเปนอยางน, เวทนาของเราอยาไดเปนอยางนนเลย,

สญญาเปนอนตตา,

ดกอนภกษทงหลาย หากวา สญญานจกเปนอตตาแลวไซร,

สญญานกไมพงเปนไปเพออาพาธ,

และบคคลพงไดในสญญาวา ขอสญญาของเรา

จงเปนอยางน, สญญาของเราอยาไดเปนอยางนนเลย,

314 315

ยสมา จะ โข ภกขะเว สญญา อะนตตา,

ตสมา สญญา อาพาธายะ สงวตตะต,

นะ จะ ลพภะต สญญายะ “เอวง เม สญญา โหต

เอวง เม สญญา มา อะโหส”ต,

สงขารา อะนตตา,

สงขารา จะ หทง ภกขะเว อตตา อะภะวสสงส,

นะยทง สงขารา อาพาธายะ สงวตเตยยง,

ดกอนภกษทงหลาย แตเพราะสญญาเปนอนตตา,

เพราะฉะนน สญญาจงเปนไปเพออาพาธ,

และบคคลยอมไมไดในสญญาวา ขอสญญาของเรา

จงเปนอยางน, สญญาของเราอยาไดเปนอยางนนเลย,

สงขารทงหลายเปนอนตตา,

ดกอนภกษทงหลาย หากวา สงขารทงหลายนจกเปน

อตตาแลวไซร,

สงขารทงหลายนกไมพงเปนไปเพออาพาธ,

ลพเภถะ จะ สงขาเรส “เอวง เม สงขารา โหนต

เอวง เม สงขารา มา อะเหสน”ต,

ยสมา จะ โข ภกขะเว สงขารา อะนตตา,

ตสมา สงขารา อาพาธายะ สงวตตนต,

นะ จะ ลพภะต สงขาเรส “เอวง เม สงขารา โหนต

เอวง เม สงขารา มา อะเหสน”ต,

วญญาณง อะนตตา,

และบคคลพงไดในสงขารทงหลายวา ขอสงขาร

ทงหลายของเราจงเปนอยางน, สงขารทงหลาย

ของเราอยาไดเปนอยางนนเลย,

ดกอนภกษทงหลาย แตเพราะสงขารทงหลายเปนอนตตา,

เพราะฉะนน สงขารทงหลายจงเปนไปเพออาพาธ,

และบคคลยอมไมไดในสงขารทงหลายวา ขอสงขาร

ทงหลายของเราจงเปนอยางน, สงขารทงหลายของเรา

อยาไดเปนอยางนนเลย,

วญญาณเปนอนตตา,

316 317

วญญาณญจะ หทง ภกขะเว อตตา อะภะวสสะ,

นะยทง วญญาณง อาพาธายะ สงวตเตยยะ,

ลพเภถะ จะ วญญาเณ “เอวง เม วญญาณง โหต

เอวง เม วญญาณง มา อะโหส”ต,

ยสมา จะ โข ภกขะเว วญญาณง อะนตตา,

ตสมา วญญาณง อาพาธายะ สงวตตะต,

นะ จะ ลพภะต วญญาเณ “เอวง เม วญญาณง

โหต เอวง เม วญญาณง มา อะโหส”ต.

ดกอนภกษทงหลาย หากวา วญญาณนจกเปนอตตา

แลวไซร,

วญญาณนกไมพงเปนไปเพออาพาธ,

และบคคลพงไดในวญญาณวา ขอวญญาณของเรา

จงเปนอยางน, วญญาณของเราอยาไดเปนอยางนนเลย,

ดกอนภกษทงหลาย แตเพราะวญญาณเปนอนตตา,

เพราะฉะนน วญญาณจงเปนไปเพออาพาธ,

และบคคลยอมไมไดในวญญาณวา ขอวญญาณของเรา

จงเปนอยางน, วญญาณของเราอยาไดเปนอยางนนเลย.

๔.๘ พจารณาไตรลกษณ

ต ก มญญถ ภกขเว, รป นจจ วา อนจจ วาต, อนจจ ภนเต, ย ปนานจจ, ทกข วา ต สข วาต, ทกข

ภนเต, ย ปนานจจ ทกข วปรณามธมม, กลล น ต สมนปสสต “เอต มม, เอโสหมสม, เอโส เม อตตา”ต,

โน เหต ภนเต.

เวทนา นจจา วา อนจจา วาต, อนจจา ภนเต, ย ปนานจจ, ทกข วา ต สข วาต, ทกข ภนเต, ย

ปนานจจ ทกข วปรณามธมม, กลล น ต สมนปสสต “เอต มม, เอโสหมสม, เอโส เม อตตา”ต, โน เหต

ภนเต.

สญญา นจจา วา อนจจา วาต, อนจจา ภนเต, ย ปนานจจ, ทกข วา ต สข วาต, ทกข ภนเต, ย

ปนานจจ ทกข วปรณามธมม, กลล น ต สมนปสสต “เอต มม, เอโสหมสม, เอโส เม อตตา”ต, โน เหต

ภนเต.

สงขารา นจจา วา อนจจา วาต, อนจจา ภนเต, ย ปนานจจ, ทกข วา ต สข วาต, ทกข ภนเต, ย

ปนานจจ ทกข วปรณามธมม, กลล น ต สมนปสสต “เอต มม, เอโสหมสม, เอโส เม อตตา”ต, โน เหต

ภนเต.

318 319

วญญาณ นจจ วา อนจจ วาต, อนจจ ภนเต, ย ปนานจจ, ทกข วา ต สข วาต, ทกข ภนเต, ย

ปนานจจ ทกข วปรณามธมม, กลล น ต สมนปสสต “เอต มม, เอโสหมสม, เอโส เม อตตา”ต, โน เหต ภนเต.

(ส.ข. ๑๗/๕๙ อนตตลกขณสตร)

ตง กง มญญะถะ ภกขะเว,

รปง นจจง วา อะนจจง วาต,

อะนจจง ภนเต,

ยง ปะนานจจง, ทกขง วา ตง สขง วาต,

ทกขง ภนเต,

ยง ปะนานจจง ทกขง วปะรณามะธมมง,

กลลง น ตง สะมะนปสสตง,

“เอตง มะมะ, เอโสหะมสม, เอโส เม อตตา”ต,

ดกอนภกษทงหลาย เธอทงหลายจะเขาใจความขอนน

วาอยางไร,

รปเทยงหรอไมเทยง,

ไมเทยง พระพทธเจาขา

กสงใดไมเทยง สงนนเปนทกขหรอเปนสขเลา,

เปนทกข พระพทธเจาขา,

กสงใดไมเทยง เปนทกข มความแปรปรวนเปนธรรมดา

ควรหรอทจะตามเหนสงนนวา,

นนของเรา เราเปนนน นนเปนอตตาของเรา,

โน เหตง ภนเต,

เวทะนา นจจา วา อะนจจา วาต,

อะนจจา ภนเต,

ยง ปะนานจจง, ทกขง วา ตง สขง วาต,

ทกขง ภนเต,

ยง ปะนานจจง ทกขง วปะรณามะธมมง,

กลลง น ตง สะมะนปสสตง,

“เอตง มะมะ, เอโสหะมสม, เอโส เม อตตา”ต,

โน เหตง ภนเต,

ขอนนไมควรเลย พระพทธเจาขา,

เวทนาเทยงหรอไมเทยง,

ไมเทยง พระพทธเจาขา,

กสงใดไมเทยง สงนนเปนทกขหรอเปนสขเลา,

เปนทกข พระพทธเจาขา,

กสงใดไมเทยง เปนทกข มความแปรปรวนเปนธรรมดา,

ควรหรอทจะตามเหนสงนนวา,

นนของเรา เราเปนนน นนเปนอตตาของเรา,

ขอนนไมควรเลย พระพทธเจาขา,

320 321

สญญา นจจา วา อะนจจา วาต,

อะนจจา ภนเต,

ยง ปะนานจจง, ทกขง วา ตง สขง วาต,

ทกขง ภนเต,

ยง ปะนานจจง ทกขง วปะรณามะธมมง,

กลลง น ตง สะมะนปสสตง,

“เอตง มะมะ, เอโสหะมสม, เอโส เม อตตา”ต,

โน เหตง ภนเต,

สงขารา นจจา วา อะนจจา วาต,

สญญาเทยงหรอไมเทยง,

ไมเทยง พระพทธเจาขา,

กสงใดไมเทยง สงนนเปนทกขหรอเปนสขเลา,

เปนทกข พระพทธเจาขา,

กสงใดไมเทยง เปนทกข มความแปรปรวนเปนธรรมดา

ควรหรอทจะตามเหนสงนนวา,

นนของเรา เราเปนนน นนเปนอตตาของเรา,

ขอนนไมควรเลย พระพทธเจาขา,

สงขารทงหลายเทยงหรอไมเทยง,

อะนจจา ภนเต,

ยง ปะนานจจง, ทกขง วา ตง สขง วาต,

ทกขง ภนเต,

ยง ปะนานจจง ทกขง วปะรณามะธมมง,

กลลง น ตง สะมะนปสสตง,

“เอตง มะมะ, เอโสหะมสม, เอโส เม อตตา”ต,

โน เหตง ภนเต,

วญญาณง นจจง วา อะนจจง วาต,

อะนจจง ภนเต,

ไมเทยง พระพทธเจาขา,

กสงใดไมเทยง สงนนเปนทกขหรอเปนสขเลา,

เปนทกข พระพทธเจาขา,

กสงใดไมเทยง เปนทกข มความแปรปรวนเปนธรรมดา,

ควรหรอทจะตามเหนสงนนวา,

นนของเรา เราเปนนน นนเปนอตตาของเรา,

ขอนนไมควรเลย พระพทธเจาขา,

วญญาณเทยงหรอไมเทยง,

ไมเทยง พระพทธเจาขา,

322 323

ยง ปะนานจจง, ทกขง วา ตง สขง วาต,

ทกขง ภนเต,

ยง ปะนานจจง ทกขง วปะรณามะธมมง,

กลลง น ตง สะมะนปสสตง,

“เอตง มะมะ, เอโสหะมสม, เอโส เม อตตา”ต,

โน เหตง ภนเต.

กสงใดไมเทยง สงนนเปนทกขหรอเปนสขเลา,

เปนทกข พระพทธเจาขา,

กสงใดไมเทยง เปนทกข มความแปรปรวนเปนธรรมดา,

ควรหรอทจะตามเหนสงนนวา,

นนของเรา เราเปนนน นนเปนอตตาของเรา,

ขอนนไมควรเลย พระพทธเจาขา.

๔.๙ พจารณาโทษของกาย

กตมา จานนท อาทนวสญญา, อธานนท ภกข อรญญคโต วา รกขมลคโต วา สญญาคารคโต

วา อต ปฏสญจกขต, “พหทกโข โข อย กาโย พหอาทนโว, อต อมสม กาเย ววธา อาพาธา

อปปชชนต, เสยยถท, จกขโรโค โสตโรโค ฆานโรโค ชวหาโรโค กายโรโค, สสโรโค กณณโรโค

มขโรโค ทนตโรโค, กาโส สาโส ปนาโส ฑโห ชโร กจฉโรโค มจฉา ปกขนทกา สลา วสจกา, กฏ

คณโฑ กลาโส โสโส อปมาโร ททท กณฑ กจฉ นขสา วตจฉกา, โลหต ปตต มธเมโห อสา

ปฬกา ภคนทลา, ปตตสมฏานา อาพาธา เสมหสมฏานา อาพาธา วาตสมฏานา อาพาธา

สนนปาตกา อาพาธา, อตปรณามชา อาพาธา วสมปรหารชา อาพาธา โอปกกมกา อาพาธา

กมมวปากชา อาพาธา, สต อณห ชฆจฉา ปปาสา อจจาโร ปสสาโว”ต, อต อมสม กาเย

อาทนวานปสส วหรต, อย วจจตานนท อาทนวสญญา.

(อ.ทสก. ๒๔/๖๐ ครมานนทสตร)

กะตะมา จานนทะ อาทนะวะสญญา,

อธานนทะ ภกข,

ดกอนอานนท อาทนวสญญา เปนอยางไร,

ดกอนอานนท ภกษในพระธรรมวนยน,

324 325

อะรญญะคะโต วา,

รกขะมละคะโต วา,

สญญาคาระคะโต วา,

อต ปะฏสญจกขะต,

พะหทกโข โข อะยง กาโย พะหอาทนะโว,

อต อมสมง กาเย ววธา อาพาธา อปปชชนต,

เสยยะถทง,

จกขโรโค,

โสตะโรโค,

ฆานะโรโค,

ชวหาโรโค,

ไปสปากด,

ไปสโคนไมกด,

ไปสทวางจากเรอนกด,

ยอมพจารณาเหน ดงนวา,

กายนหนอ มทกขมาก มโทษมาก,

เพราะฉะนน อาพาธทงหลาย นานาชนด จงเกดขนใน

กายน,

ไดแก,

โรคตา,

โรคห,

โรคจมก,

โรคลน,

กายะโรโค,

สสะโรโค,

กณณะโรโค,

มขะโรโค,

ทนตะโรโค,

กาโส,

สาโส,

ปนาโส,

ฑะโห,

ชะโร,

กจฉโรโค,

มจฉา,

โรคกาย,

โรคศรษะ,

โรคห,

โรคปาก,

โรคฟน,

โรคไอ,

โรคหด,

โรคไขหวด,

โรคไขพษ,

โรคไขเชอมซม,

โรคทอง,

โรคลมสลบ,

326 327

ปกขนทกา,

สลา,

วสจกา,

กฏฐง,

คณโฑ,

กลาโส,

โสโส,

อะปะมาโร,

ททท,

กณฑ,

กจฉ,

นะขะสา,

โรคถายเปนเลอด,

โรคจกเสยด,

โรคลงราก,

โรคเรอน,

โรคฝ,

โรคกลาก,

โรคมองครอ,

โรคลมบาหม,

โรคหดเปอย,

โรคหดดาน,

โรคคดทะราด,

โรคหด,

วตจฉกา,

โลหตง,

ปตตง,

มะธเมโห,

องสา,

ปฬะกา,

ภะคนทะลา,

ปตตะสะมฏฐานา อาพาธา,

เสมหะสะมฏฐานา อาพาธา,

วาตะสะมฏฐานา อาพาธา,

สนนปาตกา อาพาธา,

อตปะรณามะชา อาพาธา,

โรคละอองบวม,

โรคอาเจยนเปนเลอด,

โรคด,

โรคเบาหวาน,

โรคเรม,

โรคพพอง,

โรครดสดวง,

อาพาธมดเปนสมฏฐาน,

อาพาธมเสลดเปนสมฏฐาน,

อาพาธมลมเปนสมฏฐาน,

อาพาธมไขสนนบาตเปนสมฏฐาน,

อาพาธทเกดจากฤดแปรปรวน,

328 329

วสะมะปะรหาระชา อาพาธา,

โอปกกะมกา อาพาธา,

กมมะวปากะชา อาพาธา,

สตง,

อณหง,

ชฆจฉา,

ปปาสา,

อจจาโร,

ปสสาโว,

อต อมสมง กาเย อาทนะวานปสส วหะระต,

อะยง วจจะตานนทะ อาทนะวะสญญา.

อาพาธทเกดจากการบรหารทไมสมำเสมอ,

อาพาธทเกดจากความเพยรเกนกำลง,

อาพาธทเกดจากวบากของกรรม,

ความหนาว,

ความรอน,

ความหว,

ความกระหาย,

ปวดอจจาระ,

ปวดปสสาวะ,

ภกษเปนผปกตพจารณาเหนโทษในกายนอย

ดวยประการอยางน,

ดกอนอานนท นเรยกวา อาทนวสญญา.

330 331

๕ โพธปกขยธรรม

332 333

๕.๑ ธรรมอนเคราะหโลก

กตเม จ เต ภกขเว ธมมา มยา อภญญา เทสตา, เย โว สาธก อคคเหตวา อาเสวตพพา ภาเวตพพา

พหลกาตพพา, ยถยท พรหมจรย อทธนย อสส จรฏตก, ตทสส พหชนหตาย พหชนสขาย โลกานกมปาย

อตถาย หตาย สขาย เทวมนสสาน, เสยยถท, จตตาโร สตปฏานา, จตตาโร สมมปปธานา, จตตาโร

อทธปาทา, ปญจนทรยาน, ปญจ พลาน, สตต โพชฌงคา, อรโย อฏงคโก มคโค, อเม โข เต ภกขเว ธมมา

มยา อภญญา เทสตา, เย โว สาธก อคคเหตวา อาเสวตพพา ภาเวตพพา พหลกาตพพา, ยถยท

พรหมจรย อทธนย อสส จรฏตก, ตทสส พหชนหตาย พหชนสขาย โลกานกมปาย อตถาย หตาย สขาย

เทวมนสสาน.

(ท.ม. ๑๐/๑๘๔ มหาปรนพพานสตร)

กะตะเม จะ เต ภกขะเว

ธมมา มะยา อะภญญา เทสตา,

ดกอนภกษทงหลาย

ธรรมทงหลายเหลานน อนเราแสดงแลวดวยความรยง,

เย โว สาธกง อคคะเหตวา อาเสวตพพา

ภาเวตพพา พะหลกาตพพา,

ยะถะยทง พรหมจะรยง อทธะนยง อสสะ จรฏฐตกง,

ตะทสสะ พะหชะนะหตายะ พะหชะนะสขายะ

โลกานกมปายะ, อตถายะ หตายะ สขายะ

เทวะมะนสสานง,

เสยยะถทง,

จตตาโร สะตปฏฐานา,

คอธรรมทงหลายเหลาใด อนเธอทงหลายพงเรยน

พงเสพ พงเจรญ พงทำใหมาก ดวยด,

อนเปนวธทพรหมจรรยนจะพงตงอยไดนาน

ดำรงอยไดนาน,

ขอนน พงเปนไปเพอเกอกลแกคนหมมาก

เพอความสขแกคนหมมาก เพออนเคราะหชาวโลก,

เพอประโยชน เพอเกอกล เพอความสขแกเทวดาและ

มนษยทงหลาย,

ไดแก,

สตปฏฐาน ๔,

334 335

จตตาโร สมมปปะธานา,

จตตาโร อทธปาทา,

ปญจนทรยาน,

ปญจะ พะลาน,

สตตะ โพชฌงคา,

อะรโย อฏฐงคโก มคโค,

อเม โข เต ภกขะเว ธมมา มะยา อะภญญา เทสตา,

เย โว สาธกง อคคะเหตวา อาเสวตพพา

ภาเวตพพา พะหลกาตพพา,

สมมปปธาน ๔,

อทธบาท ๔,

อนทรย ๕,

พละ ๕,

โพชฌงค ๗,

อรยมรรคมองค ๘,

ดกอนภกษทงหลาย ธรรมทงหลายเหลานแล

อนเราแสดงแลวดวยความรยง,

คอธรรมทงหลายเหลาใด อนเธอทงหลายพงเรยน

พงเสพ พงเจรญ พงทำใหมาก ดวยด,

ยะถะยทง พรหมจะรยง อทธะนยง อสสะ จรฏฐตกง,

ตะทสสะ พะหชะนะหตายะ พะหชะนะสขายะ

โลกานกมปายะ, อตถายะ หตายะ สขายะ

เทวะมะนสสานง.

อนเปนวธทพรหมจรรยนจะพงตงอยไดนาน

ดำรงอยไดนาน,

ขอนน พงเปนไปเพอเกอกลแกคนหมมาก

เพอความสขแกคนหมมาก เพออนเคราะหชาวโลก,

เพอประโยชน เพอเกอกล เพอความสขแกเทวดา

และมนษยทงหลาย.

336 337

๕.๒ สตปฏฐาน ๔

เอกายโน อย ภกขเว มคโค, สตตาน วสทธยา โสกปรเทวาน สมตกกมาย ทกขโทมนสสาน

อตถงคมาย ญายสส อธคมาย นพพานสส สจฉกรยาย, ยทท จตตาโร สตปฏานา.

กตเม จตตาโร, อธ ภกขเว ภกข กาเย กายานปสส วหรต, อาตาป สมปชาโน สตมา วเนยย โลเก

อภชฌาโทมนสส, เวทนาส เวทนานปสส วหรต, อาตาป สมปชาโน สตมา วเนยย โลเก อภชฌาโทมนสส,

จตเต จตตานปสส วหรต, อาตาป สมปชาโน สตมา วเนยย โลเก อภชฌาโทมนสส, ธมเมส ธมมานปสส

วหรต, อาตาป สมปชาโน สตมา วเนยย โลเก อภชฌาโทมนสส.

(ท.ม. ๑๐/๓๗๓ มหาสตปฏฐานสตร)

เอกายะโน อะยง ภกขะเว มคโค,

สตตานง วสทธยา,

โสกะปะรเทวานง สะมะตกกะมายะ,

ทกขะโทมะนสสานง อตถงคะมายะ,

ดกอนภกษทงหลาย ทางน เปนทางเดยว,

เพอความบรสทธของสตวทงหลาย,

เพอกาวลวงโสกะและปรเทวะ,

เพอความดบแหงทกขและโทมนส,

ญายสสะ อะธคะมายะ,

นพพานสสะ สจฉกรยายะ,

ยะททง จตตาโร สะตปฏฐานา,

กะตะเม จตตาโร,

อธะ ภกขะเว ภกข,

กาเย กายานปสส วหะระต,

อาตาป สมปะชาโน สะตมา,

วเนยยะ โลเก อะภชฌาโทมะนสสง,

เวทะนาส เวทะนานปสส วหะระต,

อาตาป สมปะชาโน สะตมา,

วเนยยะ โลเก อะภชฌาโทมะนสสง,

จตเต จตตานปสส วหะระต,

เพอบรรลถงอรยมรรค,

เพอทำใหแจงพระนพพาน,

ทางนคอสตปฏฐาน ๔ ประการ,

สตปฏฐาน ๔ ประการ อะไรบาง,

ดกอนภกษทงหลาย ภกษในพระธรรมวนยน,

เปนผตามดกายในกายเนองๆ อย,

มความเพยรเผากเลส มสมปชญญะ มสต,

นำอภชฌาและโทมนสในโลกออกเสยได,

เปนผตามดเวทนาในเวทนาทงหลายเนองๆ อย,

มความเพยรเผากเลส มสมปชญญะ มสต,

นำอภชฌาและโทมนสในโลกออกเสยได,

เปนผตามดจตในจตเนองๆ อย,

338 339

อาตาป สมปะชาโน สะตมา,

วเนยยะ โลเก อะภชฌาโทมะนสสง,

ธมเมส ธมมานปสส วหะระต,

อาตาป สมปะชาโน สะตมา,

วเนยยะ โลเก อะภชฌาโทมะนสสง.

มความเพยรเผากเลส มสมปชญญะ มสต,

นำอภชฌาและโทมนสในโลกออกเสยได,

เปนผตามดธรรมในธรรมทงหลายเนองๆ อย,

มความเพยรเผากเลส มสมปชญญะ มสต,

นำอภชฌาและโทมนสในโลกออกเสยได.

๕.๓ สมมปปธาน ๔

จตตาโร สมมปปธานา, อธ ภกข อนปปนนาน ปาปกาน อกสลาน ธมมาน อนปปาทาย, ฉนท

ชเนต วายมต วรย อารภต จตต ปคคณหาต ปทหต, อปปนนาน ปาปกาน อกสลาน ธมมาน ปหานาย,

ฉนท ชเนต วายมต วรย อารภต จตต ปคคณหาต ปทหต, อนปปนนาน กสลาน ธมมาน อปปาทาย, ฉนท

ชเนต วายมต วรย อารภต จตต ปคคณหาต ปทหต, อปปนนาน กสลาน ธมมาน ตยา อสมโมสาย

ภยโยภาวาย เวปลลาย ภาวนาย ปารปรยา, ฉนท ชเนต วายมต วรย อารภต จตต ปคคณหาต ปทหต.

(อภ.ว. ๓๖/๓๙๐ สมมปปธานวภงค สตตนตภาชนย)

จตตาโร สมมปปะธานา,

อธะ ภกข,

สมมปปธาน ๔ ประการ มอย,

คอภกษในพระธรรมวนยน,

340 341

อะนปปนนานง ปาปะกานง อะกสะลานง

ธมมานง อะนปปาทายะ, ฉนทง ชะเนต วายะมะต

วรยง อาระภะต จตตง ปคคณหาต ปะทะหะต,

อปปนนานง ปาปะกานง อะกสะลานง ธมมานง

ปะหานายะ, ฉนทง ชะเนต วายะมะต วรยง

อาระภะต จตตง ปคคณหาต ปะทะหะต,

อะนปปนนานง กสะลานง ธมมานง อปปาทายะ,

ฉนทง ชะเนต วายะมะต วรยง อาระภะต

จตตง ปคคณหาต ปะทะหะต,

ยอมทำฉนทะใหเกด พยายาม ปรารภความเพยร

ประคบประคองจต ตงจตไวมน, เพอความไมเกดขน

ของบาปอกศลธรรมทงหลายทยงไมเกด,

ยอมทำฉนทะใหเกด พยายาม ปรารภความเพยร

ประคบประคองจต ตงจตไวมน, เพอละบาป

อกศลธรรมทงหลายทเกดขนแลว,

ยอมทำฉนทะใหเกด พยายาม ปรารภความเพยร

ประคบประคองจต ตงจตไวมน,

เพอความเกดขนของกศลธรรมทงหลายทยงไมเกด,

อปปนนานง กสะลานง ธมมานง ฐตยา,

อะสมโมสายะ ภยโยภาวายะ เวปลลายะ

ภาวะนายะ ปารปรยา, ฉนทง ชะเนต วายะมะต

วรยง อาระภะต จตตง ปคคณหาต ปะทะหะต.

ยอมทำฉนทะใหเกด พยายาม ปรารภความเพยร

ประคบประคองจต ตงจตไวมน, เพอความดำรงอย,

ความไมเลอนหาย ความงอกงามยงขน

ความไพบลย ความเจรญ ความเตมบรบรณ

ของกศลธรรมทงหลายทเกดขนแลว.

342 343

๕.๔ อทธบาท ๔

จตตาโร อทธปาทา : อธ ภกข ฉนทสมาธปธานสงขารสมนนาคต อทธปาท ภาเวต, วรยสมาธ-

ปธานสงขารสมนนาคต อทธปาท ภาเวต, จตตสมาธปธานสงขารสมนนาคต อทธปาท ภาเวต,

วมสาสมาธปธานสงขารสมนนาคต อทธปาท ภาเวต.

(อภ.ว. ๓๖/๔๓๑ อทธบาทวภงค สตตนตภาชนย)

จตตาโร อทธปาทา,

อธะ ภกข,

ฉนทะสะมาธปะธานะสงขาระสะมนนาคะตง

อทธปาทง ภาเวต,

อทธบาท ๔ ประการ มอย,

ภกษในพระธรรมวนยน,

ยอมทำใหเกด ซงอทธบาทอนประกอบดวยฉนทสมาธ

และปธานสงขาร,

วรยะสะมาธปะธานะสงขาระสะมนนาคะตง

อทธปาทง ภาเวต,

จตตะสะมาธปะธานะสงขาระสะมนนาคะตง

อทธปาทง ภาเวต,

วมงสาสะมาธปะธานะสงขาระสะมนนาคะตง

อทธปาทง ภาเวต.

ยอมทำใหเกด ซงอทธบาทอนประกอบดวยวรยสมาธ

และปธานสงขาร,

ยอมทำใหเกด ซงอทธบาทอนประกอบดวยจตตสมาธ

และปธานสงขาร,

ยอมทำใหเกด ซงอทธบาทอนประกอบดวยวมงสา

สมาธและปธานสงขาร.

344 345

๕.๕ อนทรย ๕, พละ ๕

ปญจมาน ภกขเว อนทรยาน, กตมาน ปญจ, สทธนทรย วรยนทรย สตนทรย สมาธนทรย

ปญญนทรย.

กตมญจ ภกขเว สทธนทรย, อธ ภกขเว อรยสาวโก สทโธ โหต, สททหต ตถาคตสส โพธ “อตป โส

ภควา อรห สมมาสมพทโธ วชชาจรณสมปนโน สคโต โลกวท อนตตโร ปรสทมมสารถ สตถา เทวมนสสาน

พทโธ ภควา”ต, อท วจจต ภกขเว สทธนทรย.

กตมญจ ภกขเว วรยนทรย, อธ ภกขเว อรยสาวโก อารทธวรโย วหรต อกสลาน ธมมาน ปหานาย

กสลาน ธมมาน อปสมปทาย, ถามวา ทฬหปรกกโม อนกขตตธโร กสเลส ธมเมส, โส อนปปนนาน

ปาปกาน อกสลาน ธมมาน อนปปาทาย, ฉนท ชเนต วายมต วรย อารภต จตต ปคคณหาต ปทหต,

อปปนนาน ปาปกาน อกสลาน ธมมาน ปหานาย, ฉนท ชเนต วายมต วรย อารภต จตต ปคคณหาต

ปทหต, อนปปนนาน กสลาน ธมมาน อปปาทาย, ฉนท ชเนต วายมต วรย อารภต จตต ปคคณหาต

ปทหต, อปปนนาน กสลาน ธมมาน ตยา อสมโมสาย ภยโยภาวาย เวปลลาย ภาวนาย ปารปรยา, ฉนท

ชเนต วายมต วรย อารภต จตต ปคคณหาต ปทหต, อท วจจต ภกขเว วรยนทรย.

กตมญจ ภกขเว สตนทรย, อธ ภกขเว อรยสาวโก สตมา โหต ปรเมน สตเนปกเกน สมนนาคโต,

จรกตป จรภาสตป สรตา อนสสรตา, โส กาเย กายานปสส วหรต อาตาป สมปชาโน สตมา วเนยย โลเก

อภชฌาโทมนสส, เวทนาส เวทนานปสส วหรต อาตาป สมปชาโน สตมา วเนยย โลเก อภชฌาโทมนสส,

จตเต จตตานปสส วหรต อาตาป สมปชาโน สตมา วเนยย โลเก อภชฌาโทมนสส, ธมเมส ธมมานปสส

วหรต อาตาป สมปชาโน สตมา วเนยย โลเก อภชฌาโทมนสส, อท วจจต ภกขเว สตนทรย.

กตมญจ ภกขเว สมาธนทรย, อธ ภกขเว อรยสาวโก โวสสคคารมมณ กรตวา ลภต สมาธ, ลภต

จตตสส เอกคคต, โส ววจเจว กาเมห ววจจ อกสเลห ธมเมห สวตกก สวจาร วเวกช ปตสข ปม ฌาน

อปสมปชช วหรต, วตกกวจาราน วปสมา อชฌตต สมปสาทน เจตโส เอโกทภาว อวตกก อวจาร สมาธช

ปตสข ทตย ฌาน อปสมปชช วหรต, ปตยา จ วราคา อเปกขโก จ วหรต สโต จ สมปชาโน สขญจ กาเยน

ปฏสเวเทต, ยนต อรยา อาจกขนต “อเปกขโก สตมา สขวหาร”ต, ตตย ฌาน อปสมปชช วหรต, สขสส จ

ปหานา ทกขสส จ ปหานา ปพเพว โสมนสสโทมนสสาน อตถงคมา อทกขมสข อเปกขาสตปารสทธ จตตถ

ฌาน อปสมปชช วหรต, อท วจจต ภกขเว สมาธนทรย.

กตมญจ ภกขเว ปญญนทรย, อธ ภกขเว อรยสาวโก ปญญวา โหต อทยตถคามนยา ปญญาย

สมนนาคโต อรยาย นพเพธกาย สมมา ทกขกขยคามนยา, โส “อท ทกขน”ต ยถาภต ปชานาต,

“อย ทกขสมทโย”ต ยถาภต ปชานาต, “อย ทกขนโรโธ”ต ยถาภต ปชานาต, “อย ทกขนโรธคามน

346 347

ปฏปทา”ต ยถาภต ปชานาต, อท วจจต ภกขเว ปญญนทรย, อมาน โข ภกขเว ปญจนทรยาน.

(ส.ม. ๑๙/๔๘๐ ทตยวภงคสตร)

ปญจมาน ภกขะเว อนทรยาน,

กะตะมาน ปญจะ,

สทธนทรยง วรยนทรยง สะตนทรยง

สะมาธนทรยง ปญญนทรยง,

กะตะมญจะ ภกขะเว สทธนทรยง,

อธะ ภกขะเว อะรยะสาวะโก,

สทโธ โหต,

สททะหะต ตะถาคะตสสะ โพธง,

ดกอนภกษทงหลาย อนทรย ๕ ประการเหลาน มอย,

อนทรย ๕ ประการ อะไรบาง,

ไดแก สทธนทรย วรยนทรย สตนทรย

สมาธนทรย ปญญนทรย,

ดกอนภกษทงหลาย สทธนทรยเปนอยางไร,

อรยสาวกในพระธรรมวนยน,

เปนผมศรทธา,

ยอมเชอมนซงปญญาตรสรของพระตถาคต,

อต,

อตป โส ภะคะวา,

อะระหง,

สมมาสมพทโธ,

วชชาจะระณะสมปนโน,

สคะโต,

โลกะวท,

อะนตตะโร ปรสะทมมะสาระถ,

สตถา เทวะมะนสสานง,

พทโธ,

ภะคะวา,

อทง วจจะต ภกขะเว สทธนทรยง,

ดงนวา,

เพราะเหตอยางนๆ พระผมพระภาคพระองคนน,

เปนผไกลจากกเลส,

เปนผตรสรชอบไดโดยพระองคเอง,

เปนผถงพรอมดวยวชชาและจรณะ,

เปนผไปแลวดวยด,

เปนผรโลกอยางแจมแจง,

เปนผสามารถฝกบรษทสมควรฝกได อยางไมมใครยงกวา,

เปนครผสอน ของเทวดาและมนษยทงหลาย,

เปนผร ผตน ผเบกบานดวยธรรม,

เปนผมความจำเรญ จำแนกธรรมสงสอนสตว,

ดกอนภกษทงหลาย นเรยกวาสทธนทรย,

348 349

กะตะมญจะ ภกขะเว วรยนทรยง,

อธะ ภกขะเว อะรยะสาวะโก

อารทธะวรโย วหะระต,

อะกสะลานง ธมมานง ปะหานายะ,

กสะลานง ธมมานง อปะสมปะทายะ,

ถามะวา,

ทฬหะปะรกกะโม,

อะนกขตตะธโร กสะเลส ธมเมส,

ดกอนภกษทงหลาย วรยนทรยเปนอยางไร,

ดกอนภกษทงหลาย อรยสาวกในพระธรรมวนยน

ยอมเปนผมความเพยรอนปรารภแลวอย,

เพอการละอกศลธรรมทงหลาย,

เพอความถงพรอมแหงกศลธรรมทงหลาย,

เปนผมกำลง,

มความบากบนอยางมนคง,

ไมทอดธระในกศลธรรมทงหลาย,

โส อะนปปนนานง ปาปะกานง อะกสลานง

ธมมานง อะนปปาทายะ, ฉนทง ชะเนต วายะมะต

วรยง อาระภะต จตตง ปคคณหาต ปะทะหะต,

อปปนนานง ปาปะกานง อะกสลานง ธมมานง

ปะหานายะ, ฉนทง ชะเนต วายะมะต วรยง

อาระภะต จตตง ปคคณหาต ปะทะหะต,

อะนปปนนานง กสะลานง ธมมานง อปปาทายะ,

ฉนทง ชะเนต วายะมะต วรยง อาระภะต

จตตง ปคคณหาต ปะทะหะต,

เธอยอมทำฉนทะใหเกด พยายาม ปรารภความเพยร

ประคบประคองจต ตงจตไวมน, เพอความไมเกดขน

ของบาปอกศลธรรมทงหลายทยงไมเกด,

ยอมทำฉนทะใหเกด พยายาม ปรารภความเพยร

ประคบประคองจต ตงจตไวมน,

เพอละบาปอกศลธรรมทงหลายทเกดขนแลว,

ยอมทำฉนทะใหเกด พยายาม ปรารภความเพยร

ประคบประคองจต ตงจตไวมน,

เพอความเกดขนของกศลธรรมทงหลายทยงไมเกด,

350 351

อปปนนานง กสะลานง ธมมานง ฐตยา,

อะสมโมสายะ ภยโยภาวายะ เวปลลายะ

ภาวะนายะ ปารปรยา, ฉนทง ชะเนต วายะมะต

วรยง อาระภะต จตตง ปคคณหาต ปะทะหะต,

อทง วจจะต ภกขเว วรยนทรยง,

กะตะมญจะ ภกขะเว สะตนทรยง,

อธะ ภกขะเว อะรยะสาวะโก สะตมา โหต,

ปะระเมนะ สะตเนปกเกนะ สะมนนาคะโต,

ยอมทำฉนทะใหเกด พยายาม ปรารภความเพยร

ประคบประคองจต ตงจตไวมน, เพอความดำรงอย,

ความไมเลอนหาย ความงอกงามยงขน ความไพบลย

ความเจรญ ความเตมบรบรณ ของกศลธรรมทงหลาย

ทเกดขนแลว,

ดกอนภกษทงหลาย นเรยกวาวรยนทรย,

ดกอนภกษทงหลาย สตนทรยเปนอยางไร,

ดกอนภกษทงหลาย อรยสาวกในพระธรรมวนยน

เปนผมสต,

ประกอบดวยสตและปญญารกษาตนอนยอดเยยม,

จระกะตงป จระภาสตงป สะรตา อะนสสะรตา,

โส กาเย กายานปสส วหะระต,

อาตาป สมปะชาโน สะตมา,

วเนยยะ โลเก อะภชฌาโทมะนสสง,

เวทะนาส เวทะนานปสส วหะระต,

อาตาป สมปะชาโน สะตมา,

วเนยยะ โลเก อะภชฌาโทมะนสสง,

จตเต จตตานปสส วหะระต,

อาตาป สมปะชาโน สะตมา,

วเนยยะ โลเก อะภชฌาโทมะนสสง,

ธมเมส ธมมานปสส วหะระต,

เปนผระลกได ตามระลกได ซงสงทไดทำไวแลว

นานๆ บาง ซงคำทไดพดไวแลวนานๆ บาง,

เธอเปนผตามดกายในกายเนองๆ อย,

มความเพยรเผากเลส มสมปชญญะ มสต,

นำอภชฌาและโทมนสในโลกออกเสยได,

เปนผตามดเวทนาในเวทนาทงหลายเนองๆ อย,

มความเพยรเผากเลส มสมปชญญะ มสต,

นำอภชฌาและโทมนสในโลกออกเสยได,

เปนผตามดจตในจตเนองๆ อย,

มความเพยรเผากเลส มสมปชญญะ มสต,

นำอภชฌาและโทมนสในโลกออกเสยได,

เปนผตามดธรรมในธรรมทงหลายเนองๆ อย,

352 353

อาตาป สมปะชาโน สะตมา,

วเนยยะ โลเก อะภชฌาโทมะนสสง,

อทง วจจะต ภกขะเว สะตนทรยง,

กะตะมญจะ ภกขะเว สะมาธนทรยง,

อธะ ภกขะเว อะรยะสาวะโก

โวสสคคารมมะณง กะรตวา ละภะต สะมาธง,

ละภะต จตตสสะ เอกคคะตง,

โส ววจเจวะ กาเมห,

ววจจะ อะกสะเลห ธมเมห,

มความเพยรเผากเลส มสมปชญญะ มสต,

นำอภชฌาและโทมนสในโลกออกเสยได,

ดกอนภกษทงหลาย นเรยกวาสตนทรย,

ดกอนภกษทงหลาย สมาธนทรยเปนอยางไร,

ดกอนภกษทงหลาย อรยสาวกในพระธรรมวนยน

ทำสภาวะปลอยวางใหเปนอารมณแลว ยอมไดสมาธ,

ยอมไดเอกคคตาแหงจต,

เธอสงดแลวจากกามทงหลายนนเทยว,

สงดแลวจากอกศลธรรมทงหลาย,

สะวตกกง สะวจารง วเวกชง ปตสขง

ปะฐะมง ฌานง อปสมปชชะ วหะระต,

วตกกะวจารานง วปะสะมา,

อชฌตตง สมปะสาทะนง เจตะโส เอโกทภาวง,

อะวตกกง อะวจารง สะมาธชง ปตสขง ทตยง

ฌานง อปะสมปชชะ วหะระต,

ปตยา จะ วราคา,

อเปกขะโก จะ วหะระต, สะโต จะ สมปะชาโน

สขญจะ กาเยนะ ปะฏสงเวเทต,

ยอมเขาถงปฐมฌาน ทมวตก มวจาร

มปตและสขอนเกดจากวเวกอย,

เพราะวตกและวจารทงหลายสงบระงบไป,

ยอมเขาถงทตยฌาน ทมความผองใสในภายใน

มภาวะเปนหนงผดขนของจต, ไมมวตก ไมมวจาร

มแตปตและสขอนเกดจากสมาธอย,

เพราะความคลายไปของปต,

เธอเปนผมอเบกขา มสต มสมปชญญะอย

และยอมเสวยสขดวยกาย,

354 355

ยนตง อะรยา อาจกขนต

“อเปกขะโก สะตมา สขะวหาร”ต,

ตะตยง ฌานง อปะสมปชชะ วหะระต,

สขะสส จะ ปะหานา,

ทกขสสะ จะ ปะหานา,

ปพเพวะ โสมะนสสะโทมะนสสานง อตถงคะมา,

อะทกขะมะสขง อเปกขาสะตปารสทธง

จะตตถง ฌานง อปะสมปชชะ วหะระต,

อทง วจจะต ภกขะเว สะมาธนทรยง,

ยอมเขาถงตตยฌาน,

ซงเปนฌานทพระอรยเจาทงหลายกลาวสรรเสรญวา

“เปนผมอเบกขา มสต อยเปนสข”

เพราะละสข,

และเพราะละทกข,

เพราะความดบไปของโสมนสและโทมนสในฌานกอนๆ,

เธอยอมเขาถงจตตถฌาน ทไมมทกขและไมมสข

มสตบรสทธเพราะอเบกขาอย,

ดกอนภกษทงหลาย นเรยกวาสมาธนทรย,

กะตะมญจะ ภกขะเว ปญญนทรยง,

อธะ ภกขะเว อะรยะสาวะโก ปญญะวา โหต,

อทะยตถะคามนยา ปญญายะ สะมนนาคะโต,

อะรยายะ,

นพเพธกายะ,

สมมา ทกขกขะยะคามนยา,

โส “อทง ทกขน”ต ยะถาภตง ปะชานาต,

“อะยง ทกขะสะมทะโย”ต ยะถาภตง ปะชานาต,

“อะยง ทกขะนโรโธ”ต ยะถาภตง ปะชานาต,

ดกอนภกษทงหลาย ปญญนทรยเปนอยางไร,

ดกอนภกษทงหลาย อรยสาวกในพระธรรมวนยน

เปนผมปญญา,

เปนผประกอบแลวดวยปญญา อนเหนความเกดและ

ความดบ,

อนเปนอรยะ,

อนสามารถชำแรกกเลสได,

อนทำใหถงความสนไปแหงทกขโดยชอบ,

เธอยอมรตามความเปนจรงวา นเปนทกข,

ยอมรตามความเปนจรงวา นเปนทกขสมทย,

ยอมรตามความเปนจรงวา นเปนทกขนโรธ,

356 357

“อะยง ทกขะนโรธะคามน ปะฏปะทา”ต ยะถาภตง

ปะชานาต,

อทง วจจะต ภกขะเว ปญญนทรยง,

อมาน โข ภกขะเว ปญจนทรยาน.

ยอมรตามความเปนจรงวา นเปนทกขนโรธคามน

ปฏปทา,

ดกอนภกษทงหลาย นเรยกวาปญญนทรย,

ดกอนภกษทงหลาย อนทรย ๕ ประการเหลานแล

มอย.

๕.๖ โพชฌงค ๗

สตต โพชฌงคา, สตสมโพชฌงโค ธมมวจยสมโพชฌงโค วรยสมโพชฌงโค ปตสมโพชฌงโค

ปสสทธสมโพชฌงโค สมาธสมโพชฌงโค อเปกขาสมโพชฌงโค,

ตตถ กตโม สตสมโพชฌงโค, อธ ภกข สตมา โหต ปรเมน สตเนปกเกน สมนนาคโต

จรกตมป จรภาสตมป สรตา โหต อนสสรตา, อย วจจต สตสมโพชฌงโค.

โส ตถา สโต วหรนโต ต ธมม ปญญาย ปวจนต ปวจรต ปรวมส อาปชชต, อย วจจต

ธมมวจยสมโพชฌงโค.

ตสส ต ธมม ปญญาย ปวจนโต ปวจรโต ปรวมส อาปชชโต อารทธ โหต วรย อสลลน,

อย วจจต วรยสมโพชฌงโค.

อารทธวรยสส อปปชชต ปต นรามสา, อย วจจต ปตสมโพชฌงโค.

ปตมนสส กาโยป ปสสมภต จตตมป ปสสมภต, อย วจจต ปสสทธสมโพชฌงโค.

ปสสทธกายสส สขโน จตต สมาธยต, อย วจจต สมาธสมโพชฌงโค.

โส ตถา สมาหต จตต สาธก อชฌเปกขตา โหต, อย วจจต อเปกขาสมโพชฌงโค.

(อภ.ว. ๓๖/๔๖๖-๗ โพชฌงควภงค สตตนตภาชนย)

358 359

สตตะ โพชฌงคา,

สะตสมโพชฌงโค ธมมะวจะยะสมโพชฌงโค,

วรยะสมโพชฌงโค ปตสมโพชฌงโค,

ปสสทธสมโพชฌงโค สะมาธสมโพชฌงโค,

อเปกขาสมโพชฌงโค,

ตตถะ กะตะโม สะตสมโพชฌงโค,

อธะ ภกข สะตมา โหต,

ปะระเมนะ สะตเนปกเกนะ สะมนนาคะโต,

จระกะตงป จระภาสตงป สะรตา อะนสสะรตา,

โพชฌงค ๗ ประการ มอย,

ไดแก สตสมโพชฌงค, ธมมวจยสมโพชฌงค

วรยสมโพชฌงค ปตสมโพชฌงค,

ปสสทธสมโพชฌงค สมาธสมโพชฌงค,

อเปกขาสมโพชฌงค,

บรรดาโพชฌงคเหลานน สตสมโพชฌงคเปนอยางไร,

ภกษในพระธรรมวนยน เปนผมสต,

ประกอบดวยสตและปญญารกษาตนอนยอดเยยม,

เปนผระลกได ตามระลกได

ซงสงทไดทำไวแลวนานๆ บาง ซงคำทไดพดไวแลว

นานๆ บาง,

โส ตะถา สะโต วหะรนโต,

ตง ธมมง ปญญายะ ปะวจนะต ปะวจะระต

ปะรวมงสง อาปชชะต,

อะยง วจจะต ธมมะวจะยะสมโพชฌงโค,

ตสสะ ตง ธมมง ปญญายะ ปะวจนะโต

ปะวจะระโต ปะรวมงสง อาปชชะโต,

อารทธง โหต วรยง อะสลลนง,

อะยง วจจะต วรยะสมโพชฌงโค,

เธอเปนผมสตอยอยางนน,

ยอมวจย ยอมเลอกสรร

ยอมเขาถงการสอบสวนธรรมนนดวยปญญา,

นเรยกวา ธมมวจยสมโพชฌงค,

เมอเธอวจย เลอกสรร เขาถงการสอบสวนธรรม

นนดวยปญญา,

ความเพยร ความไมยอทอ กเปนสงอนเธอปรารภแลว,

นเรยกวาวรยสมโพชฌงค,

360 361

อารทธะวรยสสะ อปปชชะต ปต นรามสา,

อะยง วจจะต ปตสมโพชฌงโค,

ปตมะนสสะ กาโยป ปสสมภะต จตตมป ปสสมภะต,

อะยง วจจะต ปสสทธสมโพชฌงโค,

ปสสทธะกายสสะ สขโน จตตง สะมาธยะต,

อะยง วจจะต สะมาธสมโพชฌงโค,

โส ตะถา สะมาหตง จตตง สาธกง

อชฌเปกขตา โหต,

อะยง วจจะต อเปกขาสมโพชฌงโค.

ปตทปราศจากอามส ยอมเกดขนแกผปรารภความเพยร,

นเรยกวา ปตสมโพชฌงค,

กายกด จตกด ของผมใจเอบอม ยอมสงบระงบ,

นเรยกวา ปสสทธสมโพชฌงค,

จตของผมกายสงบระงบ ผมความสข ยอมตงมนด,

นเรยกวา สมาธสมโพชฌงค,

เธอเปนผดอยใกลๆ ดวยด ซงจตทตงมนดอยางนน,

นเรยกวา อเปกขาสมโพชฌงค.

๕.๗ อรยมรรคมองค ๘

อรโย อฏงคโก มคโค, เสยยถท, สมมาทฏ สมมาสงกปโป สมมาวาจา สมมากมมนโต

สมมาอาชโว สมมาวายาโม สมมาสต สมมาสมาธ.

ตตถ กตมา สมมาทฏ, ทกเข ญาณ ทกขสมทเย ญาณ ทกขนโรเธ ญาณ ทกขนโรธคามนยา

ปฏปทาย ญาณ, อย วจจต สมมาทฏ.

ตตถ กตโม สมมาสงกปโป, เนกขมมสงกปโป อพยาปาทสงกปโป อวหสาสงกปโป. อย วจจต

สมมาสงกปโป.

ตตถ กตมา สมมาวาจา, มสาวาทา เวรมณ, ปสณาย วาจาย เวรมณ, ผรสาย วาจาย

เวรมณ, สมผปปลาปา เวรมณ, อย วจจต สมมาวาจา.

ตตถ กตโม สมมากมมนโต, ปาณาตปาตา เวรมณ, อทนนาทานา เวรมณ, กาเมสมจฉาจารา

เวรมณ, อย วจจต สมมากมมนโต.

ตตถ กตโม สมมาอาชโว, อธ อรยสาวโก มจฉาอาชว ปหาย สมมาอาชเวน ชวก กปเปต,

อย วจจต สมมาอาชโว.

362 363

ตตถ กตโม สมมาวายาโม, อธ ภกข อนปปนนาน ปาปกาน อกสลาน ธมมาน อนปปาทาย,

ฉนท ชเนต วายมต วรย อารภต จตต ปคคณหาต ปทหต, อปปนนาน ปาปกาน อกสลาน ธมมาน

ปหานาย, ฉนท ชเนต วายมต วรย อารภต จตต ปคคณหาต ปทหต, อนปปนนาน กสลาน ธมมาน

อปปาทาย, ฉนท ชเนต วายมต วรย อารภต จตต ปคคณหาต ปทหต, อปปนนาน กสลาน ธมมาน

ตยา อสมโมสาย ภยโยภาวาย เวปลลาย ภาวนาย ปารปรยา, ฉนท ชเนต วายมต วรย อารภต

จตต ปคคณหาต ปทหต, อย วจจต สมมาวายาโม.

ตตถ กตมา สมมาสต, อธ ภกข กาเย กายานปสส วหรต อาตาป สมปชาโน สตมา

วเนยย โลเก อภชฌาโทมนสส, เวทนาส เวทนานปสส วหรต อาตาป สมปชาโน สตมา วเนยย

โลเก อภชฌาโทมนสส, จตเต จตตานปสส วหรต อาตาป สมปชาโน สตมา วเนยย โลเก

อภชฌาโทมนสส, ธมเมส ธมมานปสส วหรต อาตาป สมปชาโน สตมา วเนยย โลเก อภชฌา-

โทมนสส, อย วจจต สมมาสต.

ตตถ กตโม สมมาสมาธ, อธ ภกข ววจเจว กาเมห ววจจ อกสเลห ธมเมห สวตกก

สวจาร วเวกช ปตสข ปม ฌาน อปสมปชช วหรต, วตกกวจาราน วปสมา อชฌตต สมปสาทน

เจตโส เอโกทภาว อวตกก อวจาร สมาธช ปตสข ทตย ฌาน อปสมปชช วหรต, ปตยา จ วราคา

อเปกขโก จ วหรต, สโต จ สมปชาโน สขญจ กาเยน ปฏสเวเทต, ยนต อรยา อาจกขนต

“อเปกขโก สตมา สขวหาร”ต, ตตย ฌาน อปสมปชช วหรต, สขสส จ ปหานา ทกขสส จ

ปหานา ปพเพว โสมนสสโทมนสสาน อตถงคมา อทกขมสข อเปกขาสตปารสทธ จตตถ ฌาน

อปสมปชช วหรต. อย วจจต สมมาสมาธ.

(อภ.ว. ๓๖/๔๘๖-๗ มคควภงค สตตนตภาชนย)

อะรโย อฏฐงคโก มคโค,

เสยยะถทง,

สมมาทฏฐ,

สมมาสงกปโป,

สมมาวาจา,

สมมากมมนโต,

สมมาอาชโว,

อรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ ประการ,

ไดแก,

ความเหนชอบ,

ความดำรชอบ,

การเจรจาชอบ,

การกระทำชอบ,

การเลยงชพชอบ,

364 365

สมมาวายาโม,

สมมาสะต,

สมมาสะมาธ,

ตตถะ กะตะมา สมมาทฏฐ,

ทกเข ญาณง,

ทกขะสะมทะเย ญาณง,

ทกขะนโรเธ ญาณง,

ทกขะนโรธะคามนยา ปะฏปะทายะ ญาณง,

อะยง วจจะต สมมาทฏฐ,

ตตถะ กะตะโม สมมาสงกปโป,

เนกขมมะสงกปโป,

ความเพยรชอบ,

ความระลกชอบ,

ความตงจตมนชอบ

บรรดาองค ๘ เหลานน สมมาทฏฐเปนอยางไร,

ความรในทกข,

ความรในทกขสมทย,

ความรในทกขนโรธ,

ความรในทกขนโรธคามนปฏปทา,

นเรยกวาสมมาทฏฐ,

บรรดาองค ๘ เหลานน สมมาสงกปปะเปนอยางไร,

ความดำรในความออกจากกาม,

อพยาปาทะสงกปโป,

อะวหงสาสงกปโป,

อะยง วจจะต สมมาสงกปโป,

ตตถะ กะตะมา สมมาวาจา,

มสาวาทา เวระมะณ,

ปสณายะ วาจายะ เวระมะณ,

ผะรสายะ วาจายะ เวระมะณ,

สมผปปะลาปา เวระมะณ,

อะยง วจจะต สมมาวาจา,

ตตถะ กะตะโม สมมากมมนโต,

ปาณาตปาตา เวระมะณ,

ความดำรในความไมพยาบาท,

ความดำรในความไมเบยดเบยน,

นเรยกวาสมมาสงกปปะ,

บรรดาองค ๘ เหลานน สมมาวาจาเปนอยางไร,

ความงดเวนจากการพดเทจ,

ความงดเวนจากคำพดสอเสยด,

ความงดเวนจากคำพดหยาบ,

ความงดเวนจากการพดเพอเจอ,

นเรยกวาสมมาวาจา,

บรรดาองค ๘ เหลานน สมมากมมนตะเปนอยางไร,

ความงดเวนจากการฆาสตว,

366 367

อะทนนาทานา เวระมะณ,

กาเมสมจฉาจารา เวระมะณ,

อะยง วจจะต สมมากมมนโต,

ตตถะ กะตะโม สมมาอาชโว,

อธะ อะรยะสาวโก มจฉาอาชวง ปะหายะ,

สมมาอาชเวนะ ชวกง กปเปต,

อะยง วจจะต สมมาอาชโว,

ตตถะ กะตะโม สมมาวายาโม,

อธะ ภกข,

ความงดเวนจากการลกทรพย,

ความงดเวนจากการประพฤตผดในกาม,

นเรยกวา สมมากมมนตะ,

บรรดาองค ๘ เหลานน สมมาอาชวะเปนอยางไร,

อรยสาวกในพระธรรมวนยนละมจฉาอาชวะแลว,

สำเรจการเลยงชวตดวยสมมาอาชวะ,

นเรยกวาสมมาอาชวะ,

บรรดาองค ๘ เหลานน สมมาวายามะเปนอยางไร,

คอภกษในพระธรรมวนยน,

อะนปปนนานง ปาปะกานง อะกสะลานง ธมมานง

อะนปปาทายะ, ฉนทง ชะเนต วายะมะต

วรยง อาระภะต จตตง ปคคณหาต ปะทะหะต,

อปปนนานง ปาปะกานง อะกสะลานง ธมมานง

ปะหานายะ, ฉนทง ชะเนต วายะมะต

วรยง อาระภะต จตตง ปคคณหาต ปะทะหะต,

อะนปปนนานง กสะลานง ธมมานง

อปปาทายะ, ฉนทง ชะเนต วายะมะต

วรยง อาระภะต จตตง ปคคณหาต ปะทะหะต,

ยอมทำฉนทะใหเกด พยายาม ปรารภความเพยร

ประคบประคองจต ตงจตไวมน, เพอความไมเกดขน

ของบาปอกศลธรรมทงหลายทยงไมเกด,

ยอมทำฉนทะใหเกด พยายาม ปรารภความเพยร

ประคบประคองจต ตงจตไวมน,

เพอละบาปอกศลธรรมทงหลายทเกดขนแลว,

ยอมทำฉนทะใหเกด พยายาม ปรารภความเพยร

ประคบประคองจต ตงจตไวมน เพอความเกดขน

ของกศลธรรมทงหลายทยงไมเกด,

368 369

อปปนนานง กสะลานง ธมมานง ฐตยา,

อะสมโมสายะ ภยโยภาวายะ เวปลลายะ

ภาวะนายะ ปารปรยา, ฉนทง ชะเนต วายะมะต

วรยง อาระภะต จตตง ปคคณหาต ปะทะหะต,

อะยง วจจะต สมมาวายาโม,

ตตถะ กะตะมา สมมาสะต,

อธะ ภกข,

กาเย กายานปสส วหะระต,

อาตาป สมปะชาโน สะตมา,

วเนยยะ โลเก อะภชฌาโทมะนสสง,

เวทะนาส เวทะนานปสส วหะระต,

ยอมทำฉนทะใหเกด พยายาม ปรารภความเพยร

ประคบประคองจต ตงจตไวมน, เพอความดำรงอย,

ความไมเลอนหาย ความงอกงามยงขน ความไพบลย

ความเจรญ ความเตมบรบรณ ของกศลธรรมทงหลาย

ทเกดขนแลว,

นเรยกวาสมมาวายามะ,

บรรดาองค ๘ เหลานน สมมาสตเปนอยางไร,

ภกษในพระธรรมวนยน,

เปนผตามดกายในกายเนองๆ อย,

มความเพยรเผากเลส มสมปชญญะ มสต,

นำอภชฌาและโทมนสในโลกออกเสยได,

เปนผตามดเวทนาในเวทนาทงหลายเนองๆ อย,

อาตาป สมปะชาโน สะตมา,

วเนยยะ โลเก อะภชฌาโทมะนสสง,

จตเต จตตานปสส วหะระต,

อาตาป สมปะชาโน สะตมา,

วเนยยะ โลเก อะภชฌาโทมะนสสง,

ธมเมส ธมมานปสส วหะระต,

อาตาป สมปะชาโน สะตมา,

วเนยยะ โลเก อะภชฌาโทมะนสสง,

อะยง วจจะต สมมาสะต,

ตตถะ กะตะโม สมมาสะมาธ,

อธะ ภกข,

มความเพยรเผากเลส มสมปชญญะ มสต,

นำอภชฌาและโทมนสในโลกออกเสยได,

เปนผตามดจตในจตเนองๆ อย,

มความเพยรเผากเลส มสมปชญญะ มสต,

นำอภชฌาและโทมนสในโลกออกเสยได,

เปนผตามดธรรมในธรรมทงหลายเนองๆ อย,

มความเพยรเผากเลส มสมปชญญะ มสต,

นำอภชฌาและโทมนสในโลกออกเสยได,

นเรยกวา สมมาสต,

บรรดาองค ๘ เหลานน สมมาสมาธเปนอยางไร,

ภกษในพระธรรมวนยน,

370 371

ววจเจวะ กาเมห,

ววจจะ อะกสะเลห ธมเมห,

สะวตกกง สะวจารง วเวกะชง ปตสขง

ปะฐะมง ฌานง อปะสมปชชะ วหะระต,

วตกกะวจารานง วปะสะมา,

อชฌตตง สมปะสาทะนง เจตะโส เอโกทภาวง,

อะวตกกง อะวจารง สะมาธชง ปตสขง

ทตยง ฌานง อปะสมปชชะ วหะระต,

ปตยา จะ วราคา,

อเปกขะโก จะ วหะระต, สะโต จะ สมปะชาโน

สขญจะ กาเยนะ ปะฏสงเวเทต,

สงดแลวจากกามทงหลายนนเทยว,

สงดแลวจากอกศลธรรมทงหลาย,

ยอมเขาถงปฐมฌาน ทมวตก มวจาร มปตและสข

อนเกดจากวเวกอย,

เพราะวตกและวจารทงหลายสงบระงบไป,

ยอมเขาถงทตยฌาน ทมความผองใสในภายใน,

มภาวะเปนหนงผดขนของจต ไมมวตก ไมมวจาร

มแตปตและสขอนเกดจากสมาธอย,

เพราะความคลายไปของปต,

เธอเปนผมอเบกขา มสต มสมปชญญะอย

และยอมเสวยสขดวยกาย,

ยนตง อะรยา อาจกขนต

“อเปกขะโก สะตมา สขะวหาร”ต, ตะตยง ฌานง

อปะสมปชชะ วหะระต

สขสสะ จะ ปะหานา,

ทกขสสะ จะ ปะหานา,

ปพเพวะ โสมะนสสะโทมะนสสานง

อตถงคะมา,

อะทกขะมะสขง อเปกขาสะตปารสทธง

จะตตถง ฌานง อปะสมปชชะ วหะระต,

อะยง วจจะต สมมาสะมาธ,

ยอมเขาถงตตยฌาน,

ซงเปนฌานทพระอรยเจาทงหลายกลาวสรรเสรญวา

“เปนผมอเบกขา มสต อยเปนสข”,

เพราะละสข,

และเพราะละทกข,

เพราะความดบไปของโสมนสและโทมนส

ในฌานกอนๆ,

เธอยอมเขาถงจตตถฌาน ทไมมทกขและไมมสข

มสตบรสทธเพราะอเบกขาอย,

นเรยกวาสมมาสมาธ,

372 373

๕.๘ เจรญอรยมรรคใหนอมไปนพพาน

กถญจ ภกขเว ภกข อรย อฏงคก มคค ภาเวนโต อรย อฏงคก มคค พหลกโรนโต, นพพานนนโน

โหต นพพานโปโณ นพพานปพภาโร.

อธ ภกขเว ภกข สมมาทฏ ภาเวต วเวกนสสต วราคนสสต นโรธนสสต โวสสคคปรณาม ฯเปฯ

สมมาสมาธ ภาเวต วเวกนสสต วราคนสสต นโรธนสสต โวสสคคปรณาม.

เอว โข ภกขเว ภกข อรย อฏงคก มคค ภาเวนโต อรย อฏงคก มคค พหลกโรนโต, นพพานนนโน

โหต นพพานโปโณ นพพานปพภาโร.

(ส.ม. ๑๙/๙๑ ปฐมปาจนนนนสตร)

กะถญจะ ภกขะเว ภกข

อะรยง อฏฐงคกง มคคง ภาเวนโต

อะรยง อฏฐงคกง มคคง พะหลกะโรนโต,

ดกอนภกษทงหลาย

ภกษเมอเจรญซงอรยมรรคมองค ๘ ประการ

เมอกระทำใหมากซงอรยมรรคมองค ๘ ประการ

อยางไร,

นพพานะนนโน โหต นพพานะโปโณ

นพพานะปพภาโร,

อธะ ภกขะเว ภกข,

สมมาทฏฐง ภาเวต, วเวกะนสสตง

วราคะนสสตง นโรธะนสสตง โวสสคคะปะรณามง,

สมมาสงกปปง ภาเวต, วเวกะนสสตง

วราคะนสสตง นโรธะนสสตง โวสสคคะปะรณามง,

สมมาวาจง ภาเวต, วเวกะนสสตง

วราคะนสสตง นโรธะนสสตง โวสสคคะปะรณามง,

ยอมเปนผนอมไปสพระนพพาน โนมไปสพระนพพาน

เอยงไปสพระนพพาน,

ภกษในพระธรรมวนยน,

ยอมเจรญสมมาทฏฐ, อนองอาศยวเวก

องอาศยวราคะ องอาศยนโรธ นอมไปในโวสสคคะ,

ยอมเจรญสมมาสงกปปะ, อนองอาศยวเวก

องอาศยวราคะ องอาศยนโรธ นอมไปในโวสสคคะ,

ยอมเจรญสมมาวาจา, อนองอาศยวเวก

องอาศยวราคะ องอาศยนโรธ นอมไปในโวสสคคะ,

374 375

สมมากมมนตง ภาเวต, วเวกะนสสตง

วราคะนสสตง นโรธะนสสตง โวสสคคะปะรณามง,

สมมาอาชวง ภาเวต, วเวกะนสสตง

วราคะนสสตง นโรธะนสสตง โวสสคคะปะรณามง,

สมมาวายามง ภาเวต, วเวกะนสสตง

วราคะนสสตง นโรธะนสสตง โวสสคคะปะรณามง,

สมมาสะตง ภาเวต, วเวกะนสสตง

วราคะนสสตง นโรธะนสสตง โวสสคคะปะรณามง,

ยอมเจรญสมมากมมนตะ, อนองอาศยวเวก

องอาศยวราคะ องอาศยนโรธ นอมไปในโวสสคคะ,

ยอมเจรญสมมาอาชวะ, อนองอาศยราคะ

องอาศยนโรธะ นอมไปในโวสสคคะ,

ยอมเจรญสมมาวายามะ อนองอาศยวเวก

องอาศยวราคะ องอาศยนโรธ นอมไปในโวสสคคะ,

ยอมเจรญสมมาสต, อนองอาศยวเวก

องอาศยวราคะ องอาศยนโรธ นอมไปในโวสสคคะ,

สมมาสะมาธง ภาเวต, วเวกะนสสตง

วราคะนสสตง นโรธะนสสตง โวสสคคะปะรณามง,

เอวง โข ภกขะเว ภกข

อะรยง อฏฐงคกง มคคง ภาเวนโต

อะรยง อฏฐงคกง มคคง พะหลกะโรนโต,

นพพานะนนโน โหต นพพานะโปโณ

นพพานะปพภาโร.

ยอมเจรญสมมาสมาธ, อนองอาศยวเวก

องอาศยวราคะ องอาศยนโรธ นอมไปในโวสสคคะ,

ดกอนภกษทงหลาย

ภกษเมอเจรญซงอรยมรรคมองค ๘ ประการ

เมอกระทำใหมากซงอรยมรรคมองค ๘ ประการ

อยางนแล,

ยอมเปนผนอมไปสพระนพพาน โนมไปสพระนพพาน

เอยงไปสพระนพพาน.

376 377

๖ บทธรรม

378 379

๖.๑ เขมาเขมสรณทปกคาถา

(ข.ธ. ๒๕/๑๘๘-๑๙๒)

พห เว สรณ ยนต

อารามรกขเจตยาน

เนต โข สรณ เขม

เนต สรณมาคมม

โย จ พทธญจ ธมมญจ

จตตาร อรยสจจาน

ทกข ทกขสมปปาท

อรยญจฏงคก มคค

เอต โข สรณ เขม

เอต สรณมาคมม

ปพพตาน วนาน จ,

มนสสา ภยตชชตา.

เนต สรณมตตม,

สพพทกขา ปมจจต.

สฆญจ สรณ คโต,

สมมปปญญาย ปสสต.

ทกขสส จ อตกกม,

ทกขปสมคามน.

เอต สรณมตตม,

สพพทกขา ปมจจต.

(หนทะ มะยง เขมาเขมะสะระณะทปกะคาถาโย ภะณามะ เส)

พะหง เว สะระณง ยนต ปพพะตาน วะนาน จะ,

อารามะรกขะเจตยาน มะนสสา ภะยะตชชตา,

มนษยเปนอนมาก, เมอเกดมภยคกคามแลว, กถอเอาภเขาบาง,

ปาไมบาง, อารามและรกขเจดยบาง เปนสรณะ,

เนตง โข สะระณง เขมง เนตง สะระณะมตตะมง,

เนตง สะระณะมาคมมะ สพพะทกขา ปะมจจะต,

นนมใชสรณะอนเกษมเลย, นนมใชสรณะอนสงสด,

เขาอาศยสรณะนนแลว, ยอมไมพนจากทกขทงปวงได,

380 381

โย จะ พทธญจะ ธมมญจะ สงฆญจะ สะระณง คะโต,

จตตาร อะรยะสจจาน สมมปปญญายะ ปสสะต,

สวนผใดถอเอาพระพทธ พระธรรม พระสงฆเปนสรณะแลว,

เหนอรยสจจคอความจรงอนประเสรฐส ดวยปญญาอนชอบ,

ทกขง ทกขะสะมปปาทง ทกขสสะ จะ อะตกกะมง,

อะรยญจฏฐงคกง มคคง ทกขปะสะมะคามนง,

คอเหนความทกข, เหตใหเกดทกข, ความกาวลวงทกขเสยได,

และหนทางมองคแปดอนประเสรฐ เครองถงความระงบทกข,

เอตง โข สะระณง เขมง เอตง สะระณะมตตะมง,

เอตง สะระณะมาคมมะ สพพะทกขา ปะมจจะต.

นนแหละ เปนสรณะอนเกษม, นนเปนสรณะอนสงสด,

เขาอาศยสรณะนนแลว, ยอมพนจากทกขทงปวงได.

382 383

๖.๒ ตลกขณาทคาถา

“สพเพ สงขารา อนจจา” ต

อถ นพพนทต ทกเข

“สพเพ สงขารา ทกขา” ต

อถ นพพนทต ทกเข

“สพเพ ธมมา อนตตา” ต

อถ นพพนทต ทกเข

อปปกา เต มนสเสส

อถาย อตรา ปชา

ยทา ปญญาย ปสสต,

เอส มคโค วสทธยา.

ยทา ปญญาย ปสสต,

เอส มคโค วสทธยา.

ยทา ปญญาย ปสสต,

เอส มคโค วสทธยา.

เย ชนา ปารคามโน,

ตรเมวานธาวต.

(ข.ธ. ๒๕/๒๗๗-๒๗๙)

เย จ โข สมมทกขาเต

เต ชนา ปารเมสสนต

ธมเม ธมมานวตตโน,

มจจเธยย สทตตร.

(หนทะ มะยง ตลกขะณาทคาถาโย ภะณามะ เส)

สพเพ สงขารา อะนจจา ต ยะทา ปญญายะ ปสสะต,

เมอใดบคคลเหนดวยปญญาวา สงขารทงปวงไมเทยง,

อะถะ นพพนทะต ทกเข เอสะ มคโค วสทธยา,

เมอนน ยอมเหนอยหนายในสงทเปนทกข ทตนหลง,

นนแหละ เปนทางแหงพระนพพาน อนเปนธรรมหมดจด,

สพเพ สงขารา ทกขา ต ยะทา ปญญายะ ปสสะต,

เมอใด บคคลเหนดวยปญญาวา สงขารทงปวงเปนทกข,

(ข.ธ. ๒๕/๘๕-๖)

384 385

อะถะ นพพนทะต ทกเข เอสะ มคโค วสทธยา,

เมอนน ยอมเหนอยหนายในสงทเปนทกข ทตนหลง,

นนแหละ เปนทางแหงพระนพพาน อนเปนธรรมหมดจด,

สพเพ ธมมา อะนตตา ต ยะทา ปญญายะ ปสสะต,

เมอใด บคคลเหนดวยปญญาวา ธรรมทงปวงเปนอนตตา,

อะถะ นพพนทะต ทกเข เอสะ มคโค วสทธยา,

เมอนน ยอมเหนอยหนายในสงทเปนทกข ทตนหลง,

นนแหละ เปนทางแหงพระนพพาน อนเปนธรรมหมดจด,

อปปะกา เต มะนสเสส เย ชะนา ปาระคามโน,

ในหมมนษยทงหลาย, ผทถงฝงแหงพระนพพานมนอยนก,

อะถายง อตะรา ปะชา ตระเมวานธาวะต,

หมมนษยนอกนน ยอมวงเลาะอยตามฝงในนเอง,

เย จะ โข สมมะทกขาเต ธมเม ธมมานวตตโน,

กชนเหลาใดประพฤตธรรมสมควรแกธรรม ในธรรมทตรสไวชอบแลว,

เต ชะนา ปาระเมสสนต มจจเธยยง สทตตะรง.

ชนเหลานนจกถงฝงแหงพระนพพาน, ขามพนบวงแหงมจจทขามไดยากนก.

386 387

๖.๓ ธมมคารวาทคาถา

ธมโม หเว รกขต ธมมจาร,

ธมโม สจณโณ สขมาวหาต,

เย จ อตตา สมพทธา

โย เจตรห สมพทโธ

สพเพ สทธมมครโน

ตถาป วหรสสนต

ตสมา ห อตตกาเมน

สทธมโม ครกาตพโพ

เย จ พทธา อนาคตา,

พหนน โสกนาสโน.

วหรส วหรนต จ,

เอสา พทธาน ธมมตา.

มหตตมภกงขตา,

สร พทธาน สาสน.

(ส.ส. ๑๕/๑๗๓ คารวสตร)

น ห ธมโม อธมโม จ

อธมโม นรย เนต

อโภ สมวปากโน,

ธมโม ปาเปต สคคต.

เอสานสโส ธมเม สจณเณ,

น ทคคต คจฉต ธมมจาร,

(หนทะ มะยง ธมมะคาระวาทคาถาโย ภะณามะ เส)

เย จะ อะตตา สมพทธา เย จะ พทธา อะนาคะตา,

โย เจตะระห สมพทโธ พะหนนง โสกะนาสะโน,

พระพทธเจาบรรดาทลวงไปแลวดวย, ทยงไมมาตรสรดวย,

และพระพทธเจาผขจดโศกของมหาชนในกาลบดนดวย,

(ข.เถร. ๒๖/๓๐๓-๔ ธมมกเถรคาถา)

388 389

สพเพ สทธมมะคะรโน วหะรงส วหาต จะ,

อะถาป วหะรสสนต เอสา พทธานะธมมะตา,

พระพทธเจาทงปวงนน, ทกพระองค เคารพพระธรรม,

ไดเปนมาแลวดวย, กำลงเปนอยดวย, และจกเปนดวย,

เพราะธรรมดา ของพระพทธเจาทงหลาย, เปนเชนนนเอง,

ตสมา ห อตตะกาเมนะ มะหตตะมะภกงขะตา,

สทธมโม คะรกาตพโพ สะรง พทธานะสาสะนง.

เพราะฉะนน บคคลผรกตน หวงอยเฉพาะคณเบองสง,

เมอระลกได ถงคำสงสอนของพระพทธเจาอย, จงทำความเคารพพระธรรม.

ธมโม หะเว รกขะต ธมมะจารง,

ธมโม สจณโณ สขะมาวะหาต,

เอสานสงโส ธมเม สจณเณ,

นะ ทคคะตง คจฉะต ธมมะจาร,

นะ ห ธมโม อะธมโม จะ อโภ สะมะวปากโน,

อะธมโม นระยง เนต, ธมโม ปาเปต สคะตง.

ธรรมแหละยอมรกษาผประพฤตธรรมเปนนจ,

ธรรมทประพฤตดแลว, ยอมนำสขมาใหตน,

นเปนอานสงสในธรรมทตนประพฤตดแลว.

ผประพฤตธรรมเปนนจ ยอมไมไปทคต,

ธรรมและอธรรม จะมผลเหมอนกนทงสองอยางหามได,

อธรรมยอมนำไปนรก, ธรรมยอมนำใหถงสคต.

390 391

๖.๔ ภทเทกรตตคาถา

อตต นานวาคเมยย

ยทตตมปหนนต

ปจจปปนนญจ โย ธมม

อสหร อสกปป

อชเชว กจจมาตปป

น ห โน สงครนเตน

เอววหารมาตาป

ต เว “ภทเทกรตโต”ต

นปปฏกงเข อนาคต,

อปปตตญจ อนาคต.

ตตถ ตตถ วปสสต,

ต วทธา มนพรหเย.

โก ชญญา มรณ สเว,

มหาเสเนน มจจนา.

อโหรตตมตนทต,

สนโต อาจกขเต มน.

(ม.อ. ๑๔/๒๗๒ ภทเทกรตตสตร)

(หนทะ มะยง ภทเทกะรตตะคาถาโย ภะณามะ เส)

อะตตง นานวาคะเมยยะ นปปะฏกงเข อะนาคะตง,

บคคลไมควรตามคดถงสงทลวงไปแลว ดวยอาลย,

และไมพงพะวงถงสงทยงไมมาถง,

ยะทะตตมปะหนนตง อปปตตญจะ อะนาคะตง,

สงเปนอดตกละไปแลว, สงเปนอนาคตกยงไมมา,

ปจจปนนญจะ โย ธมมง ตตถะ ตตถะ วปสสะต,

อะสงหรง อะสงกปปง ตง วทธา มะนพรหะเย,

ผใดเหนธรรมอนเกดขนเฉพาะหนาในทนนๆ อยางแจมแจง,

ไมงอนแงนคลอนแคลน, เขาควรพอกพนอาการเชนนนไว,

392 393

อชเชวะ กจจะมาตปปง โก ชญญา มะระณง สเว,

ความเพยรเปนกจทตองทำวนน, ใครจะรความตาย แมพรงน,

นะ ห โน สงคะรนเตนะ มะหาเสเนนะ มจจนา,

เพราะการผดเพยนตอมจจราชซงมเสนามาก ยอมไมมสำหรบเรา,

เอวงวหารมาตาปง อะโหรตตะมะตนทตง,

ตง เว ภทเทกะรตโตต สนโต อาจกขะเต มน.

มนผสงบ ยอมกลาวเรยก ผมความเพยรอยเชนนน, ไมเกยจคราน

ทงกลางวนกลางคน วา, “ผเปนอยแมเพยงราตรเดยว กนาชม”.

๖.๕ ภารสตตคาถา

ภารา หเว ปญจกขนธา

ภาราทาน ทข โลเก

นกขปตวา คร ภาร

สมล ตณห อพพยห

ภารา หะเว ปญจกขนธา,

ภาระหาโร จะปคคะโล,

ภาราทานง ทกขง โลเก,

ภารหาโร จ ปคคโล,

ภารนกเขปน สข.

อญญ ภาร อนาทย,

นจฉาโต ปรนพพโต.

ขนธทงหาเปนของหนกเนอ,

บคคลแหละ เปนผแบกของหนกพาไป,

การแบกถอของหนก เปนความทกข ในโลก,

(หนทะ มะยง ภาระสตตะคาถาโย ภะณามะ เส)

(ส.ข. ๑๗/๒๒ ภารสตร)

394 395

ภาระนกเขปะนง สขง,

นกขปตวา คะรง ภารง,

อญญง ภารง อะนาทยะ,

สะมลง ตณหง อพพยหะ,

นจฉาโต ปะรนพพโต.

การสลดของหนก ทงลงเสย เปนความสข,

พระอรยเจา สลดทงของหนก ลงเสยแลว,

ทงไมหยบฉวยเอาของหนกอนอน ขนมาอก,

กเปนผถอนตณหาขนได กระทงราก,

เปนผหมดสงปรารถนา ดบสนทไมมสวนเหลอ.

๖.๖ โอวาทปาตโมกขคาถา

สพพปาปสส อกรณ

สจตตปรโยทปน

อนปวาโท อนปฆาโต

มตตญญตา จ ภตตสม

อธจตเต จ อาโยโค

กสลสสปสมปทา,

เอต พทธาน สาสน.

ปาตโมกเข จ สวโร,

ปนตญจ สยนาสน,

เอต พทธาน สาสน.

ขนต ปรม ตโป ตตกขา,

นพพาน ปรม วทนต พทธา,

น ห ปพพชโต ปรปฆาต,

สมโณ โหต ปร วเหยนโต.

(ข.ธ. ๒๕/๑๘๓-๕)

396 397

สพพะปาปสสะ อะกะระณง,

กสะลสสปะสมปะทา,

สะจตตะปะรโยทะปะนง,

เอตง พทธานะสาสะนง,

ขนต ปะระมง ตะโป ตตกขา,

นพพานง ปะระมง วะทนต พทธา,

นะ ห ปพพะชโต ปะรปะฆาต,

สะมะโณ โหต ปะรง วเหฐะยนโต,

อะนปะวาโท อะนปะฆาโต,

ปาตโมกเข จะ สงวะโร,

การไมทำบาปทงปวง,

การทำกศลใหถงพรอม,

การชำระจตของตนใหขาวรอบ,

ธรรมสามอยางน เปนคำสงสอนของพระพทธเจาทงหลาย,

ขนต คอความอดกลน เปนธรรมเครองเผากเลสอยางยง,

ผรทงหลาย กลาวพระนพพานวาเปนธรรมอนยง,

ผกำจดสตวอนอย ไมชอวาเปนบรรพชตเลย,

ผทำสตวอนใหลำบากอย ไมชอวาเปนสมณะเลย,

การไมพดราย, การไมทำราย,

การสำรวมในปาตโมกข,

(หนทะ มะยง โอวาทะปาตโมกขะคาถาโย ภะณามะ เส) มตตญญตา จะ ภตตสมง,

ปนตญจะ สะยะนาสะนง,

อะธจตเต จะ อาโยโค,

เอตง พทธานะสาสะนง.

ความเปนผรประมาณในการบรโภค,

การนอน การนง ในทอนสงด,

ความหมนประกอบในการทำจตใหยง,

ธรรม ๖ อยางน เปนคำสงสอนของพระพทธเจาทงหลาย.

398 399

๖.๗ ปฐมพทธภาสตคาถา

อเนกชาตสสาร

คหการ คเวสนโต

คหการก ทฏโส

สพพา เต ผาสกา ภคคา

วสงขารคต จตต

สนธาวสส อนพพส,

ทกขา ชาต ปนปปน.

ปน เคห น กาหส,

คหกฏ วสงขต,

ตณหาน ขยมชฌคา.

(หนทะ มะยง ปะฐะมะพทธะภาสตะคาถาโย ภะณามะ เส)

อะเนกะชาตสงสารง สนธาวสสง อะนพพสง,

เมอเรายงไมพบญาณ ไดแลนทองเทยวไปในสงสารเปนอเนกชาต,

(ข.ธ. ๒๕/๑๕๓-๔)

คะหะการง คะเวสนโต ทกขา ชาต ปนปปนง,

แสวงหาอยซงนายชางปลกเรอน, คอตณหาผสรางภพ,

การเกดทกคราว เปนทกขรำไป,

คะหะการะกะ ทฏโฐส ปนะ เคหง นะ กาหะส,

นแนะ นายชางปลกเรอน, เรารจกเจาเสยแลว, เจาจะทำเรอนใหเรา

ไมไดอกตอไป,

สพพา เต ผาสกา ภคคา คะหะกฏง วสงขะตง,

โครงเรอนทงหมดของเจา เราหกเสยแลว, ยอดเรอนเรากรอเสยแลว,

วสงขาระคะตง จตตง ตณหานง ขะยะมชฌะคา.

จตของเราถงแลวซงสภาพทอะไรปรงแตงไมไดอกตอไป,

มนไดถงแลวซงความสนไปแหงตณหาทงหลาย.

400 401

๖.๘ ปจฉมพทโธวาทปาฐะ

หนททาน ภกขเว อามนตยาม โว,

อปปมาเทน สมปาเทถ.

หนทะทาน ภกขะเว อามนตะยาม โว,

วะยะธมมา สงขารา,

อปปะมาเทนะ สมปาเทถะ,

อะยง ตะถาคะตสสะ ปจฉมา วาจา.

วยธมมา สงขารา,

อย ตถาคตสส ปจฉมา วาจา.

ดกอนภกษทงหลาย, บดน เราขอเตอนทานทงหลายวา,

สงขารทงหลายมความเสอมไปเปนธรรมดา,

ทานทงหลาย, จงทำความไมประมาทใหถงพรอมเถด,

นเปนพระวาจามในครงสดทายของพระตถาคตเจา.

(หนทะ มะยง ปจฉมะพทโธวาทะปาฐง ภะณามะ เส)

(ท.ม. ๑๐/๒๑๘ มหาปรนพพานสตร)

๖.๙ บทพจารณาสงขาร

สพเพ สงขารา อะนจจา,

สพเพ สงขารา ทกขา,

สพเพ ธมมา อะนตตา.

อจร วตย กาโย

ฉฑโฑ อเปตวญญาโณ

สงขารคอรางกายจตใจ, แลรปธรรมนามธรรมทงหมด

ทงสน, มนไมเทยง, เกดขนแลวดบไป, มแลวหายไป

สงขารคอรางกายจตใจ, แลรปธรรมนามธรรมทงหมด

ทงสน, มนเปนทกขทนยาก, เพราะเกดขนแลว, แก

เจบ ตายไป,

สงทงหลายทงปวง ทงนเปนสงขารแลไมใชสงขาร

ทงหมดทงสน, ไมใชตวไมใชตน ไมควรถอวาเรา

วาของเรา วาตววาตนของเรา.

ปว อธเสสสต,

นรตถว กลงคร.

(ข.ธ. ๒๕/๔๑)

402 403

อนจจา วต สงขารา

อปปชชตวา นรชฌนต

อะนจจา วะตะ สงขารา,

อปาทะวะยะธมมโน,

อปปชชตวา นรชฌนต,

เตสง วปะสะโม สโข.

อปปาทวยธมมโน.

เตส วปสโม สโข.

สงขารทงหลายไมเทยงหนอ,

มความเกดขนและเสอมไปเปนธรรมดา,

ครนเกดขนแลวยอมดบไป,

ความเขาไปสงบระงบของสงขารทงหลายเปนความสข.

อะจงรง วะตะยง กาโย ปะฐะวง อะธเสสสะต

ฉฑโฑ อะเปตะวญญาโณ นรตถงวะ กะลงคะรง,

รางกายนมไดตงอยนาน ครนปราศจากวญญาณ

อนเขาทงเสยแลว จกนอนทบซงแผนดน

ประดจดงวาทอนไมและทอนฟน หาประโยชนมได

(ท.ม. ๑๐/๒๗๒ มหาสทสสนสตร)

อะนจจา ภกขะเว สงขารา,

อะธวา ภกขะเว สงขารา,

อะนสสาสกา ภกขะเว สงขารา,

ยาวญจทง ภกขะเว อะละเมวะ,

ดกอนภกษทงหลาย สงขารทงหลายเปนของไมเทยง,

ดกอนภกษทงหลาย สงขารทงหลายเปนของไมยงยน,

ดกอนภกษทงหลาย สงขารทงหลายเปนของไมนา

ชนชม,

ดกอนภกษทงหลาย ขอนเปนความสมควรทเดยว,

อนจจา ภกขเว สงขารา,

อธวา ภกขเว สงขารา,

อนสสาสกา ภกขเว สงขารา,

ยาวญจท ภกขเว อลเมว สพพสงขาเรส

นพพนทต อล วรชชต อล วมจจต.

(อ.สตตก. ๒๓/๖๖ สตตสรยสตร)

404 405

สพพะสงขาเรส นพพนทตง,

อะลง วรชชตง,

อะลง วมจจตง.

เพอความเบอหนายในสงขารทงหลายทงปวง,

สมควรเพอคลายกำหนด,

สมควรเพอหลดพน.

๖.๑๐ ธมมทเทส ๔

อปะนยะต โลโก,

อทธโว,

อะตาโณ โลโก,

อะนะภสสะโร,

สตวโลกอนชราตอนไปอย,

เปนผไมยงยนถาวร,

สตวโลกไมสามารถตานทานได,

ไมมผเปนใหญ,

อปนยต โลโก อทธโว

อตาโณ โลโก อนภสสโร

อสสโก โลโก, สพพ ปหาย คมนย

อโน โลโก อตตโต ตณหาทาโส

(ม.ม. ๑๓/๓๐๕ รฏฐปาลสตร)

406 407

อสสะโก โลโก,

สพพง ปะหายะ คะมะนยง,

อโน โลโก,

อะตตโต,

ตณหาทาโส.

สตวโลกไมมสงใดเปนของตน,

สงทงปวงอนสตวโลกจำตองละทงไป,

สตวโลกเปนผพรองอย,

เปนผไมอม,

เปนทาสของตณหา.

๖.๑๑ ธรรมชาตจต

ผนทน จปล จตต

อช กโรต เมธาว

วารโชว ถเล ขตโต

ปรผนทตท จตต

ทนนคคหสส ลหโน

จตตสส ทมโถ สาธ

สทททส สนปณ

จตต รกเขถ เมธาว

ทรงคม เอกจร

เย จตต สญญเมสสนต

ทรกข ทนนวารย,

อสกาโรว เตชน.

โอกโมกตอพภโต,

มารเธยย ปหาตเว.

ยตถกามนปาตโน,

จตต ทนต สขาวห.

ยตถกามนปาตน,

จตต คตต สขาวห.

อสรร คหาสย,

โมกขนต มารพนธนา.

(ข.ธ. ๒๕/๓๓-๗)

408 409

ผนทะนง จะปะลง จตตง ทรกขง ทนนวาระยง,

อชง กะโรต เมธาว อสกาโรวะ เตชะนง,

ผมปญญายอมทำจตทดนรน กวดแกวง รกษาไดยาก หามไดยาก

ใหตรง ดจชางศรดดลกศรใหตรง ฉะนน

ทนนคคะหสสะ ละหโน ยตถะกามะนปาตโน,

จตตสสะ ทะมะโถ สาธ จตตง ทนตง สขาวะหง,

การฝกจตทควบคมไดยาก เปลยนแปลงงาย มกตกไปในกาม

เปนสงด เพราะจตทฝกแลวนำสขมาให

สทททะสง สนปณง ยตถะกามะนปาตนง,

จตตง รกเขถะ เมธาว จตตง คตตง สขาวะหง,

ผมปญญาควรรกษาจต ทเหนไดยากยง

ละเอยดยงนก มกตกไปในกาม

เพราะจตทคมครองแลวนำสขมาให

ทรงคะมง เอกะจะรง อะสะรรง คหาสะยง,

เย จตตง สญญะเมสสนต โมกขนต มาระพนธะนา.

ชนเหลาใดสำรวมจต ทเทยวไปไดไกล เทยวไปดวงเดยว

ไมมรปราง อาศยอยในถำ

ชนเหลานนจกพนจากเครองผกแหงมาร.

410 411

๖.๑๒ ธรรมชาตโลกและกาย

โก น หาโส กมานนโท

อนธกาเรน โอนทธา

ปสส จตตกต พมพ

อาตร พหสงกปป

ปรชณณมท รป

ภชชต ปตสนเทโห

อฏน นคร กต

ยตถ ชรา จ มจจ จ

นจจ ปชชลเต สต,

ปทป น คเวสถ.

อรกาย สมสสต,

ยสส นตถ ธวณต.

โรคนฬ ปภงคณ,

มรณนต ห ชวต.

มสโลหตเลปน,

มาโน มกโข จ โอหโต.

(ข.ธ. ๒๕/๑๔๖-๑๕๐)

โก น หาโส กมานนโท นจจง ปชชะลเต สะต,

อนธะกาเรนะ โอนทธา ปะทปง นะ คะเวสะถะ,

เมอโลกอนไฟลกโพรงอยเปนนตย

จะมวหวเราะราเรงกนอยทำไมหนอ

เธอทงหลายถกความมดปกคลมแลว

เหตใด จงไมแสวงหาดวงประทป

ปสสะ จตตะกะตง พมพง อะรกายง สะมสสตง,

อาตรง พะหสงกปปง ยสสะ นตถ ธวณฐต,

ความยงยนและมนคงในอตภาพใดไมม เธอจงดอตภาพนนอนตกแตงอยางสวยงาม

มกายเปนชองๆ มกระดกเปนโครงราง

อนกระสบกระสาย อนมหาชนคดหวงกนมาก

412 413

ปะรชณณะมทง รปง โรคะนฬง ปะภงคณง,

ภชชะต ปตสนเทโห มะระณนตง ห ชวตง,

รปนแกหงอมแลว เปนรงของโรค มแตจะพง

กายอนเนาเปอยนจกแตกไป เพราะชวตมความตายเปนทสด

อฏฐนง นะคะรง กะตง มงสะโลหตะเลปะนง,

ยตถะ ชะรา จะ มจจ จะ มาโน มกโข จะ โอหโต.

ความแก ความตาย ความถอตว

และความลบหลกน รวมลงในกายใด

กายนนถกสรางแลวใหเปนนครแหงกระดกทงหลาย

ฉาบดวยเนอและเลอด.

๖.๑๓ ความตาย

อนมตตมนญญาต

กสรญจ ปรตตญจ

น ห โส อปกกโม อตถ

ชรมป ปตวา มรณ

ผลานมว ปกกาน

เอว ชาตาน มจจาน

ยถาป กมภการสส

สพเพ เภทปรยนตา

ทหรา จ มหนตา จ

สพเพ มจจวส ยนต

มจจาน อธ ชวต,

ตญจ ทกเขน สญญต.

เยน ชาตา น มยยเร,

เอวธมมา ห ปาณโน.

ปาโต ปตนโต ภย,

นจจ มรณโต ภย.

กตา มตตกภาชนา,

เอว มจจาน ชวต.

เย พาลา เย จ ปณฑตา,

สพเพ มจจปรายนา.

414 415

เตส มจจปเรตาน

น ปตา ตายเต ปตต

เปกขต เยว ญาตน

เอกเมโก ว มจจาน

คจฉต ปรโลกโต,

ญาต วา ปน ญาตเก.

ปสส ลาลปปต ปถ,

โควชโฌ วย นยยต.

อะนมตตะมะนญญาตง มจจานง อธะ ชวตง,

กะสรญจะ ปะรตตญจะ ตญจะ ทกเขนะ สญญตง,

ชวตของสตวทงหลายในโลกน ไมมนมต อนใครๆ รไมได

ลำบากดวย สนนดเดยวดวย และชวตนนประกอบดวยทกข

(ข.ส. ๒๕/๕๘๐ - ๕ สลลสตร)

นะ ห โส อปกกะโม อตถ เยนะ ชาตา นะ มยยะเร,

ชะรมป ปตวา มะระณง เอวงธมมา ห ปาณโน,

สตวทงหลายผเกดแลวไมพงตายดวยวธใด วธนนยอมไมม

แมจะอยไปถงชรา กตองถงความตาย

เพราะวาสตวทงหลายมลกษณะอยางนเปนธรรมดา

ผะลานะมวะ ปกกานง ปาโต ปะตะนะโต ภะยง,

เอวง ชาตานะ มจจานง นจจง มะระณะโต ภะยง,

ภยจากการหลนในเวลาเชา ยอมมแกผลไมทงหลายทสกแลว ฉนใด

ภยจากความตาย ยอมมแกสตวทงหลายผเกดแลวเปนนตย ฉนนน

416 417

ยะถาป กมภะการสสะ กะตา มตตกะภาชะนา,

สพเพ เภทะปะรยนตา เอวง มจจานะ ชวตง,

ภาชนะดนทงหลายอนชางหมอทำไวแลว

ทงหมดมความแตกเปนทสด แมฉนใด

ชวตของสตวทงหลาย กฉนนนเหมอนกน

ทะหะรา จะ มะหนตา จะ เย พาลา เย จะ ปณฑตา,

สพเพ มจจวะสง ยนต สพเพ มจจปะรายะนา,

มนษยทงหลาย เปนเดกกตาม ผใหญกตาม

เปนคนโงกตาม คนฉลาดกตาม

ทงหมดยอมไปสอำนาจของความตาย

ทงหมดมความตายเปนทไปในเบองหนา

เตสง มจจปะเรตานง คจฉะตง ปะระโลกะโต,

นะ ปตา ตายะเต ปตตง ญาต วา ปะนะ ญาตะเก,

เมอมนษยทงหลายเหลานนถกความตายครอบงำอย

กำลงจะจากโลกนไปสปรโลก

บดากไมอาจตานทานบตร หรอหมญาตกไมอาจตานทานหมญาต

เปกขะตง เยวะ ญาตนง ปสสะ ลาลปปะตง ปถ,

เอกะเมโก วะ มจจานง โควชโฌ วยะ นยยะต.

เมอหมญาตกำลงเพงมองดอย รำพนกนเปนอนมาก

เธอจงดสตวแตละตนๆ ถกความตายนำไป เหมอนโคถกนำไปฆา ฉะนน.

418 419

อปป วต ชวต อท

โย เจป อตจจ ชวต

อปปง วะตะ ชวตง อทง,

โอรง วสสะสะตาป มยยะต,

โย เจป อะตจจะ ชวะต,

อะถะ โข โส ชะระสาป มยยะต.

โอร วสสสตาป มยยต,

อถ โข โส ชรสาป มยยต.

ชวตนนอยนก,

มนษยยอมตายภายใน ๑๐๐ ป,

หากวา บคคลใดยอมมชวตอยเกนไปกวานน,

บคคลนนกยอมตายแมเพราะชราแนนอน.

(ข.ส. ๒๕/๘๑๑ ชราสตร)

๖.๑๔ ทกขเทานนเกดดบ

ยถา ห องคสมภารา

เอว ขนเธส สนเตส

ทกขเมว ห สมโภต

นาญญตร ทกขา สมโภต

ยะถา ห องคะสมภารา

โหต สทโท ระโถ อต,

เอวง ขนเธส สนเตส

โหต สตโตต สมมะต,

โหต สทโท รโถ อต,

โหต สตโตต สมมต.

ทกข ตฏต เวต จ,

นาญญตร ทกขา นรชฌต.

เพราะประกอบสวนตางๆ เขาดวยกน,

คำวา “รถ” ยอมมขน ฉนใด,

ครนเมอขนธทงหลายมอย,

สมมตวา “สตว” กยอมม ฉนนน,

(ส.ส. ๑๕/๑๗๑ วชราสตร)

420 421

ทกขะเมวะ ห สมโภต,

ทกขง ตฏฐะต เวต จะ,

นาญญตระ ทกขา สมโภต,

นาญญตระ ทกขา นรชฌะต.

ความจรง ทกขเทานนยอมเกดขน,

ทกขเทานนยอมตงอยและยอมดบไป,

นอกจากทกข ไมมอะไรเกดขน,

นอกจากทกข ไมมอะไรอนดบไป.

๖.๑๕ พาลกบบณฑต

ปตตา มตถ ธนมมตถ

อตตา ห อตตโน นตถ

โย พาโล มญญต พาลย

พาโล จ ปณฑตมาน

ปตตา มตถ ธะนมมตถ

อต พาโล วหญญะต,

อตตา ห อตตะโน นตถ,

กโต ปตตา กโต ธะนง,

อต พาโล วหญญต,

กโต ปตตา กโต ธน.

ปณฑโต วาป เตน โส,

ส เว “พาโล”ต วจจต.

คนพาลยอมเดอดรอนวา

“บตรทงหลายของเรามอย ทรพยของเรามอย”,

แทจรง ตนยอมไมมแกตน,

บตรทงหลายจกมแตทไหน ทรพยจกมแตทไหน,

(ข.ธ. ๒๕/๖๒-๓)

422 423

โย พาโล มญญะต พาลยง,

ปณฑโต วาป เตนะ โส,

พาโล จะ ปณฑตะมาน,

สะ เว “พาโล” ต วจจะต.

บคคลใดเปนคนพาล ยอมรตววาเปนคนพาล,

เขาพงเปนบณฑตไดบางเพราะเหตนน,

แตบคคลใดเปนคนพาลสำคญตนวาเปนบณฑต,

บคคลนนแหละ เรยกวาคนพาลแท.

๖.๑๖ บาปบญ

อภตถเรถ กลยาเณ

ทนธ ห กรโต ปญญ

ปาปญเจ ปรโส กยรา

น ตมห ฉนท กยราถ

ปญญญเจ ปรโส กยรา

ตมห ฉนท กยราถ

อะภตถะเรถะ กลยาเณ,

ปาปา จตตง นวาระเย,

ปาปา จตต นวารเย,

ปาปสม รมต มโน.

น น กยรา ปนปปน,

ทกโข ปาปสส อจจโย.

กยราเถน ปนปปน,

สโข ปญญสส อจจโย.

บคคลควรรบทำบญ,

ควรหามจตจากบาป,

(ข.ธ. ๒๕/๑๑๖-๘)

424 425

ทนธง ห กะระโต ปญญง,

ปาปสมง ระมะต มะโน,

ปาปญเจ ปรโส กะยรา,

นะ นง กะยรา ปนปปนง,

นะ ตมห ฉนทง กะยราถะ,

ทกโข ปาปสสะ อจจะโย,

ปญญญเจ ปรโส กะยรา,

กะยราเถนง ปนปปนง,

ตมห ฉนทง กะยราถะ,

สโข ปญญสสะ อจจะโย.

เพราะเมอทำบญชาไป,

ใจยอมยนดในบาป,

หากบคคลทำบาปไซร,

ไมควรทำบาปนนบอยๆ,

ไมควรทำความพอใจในบาปนน,

เพราะการสงสมบาปนำทกขมาให,

หากบคคลทำบญไซร,

กควรทำบญนนบอยๆ,

ควรทำความพอใจในบญนน,

เพราะการสงสมบญนำสขมาให.

๖.๑๗ ความไมประมาท

อฏานวโต สตมโต

สญญตสส ธมมชวโน

สจกมมสส นสมมการโน,

อปปมตตสส ยโสภวฑฒต.

อฏฐานะวะโต สะตมะโต สจกมมสสะ นสมมะการโน,

สญญะตสสะ ธมมะชวโน อปปะมตตสสะ ยะโสภวฑฒะต.

ยศยอมเจรญ แกบคคลผมความขยนหมนเพยร มสต

มการกระทำสะอาด มปกตใครครวญกอนทำ

เปนผสำรวม ใชชวตโดยธรรม และไมประมาท.

(ข.ธ. ๒๕/๒๔)

426 427

อปปมาทรโต ภกข

อภพโพ ปรหานาย

อปปะมาทะระโต ภกข,

ปะมาเท ภะยะทสส วา,

อะภพโพ ปะรหานายะ,

นพพานนสเสวะ สนตเก.

ปมาเท ภยทสส วา,

นพพานสเสว สนตเก.

ภกษผยนดในความไมประมาท,

และมปกตเหนภยในความประมาท,

เปนผไมควรเพอจะเสอม,

ชอวาอยใกลนพพานแนแท.

(ข.ธ. ๒๕/๓๒)

๖.๑๘ ฝกตนเอง

อทะกง ห นะยนต เนตตกา,

อสการา นะมะยนต เตชะนง,

ทารง นะมะยนต ตจฉะกา,

อตตานง ทะมะยนต สพพะตา.

เหลาคนไขนำ ยอมไขนำ,

เหลาชางศร ยอมดดลกศร,

เหลาชางไม ยอมถากไม,

สวนเหลาผมวตรด ยอมฝกตน.

อทก ห นยนต เนตตกา,

อสการา นมยนต เตชน,

ทาร นมยนต ตจฉกา,

อตตาน ทมยนต สพพตา.

(ข.ธ. ๒๕/๑๔๕)

428 429

อตตานเมว ปม

อถญญมนสาเสยย

อตตานญเจ ตถา กยรา

สทนโต วต ทเมถ

อตตา ห อตตโน นาโถ

อตตนา ห สทนเตน

ปฏรเป นเวสเย,

น กลสเสยย ปณฑโต.

ยถญญมนสาสต,

อตตา ห กร ทททโม.

โก ห นาโถ ปโร สยา,

นาถ ลภต ทลลภ.

อตตานะเมวะ ปะฐะมง ปะฏรเป นเวสะเย,

อะถญญะมะนสาเสยยะ นะ กลสเสยยะ ปณฑโต,

บณฑตพงตงตนไวในคณธรรมทเหมาะสมกอน

ตอมา จงสอนผอน จะไมพงเศราหมอง

(ข.ธ. ๒๕/๑๕๘-๑๖๐)

อตตานญเจ ตะถา กะยรา ยะถญญะมะนสาสะต,

สทนโต วะตะ ทะเมถะ อตตา ห กระ ทททะโม,

บคคลสอนผอนอยางไร พงทำตนอยางนนเหมอนกน,

บคคลผทฝกตนดแลว จงควรฝกผอน,

ไดทราบวา ตนนนแลฝกยากอยางยง,

อตตา ห อตตะโน นาโถ โก ห นาโถ ปะโร สยา,

อตตะนา ห สทนเตนะ นาถง ละภะต ทลละภง.

ตนแลเปนทพงของตน, คนอนใครเลาจะเปนทพงได,

บคคลมตนทฝกดแลว, ยอมไดทพงทไดแสนยาก.

430 431

อตตนา ว กต ปาป

อตตนา อกต ปาป

สทธ อสทธ ปจจตต

อตตนา สงกลสสต

อตตนา ว วสชฌต

นาญโญ อญญ วโสธเย.

อตตะนา วะ กะตง ปาปง, อตตะนา สงกลสสะต,

อตตะนา อะกะตง ปาปง, อตตะนา วะ วสชฌะต,

สทธ อะสทธ ปจจตตง, นาญโญ อญญง วโสธะเย.

บาปอนบคคลทำแลวดวยตนเอง, เขายอมเศราหมองดวยตนเอง,

บาปอนบคคลไมไดทำแลวดวยตนเอง, เขายอมบรสทธดวยตนเอง,

ความบรสทธ และไมบรสทธ เปนของเฉพาะตน,

คนอนไมสามารถทำคนอนใหบรสทธได.

(ข.ธ. ๒๕/๑๖๕)

๖.๑๙ ทางมองค ๘ ประเสรฐสด

มคคานฏงคโก เสฏโ

วราโค เสฏโ ธมมาน

เอเสว มคโค นตถญโญ

เอตญห ตเมห ปฏปชชถ

เอตญห ตเมห ปฏปนนา

อกขาโต โว มยา มคโค

ตเมหห กจจ อาตปป

ปฏปนนา ปโมกขนต

สจจาน จตโร ปทา,

ทปทานญจ จกขมา.

ทสสนสส วสทธยา,

มารสเสต ปโมหน.

ทกขสสนต กรสสถ,

อญญาย สลลสตถน.

อกขาตาโร ตถาคตา,

ฌายโน มารพนธนา.

(ข.ธ. ๒๕/๒๗๓-๖)

432 433

มคคานฏฐงคโก เสฏโฐ,

สจจานง จะตโร ปะทา,

วราโค เสฏโฐ ธมมานง,

ทปะทานญจะ จกขมา,

เอเสวะ มคโค นตถญโญ

ทสสะนสสะ วสทธยา,

เอตญห ตมเห ปะฏปชชะถะ,

มารสเสตง ปะโมหะนง,

บรรดาทางทงหลาย ทางอนประกอบดวยองค ๘

ประเสรฐสด,

บรรดาสจจะทงหลาย บท ๔ ประเสรฐสด,

บรรดาธรรมทงหลาย วราคะประเสรฐทสด,

บรรดาสตวสองเทาทงหลาย พระตถาคตผมจกษ

ประเสรฐสด,

ทางนเทาน

เปนทางเพอความบรสทธแหงทสสนะ

ทางอนยอมไมม,

เพราะเหตนน เธอทงหลายจงปฏบตซงทางนแล,

เพราะทางนเปนทหลงแหงมาร,

เอตญห ตมเห ปะฏปนนา,

ทกขสสนตง กะรสสะถะ,

อกขาโต โว มะยา มคโค

อญญายะ สลละสตถะนง,

ตมเหห กจจง อาตปปง,

อกขาตาโร ตะถาคะตา,

ปะฏปนนา ปะโมกขนต

ฌายโน มาระพนธะนา.

ดวยวา เธอทงหลายปฏบตแลวซงทางน,

จกทำทสดแหงทกขได

ทางนอนเรารแลวซงวธถอนลกศร

จงบอกแกเธอทงหลาย,

ความเพยรเผากเลสเปนกจอนเธอทงหลายพงทำเอง,

พระตถาคตทงหลายเปนเพยงผบอกเทานน,

ชนทงหลายผปฏบตแลว เพงอย,

จกพนจากเครองผกแหงมาร.

434 435

๖.๒๐ ความประเสรฐของโสดาปตตผล

ปพยา เอกรชเชน

สพพโลกาธปจเจน

สคคสส คมเนน วา,

โสตาปตตผล วร.

ปะฐพยา เอกะรชเชนะ สคคสสะ คะมะเนนะ วา,

สพพะโลกาธปจเจนะ โสตาปตตผะลง วะรง.

โสดาปตตผลเปนสงประเสรฐ กวาความเปนเอกราชในแผนดน

กวาการไปสสวรรค และกวาความเปนใหญในโลกทงปวง.

(ข.ธ. ๒๕/๑๗๘)

436 437

๗ ภาคผนวก

438 439

๗.๑ คำอาราธนา คำอาราธนาศล ๕

มะยง ภนเต วสง วสง รกขะนตถายะ

ตสะระเณนะ สะหะ ปญจะ สลาน ยาจามะ,

ทตยมป มะยง ภนเต วสง วสง รกขะนตถายะ

ตสะระเณนะ สะหะ ปญจะ สลาน ยาจามะ,

ตะตยมป มะยง ภนเต วสง วสง รกขะนตถายะ

ตสะระเณนะ สะหะ ปญจะ สลาน ยาจามะ,

ขาแตพระสงฆผเจรญ ขาพเจาทงหลาย

ขอศล ๕ ขอ พรอมทงไตรสรณคมน เพอรกษาเปนขอๆ,

ขาแตพระสงฆผเจรญ แมครงทสอง ขาพเจาทงหลาย

ขอศล ๕ ขอ พรอมทงไตรสรณคมน เพอรกษาเปนขอๆ,

ขาแตพระสงฆผเจรญ แมครงทสาม ขาพเจาทงหลาย

ขอศล ๕ ขอ พรอมทงไตรสรณคมน เพอรกษาเปนขอๆ,

คำอาราธนาศล ๘

มะยง ภนเต วสง วสง รกขะณตถายะ

ตสะระเณนะ สะหะ อฏฐะ สลาน ยาจามะ,

ทตยมป มะยง ภนเต วสง วสง รกขะณตถายะ

ตสะระเณนะ สะหะ อฏฐะ สลาน ยาจามะ,

ตะตยมป มะยง ภนเต วสง วสง รกขะณตถายะ

ตสะระเณนะ สะหะ อฏฐะ สลาน ยาจามะ,

ขาแตพระสงฆผเจรญ ขาพเจาทงหลาย

ขอศล ๘ ขอ พรอมทงไตรสรณคมน เพอรกษาเปนขอๆ,

ขาแตพระสงฆผเจรญ แมครงทสอง ขาพเจาทงหลาย

ขอศล ๘ ขอ พรอมทงไตรสรณคมน เพอรกษาเปนขอๆ,

ขาแตพระสงฆผเจรญ แมครงทสาม ขาพเจาทงหลาย

ขอศล ๘ ขอ พรอมทงไตรสรณคมน เพอรกษาเปนขอๆ,

440 441

คำอาราธนาพระปรตร

(ผนำพธวาคนเดยว)

วปตตปะฏพาหายะ สพพะสมปตตสทธยา,

สพพะทกขะวนาสายะ ปะรตตง พรถะ มงคะลง,

วปตตปะฏพาหายะ สพพะสมปตตสทธยา,

สพพะภะยะวนาสายะ ปะรตตง พรถะ มงคะลง,

วปตตปะฏพาหายะ สพพะสมปตตสทธยา,

สพพะโรคะวนาสายะ ปะรตตง พรถะ มงคะลง.

ขอพระคณเจาทงหลาย โปรดสวดพระปรตร อนเปนมงคล,

เพอปองกนความวบต, เพอความสำเรจแหงสมบตทกประการ,

เพอความพนาศสนไปของทกข ภย และโรคทงปวง.

คำอาราธนาธรรม

(ผนำพธวาคนเดยว)

พรหมา จะ โลกาธปะต สะหมปะต

กะตญชะล อะนะธวะรง อะยาจะถะ,

สนตธะ สตตาปปะระชกขะชาตกา

เทเสต ธมมง อนกมปมง ปะชง.

ทาวสหมบดพรหม ผเปนอธบดแหงโลก

ไดประคองอญชล ทลขอพระพทธเจาผประเสรฐ,

สตวทงหลายผมธลในดวงตานอยมอยในโลกน,

ขอพระคณเจาโปรดแสดงธรรมอนเคราะหหมสตวดวยเถด.

442 443

๗.๒ คำถวายทาน คำถวายภตร

อมาน มะยง ภนเต, ภตตาน, สะปะรวาราน,

ภกขสงฆสสะ, โอโณชะยามะ, สาธ โน ภนเต, ภกขสงโฆ,

อมาน ภตตาน, สะปะรวาราน, ปะฏคคณหาต,

อมหากง, ทฆะรตตง, หตายะ, สขายะ.

ขาแตพระสงฆผเจรญ, ขาพเจาทงหลาย, ขอนอมถวายภตตาหาร,

พรอมทงบรวารทงหลายเหลาน, แกพระภกษสงฆ, ขอพระภกษสงฆ, จงรบภตตาหาร,

พรอมทงบรวารทงหลายเหลาน, ของขาพเจาทงหลาย,

เพอประโยชน, เพอความสข, แกขาพเจาทงหลาย, ตลอดกาลนานเทอญ.

หมายเหต การถวายสงตาง ๆ ใหเปลยนคำทขดเสนใตไว เปนคำถวายตอไปน

• ถวายทานอทศใหผตาย มะตะกะภตตาน ขอนอมถวาย มตกภตร

• ถวายเครองปจจยส จะตปจจะยาน ขอนอมถวาย ปจจยส

• ถวายยารกษาโรค คลานะเภสชชาน ขอนอมถวาย ยาแกไข

• ถวายผาปา ใหเปลยนเปน ปงสกละจวะราน ขอนอมถวาย ผาบงสกลจวร

• ถวายผาอาบนำฝน ใหเปลยนเปน วสสกะสาฏะกาน ขอนอมถวาย ผาอาบนำฝน

444 445

คำถวายเสนาสนะ

อมาน มะยง ภนเต, เสนาสะนาน, อาคะตานาคะตสสะ, จาตททสสสะ,

ภกขสงฆสสะ, โอโณชะยามะ, สาธ โน ภนเต, ภกขสงโฆ,

อมาน เสนาสะนาน, ปะฏคคณหาต,

อมหากง, ทฆะรตตง, หตายะ, สขายะ.

ขาแตพระสงฆผเจรญ, ขาพเจาทงหลาย, ขอนอมถวายเสนาสนะทงหลายเหลาน,

แกพระภกษสงฆผมาจากทศทงส, ทงทมาแลวและยงไมมา, ขอพระภกษสงฆ, จงรบเสนาสนะทงหลายเหลาน,

ของขาพเจาทงหลาย, เพอประโยชน, เพอความสข, แกขาพเจาทงหลาย, ตลอดกาลนานเทอญ.

๗.๓ คำแผเมตตา บทแผเมตตาใหตนเอง

อะหง สขโต โหม,

อะหง นททกโข โหม,

อะหง อะเวโร โหม,

อะหง อพยาปชโฌ โหม,

สข อตตานง ปะรหะราม.

ขอใหขาพเจามความสข,

ขอใหขาพเจาปราศจากความทกข,

ขอใหขาพเจาปราศจากเวร,

ขอใหขาพเจาปราศจากอปสรรคอนตรายทงปวง,

ขอใหขาพเจาจงมความสขกายสขใจ,

รกษาตนใหพนจากทกขภยทงปวงเถด.

446 447

บทแผเมตตาใหสตวทงหลาย

สพเพ สตตา,

อะเวรา โหนต,

อพยาปชฌา โหนต,

อะนฆา โหนต,

สข อตตานง ปะรหะรนต.

สตวทงหลายทงปวง ทเปนเพอนทกข, เกด แก เจบ ตาย

ดวยกนทงหมดทงสน,

จงเปนสขเปนสขเถด, อยาไดมเวรตอกนและกนเลย,

จงเปนสขเปนสขเถด, อยาไดพยาบาทเบยดเบยน

ซงกนและกนเลย,

จงเปนสขเปนสขเถด, อยาไดมความทกขกายทกขใจเลย,

จงมความสขกายสขใจ, รกษาตนใหพนจากทกขภย

ทงสนเถด.

ระตะนตตะเย ปะมาเทนะ ทวารตตะเยนะ กะตง สพพง อะปะราธง, ขะมะต โน ภนเต.

(ถาคนเดยวใหใช ขะมะถะ เม)

ความผดพลาดทงปวง, อนขาพเจาทงหลายไดกระทำแลว

ในพระรตนตรย, คอพระพทธเจา พระธรรม และพระอรยสงฆทงหลาย,

ดวยประมาทพลาดพลง, ดวยกายกตาม, ดวยวาจากตาม, ดวยใจกตาม,

ดวยเจตนากตาม, ดวยความรเทาไมถงการณกตาม,

ขอพระรตนตรย,

ไดโปรดอดโทษใหแกขาพเจาทงหลาย,

เพอความสำรวมระวงในกาลตอไป.

๗.๔ คำขอขมา

คำขอขมาพระรตนตรย

448 449

ผขอขมา : อาจารเย ปะมาเทนะ ทวารตตะเยนะ กะตง สพพง อะปาราธง, ขะมะต โน ภนเต.

(กลาว ๓ ครง)

ความผดพลาดทงปวง, อนขาพเจาทงหลายไดกระทำแลว ในทานอาจารย,

ดวยประมาทพลาดพลง, ดวยกายกตาม, ดวยวาจากตาม, ดวยใจกตาม,

ดวยเจตนากตาม, ดวยความรเทาไมถงการณกตาม,

ขอทานอาจารยไดโปรดอดโทษใหแกขาพทงหลาย,

เพอความสำรวมระวงในกาลตอไป.

อาจารยรบวา : อะหง ขะมาม, ตมเหหป เม ขะมตพพง, (หลายคน)

อะหง ขะมาม, ตะยาป เม ขะมตตพพง, (คนเดยว)

คำขอขมาอาจารย

อาจารยอดโทษใหแกทานทงหลาย,

แมทานทงหลายกพงอดโทษใหแกอาจารยดวย,

ผขอขมา : ขะมามะ ภนเต. (หลายคน)

ขะมาม ภนเต. (คนเดยว)

ขาพเจาทงหลายอดโทษใหแกทานอาจารยเชนกน.

450 451

๗.๕ คำอทศสวนกศล สพพปตตทานคาถา

(หนทะ มะยง สพพะปตตทานะคาถาโย ภะณามะ เส)

ปญญสสทาน กะตสสะ ยานญญาน กะตาน เม,

เตสญจะ ภาคโน โหนต สตตานนตาปปะมาณะกา,

สตวทงหลาย ไมมทสด ไมมประมาณ, จงมสวนแหงบญทขาพเจาไดทำใน

บดน, และแหงบญอนทไดทำไวกอนแลว,

เยป ยาคณะวนตา จะ มยหง มาตาปตาทะโย,

ทฏฐา เม จาปยะทฏฐา วา อญเญ มชฌตตะเวรโน,

คอจะเปนสตวเหลาใด, ซงเปนทรกใครและมบญคณ เชนมารดาบดา

ของขาพเจาเปนตน กด, ทขาพเจาเหนแลว หรอไมไดเหน กด, สตว

เหลาอนทเปนกลางๆ หรอเปนคเวรกน กด,

สตตา ตฏฐนต โลกสมง เต ภมมา จะตโยนกา,

ปญเจกะจะตโวการา สงสะรนตา ภะวาภะเว,

สตวทงหลาย ตงอยในโลก, อยในภมทงสาม, อยในกำเนดทงส,

มขนธหาขนธ มขนธขนธเดยว มขนธสขนธ, กำลงทองเทยวอยใน

ภพนอยภพใหญ กด,

ญาตง เย ปตตทานมเม อะนโมทนต เต สะยง,

เย จมง นปปะชานนต เทวา เตสง นเวทะยง,

452 453

สตวเหลาใด รสวนบญทขาพเจาแผใหแลว, สตวเหลานน จงอนโมทนา

เองเถด, สวนสตวเหลาใด ยงไมรสวนบญน, ขอเทวดาทงหลาย

จงบอกสตวเหลานน ใหร,

มะยา ทนนานะ ปญญานง อะนโมทะนะเหตนา,

สพเพ สตตา สะทา โหนต อะเวรา สขะชวโน,

เขมปปะทญจะ ปปโปนต เตสาสา สชฌะตง สภา.

เพราะเหตทไดอนโมทนาสวนบญทขาพเจาแผใหแลว, สตวทงหลายทงปวง,

จงเปนผไมมเวร อยเปนสขทกเมอ, จนถงบทอนเกษม กลาวคอพระ

นพพาน, ความปรารถนาทดงามของสตวเหลานน จงสำเรจเถด.

(หนทะ มะยง อทสสะนาธฏฐานะคาถาโย ภะณามะ เส)

อทสสนาธฏฐานคาถา

อมนา ปญญะกมเมนะ,

อปชฌายา คณตตะรา,

อาจะรยปะการา จะ,

มาตา ปตา จะ ญาตะกา,

สรโย จนทมา ราชา,

คณะวนตา นะราป จะ,

พรหมมารา จะ อนทา จะ,

โลกะปาลา จะ เทวะตา,

ดวยบญน อทศให,

อปชฌาย ผเลศคณ,

แลอาจารย ผเกอหนน,

ทงพอแม แลปวงญาต,

สรยจนทร แลราชา,

ผทรงคณ หรอสงชาต,

พรหม มาร และอนทราช,

ทงทวยเทพ และโลกบาล,

454 455

ยะโม มตตา มะนสสา จะ,

มชฌตตา เวรกาป จะ,

สพเพ สตตา สข โหนต,

ปญญาน ปะกะตาน เม,

สขง จะ ตวธง เทนต,

ขปปง ปาเปถะ โว มะตง.

ยมราช มนษยมตร,

ผเปนกลาง ผจองผลาญ,

ขอให เปนสขศานต

ทกทวหนา อยาทกขทน,

บญผอง ทขาทำ

จงชวยอำ นวยศภผล,

ใหสข สามอยางลน,

ใหลถง นพพานเทอญ.

คำอทศสวนกศลแกญาต

อทง โน ญาตนง โหต, สขตา โหนต ญาตะโย.

(วาคนเดยว ใหเปลยนจาก โน เปน เม)

ขอสวนบญน จงสำเรจแกญาตทงหลายของพวก

ขาพเจา, ขอญาตทงหลายจงมความสขเถด.

456 457

๗.๖ คำพจารณาปจจย ๔ ธาตปจจเวกขณปาฐะ

(หนทะ มะยง ธาตปจจะเวกขะณะปาฐง ภะณามะ เส)

(ขอวาดวยจวร)

ยะถาปจจะยง ปะวตตะมานง ธาตมตตะเมเวตง,

ยะททง จวะรง, ตะทปะภญชะโก จะ ปคคะโล,

ธาตมตตะโก,

นสสตโต,

นชชโว,

สญโญ,

สงเหลานน เปนสกวาธาตตามธรรมชาตเทานน,

กำลงเปนไปตามเหตตามปจจยอยเนองนจ,

สงเหลาน คอจวร, และคนผใชสอยจวรนน,

เปนสกวาธาตตามธรรมชาต,

มไดเปนสตวะอนยงยน,

มไดเปนชวะอนเปนบรษบคคล,

วางเปลาจากความหมายแหงความเปนตวตน,

สพพาน ปะนะ อมาน จวะราน อะชคจฉะนยาน,

อมง ปตกายง ปตวา,

อะตวยะ ชคจฉะนยาน ชายนต,

กจวรทงหมดน ไมเปนของนาเกลยดมาแตเดม,

ครนมาถกเขากบกาย อนเนาอยเปนนจนแลว,

ยอมกลายเปนของนาเกลยด อยางยงไปดวยกน,

(ขอวาดวยบณฑบาต)

ยะถาปจจะยง ปะวตตะมานง ธาตะมตตะเมเวตง,

ยะททง ปณฑะปาโต, ตะทปะภญชะโก จะ ปคคะโล,

ธาตมตตะโก,

นสสตโต,

นชชโว,

สญโญ,

สงเหลานน เปนสกวาธาตตามธรรมชาตเทานน,

กำลงเปนไปตามเหตตามปจจยอยเนองนจ,

สงเหลาน คอบณฑบาต, และคนผบรโภคบณฑบาตนน,

เปนสกวาธาตตามธรรมชาต,

มไดเปนสตวะอนยงยน,

มไดเปนชวะอนเปนบรษบคคล,

วางเปลาจากความหมายแหงความเปนตวตน,

458 459

สพโพ ปะนายง ปณฑะปาโต อะชคจฉะนโย,

อมง ปตกายง ปตวา,

อะตวยะ ชคจฉะนยาน ชายะต,

กบณฑบาตทงหมดน ไมเปนของนาเกลยดมาแตเดม,

ครนมาถกเขากบกาย อนเนาอยเปนนจนแลว,

ยอมกลายเปนของนาเกลยด อยางยงไปดวยกน,

(ขอวาดวยเสนาสนะ)

ยะถาปจจะยง ปะวตตะมานง ธาตมตตะเมเวตง,

ยะททง เสนาสะนง, ตะทปะภญชะโก จะ ปคคะโล,

ธาตมตตะโก,

นสสตโต,

นชชโว,

สญโญ,

สงเหลานน เปนสกวาธาตตามธรรมชาตเทานน,

กำลงเปนไปตามเหตตามปจจยอยเนองนจ,

สงเหลาน คอเสนาสนะ, และคนผใชสอยเสนาสนะนน,

เปนสกวาธาตตามธรรมชาต,

มไดเปนสตวะอนยงยน,

มไดเปนชวะอนเปนบรษบคคล,

วางเปลาจากความหมายแหงความเปนตวตน,

(ขอวาดวยคลานะเภสช)

ยะถาปจจะยง ปะวตตะมานง ธาตะมตตะเมเวตง,

ยะททง คลานะปจจะยะเภสชชะปะรกขาโร,

ตะทปะภญชะโก จะ ปคคะโล,

สพพาน ปะนะ อมาน เสนาสะนาน อะชคจฉะนยาน,

อมง ปตกายง ปตวา,

อะตวยะ ชคจฉะนยาน ชายนต,

สงเหลานน เปนสกวาธาตตามธรรมชาตเทานน,

กำลงเปนไปตามเหตตามปจจยอยเนองนจ,

สงเหลาน คอเภสชบรขาร อนเกอกลแกคนไข,

และคนผบรโภคเภสชบรขารนน,

กเสนาสนะทงหมดน ไมเปนของนาเกลยดมาแตเดม,

ครนมาถกเขากบกาย อนเนาอยเปนนจนแลว,

ยอมกลายเปนของนาเกลยด อยางยงไปดวยกน,

460 461

ธาตมตตะโก,

นสสตโต,

นชชโว,

สญโญ,

สพโพ ปะนายง

คลานะปจจะยะเภสชชะปะรกขาโร อะชคจฉะนโย,

อมง ปตกายง ปตวา,

อะตวยะ ชคจฉะนยาน ชายะต.

เปนสกวาธาตตามธรรมชาต,

มไดเปนสตวะอนยงยน,

มไดเปนชวะอนเปนบรษบคคล,

วางเปลาจากความหมายแหงความเปนตวตน,

กคลานเภสชบรขารทงหมดน

ไมเปนของนาเกลยดมาแตเดม,

ครนมาถกเขากบกาย อนเนาอยเปนนจนแลว,

ยอมกลายเปนของนาเกลยดอยางยงไปดวยกน.

ตงขณกปจจเวกขณปาฐะ

(หนทะ มะยง ตงขะณกะปจจะเวกขะณะปาฐง ภะณามะ เส)

(ขอวาดวยจวร)

ปะฏสงขา โยนโส จวะรง ปะฏเสวาม,

ยาวะเทวะ สตสสะ ปะฏฆาตายะ,

อณหสสะ ปะฏฆาตายะ,

ฑงสะมะกะสะวาตาตะปะ-

สรงสะปะสมผสสานง ปะฏฆาตายะ,

ยาวะเทวะ หรโกปนะปะฏจฉาทะนตถง,

เรายอมพจารณาโดยแยบคายแลวนงหมจวร,

เพยงเพอบำบดความหนาว,

เพอบำบดความรอน,

เพอบำบดสมผสอนเกดจาก เหลอบ ยง ลม แดด

และสตวเลอยคลานทงหลาย,

และเพยงเพอปกปดอวยวะอนใหเกดความละอาย,

462 463

(ขอวาดวยบณฑบาต)

ปะฏสงขา โยนโส ปณฑะปาตง ปะฏเสวาม,

เนวะ ทวายะ,

นะ มะทายะ,

นะ มณฑะนายะ,

นะ วภสะนายะ,

ยาวะเทวะ อมสสะ กายสสะ ฐตยา,

ยาปะนายะ,

วหงสปะระตยา,

พรหมะจะรยานคคะหายะ,

เรายอมพจารณาโดยแยบคายแลวฉนบณฑบาต,

ไมใหเปนไปเพอความเพลดเพลนสนกสนาน,

ไมใหเปนไปเพอความเมามนเกดกำลงพลงทางกาย,

ไมใหเปนไปเพอประดบ,

ไมใหเปนไปเพอตกแตง,

แตใหเปนไปเพยงเพอความตงอยไดแหงกายน,

เพอความเปนไปไดของอตภาพ,

เพอความสนไปแหงความลำบากทางกาย,

เพออนเคราะหแกการประพฤตพรหมจรรย,

(ขอวาดวยเสนาสนะ)

ปะฏสงขา โยนโส เสนาสะนง ปะฏเสวาม,

ยาวะเทวะ สตสสะ ปะฏฆาตายะ,

อณหสสะ ปะฏฆาตายะ,

อต ปรานญจะ เวทะนง ปะฏหงขาม

นะวญจะ เวทะนง นะ อปปาเทสสาม,

ยาตรา จะ เม ภะวสสะต อะนะวชชะตา

จะ ผาสวหาโร จาต,

เรายอมพจารณาโดยแยบคายแลวใชสอยเสนาสนะ,

เพยงเพอบำบดความหนาว,

เพอบำบดความรอน,

ดวยการทำอยางน

เรายอมระงบเสยไดซงทกขเวทนาเกาคอ ความหว,

และไมทำทกขเวทนาใหมใหเกดขน,

อนง, ความเปนไปโดยสะดวกแหงอตภาพนดวย,

ความเปนผหาโทษมไดดวย, และความเปนอยโดย

ผาสกดวย, จกมแกเรา, ดงน,

464 465

ฑงสะมะกะสะวาตาตะปะ-

สรงสะปะสมผสสานง ปะฏฆาตายะ,

ยาวะเทวะ อตปะรสสะยะวโนทะนง

ปะฏสลลานารามตถง,

เพอบำบดสมผสอนเกดจาก เหลอบ ยง ลม แดด และสตว

เลอยคลานทงหลาย,

เพยงเพอบรรเทาอนตราย อนจะพงมจากดนฟาอากาศ,

และเพอความเปนผยนดอยได ในทหลกเรนสำหรบภาวนา,

(ขอวาดวยคลานเภสช)

ปะฏสงขา โยนโส

คลานะปจจะยะเภสชชะปะรกขารง ปะฏเสวาม,

ยาวะเทวะ อปปนนานง เวยยาพาธกานง

เวทะนานง ปะฏฆาตายะ,

อพยาปชฌะปะระมะตายาต.

เรายอมพจารณาโดยแยบคายแลว

บรโภคเภสชบรขารอนเกอกลแกคนไข,

เพยงเพอบำบดทกขเวทนาอนบงเกดขน

แลว มอาพาธตางๆ เปนมล,

เพอความเปนผไมมโรคเบยดเบยนเปนอยางยง, ดงน.

๗.๗ ปกณณกะ พระพทธคณทำนองสรภญญะ

(นำ) อตป โส ภะคะวา

(รบพรอมกน) อะระหง สมมา สมพทโธ วชชาจะระณะสมปนโน

สคะโต โลกะวท อะนตตะโร ปรสะทมมะสาระถ

สตถา เทวะมนสสานง พทโธ ภะคะวาต

(นำ) องคใดพระสมพทธ (รบพรอมกน) สวสทธสนดาน

ตดมลเกลศมาร บ มหมนมหมองมว

หนงนยพระทยทาน กเบกบานคอดอกบว

ราค บ พนพว สวคนธกำจร

466 467

องคใดประกอบดวย พระกรณาดงสาคร

โปรดหมประชากร มละโอฆกนดาร

ชทางบรรเทาทกข และชสขเกษมสานต

ชทางพระนฤพาน อนพนโศกวโยคภย

พรอมเบญจพธจก- ษจรสวมลไส

เหนเหตทใกลไกล กเจนจบประจกษจรง

กำจดนำใจหยาบ สนดานบาปแหงชายหญง

สตวโลกไดพงพง มละบาปบำเพญบญ

ขอขอประณตนอม ศระเกลาบงคมคณ

สมพทธการญ- ญภาพนนนรนดรฯ (กราบ)

พระธรรมคณทำนองสรภญญะ

(นำ) สวากขาโต

(รบพรอมกน) ภะคะวะตา ธมโม สนทฏฐโก อะกาลโก

เอหปสสโก โอปะนะยโก ปจจตตง เวทตพโพ วญญหต.

(นำ) ธรรมะคอคณากร (รบพรอมกน) สวนชอบสาธร

ดจดวงประทปชชวาล

แหงองคพระศาสดาจารย สองสตวสนดาน

สวางกระจางใจมนท

ธรรมใดนบโดยมรรคผล เปนแปดพงยล

และเกากบทงนฤพาน

468 469

สมญาโลกอดรพสดาร อนลกโอฬาร

พสทธพเศษสกใส

อกธรรมตนทางครรไล นามขนานขานไข

ปฏบตปรยตเปนสอง

คอทางดำเนนดจคลอง ใหลวงลปอง

ยงโลกอดรโดยตรง

ขาขอโอนออนอตมงค นบธรรมจำนง

ดวยจตและกายวาจา

(กราบ)

พระสงฆคณทำนองสรภญญะ

(นำ) สปะฏปนโน

(รบพรอมกน) ภะคะวะโต สาวะกะสงโฆ,

อชปะฏปนโน ภะคะวะโต สาวะกะสงโฆ,

สามจปะฏปนโน ภะคะวะโต สาวะกะสงโฆ,

ยะททง จตตาร ปรสะยคาน อฏฐะ ปรสะปคคะลา,

เอสะ ภะคะวะโต สาวะกะสงโฆ,

อาหเนยโย ปาหเนยโย ทกขเณยโย อญชะลกะระณโย

อะนตตะรง ปญญกเขตตง โลกสสาต.

470 471

(นำ) สงฆใดสาวกศาสดา (รบพรอมกน) รบปฏบตมา

แตองคสมเดจภควนต

แจงเหตจตสจเสรจบรร- ลทางทอน

ระงบและดบทกขภย

โดยเสดจพระผตรสไตร ปญญาผองใส

สะอาดและปราศมวหมอง

เหนหางทางขาศกปอง บ มลำพอง

ดวยกายและและวาจาใจ

เปนเนอนาบญอนไพ ศาลแดโลกย

และเกดพบลยพนผล

สมญาเอารสทศพล มคณอนนต

อเนกจะนบเหลอตรา

ขาขอนบหมพระศรา- พกทรงคณา-

นคณประดจรำพน

ดวยเดชบญขาอภวนท พระไตรรตนอน

อดมดเรกนรตศย

จงชวยขจดโพยภย อนตรายใดใด

จงดบและกลบเสอมสญฯ

(กราบ)

472 473

ชยสทธคาถาทำนองสรภญญะ

(นำ) พาหง สะหสสะมะภนมมตะสาวธนตง (รบพรอมกน) ครเมขะลง อทตะโฆระสะเสนะมารง

ทานาทธมมะวธนา ชตวา มนนโท ตนเตชะสา ภะวะต เต ชะยะสทธ นจจง

(นำ) ปางเมอพระองคปะระมะพท (รบพรอมกน) ธะวสทธศาสดา

ตรสรอนตตะระสะมา- ธ ณ โพธบลลงก

ขนมารสหสสะพหพา- หวชาวชตขลง

ขครเมขะละประทง คชะเหยมกระเหมหาญ

แสรงเสกสะราวธะประดษฐ กละคดจะรอนราญ

รมพลพหลพยหะปาน พระสมททะนองมา

หวงเพอผจญวะระมนน- ทะสชนะราชา

พระปราบพหลพยหะมา ระมะเลองมะลายสญ

ดวยเดชะองคพระทศพล สวมลละไพบลย

ทานาทธรรมะวธกล ชยะนอมมโนตาม

ดวยเดชะสจจะวะจะนา และนมามองคสาม

ขอจงนกรพละสยาม ชยะสทธทกวาร

ถงแมจะมอรวเศษ พละเดชะเทยมมาร

ขอไทยเจรญพชตตะผลาญ อรแมนมนนทรฯ

(กราบ ๓ ครง)

474 475

บทเคารพคณมารดาบดา

อะนนตะคณะสมปนนา ชะเนตต ชะนะกา อโภ

มยหง มาตาปตนงวะ

ปาเท วนทาม สาทะรง

มารดาบดาทงสองเปนผถงพรอมดวยคณอนหาทสดมได เปนผใหกำเนดแกขาพเจา

ขาพเจาขอไหวเทาทงสองของมารดาบดาดวยความเคารพ

บทเคารพคณมารดาบดาทำนองสรภญญะ

ขาฯ ขอนบ ชนกคณ ชนน เปนเคามล

ผกอบ นกลพน ผดงจวบ เจรญวย

ฟมฟก ทะนถนอม บ บำราศ นราไกล

แสนยาก เทาไรไร บ คดยาก ลำบากกาย

ตรากทน ระคนทกข ถนอมเลยง ฤ รวาย

ปกปอง ซงอนตราย จนไดรอด เปนกายา

เปรยบหนก ชนกคณ ชนน คอภผา

ใหญพน พสนธรา ก บ เทยบ บ เทยมทน

เหลอท จะแทนทด จะสนอง คณานนต

แทบ ชไนยอน อดมเลศ ประเสรฐคณ

476 477

คำภาวนาเวลารดนำศพ

กายะกมมง วะจกมมง มะโนกมมง อะโหสกมมง สพพะปาปง วนสสะต

อทง มะตะกะสะรรง อทะกง วยะ สญจตง อะโหสกมมง.

บาปทงปวง คอ กายกรรม ๓ วจกรรม ๔ มโนกรรม ๓ ทไดทำไวแลว

จงหมดไป เหมอนกบนำทรดสรระผตายน.

คำภาวนาเวลาทอดผาบงสกล

นามะรปง อะนจจง, นามะรปง ทกขง, นามะรปง อะนตตา.

นามรป ไมเทยง เปนทกข ไมใชตวตน.

คำภาวนาเวลาเผาศพ

อะยมป โข เม กาโย, เอวงธมโม เอวงภาว เอวงอะนะตโต.

แมกายของเราน กมอยางนเปนธรรมดา มลกษณะอยางน ไมลวงพนความเปนอยางนไปได.

478 479

บรรณานกรม

มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย. พระไตรปฎกบาลอกษรไทย ฉบบมหาจฬาเตปฏก. กรงเทพมหานคร :

โรงพมพมหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๐๐.

สำนกสวนโมกขพลารามไชยา. คมออบาสกอบาสกา ภาค ๑-๒ ทำวตร เชา-เยน และสวดมนตพเศษบางบท แปลไทย.

พมพครงท ๙๓. กรงเทพมหานคร : ธรรมสภา, ๒๕๕๕.

สำนกสวนโมกขพลารามไชยา. สวดมนตแปล บทพเศษตางๆ ทใชในสวนโมกขพลาราม.

พมพครงท ๒๖. สราษฎรธาน : ธรรมทานมลนธ, ๒๕๕๓.

พระสาสนโสภณ (พจตร ฐตวณโณ). วธบำเพญสมาธเบองตนและบทสวดมนตเพอเจรญภาวนา.

พมพครงท ๓๖. กรงเทพมหานคร : บรษท เซเวน พรนตง กรป จำกด, ๒๕๕๔.

วดทองเนยม. หนงสอทำวตร-สวดมนตแปล.

พมพครงท ๔. กรงเทพมหานคร : จดพมพโดยวดทองเนยม, ๒๕๔๘.

ประวต

อาจารยสภร ทมทอง

วนเดอนปเกด ๑๓ พฤษภาคม ๒๕๑๕ สถานทเกด บานหนองฮะ ต.หนองฮะ อ.สำโรงทาบ จ.สรนทร

การศกษา

• เปรยญธรรม ๔ ประโยค • ประกาศนยบตรบาลใหญ วดทามะโอ จ.ลำปาง

• ปรญญาตร วศวกรรมศาสตรบณฑต สาขาวศวกรรมไฟฟา มหาวทยาลยขอนแกน

• ปรญญาโท พทธศาสตรมหาบณฑต สาขาพระพทธศาสนา มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

งานปจจบน (พ.ศ. ๒๕๕๖)

• อาจารยสอนพเศษ วชาพระอภธรรมปฎก มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย วทยาเขตบาฬศกษาพทธโฆส จ.นครปฐม

• บรรยายธรรมะตามสถานทตางๆ ทงในกรงเทพฯ และตางจงหวด • เผยแผธรรมะทางเวบไซต www.ajsupee.com