ข้าวโพด · 2020-05-26 · maize, land use change, and transboundary haze pollution...

Maize, Land Use Change, and Transboundary Haze Pollution

การเปลยนแปลงการใชทดน และมลพษทางอากาศขามพรมแดน

ขาวโพด

รายงานการวเคราะหการเปลยนแปลงพนทปลกขาวโพด จดความรอน และรองรอยพนทเผาไหม

จากภาพถายดาวเทยมระหวางป พ.ศ. 2558-2562 ในอนภมภาคลมนำาโขง

(ภาคเหนอตอนบนของไทย ตอนบนของ สปป.ลาว และรฐฉานของเมยนมา)

Maize Plantation, Burn scars, and Hotspot Monitoring From Satellite Imageries Between 2015-2019 in Mekong Sub-Region (Northern Thailand, Northern Lao PDR, and Shan State of Myanmar)

บทนำา

ผลการวเคราะห การเปลยนแปลงพนทปลกขาวโพด

จดความรอน และรองรอย พนทเผาไหมจากภาพถายดาวเทยมระหวางป พ.ศ. 2558-2562 ในอนภมภาคลมนำาโขง

ขอเสนอของกรนพซ

ภาคผนวก

บรรณานกรม

อภปรายผล

แบบแผนและแนวโนมการเปลยนแปลงพนทปลกขาวโพด

พนทเผาไหมและจด

ความรอน (hotspot)

ในพนทปลกขาวโพด

วธการวเคราะหภาพถายดาวเทยม

ขาวโพดเลยงสตว และมลพษ ขามพรมแดน

การขยายตวของขาวโพดเลยงสตวเชงอตสาหกรรมในไทย

อตสาหกรรมเนอสตว วกฤตสภาพภมอากาศ และการเปลยนแปลงผนปา

สารบญ4

6

8

10 29

30

30

2425

26

30

27

ขาวโพดการเปลยนแปลงการใชทดนและมลพษทางอากาศขามพรมแดน

พมพ: พฤษภาคม 2563

กรนพซ ประเทศไทยศนยภมภาคเทคโนโลยอวกาศและภมสารสนเทศ (ภาคเหนอ) คณะสงคมศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม

รฐฉาน, เมยนมา, 22 ธนวาคม 2562 - ยงฉางเกบขาวโพดภายในครวเรอน

เปนของเกษตรกรคนหนงในหมบานหนองเด

© T

hitip

an P

atta

nam

ongk

ol /

Sara

kade

e m

agaz

ine

32 ขาวโพด - การเปลยนแปลงการใชทดนและมลพษทางอากาศขามพรมแดน

ขาวโพดเลยงสตวเปนพชเศรษฐกจ ทสำาคญอนดบตน ๆ ทรฐบาลมนโยบายสนบสนนเพอใชภายในประเทศและเพอการสงออกมาอยางยาวนาน ขาวโพด-เลยงสตวมความสำาคญตออตสาหกรรมอาหารสตว เปนวตถดบหลกเพอเลยงสตวในภาคปศสตวเชงอตสาหกรรมทขยายตวอยางตอเนอง ขอมลลาสดในป พ.ศ. 2562 โดยสำานกงานเศรษฐกจการเกษตรระบวา ทวประเทศมเนอทเพาะปลกขาวโพดเลยงสตวทงหมด 6,929,904 ไร ซงเปนพนทในภาคเหนอตอนบนมากถง 2,083,604 ไร วกฤตฝน PM2.5 และมลพษทางอากาศจากหมอกควนขามพรมแดน นนมความ เกยวของกบการขยายตวของพช-เชงเดยวทงในไทยและประเทศเพอนบาน มหลกฐานทแสดงใหเหนวาราคารบซอขาวโพดเลยงสตวมการแปรผนตรงกบจำานวนจดความรอน (hotspot) ปใดท บรษทอาหารสตวมความตองการวตถดบขาวโพดมาก (ราคาขาวโพดทบรษทอาหารสตวรบซอจากเกษตรกรมราคาสง) ปนนจำานวนจดความรอนจะสงตามไปดวย

การปลกขาวโพดเลยงสตวในระดบอตสาหกรรมยงเปนสาเหตสำาคญของการเปลยนแปลงพนทปาไมโดยเฉพาะอยางยงปาตนนำาและพนททเคยใชสำาหรบเพาะปลกพชชนดอน ซงภาพทกลายมาเปนสญลกษณเมอกลาวถงการเปลยนแปลงพนทปาเพอปลกขาวโพดเลยงสตว คอ ภเขาหวโลนทจงหวดนาน

บทนำาในการศกษานไดนำาขอมลจากภาพถาย ดาวเทยมจากเครองมอ Moderate Resolution Imaging Spectroradiometer (MODIS) ทตดตงบนดาวเทยม Terra and Aqua ของนาซา และดาวเทยมระบบ VIIRS ทตดตามจดความรอน รองรอยพนทเผาไหม และพนทปลกขาวโพดในอนภมภาคลมนำาโขง ไดแก พนทภาคเหนอตอนบน 8 จงหวดของไทย ตอนบนของ สปป.ลาว และรฐฉานของเมยนมา เพอวเคราะหหาความสมพนธของการขยายตวของพนทปลกขาวโพด พนทปา และการเกดมลพษทางอากาศจากหมอกควนขามพรมแดนอนเปน ภยคกคามสขภาพในปจจบน

ระบบเกษตรและอาหารเชงอตสาหกรรมกำาลงคกคามสขภาวะของคนไทย และการทำาปศสตวเชงอตสาหกรรมเปนหนงในสาเหตหลกของการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ทงภาครฐและภาค-อตสาหกรรมสามารถสนบสนนนโยบายและเปลยนแปลงระบบโครงสรางอาหารของเราไดดวยวธการผลตทยงยน เพอปกปองสขภาพและสงแวดลอมของประชาชนในภมภาค

© T

hitip

an P

atta

nam

ongk

ol /

Sara

kade

e m

agaz

ine

รฐฉาน, เมยนมา, 20 ธนวาคม 2562- ปายโฆษณาเมลดพนธขาวโพด C.P. 808

และปยเพมผลผลต ซ.พ.หมอดน พบทวไปในรฐฉาน โดยเฉพาะพนทเพาะปลก


บทนำา

ขาวโพดเลยงสตว คอ หนงในหวงโซ- อปทานของการผลตเนอสตวเชง-อตสาหกรรม โดยเกยวโยงตงแต เมลดพนธ ผผลต (ผปลก) ขาวโพด การแปรรป ฟารมปศสตว โรงงานแปรรปผลตเนอสตวไปจนถงผบรโภค ขาวโพดเลยงสตวเปนพชเศรษฐกจ ทสำาคญของไทย ปลกงาย มความ-ทนทาน ตองการนำานอย และเปนวตถดบทสำาคญในอตสาหกรรมอาหารสตว ขาวโพดเลยงสตวของไทยมมลคา การสงออกประมาณ 80,000 ลานบาท ตอป โดยมลคาการสงออกทสมพนธตามมาจากการผลตขาวโพดเลยงสตวคอการสงออกสนคาไกเปนอนดบสามของโลก ทำามลคา 3,116 ลานเหรยญ-สหรฐ หรอราว 97,903 ลานบาท (กระทรวงพาณชย, 2563)

ขาวโพดเหมาะกบการใชเปนอาหาร- เลยงสตว เนองจากมราคาถก และ องคประกอบสวนใหญของเมลดขาวโพดเปนแปงและโปรตน โดยในอาหารสตว นอกจากขาวโพดแลวยงมสดสวนอนอก เชน ปลายขาว รำา มนสำาปะหลง ถวเหลอง และปลาปน แตสดสวนทใชมากทสดคอขาวโพด การเตบโตของพนทปลกขาวโพดในไทยนนเปนผล มาจากนโยบายสนบสนนสรางแรงจงใจ ของกระทรวงเกษตรและสหกรณมายาวนาน เชน โครงการสงเสรมการปลกขาวโพดเลยงสตว ฤดแลงหลงนาดวยการสนบสนนสนเชอ โดยใหเกษตรกรยนความประสงคปรบเปลยนการปลกขาวมาปลกขาวโพดเลยงสตวดวยอตราดอกเบยเงนกตำาหรอการประกนรายได

จากรายงานประจำาป Thailand Grain and Feed Annual พ.ศ. 2560 เกยวกบ ขอมลการเพาะปลกและพชอาหารสตว โดยกระทรวงเกษตรสหรฐอเมรกา (United States Department of Agriculture: USDA) เผยวา “ราวครงหนงของพนทปลกขาวโพดทงหมดนนอยในพนทปาทถกทำาลาย และภาครฐไม

สามารถระบหรอออกกรรมสทธทดนได” แมคำากลาวขางตนจะไมมขอพสจนทชชด แตขาวโพดมกถกนำาไปเชอมโยงกบ การเปลยนแปลงพนทปาและพนทเพาะปลกพชชนดอน ภาพทถกนำามาอางองถง อยเสมอคอภาพภเขาหวโลนของภาคเหนอตอนบน โดยเฉพาะอยางยงทจงหวดนาน อยางไรกตาม เมอป พ.ศ. 2561 รฐบาลมการรบขอเสนอ “วาระแหงชาต” ในการหาทางออกแกไขพนทปาตนนำาทหายไป 8.6 ลานไร จากการถกบกรกเพอปลกขาวโพด โดยใหจงหวดนานเปนพนทนำารอง (ประชาชาตธรกจ, 2561)

อตสาหกรรมเนอสตวมสวนสำาคญ ในการกอวกฤตสงแวดลอมและสภาพ- ภมอากาศ และเชอมโยงกบวฎจกร การเผาทงชวงกอนการเพาะปลก รวมถงหลงการเกบเกยวผล การเผา การปลกพชเชงเดยว และการใชสารเคมซงสงผลใหดนเสอมสภาพและมความ-จำาเปนทจะตองขยายไปพนทใหมซงอาจเปนพนทปา ผลพวงทอาจเกดไฟปานน ทำาใหเกดการปลอยมลพษและกาซ- เรอนกระจกทสงผลตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ซงในทางเดยวกนกจะสงผลตอความสมบรณของดนและนำา ตลอดจนปรมาณผลผลตทางการเกษตรในอนาคตตอไป ทวามาตรการการรบซอขาวโพดเลยงสตวทเครงครดขนอาจเปนหนงในสาเหตทบรรษทของไทยหนไปลงทนนอกเขตพรมแดนไทยมากขน เพอชดเชยหรอเพมผลผลตทอาจ ขาดหายไปจากทเคยผลตไดในไทย

เมอป พ.ศ. 2558 สำานกขาวโพสตทเดย ไดเผยแพรบทสมภาษณของ พาโชค พงษพานช จากสมาคมการคาเมลดพนธไทย ถงความความสำาคญของขาวโพดตอเศรษฐกจไทยตงแตจดเรมตนจากเมลดพนธทใชในการปลกวา “มมลคาสงถง 2,500 ลานบาท/ป แตสงทเกดขน จากเมลดพนธมลคาดงกลาวนน เปนผลผลตทมมลคากวา 45,000 ลานบาท/ป และผลผลตดงกลาว ทจะผานผรวบรวมทงระดบทองถน ระดบจงหวดเขาส

อตสาหกรรมอาหารสตวนนมมลคาถง 300,000 ลานบาท สวนผลตภณฑสตวเพอการสงออกหรอบรโภคคดเปนมลคาอกกวา 1 ลานลานบาท” (วรรณโชค ไชยสะอาด, 2558) ดวยลกษณะพนทของภาคเหนอตอนบน และอนภมภาคลมนำาสวนใหญทเปนเชงเขา เออตอการเจรญเตบโตของขาวโพด- เลยงสตวทใชนำานอย แตใหผลผลตสมำาเสมอ ประกอบกบนโยบายทสงเสรมของรฐบาล ทำาใหขาวโพดเลยงสตว ขยายตวออกไปอยางรวดเรว แมวาขาวโพดเพออตสาหกรรมอาหารสตวจะถกมองวาเปนผราย แตยงไมมการเปดเผย ขอมลวาบรษทอตสาหกรรมเกษตรใดทเชอมโยงกบพนทเพาะปลกเหลานน และเมอขาดขอมลน รฐบาลจะไมสามารถเอาผดบรษทอตสาหกรรมดงกลาวไดวา ใครควรรบผดชอบตอผลกระทบทางสขภาพและสงแวดลอมทเกดขนจากเผาและเปลยนแปลงพนทปา

บรษท เครอเจรญโภคภณฑ จำากด (ซพ) มกถกวางไวในบรบททเปนตนเหตของปญหาหมอกควนพษและการสญเสยปา โดยทางบรษทนนมความสำาคญใน หวงโซการผลต ตงแตเมลดพนธขาวโพดอาหารสำาเรจรปสำาหรบเลยงสตว อตสาหกรรมสกร ไกไขและไกเนอ ไปจนถงผลตภณฑเนอสตวและอาหารแปรรป อยางไรกตามตงแตป พ.ศ. 2559 เครอเจรญโภคภณฑ (ซพ) ไดเรม ขบเคลอนระบบตรวจสอบยอนกลบถงแหลงทมาของวตถดบในทกขนตอน กระนนยงไมมการเปดเผยขอมลเหลานใหประชาชนสามารถรบรและตรวจสอบไดอยางทวถงนก

ขาวโพดเลยงสตว และมลพษขามพรมแดน

© V

ince

nzo

Flor

amo

/ Gre

enpe

ace

นาน, 3 พฤษภาคม 2559 - ไรขาวโพดในจงหวดนาน


ขาวโพดเลยงสตวและมลพษขามพรมแดนขาวโพดเลยงสตวและมลพษขามพรมแดน

ไกจำานวน 8-9 แสนตวตอวน หรอ 5-5.3 ลานตวตอสปดาห ไดถกนำาไปแปรรปเปนผลตภณฑอาหารโดยเครอเจรญ- โภคภณฑ (ซพ) (The Nation, 2557) หากพดถงผลผลตเนอสตวจำานวนมาก มกใชหนวยวดเปนตน ทำาใหผบรโภคอาจมองเหนภาพไดยาก แตการนบเปนจำานวนตวเชนนอาจชวยใหมองเหนปรมาณของไกทชดเจนมากขน และปรมาณสตวจำานวนมหาศาลน อาจมราคาทแทจรงคอการกอหมอกควนพษและเปลยนแปลงพนทปา

การเตบโตของเมอง การเพมขนของประชากร รวมถงความนยมในการบรโภคเนอสตวทมากขนทวโลกนน ทำาใหอตสาหกรรมเนอสตวขยายตวอยางรวดเรว สำาหรบอตสาหกรรมเนอไกของไทยนนกทวปรมาณการผลตขนทกปเชนกน (รป 1) และในทศทางเดยวกน ปรมาณการสงออกเนอไกของไทยกเพมขน (รป 2) เมอการผลตไกเพมขน ปรมาณความตองการขาวโพดเลยงสตวกเพมสงขนเชนกน ผลผลตทกอยางทเกยวของกบผลตภณฑเนอไกทะยานสงขนพรอมกบชอเสยงของไทยทไดรบการยอมรบวาเปนฐานในการผลต เนอไกและอาหารเลยงสตวของโลก สวนแบงทางการตลาดของบรรษทยกษใหญแหงอตสาหกรรมอาหารและปศสตวทคมตลาดของไทยและตลาด-สงออกเปนของ เครอเจรญโภคภณฑ (ซพ) (รอยละ 30), เบทาโกร, สหฟารม, คารกลล, ไทยฟดส กรป, จเอฟพท และ

แหลมทอง (ไมเรยงลำาดบสดสวน) ซงลวนมหวงโซอปทานทเกยวของ ตงแตพนทการเกษตร พชอาหารสตว ไปจนถงการแปรรป สงผลใหนอกจากภาครฐทเปนผควบคมราคารบซอขาวโพดเลยงสตวแลว อตสาหกรรมอาหารและปศสตวยงมอำานาจในการควบคมเศรษฐกจ เนองจากสดสวนทางการตลาดนน เมอรวมกนทกบรรษทแลวครองสดสวนการผลตผลตภณฑไกทงหมดกวารอยละ 90 (Petchseechoung, 2017) อาจ เรยกไดวาเนอไก และไขทหาซอไดในไทยนนมาจากกระบวนการอตสาหกรรมแทบทงสน นอกเสยจากผบรโภคจะตดตอซอจากเกษตรกรรายยอยโดยตรง

สดสวนทมากทสดนนเปนของ เครอเจรญโภคภณฑ (ซพ) โดยทแมตวเลขในประเทศจะอยทรอยละ 30 แตปรมาณการสงออกนน เครอเจรญ-โภคภณฑ (ซพ) ถอเปนผผลตอาหารสตวรายใหญทสดของโลก (รายงานโดย Market Research ป พ.ศ. 2562) ซงอาหารสตวเปนสดสวนททำารายไดใหกบเครอเจรญโภคภณฑ (ซพ) สงสดถงรอยละ 42 คดเปนมลคากวา 229,539 ลานบาท (ป พ.ศ. 2561)

การขยายตวของขาวโพดเลยงสตว เชงอตสาหกรรมในไทย


การขยายตวของขาวโพดเลยงสตวเชงอตสาหกรรมในไทยการขยายตวของขาวโพดเลยงสตวเชงอตสาหกรรมในไทย

ขอมลจาก สมาคมผผลตอาหารสตวไทย (Thai Feed Mill Association) ป พ.ศ. 2562 http://www.thaifeedmill.com/tabid/56/Default.aspx

รป 2 เปรยบเทยบปรมาณการสงออกเนอไกของไทยทเพมขน ตงแตป พ.ศ. 2557-2562 ทมา: กระทรวงเกษตรสหรฐอเมรกา (United States Department of Agriculture: USDA)

การวเคราะหการเปลยนแปลง พนทปลกขาวโพด จดความรอน และรองรอยพนทเผาไหม จากภาพถายดาวเทยมระหวางป พ.ศ. 2558-2562 ในอนภมภาคลมนำาโขง

ระเบยบวธวจย

กรนพซ ประเทศไทยรวมกบศนยภมภาคเทคโนโลยอวกาศและภมสารสนเทศ (ภาคเหนอ) คณะสงคมศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม ทำาการศกษา การเปลยนแปลงพนทปลกขาวโพด จดความรอน และรองรอยพนทเผาไหม จากภาพถายดาวเทยมระหวางป พ.ศ. 2558-2562 ในอนภมภาคลมนำาโขง โดยวเคราะหจำาแนกสงปกคลมดน/การใชทดน (land cover/land use) เฉพาะพนทปลกขาวโพดทมแปลงขนาดใหญกวา 250 ตารางเมตร ตามความละเอยดของภาพจากดาวเทยมระบบ MODIS (Moderate Resolution Imaging Spectroradiometer) ทตดตงบนดาวเทยม Terra และ Aqua เพอวเคราะหพนทเผาไหม (burn scar) ของพนทมากกวา 250 ตารางเมตรตามความละเอยดของภาพจากดาวเทยมระบบ MODIS และวเคราะหจดความรอน (hotspot) ทมขนาดใหญกวา 375 ตารางเมตร ตามความละเอยดของภาพ ดาวเทยมระบบ VIIRS ทตดตงบนดาวเทยม Suomi-NPP และ NOAA-20

ขอคนพบของการศกษา ประเดนท 1 : แผนทรายเดอนพนทปลกขาวโพด รองรอยพนทเผาไหม (burn scar) และจดความรอน (hotspot) ป พ.ศ. 2558-2562 ในอนภมภาค ลมนำาโขง (ตอนบนของไทย ตอนบนของ สปป.ลาว และรฐฉานของเมยนมา)

• การจำาแนกสงปกคลมดน/การใชทดน (land cover/land use) ในชวง 5 ป ยอนหลง (พ.ศ. 2558-2562) พบวาพนทปลกขาวโพดทมแปลงขนาดใหญ (ใหญกวา 250 ตารางเมตร ตามความละเอยดของภาพดาวเทยม MODIS) ในพนท อนภมภาคลมนำาโขง พบมากในชวงเดอนมนาคมและเมษายน (ประมาณเดอนละ 17,222,200 ไร) (รป 3) อยางไรกตามหากแยกวเคราะห รายประเทศจะเหนวาพนทภาคเหนอ ตอนบนของไทยพบเนอทปลก

© T

hitip

an P

atta

nam

ongk

ol /

Sara

kade

e m

agaz

ine

รฐฉาน, เมยนมา, 22 ธนวาคม 2562 - การเผาวสดเหลอใชทางการเกษตร

ในพนทเกษตรในเมองตองจ


การวเคราะหการเปลยนแปลงพนทปลกขาวโพด

ขาวโพดมากทสดในชวงเดอนเมษายน (ประมาณ 3,889,100 ไร) พนทรฐฉานของเมยนมา พบมาก ทสดในชวงเดอนพฤษภาคม (ประมาณ 8,440,800 ไร) และ ตอนบนของ สปป.ลาว พบมากทสดในชวงเดอนมนาคม (ประมาณ 7,266,400 ไร)

• การวเคราะหรองรอยพนทเผาไหม (burn scar) (พนทมากกวา 250 ตารางเมตร ตามความละเอยด ของภาพดาวเทยม MODIS) ในพนท ทง 3 ประเทศ พบประเดนทนาสนใจ กลาวคอ เดอนมนาคมเปนชวง เดอนทพบรองรอยของพนทเผาไหมมากทสด โดยเฉพาะในชวงป พ.ศ. 2560-2562 สวนในชวงป พ.ศ. 2558-2559 พบรองรอยพนทเผาไหมมากทสดในชวงเดอนเมษายน อยางไรกตามหากแยกวเคราะหรายประเทศ พบวาพนทภาคเหนอตอนบนของไทยพบ รองรอยพนทเผาไหมมากทสดในเดอนมนาคมและเดอนเมษายน (ประมาณเดอนละ 2,947,500 ไร) (รป 4) รฐฉานของเมยนมาพบ รองรอยพนทเผาไหมมากทสดใน เดอนมนาคม (ประมาณ 6,508,500 ไร) และตอนบนของ สปป.ลาว พบรองรอยพนทเผาไหมมากทสดในชวงเดอนเมษายน (ประมาณ 2,340,500 ไร)

• การวเคราะหจดความรอน (hotspot) (ขนาดใหญกวา 375 ตารางเมตร ตามความละเอยดของภาพดาวเทยมระบบ VIIRS) ในพนท อนภมภาคลมนำาโขง พบวา เดอนเมษายนเปนชวงเดอนทพบจดความรอนมากทสด โดยเฉพาะ ในชวงป พ.ศ. 2559-2562 (รป 5) อยางไรกตามหากแยกวเคราะห รายประเทศ พบวาพนทภาคเหนอตอนบนของไทยพบจดความรอน มากทสดในเดอนมนาคมและเมษายน โดยป พ.ศ. 2559 2561 และ 2562 พบมากในเดอนเมษายน สวนป พ.ศ. 2558 และ 2560 พบมากในเดอนมนาคม โดยรปแบบของ จดความรอนทพบในไทยมแนวโนม

ทไมแนนอน ในป พ.ศ. 2558 พบ จดความรอนจำานวนมากจากนน มจำานวนจดความรอนลดลงอยางตอเนอง จนกระทงในป พ.ศ. 2562 จำานวนจดความรอนกลบมจำานวนเพมสงขนอกครง (ประมาณ 14,000 จด ในเดอนมนาคมของป พ.ศ. 2562) ในรฐฉานของเมยนมา มรปแบบการเกดจดความรอนทคลายคลงกบภาคเหนอตอนบน ของไทย กลาวคอ จะพบมาก ในป พ.ศ. 2558 และลดลงอยางตอเนอง จนกระทงป พ.ศ. 2562 กลบมจำานวนสงขนอยางชดเจน (ประมาณ 42,000 จด ในเดอน-เมษายนของป พ.ศ. 2562) สวนตอนบนของ สปป.ลาว พบรปแบบการเกดจดความรอนทแตกตางจาก 2 ประเทศ กลาวคอ รปแบบการเกดสงตอเนองตงแตป พ.ศ. 2558 และในป พ.ศ. 2562 มจำานวนจดความรอนมากขน กวาทกปเลกนอย พบจดความรอน มากทสดในชวงเดอนเมษายน (ประมาณ 25,000 จด ในเดอน-เมษายน ป พ.ศ. 2562)


การวเคราะหการเปลยนแปลงพนทปลกขาวโพดการวเคราะหการเปลยนแปลงพนทปลกขาวโพด

ประเดนท 2 : แผนทรายปพนทปลกขาวโพด รองรอยพนทเผาไหม (burn scar) และจดความรอน (hotspot) ป พ.ศ. 2558-2562 ในอนภมภาคลม-นำาโขง (ตอนบนของไทย ตอนบนของ สปป.ลาว และรฐฉานของเมยนมา)

• จากการจำาแนกพนทปลกขาวโพดรายปในพนทอนภมภาคลมนำาโขงชวงป พ.ศ. 2558-2562 ดวยภาพดาวเทยมพบวา เนอทปลกขาวโพดมความแตกตางกนไปในแตละเดอน เนองจากระบบการปลกขาวโพดของเกษตรกรแตละพนทมความแตกตางกน จงไมสามารถนำาเอาขอมลแผนทรายเดอนทง 6 เดอนมาผลตแผนทรายปได เพราะอาจกอใหเกดความผดพลาดและความคลาดเคลอนของขอมลได อยางไรกตามรายงานฉบบนไดนำาเอาตวเลขเนอทปลกขาวโพดรายเดอนมาหาคาเฉลยรายป เพอใหเหนภาพรวมของทง 3 ประเทศ (ตาราง 1) จากตารางจะเหนวาสถานการณการปลกขาวโพดรายป ของพนทอนภมภาคลมนำาโขงมเนอทเพมขนและลดลงสลบกนไป โดยป พ.ศ. 2558 มเนอทปลกขาวโพดมากทสด จากนนในป

พ.ศ. 2559 มเนอทลดลงประมาณ 1 ลานไร และเพมขนในป พ.ศ. 2560 อกประมาณ 2 แสนไร จากนนลดลง ในป พ.ศ. 2561 อกประมาณ 7 แสนไร และในป พ.ศ. 2562 กลบมเนอทเพมขนประมาณ 4 แสนไร อยางไรกตามหากแยกวเคราะห รายประเทศ จะเหนวาภาคเหนอตอนบนของไทยมสถานการณ การปลกขาวโพดรายปเพมขนอยางตอเนองตงแตป พ.ศ. 2558 จนกระทงถงป พ.ศ. 2560 จากนนพบเนอทปลกขาวโพดลดลงจนถงป พ.ศ.2562 ในขณะทรฐฉานของเมยนมามสถานการณตรงกนขามกบไทย กลาวคอ มการปลกลดลงอยางตอเนองตงแตป พ.ศ. 2558 จนกระทงถงป พ.ศ. 2561 จากนนพบเนอทปลกขาวโพดเพมขนใน ป พ.ศ. 2562 สวนพนทตอนบนของ สปป.ลาว มสถานการณการปลกทไมแนนอนโดยพบพนทปลกขาวโพดลดลงและเพมขนปเวนปตงแตป พ.ศ. 2558 จนกระทงถง ป พ.ศ. 2562

• รองรอยพนทเผาไหม (burn scar) รายปในพนทอนภมภาคลมนำาโขงชวงป พ.ศ. 2558-2562 จาก

การวเคราะหดวยการทำาอตราสวน เผาไหมแบบนอรมอลไลซ (Normalized Burned Ratio: NBR) พบวา พนทอนภมภาคลมนำาโขงพบรองรอยพนทเผาไหมเพมขนในป พ.ศ. 2559 แตลดลงในป พ.ศ. 2560 และเพมขนตอเนองตงแตป พ.ศ. 2561 จนถง พ.ศ. 2562 (ตาราง 2 และ รป 6) ซงหากวเคราะหแยกรายประเทศจะสงเกตเหนวาภาคเหนอตอนบนของไทยพบรองรอยพนทเผาไหมในป พ.ศ. 2559 เพมขนจากป พ.ศ. 2558 ประมาณ 7 แสนไร จากนนลดลงอยางตอเนองจากป พ.ศ. 2560 จนถงป พ.ศ. 2562 สวนในรฐฉานของเมยนมาพบ รองรอยพนทเผาไหมคอนขางมากตอเนองตลอดทกป (ประมาณปละ 2 ลาน 3 แสนไร) ในขณะทพนททางตอนบนของ สปป.ลาว พบรองรอยพนทเผาไหมเพมขนตงแตป พ.ศ. 2558 อยางตอเนองทกป โดยในป พ.ศ. 2562 พบรองรอยพนทเผาไหมมากถง 1,831,541 ไร


ตาราง 1 เปรยบเทยบเนอทปลกขาวโพดเฉลยรายปในอนภมภาคลมนำาโขง ชวงป พ.ศ. 2558-2562

ตาราง 2 เปรยบเทยบรองรอยพนทเผาไหม (burn scar) เฉลยรายปในอนภมภาคลมนำาโขง ชวงป พ.ศ. 2558-2562

รป 6: เปรยบเทยบรองรอยพนทเผาไหมรายปในอนภมภาคลมนำาโขง ชวงป พ.ศ. 2558-2562

พ.ศ. 2562พ.ศ. 2561

พ.ศ. 2560พ.ศ. 2559พ.ศ. 2558


• จดความรอน (hotspot) รายป ทไดจากวเคราะหจากระบบ VIIRS ในพนทอนภมภาคลมนำาโขง ป พ.ศ. 2558-2562 พบวาจำานวนจดความรอนลดลงอยางตอเนองตงแตป พ.ศ. 2558 ถง พ.ศ. 2561 (ตาราง 3 และ รป 7) จากนนกลบ มจำานวนเพมขนอยางมากในป พ.ศ. 2562 (176,044 จด) ซง หากแยกวเคราะหรายประเทศ จะเหนวาพนทภาคเหนอตอนบน ของไทยมจำานวนจดความรอน

ลดลงตงแตป พ.ศ. 2558 จนกระทงป พ.ศ. 2560 จากนนมจำานวนเพมขนในป พ.ศ. 2561 จนกระทงถงป พ.ศ. 2562 ทมจำานวนเพมขนอยางมาก (34,622 จด) ในพนท รฐฉานของเมยนมานนมจำานวนจดความรอนป พ.ศ. 2558 และ พ.ศ. 2559 เทา ๆ กน และลดลง ในป พ.ศ. 2560 และ พ.ศ. 2561 จากนนพบจดความรอนมากขนในป พ.ศ. 2562 (89,013 จด) ในสวนของพนทตอนบนของ

สปป.ลาว มจำานวนจดความรอนลดลงในป พ.ศ. 2559 จากนนจำานวนจดความรอนกลบเพมขนอยางตอเนอง โดยในป พ.ศ. 2562 มจำานวนถง 52,409 จด

ประเดนท 3 : ความสมพนธระหวางพนทปลกขาวโพด รองรอยพนทเผาไหม (burn scar) และจดความรอน (hotspot) ใน อนภมภาคลมนำาโขง (ตอนบนของไทย ตอนบนของ สปป.ลาว และรฐฉานของเมยนมา)

• ความสมพนธหวางพนทปลกขาวโพดและรองรอยพนทเผาไหมในพนทอนภมภาคลมนำาโขงในภาพรวมพบวา พนทเผาไหมทพบในพนทปลกขาวโพดพบมากทสดในเดอนเมษายน (รป 8) โดยในป พ.ศ. 2562 เปนปทพบพนทเผาไหมในพนทปลกขาวโพดมากทสด (ประมาณ 1,050,200 ไร) (ตาราง 4) ในขณะทหากวเคราะหแยกรายประเทศจะเหนวาพนทภาคเหนอตอนบนของไทยมการเผาไหมในพนทปลกขาวโพดมากทสดในเดอนเมษายน โดยเฉพาะชวงป พ.ศ. 2560-2562 (ประมาณ 1 แสนไร) เชนเดยวกบรฐฉานของเมยนมาทมการเผาไหม

ในพนทปลกขาวโพดมากทสดในเดอนเมษายน โดยเฉพาะป พ.ศ. 2561-2562 (ประมาณ 1 แสน 2 หมนไร) และพนททางตอนบนของ สปป.ลาว พบการเผาไหมในพนทปลกขาวโพดมากทสดในชวงเดอนเมษายน ป พ.ศ.2558 และ พ.ศ. 2560 (ประมาณ 1 แสน 7 หมนไร) อยางไรกตาม ยงพบพนทเผาไหมในพนทปลกขาวโพดของทง 3 ประเทศในเดอนอนนอกจากเดอนเมษายนอกดวย ยกตวอยางเชน เดอนพฤษภาคม และมนาคม เปนตน (รป 8) ขอสงเกตของผลการศกษาพนทเผาไหมทพบในพนทปลกขาวโพดในพนทอนภมภาคลมนำาโขงในรายป พบวาป พ.ศ. 2562 เปนปทพบพนทเผาไหมทพบในพนทปลกขาวโพดมากกวาทกป คอ ประมาณ 1 ลานไร ในขณะทปอน ๆ พบประมาณ 8 แสนไร (ตาราง 4)


ตาราง 3 เปรยบเทยบจดความรอน (hotspot) สะสมรายปในอนภมภาคลมนำาโขง ชวงป พ.ศ. 2558-2562

รป 7 เปรยบเทยบจดความรอน (hotspot) รายปในอนภมภาคลมนำาโขง ชวงป พ.ศ. 2558-2562

พ.ศ. 2562พ.ศ. 2561

พ.ศ. 2560พ.ศ. 2559พ.ศ. 2558


รป 9 พนทเผาไหมทพบในพนทปลกขาวโพดในอนภมภาคลมนำาโขง ชวงป พ.ศ. 2558-2562

ตาราง 4 เปรยบเทยบเนอทพนทเผาไหมทพบในพนทปลกขาวโพดรายปในอนภมภาคลมนำาโขง

พ.ศ. 2562พ.ศ. 2561

พ.ศ. 2560พ.ศ. 2559พ.ศ. 2558



• ในภาพรวมความสมพนธหวางพนทปลกขาวโพดและ จดความรอนในพนทอนภมภาคลมนำาโขงพบวา จดความรอนทตรวจพบและอยในพนทปลกขาวโพดนน พบมากทสดในเดอนเมษายน (รป 10-11) เกอบทกป ยกเวนป พ.ศ. 2558 ทพบมากในเดอนมนาคม โดยจดความรอนทพบในพนทปลกขาวโพดชวงเดอนเมษายนของทง 3 ประเทศรวมกน ประมาณ 17,000 จด ในขณะทหากวเคราะหแยกรายประเทศจะเหนวาจดความรอนในพนทปลกขาวโพดของพนทภาคเหนอตอนบนของไทยพบมากทสดในเดอนเมษายนและมนาคมสลบกนไป โดยพบประมาณเดอนละ 4,000 จด สวนรฐฉานของเมยนมาพบจดความรอนในพนท

ปลกขาวโพดมากทสดในเดอนเมษายน โดยพบประมาณเดอนละ 7,000 จด ตงแตป พ.ศ. 2559 เปนตนมา และพนททางตอนบนของ สปป.ลาว ตรวจพบจดความรอนในพนทปลกขาวโพดมากทสดในชวงเดอนเมษายนประมาณ เดอนละ 10,000 จดของทกป อยางไรกตามหากสงเกตผลการศกษาจดความรอนทพบในพนทปลกขาวโพดในอนภมภาคลมนำาโขงรายปจะพบวาในป พ.ศ. 2562 เปนปทพบจดความรอนในพนทปลกขาวโพดมากกวาทกป คอ ประมาณ 50,000 จด ในขณะทปอน ๆ พบประมาณ 25,000 จด (ตาราง 5)

รป 10: จดความรอน (hotspot) และพนทปลกขาวโพดในอนภมภาคลมนำาโขง ชวงป พ.ศ. 2558-2562

พ.ศ. 2562พ.ศ. 2561

พ.ศ. 2560พ.ศ. 2559พ.ศ. 2558

จดความรอน

พนทปลกขาวโพด

รป 11: จดความรอน (hotspot) ทพบในพนทปลกขวโพดในอนภมภาคลมนำาโขงชวงป พ.ศ. 2558-2562 แบงตามประเทศ



ทงนหากนำาจดความรอนทพบในพนทปลกขาวโพดมาวเคราะหรอยละจากจดความรอนทงหมดทพบในแตละชวงเวลา จะเหนวาในภาพรวมพนททง 3 ประเทศ ในชวง 5 ป (พ.ศ. 2558-2562) จดความรอนทพบในพนทปลกขาวโพดคดเปนรอยละ 30 ของจดความรอนทงหมด อกรอยละ 70 ของจดความรอนทงหมด พบในพนทปาไมและพนทเกษตรอนทไมใชพนทปลกขาวโพด โดยในป พ.ศ. 2558 และ ป พ.ศ. 2560 เปนปทพบจดความรอนในพนทปลกขาวโพดสงมากพอ ๆ กน คอ ประมาณรอยละ 32.51 และ 32.26 ของจดความรอนทงหมด

ตาราง 5 เปรยบเทยบจดความรอนทพบในพนทปลกขาวโพดรายปในอนภมภาคลมนำาโขง

© V

ince

nzo

Flor

amo

/ Gre

enpe

ace

นาน, 1 พฤษภาคม 2559 - ภาพภเขา หวโลนในจงหวดนาน ผลจากการนโยบาย

สงเสรมการปลกขาวโพดเลยงสตว



อภปรายผลแบบแผนและแนวโนมการเปลยนแปลงพนทปลกขาวโพด จากผลการวเคราะห แมวาพนทปลกขาวโพดรายปในเขตอนภมภาค ลมนำาโขงในภาพรวมมแนวโนมเพมขนและลดลงสลบกนไป แตเมอแยกวเคราะหรายประเทศ พบวา พนทปลกขาวโพดทางภาคเหนอตอนบนของไทยเพมขนอยางตอเนองระหวางป พ.ศ. 2558-2560 จากนนลดลงเรอย ๆ จนถงป พ.ศ. 2562 ในขณะทพนทปลกขาวโพดในรฐฉานของเมยนมาลดลงระหวางป พ.ศ. 2558-2561 จากนนเพมขนในป พ.ศ. 2562 สวนตอนบนของ สปป.ลาว พนทปลกขาวโพดมทงลดลงและเพมขนระหวางป พ.ศ. 2558-2562

มาตรการการรบซอขาวโพดเลยงสตวทเครงครดขนอาจเปนหนงในสาเหตทบรรษทของไทยหนไปลงทนนอกเขตพรมแดนไทยมากขน เพอชดเชยหรอเพมผลผลตทอาจขาดหายไปจากทเคยผลตไดในไทย

การขยบขยายพนทการผลตไปยงประเทศเพอนบานเปนอกหนง กลยทธของอตสาหกรรมเนอสตวเพอตอบสนองความตองการ ทงเนอสตวและอาหารสตวทเพมขนจากตลาดโลก รายงานจากองคการ Oxfam เผยเกยวกบขอมลของ เครอเจรญโภคภณฑ (ซพ) และการความสมพนธดานการลงทนในรฐฉาน เมยนมาวาเครอเจรญโภคภณฑ (ซพ) ดำาเนนธรกจในเมยนมาในนามบรษท Myanmar CP Livestock Co., Ltd. โดยในป พ.ศ. 2555 นน เครอเจรญโภคภณฑ (ซพ) ไดเรมลงทนจำานวน 550 ลาน- เหรยญสหรฐ ไปกบการพฒนาการผลตขาวโพด ขาว และอตสาหกรรมแปรรปขาวโพด อตราการผลตนนเพอการสงออกถงรอยละ 80 (Oxfam, 2017)

งานวจยโดยสถาบน International Institute of Social Studies มหาวทยาลย Erasmus University Rotterdam เผยขอมลเกยวกบเกษตรพนธสญญาขาวโพดเลยงสตวของ เครอเจรญโภคภณฑ (ซพ) ในรฐฉาน ประเทศเมยนมา โดยขอมลในงานวจยนระบวา ขาวโพดของเครอเจรญโภคภณฑ (ซพ) ไดกลายมาเปนพชเศรษฐกจหลกในรฐฉานของเมยนมา และความสำาเรจในการขยายผลผลตในรฐฉานนเองททำาให เครอเจรญโภคภณฑ (ซพ) เปนอตสาหกรรมการผลตพชอาหารสตวทใหญทสดในเมยนมา โดยเปาหมายหลกของการผลตขาวโพดทรฐฉานนน คอ ตลาดสงออกไปยงจน (Woods, 2015) ปญหาทตามมาทยงขาดขอมลทชดเจนนนคอเรอง

สงแวดลอมและมตความไมเปนธรรมทางสงคม ขอมลการวเคราะหจากดาวเทยมฉบบนจงเปนความเชอมโยงใหเหนถงการเปลยนแปลงในเชงภมศาสตร และผลกระทบทเหนไดชดอยางการเปลยนแปลงทดนและหมอกควนขามพรมแดน อนเปนผลมาจากการขยายตวของอตสาหกรรมพชเชงเดยวเพอเปนอาหารสตว

สถานการณการปลกขาวโพดเชงอตสาหกรรมของ สปป.ลาวกมความใกลเคยงกบเมยนมาเชนกน คอ เปนการปลกเพอปอนใหกบอตสาหกรรมอาหารสตว และเพอสงออกในสดสวนทมากกวาเพอการเลยงประชากรในประเทศ โดยงานวจยท เผยแพรโดย The Australian Journal of Anthropology (2019) ระบวา ตงแตชวงป พ.ศ. 2543 เปนตนมา พนทตอนบน ของสปป.ลาว ไดถกเปลยนไปเปนพนทเพาะปลกขาวโพด อยางรวดเรวเพอสงขายใหกบอตสาหกรรม เปาหมายหลกคอ เพอการสงออกใหกบเวยดนาม โดยทมเครอเจรญโภคภณฑ (ซพ) เวยดนาม ซงเปนบรษทในเครอเจรญโภคภณฑของไทยเปนผรบซอรายใหญ ในรายงานฉบบนเผยเพมเตมวา กลยทธหลกของเครอเจรญโภคภณฑ (ซพ) เวยดนาม นนคอเพอเปนศนยรวมการผลตผลตผลจากเนอสตวตงแตอาหารสตว ไปจนถงการแปรรป และหลงจากชวงป พ.ศ. 2553 เปนตนมา ทางเครอเจรญโภคภณฑ (ซพ) เวยดนาม ไดนำานโยบายขยายตลาดรบซอขาวโพดอาหารสตวสงออกในราคาถกลงมาใช ซงนโยบายนทำาใหราคาขายขาวโพดในประเทศเวยดนามเอง มมลคาตำาลง เกษตรกรลดการปลกขาวโพดลงเพราะราคาตก และผลลพธคอการเตบโตขนของเกษตรกรในลาวทหนไปปลกขาวโพดเพอสงออกเนองจากไดราคาขายและปรมาณการรบซอทสง (Cole, 2019)

© V

ince

nzo

Flor

amo

/ Gre

enpe

ace

นาน, 3 พฤษภาคม 2559 - ไรขาวโพดในจงหวดนาน


อภปรายผล

พนทเผาไหมและจดความรอน (hotspot) ในพนทปลกขาวโพด สดสวนของรองรอยพนทเผาไหมในพนทปลกขาวโพดกบพนทปลกขาวโพดรวมทงหมดในอนภมภาคลมนำาโขงในชวง 5 ป (พ.ศ. 2558-2562) มแนวโนมเพมขนจากรอยละ 14.69 ในป พ.ศ. 2558 เปนรอยละ 24.4 ในป พ.ศ. 2562 สอดคลองกบแนวโนมการเพมขนของจดความรอนทพบในพนทปลกขาวโพดในอนภมภาคลมนำาโขงในชวงเวลาเดยวกน (พ.ศ. 2558-2562) จากการวเคราะหภาพถายดาวเทยมสรปไดวา จดความรอนทพบในพนทปลกขาวโพดคดเปนรอยละ 30 ของจดความรอนทงหมด

บรบทการขยายตวของตลาดขาวโพดอาหารสตวขางตน ประกอบกบการสะสมของจดความรอนและการเผาทเชอมโยงกบชวงเกบเกยวผลผลต เตรยมพนทเพอการเพาะปลกในฤดถดไปนนทำาใหชวงปลายมนาคมถงกลางเมษายนของทกป พนทอนภมภาคลมนำาโขงทงสามประเทศตองจมอยภายใตหมอกควนพษทเปนวกฤตรายแรงตอสขภาพ

ราวป พ.ศ. 2559 มการเปลยนแปลงมาตรการการรบซอขาวโพดจากเกษตรกร และการประกนราคา ดวยหลกฐานกรรมสทธในทดนทถกตอง ซงทำาใหเกษตรกรประสบปญหาในการขายผลต เกดปญหาผลผลตตกคาง โดยมาตรการทเกดขนนสอดคลองกบการเปลยนแปลงกบจดความรอนในไทยทลดลงในป พ.ศ. 2559 และลดลงเรอย ๆ จนกระทงพงสงกลบมาอกครงในป พ.ศ. 2562 (ประมาณ 14,000 จดในเดอนเมษายน)

แมวาชวงตนปของไทยจะเปนชวงทมความกดอากาศตำา นง อากาศเยน งายตอการสะสมของมลพษทางอากาศ มแหลงทมาของมลพษจากหลายสาเหต เชน มลพษในเมองและการคมนาคม แตสำาหรบบรเวณภาคเหนอตอนบนของไทย ชวงทคาคณภาพอากาศเลวรายทสดนนเปนชวงระหวาง เดอนมนาคมถงเดอนเมษายน ซงตรงกบฤดกาลเกบเกยว ผลผลตแลวและเผาเศษวสดจากการเกษตรเพอเตรยมแปลงสำาหรบการปลกในรอบตอไป

สำาหรบในป พ.ศ. 2563 ขอมลจากศนยภมภาคเทคโนโลยอวกาศและภมสารสนเทศ ภาคเหนอ (GISTNORTH) ไดวเคราะหการเพมขนของหมอกควนมลพษทางอากาศไว โดยคราว ของชวงเวลาระหวางวนท 1-15 มนาคม ของป พ.ศ. 2561, 2562 และ 2563 พบวาจากการเปรยบเทยบ รปแบบการกระจายตวทางพนทของละอองลอย ป พ.ศ. 2563 มแนวโนมวาจะมสถานการณหนกทสดในชวง 3 ปทผานมา (รป 12)

ผลกระทบทสำาคญของปญหาหมอกควนพษขามพรมแดน คอ สขภาวะของประชาชน โดยขอมลจากกรมควบคมโรค ไดรวบรวมขอมลผปวยจากปญหาหมอกควนในพนทภาคเหนอ ตอนบน ในระยะหมอกควน (ราวเดอนธนวาคมถงเดอนพฤษภาคม) ของทกป มการสรปขอมลของป พ.ศ. 2559 ไววา ตลอดทง 4 เดอนหรอ 17 สปดาห พบวามรายงาน ผปวยใน 4 กลมโรคทเฝาระวง จำานวนทงสน 1,117,683 ราย (ป พ.ศ. 2558 รวม 826,247 ราย) คดเปนอตราปวย 19,671.35 คนตอประชากรแสนคน กลมโรคทมรายงานสงสด คอ กลมโรคหวใจและหลอดเลอดทกชนด อตราปวย 11,061.69 คนตอประชากรแสนคน รองลงมาไดแก กลมโรคทางเดนหายใจทกชนด อตราปวย 7,265.26 คนตอประชากรแสนคน กลมโรคผวหนงอกเสบ อตราปวยเทากบ 707.23 คนตอประชากรแสนคน และกลมโรคตาอกเสบ อตราปวยเทากบ 637.18 คนตอประชากรแสนคน ตามลำาดบ

สวนการรายงานสถานการณในป พ.ศ. 2562 นน พบตวเลข ผปวยทลดลง แตยงถอวามจำานวนทสง ดงน มผปวยกลมโรค ทเฝาระวง จำานวนทงสน 621,450 ราย ลดลงจากปทผานมา (ป พ.ศ. 2561 รวม 687,979 ราย) คดเปนอตราปวย 11,514.78 คนตอประชากรแสนคน กลมโรคทมรายงานสงสด คอ กลมโรคทางเดนหายใจทกชนด อตราปวย 5,451.98 คนตอประชากรแสนคน รองลงมาไดแก กลมโรคหวใจ และ หลอดเลอดทกชนด อตราปวย 5,024.54 คนตอประชากรแสนคน กลมโรคผวหนงอกเสบ อตราปวยเทากบ 537.99 คนตอประชากรแสนคน และกลมโรคตาอกเสบ อตราปวยเทากบ 500.28 คนตอประชากรแสนคน ตามลำาดบ

พนทปาทลดนอยลงและปญหาฝนพษทเพมมากขนนน ผท ไดรบผลประโยชนมากทสดอาจจะเปนภาคอตสาหกรรมโดยทแลกมาดวยสขภาพองครวมของประชาชน และผลผลตทไดมานนไมไดเปนไปเพอเลยงปากทองของประชาชน แตเปนการทำากำาไรเพอสงออก ทางออกทดนาจะสมเหตสมผลกบการแกปญหาฝนพษน คอ กฎหมายทระบใหอตสาหกรรมเนอสตวเปดเผยถงทมาตลอดหวงโซการผลตของตน วาเชอมโยงกบพนท ทเกดการเผากอมลพษ หรอเปลยนแปลงพนทปาไมหรอไม และใหประชาชนสามารถเขาถงขอมลเหลานได

อตสาหกรรมเนอสตว วกฤตสภาพภมอากาศ และการเปลยนแปลงผนปา การผลตเนอสตวเชงอตสาหกรรมในปจจบน เปนหนงในสาเหตหลกททำาใหเกดการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ เกอบหนงในสามของการปลอยกาซเรอนกระจกทวโลกมาจากเกษตรและปศสตวเชงอตสาหกรรม และในวฎจกรเดยวกนนอตสาหกรรมเนอสตวกยงเปนสาเหตหนงทเรงรดการเปลยนพนทปาอนเปนบานของสรรพชวตใหกลายเปนพนทเพาะปลกและเลยงสตวมหาศาล ทำาลายความหลากหลายทางชวภาพผานการใชสารเคมและยาฆาแมลง องคการอาหารและเกษตรแหงสหประชาชาต (FAO) ระบไววา การทำาปศสตว คอ ภาคสวนทใชผนดนและทรพยากรมากทสด ทงการใชเพอเปนทงหญาเลยงสตว หรอเพาะปลกพชเพอเปนอาหารสตว ซงในสดสวนภาคเกษตรกรรมทงหมดนน ราวรอยละ 80 เปนพนทเกยวกบกบการทำาอตสาหกรรมปศสตว

Ourworldindata.org ภายใตมหาวทยาลยออกซฟอรด สหราชอาณาจกร ไดวเคราะหขอมลทคำานวนจาก องคการ-อาหารและเกษตรแหงสหประชาชาต (FAO) เมอป พ.ศ. 2554 ไดผลออกมาวา พนผวของโลกทงหมดทอยอาศยไดนน (รวมพนทปา นำาจด และเมอง) รอยละ 50 เปนพนทเกษตรกรรม และภายใตพนทเกษตรกรรมนน รอยละ 77 ถกใชไปกบการ ทำาปศสตวรวมถงปลกพชอาหารสตว โดยมเพยงรอยละ 23 เทานนทเปนพชอาหารและพชชนดอน แตทนาสนใจคอ เมอเทยบกบคณคาในการเปนอาหารเลยงโลกแลว อาหารทอดมดวยพชผกกลบมอบโปรตนและพลงงานใหกบมนษยโลกมากกวาอาหารประเภทเนอสตว

อกหนงรายงานลาสดของจากคณะกรรมการของสหประชาชาตดานความรวมมอระหวางรฐบาล เกยวกบความเปลยนแปลงสภาพภมอากาศของโลกหรอ IPCC ไดกลาวถงผลกระทบจากการเปลยนแปลงผนดนโดย

รป 12 ภาพการเปรยบเทยบการกระจายตวทางพนทของละอองลอย ระหวาง 1-15 มนาคม ของป พ.ศ.2561, 2562 และ 2563 (ขอมล: GISTNORTH)

อตสาหกรรมเนอสตวไปในทศทางเดยวกนวา หากไมมการเปลยนแปลงวถการผลตอาหารและการจดการผนดนของโลก ไมมทางเปนไปไดเลยทจะรกษาอณหภมเฉลยของโลกไวไมใหสงไปกวาขดจำากดทปลอดภย และสงผลใหเกดความลมสลายของระบบนเวศ (วาเรรย เมสสน-เดลมอตเต ประธานรวมคณะกรรมการ IPCC กลาว) ขอเสนอแนะของ IPCC คอ จำาเปนตองมการจดการผนดนอยางยงยนมากขน เพอลดปรมาณการปลอยคารบอนไดออกไซดดงเชนในปจจบน มการเพมพนทปาเพอตอกรกบภาวะแลงและการเพมสงขนของอณหภม รวมถงการลดบรโภคเนอสตว

แมวาไทยไดดำาเนนงานภายใตพนธกจของของประเทศ ภาคอนสญญาสหประชาชาต วาดวยการเปลยนแปลง สภาพภมอากาศ (United Nations Framework Convention on Climate Change: UNFCC) โดยจดทำาบญชการปลอยกาซเรอนกระจกในป พ.ศ.2553 ซงระบปรมาณกาซเรอนกระจก เปนรายภาคและรายสาขา ไดแก ภาคพลงงาน ภาคกระบวนการอตสาหกรรม ภาคการเกษตร ภาคการเปลยนแปลงการใชทดน และภาคของเสยในป พ.ศ. 2543 (ค.ศ. 2000) ซงใชเปนปฐาน (baseline) ภาคการเกษตรปลอยกาซเรอนกระจกเทากบ 51.88TgCO2eq (ลานตนคารบอนไดออกไซดเทยบเทา) และคดเปนรอยละ 22.60 ของปรมาณการปลอยทงหมด ของประเทศ เปนภาคทปลอยมากเปนอนดบสองรองจาก ภาคพลงงาน (รป 13)


อภปรายผลอถปรายผล

อยางไรกตาม คณะรฐมนตรมมตเหนชอบ (ราง) แผนทนำาทางการลดกาซเรอนกระจกของประเทศ ป พ.ศ. 2564-2573 (Thailand’s Nationally Determined Contribution Roadmap on Mitigation 2021-2030) เพอเปนกรอบการดำาเนนงานทจะนำาไปสการบรรลเปาหมายการลดกาซเรอนกระจกของประเทศรอยละ 20 หรอท 111 ลานตนคารบอนไดออกไซดเทยบเทา ภายในป พ.ศ. 2573 โดยมงเนนสาขาหลก คอ สาขาพลงงานและขนสง สาขากระบวนการทางอตสาหกรรมและการใชผลตภณฑ และสาขาการจดการของเสย แตไมมภาคการเกษตรและภาคการเปลยนแปลง การใชทดนซงเปนภาคทมบทบาทสำาคญในการตอกรกบวกฤตสภาพภมอากาศของไทย

ประเทศในอาเซยนตองรวมมอกนรวบรวมขอมลจดทำาแผนทและขอบเขตของพนทสมปทาน

ของผประกอบการ และหวงโซอปทานของเกษตรพนธสญญา เพอปรบปรงนโยบายความโปรงใส และการรบผดชอบของบรษทตอการกอหมอกควนพษ และการเปลยนแปลงผนปา โดยขอมลบนแผนทสามารถครอบคลมหวขอดงน (1) ตำาแหนงและขอบเขต (2) การขนทะเบยนเจาของผนดน (3) ชอผลงทน (4) จดประสงคการลงทน และ (5) สถานะการใชผนดน

เพมและปรบปรงนโยบายความโปรงใสและมาตรการทางกฎหมายทเอาผดบรษท

อตสาหกรรมทเชอมโยงกบการเปลยนแปลงผนปาและกอหมอกควนพษตลอดหวงโซอปทานการผลต ตงแตการปลกและรบซอพชอาหารสตว การทำาปศสตว ไปจนถงการแปรรป และสามารถใหประชาชนเขาถงขอมล ดงกลาวได

เพมขอกำาหนดใน “มาตรฐานสญญา” และ “การขนทะเบยน ผประกอบการ” ในพระราชบญญต

สงเสรมและพฒนาระบบเกษตรพนธสญญา (หรอกฏหมายเกษตรพนธสญญา) โดยเนนขยายความรบผดชอบของบรษทและผประกอบการเมอเกดความเสยหายทางสงแวดลอมและสขภาพทเกดขน

ออกกฎหมายตดฉลากผลตภณฑเนอสตวทกประเภทโดยเปดเผยถงขอมลการ

เลยงสตว รวมถงทมาอาหารสตววาเชอมโยงกบการทำาลายปาและกอ หมอกควนพษหรอไมตลอดหวงโซการผลตทกขนตอน เพอใหผบรโภคสามารถรบรขอมลไดอยางโปรงใส

สนบสนนเกษตรกรรมเชงนเวศและเกษตรกรรายยอยเพอขยายใหวถการเกษตรทยงยน

เปนมตรตอสขภาพของประชาชนและ สงแวดลอมสามารถขยายตวได

ทงภาครฐและอตสาหกรรมสามารถสนบสนนนโยบายและเปลยนแปลงระบบโครงสรางอาหารของเราไดดวยวธการผลตทยงยน เพอปกปองสขภาพและ สงแวดลอมของประชาชนในภมภาค และการหนมาสนบสนนการผลตอาหารทเนนพชผกจากวถเกษตรกรรมเชงนเวศนน คอทางออกทยงยน สามารถตอกร แกปญหาวกฤตโลกรอน ลดการเปลยนแปลง พนทปา คนความอดมสมบรณใหกบผนดน และหยดภยเรอรงจากหมอกควนพษ ขามพรมแดนทคกคามสขภาพของประชาชน

เรากำาลงดำารงอยในยควกฤตสภาพภมอากาศ ซงเปนภาวะฉกเฉน และเหลอเวลาอกไมมากนกทจะควบคมการปลอยกาซเรอนกระจกเพอใหอณหภมเฉลยของพนผวโลกนนไมสงเกนกวา 1.5 องศาเซลเซยสเมอเทยบกบกอนยคปฏวตอตสาหกรรม และการหยดระบบอาหารทไมยงยนของอตสาหกรรมเนอสตวนนคอตวแปรสำาคญทจะชวยชะลอ ผลกระทบและสรางการเปลยนแปลงได ทางออกทดทสดท ทงผบรโภคและภาครฐสามารถทำาไดคอ สนบสนนการบรโภค เนอสตวนอยลง บรโภคผกมากขน และหนมาสนบสนนเกษตรกรรายยอยวถเกษตรกรรมเชงนเวศมากขน

ขอเสนอของกรนพซ 1. 4.

5.

2.

3.

ทมา: ปรมาณการปลอยกาซเรอนกระจกในป พ.ศ. 2543 (ค.ศ. 2000) ในรปของคารบอนไดออกไซตเทยบเทาปลอยจากภาคการเกษตร ตามคมอการคำานวณการปลอยกาซเรอนกระจกแหงชาต (หนวย: Tg หรอ ลานตน)

รป 13 การปลอยกาซเรอนกระจกจากภาคการเกษตร


อถปรายผล

ภาคผนวก บรรณานกรม

วธการจำาแนกสงปกคลมดนขอมลภาพดาวเทยมระบบ Terra-MODIS ระบบ MODIS ผลตภณฑ MOD13Q1 ชวงคลนตาง ๆ ถกนำามาใชในการผสมสเทจ (False color composite) และการปรบเนนคณภาพของภาพดาวเทยม (Image Enhancement) จากนนจงจำาแนกสงปกคลมดนดวยวธการจำาแนกแบบไมกำากบดแล (Unsupervised classification) เรมตนจากผจำาแนกกำาหนดจำานวนกลมประเภทขอมล จำานวนการทำาซำา (iteration) จำานวน 50 กลม จากนนเปนหนาทของโปรแกรมในการแบงขอมลออกเปนกลมชวคราวจำานวน 50 กลม จากนนผจำาแนกจงทำาการกำาหนดประเภทสงปกคลมดนใหกบแตละกลมประเภทขอมล (ขาวโพด ปาไม เมองและอนๆ พนทเกษตร และแหลงนำา) ซงในการกำาหนดประเภทขอมลมหลกการในการนำาขอมลดงตอไปนประกอบการจำาแนก ไดแก ขอมลภาคสนามทไดจากการสำารวจ แผนทภมประเทศ ภาพถายดาวเทยมความละเอยดสงจากโปรแกรม Google earth ฐานขอมลเชงพนทจากหนวยงานทเกยวของ และปฏทนการเกษตรของพนทเปาหมาย โดยเลอกขอมลจำาแนกเฉพาะพนทปลกขาวโพดทมแปลงขนาดใหญกวา 250 ตารางเมตร

วธการวเคราะหรองรอยพนทเผาไหมขอมลทไดจากภาพดาวเทยมระบบ Terra-MODIS ระบบ MODIS ผลตภณฑ MOD13Q1 ถกนำามาใชในการคำานวณรองรอยพนทเผาไหม โดยใชชวงคลนดงสมการ

เมอ = คาสะทอนของชวงคลนอนฟราเรดใกล = คาสะทอนของชวงคลนอนฟราเรดสน

จากนนทำาการวเคราะหหาพนทเผาไหมดวยคาความแตกตางของดชนการเผาไหม (dNBR) เมอ NBRpre คอ คาดชนการเผาไหม ขอมลภาพกอนเกด และ NBRpost คอ คาดชนการเผาไหม ขอมลภาพหลงเกดการเผาไหม dNBR = NBRpre - NBRpost

เมอ dNBR คอ คาความแตกตางของดชนการเผาไหม NBRpre คอ คาดชนการเผาไหม ขอมลภาพกอนเกดไฟปา NBRpost คอ คาดชนการเผาไหม ขอมลภาพหลงเกดไฟปา

การวเคราะหจดความรอนดาวเทยม Suomi-NPP ระบบ VIIRS ทมความละเอยดเชงพนท 375 เมตร โดย contextual algorithm ใช MODIS collection 4 และ 5 active fire algorithm เปนพนฐาน โดยระบบนไดมการออกแบบมาเพอตรวจจบไฟโดยเฉพาะ ซงการวเคราะหครงนไดคดเอาจดไฟทมโอกาสเปนไฟในระดบตำาออกจากการนำาเสนอ สวนการวเคราะหแนวโนมของจดความรอน (hotspot) เปนการใชวธการประมาณคาเชงพนทแบบเคอรเนล (Kernel Estimation)

วธการวเคราะหภาพถายดาวเทยม ขอมลขาวโพดเลยงสตว

วกฤตสภาพภมอากาศและอตสาหกรรมเนอสตว

อน ๆ

ขอมลหมอกควนขามพรมแดนทเชอมโยงกบขาวโพดเลยงสตว

ขอมลการเปลยนแปลงการใชพนทปาทเชอมโยงกบพชอาหารสตวและอตสาหกรรมเนอสตว

ขอมลปรมาณไก

1. สำานกงานเศรษฐกจการเกษตร, ‘ขาวโพดเลยงสตว : เนอทเพาะปลก เนอทเกบเกยว ผลผลต และผลผลตตอไร ปเพาะปลก 2561/62’. http://www.oae.go.th/view/1/ตารางแสดงรายละเอยดขาวโพดเลยงสตว/TH-TH (หมายเหต - ขอมลจากสำานกงานเศรษฐกจการเกษตรและจากการแปลภาพถายดาวเทยมมความแตกตางกน สวนหนงเปนเพราะการแบงเขตภาคเหนอตอนบนของไทย)

2. สำานกขาวกรมประชาสมพนธ, โครงการสานพลงประชารฐเพอสนบสนนการปลกขาวโพดหลงฤดทำานา. 14 ธนวาคม 2561. http://thainews.prd.go.th/th/news/detail/WNEVN6112140010003

3. มตชน, “จรนทร”คกออฟประกนรายขาวโพดเลยงสตว 20 ธ.ค. ครงแรกจายเงนสวนตาง 29 สต./กก. 19 ธนวาคม 2562. https://www.matichon.co.th/news-monitor/news_1827489

4. Market Research Reports, World’s Top 10 Animal Feed Companies. 2017. https://www.marketresearchreports.com/blog/2019/08/27/world%E2%80%99s-top-10-animal-feed-companies

5. สำานกเลขาธการรฐมนตร, โครงการสงเสรมการปลกขาวโพดเลยงสตวฤดแลงหลงนา ป 2560/61 ภายใตมาตรการรกษาเสถยรภาพสนคาเกษตรและรายไดเกษตรกร : ขาวโพดเลยงสตว. https://cabinet.soc.go.th/soc/Program2-3.jsp?top_serl=99326060

1. ปาสาละ, โครงการวจย “หวงโซอปทานอตสาหกรรมขาวโพดเลยงสตว จ.นาน”. 30 มนาคม 2557. http://www.salforest.com/knowledge/research-maize-aug

2. กรนพซ, รายงาน Countdown to Extinction. 10 มถนายน 2562. www.greenpeace.org/international/publication/22247/countdown-extinction-report-deforestation-commodities-soya-palm-oil/

3. Post Today, เบองลก "เขาหวโลน" นาน...เมอชาวบานตดกบดก "ขาวโพด". 01 พฤศจกายน 2558. www.posttoday.com/social/local/397262

4. USDA Foreign Agricultural Service, Thailand Grain and Feed Annual 2017. 15 มนาคม 2560. https://apps.fas.usda.gov/newgainapi/api/report/downloadreportbyfilename?filename=Grain%20and%20Feed%20Annual_Bangkok_Thailand_3-16-2017.pdf ระบถงไวดงน ‘about half of the corn acreage is in deforested areas where the government cannot issue land titles’ (Prasertsri, 2017, p. 9)

5. USDA Foreign Agricultural Service, Thailand Grain and Feed Annual 2017. 15 มนาคม 2560. Thailand Poultry and Products Annual 2019. 29 สงหาคม 2562. http://agriexchange.apeda.gov.in/marketreport/Reports/Poultry_and_Products_Annual_Bangkok_Thailand_8-29-2019.pdf

6. องคการอาหารและเกษตรแหงสหประชาชาต (FAO), Animal Production. http://www.fao.org/animal-production/en/, และ Livestock and Landscape. http://www.fao.org/3/ar591e/ar591e.pdf

7. ประชาชาตธรกจ, เกษตรผนก 7 ภาค 4 กระทรวง ทวงคนผนปานาน 2 แสนไร. 25 มกราคม 2561. https://www.prachachat.net/economy/news-106459

8. Oxfam, Whose Crops, At What Price?: Agricultural investment in Myanmar. กมภาพนธ 2560. www.oxfam.org.hk/tc/f/page/3723/6204/dp-whose-crops-what-price-myanmar-040217-en.pdf1. วนทนะสมบต, อรรคณฐ, ‘เปดปมทนขามชาต กบควนพษขาม

พรมแดน’, สำานกขาว TCIJ, 26 กมภาพนธ 2560. https://www.tcijthai.com/news/2017/26/scoop/6792

1. สมาคมผผลตอาหารสตวไทย, ประชากรสตว ความตองการใชอาหารสตว ปพ.ศ.2543-2563. www.thaifeedmill.com/tabid/56/Default.aspx

2. กรมเจรจาการคาระหวางประเทศ กระทรวงพาณชย, ‘พาณชย’ ปลมเอฟทเอดนไทยสงออกสนคาไกอนดบ 3 ของโลก ตวเลขสงออก 11 เดอนป 62 โต 8 %. 7 มกราคม 2563. https://www.dtn.go.th/th/news/-พาณชย-ปลมเอฟทเอดนไทยสงออกสนคาไกอนดบ-3-ของโลก-ตวเลขสงออก?cate=5cff753c1ac9ee073b7bd1c5

3. The Nation, Political woes, stalled FTA talks hit trade of livestock products, 2014. https://www.nationthailand.com/noname/30233313

4. Petchseechoung, Wareerat, FROZEN & PROCESSED CHICKEN, THAILAND INDUSTRY OUTLOOK 2017-19. มถนายน 2560. https://www.krungsri.com/bank/getmedia/81639011-fd0b-4e89-8a38-64402b37ccce/IO_Chicken_171019_EN_EX.aspx

9. Woods, Kevin, CP maize contract farming in Shan State, Myanmar: A regional case of a place-based corporate agro-feed system, International Institute of Social Studies and The Regional Center for Social Science and Sustainable Development. พฤษภาคม 2558. https://www.iss.nl/sites/corporate/files/CMCP_35-_Woods.pdf

10. Cole, Robert. and Rigg, Jonathan.Lao peasants on the move: Pathways of agrarian change in Laos. The Australian Journal of Anthropology (2019) 30, 160–180

11. Ritchie, Hannah, ‘How much of the world’s land would we need in order to feed the global population with the average diet of a given country?’, Our World in Data. 3 ตลาคม 2560. https://ourworldindata.org/agricultural-land-by-global-diets

12. Fredrickson, Terry; Charoensuthipan, Penchan, ‘Hit by 'bald mountain' claims, CP vows "to make everything right", Bangkok Post, 28 มนาคม 2559. https://www.bangkokpost.com/learning/learning-news/912868/hit-by-bald-mountain-claims-cp-vows-to-make-everything-right-

1. กรนพซ, รายงานลดเพอเพม (Less is More). 5 เมษายน 2561. www.greenpeace.org/thailand/publication/2989/less-is-more/

2. Climate Change Management and Coordination Division Office of Natural Resources and Environmental Policy and Planning, THAILAND COUNTRY PROGRAMME ON CLIMATE CHANGE. 2560. http://gcf.onep.go.th/wp-content/uploads/2019/02/tcp_04122017.pdf

3. บณฑตวทยาลยรวมดานพลงงานและสงแวดลอม มหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลา ธนบร, การจดทำาบญชกาซเรอนกระจกของประเทศไทย. เมษายน 2553. https://wedocs.unep.org

4. IPCC, SPECIAL REPORT: Climate Change and Land. https://www.ipcc.ch/srccl/

1. เครอเจรญโภคภณฑ, เครอเจรญโภคภณฑประกาศขบเคลอนระบบตรวจสอบยอนกลบถงแหลงทมาของวตถดบในทกขนตอน จบมอภาครฐ ภาคเอกชนแกไขปญหาหมอกควนภาคเหนอ อยางยงยน. 17 มถนายน 2558. http://www.cp-enews.com/news/details/cpnews/594

2. GISTNORTH, การเปรยบเทยบการกระจายตวทางพนทของละอองลอย ระหวาง 1-15 มนาคม ของป พ.ศ.2561, 2562 และ 2563. 2563. https://www.facebook.com/gistnorth/photos/a.284257581766607/1336195403239481

3. กลมระบาดวทยาและขาวกรอง สำานกงานปองกนควบคมโรคท 1 เชยงใหม, รายงานสถานการณผลกระทบจากหมอกควน ภาคเหนอตอนบน, รายงานเฝาระวง. http://1.10.141.27/epidpc10/list_report.php?item_id=6

2. กรมควบคมมลพษ กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม, แผนปฏบตการปองกนและแกไขปญหาหมอกควนภาคเหนอ ป พ.ศ. 2560. http://infofile.pcd.go.th/air/northair_actionpln20170207.pdf?CFID=2437604&CFTOKEN=22218289

3. ไทยพบลกา, ปญหาทซอนในหวงโซอาหาร ปลาปน ขาวโพด หมอกควน นำาทวม (ตอนท1): ขาวโพดเลยงสตว การแกปญหาหรอมายาคต. 10 เมษายน 2558. https://thaipublica.org/2015/04/maize-crop-cycle-4


ประเทศไทย

1371 ชน 1 แคปปตอลแมนชนถนนพหลโยธน แขวงพญาไทเขตพญาไท กรงเทพฯ 10400 โทร +66-23571921 แฟกซ [email protected]

http://www.greenpeace.or.th

ภาพปก:© Thitipan Pattanamongkol / Sarakadee magazine

ข้าวโพด · 2020-05-26 · maize, land use change, and transboundary haze pollution...

Documents