1

మూడవ సంకలనం

కథామాలతి 3

నిడదవోలు మాలతి

2

© నిడదవోలు మాలతి

జుల ై 2011

హకుులు రచయితవి. వివరాలకు ఇమెయిలు ద్ాారా రచయితని సంప్రద్ ంచవచచు.

1

విషయసూచిక

గల్పికలు, స్కెచసె్

విషయసూచిక .................................................................................................................. 1

1. బ్రో కరు శేఖరు ................................................................................................................ 3

2. రాద్ధ ాంతాంపకై స్ిద్ధ ాంతాం ................................................................................................... 5

3. వకుళాదవేి డెైర ీ............................................................................................................. 7

4. నేటి విద్ారుు లు .......................................................................................................... 10

5. ఓటుకోసాం .................................................................................................................. 13

6. “ఋణ్నుబ్ాంధ రూపణే ...” ......................................................................................... 18

7. అసహజాం ................................................................................................................... 24

8. మాతోటలో .................................................................................................................. 29

9. గారాబ్ాం...................................................................................................................... 36

10. ముగధ ....................................................................................................................... 42

2

11. అవేద్ాలు ................................................................................................................ 50

12. జీవాతువు ................................................................................................................ 62

13. జీవనమాధురాాం ....................................................................................................... 75

14. ఎదురు చూస్ిన రూపాం! ............................................................................................ 94

15. మాంచుదబె్బ ........................................................................................................... 109

16. ఉదేేశాలు మాంచివే! .................................................................................................. 120

17. ప్ాోపత ాం ..................................................................................................................... 130

18. నిరుదయ ాగి ఉదయాగాం ................................................................................................... 138

19. గుణ్లూ, దయషాలూ .................................................................................................. 144

20. ఆడమనసు ............................................................................................................ 157

21. విషపుిరుగు .......................................................................................................... 165

22. మామూలు మనిష ి................................................................................................. 174

23. మా మే స్్త ీతవమ్ ...................................................................................................... 187

24. కాశీరతనాం .............................................................................................................. 193

3

1. బ్రర కరు శేఖరు

“ఫీజు కట్టడానికి అరథరూపాయి తకుువొచిుంద్ . క ంచ ం నీదగ్గిరుంట్ే ఇదూూ , మళీ్ల రేపిచచుస్ాా నచ,” అన్ాాడు శేఖరు బ్రతిమాలే సారంతో.

“అరథరూపాయి!ే న్ాదగ్గిర లేద్చ,” అన్ాాడు గ్ోప ీతన నిససహాయతని వలీెడి చచసూా . “ఇహ ఇవాళ పేరు క ట్ేటస్ాా రు.”

శేఖరుకి ద్ాద్ాప్ు ఏడుపొ సా్్ ంద్ . “మీఅనాయయని అడిగ్గతచన్ో?” “అనాయాయ? తనాకుండా వుంట్ ే చాలు, ఇచిునంత. నీ హాబీ వుండన్ే వుంద్ కద్ా

బ్రర కరేజి,” అన్ాాడు గ్ోప.ీ “ఏం పటె్టట బ్రర కరేజి?” అన్ాాడు శేఖర్ నిసపృహగ్ా. గ్ోప ితప్పకుండా స్ాయం చచస్ాా డు

అనచకున్ాాడు వాడు. ఎలాగ్ ైన్ా స్ాయం చ యాయలనచకున్ాాడు గ్ోప.ి “ఉండు, అడిగ్గచూస్ాా నచ న్ానాగ్ారగని,”

అంట్ూ లోప్లికి వెళీ్లన గ్ోపీ అట్ేటకాలం వయరథం కాకుండాన్ే దవడ తడుముకుంట్ూ వచాుడు. మొహం చూసి వెళీ్లప్ బ్ర తునా శేఖరగా ఆప ి గ్ోపీ, “ఇంద” అంట్ూ మబ్ుురంగు పెనచా ఇచచుడు.

వాడిఉద్చూశ్యం గరహ ంచిన శేఖర్, “మీన్ానాగ్ారగకి త లిసేా ?” అన్ాాడు భయంగ్ా. “ఫరవాలేదచలే. ప్ యిందని పొ దచూ న్ేా చ పేపశానచ. ఇంకోట్ట త స్ాా నన్ాారు,” అన్ాాడు

గ్ోపీ. 000

ఆ స్ాయంతరం గ్ోపతీండిర “ఇదచగ్ో, ఇద్ ైన్ా జాగరతాగ్ా వాడుకో,” అంట్ూ మబ్ుురంగు కలం చచతులో పెడుత ంట్ే నిరాఘ ంతప్ యాడు గ్ోపి.

4

మరాాడు శేఖరగా “నచవుా పెనచా ఎవరగకి అమాావురా?” అని గ్ోపీ అడిగే్సరగకి, శేఖర్ త లీబ్ర త , “ఎక్సస కయయజ్ మీ. మీన్ానాగ్ారని త లీలేదచరా,”అన్ాాడు.

గ్ోపీ నవిా, “ఫరవాలేదచలే. మరగ తినాగ్ా అడిగ్గతచ ఇవాకప్ తచ ఏంచ యాయలి??” అన్ాాడు.

000

(త లుగు సాతంతర, జుల ై9, 1954)

5

2. రాద్ాధ ంతంపెై సిద్ాధ ంతం

“ఏంవోయ్ ఈమధ్య రచయితవెైప్ యావేం?”

“న్ేన్ా?”

“ఊఁ. మంచి ‘రాద్ాధ ంతం’ రాశావులే.”

“రాద్ాధ ంతం? అవునచ. రాశానచ. అయితచ?”

“అయితచ? ఆ కథలో రాముడిబ్ంధ్చవులు మాయింట్టదగిరున్ాారు.”

“అవునచ. త లుసచ.”

“వాళలీ చద్ వారు. కోప్ం వచిుంద్ .”

“వాళీకా? నీకా?”

“వాళీకే. నీకు గరాంట్. అందచకే వాళీమీద అలా రాసేవుట్.”

“న్ేనచ వాళీమీద రాయలేద్చ.”

“అద్చలే, వాళీవాళీమీద.”

“వాళీవాళీమీద రాయలేదచ. ప్ుచుకాయద్ ంగలు.”

000

“మొనా నీకథ చద్ వేన్ోయ్.”

“సంతోషమండీ.”

“అద్చఁవిట్ోయ్. పేరేీన్ా మారుకుండా అలా రాసశేావ్.”

“పేరుీ మారగసేా మట్ుకు మీవాళలీ గరహ ంచలేరా?”

“ఏమ ైన్ా పేరుీ మారగసేా బ్ాగుండచద్ . ... న్నేచ నిన్ేాం అనడంలేదచ. కథలు రాయడం మంచిద్చ. లేకప్ తచ ఇలాట్ట అన్ాయయాలు అందరగకీ ఎలా త లుస్ాా యి? న్నేనాద్ మారుపమాట్.”

6

“అవున్ెీ ండి. ఎప్పట్టక యయద్ ప్రసచా తమో అప్పట్టకామాట్ ఆడమన్ాాడు కద్ా కవి.”

“అబ్బు, నినచా న్ేన్ేం అనడం లేద్ోయ్.”

ఇంట్ోీ వాళలీ నన్ేా అంట్ున్ాారు. పెైవాళలీ నన్ేా అంట్ున్ాారు. అంతా న్ాద్చ తప్పంట్ారు. అద్చద్ో కథ జాా ప్కం వస్్ా ంద్ . నిదరప్ తునా రచయితిరకి కథాన్ాయకుడు స్ాక్షాతురగంచి రచయితిరని నింద్ ంచాడట్ తనక ే అనిా కష్ాట లు పెట్టటనందచకు. పెైగ్ా తనకి ముగుి రాడపిలీల తైచ ఆరుగురని రాసి రచయితిర అసతయప్రచారం చచసిందని. అలాగ ఉంద్ ఇద్ . అసలువాళలీ ఏఁవీ అనలేదచ. మధ్యవాళీకి ఎందచకు బ్ాధ్? అసలు హెడిడ ంగుపెైన ఎడంచచతి వేప్ు మూల మూడక్షరాలలో ప్రకట్టంచబ్డిన “గలిపక” కనిపించలేదూ?

ముకోుట్ట ఆంధ్చర లలో ఏ ఒకుడికీ ప్ లిక లేకుండా రాయడం కషటమే. అందచకే ఒక సిద్ాధ ంతం చచసచకున్ాా. “ఇహమీద ఏద్ ీ సూట్టగ్ా తచలుక, ముంచక, మధ్యసథంగ్ా న్ాన్ాులి” అని!

000

(గమనిక. ద్ీనికి ముందచ “రాధాూ ంతం” అని ఒక గలిపక రాసేనచ. ద్ానికాపీ న్ాదగిర లేదచ. కానీ ద్ానిమీద వాయఖాయన్ాలు వచిునతరవాత ఇద్ రాయడం జరగగ్గందనామాట్!)

(త లుగు సాతంతర సపెెట ంబ్రు 3, 1954)

7

3. వకుళాద్చవి డ ైరీ

డ ైరీ రాయడం పరా రంభంచానచ. అబ్ద్ాధ లు ఆడకుండా ఉండడానికి ఇవాళ ఎం.ఐ. (మోరల్ ఇన్సస ట్రక్షన్స) కాీ సచలో

మేష్ాట రు ఒక ఉపాయం చ పాపరు. చినా ప్ుసాకం కుట్టట అందచలో ఆడని అబ్ద్ాధ లనీా వరా సి, అద్ కాీ సచలో ప్రతిస్ారీ చదవాలిట్. అంట్ే ఇంక ప్ుపడూ మళీ్ల ఇలాట్ట పొ రపాట్ు రానివానూ అని అనామాట్.

అబ్ద్ాధ లప్ుసాకం కుట్టట అమలోీ పెట్ాట నచ. విశేష్ాలేీ వు. అనాయయదగిరుాంచి ఉతారం వచిుంద్ . మూడువారాలోీ వసచా న్ాానని. ఏడురోజులుాంచి డ ైరీసంగతి మరగుప్ యిేనచ. రేప్ు అనాయయ వస్ాా డు. మావద్ న

పినతండిర చినాక డుకుని తీసచక ని వచాురు వద్ నని తీసచక ళీడానికి. ఆశ్ురయంగ్ా వుంద్ వద్ న ఇంకా ఇంట్టక ి రాకముంద్చ తీసచక ళీ్లప్ తారు కాబ్ర లు! అలా అయితచ సేటషన్ోీ న్ ేకయరోువలసింద్ ...

వచాురు అనాయాయ వద్ న్ా. ఇలుీ చినాద్ . కింద ర ండుగదచలయ, మడేమీద ఒక గద్ీ ...

ఇరుకయ, చికాకయ, పెైగ్ా వాన. భోజన్ాలయిేసరగకి 12 గంట్ల ైంద్ . అమాక ైతచ ఏకాదశి. మేం గ్గలగ్గలాీ డపి్ యిేం. మరగ 10

గం. క ట్ేటసరగకి చచతులు కడిగ్ేసే అలవాట్ు. ఇవాళ కయడా ప్న్ెా ండచ. అమాకి ద్ాాదశి శోష వస్్ా ంద్ . పెైగ్ా “న్ాకోసం మీరంతా

ఎందచకు ఉండడం, భోంచ యయలేదూ?” అంట్ూ సన్ాాయిన్ొకుులు న్ొకేు మామగ్ారు. ఎంబ్రా యిడరీవరుు చచసే ఫేరమ్ విరగగ్గప్ యింద్ వద్ న సహాయంతో. అపీల్ లేదచ.

8

అమాకి వంట్ోీ బ్ాగులేదచ. మావద్ న మనేమామకోడలితరఫువాళలీ ట్ వచాురు. వాన్ొకట్ీ, ఇలయీ ఏరూ ఏకం చచసూా .

మేడమీద గద్ వద్ న ఆకరమంచచకుంట్ోంద్ . తనచ కిరందనచంట్ే చినానాయాయ, న్ానాగ్ారూ, మామగ్ారూ, తముాడూ అంతా

మేడమీద్ క ళలీ చచు. ఈ సంగతి తనకి అరథం కాదచ. అమా ననచా చ ప్పనివాదచ. “ఒకురోజులో మాట్ ప్ గ్ొట్ుట కోడం ఎందచకు” అంట్ుంద్ .

వద్ న్ావాళీ చచట్ాట లు వళీె్లప్ యారు. వద్ న పొ దచూ నా కాఫీలయితచ గ్ానీ లేవదచ. మధ్ాయహాం ట్టఫని్స అయితచ గ్ానీ మేడ

ద్ గదచ. క ంచ ం కయడా భయంలేదచ. చ పేపవాడు లేకప్ తచ సరగ. “చ పేా గ్ానీ ఏప్ని చ యాయలో త లీద”నా మనిషి (వద్ న) ఎదచరుగుండా కనిపించిన ప్ని

కయడా చచసదే్ కాదచ. న్నేచ గ్ాీ సచలు పెడితచ తనచ మంచినీళలీ ప్ సచా ంద్ . ముగుి రుాంచి నలుగురు ఆడవారయిసేరగకి న్ాకు కయడా ప్ని తగులోా ంద్ .

అమాకి జారం. వచచు ప్ యి ేచచట్ాట లకి అంత పొ ంత లేనట్ుట ంద్ . అందచలో క ందరగా వద్ నక ికయడా త లీదచట్!

న్ానాగ్ారు రాజమండీర వెళాీ రు. మామగ్ారు కయడా అనకాప్లీి వళెాీ రు (బ్ాగుండదని కాబ్ర లు). ఆయనక డుకు మాతరం ఉండపి్ యాడు.

న్ాకు చికాకు కలిగ్గంచచవి ర ండు. మొదట్టద్ న్ేనచ చచసచా నాప్నిమధ్యలోకి వద్ న రావడం, ర ండోద్ న్ా కాగ్గతాలయ, ప్ుసాకాలయ తియయడం ... తియయవదూని వద్ నతో చ ప్పలేక చచచుద్ానిా.

ఆబ్ధాధ లప్ుసాకం నిండిప్ త ంద్ , విసచగే్స ిచింపసేేనచ. ఆ మేష్ాట రు వెళీ్లప్ యారు మరగ. ఇవాళ అకుతో ద్ బ్ులాడచనచ ననచా “చ ల ీ మాా” అన్ొదూని. లేకప్ తచ ప్నిమనిషికీ,

పాలమనిషికీ, వద్ నకీ అందరగకీ చ ల ీ మాన్నే్ా?

న్ానాగ్ారూ, వాళలీ వచచుశారు. అమాకి ఉషణం ఎకుువయింద్ . “న్ేన్ొండుతాన్ేీమాా, ఇవాళ” అన్ాానచ వండనివాదని త లిసే.

9

“తీరుతాయిలే ఆ సరద్ాలయనచ,” అంద్ అమా. పిలీలంట్ే తలుీ లకి అలా అనిపిసచా ంద్ కాబ్ర లు!

వద్ న పొ డిచచసేట్ుట చూసూా ంట్ుంద్ ఎందచకన్ో? “ఏం, చూడకయడద్ా?” అంట్ుంద్ . “చూడకయడదని కాదచలే” అని నసిగే్సి, నవేా సి అకుణుణ ంచి లేచిప్ యిేనచ. తనచ గరహ సేా బ్ాగుండునచ ఇలాట్టవనీా.

ఇవాళ చినా తమాష్ా జరగగ్గంద్ . బ్ాబీీ స్కుట్ు డ రసచసలో వీధ్చలోీ తిరుగుతున్ాాడట్. రోడుడ మీద నిలబ్డి మాఅనాయయ మామగ్ారు కనిపించారట్. వీడచమో “సేటషన్స ఎకుడో త లీదచ కాబ్ర లు. రండి చూపసి్ాా ” అన్ాాడట్. మరగ యుగ్ాలయ జగ్ాలయ ఎవరు భరగంచగలరు? అంట్ుంద్ అమా.

మా అమామాా తాతగ్ారూ అమాని చూడడానికి ర ండురోజులు ర ైలోీ ప్రయాణం చచస ిఇంట్ోీ ఒకుప్ూట్ ఉండచవారుట్.

అనాయాయ, వాడిమామగ్ారూ చ ప్పకుండా సినిమాకి చ కేుస ిరాతిర ప్ద్ గంట్లకి తాపీగ్ా భోజన్ానిక చాురు. మధ్య మేం మాడ ి చచాుం. ఇహ అప్ుపడు ఉప్న్ాయస్ాలకి తగులుకున్ాారు. శ్రరయుతులు “కట్ాాలు ప్ుచచుకోకయడదచట్”. బ్ాగ్ాన్ే వుంద్ . కానీ బ్హుమాన్ాలయ పెళీ్లలో చద్ వించచ కట్ాాలు కయడా ప్ుచచుకోరట్. మావద్ న క నిా ప్ుసాకాలయ, గ్ాీ సచలయ చూపించింద్ మళీ్ల! బ్లవంతాన ఇచిు వళెాీ రట్. బ్హుశా చినాచినావి ప్ుచచుకోరు కాబ్ర లు. డాబ్ు, బ్హుమాన్ాలు మనక ి లేవనీ, క నచకోులేమనీ ఇస్ాా రేమట్ట? ఈమాట్ు ఏవెనై్ా చూపించినప్ుపడు అడిగ్ేస్ాా నచ.

అనాయాయ వద్ న్ా అందరూ వెళీ్లప్ యారు. ఇంకేమీ కనిపించడంలేదచ డ ైరీకి. 000

(త లుగు సాతంతర. జూన్స 24, 1955)

10

4. న్ేట్ట విద్ాయరుథ లు

ద్ కుుమాలిన రోడుడ అనచకుంద్ తొమాద్ోమాట్ు ఈద్ారగ తప్ప మరోగతి లేని వలీిక. నిజానికద్ ద్ కుుమాలిన రోడుడ కాదచ. ల కుపెట్టదగ్గననిా కారుీ నడుస్ాా యి ఆ

రోడుడ మీద. ల కులేననిా కాళలీ నడుస్ాా యి ఆ రోడుడ మీద్చ. ఆ రోడుడ కి ఇరుప్కులా గుడసిెలున్ాాయి. ఆ గుడసిెలోీ పిలీలఆట్లకీ ఆడవాళీ

నీళీవాడుకకీ ఆ రోడచడ ద్ కుు. కాలేజీసూట డ ంటీ్కీ, సినీపేరక్షకులకీ, బీచిషికారీకీ ఆ రోడచడ ద్ కుు. ఎదచరుగుండా వసచా నా మునిసిపాలిట్లీారీని ఎదచరోుడానికి ముచుట్ ప్డుతోంద్

వెనకునచనా ఓ న్ాట్ుబ్ండీ. గ్ోలీలాడుతునా పిలీలు ఏద్ో పాట్ అందచకున్ాారు. సెైకిలుమీద వెళా్లనా సూట డ ంట్ు కాలినడకన తల ంచచకుప్ తునా అమాాయితో వెకిలిగ్ా

“కాలేజీక ళలా న్ాాం, ద్వీించచ తలీీ” అన్ాాడు. అనాతరవాత ఘనంగ్ా ఆ పలీిమొహంలోకి చూశాడు.

వెనకసటీ్ులోని వెధ్వ “మగ్ాళీతో మాట్ాడాడ నికి భయమా?” అంట్ున్ాాడు. ఎనిా కుకులరగసేా న్ాకంే అని ధ్ీమాగ్ా స్ాగ్గప్ యిే మతచాభంలా నడిచి ప్ త ంద్ ఆ

అమాాయి. చకచక నడుసచా నా ఆ అమాయి సెైకిలు వెళీ్లప్ యాక ఓక్షణం ఆగ్గంద్ . సెైకిలువాలాని

చూడాడ నికి కాదచ, ద్ కుు తోచక, ముందచనా కారూ వెనకునా బ్ండీ ఓ ద్ాన్ొాకట్ట ద్ాట్ేవరకయ.

ఆగ్గన అమాాయిని చూసచా న్ాాడు సెైకిలుమీద వెనకసీట్ులోని వాడు కులాస్ాగ్ా ఇకిలిసూా .

11

అమాాయికోుప్ం వచిుంద్ . చదచవుకున్ాా సంస్ాురంలేని వెధ్వలు అనచకంద్ కసిగ్ా. అనచకున్ేలోప్ున కారు

ద్ాట్టప్ యింద్ . అనచకున్ాాక అమాాయి ముందచకి స్ాగ్గంద్ . ముందచవాడు వాడచ అయివుంట్ాడు. వాడిచ ల ీ లే కాబ్ర లు కాలేజీలో చదచవుతోంద్ ట్. ద్ానిా ఎవరేన్ా ఇలాగ్ే అంట్ ేవాడిక లా వుంట్ుంద్ో? రాసెుల్. మాట్ాడక, మాట్ాడక వాడితోన్ ేమాట్ాడాలి.

కాలేజీ వచచుసింద్ . కిళీ్లక ట్ుట దగ్గిర ముగుి రు వెధ్వలు వధె్వదరాీ వొలకబ్ర సూా సిగర ట్ కాలుసచా న్ాారు.

ఇంట్టదగిర ప్సచా లున్ాా పెైక చచుసరగకి దరాీ . ఏమట్ో వాగే్డ కడు. మగ్గలిన ఇదూరూ నవేారు. తననిగురగంచచ కాన్ోప్ు, తిని కయరుున్దే్ీనచ, త గ వాగే్ద్ీనచ. ఆ చారలచొకాువధె్వ కల కటరాఫీసచలో గుమాస్ాా క డుకుట్. గే్ట్ుదగ్గిర మరో వెధ్వ నించచని వున్ాాడు. అందరూ వెధ్వలే. గే్ట్ుదగిరగవాడు మాతరం పలేలేదచ. మ లీిగ్ా వినయంతోనూ విధ్చయతతోనూ అడిగ్ేడు, “మీద్ ఆరాట ా సెైన్ాస అండీ” అని.

వొళలీ మండపి్ తునా వలీికకి ఇంకా మండింద్ . నీక ందచకు అంద్ామనచకుని పెద్ మలు విపిప న్లే చూసూా , “సెైన్సస,” అంద్ .

“స్ారీ,” అన్ాాడతనచ వనెకిు తగ్గి . ముందచకు స్ాగ్గప్ తునా వలీిక అనచకుంద్ “స్ారీ ఎందచకు, అణకువ చూపినందచకా”

అని. అంతట్టతో అయిప్ లేదచ. వెయిట్టంగ్ రూందగ్గిరక చచుసరగకి తనకాీ సచవాడచ మరొకడు ఓ కాయితం ప్ట్ుట క చచుడు.

అందచలో “ఓట్ ఫర్ ...” అని ఉండి వుంట్ుంద్ . “స్ారీ” అన్ాాడతనచ ఆ కాయితం అంద్ సూా .

“మీరేం న్ాకు రగకమ ండ్ చ యయకురీేదచ. న్ాకు త లుసచ ఎవరగకి ఓట్ు వయెాయలో” అనలేదచ. కానీ కాగ్గతం విసచరుగ్ా తీసచకుని అలా అని ఉంట్ే బ్ాగుణుణ అనచకుంద్ . వీళీకి ఓట్ు వయెాయలి. ఆడపలీిని గ్ౌరవించడం తచలీదచ కానీ వీడికి ఓట్ు వెయాయలి. కాీ సచలో గ్ోల చచసినవాడిన్ోరు ముయయలేరు కానీ న్ేనచ ఓట్ు వయెాయలి.

12

తల ంచచకు తనద్ారగన ప్ తునా మనిషిని చూసూా ఊరుకోలేరు కానీ ... కానీ ... ఇవనీా మనసచలో అనచకుంద్ . ముఖాముఖీ అడగలేదచ. తనఓట్ు ఎవరగకీ

వెయయలేదచ. అంతమాతార న ఎవడో ఒకడు గ్ లవక మానలేదచ. వలీిక ఓట్ు వయెయలేదని త లిస ిగ్ లిచినవాడఅినచచరులు గే్లి చ యయదలుచచకున్ాారు. ఆమ నడుసచా ంట్ ేజీతం ఇవాకప్ యిన్ా పాడమని కోరకప్ యిన్ా ల ఫ్ుట ర ైట్ంట్ూ కదం

పాడస్ాగ్ారు. ఆమ చచట్ూట వునా గ్ాలినీ ప్కునచనా గ్ోడనీ ఎదచరుగ్ా ఉనాగ్టే్ునీ “నీ ఓట్ెవరగకి?” అని అడుగుతున్ాారు.

వలీిక ఊరుకుంద్ . అరగచి చావనీ అనచకుంద్ . మరోరోజు “అదచగ్ోరోయ్, మధ్చబ్ాల” అన్ాాడు.

వొళలీ మండ,ి ప్ళలీ గ్గట్టకరగచి వనెచతిరగగ్గ చూసింద్ వలీిక. పెదూవిగ్ా వునా కళలీ ఇంకా పెదూవయియేి. “ఎవడరా ఇడయిట్, ఏమట్ట పలేుా న్ాావు?” అంద్ . ఆశ్ురాయరథకాలాీ నిలుునా నలుగురు ఇడియట్స లోనూ ఏ ఒకుడూ ముందచకి రాలేదచ

న్ేనూ పేలుా న్ాానంట్ూ! 000

(త లుగు సాతంతర, జుల ై8, 1955)

13

5. ఓట్ుకోసం

“నచవుా పెరసిడ ంట్ుగ్ా ఎందచకు కంట్ెసచట చ యయకయడదూ?” అంద్ శ్శిరఖే. “అవునచ ఎందచకు చ యయకయడదూ?” అన్ాానచ ఆలోచన నభయిసూా . “ఫన్స కాదచ. నిజంగ్ాన్ే చ యియ. న్ేనచ ప్రప్ జ్ చచస్ాా నచ”. “నీఓట్ు గ్ాయరంట్ీ అని త లుసచలే. మరొక ఓట్ు ఏద్ీ?” “మరొక ఓట్ు ఏమట్ట?”

“నచవుా ప్రప్ జ్ చచస్ాా వులే. సెకండ్ చ యయడానికి మరొక ఓట్దే్ ?”

“ఇనీీరగయారగట్ీ కాంపెీ క్సస ఫీలవకు.”

ఆ రోజే మధ్ాయహాం అహలాయద్చవి ర ండు రూపాయల డిపాజిట్ తో (వాసాకవితకోసం) సహా న్ామన్ేషన్స ద్ాఖలు చచసేశానచ. అరుణాద్చవి కయడా కంట్సెచట చచసచా నాట్ుట త లిస ిక ంచ ం భయంలాంట్టద్ వసేింద్ . ఆమాట్ే శ్శితో అంట్ే “న్వెర్ మ ైండ్” అంద్ .

కాన్ాాసింగ్ భారీఎతుా న ఏరాపట్ు చచసింద్ శ్శిరఖే. ఆఖరగకి ఆ ద్ బ్ుతో ఊళలీ అందరూ కయడా రగజల్ట కోసం ఎదచరు చూడస్ాగ్ారు. “ఫలాన్ా లేడీస్” కాలేజీకి ఎవరు ప్రసిడ ంట్ అవుతారో అని. క ందరగదృషిటలో శ్శిరేఖ ేకాండిడచట్ గ్ా గురగాంప్బ్డింద్ . తరవాత అలాట్ట ప్రమాదం జరగకుండా జాగరతా ప్డాడ ం అనచకోండి.

ఇంక క న్ాలుగురోజులు ఎలక్షన్స వుందనగ్ా ఆద్ వారం మధ్ాయహాం శ్శి వచిు, “ఓమాట్ు కలపలతని కలుసచకోడం మంచిద్ . షకిారుగ్ా వెళీ్ల వద్ాూ ం” అంద్ .

“కలపలత ఎవరు?” అన్ాానచ. “ఫసిటయర్, లే చ పాా , ప్ద” అంద్ వగరుసూా “తనవలీ పాతిక ఓట్ుీ సచళలవుగ్ా

వచచుస్ాా యి.”

“ప్ద, సాంతకారు కయడా వుంద్ ,” అన్ాానచ. (న్ాద్ కాదచల ండి!)

14

“ముందచ రుకిాణిదగ్గిరగకి వెళాూ ం. తనకి త లుసచ వాళీ్లలుీ .”

“రుకిాణి మనతో వసచా ంద్ా?” అన్ాానచ. “ఏం?”

“రుకిాణి మన అపొ న్ెంట్ రగలేషన్సస కద్ా” అన్ాానచ. “ఆఫ్ాట రాల్! ఈ చినావాట్టకి రగలేషన్సస గ్గలేషన్సస అని ప్ట్ుట కయురుుంట్ారేమట్ట?

ఇందచలో పదెూ కలిస్ొ చచుద్చముంద్ కనక.”

“లేకప్ తచ ఏ ఎసెంబీీకో అయితచ మనవాళలీ అమూలయమ ైన ఓట్ు దచరగానియోగం చచస్ాా రంట్ావా?”

“కాదచ మరీ. అకుడ బ్ంధ్చపీరతి చూపిసేా ఏద్ో లాభం,”

“ఆ మాట్ా నిజమేలే. ఇప్పడలాగ్ే జరుగుతోంద్ . మనిషి న్ాయయాన్ాయయాలు ఆలోచించడు సాలాభం చూసచక ని ఎందచకన్ో,” అన్ాానచ.

శ్శికి ఎవరగమీద విసచగే్సింద్ో , “మనపాట్ట త లివి లేక” అంద్ . ప్ స్ాట ఫీసచ ద్ాట్ేక మూడో సందచలో ప్సచప్ుమేడట్. తీరా అకుడిక చచుసరగకి డ ైలమాలో ప్డాడ ం. కుడివేప్ు మడేా? ఎడంవపే్ుద్ా?

“ట్ాస్ వేద్ాూ ం,” అన్ాానచ. “న్ావనీా న్ోట్ూీ , చ కుులయ,” అంద్ శ్శి. ఆఖరగకి డ ైవైరుదగ్గిర ఇచు పావలా అప్ుప ప్ుచచుకుని ట్ాస్ వసేేా అద్ ఎడంవేప్ు

మొగ్గింద్ . “నచవుా వెళలీ . మేం కారోీ ఉంట్ాం,” అంద్ . మేం అంట్ే తనచ చ ల ీ లిా తీసచక చిుంద్ . ముగుి రం వెళీడమేమట్ని న్ా చ ల ీ లు కయడా

వచిుంద్ . “నచవుా రా. ననచా న్ేనచ ఇంట్రడూయస్ చచసచకోవడమేమట్ట” అన్ాానచ. “ఇంతమంద్ వళీెడమమేట్ట దండయాతరలా?”

15

తప్పనిసరగగ్ా ఒకుద్ాన్ేా వెళాీ నచ. గే్ట్ు త రగచి వరండా గడచిి, హాలు చచరుకున్ాా మానవుల జాడ కనిపించలేదచ ఆ భవంతిలో. బికుుబికుుమంట్ూ వుందద్ .

ర ండంగలలో కారు చచరుకున్ాానచ, “అద్చ కలపలతాద్చవి అంతఃప్ురమయితచ ద్ానికో నమస్ాురం. ప్ద, వనెకిు ప్ ద్ాం. అద్చం యిలుీ ? ద్ యాయలక ంప్యితచ. ఆ యింట్ోీ మనచషులు ఇనిాజిబ్ుల్ గ్ా కాలిలో తిరుగుతున్ాారు. వాళలీ దయాయలు. నీక లా త లిసిందంట్ావా? ర ండుమాట్ుీ పిలిచానచ. “ఎవరూ?” “వసచా న్ాా”ననా మాట్ల సచా న్ాాయి కాని వసచా నా మనిషజిాడ లేదచ.”

“నీమొహం. న్ేనచ వస్ాా నచ ప్ద.”

“ఉహుఁ. వస్ాా నచ కాదచ. వెళలీ . న్నేచ మట్ుకు మరగ రానచ,” అన్ాానచ. శ్శి బ్లవంతంమీద కుడివేప్ు ఇంట్ోీ కి వెళలీ నచ. ఎవరో ఒకావిడ స్్ ఫాలో కయరొుని

రేడియో వింట్ూ, పేప్రు చదచవుత , ప్నిమనిషికేద్ో చ ప్ూా న్ే ననచా చూస,ి “ఎవరు కావాలి?” అంద్ .

“మస్. కలపలతాద్చవిగ్ారగఇలుీ ఇద్చన్ాండ?ి” “ఇద్ కలపలతాద్చవిగ్ారగలుీ కాదచ గ్ాని లత ఇకుడచ వుంద్ . లోప్లికి రా,” అంట్ూ

ప్నిమనిషికి లతని పిలవమని చ పిపంద్ బ్హు దరాీ గ్ా. న్ేనచ “మీరు” అంట్ుంట్ే, “నచవుా” అంట్ూనా ఆమ అసభయతకి న్ొచచుకున్ాా న్ా

అవసరం కనక అట్ేట ప్ట్టటంచచకోకుండా గుమాంలోన్ే నిలబ్డాడ నచ. “లతా నచవూా ఒకే గూర పా?” “ఏమోనండీ. న్ాద్ ఇకనమక్సస మ యిన్స.”

“ఓహో , నచవూా లతా ఫెరండాస?”

“ఊఁ, ఆఁ, ఫెరండచసనండీ. అంట్ే ఇప్ుపడు న్ేన్ెందచక చచునంట్ ే..”

“ఏద్ో మాట్ాీ డుకోవాలి. అంతచన్ా?”

“పెదూ సీక రట్స ఏమీ కావండీ.”

“అయితచ తరవాత ఎప్ుపడ ైన్ా మాట్ాీ డుకోవచునామాట్.”

16

“ఇప్ుపడు వీలేీ ద్ాండీ?”

“వీలులేకేం. వచచుసచా ంద్ . జస్ట ఎ మనిట్. ఇంతకీ న్ాకు చ ప్పకయడని సీక రట్ లా వుంద్ .”

“చ ప్పనిసేా . ఏంలేదండీ. ఈ ఎలక్షనీలో ...”

“ఏమట్ట? కాన్ాాసింగ్ కా?”

న్ేనచ కయడా అంతగ్ానూ ఆశ్ురయప్ యానచ. నిజంగ్ా కాన్ాాసింగ్ అంత ఘోర అప్రాధ్మని న్ాకు త లీదంతవరకయ.

“అయితచ కమూయనిసచట వా?”

“కాదండీ.”

“పారీటలతో న్ాకేం ప్రమయేం లేదండ.ి”

“ఐ సీ. ఎవరు కాఫీ ఇసేా ...”

తల తిరగగ్గంద్ . కలపలతా వదచూ , కామధ్చనచవూ వదచూ , ముంద్ీవిడని వదచలుుకుంట్ ేచాలు అనిపించింద్ .

“న్ామాట్ విని ఇంట్టక ళీ్లప్ . చదచవుకున్ేవాళలీ చదచవుకనాట్ుట ండక ఇవేం బ్ుదచధ లు? బ్ాగుప్డచ ఉద్చూశ్ం లేదూ? క లిసేా జాన్డెు లేనివాళీకి ఇద్చం జబ్ుు - పారీటలయ, ప్రచారాలయనచ. పెదూవాళలీమో చచ్చు చ డ ీ డబ్ుు త చిు చద్ వి ఏద్ో ఉదధరగస్ాా రనచకుంట్ ే మీరేమో ప్రప్ంచాన్ేా మరమాత్ చచయ సంకలిపసచా న్ాారులా ఉంద్ . నీకు ఎన్ేాళలీ ? నీకు మారుుల నిా?””

ఆ తరాాత తాడ కుడో వద్ లేస,ి కారోీ నచండి, “ఇంట్టక”ి అన్ాానచ నీరసంగ్ా. కారోీ శ్శికి అంతా చ పాపనచ.

“కాలేజీ ఎలక్షన్సస అని చ ప్పలేదూ?” అంద్ . “ట్ెైమవాంద్చ ఎలా చ ప్పనచ?” అన్ాానచ. ఆ స్ాయంతరం అరుణాద్చవి మాఇంట్టక చిుంద్ . మరాాడు కాలేజీకి మామూలుగ్ా

వెళాీ నచ.

17

శ్శి న్ావేప్ు కోరగ్ా చూసూా దూరంగ్ా కయరుుంద్ . తనదగ్గిరగక ళీ్ల “విత్ డరా చచసచకుంట్ున్ాా” అన్ాానచ నవుాత .

“ఏడవలేకప్ యావ్,” అని తనచ ముఖం చిట్టీ ంచి అంట్ుంట్ే న్ాకు నవాాగలేదచ. శ్శి ఒకనిముషం వూరుకుని అంద్ “నినా మనం వెళీ్లంద్ ఎవరగంట్టకో త లుస్ా?”

“ఊఁ.”

“అరుణాద్చవి ఇంట్టకి.”

ఒకునిముషం తనంట్ ే ఏహయభావం ఏరపడింద్ . కవి అంట్ాడు ముందచ దగ్ా, వెనక దగ్ా, కుడిఎడమల దగ్ా దగ్ా అని.

ముఖాముఖీ న్ాతో చ పపి వుంట్ే. ... 000

(త లుగు సాతంతర ఆగసచట 12, 1955.)

18

6. “ఋణానచబ్ంధ్ రూపేణ ...”

“అయితచ ఆ మషనచ ఏమ ైంద్ మామయాయ?” అన్ాానచ భయప్డుత , భయప్డుత .

ఆయన మామయయ కాదచ గ్ానీ పదెూవాళీని పేరు పటె్టట పిలవకయడదచ కనక ... “చంపీశావ్, న్ేనచ మరేుప్ యానచ” అన్ాారు మామయయ. ఏంచ ప్పనచ? “అఖిలభారత కుట్ుట యంతరా ల”చరగతరలో సచవరాణ క్షరాలతో లిఖింప్దగ్గన

ఒక మహదయంతరా నిా ప్ట్ుట కుని, “మరేుప్ యిేనచ” అంట్ుంట్ే. తనస్ొ ముా కాదచ గనకన్ ే తీసచక ళీ్ల ఎవరో చచిుప్ యిన ద్ వాన్స గ్ారగ జవాన్స కి

(చచిుప్ యింద్ జవానచ) ఎరువిచిు తిరగగ్గ చూడకుండా ఊరుకోగలిగే్డు! 000

ర ండు సంవతసరాలకిరందట్ --

తిథ వారనక్షతరా లనీా సమకయడిన ఒకాన్ొక శుభసమయంలో ట్ెలైరు న్ాజాక ట్ుీ పాడుచచస ితీసచక చాుడు.

“ఒక మషనచ క న్ేద్ాూ ం అమాా,” అన్ాానచ. “క న్ేద్ాూ ం,” అంద్ అమా. ర ండురోజుల అనంతరం “మంగళవారం శ్ంకరం మషనచ త స్ాా డు,” అని చ పిపంద్ . న్ేనచ స్్ మవారం వెళీ్ల జాకట్ పసీెస్ త చచుశానచ. మంగళవారం న్ేనచ సూుల్ నించి వచచుసరగకి మషనచ ఇంట్ోీ వుంద్ ! న్ాప్ుట్టటనరోజుకేన్ా

అంత సంభరమం కలగలేదచ! ఆతృతగ్ా మూత తీశానచ! కళలీ తిరగగ్ాయ్! “సెకండ్ హాండా?” అన్ాానచ సహం చచిు.

19

“అయితచ ఏం? మషన్స చూడు,” అన్ాాడు శ్ంకరం గంభీరంగ్ా. మరోమాట్ు చూశానచ. ద్ానికి షట్టలయ, బ్ాబినూ లేవు. హాండ్ వీల్ వుంద్ కానీ ద్ీనికి

ఎట్ాచ్ చ యాయలి. క నిా సూరూస్ లయస్ గ్ా వున్ాాయి. క నిా ఊడ ి రావడమ ే లేదచ. మషన్స అనిపించచకున్ే ఒక ఇనప్డ కుులో అంతకనా ఉండగల లోపాలేమట్ో న్ాకు త లీదచ.

ఎలాగ్ తైచన్ేం, ఆ యంతరా నిా బ్ాగుచచయడానికి ఇచాుం. ప్ద్ రోజులవుతుంట్ే, అద్ మనద్ కాదనీ, ఆ మషన్స గలవారు ఢిలీీ వెళీ్లప్ తున్ాారనీ (అకుడ రగపేర్ చచసవేాళలీ లేరనీ!) యమరీంట్ుగ్ా కావాలనీ మంగళవారం ఇచచుయమనీ ఆ రగపేరర్ కి చ పాపం. ఆదచరాూ మరగ!

“అలాగ్ేనండ”ీ అన్ాాడతనచ వాయపారలక్షణంగ్ా. పెైన వివరగంచబ్డని “మంగళవారం” మూడుమాట్ుీ గతించింద్ . న్ాజాక ట్ పసీెస్

అయితచ ప్ురుగులు క ట్ేటశాయి కయడానచ. “చూడమాా చిట్టటతలీీ! సూులిాంచి వచచుప్ుపడు ఒకమాట్ు అడగవ,ే ద్ారోీ న్ే కద్ా

ఉంద్ ,” అని బ్తిమాలితచ, చ లీి మరీ ఎగ్గరగంద్ , “న్ేనచ వెళీనచ ఆ ష్ాప్ుకి. ఆ రాసెులు మనమాట్ వినిపించచకోడూ! ద్ రగ్ారూ, తమరేానండ ీఅని చ పాపలి. కలకతాా నించి స్ామానచ రావాలంట్ాడు.”

“కలకతాా ఏమట్ే? మాతో జరానీ అని చ పాపడు.”

“ఏమో న్ాకేం త లుసూ!” అంద్ . ప్చిు అబ్దధం. అమాతో న్ఁే చ ప్ుా ంట్ే అద్ వినడం న్నేచ చూశానచ. ఏం చ యయనచ?

కాలగతి ల మాని ఊరుకున్ాానచ. అప్పట్టక ి మషనచమీద అభమానం మూడువంతులు చచిుంద్ .

“మంచి గ్ొడవే తగ్గలించచవోయ్,” అంద్ అమా శ్ంకరానిాచూడగ్ాన్ే. “న్ేన్ేం చచశానండీ?” అన్ాాడు త లీబ్ర త . “ఆ రగపేరరు చూడు ఏం చచసచా న్ాాడో .”

“ఇంతా చచసేా అద్ ప్ని చచసచా ంద్ా?” అన్ాానచ న్నేచ. “చూసూా వుండు. అద్ ఎంత మంచి మషన్స త లాస?”

20

“చాలా మంచిద్ . అసలు అల గ్ాీ ండర్ కి ప్ురుష్్ తాముడు ప్ంపిన ఉతామకానచకలోీ ఇద్ కట్ట.”

“ఇద్చమాట్ గురుా ంచచకో. ఆద్ వారం మషన్స త స్ాా నచ,” అంట్ూ శ్ంకరం వెళీ్లప్ యాడు. సూరయచందచర లు గతులు తప్పకుండా “అనాప్రకారం” ఆద్ వారం మామషనచ మాకిచచుశాడు.

భోజన్ాలు సగం ముగ్గంచి గబ్గబ్ మషనచదగిర చచరాం అంతా. అకుకి కతాిరగంప్ులు వచచు కనక (న్ాకు రావు గనకనూ) అద్ కతాిరగంచడానికీ, న్నేచ కుట్టడానికీ ఒప్పందం అయిప్ యింద్ .

“న్ేనచ ఇద్ తిప్ుపతాన్ే,” అంట్ూ తయారయింద్ ముదచూ లచ లీి. “వీలేీ దచ. వెళలీ . ఆరువలేతొమాద్ వందలఎనభ మైూడుని అయిదచలక్షలఅరవెైమూడు

వేలు పెట్టట హెచిుంచి తీసచకురా,” అన్ాానచ మందలింప్ుగ్ా. “అమ్..మ్...మ్... మా” అంట్ూ అద్ క నడియన్స ఇంజనచలా కయత పటె్టట ంద్ . “స్...స్...స్ ముయియ న్ోరు. నడు అవతలికి. ల ఖులు చ యయకప్ తచ న్ానాగ్ారగతో

చ పాా నచ. త లుస్్ా ంద్ా?”

“అయితచ న్ాకు రుమాళలీ కుట్టటస్ాా వా?”

“నీక ందచకయ రుమాళలీ ?”

“అనీా మాసప్ి యియేి.”

“న్ాన్ెసన్సస. నీదగిర మాయడమేమట్ట? రంగు మారుతుందంతచ. నిప్ుపలోీ వసేేా కాలవు. నీళీలోీ వసేేా న్ానవు నీ రుమాళలీ .”

“అం ...మ్....మ్..” ర ండో ప్రస్ారంతో అకు బ్ాధ్ ప్డింద్ . “అబ్ుబ్భ కుట్టటస్ాా ననకయడద్ా. నచవెాళలీ చంప్కం, వూరగకే చంప్క. న్ేనచ కుట్ాా నచ,”

అంద్ . “చూడు కుట్టటనవి” అన్ాానచ ర ండు అకుముందచ ప్డచసూా . “ర ండింట్ోీ నూ మూడోద్ బ్ాగ్ా వచిునట్ుట ంద్ ”. “అబ్బు. ఇద్ ీఇకుడ కుట్ుట బ్ాగ్ాన్ే వచిుంద్ ,” అంద్ కిరంద మడచిిన అంచచ చూపిసూా .

21

“అవునచ సచమా,” అన్ాానచ. అకుడ అసలు కుట్ుట ప్డన్ేలేదచ! “ఆమాతరం చచతకాదూ,” అన్ేసరగకి న్ాకు అభమానం నిజంగ్ాన్ే ద్ బ్ు తింద్ . “ఊఁ. గీ్తలు గీ్సచకుని చకచక కతాిరగంచచసనిట్ేట? ఇవతల మడత చూసచకోవాలి.

అవతల బ్ాబిన్స లో ద్ారం చూడాలి. ల నైచ తప్పకుండా చూడాలి. సూద్ దగిర ద్ారం చూసేా న్ాన్స కోఆప్రేట్ చచసూా ంద్ . Needle and thread raceకి బ్ాగ్ా పరా కీటసచ అవుతోంద్ . ఎనిా పాట్ుీ ఈ బ్ొ కిుమషనచతో. కతాిరగంప్ులకేముంద్ , మూడచళీపిలీ చ యయగలదచ కత ా ర అంద్ సేా ,” అన్ాానచ. ఎంత క తా పారుట లు వసేిన్ా అద్ సెక ండ్ హాండచ మరగ!

000

మూడు న్ెలలు గడిచిప్ యియేి. ఒకరోజు మామూలుగ్ాన్ే సూులికి వళెలీ నచ. సూులు అయిప్ గ్ాన్ ే మామూలుగ్ా

తిరగగ్గరాగ్ాన్ే మామూలుగ్ా కనిపించచ మషనచ కనిపించలేదచ. “చందరం వచాుడు. అతనికయతురు అద్చద్ో ప్రీక్షక ళలా ంద్ ట్.”

“అద్చద్ో ప్రీక్షకి ఆవిడ వరో వెళలా మనమషనచ ఎందచకు?”

“న్ాలుగురోజులు వాడుక ని ఇచచుస్ాా నన్ాాడు,” అంద్ అమా. ఆవేళ (ఆవేళనించ్చ) మషనచ అవుసరమయిన ప్నచల నిా న్ాకు తట్సిథ ంచచయో ల ఖ్ఖ

లేదచ. గత ర ండు న్లెలనచంచ్చ కనిపించని గలీబ్ులయ, జాక ట్ూీ , రుమాళలీ ఒకట్ేమట్ట అనీానచ. అద్చ కాబ్ర లు మానవన్ెైజమంట్ారు.

బ్రాాషెల్ కేలండరుప్రకారం ఎనిమద్ న్ెలలు గడిచచయి కానీ మామయయల కు ననచసరగంచి న్ాలుగురోజులు అవలేదచ. (ఇట్ువంట్ట విషయాలోీ ఆయనద్ బ్రహాకలపం అనచకుంట్ా!). ఆ తరువాత ర ండుస్ారుీ కనిపించాడు కానీ ఈ విషయం ఎతాితచ “రేప్ు ప్ంపించచస్ాా న్ేీ వ”ే అన్ేవాడు మొహం చిట్టీ ంచి.

ఏద్ో ప్నిమీద ఢిలీీ వెళీ్లన శ్ంకరం ఆ రోజే వచాుడట్. మరాాడు మాయింట్టకి వచాుడు. “అనాట్ుట మషన్ేద్ీ? వరగుంగే్న్ా?”

“వరగుంగ్ కాదచ. వాక్స అవుట్ అయింద్ .”

22

“ఏమయింద్ ?”

“మా చందరంమామయయ లేడూ? ఆయన్ేమో కయతురు కుట్ుట ప్రీక్షక ళలా ందని ఇద్ తీసచక ళీ్ల ఎవరో చచిుప్ యిన ద్ వాన్స గ్ారగజవాన్స కి ఎరువిచాుడట్.”

“అద్చమట్ట?” అన్ాాడు శ్ంకరం ఏం అరథం కాక. “ఏమీ లేదచ. ఇకుణుణ ంచి తీసచక ళీ్లప్ యాడు. అద్ీ ముఖయవిషయం. ఇప్ుపడచమో

అంతట్ట జవాన్స గ్ారగకి ఎరువిచిు తిరగగ్గ ప్ుచచుకోవడమేమట్ని గప్ చిప్ గ్ా ఊరుక న్ాాడు,” అన్ాానచ కసిగ్ా.

“ట్రా జ డయీి ేచచశారు మొతాా నికి,” అన్ాాడు శ్ంకరం వెనకిు జేరబ్డుత . “ఏం?” అంద్ చంప్కం. “అద్ మాద్ కాదచ. మాఅమా తలీి ఎండ్ పనితలీికి కామన్స పరా ప్రీట. అద్చ - ఆ బ్ాబిన్స,

షట్టలయ అనీా పినతలీిదగ్గిర ఉండిప్ యిేయి చినాఫెైట్ లో.”

న్ాకరథం కాలేదచ. ఫెైట్ జరగగ్గతచ కేవలం షట్టలయ, బ్ాబిన్స ఊడద్సీ ి ప్ట్ుట కుప్ వడం ఏమట్ట? ఆమాట్ే అంట్ ేఅతనికీ అరథం కాలేదచ.

“అదంతా న్ాకు త లీదచ. ఇంజినీరుని కనక బ్ాగుచచసచకో అని మనకి పెరజ ంట్ చచసేసింద్ . ఇంతకీ ఇప్పట్ట కథాభాగం ఏమట్ంట్ ే ఆవిడఅమాాయిేమో అద్ కావాలంట్ోంద్ ట్. అకుడ బ్ాగుచచసచకుంట్ాం ప్ంపంిచమని వరా సింద్ .”

“పెరజ ంట్ చచసినద్ తిరగగ్గ తీసచకోవడమేమట్ట?” అన్ాానచ, అంతకన్ాా ఏమీ చ ప్పలేక. “పెరజ ంట్ అంట్ే అద్చ రగపరేు చ యయమని,” అన్ాాడు నవుాత . “అయితచ ఇవాళ స్ాయంతరం ఆయన వస్ాా రు. అడుగుతా,” అన్ాానచ ఏద్ో ఒకట్ట

చ పాపలి కనక. స్ాయంతరం నిజంగ్ాన్ ేమామయయ వచాురు. అరీంట్ ప్నిమీద అమ రగకా వెళీ్ల ఇప్ుపడచ

వసచా న్ాారుట్. అడగన్ా వద్ాూ అని ఆలోచిసచా న్ాానచ. శ్ంకరంకి ఏం జవాబివాాలని కాదచ, శ్ంకరం

వాళీమామాకి ఏం జవాబ్ు చ ప్ుపకుంట్ాడనీ కాదచ న్ాబ్ాధ్ - ఎవరో న్ామరూపాలు

23

త లియనివాళీయంతరం త చిు మేం బ్ాగు చచయిసేా , మరొకర వరో వాడుకుంట్ున్ాారే! ఏమన్ాలి ద్ీనిా?

000

(త లుగు సాతంతర ఆగసచట 26, 1955).

24

7. అసహజాం

తనచ “చదచవుకునాద్ ”. తనచ చదచవుతోంద్ . నడతలో, నడకలో, మాట్లో, నీట్ులో తనచ “చదచవుకునాద్ ”. మనిషికీ మృగ్ానికీ - చదచవుకునావాళీకీ చదచవుకోనివాళీకీ మధ్య గల తచడా తనలో సపషటంగ్ా ప్రతిబింబ్ర స్్ా ందని తన అభపరా యం. తనకి అభపరా యాలు వున్ాాయి. సరామానవస్కభార తృతాంమీద నమాకం వుంద్ . జీవితం అంట్ే నిరుూ షటమ ైన నిరాచనం వుంద్ . తనచ మాట్ త లదచ. ఎవర ైన్ా మాట్ త లితచ సహ సచా ంద్ . మనిషిక ిమేధ్సచసంద్ . కనక మనిషి అసందరభంగ్ా, అసంబ్దధంగ్ా అపరా కృతంగ్ా మాట్ాడవలసని అవుసరం లేదచ అని తన అభపరా యం.

స్ాన ప్ట్టనిద్చ వజరమ నై్ా ప్రకాశించదచ కనక, ప్ంద్ రగ లేనిద్చ లతలు ననలుతొడగవు కనక, బ్ంగ్ారప్పళలీ రానిక ైన్ా గ్ోడచచరుప్ు అవుసరం కనక, ప్రతిమనిషీ మనిష ి కావడానికి పరా థమకవిదయ అవసరం. అందచకన్ ేవిదయలేని ప్నిపిలీ అమాయకంగ్ా మాట్ాడినప్ుపడు తనక ిజాలి వేసచా ంద్ . ద్ానికి లాజికల్ గ్ా మాట్ాడడం న్రేాపలని తనచ పాట్ుప్డంిద్ కాని ఆ యతాం ఫలవంతం కాలేదచ.. ద్ానికి కారణం స్ామాజికవయవసథలో రావలసని మారుప ఇంకో ర ండు తరాలద్ాకా రాదచ అని త లిసపి్ యింద్ తనకి. అంచచత తనచ ఆ ప్నిపిలీకి అక్షరజాా నం కలిగ్గంచచ ఉద్చూశానికి ఉద్ాాసన చ పిపంద్ . కాని ఆ ప్నిమనిష ి ఎంత ప్నికిరానిమనిష్్ త లియజ ప్పవలసిన రోజు వచిుంద్ ఓరోజున. తనచ సాచఛమ నై త లుగులో “త రోపళీ యాస”తో సహా చ పిపన్ా ఆ పిలీ అరథం చచసచకోలేదని ఋజవు చచసచకున్దే్ నం ఆసనామయింద్ .

ఆ ఫలాన్ా రోజున కాలేజీలో ఒక సభ జరగబ్ర తోంద్ . అనిాసభలాీ ర ండు ప్ూలకుండలీయ, ఒక ట్బే్ులు కాీ త , మూడు ప్ూలమాలలయ ఉంట్ే తప్ప జరగని సభ అద్ . కారయనిరాాహకవరిం అదృషటవశాతుా లేక సాశ్కాిస్ామరాథ ాలవలీ అనీా సేకరగంచగలిగ్ారు కానీ ప్ూలకుండలీు ద్ రకలేదచ. ఆ ర ండు అమూలయమ నై వసచా వులక రకయ విశాలమ ైన ఆ

25

మహాప్ట్టణంలో వెతుకుుంట్ూ తిరగగే్ ట్ెైము లేదచ కనక, అనిాట్టకంట్ె దగిరలో అందచబ్ాట్ులో తన ఇంట్టలోన్ే లభయం కనక తనఇంట్టకి జాయింట్ సెకరట్రీ ద్ాసచ వచచుడు.

తనచ కయడా ఆ సభకి హాజరు అయి సభని జయప్రదం గ్ావిసేా బ్ాగుంట్ుందని కయడా సూచించచడతనచ. అంత మరాయదగ్ానూ అసమాతిని త లియజసేింద్ తనచ. నిజానికి తనకి మనసచలో రావాలన్ ే వుంద్ కానీ వొంట్ోీ బ్ాగులేదచ. చాలా విచారగంచదగివిషయం. ప్ూలకుండలీు మాతరం సంతోషప్ూరాకంగ్ా ఆ సభకి అపపివాగలదచ. కాని తనదగిరునావి ఇతాడవిి. చింతప్ండుతో తోమ, బ్రా స్్ తో పాలిష్ పెడితచ తప్ప అవి రాణించవు. తన ప్ూలకుండలీకి ప్ూరగాగ్ా న్ాయయం చచకయరుడంవిషయంలో సహజంగ్ా సంప్ూరాణ ంగీ్కారం త లిపాడు ఆ జాయింట్ సెకరట్రీ. ప్ద్ నిముష్ాల కాలానిా వచెిుంచడానికి అతడు సిదధమే.

అంతసపే్ు అతనచ నించోడం తన మరాయదకే భంగం అని అప్ుపడచ తోచింద్ . చాలా బ్లవంతం చచసేా తప్ప అతనచ కయచోడానికి సమాతించలేదచ. అతనచ చాలా మరాయదసచా డలిా కనిపించాడు తనకి. ఒక కప్ుప కాఫ ీ ఇసేా బ్ాగుంట్ుందని కయడా తట్టటంద్ . అకుడ మొదలయింద్ చికుంతా.

కాఫీ పెట్టడానికి ఇంట్ోీ పాలు నిండుకున్ాాయి. తనచ అంత తొందరప్డి ఆ సదచద్చూశానిా అతనితో చ ప్పకప్ తచ, ఆ మానవుడు వదచూ వదూని ఎంత మొతుా కుంట్ున్ాా తనచ వినకుండా, న్ో, న్ో, యూ మస్ట ట్ేకంట్ూ అనకప్ తచ తనీ చికుులో ఇరుకోుకప్ నచ. కాని జరగగ్గవుండవలసనిద్ానిాగురగంచి వగచి ఏంప్రయోజనం? పెరట్టద్ారగన అతిదగిరగ్ా వునా అయయరుహో ట్ేలుకి ప్నిపిలీని ప్ంప్డం తప్ప చచయగలిగ్గంద్చముంద్ ?

ప్నిమనిష ి కాఫీతో వచచువరకయ అతనిా ఊరగకే కయచోపెట్టడం బ్ాగుండదచ కనక సంభాషణకి ఉప్కరమంచింద్ . ద్ాసచకి మనసచ సంభాషణమీద కాక కాలేజీలో సభాంతరాళమందచ ఇంకనచ జరగవలసిన ప్నచలమీదచనా కారణాన తన్ొకుతచ మాట్లాడుతునాందచన అయిదచ నిముష్ాలోీ న్ే అనిా సబ్ ీకుట లయ సరేా అయిప్ యిేయి. లోప్లుాంచి కాఫీ మట్ుకు రాలేదచ.

26

తన్ే మళీ్ల ప్రస్ాా వన మొదల ట్టట ంద్ . “మనచషులోీ ఎంతట్ట చితరమ నైవాళలీ ఉంట్ారో. మా సరాంట్ు మ యిడుకి వునా మొండతినమూ, తలతికాు, కృతిరమన్ాగరగకతా, కుతరుమూ చూసేా భూమండలం అంతా వెతికిన్ా మళీ్ల ద్ానిలాట్టద్ ద్ రుకుతుందనచకోనచ. ఏద్ నై్ా చ పేా అరథం చచసచకో నిరాకరగసచా ందంతచ. ఆమనిషి తతావం ఆలోచించండి. సరగగ్ాి ప్రతిరోజూ న్ేనచ పొ దచూ న్ేా చదచవుకోడానికి కయరుునాక్షణాన్ే స్ాాన్ానికి నీళలీ సిదధం చచసచా ంద్ . స్ాయంతరంన్ేళ సరీగ్ాి న్ా బ్ాట్నీ రగకారుడ లు ముంద్చసచకయురుున్ేవేళకి చ్చప్ురు ప్ట్ుట కు తయారవుతుంద్ ఊడుస్ాా నంట్ూ. సవాలక్షస్ారుీ చ పాపనచ ఎవర నై్ా వచిునప్ుపడు చ్చప్ురుకట్టట కచచతా మాసని అట్ట మరోచచతా ప్ట్ుట కు తయారవొదూని. కాని ఆ అవతారంలో దరశనమవాడం సరద్ాయిేమో ద్ానికి.”

ద్ాసచ ఏద్ నై్ా అనకప్ తచ బ్ాగుండుదనాట్ుట , “బ్హుశా చచట్ాట ల చచువేళా, మీగద్ శ్భరప్రగచచవళేా అనచకోకుండాన్ే ఏకమవుతామో,” అన్ాాడు.

తన ఊహకి ఆ పాయింట్ు అందలేదచ. “వచిునచచట్ాట లు వెళలీ వరకయ ఆగలేదూ?”

“ద్ానికి ఇంట్ోీ మరేం ప్ని ఉండద్ా?” అనా ప్రశ్ా తట్టటంద్ కాని ద్ాసచ ప్రశిాంచలేదచ. “ఏద్ ైన్ా చినాప్ని ద్ానిచచత చచయించాలంట్ే ఎక్స స్ాట ా ఇచచుకోవాలి.”

ద్ాసచ మరొకస్ారగ నింద్ తురాలిని బ్లప్రగచచ ప్రయతాం చచయకుండా ఉండలేకప్ యాడు. “డబ్ుుకి చాలా ఇబ్ుంద్ ప్డుతోంద్చమో.”

“ఓహ్, న్ాన్ెసన్సస” అన్సే ిన్ాలుకురుచచకుంద్ తనచ. ద్ాసచ వీధ్ గుమాంవేప్ూ, గ్ోడగడియారంవేప్ూ మారగు మారగు చూశాడు. మీట్టంగు

అయిదచ గంట్లకి మొదలు పటె్ాట లి నిరీణతసమయానానచసరగంచి. గ్ోడమీద గడయిారం అయిదచగంట్లు క ట్టట ంద్ . తనకి హఠాతుా గ్ా తట్టటంద్ ఒక కాీ స్ మటే్ తో మాట్ాడడానికి “మా ప్నిమషి” అన్ ే

విషయం ఏమంత మ చుతగివిషయం కాదని. సగిుి తో మొహం కంద్ ప్ యింద్ . “అమాగ్ారూ” అంట్ూ లోప్లిాంచి కీచచగ్ొంతు వినిపించింద్ . ఆ సారానికి ఇదూరూ -

వేరు వేరు కారణాలకే అయిన్ా - తృళీ్లప్డాడ రు. తనచ లేచి ఆ ప్నిపలీి అలా అసహయంగ్ా

27

అరగచినందచకు బ్ుద్ ూ చ ప్పడానికీ, కాఫ ీతచవడానికీ లోప్లికి వెళీ్లంద్ . ఆ పిలీ పాీ స్ు అంద్ సూా ,, తడబ్డుత , వగరుసూా చ పిపంద్ - దగిరోీ వునా మూడు హో ట్ళీకీ ఆ శుభద్ న్ాన శ్లవనీ, న్ాలుగ్ో అతిదగిర హో ట్లు వూరగకి ర ండోచివర వుందనీ. ద్ానికి వునా ఒకుగుండ తోనూ అమాగ్ారగ ఆజాకి విరుదధంగ్ా రగకాహస్ాా లతో రావడం అస్ాధ్యం.

తనచ ద్ాని కంఠసారం విషయంలో ఒకట్ట ర ండు మాట్లు అని, ర ండుకప్ుపలలో కాఫీతో డరా యింగురూములోకి వచిుంద్ . మందహాసం చచసూా ఆలస్ాయనికి క్షమస్ాా రనచకుంట్ానంద్ .

ద్ాసచ మొహమీాద పచెచులయడని పాతగ్ోడలాట్ట నవొాకట్ట విరగస ి మాయమయింద్ . ఒకుగుకులో కప్ుప కాఫీ న్ోట్ోీ ప్ సచకుని, ఆతిథాయనికి కృతజాతలు చ పిప రేస్ లో రనార్ లా గుమాం ద్ాట్ేడు.

ఆ తరవాతిక్షణంలో చినారకం ద్ మీా అయినట్ుట అయి, “ఆహ్”, “ఇద్చమట్ట”, “నచవుా” “నచవుా” వంట్ట రకరకాల శ్బ్ాూ లనీా కలిసికట్ుట గ్ా వినిపించచయి. తనచ కళలీ గట్టటగ్ా మూసచకుంద్ . ర ండు చచతులయ ర ండు చ వులీా ప్రగరక్షించాయి. ఒకు నిముషంసపే్ు అలా నిలబ్డపి్ యింద్ స్ాథ ణువెై. తనచ వులిా తనచ నమాగలిగ్గతచ, “నచవుా ఇకుడిక ందచకు వచాువు?” అని అడుగుతునా మనిషి తన ద్ాసి.

“నచవిాకుడ ప్ని చచసచా న్ాావా?” అని అడుగుతునా మనిషి జాయింట్ సెకరట్రీ ద్ాసచ. మూడోనిముషంలో తనచ గుమాందగ్గిరగకి వచచువేళకి కిందప్డిన ప్నిమనిషిని లేవద్ీస ే

ప్రయతాంలో వున్ాాడు ద్ాసచ. “అద్ ” ప్గ్గలినగ్ాజు పెంకులు ఏరే ప్రయతాంలో వుంద్ . ద్ాసచ కయడా గ్ాజుపెంకులు ఏరుతున్ాాడు వంగ్గ.

“హే భగవాన్స, అర ర , మీక ందచకు శ్రమ. అద్ తీసచా ంద్ ల ండి. న్ ే చ ప్పలేదూ ద్ాని పొ గరు. మీకు త లుసచలా ఉంద్ ఈ మనిషిని.”

ద్ాసచ గ్ాజుపెంకులు అనీా తీససేినట్ుట ప్ూరగాగ్ా నమాకం కుద్ రాక, మ లీిగ్ా తల తాి, “త లుసచ. అద్ న్ాచ ల ీ లు” అన్ాాడు.

28

తనచ గతుకుుమంద్ . కాలేజీలో సరాస్ాధ్ారణంగ్ా తన కాీ సచమటే్ుస ఎందచకు అతనిచచత బ్ ంచ్చలు మోయిస్ాా రో, స్ారథకన్ామధ్చయుడని ఎందచకు అవహేళన చచస్ాా రో ఇప్ుపడు ప్ూరగాగ్ా అరథమయింద్ .

మరాాడు ఆ అమాాయి ప్నిలోకి రాలేదచ. తనచ ఎదచరు చూసనిట్ుట జీతండబ్ుుల కోసమూ రాలేదచ. ఆ స్ాయంతరం ద్ాసచ మామూలుగ్ా ప్ూలకుండీలు ఇచచుయడానికి వసేా కయచోమని చ ప్పడానికి తనచ న్ేరుుకునా విదయలనీా, తన న్ాగరగకత అంతా, సంసుృతి అంతా, తన మనేర్స అనీా కలిసి తనచచత ఒకు ప్లుకు కయడా ప్లికించలేకప్ యాయి. అతని చ ల ీ లికివావలసని ర ండురూపాయలయ అతనికి ఇవాాలో ఇవాకయడద్ో తనచ న్ేరుుకునా సభయత చ ప్పలేదచ.

ద్ాసచ కృతజాతలు చ పిప వెళీ్లప్ యాడు. తరవాత ద్ాసచ కాలేజీలో కనిపించినప్ుపడు అతనిా మీరు అనలేకప్ యింద్ . నచవుా

అన్ ేధ్ ైరయం లేకప్ యింద్ . కథ అసహజంగ్ా ఆగ్గప్ యింద్ . 000

(1955 పరా ంతాలోీ విశాఖవాసచలు మసూన్ా (మండా సూరయన్ారాయణగ్ారు) క ంతకాలం నడిపని విశ్ావీణ ప్తిరకలో ప్రచచరగంప్బ్డింద్ .).

29

8. మాతోట్లో

“ఇదచగ్ో ఇద్చ ఆఖరు, మరగ నీ ఇషటం,” అంద్ అతాయయ అయిద్ోమారు మొకు అంద్ సూా . ఇద్ వరకు న్ాలుగు మొకులు ఆవిడచచతోా ఇచిునవే అద్చ వరసకరమంలో భూస్ాథ పితం

చచసేశాం. తగుమాతరం బ్ాధ్ ప్డాడ ం కయడానచ అలా జరగగ్గనందచకు. అంచచత వసేంగ్గలో ఏమ ైన్ా సరే దక్షణిగ్ాలి మా సంపెంగమొకుమీదచగ్ా వీచాలి అని మేం గట్టటగ్ా నిశ్ుయించచకున్ాాం. ఎందచక నై్ా మంచిదని మాబ్ాబ్ు మరొకమొకు కయడా త చాుడు. ర ండూ కలిప ి న్ాట్ాలి, ఒకవేళ ఒకట్ట చసేా ఏద్ చచిుంద్ో త లీకుండా (ర ండూ చసేా తగువ ేలేదచ.)

ఏద్ నై్ా మేకింగులో వునాప్ుపడు చూడకయడదచ అంట్ుంద్ మా అకు.. అందచకే కాబ్ర లు పదెూవాళలీ వంట్టలుీ మొగవాడు చూడకయడదచ అంట్ారు. ఏమ ైన్ా మా “తోట్ప్ని”లో న్ావంతు మట్ుకు సూప్రగాజనచ. ఎప్పడ ైన్ా తోసేా మాట్ స్ాయం చచస్ాా . అంతచ. గ్ొప్ుపలు తవాడం, నీళలీ ప్ యడం, ప్ురుగు ప్ట్టకుండా చూడడం, ప్ట్ేటక చూడడం - ఇవనీా అకు వంతు. అసలు నిజానికి న్ాప్న్ ేకషటం అని మా అమా చ బ్ుత వుంట్ుంద్ . మరగ మా అకుద్ కాయకషటమూ, న్ాద్ తలతో ప్నీనచ. ఈ సందరభంలో న్నేచ బ్ర ల డు కథలు చ ప్పగలనచ. ఇప్ుపడ ందచకు గ్ానీ ...

మా ఇంట్ోీ బ్ొ పాపయిచ ట్ుీ బ్రహాజ ముడు డ ంకలాీ పెరుగుతాయి మాకు ఇషటంలేదచ కనక. జామచ ట్ూట , సనాజాజి చచిున్ా పంెచలేకప్ యాం. కారణం భూస్ారం అంట్ుంద్ మాఅమా. మా అకు హసామీాద “మాచ డడ నమాకం“ మాకు.

మొతాంమీద సంపెంగచ ట్ుట బ్ాలాపరా యంలో బ్ాలారగష్ాట లు గడిచి “నూనూగు మీసముల నూతా యౌవనం” ప్రవేశించచసరగకి అయిద్చళలీ ప్ట్టటంద్ . మాప్కిుంట్ట మామయయగ్ారగంట్ోీ క తాగ్ా ప్ుట్టటన చిన్ాారగపాప్ అక్షరాభాయసం చచసచకుంద్ . హైెసూులోీ అలీీ బిలీీ తిరగగ్గన న్నేచ యూనివరగసట్ీ సూట డ ంట్ునయాయనచ. మా సంపెంగ మొగి తొడగలేదచ.

30

అందరూ “తొడుగుతుంద్ , తొడుగుతుంద్ “ అన్ాారు. స్ాాతివానకి ముతయప్ుచిప్పలు ఎదచరు చూస్ాా యంట్ారు. మేం మట్ుకు సంపెంగ మొగికోసం ప్డడ వేదన అనచభవెైకవేదయం.

మేం అంట్ ేమా పిరయమ ైన సంపెంగ్గకి ద్ కాపలకులం అనామాట్. మొకుకి ప్శిుమాన స్ాయంతరంవేళ డాబ్ామీద్ా, అప్రాహాం ఆ ప్కున్ే ఉనా చినా క ట్ుట గద్ లోనూ న్ా సిథరనివాసం. ప్ తచ త రుపద్ కుున మా అపాపయమాా, దక్షిణద్ కుున ప్కువాళీ అపాపయమాా ఓ కనచా వసే ి వుంచారు. మొకుకి ఉతారద్ శ్న క తాగ్ా అక్షరాభాయసం చచసచకునా పాప్ స్్ ల్ మోన్ారుు. అట్ువపే్ు మేం ఎవారం చూడరాదచ అనాద్ షరా.

మొకు తాలయకు వేరు మట్ుట కు మా అకు సంరక్షణంలో సద్ా వృద్ ధ పొ ందచతోంద్ . రోజూ పొ దచూ న్ేా చూసేద్ానిా అంద్ నక మానలాీ వంచి. ఎకుడా కనచచూప్ుమేరలో -

అద్చ ఆ క మా చివుళీలో - మొగిలాట్టద్ కనిపిసచా ంద్చమోనని. కనిపంిచచద్ కాదచ. ద్చముడు బ్ొ తాిగ్ా లేడనిపించింద్ ఆఖరగకి. కానీ, ప్సపిిలీలు ప్రతయక్ష ద్చముళలీ అంట్ుంద్ మా అమా. నిజమే కాబ్ర లు. లేకప్ తచ డాబ్ామీంచి న్ాకు కనిపించని మొగి ప్కుపెరట్ోీ ఆ పాప్క లా కనిపించింద్ ? ఆ రోజు మాయింట్ోీ ప్ండుగ చచసచకున్ాాం. అద్చ, మామొహాలు చూసనివాళలీ అలా అనచకుంట్ారు.

చందచర డిలో మచులాగ మాలో చినా సంద్చహం మ రగసింద్ . ఆ ఒంట్రగ మణపి్ూస ఏ ఒకురగకి చ ంద్ాలి? అద్ చిట్ారగ క మాన గగనంలోకి దృషిట స్ారగంచింద్ చూప్రులని ఊరగసూా . అకుద్ నిష్ాుమకరా. న్ాద్ “ప్ుషపవిలాప్ం” రచయిత మనసచ. పాప్ మట్ుకు అద్ తన హకుుభుకాములుగ్ా భావించింద్ . మగ్గలిన ఇదూరు ద్ కాపలకులయ - మా అపాపయమాా, ప్కిుంట్ట అపాపయమాా - క ంచ ం ధ్ ైరయం తకుువరకం వాళలీ .

“తొలిప్ంట్ ద్చముడికివాాలి,” అంట్ుంద్ మామా. “ముందసలు అద్ ప్ూరగాగ్ా ప్ుయయనియయండి,” అంట్ుంద్ అమా. మేం ద్ానిా ప్ుయయవదూంట్ే కద్ా! అయిద్ోరోజు స్ాయంతార నికి మొగి విడచ లక్షణాలు కనిపించచయి. మామనసచలు

కేరగంతాలు క ట్ేటయి.

31

“అయితచ ద్ానిా క యయడం ఎలా?” అన్ాానచ. ప్ుషపంమీద గ్ోరానితచ న్ా మనసచ గ్గలగ్గలాీ డుతుంద్ అని ఇప్పట్టవరకయ ఎవరూ గరహ ంచలేదచ. కానీ ఏమ ైన్ా న్ా సంద్చహం ఓడు కాలేదచ.

మరాాడు త లీవారుఝామున్ే లేచి, స్ాాన్ాద్ కాలు ముగ్గంచి సంపెంగచ ట్ుట కింద సమావేశ్మయాయం. న్నేచ మంచి పొ డుగ్ ైన వెదచరుకరర ప్ంద్ రగలోంచి అమా చూడకుండా లాగే్శానచ. పాప్ వాళీనాయయ ప్ుసాకాలడార యరులోంచి చినాచాకు - చోరదరవయమ ే - తీసచక చిుంద్ . మాబ్ాబ్ు ద్ న్ెకరర తయారు చచశాడు. ఆరునారా, ఏడయిేసరగకి పొ లోమని చ ట్ుట మీద ప్డాడ ం అందరం. గగనమారాి న గ్ాలిలో కులాస్ాగ్ా ఉయాయలలయగుత ఉంట్ే ఆ మొగిని ప్ట్ుట కోడం మాకు తలకు మంచిన ప్నయింద్ . సగం సగం విడుత నీర ండలో నిగనిగలాడుత ంట్ ేన్ాకు నిజంగ్ా ప్ుషపవిలాప్ం జాపిా క చిుంద్ .

“న్ాద్ కయడా కవిహృదయమేమో,” అన్ాానచ స్ాలోచనగ్ా, జాలిగ్ా చూసూా . అందరూ విరగబ్డి నవేారు. హమ్ అంట్ూ బ్ాధ్గ్ా మూలిగే్నచ. అందచకే కదూ “అరసికాయ కవితానివేదనం శిరస ి

మాలిఖ మాలిఖ,” అని మొతుా కున్ాాడు ఆయన్ెవరో .. “మమాలిాలా న్ాశ్నం చచసేా మీకేమట్ట లాభం?“ అన్ాాయి చాకుకి తగ్గలి రాలిన ర ండు

రేకులు. “మీబ్ాధ్ న్ాకరథం అయింద్ లే“ అన్ాానచ మూకగ్ా వాట్టవేప్ు చూసూా . మొతామీాద శ్రమప్డ ి రేకులు రేకులుగ్ా ప్ువాంతా రాలగ్ొట్ేట ం. నిజానికి ఈ

కిరాతకృతయంలో న్ేనచ మనస్ా పాల ి నలేదచ. అంతమాతరంచచత ప్ువుా రాలగ్ొట్టటన కీరగాలో న్ా పాలు న్ాకు రాకుండా ప్ లేదచ.

మరాాడు పొ దచూ న్ేా పాప్ వచిుంద్ . న్ాకింకా నిదరమతుా వదలేీ దచ. “అకుల మూలు ప్ూలు కాతచయి” అంద్ . మూడు! గ్ోీ రగయస్! ″ఎకుడ?″ అన్ాానచ.

32

″మూలు కాతచయి అకుల″ అంద్ చచతులు తిప్ుపత . ″మరగ మీ తప్ తా త తుా ప్ూతింద్ా?″ అన్ాానచ నవుాత . ″తప్ తా త తుా ప్ూతుా ంద్చమతి?″ అంద్ ననచా నిలద్ీసి. ″అబ్ర ు చాలా త లుసే″ అన్ాానచ అట్ేట పెంచకుండా. వారంరోజులు తిరగగే్సరగకి మా చంప్కవృక్షం జత ప్ువుాలు అంద్ ంచచ సిథతిక చిుంద్ .

ప్ంప్కం న్ావంతు. బ్ాగుండదని ముందచరోజు మా అకుకిచచునచ. ర ండోరోజు పాప్కచిాునచ. తరవాతి ఛానచస మామాద్ అంట్ ేనిరుి ణసారూప్ుడయిన ద్చముడది్ . వంట్టంట్ోీ ద్చముడపి్ట్ుట వెనక సంస్ారం స్ాగ్గసచా నా మూషికమహారాజుద్ . ఆ తరవాత అహం బ్రహాాసిా.

ఆర ంజిరంగు చ్చర మీద అద్ాూ లు కుట్టటన నలీబ్లీ జు వేసచకున్ాానచ. నలీని ముఖమల్ చ ప్ుపలయ, కళీకి కాట్ుకా, తలోీ సంపెంగప్ూలు - ఒకట్ీ ర ండూ కాదచ న్ాలుగు పటె్ుట కుని బ్సెసకుుతుంట్ ే ఎంత గరాంగ్ా అనిపించిందనీ ... .. అద్చ అంత గరాం కయడదచ. కాకప్ తచ ఏమని చ ప్పనచ? కుంజరయూధ్ము ద్ోమ కుతుా క సొ్ చిుతచ ఎలాట్ట ఫీలింగులు కలిగే్యో న్ాకు త లీదచ కానీ న్ా సంపెంగ్గప్ూలమీద ఒకు అమాాయి అయిన్ా కామ ంట్ు చ యయకప్ వడం న్ా ఆతాగ్ౌరవానికి గ్ొడడలిపెట్ుట . అంతకంట్ ేఘోరం డపిార్ట మ ంట్ులో ప్ూయనచ అడగడం.

“మీ ఇంట్ోీ ప్ూసయేాండీ?” అన్ాాడు మొహం చింకి చచట్ంత చచసచకుని. “ఊఁ,” అన్ాానచ మామూలుగ్ా. “న్ాకు త చిుయయరండీ?” అన్ాాడు మళీ్ల అవ ేహాసరేఖలు మొహంమీద మ రుసూా ంట్ే. తృళీ్లప్డాడ నచ. హైెరోడ్ కార ప్ు పెట్టట ంచచకునా ఒకాన్ొక మొగజీవికి సంపెంగ్గప్ూల ందచకయ?

“నచవేాం చచస్ాా వు?” అన్ాానచ నవుాత . “మా పిలీకిస్ాా నండీ,” అన్ాాడు త గ సిగుి ప్డపి్ త . వెయిట్టంగూర ంలో ఆడపిలీలందరూ ఒకుమారు గ్ొలుీ మన్ాారు. న్ేనింక అకుడ

వుండడం క్షేమం కాదని మ లీిగ్ా జారుకున్ాానచ ప్ుసాకాలు సరుూ కుని. ఆ స్ాయంతరం ఇంట్టక చచుసరగకి అకుచచతిలో ఓ కారుడ ముకు కనిపించింద్ .

33

“రేప్ు ప్ువుాలు కోయయడానికి ఆరడరుీ లేవుట్,” అని పాప్ చ పిపంద్ . ఇద్ క తా అలవాట్ు మాయింట్ోీ .

“ఎందచకని?” అన్ాానచ క ంచ ం ఆశ్ురయప్ త . “మా ఫెరండు కలకతాా వెళలా ంద్ . సేటషనచలో కలుసచకోమని రాసింద్ ,” అంద్ కారుడ తో

విసచరుకుంట్ూ. “ద్ానికి ప్ూలగుతాీ వెైజయంతీమాలా ప్ట్ుట క ళాా వా?” అన్ాానచ హాసయంగ్ా. “ఏం ప్ట్ుట క ళీకయడద్ా?” అంద్ లాయరులాగ. “న్ాకేం. ప్ట్ుట క ళలీ , అసలు ప్ువుాలు ప్ంపించి నచవుా మాన్యే్”

“తనకి సంపెంగ్గ అంట్ ేచాలా ఇషటం.”

“బ్ాగుంద్ . సంపెంగ్గప్ువుాలన్ాా గ్ొడుడ ఖారం అన్ాా సరద్ా ప్డనిద్ వరు న్ేనూ అమాా తపిపంచి,” అన్ాానచ గుంట్ూరు ఫెరండుని తలుసూా , అమాని చూసూా .

“ఊఁ బ్ాగుంద్చ నీ సరసం. కలాీ కప్ట్ం లేకప్ తచ కనాతలీితో సరసం ఆడమనీ,” అంద్ అమా, మావాద్ోప్వాద్ాలు ప్ండు మరప్కాయప్చుడలిా అనిపించి కావచచు.

మ యిల్ మరో అరగంట్కి వసచా ందనగ్ా తాజా గ్ా అప్పట్టకప్ుపడు కోసి, తడిగుడడలో జాగరతాగ్ా చచట్టట ప్ట్ుట క ళలీ ం ఆ ప్ువుాలు న్ేనూ, అకాు.

ఆ కంపార్ట మ ంట్ు వాళీకోసం సెపషల్ గ్ా వేసేరుట్. చచట్టలయ, ముషిటవాళలీ , మురగకిగుడడలయ - అద్చ చివరగ బ్ర గీ్. గ్ాంధ్ ీ ఇలాట్ట పటె్ెటలోీ న్ ే ప్రయాణం చచసినట్ుట పెదూవాళలీ చ ప్ుా ంట్ ే చాలాస్ారుీ విన్ాానచ. అప్పట్ోీ థరుు కాీ సచలో ఫానచలు కయడా వుండచవి కాదచట్. ఎంత కషటప్డ ి ఉండాలో ఆలోచించచ అన్ాారు పెైన చ పిపన పదెూవాళలీ . మరగ ఇలాట్ట సహప్రయాణీకులు ఆ రోజులోీ ఆయనకి ద్ రగకారా ఎప్ుపడయిన్ా? న్నేచ అడగలేదచ. అలా అడగడం అవిధ్చయతకింద వసచా ంద్ కద్ా!

“ఈ సంపెంగ్గప్ూల వాసనలు ఈ చచట్ట పొ గలమధ్య వింత ప్రగమళాలు వెదజలుీ తున్ాాయి ఉగ్ాద్ ప్చుడలిాగ,” అంద్ మాఅకు సేాహ తురాలు.

34

“జీవితం అంట్ే అద్చ మరగ,” అంద్ పెైగ్ా. నిజమేననిపించింద్ న్ాకు. ఇంతట్ట గుణపాఠం న్ేరగపన మా సంపెంగ చ ట్ుట కి మనసచలోన్ ేధ్నయవాద్ాలరగపంచచనచ.

ప్ద్ రోజులు తిరగగే్సరగకి న్ా వెైప్ు క మాలు ప్ూత అయిప్ యింద్ . ఇద్ కాదచ ప్ని అని మా పాీ సటర్ ఆఫ్ పారగస్ కృషణప్రమాతాతో చ పాపనచ ముపెైీ ఒకు ప్ువుాలు ప్ూసేా న్ాకు ప్ద్ హేనూ ఆయనకి ప్దహారూ అని. ఎలాగ్ ైన్ా ద్చవుడు మంచివాడచ. లంచం ప్ుచచుకుని ప్ని చ యయనివాళీ మాట్ేమట్ట?

సరగగ్ాి ముపెైప ఒకు ప్ువుాలు ప్ూయించి ద్చముడు ద్చముడనినిపించచకున్ాాడు. కాని అనిా ప్ురాణాలోీ లాగే్ ఇకుడ కయడా కీికుు పటె్ేటడు. గ్ోపాలుడు ఎంత నై్ా గడుసచవాడు. తీరా క యయబ్ర తచ సరగగ్ాి ప్దహారు ప్ువుాలే అంద్చయి.

“ఇంత ′లేని వాడివెై′ వున్ాావేమయాయ శ్రరకృష్ాట ! నీ లీలలు మాలాట్ట అలుపలకి అవేదయం కద్ా!” అన్ాానచ న్ా ప్ద్ హేనచ ప్ువుాలయ న్నేచ తీసచకుని, ఒక ప్ువుా ఆ బ్ొ మాముందచ వుంచి. మామా ఉరగమ చూసింద్ .

న్ేనచ న్ాసిా కురాలిా కానని చ పిపన్ా నమాద్ావిడ. ఇంతలో డాబ్ామీద ఏద్ో చప్ుపడు వినిపంిచి గబ్గబ్ా ప్రుగ్ తాా నచ. అనకాప్లీి

బ్ాణాకరరలాట్ట గడకరర ఒకట్ట తీసచకుని అకు అకుడ నిలబ్డ ివుంద్ . “మంద్ారనూన్లెో వసేచకోవచచు కనీసం ఒక ప్ూవయిన్ా క యయగలిగ్గతచ,” అంద్ న్ాతో. సరేనని మరొకమాట్ు మామూలుగ్ా ప్ువుాపాళంగ్ా క యాయలని చూసేం. రాలేదచ.

సరే ప్ూరగాగ్ా విడిప్ తచ మరాాడు చ ట్ుట వూపి రాల ుయొచయచచు అనచకున్ాాం. అద్ీ కుదరలేదచ. పెైన చ పిపన గడకరర తీసచకుని గట్టటగ్ా న్ొకాునచ తొడిమదగిర. మ లీిగ్ా రేకులమీద క ట్ేటనచ. తరవాత గట్టటగ్ా క ట్ేటనచ.

“ఏమట్రార ఏ జనాలోన్ో మీరు కిరాతకులయి ప్ుట్టటనట్ుట న్ాారు,” అమా కిందనించి కేకలేస్్ా ంద్ . “సంపెంగ వేడి చచసచా ంద్ . తలన్ొపిప వసచా ంద్ ...”

ఈ రాక్షసలీలమీద ఏ కరుణశ్రర అయిన్ా మళీ్ల ప్ుషపవిలాప్ం పార్ట ట్ూ రాయొచచచు.

35

(త లుగు సాతంతర.. జూన్స 13, 1959)

36

9. గ్ారాబ్ం

“ఉళళళళ ... హాయిా ... చినిామాపాపాయిని కాయి శ్రరరంగశాయిా ...”

తడిక అవతలినచంచ్చ తారస్ాథ యిలో వినిపిసా్్ ంద్ జోలపాట్. బ్ండవిాడు స్ామానంతా ఇంట్ోీ పటె్ేటడో లేద్ో చూసచకుని వాడికి డబ్ుులిచిు ప్ంపించానచ. కురుక్షేతరంలో ధ్రారాజులా, ఐ.పి. ద్ాఖలు చచసని గృహసచథ లా, వాడిన తోట్కయరకాడలా స్ామానీమధ్య నిలబ్డాడ నచ. న్ాలో న్ాకే సనాగ్ా నవొాచిుంద్ . చినాప్ుపడు మాఅమా న్ాకు జోలపాట్ పాడింద్ో లేద్ో కానీ మ ైన్ారగట్ీ తీరేవేళకి విన్ ేఅదృషటం ప్ట్టటంద్ .

“చినిా మాపాపాయి వచిుంద్ శ్రరలక్షిా రావే .. ఆద్ లక్షీా రావే అమాాయితో ఆడా ...”

దగ్గిరగ్ా వునా పటె్ెటమీద కయరుుంద్ామనా ఆలోచన కయడా రాలేదచ. ఇంట్టకి రాగ్ాన్ే లభంచిన ఈ స్ాాగతానికి ఉబిుతబిుబ్ ైు, ఆ గ్ాతరా నికి అక్షరాలా క యయబ్ారగ నిలబ్డపి్ యానచ. న్ాకు ఇంకా జాా నం రాని రోజులోీ సంగీ్తం మొదలుపెట్ాట నచ. మరాాడచ మాఅనాయయ న్ాదగిరక చిు, “నీసంగీ్తం చరమదశ్నందచకుంద్ . ఇహ స్ాధ్న అవుసరం లేదచ. ఇదచగ్ో బిరుదచ,” అన్ాాడు. గీే్జు పేప్రుమీద అందంగ్ా ద్ ద్ ూన అక్షరాలు న్ాకళలీ మ రగపించాయి. “గ్ానకాకి” అని ఉంద్ ద్ానిమీద. గుపెపడు నచవుాలయ, ప్ురగషడెు నీళలీ అందచబ్ాట్ులో ఉంట్ ే నిలుునాపాళాన ద్ానిా మాప్కిుంట్ట సారలక్షిాకి ధ్ార ప్ స ిఉండచద్ానిా. కాని జరగగ్గవుండవలసనివాట్టని తలుుకుంట్ూ కయరుుంట్ ేలాభం ఏమట్ట? వాచ్చ ఉరగమ చూసింద్ “కాలేజీకి వెళీవా?” అనాట్ుట .

ఉసూరుమంట్ూ పెట్ెటల క ుకుట్ే ప్కుకి లాగడం మొదలు పెట్ాట నచ. ట్ెైమ్ ట్బే్ుల్ ఏమట్ో? ఏయిే పాఠాలయిేయో, ఏం చదచవుకుని వెళాీ లో ... అంతా గ్ొడవగ్ా ఉంద్ . పెైగ్ా సినిమాలో న్ేప్థయసంగీ్తంలా తడికవనెక ఆ మూయజికయు! ఇకుడ న్నే్ేద్ో చద్ వి వెలగబ్ ట్ేటస్ాా నని మాఅమాా వాళలీ ప్ంపించారు.

37

ఉళళళ ... జోలా ... జోలారగ ప్ండ రుప్ు ద్ ండప్ండ రుప్ు ... అమాాయి తాన్ెరుప్ు తనవారగలోన్ా .. అసలు వీళలీ ఈఊరగకి, ఈయింట్టకి వచిు ఎన్ాాళీయింద్ ? ఈ పేట్లో వాళీంతా ఎలా

ఊరుకున్ాారు? ఒక వినాప్ం వంట్టద్చద్ ీ తయారు చచసచకోలేదూ? లేక ఈ మహాఇలాీ లు ప్రజలకోరగకనచ మనిాంచలేద్ా? - ఛ. ఛ. ఈ ఆలోచనలు త గ్ేట్ుట లేవు. వాచ్చ చూశానచ. అరగంట్లో స్ాానపాన్ాలయ, కాలేజీ చచరుకోవడమూ - అనీా జరగగ్గప్ వాలి. హడావుడిగ్ా తువాలయ, సబ్ూు తీసచకుని బ్ాత్ రూంకి అడుగులు ల కుపటె్ాట నచ. సరగగ్ాి యాభ ైర ండు ప్డాడ యి. ఈ ఇంట్టకి సరగహదచూ లోీ ఏ మూలకి వెళీ్లన్ా పెంప్ుడుకుకులా వెంట్ ప్డచట్ుట ంద్ ఆ సంగీ్తం.

ఓస్్ సి కుకాు ఒడ డవారగ కుకాు

మాయింట్టకీ రాబ్ర కే మాకు శ్నివారమూా... శ్భాష్ అనచకున్ాానచ. కాదచ, పెైక ే అన్ాానచ. నిజంగ్ా ఇంత ఇద్ గ్ా జంట్కవులాీ ,

జోడ దచూ లాీ , కారయకారణభావంలా, సంగీ్తమూ స్ాహ తయమూ స్ాగ్గప్ వడం చాలా అరుదచ. ఆవిడ ఎవరో కానీ ... జానప్దస్ాహ తయంలో మంచి అభరుచి కలిగ్గనద్ానిలా కనిపిసా్్ ంద్ . కాదచ, “వినిపసి్్ా ంద్ ”.

ఇంతసపే్ు జరగగ్గన విషయసేకరణ అంతా జోలపాట్లమీద్చ. ఇద్ కనీసం త లుగుకాీ సచక ైన్ా ప్నికి రాదచ. తొమాద్ ీ ఏభ ై అయింద్ . కాలేజీకి చచరడం ఎలా? ఏద్ో కంద్ రీగలప్ుట్ట కద్ లించినట్ుట , ఎకుడో తుఫానచ రేగ్గనట్ుట , భూమ కంపిసచా నాట్ుట , ఏ ప్రళయమో సంభవిసచా నాట్ుట , గుండ లోీ ంచి ఒకట్ ేఆంద్ోళన.

ఎలాగ్ో గద్ కి తాళం వసేి రోడ డ కాునచ. రోడుడ మీద నడుసచా న్ాాన్ే కానీ ఆ జోలపాట్ జలపాతంలా వినిపిసూా న్ే ఉంద్ . మధ్చరుమయిన గీ్తం మళీ్ల మళీ్ల మనసచలో మ ద్ లినట్ుట . హఠాతుా గ్ా న్ాకో అనచమానం కలిగ్గంద్ . ఇంతసేప్ూ ఆ జోలపాట్ ే వినిపించింద్ . నిజంగ్ా ఆ పాప్ నిదరప్ యి వుంట్ ే మేలుక లుప్ు పాడ చచు ఆవేళకి. కానీ ఒకుమాట్యిన్ా ఆపలీి

38

“కుఁయ్”మనాట్ుట వినిపించలేదచ. అసలు అకుడ “మనిషిపిలీ”వంట్ట ప్ద్ారథమేమయిన్ా వుంద్ా అని. ...

మధ్ాయహాం క ంచ ం తలన్ొపిపగ్ా వుండి, ఓ గంట్ కాీ సచ మాన్ేస ి గద్ క చాునచ. నూలుద్ారాలతో గ్ొంతుకురగ బిగ్గంచి, గుండ లోప్ల సూదచలు గుచిుతచ ఎలా వుంట్ుంద్ో అలా ఉంద్ మనసచ.

మాచిట్టటతలీి ఏద్ ? మాకనాతలీి ఏద్ ? మాబ్ంగ్ారం ఏద్ ? మావెలిగ్ారం ఏద్ీ? .. ఇంకా “బ్ూడిదకచిక ఏద్ీ? మాక రగవికారం ఏద్ీ?” అంట్ే ఇంకా బ్ాగుంట్ుంద్

అనచకున్ాానచ. మారాజావారు ఏంచచసచా న్ాారు? బ్హుమాన్ాల వరగకాువాలోయ్? ప్రుగ్ తుా కు రావాలోయ్, ఏంత చాురో చ ప్ుపకోవాలోయ్ ... ఆ ప్ురుషకంఠం విని తృళీ్లప్డాడ నచ. న్ాకేం బ్ర ధ్ప్డలేదచ. “మాకు ఈ ఉతుా తాి బ్హుమాన్ాలేం అకురీేదచ. న్ెలైాన్స గ్ౌనచ కావాలి. త పిపంచమని

చ ప్పవ”ే అంట్ూ ఆవిడ రొకాయిస్్ా ంద్ . “ఇప్పట్టకే అయిదచన్ాాయి. అమాాయిని ప్నీారుప్ సి, ప్ువుాలమీద పెంచచతావా

ఏం?” అన్ాాడతనచ. “పెంచచతచ పెంచచతానచ,” అంద్ ఆవిడ రూక్షణంగ్ా. “అబ్ర ుస్ .. మీరు గమాస్ాా గ్ారగ పాపాయిలండీ. చిట్టట చిట్టట లచిు ... ఉష్ ష్.. నవాంతా

ద్ాచచసచకుంట్ావా?”

నవాడానికయుడా అసహయం అనిపించింద్ న్ాకు. నిజంగ్ా ఆ ముదచూ చ యయడమేమట్ట? ముదచూ చ యయడానిక ైన్ా ఓ తీరూ త నూా ఉండ దూూ ? ఇలా పెంచిన పిలీలేగ్ా చివరకి ఎందచకయ ప్నికిరాని మొదచూ లయిదే్ ? అప్ుపడచమో మరో ద్ారగకోసం పాకులాడతారు - వాళీని న్ాలుగు క ట్టడం, తిట్టడం, తముా తాము తిట్ుట కోడం, - నిజంగ్ా ఆమాతరం ఇంగ్గతజాా నం లేద్ా? లేక వాళీకి గురుా ండద్ా? మళీ్ల కాలేజీసంగతి జాా ప్కం వచిుంద్ . గబ్గబ్ తాళం వేస ి కాలేజీకి

39

బ్యలేూ రానచ. రగక్షాలో వెళీకప్ తచ ట్ెైముకి అందనచ. పిలీలపెంప్కం మాట్ ద్చవుడ రుగు గ్ానీ ల కురర్ కాీ సచలోకి రానివాకప్ తచ న్ేనచ పాడుకోవాలి జోల.

స్ాయంతరం కాలేజీనించి వచచుసరగకి మళీ్ల అద్చ గ్ోల .. అతాా ... అతాా .. తాా తాా తాా పిలుసచా ంట్ే ప్లకరేమండీ, ప్లకరేమండీ ..

వినిపించట్ంలేదూ .. తాా తాా ..”

“అంట్ునాద్ నచవాా? అద్ా?” లోప్లినించి ప్రశ్ా. “అమానా రాజావారండీ వినిపించట్ంలేదూ? భలేవారే. అద్చమాా .. తాా తాా ...”

అంట్ోంద్ మొదట్ట ఆవిడ. వాళలీ చచసచా నా గ్ారాబ్ానికి న్ాకు చిరాకయ, అసహయమూ, వసేింద్ . వాళీ మనసాతాా వనిా

త లుసచకోలేక ఆలోచనలోీ ములిగ్గప్ యానచ. “ద్ీరఘంగ్ా ఆలోచిసచా న్ాావ్,” అంట్ూ నవుాత లోప్లికి వచాురు న్ాచినాన్ాట్ట ట్ీచరు

రమాద్చవి. అప్పట్టకి గ్ానీ ఈ ప్రప్ంచంలోన్ ేవునాసంగతి న్ాకు గురుా రాలేదచ. ఆలోచనలతో న్ామొహం న్ాకే వికృతంగ్ా కనిపిస్్ా ంద్ .

“ఏమీ లేదండీ,” అన్ాానచ. అలాట్ట సమయంలో ఆవిడ ననచా చూసినందచకు సిగుి ప్డుత .

“ఏమండీ, పాలు కాచచరా? పాలవేళ అయినట్ుట ంద్ . రాజావారగ కడుప్ు ఏడుసా్్ ంద్ ,” తడిక అవతల ఆవిడ అంట్ోంద్ .

“వినండి,” అనాట్ుట రమాద్చవిగ్ారగవేప్ు చూశానచ. “న్ాకు త లుసచ వాళీని,” అంద్ ఆవిడ రహసయంగ్ా. కీచచ, కీచచమని వినిపించింద్ ఏద్ో మరబ్ొ మాకి కీ ఇచిు వద్ లినట్ుట అవతలినచండి. “ఒచచు, ఒచచు, ఓంట్మాా, నిన్ెావరూ చూడరూ, ఏలుతుా న్ాావా, .. ఏడవకు, ఏడవకు

వెరగర న్ాఅమాాయిా, ఏడసిేా నీకళీ కారు నీలాలయ ..” బ్ుజీగ్గంప్ుగ్ా పాడుతోంద్ ఆవిడచ. మధ్య మధ్యలో మళీ్ల కీచచమని వినిపించింద్ .

40

“సిగుి లేకుండా అలాగ గ్ారాం చచస్ాా రేం,” అంట్ూ న్ా అసంతృపిాని వెలీడించచనచ సనాని గ్ొంతుతో.

రమాద్చవిగ్ారు నవేారు. న్ాకు చచచుంత సిగ్ేిసింద్ . ఆవిడదృషిటలో న్ేనింకా ఫ్ రుా ఫారం చదచవుతునా

ప్దమూడచళీ అమాాయిన్ే. “ఎలాగ?” అన్ాారు ఆవిజ న్ామాట్కి జవాబ్ుగ్ా. న్ాకు కోప్ం వచిుంద్ . న్నేచ మాట్ాీ డలేదచ. “ఆ తలుప్ు వసేివుంద్ా?” అన్ాారావిడ వంట్టంట్టవేప్ు చూపసిూా మళీ్ల. “ఆఁ” అన్ాానచ, ఎందచకో అరథం కాక. “అయితచ అలా వెళాూ ం, రా,” అన్ాారావిడ లేసూా . న్ేనచ జవాబ్ు చ పపేలోప్ున ఆవిడ రోడుడ మీద వున్ాారు. ఒకనిముషం

తట్ప్ట్ాయించి, గద్ కి తాళం వేస ివెళలీ నచ. మేం ఎంతోదూరం వెళీలేదచ. ప్రకు గుమామే. మధ్యలో తడిక లేకప్ తచ, అంతా ఒకే

ఇలుీ . “ఏమమాా కమలా! ఏం చచసచా న్ాావు? అమాాయితో ఎకుడా తీరగక

లేనట్ుట ంద్చ,”అంట్ూ రమాద్చవి చాప్మీద కయరుునా వయకాిని ప్లకరగంచారు. ఆవిడ మమాలిా చూడగ్ాన్ే లేచి నిలబ్డి, ఎంతో ఆపాయయంగ్ా “రండి, రండి,” అంట్ూ

ఆహాానించింద్ . రమాద్చవి ననచా శాసా్్ ా కాంగ్ా ఆవిడకి ప్రగచయం చచశారు. “మారాజావారగని చూడరూ,”

అంట్ూ మమాలిా లోప్లికి ఆహాానిసూా , ఆవిడ ప్కుగద్ లోకి ద్ారగ తీసింద్ . న్ాక ందచకో క ంచ ం చలివేసచా నాట్ుట అనిపించింద్ . అద్ ఆనందమో, ఆశ్ురయమో, ఆతృతో ...

మౌనంగ్ా వాళీ్లదూరగనీ అనచసరగంచానచ.

41

ఆ గద్ గ్ాలీ వలెుతురూ లేక మసక మసకగ్ా వుంద్ శరా వణమేఘాలు ఆవరగంచినట్ుట . ఒకమూలన ఉయాయలతొట్టటలో త లీని శాట్టన్స దచప్పట్టమీద త లీని న్ెలైాన్స గ్ౌనచ కనిపించింద్ . ల ైట్ు వేశారు. ఆ యింట్ట మణిద్పీ్ం కనిపించింద్ . ర ండచళలీ వెళాా యిట్!

న్ేనచ ఆ “అమాాయి”ని ఎంత వింతగ్ా చూసచా న్ాాన్ో, ఆ అమాాయి ననచా అంత వింతగ్ానూ చూసా్్ ంద్ . న్ాకు మతి ప్ యినంత ప్నయింద్ . ఉండి, ఉండి ఆ “అమాాయి” కీచచమంట్ునాద్ .

“క తాతాని ప్లకరగసచా న్ాారేంట్ోయ్ అమాాయిగ్ారూ,” అంద్ ఆ మాతృద్చవి మురగసిప్ త .

రమాద్చవి నవుాతున్ాారు. ఉయాయలోీ చిన్ాారగ నవుాతోంద్ ‘ట్’! ఇంట్టక చచుక రమాద్చవిగ్ారు చ పేపరు. ర ండచళీకిరతం ప్ుట్టటనబిడడ ప్ురగట్టలోన్ ేప్ యిందనీ,

అప్పట్టనచండ ీమతి చలించి ఆమ అలా మ ైకాబొ్ మాతో కాలం గడుప్ుతోందనీ. ఆమ ఎలాగ్ో ఒకలాగ బ్తికివుంట్ే చాలని, భరా కయడా అభయంతరం చ ప్పరనీ.

న్ేనచ క ద్ ూ రోజులక ే ఆ గద్ ఖాళ్ల చచసి మరోగద్ కి మారగప్ యానచ. ఆమ ని తలుచచకునాప్ుపడు మాతరం న్ాకు చిరాకు కలగదచ. జీవితంలో తృపిా కోసం ఏద్ో ఒక ఆలంబ్న కావాలి కద్ా అనిపిసచా ంద్ .

000

(సెైనిక్స సమాచార్. కలకతాా . 1959)

42

10. ముగధ

సచబ్ులక్షిాతో అచునకాయలాడుత కయచచంట్ే ట్ెైమ ంతయింద్ో న్ాకే త లీదచ. సచబ్ులక్షిా వాళీమా సంజద్ీప్ం పెట్టడం చూస ిచచతిలో రాళలీ చ ప్ుపన వద్ లేశానచ. అప్ుపడు గురొా చిుంద్ ఆకలి. రేపొ స్ాా నని సచబ్ులక్షిాకి చ పిప ఇంట్టకి వసూా ంట్ ేఆలసయమయినందచకయ, క తాప్రగకిణ ీమాప్ుకునాందచకయ అమా ఏమంట్ుంద్ోననా భయం జాా ప్కం వచిుంద్ .

“అదచగ్ో వచిుంద్ ,” అన్ాారు గుమాంలో నిలబ్డడ ననచా చూపించి న్ానా. అమా రేప్ట్టకయరకి కాబ్ర లు గ్ోరుచికుుడుకాయలు ఈన్ెలు తీస్్ా ంద్ నట్టటంట్టగుమాంలో కయచచని.

“గుంట్ూరులో బ్ాబ్ాయిదగిర వుండి చదచవుకుంట్ావుట్ే?” అంద్ అమా న్ావేప్ు చూడకుండా.

“న్ాకు మళీ్ల ట్రా న్సస ఫర్ అయింద్ . న్ాతోపాట్ు నచవుా కయడా వూరూరా తిరుగుతుంట్ ేచదచవు ఏం స్ాగుతుంద్ ? గుంట్ూరులో బ్ాబ్ాయిదగ్గిర ఉండి చదచవుకో యసెసలీస అయివేరకయ,” అన్ాారు మంచ్చ చ డు వివరసూా .

“అకుడ బ్ామాకయడా ఉంద్ గ్ా. మేం కయడా అప్ుపడప్ుపడు వచిు చూస ిప్ త ంట్ాంలే,” అంద్ అమా.

“మీయిషటం,” అన్సేి క తాప్రగకిణీ మాసనిట్ుట వాళలీ ప్సి గట్టకముంద్చ ప్కుగద్ లోకి వెళీ్లప్ యా.

మరాాడు అమా పటె్ెట సరగూ, జాగరతా అని న్ాలుగుమారుీ చ పిపంద్ . బ్ండి ఎకేువరకయ బ్ామాదగిరకే గద్ా వెళలతునాద్ అని సరద్ాగ్ాన్ే వున్ాా. బ్ండి ఎకేువళేకి చప్ుపన దచఃఖం - పిలిచిన ప్లుకు తలీి - వచచుసింద్ . కాని ఎవర నై్ా ఎకుడిక నై్ా వెళలా నాప్ుపడు ఏడవకయడదని బ్ామా చ పిపంద్ . ప్రగకిణీలో మొహం ద్ాచచకుని బ్ండిలో కయచచన్ాానచ. “రామలక్షాణుల”మ డలో గంట్లు ఘలుీ న మోగ్ాయి. వెధ్వఉద్ోయగం అనిపించింద్ . లేకప్ తచ ఏమట్ట? అప్ుపడు న్ాచినాప్ుపడు అమా, న్ానా, బ్ామా, బ్ాబ్ాయి, అందరం ఎంతో చకాు కలిసి ఉండచవాళీం. అప్ుపడూ ఇలాగ్ ేన్ానాకి ట్రా న్సస ఫరయిప్ యింద్ .

43

గుంట్ూరులో న్ానాగ్ారు ననచా వద్ లేస ివెళీ్లప్ యారు. జాగరతాగ్ా ఉండమనీ, బ్ుద్ ధగ్ా చదచవుకోమనీ, అలీరగ చ యొచయదూనీ, అచునగ్ాయలు ఆడ దూనీ - చ ప్ూా నాంతసేప్ూ గంగడోలులా ఉపానచ తల.

“బ్ామా ఉంద్ గ్ా,” అన్ాారు ఆఖరగమాట్గ్ా. “ఊఁ” అన్ాానచ. న్ానాగ్ారు వెళీ్లప్ యారు. “అట్ాీ నిలబ్డపి్ యావంే? ఇకుడ కాఫ ీ చప్పగ్ా చలాీ రగ తగలడుతోంద్ ,” అంట్ూ

వంట్టంట్ోీ ంచి పినిా సారం ఖణలేాంద్ - మా “రామలక్షాణుల”మ ళలీ గంట్లాీ . ఏద్ో బ్ ంగగ్ా వుంద్ . మ లీిగ్ా మాట్ాడరాదూ అనిపించింద్ .

కాఫీ తాగ్ేసి, స్ాాన్ానికని బ్ట్టలు తీసచకుని స్ాాన్ాలగద్ వేప్ు వళెలీ నచ. అకుడ సిమ ంట్ు తొట్ెటలో క ళాయినీళలీ వున్ాాయి చలీగ్ా. మావూళలీ వచెువెచుగ్ా బ్ావినీళలీ న్నే్ ేతోడుకుని ప్ సచకున్దే్ానిా. క ళాయినీళలీ న్ాకు నచులా. ఎండాకాలంలో వేడిగ్ా వుంట్ాయి, చలికాలంలో చలీగ్ా వుంట్ాయి - న్ామొహంలా. ఈవళేకి బింబ్ర ఏంచచసచా ంట్ాడో , లేగదూడతో ఆడుకుంట్ుంట్ాడో , అమా ముగుి లు పడెుతుంట్ే న్నేూ అంట్ాడు ఆడపిలీలాగ.

“ఎంతసపే్ు ఆ జలకీరడలు, అకుడుాంచి వచచుద్చమ నై్ా వుంద్ా? అకుడచ కాప్ురముంట్ావా?” పనిిా మళీ్ల కేకేసింద్ .

“వసచా న్ాా బ్ట్టలారేసచకుని వస్ాా .”

“బ్ట్టలు చాకలికి వెయొచయచచుగ్ా. బ్డికి వళేవుత ంద్ . కాసా పాఠాలు చూసచకోరాదూ?”

అద్చమట్ో పినిా మాట్ాడుతుంట్ ేగుండ లు దడదడలాడతాయి. “తడపిేశాగ్ా. ఆరేసచకుని వస్ాా ,” అన్ాానచ బ్ుట్టలా లేసచా నా లంగ్ా ర ండు చచతులతో

న్ొకిు పెడుత . “ఎందచకు తడిపవేు? ననాడిగ్గతచ చ పేపద్ానిాగ్ా.”

44

న్ాకు కోప్ం వచిుంద్ . న్ాబ్ట్టలు న్ేనచ ఉతుకుుంట్ే తనక ందచకు? న్నే్ేం ఇంకోళీ బ్ట్టలు ఉతుకుతున్ాాన్ా? న్ాబ్ట్టలు ఇంకోళీని ఉతకమన్ాాన్ా?

“ఉతుకోుకప్ తచ చాలవు. న్ాకు న్ాలుగుజతలే వున్ాాయి.”

పినిా వనెచతిరగ్ాి న్ే బ్ట్టలు తారతారగ్ా ఆరేసి ఇంట్ోీ కి వచచుశానచ. పినిా అనాం వారుసా్్ ంద్ . మడి కట్ుట కోలేదచ. మరగ బ్ామాక ట్ాీ ? ప్రుగ్ తుా ని వీధ్ వరండాలోకి వెళాీ నచ.

“బ్ామాా! పినిా మడి కట్ుట కోకుండాన్ే వంట్ చచసూా ంద్ ,” అన్ాా వగరుసూా . ఇకుడ అనీా విచితరంగ్ాన్ ే వున్ాాయి. ఏవళేప్ుపడు చూసిన్ా అధ్ాయతారామాయణమో సీతారామాంజన్యేమో చదచవుకున్ే బ్ామా సినీరమ చూసూా ంద్ ! న్నేచ ఆశ్ురయంతో చచిుప్ తాన్ేమో అనిపించింద్ .

“పినిా మడ ికట్ుట కోలేదచ,” అన్ాానచ తిరగగ్గ. “అవునచ. చనీాళీస్ాానం పినిాకి ప్డదచ. ఇంతకీ నీకు బ్డికి ప్ యిే ఉద్చూశ్ం

లేద్ాయిేం?” అంద్ బ్ామా సనాగ్ా నవుాత . “ఏంట్ట బ్ామాా! అమాకి ప్డలా? పినిా అమాకంట్ే చినాద్ా యిేం?” బ్ామా కయడా

ఇంత అన్ాయయంగ్ా ఎందచకు మాట్ాడుతుంద్ో న్ాకు అరథం కాలేదచ. న్ాకోుప్ం వసచా ంట్ ే బ్ామాకి నవొాసూా ంద్ . “అమాతరఫున వకాలాా ప్ుచచుకుని

నచవుా ప్ ట్ాడచట్ుట న్ాావ.ే ప్ , ప్ . నీ త లుగుప్ుసాకం తీసచకరా,” అంద్ . వికరమారుుడసిింహాసనం పాతినచోట్ నిలబ్డితచ గ్ొలీవాడికి కయడా ధ్రాబ్ుద్ ధ

ప్ుట్టట ంద్ ట్. ఈ బ్ాబ్ాయి ఇంట్ోీ వాళీందరూ ఒకురకంగ్ాన్ే మాట్ాీ డుతున్ాారు. సూులుకి ట్ెైము అయిేవరకయ న్ాకిచిున చినాగద్ లో ప్ుసాకాలు సరుూ కుంట్ూ కయరుున్ాా. బ్ టై్టక ిరాబ్ుద్ ధ కాలేదచ. అమా ఏం చచసా్్ ంద్ో? క తా బ్డ ిఎట్ాీ ఉంట్ుంద్ో ...

“బ్జారుకి వళెాీ లంట్ ే వినిపించచకుచావరు. మళీ్ల గంట్ క ట్ేటసరగకి తయారవుతారు తింట్ానికి వంట్టంట్ోీ . ఏం తగలేసేద్ కంచంలో ...”

పినిా ఇట్ాీ మాట్ాీ డుతుంట్ే సచడిగ్ాలికి చ ఱచకుతోట్ ఫెళఫెళాాడినట్ుీ ంట్ుంద్ . అద్చమట్ో! ఎకుడో గయాయళ్లగంప్కి మలేీ వుంద్ . ఆవిడచచతిలో బ్ాబ్ాయి ఒఠగి కీలుబ్ొ మా.

45

పినిా అనిా మాట్లు అంట్ుంట్ ే బ్ాబ్ాయి ఒకుమాట్ కయడా అనడు. బ్ామా కయడా ఏమీ అనదచ.

న్ాచినాప్ుపడు న్ానాకి ట్రా న్సస ఫర్ అయినప్ుపడు న్ానా బ్ామాని ఎంతగ్ా బ్తిమలాడారు మాతో వచచుయమని. “పెదూక డుకుదగిర చచిుప్ తచ కాశ్రలో చచిుప్ యినట్ుట ”ట్. బ్ామా ససేమరా రానంద్ . “ఈవూరు న్ాకు కనాతలీిలాట్టద్ . ఈగడడమీద ప్ుట్ాట నచ. ఈగడడమీద్చ ఒరగ్ాలి” అంద్ . అసలు సంగతి అద్ కాదచ. బ్ామాకి బ్ాబ్ాయి అంట్ ేఇషటం. లేకప్ తచ అమా పినిాకంట్ె ఎంత బ్ాగ్ా చచసచా ంద్ సేవలు.

“ఏవమోా సతీీ! వచిు ముదూ మంగ్గ ప్ . వళేవుతోంద్ .”

సీతాద్చవీ! అనకయడదూ? సతీీట్, సతీీ .. సచబీు అనాట్ుట . కంచంవెైప్ు చూసేా ఏం తిన్ాలో న్ాకే త లియలేదచ. ద్ోసకాయ ప్ప్ూప, గ్ోంగూర

ప్ులుసూ, దబ్ుకాయ ఊరగ్ాయా - ఇందచలో తిన్దే్చమట్ట న్ాతలకాయ. పెైగ్ా అనిాట్ోీ నూ ననచా తిన్ేస ే ఖారం. ఈవిడకి ప్ుట్టటంట్టవాళలీ ర ండ కరాల మరప్తోట్ ఇచచురుట్. ఈవిధ్ంగ్ా అందరగకీ త లియజసేచా ంద్ కాబ్ర లు ఆ వెభైోగం!

“తినవే. తారగ్ా కానియ్. మీఅమాకి మలేీ కాకలు తీరగనచ యియ కాదచ. నీ రుచచలక ిచాలవు కాబ్ర లు.”

అబ్ుబ్ు, ఆ తిట్ుీ మాన్ేసేా కడుప్ునిండా తిండి పటె్టటనంత ఫలం. చినాప్ుపడు ఓ కథ చద్ వనేచ. ఓ ప్ంతులుగ్ారగ భారయ ప్ులుసచకుండ ఆయనన్ెతాిన ప్గలగ్ొట్టట ఏగ్ానీ త మాంద్ ట్. న్ేనచ కయడా ...

“ఏమట్ా నవుాలు కంచంలో చ యిేయసచకుని? పనిిావంట్ నవుాగ్ా వుంద్చం?”

“న్ాకు పెరుగు పొ యియ,” అన్ాా అనాం అంతా ప్కుకి న్ెట్టట , మొహం మొగలిపొ దలా చచసచకుంట్ూ.

“ద్ానికి వపే్ుడుకయరలు తప్ప ద్ గవ్,” అంద్ బ్ామా, ప్ులుసచ కలుప్ుకుంట్ూ. “వేప్ుడుకయరలయ, ఆవకయరలయ తిని గుంట్ూరులో బ్తికేన్ా? ఆ అనాం ముందచకి

తియ్. ప్ులుసచ సయిసచా ంద్ ,” అంద్ పినిా అథారీట చచసూా .

46

“న్ాకాకలేీ దచ.”

“ఏఁవొచిుంద్ ీ ఆకలేీ కప్ వట్ానికి? అయిన్ా ఇద్ ఎవరగప్ లిక? అట్ాీ ప్ండు మరప్కాయలేీ మొహం పెట్ుట కయుచచంట్ుంద్ .”

“నీప్ లిక కాదచలే.”

వీప్ు ఫళెలీ మంద్ . “పెద్ాూ చిన్ాా లేదూ? న్ోట్టక ంతొసేా అంతా?”

“ఊరుకో అమాా!” అన్ాాడు బ్ాబ్ాయి. “ప్ నీల ండి. చినాపిలీ ద్ానికేం త లుసచ. అయిన్ా నిజమే చ పిపంద్ కద్ా,” అంద్ పినిా

నవుాత , తన్దే్ో అకుడికి మహా మంచిదయినట్ూట , బ్ామా కానట్ూట . గుడీ నీళలీ కుకుుకుంట్ూ వెళీ్ల చ యియ కడుకుున్ాానచ. సూులు కయడా నచులేదచ. క తాపలీిని కద్ా. ఒకుర ైన్ా ప్లకరగంచలేదచ. వాళీలో వాళలీ

మొహాలు చూసచకోట్మూ, న్ామొహం చూట్టమూనచ. సూులు వద్ లిపెట్టగ్ాన్ే ఇంట్టక ి వచచుశానచ ఎవారగతోనూ మాట్ాడకుండా.

ద్ాారాన్ాానచకుని నిలుున్ాా. మావూళలీ అమా, బ్ామా ఎవరున్ాా బ్డిబ్ట్టలు మారగసేా కానీ ఇంట్ోీ కి రానివారు. మరగ పినిా ఏమంట్ుంద్ో?

“అట్ాీ నిలబ్డిప్ యావంే? ట్టఫనిచ చలాీ రగప్ త ంద్ . తారగ్ా కాళలీ కడుకుుని రా.”

“మరగ బ్ట్టలు మారుుకోవదూూ ?” న్ాన్ోట్టతోన్ ే చ ప్పడం ఇషటం లేకప్ యిన్ా తపపింద్ కాదచ.

పినిా మళీ్ల ఘొలుీ మంద్ . “అయితచ, అకుడచ వీధ్ లోన్ే మారుస్ాా వా? న్ాపెట్ోీ ధ్రావరం చ్చర వుంద్ . ర ండు చచసేా ఓణీలు వేసచకోడానికి ప్నిక స్ాా యి. అద్ మడత పెట్ుట కుంట్ ే రేప్ట్టకి ప్నిక సచా ంద్ .”

పినిాదంతా ఒక తంతుగ్ా వుంద్ . అవీా తాకితచ ఇహ మళాీ మారుడం ఎందచకు? “మాన్ానా న్ాకు క తావి త స్ాా రీే,” అన్ాానచ.

“ఓయబ్ర ు, పకరుషమూ ...” అంద్ పినిా ద్ీరాఘ లు తీసూా .

47

ఇంతలో బ్ాబ్ాయి కయడా వచచురు. ఇదూరగకీ ర ండు పేీ టీ్లో ప్కోడీలు త చిుంద్ . జీడిప్ప్ుప లేదచ సరగకద్ా వాట్టలోీ ఉలీిపాయలు వసేింద్ . బ్ామా ఎట్ాీ తింట్ుందని? “న్ాకివేమీ వదచూ ,” అన్ాానచ.

“ఏం?” పినీా, బ్ాబ్ాయి ఒకేస్ారగ ప్రశిాంచచరు. “బ్ామా తింట్ ే న్నేూ తింట్ానచ,” అన్ాానచ కాలిబ్ొ ట్నవేరలితో న్లే రాసూా . పినీా,

బ్ాబ్ాయి - ఇదూరూ ప్కప్క నవేారు. “ఓయబ్ర ు, నీకునా పేరమ న్ాక ందచకుంట్ుంద్ ? నీకు బ్ామాయితచ న్ాకు బ్ామాా?”

అంద్ పినిా. “నీకు అతాగ్ారు కాద్ా?” ఇప్ుపడు చ ప్ుప అనాట్ుట ఎదచరుప్రశ్ా వేశానచ. పినిా ఇంకా నవుాత న్ే వుంద్ . “న్ా బ్ంగ్ారుతలీీ, బ్ామా ఫలహారం మూడింట్టక ే

అయిప్ యింద్ కానీ తినచ.”

పెదూవాళీతో మాట్లేమట్ట? బ్ాబ్ాయి చ పపినట్ుట పొ దచూ న సరగగ్ా అనాం తినలేద్చమో ఆకలి మాడచుసా్్ ంద్ . మ దలకుండా ప్కోడీలనీా తిన్సేి న్ాగద్ లోకి వెళీ్లప్ యానచ. న్ాక ంత ఆలోచించిన్ా అరథం కాలేదచ. బ్ామా ఉలీిపాయ ప్కోడలీు ఎలా తింట్ుంద్ ? పినిా ప్ ట్ాీ డ ితినిపించింద్చమో. అంతప్నీ చచసేట్ుట గ్ాన్ ేవుంద్ ఆవిడవాలకం చూసేా .

“ఏయ్, సతీా! లే. లే. ఇంకా చదచవుకుంట్ున్ాావేమో అనచకున్ాా పలిిసేా ప్లకుప్ తచ. అట్ాీ నిదర ప్ కప్ తచ వచిు అడిగ్గతచ అనాం పటె్ేటద్ానిాగ్ా. లేచి న్ాలుగు మ తుకులు తిని ప్డుకో, రా.”

మతుా గ్ా త లుతునా ననచా చ యియ ప్ట్ుట కుని తీసచక ళీ్ల కంచందగ్గిర కయచోబ్ ట్టట ంద్ పినిా. బ్ాబ్ాయి అప్పట్టకే కంచంముందచ కయచచని వున్ాాడు. “అనాం తిన్సే ిప్డుకోలేకప్ యావా?” అన్ాాడు ననచా చూచి.

న్ేనచ మాట్ాట డలేదచ. తింట్ునాంతసేప్ూ నిదర వసూా న్వేుంద్ . పినిా గ్ోలగ్ా ఏద్ో చ పా్ ంద్ . అట్ాీ గే్ భోజనం అయిందనిపించి ప్కు ప్రుచచకుని ప్డుకున్వేేళకి నిదర తచలిప్ యింద్ . ఇక చచిున్ా రాదచ నిదర. అట్ూ ఇట్ూ పొ రుీ తుండగ్ాన్ ేప్ద్ గంట్లు క ట్టట్ం

48

వినిపించింద్ . పినిా బ్ామాకి రాతిరకి ప్ూరీలు చ యయలేదచ. పాప్ం బ్ామా ఏమీ తినకుండాన్ ేప్డుకుంద్ . రోజూ ఇంతచన్ా?!

న్ెమాద్ గ్ా లేచి వంట్టంట్టవపే్ు వళెాీ నచ. పినీా, బ్ాబ్ాయిా ప్కుగద్ లో నిదర ప్ తున్ాారు. బ్ామా వరండాలో ప్డుకుని వుంద్ . స్ొ మాసిలీిప్ యింద్చమో.

బ్ుడిడద్పీ్ం వెలిగ్గంచి, వంట్టంట్టతలుప్ులు చారవేశానచ ల టై్ు ఎవరగకీ కనిపించకుండా. కానీ ఏడబ్ాులో గ్ోధ్చమపిండ ిఉంద్ో నిప్ుప చ యయట్ానికి అగ్గిపటె్ెట ఎకుడ వుంద్ో? చప్ుపడు చ యయకండా వెతుకుతున్ాా. అనిా స్ామానూీ ద్ రగకేట్ప్పట్టకి న్ాలుగుగంట్లు అయివుంట్ుందనిపించింద్ న్ాపరా ణానికి. గ్ాీ సచతో బింద్ లోనచండి నీళలీ తీసచా ంట్ ేఠంగుమంద్ . “చచాు”ననచకున్ాా. తలుప్ుచాట్ున నకాునచ.

“పాడు ఎలకలు, ఒకురోజు తలుప్ు వయెయట్ం మరగుప్ తచ చాలు,” అంట్ూ పినిా బ్యట్ గ్ొళలీ ం పటె్ేటసింద్ . న్ేనచ వంట్టంట్ోీ ఇరుకుున్ాా.

ఇప్ుపడు ప్ూరీలు చచసని్ా బ్ామాకి అంద్చద్ ట్ాీ ? బ్ామాకి త లీద్ాయిె .. ప్ నీ బ్ామాని పిలుద్ాూ మంట్ ేపినిాగ్ానీ లేసచా ంద్చమో. పినిాక ిత లిసిందంట్ే న్ాకికుడచ కపాలమోక్షం ఖాయం. మావూళలీ అమా హాయిగ్ా నిదరప్ త ఉంట్ుంద్ కాబ్ర లు. అట్ూ ఇట్ూ చూసచా ంట్ ేపెరట్టతలుప్ు కనిపించింద్ . ఫరవాలేదచ. ఆ తలుప్ు తీసచకుని ప్రకు సందచగుండా వరండాలోకి ప్ వచచు.

ప్ూరీలపిండ ికలిప ిప్రకున పెట్టట కిరసన్ాయిలు కుంప్ట్ోీ ప్ శానచ. నిప్ుప అయి నూన్ ెకాగే్లోప్ున ప్ూరీలు వతచాసేా వయేించట్ం నిముషం కయడా ప్ట్టదచ. కిరసన్ాయిలు ససీ్ా నిండుగ్ా వుంద్ కాబ్ర లు కాసా ఎకుువ ే ప్డడట్ుట ంద్ , అయితచన్ేం లే, తారగ్ా నిప్ుప అవుతుందనచకుని అగ్గిప్ులీ గీ్శానచ.

భగుి మంద్ మంట్. “అమోా, మంట్లు న్ాఎతుా న ...”

కళీ్లపిప చూసేట్ప్పట్టకి పినిా ఒడిలో వున్ాానచ. తనక ంగుతో విసచరుతోంద్ . బ్ామా ఒకప్రకున కయరుుని ఉంద్ . కానీ ... పినిా?

49

భయంగ్ా చూసూా బ్ామావెైప్ు ఒరగగ్ానచ. “ఏం చచసచా న్ాావికుడ? ఇంద్ాకా ఎలుకపిలీవి నచవేాన్ా?” అంద్ పనిిా న్ెమాద్ గ్ా

నవుాత . “బ్ామాకి రాతిరకి నచవుా ప్ూరీలు చ యయలేదచగ్ా. అందచకని న్ేనచ చచస్ాా నచ అని,”

అన్ాానచ వసచా నా ఏడుప్ు ఆప్ుకుంట్ూ. చలిజారం వచిునట్ుట వణుకు వస్్ా ంద్ . “ఇంత అమాయకపిపలీవయావేం?” అంద్ పినిా బ్ుగి గ్గలుీ త . పినిాకి కోప్ం ఎందచకు రాలేద్ో న్ాకు అరథం కాలేదచ. “సరేల ండి. అరథరాతిర అంకమాశివాలని. బ్ాగుంద్ . ప్దండి. ప్డుకోండి. కాసాలో

ప్రమాదం తపిపంద్ . ప్ద, న్ాదగ్గిర ప్డుకుందచవు గ్ానీ నచవుా,” అని బ్ామా బ్ాబ్ాయినీ, పినిానీ ప్ంపించచసి, ననచా చ యియ ప్ుచచుకుని వరండావేప్ు తీసచక ళ్లాంద్ .

బ్ామా ప్రకున ప్డుకోగ్ాన్ే న్ాకు అమా జాా ప్కం వచిుంద్ . “మనవూరు వెళీ్లప్ ద్ాం, రా బ్ామాా! మనం ఇకుడ ఉండ దచూ . పినిా మంచిద్ కాదచ.”

“ఛా, అట్ాీ అన్ొచాు? పినిా చాలా మంచిదమాా. న్ాఅలవాట్ుీ పినిాకి త లీవు. పెైగ్ా అరభకురాలు. ఎనాని చచసచా ంద్ చ ప్ుప? న్నేూ పదెూద్ానాయిప్ యానచ. అందచకని అవనీా వద్ లేసచకున్ాానచ. నీకు అవనీా అరథం కావు,” అంద్ బ్ామా న్ాముంగురులు సవరగసూా .

బ్ామా చ పపింద్ అరథం చచసచకోట్ానికి క ద్ ూసపే్ు ఆలోచించానచ. ప్ునామచందచర ని వెన్ెాల బ్ామాముఖంమీద ప్డుతోంద్ . బ్ామా సనాగ్ా నవుాతోంద్ .

“నచవుా చాలా మంచిద్ానివి బ్ామాా,” అన్ాానచ బ్ామావెైప్ు తిరగగ్గ ప్డుకుంట్ూ. 000

(విశ్ావీణ. నవంబ్రు 15, 1959).

50

11. అవేద్ాయలు

తల ంచచకుని తండిర రాసిన ఖండకావయం తాలయకు ప్ూూ ఫు చూసా్్ ంద్ శారద. శారదని చూస ి ఆగ్గప్ యాడు చలప్తి ఒక కాలు గుమాంలోనూ ఒక కాలు

గుమాంపెైన్ా ఉంచి - రనిాంగ్ రేస్ లో ఛాంపయిన్స లా. క నకంట్టలో మనిష ిమ ద్ లినట్టయితచ, “ఎవరోలే” అనచకుని, కావలిసేా వాళలీ పిలుస్ాా రు

అనాధ్ోరణిలో దృషిట మరలులేదచ శారద. చలప్తి సంద్ గధంగ్ా ఓ నిముషం నిలబ్డి, “మామయయ లేరా?” అని ప్రశిాంచాడు

మందరసారంతో. శారద తల తాి, “ఓహో ” అంద్ క తాగ్ా గురుా ప్ట్టటనట్ుట . అలా అనడంలో కాసా

తడబ్డుత , “నచవాా?” అన్సేి చప్ుపన “న్ానాగ్ారు లేరు. ఇప్ుపడచ వస్ాా నని చ పిప వెళీ్ల చాలా సపే్యింద్ . వచచుస్ాా రు,” అంద్ గబ్గబ్.

చలప్తి, “ప్ నీలే. మళీ్ల వస్ాా నచ” అన్ాాడు వనెకిు తిరగబ్ర త . “కయరోుకయడదూ ఒకు అయిదచ నిముష్ాలు” అంద్ కానీ అతగ్ాడిా అకుడ అలా

ఆకట్టడంలో తనఒళలీ ఏమీ లక్షలు కురగయవు. ఆ మాట్ అతనచ గరహ ంచచలా, “న్ానాగ్ారు రాజమండిర వళెలా న్ాారు రాతిరకి. ర ండు మూడు రోజులద్ాకా రారు,” అంద్ మళీ్ల.

చలప్తి కయరోుడానికే నిశ్ుయించచకుని ఓమూల ప్డ ి ఉనా పాతప్తిరక ఒకట్ట తిరగే్యస్ాగ్ాడు. క నకళీలోంచి శారదరూప్ం లీలగ్ా కనిపిసూా ంద్ . శారద అప్రంజిబ్ొ మా. ప్ువుాలాట్ట మనిష.ి

“ఏద్ నై్ా ప్నిమీద వచచువా?” శారద యాదృచిఛకంగ్ా ప్రశిాంచింద్ . కాని అందచలో వింత ైన కౌతుకం వయకామవుత ంద్ .

అప్ుపడచ శారదక లా త లిసింద్ ? ఆ మాట్ే అడుగుద్ామనచకున్ాాడు, కానీ “ద్ ంగ్ాడా, కరవకు” అనాట్ుట ంట్ుంద్ .

51

“ఏమీ లేదచ.” ఎంత నిరీక్షయంగ్ా అంద్ామని ప్రయతాం చచసిన్ా ఏద్ో వెలితిగ్ాన్ ేవినిపించింద్ .

“అంతచన్ా?” అంద్ శారద గుండ మీంచి బ్ండ ద్ ంపినవతుగ్ా. “హేళన, హేళన,” అనచకున్ాాడు చలప్తి. అంతకనా “ఆ మాట్ చ ప్పడానికి

ఇంతదూరం రానకురీేదచ, ఇంతసేప్ు నిరీక్షించనకురీేదచ, ఇంకేమేన్ా ప్నచంద్ా?” అనడిగ్గతచ బ్ాగుండచద్ . “మాతముాడు దచరదృషటజీవి” అన్ాాడు గతం అప్ుపడచ జాా ప్కం వచిునట్ుట .

శారద పెద్ మలమీద లీలగ్ా మ రగసిననవుా ఆ వాయకాయనిా నిరసించింద్ . “ఇద్చ నిరాథ రణ?” అంద్ .

000

శారదకి జాా నం వచచుసరగకే తనకి తలీి లేదని త లుసచకుంద్ . మ లీిగ్ా ఇలుీ చూసచకుంట్ూ ఫ్ రుా ఫారంవరకయ చద్ వింద్ . ఫ్ రుా ఫారం చదచవుతునారోజులోీ న్ ే ఓరోజు ఇంట్టకి రాగ్ాన్ే తండిరతో, “న్ేనింక సూులికి వెళీనండీ,” అంద్ .

ఆయనకి అరథం కాలేదచ. “ఎవర ైన్ా ఏమేన్ా అంట్ ే చ ప్ుప. గుండచస ి క ట్ేటస్ాా నచ,” అన్ాారు.

శారద మాట్ాడలేదచ. మరాాడు సూులికి వళీెలేదచ. వారంరోజులు ప్ యిేక, తండిర దశ్రథరామూారగాగ్ారు “ప్ నీ, పెైవైేట్ుగ్ా మ ట్టరకిు కట్ుట ,” అన్ాారు.

శారద అంగీ్కరగంచలేదచ. మనచచరగతరలో న్ాలుగు ప్ద్ాయలయ, మహాభారతంలో న్ాలుగు ప్ద్ాయలయ, కందచకయరగవాయసం ఒకట్ట - ఇందచలో మళీ్ల ర ండు ప్ద్ాయలు “అనింపార టంట్ు” - ఎందచక చిున చదచవిద్ ? - ఇద్ ీ సూక్షాంగ్ా ఆ పిలీ అభపరా యం. అంతకంట్ే ఒక కరమంలో ఇంట్ోీ చదచవుకోడమ ే మేలు. అయితచ ఆ కరమం ఏమట్ట అంట్ ే అద్ ఆ అమాాయిబ్ురరలో ఎప్పట్టకి ఏద్ సరగ అనిపిసేా అద్ీ. శారద అడిగ్గన నిఘంట్ువూ, అమరకోశ్మూ ఏదడిగ్గతచ అద్ త చచువారు ఆయన. తనకి తోచినట్ుట అరథం చచసచకున్ేద్ . అరథం కాకప్ తచ ఊరుకున్ేద్ . క న్ాాళలీ ప్ యిేక మళీ్ల తీసదే్ . ఆ విధ్ంగ్ా ఆంధ్రస్ాహ తయంతో శారద ప్రగచయం వృద్ ధ చచసచకుంద్ .

52

అయిన్ా చలప్తీ, అతని తముాడు సచందరం దృషిటలో శారద ఫ్ రుా ఫారం అయిన్ా పాసచ కాలేని మూరుఖ రాలు!

శారదకి ప్ద్ హేడచళలీ వచచుక, ఓ రోజున దశ్రథరామూారగాగ్ారు “తాంబ్ూలాలిచిు” వచిునట్ుట చ పేపరు. మరేమీ పెసైంబ్ంధ్ం కాదచ. చినాప్పట్ుాంచ్చ అనచకుంట్ునాద్చ, మేనరగకమే, సచందరం. ఇహ శారదని విడిగ్ా అడగవలసని అవుసరం ఏమట్ట? ఇప్ుపడు మట్ుకు చ ప్పవలసని అవుసరం ఉండ ి గ్ాదచ ఆయన చ పిపంద్ . ఊరగకే యాద్ాలాప్ంగ్ా చ పేపరు. చ పేపక శారద ఏమంట్ుంద్ో ఆయన ఎదచరు చూడలేదచ. శారద ఏమీ అనలేదచ.

మరాాడు ఆ ఊళలీ ర ండిళీలోనూ ఇరవెనై్ాలుగు గంట్లు గడిచచసరగకి నలభ ఎైనిమద్ గంట్లు ప్ట్టటంద్ . లేద్ా ఆ ర ండిళీవాళీకీ అలా అనిపించింద్ . ఒకట్ట పెళీ్లక డుకు వారగద్ . ర ండోద్ పెళీ్లకయతురువాళీద్ . మూడోరోజు త లీవారలేదచ. ఇంకో గంట్కు త లీవారుతుందనగ్ా చలప్తి వాళీ ప్కిుంట్టకురార డు సెకిైలుమీద బ్ాణంలా దూసచకువచచుడు.

చలప్తితండిర హఠాతుా గ్ా గుండ న్ొపపి వచిు కళలీ మూశారు. వినావాళలీ , “ఒక కురగ జనావిశేషం. కోడలు గృహప్రవేశ్ం, అతాగ్ారగ అగ్గాప్రవేశ్ం స్ామ త ఉండన్ ే వుంద్ కద్ా,” అన్ాారు. ఈ మాట్లు శారదప్రంగ్ా అనావి. “ఆ ఆసపతిర చలీని ఆసపతిర. క్షేమంగ్ా వెళీ్ల లాభంగ్ా వస్ాా రు డాకటరుీ . జబ్ుుతో లోప్లికి వెళీ్లన మనిషి మట్ుకు తన ర ండు కాళీమీద నడిచి పెైకి రావడం చూడలేదచ,” అని ఆసపతిరని దచమ ాతాి ప్ శారు క ందరు. మొతామీాద శారదకి కావలిసిన మామగ్ారు ప్రప్ంచప్ు న్ాట్కరంగంమీద తనపాతరకి భరతవాకయం ప్లికేస ిఊరుక న్ాారు. అయితచ ఆయన ఎట్టట అసమయంలో చచశారో, ద్ానివలీ కలిగే్ దచషీలితాలేమట్ో ఆలోచించలేదన్ ేచ పాపలి.

పెళీ్లమాట్ మళీ్ల ఎవరూ ఎతాలేదచ. చావింట్ోీ పెళీ్ల ప్నికిరాదచ. కన్ాయద్ానమ తైచ ఓ ప్క్షానికి ఆలోచించొచచు కానీ ప్రగగరహణం అసలే ప్నికిరాదచ ఏడాద్ వరకయ.

శారద ఎట్టట దచరదృషటజీవో - ప్ుట్టగ్ాన్ే తలీి ప్ వడం, చదచవొంట్ బ్ట్టకప్ వడం, తండిర కవిగ్ా పెైకి రాలేకప్ వడం - మొదలయినవనీా ఈ పెళీ్ల చ డడంతో పెైకి వచచుయి. ఆ అమాాయి నషటజాతకురాలు అన్ాారు. ఏడాద్ అయిేక దశ్రథరామూారగాగ్ారు కబ్ురు

53

పెట్టటనప్ుపడు చలప్తి కయడా ఇంచచమంచచ అద్చ భాషలో మాట్ాడ ిఆఖరగమాట్గ్ా, “అమాద్ అద్ోరకం, నమాకాలయ అవీనూ. మనం చ ప్పలేం,” అన్ాాడు.

ఆయన, శారద తండిర, నిశేుషుట డయి నిలబ్డప్ి యారు. ఇందచలో ఎవరూ నింద్ారుు లు కారు. ఆయన వెనచద్ రగగ్గ వెళీ్లప్ తుంట్ే, చలప్తి గే్ట్ుద్ాకా వచిు, “ఏమీ అనచకోకండ”ి అన్ాాడు.

దశ్రథరామూారగాగ్ారు అవేళ అలా భంగప్డి ఇంట్టక సూా ండగ్ా చూసిన ఒక సంసుృతం మేష్ాట రు ఇందచకే కద్ా హ మవంతుడు పారాతిని ప్రగగరహ ంచమని శివుని కోరడానికి సంద్చహ ంచాడు అనచకున్ాారు. ఆరోజు తండిరని ప్లకరగంచడానికి శారద భయప్డింద్ . ఆ తరవాత వారంరోజులు ఆయన శారదమొహం చూడలేకప్ యారు. ఆ తరవాత పెళీ్ల సంబ్ంధ్ాలు చూశారు.

కట్ాం ఎంతిస్ాా రు?

ఏమీలేదచ. ఆసిా అంతా మొతాం వయెియరూపాయలు. అంతచ. పిలీ చదచవుకుంద్ా?

లేదచ. చూడాడ నికి చకుగ్ా ఉంట్ుంద్ . కానీ ఆడపలీిని పెళీ్ల చచసచకోడం చూడాడ నికి కాద్చ! ప్నిపాట్లు వచచు. ప్నిపాట్లు రానివాళలీ వరు ఈరోజులోీ ? ఎవరో ఓ పెళీ్లక డుకు వచిు “ఈఅమాాయిన్ ే కదూ అప్ుపడు సచందరానికి

ఇద్ాూ మనచకున్ాారు” అన్ేసి వెళీ్లప్ యాడు. దశ్రథరామూారగాగ్ారగకి ఏం చ యాయలో త లీలేదచ. 000

“రాజమండీర ఎందచకు వెళలా న్ాారు?” అన్ాాడు చలప్తి మాట్ మారాులన్ో, ఎదచట్టమనిషిని మంచి చచసచకోవాలన్ో.

శారద అవమానభారంతో కృంగ్గప్ త , “ఏమో,” అంద్ . ఆ ఒకుమాట్, ఆమ వెైప్ు ఒకు చూప్ు చాలు సగట్ు మనిషికి సంగతచమట్ో అరథం చచసచకోడానికి.

54

ఆయన ఏద్ో సంబ్ంధ్ంగురగంచి విచారగంచడానికి వెళలా న్ాారు. శారదని ఆ క్షణంలో ఓద్ారాులనిపించింద్ చలప్తికి. “విచారగంచి మనసచ

పాడుచచసచకోకు, శారద్ా! జరగగే్వి ఎలాగూ జరకుమానవు.” శారదకనచాలలో నీరు సచడులు తిరగగ్గంద్ . తనప్టీ్ జరగకయడనివి జరుగుతున్ాాయి.

ఆ క్షణంలో శారద చప్ుపన న్ోరు జారగంద్ . “న్ానాగ్ారు ఇంత క్షోభ ప్డడానికి కారణం ఉద్ోయగంనించి రగట్ెైరయిన్ా బ్ాధ్ వద్ లించచకోలేకప్ వడానికి కారణం మీ మూరఖతాం,” అంద్ ఎట్ువంట్ట ప్రగసిథతులోీ నూ మాట్ త లని శారద.

చలప్తికి మొహమీాద చచరక వేసనిటీ్యింద్ . అతనచ లేచి వెళీ్ల, కయజాలో నీళలీ గ్ాీ సచలో ప్ సచకుని, మళీ్ల వచిు కయరుున్ాాడు.

శారద ఈ చరయ కనిపెట్టట ంద్ో లేద్ో ఆమ హృదితభావాలేమట్ో చ ప్పడం కషటం. ఏద్ో తట్టట , అకుడిాంచి లేవబ్ర యింద్ కానీ ఈ లోప్లే చలప్తి అందచకున్ాాడు. “నీకు మీన్ానాగ్ారగమీద ఎంత గ్ౌరవముంద్ో న్ాకు మాన్ానాగ్ారగమీద అంత గ్ౌరవమూ ఉంద్ .”

ఉంట్ే ఆయన ఇచిునమాట్ ఎందచకు న్ెరవేరురో శారదకి అరథం కాలేదచ. “మూఢనమాకాలని నచవూా న్ేనూ ఇకుడ కయరుుని క ట్టటపారేయొచచచు. హేళన

చ యొచయచచు. కానీ తరతరాలుగ్ా వసచా నా స్ాంప్రద్ాయానిా తరో సిరాజనడం - కనీసం మన ముందచతరంవారగకి అంత తచలిక కాదచ,” చలప్తి క్షణం ఆగ్ాడు.

శారద మాట్ాీ డలేదచ. లేవాలని ర ండోమారు చచసని ప్రయతాం కయడా విఫలమయింద్ . చలప్తి మళీ్ల అందచకున్ాాడు. “ప్ నీ, న్ేనచ చచతకానివాణిణ . అసమరుథ డనిి. అమా నీకు

ప్రాయిద్ కాదచ కద్ా. నచవేా నచుచ ప్పకయడదూ?”

“ఇప్ుపడచ వస్ాా ,” చలప్తి మరోమాట్ అన్ేలోప్ున శారద అంతరాథ నమ ైప్ యింద్ . అతనచ మాట్ాడని అవివేకప్ు మాట్, అసందరభప్ుసలహా శారదకి వెనచాలో పొ డిచినట్టయింద్ . తనకన్ాా విద్ాయవంతుడూ, అనచభవజాుడూ, పదెూవాడూ అయిన చలప్తి ఇట్ువంట్ట సలహా ఇవాగలడని తనచ అనచకోలేదచ. ఇతడంట్ ేతనకి ఒకాన్ొకప్ుపడు గ్ౌరవం.

55

“ఇప్ుపడచ వస్ాా ”ననా శారద ఎప్పట్టకీ రాకప్ వడంతో చలప్తి వంట్టంట్టగుమాంలోకి తన్ే వచిు, “మరగ న్ ేవస్ాా ,” అన్ాాడు.

శారద వింద్ో , విన్ ేఊరుక ంద్ో తల తాలేదచ. చలప్తి తట్ప్ట్ాయిసూా అన్ాాడు, “నీకు అన్ాయయం జరగగ్గంద్ . ఆ విషయం న్ాకు

త లుసచ. కాని అమా ఎప్ుపడూ అంట్ూ ఉంట్ుంద్ ప్దహారు ప్ళీలో ఒక ప్లుీ విషం అని. నచవుా ఏమన్ాా నినచా క్షోభ పటె్టటన పాప్ం మమాలిా కట్టట కుడుప్క మానదచ. అంతచ న్ ేచ ప్పదలుచచకునాద్ , వస్ాా .”

శారదకి మనసచలో మండింద్ . మొదట్టమారు ద్ బ్ు తగ్గలినప్ుపడు కలిగ్గనంత బ్ాధ్ ర ండోమారు తగ్గలినప్ుపడు ఉండదచ. “ఎందచకు బ్ావా! మమాలిా మీకుట్ుంబ్ానిా దూషించి, దచమ ాతాి ప్ సి, న్ేన్ొాలుీ కున్ేద్ ఏముంద్ ?” అంద్ నిరామయంగ్ా.

చలప్తి ర ండడుగులు వేసి మళీ్ల ఆగ్గప్ యాడు. అతన్ొచిున ప్ని?

“నిన్ొాకట్ట అరగథంచడానికి వచాునచ,” అన్ాాడు. శారద మాట్ాడలేదచ. “అద్ నీవలీ అవుతుంద్ ,” అన్ాాడు. “”స్ాంప్రద్ాయానికి విరుదధమయినద్ కాకప్ తచ ...” ఎంత ద్ాచిన్ా మాట్ మొన

వాడకుండా వచిుంద్ . తీక్షణమయిన ఎండద్ బ్ు తినావాడిమొహంలా అయింద్ చలప్తిమొహం.

“ఇలాట్టమాట్లు ఎనాయిన్ా సహ స్ాా నచ ఒకుగ్ాని ఒకు క డుకోుసం,”

“కిషుట డిమాట్ా?”

“వాడిమాట్ే. మొదట్ుాంచ్చ వాడ ంత త లివెనైవాడో నీకయ త లుసచ. యూనివరగసట్ీఫసచట వసచా ందని పరా ణాలు ధ్ారప్ స ి చద్ వేడు మూడచళలీ నచ. తీరా ప్రీక్షలవళేకి ఒళలీ చ డ ి విత్ డరా అయిడేు. ఈ ఏడు న్ానాగ్ారు ప్ వడంతో మతి చలించినంతప్న్ెైంద్ .”

శారద భావరహ తమయిన మొహంతో వింట్ోంద్ .

56

“ఇప్ుపడు ఫస్ట కాీ స్ కాదచ కద్ా సెంకడ్ కాీ సచకి ప్ధ్ాాలుగు మారుులు తకుువొచచుయి. ఈ సంగతి త లియగ్ాన్ే వాడచం చచస్ాా డో ఊహ ంచడానికి కయడా భయంగ్ా ఉంద్ ,” చలప్తి ద్నీ్ాతిద్ీనంగ్ా మొహంపెట్టట అన్ాాడు ఈ మాట్.

శారదకి అతనిఅరథం బ్ర ధ్ప్డింద్ . కానీ ఒకన్ాడు పొ రుగ్గంట్ోీ ఉండి, ఆయన అభమాన్ానికి పాతుర రాలయిన తనచ ఇప్ుపడు ఆ అభమాన్ానిా ఇలా మారుులు అడిగ్గ ఖరుు రాయించవచచున్ా? ఇద్ తగ్గనప్న్నే్ా? నిజమే. ఈ ప్ని తనవలీ అవుతుంద్ . కానీ నీచంగ్ా లేదూ?

తరతరాలుగ్ా వసచా నా “స్ాంప్రద్ాయం కాద్చమో కానీ నీతిదూరంగ్ా లేదూ?”

చలప్తికి ఈమారు కోప్ం వచిుంద్ . ముకయు మొహం త లీని ప్రాయివాడ వడో “నీక డుకు ధ్ీశ్కాిగూరగు మాకేం త లుసచ?” అనాట్ుట గ్ా మాట్ాడుత ంద్ మేనతాకయతురు. అకుడికీ తమాయించచకుని అన్ాాడు, “న్ేన్మేీ కోరరాని కోరగక కోరడంలేదచ. ఎంతోమంద్ క ితగ్గనవారు అని తోసేా మారుులు కలిపి కాీ సచ ఇవాడం అందరగకీ త లిసనిసంగతచ కద్ా,”

“అయితచ న్ేన్ెందచకు కలగజేసచకోడం?” అంద్ శారద - నీక డుకు తగ్గనవాడని తోసేా నీక డుకీు వాళలీ ఇస్ాా రు అనా భావం వయకాం చచసూా .

చలప్తి ఈ సంభాషణ ప్ూరాయినట్ుట గరహ ంచాడు. “ద్ ఎండ్” అనాట్ుట ంద్ ఆమ సారం. “ఇహ వస్ాా నని చ ప్పడం కయడా వెకిురగంచినట్ుట ంట్ుంద్ . ఇప్పట్టకి మూడుమారుీ

చ పాపన్ామాట్. న్ాజీవితంలో న్ేన్ెవరీా ఏద్ ీ అడగలేదచ న్ోరు విపిప. చినాద్ానివెనై్ా నీచచత ప్డడట్ుట ఇనిా మాట్లు ఎవరగచచతా ప్డనూ లేదచ. నచవుా ఇంద్ాకా చ పాపవు కద్ా మమాలిా క్షొభ పెట్ేటమని. అద్ అనచభవంలోకి రావడానికి ఇంతకనా ఇంకేమీ ఉందనచకోనచ. నచవుా మాకేమీ స్ాయం చ యయకురీేదచ. మనం ఇహ కక్షలు స్ాధ్ ంచచకోడానికయుడా ఏమీ లేదచ. అద్చ నయం,” అన్ేస ిచరచర వెళీ్లప్ యాడు చలప్తి.

ఆవేళ శారద రాతిరవంట్ మొదలుపెట్ేటసరగకి ఏడు ద్ాట్టంద్ . నిప్ుప చచసూా ండగ్ా దశ్రథరామూారగాగ్ారు వచచురు.

“మీకోసం చలప్తి బ్ావొచాుడు,” అని చ పిపంద్ .

57

“ఎందచకు?” అన్ాారాయన. ఈమధ్య ఆ యింట్టకీ ఈ యింట్టకీ మధ్య రాకప్ కలు తగ్గిప్ యాయి.

“ఏమో” అంద్ కుంప్ట్ోీ చింతబ్ొ గుి లు చిట్ప్ట్ాీ డుతుంట్ ేవనెకిు జరుగుత . మరాాడు సచందరం రోడుడ మీద కనిపసిేా అడిగ్ేరు దశ్రథరామూారగాగ్ారు చలప్తి ఏద్ ైన్ా

ప్నిమీద వచాుడా అని. సచందరానికి అరథం కాలేదచ. శారద ఎందచకు చ ప్పలేదచ? “ఏమీ ప్నిమీద

వచచుడనచకోనచ,” అన్ాాడు. 000

ప్ద్ రోజులయింద్ . సచందరానికీ డిప్ూయట్ట కల కటరుగ్ారమాాయి జానకికీ పెళీ్ల నిశ్ుయమయినట్ేట అందరు నిశ్ుయం చచసచకున్ాారు. ఆవేళ ఫెళలీ న కాసచా నా ఎండ ఒకుమారుగ్ా ఉరగమంద్ . అర ! చినచకులు ప్డుతునాట్ుట న్ాాయిే అనచకున్ేలోప్ున్ ే వాన హో రున కురవస్ాగ్గంద్ . జలుీ విసిరగ క డుతోంద్ . వస్ాా దచలాీ ట్ట మనచషులు ఎదచరుగ్ాలిలో వెనకిు క ట్ుట కుప్ యిేట్ుట న్ాారు.

తండిర వీధ్ లోంచి ఇంకా రాలేదని శారద భయప్డుత కిట్టకీదగిరకి వచిుంద్ . వరండాలో వయకాి ఒకుక్షణం ఆగ్గ, “న్ేనచ,” అన్ాాడు.

శారద కయడా ఓ క్షణం ఊరుకుని, “నచవాా?” అని తలుప్ు తీసింద్ . వజవజ వణుకుత లోప్లిక చచుడు సచందరం. ప్ూరగాగ్ా తడిసప్ి యిేడు. శారద

లోప్లుాంచి తువాలయ, లుంగీ్ త చిు ఇచిుంద్ . మళీ్ల లోప్లికి వెళీ్ల తండిరకోసం ఫ్ాీ సచులో ఉంచిన కాఫీ గ్ాీ సచలో ప్ సి తీసచక చిుంద్ .

“మామయయ ఇంట్ోీ లేరా?” అనడిగ్ాడు సచందరం, ఇంతవరకయ తామదూరగలోనూ ఏ ఒకురూ మాట్ాడలేదని జాపిా కి త చచుకుని.

“లేరు. ఎకుడ చికుుప్డిప్ యారో ఈ వానలో. ర ండురోజులుాంచ్చ ఒంట్ోీ బ్ాగులేదచ కయడానచ,” అంద్ .

58

అదనామాట్ మొహం వాడినట్ుట ండడానికి కారణం అనచకున్ాాడు సచందరం. మళీ్ల అతనికి ఏం మాట్ాడాలో త లీలేదచ.

శారదకి అకుడ ఉంట్ ేబ్ాగుంట్ుంద్ో లోప్లికి వళె్లాప్ తచ బ్ాగుంట్ుంద్ో త లీలేదచ. “కిషుట డిక ికాీ స్ వచిుంద్ నీధ్రామా అంట్ూ,” అన్ాాడు కృతజాతాభావం వెలీివిరగయగ్ా. “న్ాద్చముంద్ ? విధ్ నిరణయం అలా వుంద్ కాబ్ర లు,” అంద్ శారద. సచందరానికి హఠాతుా గ్ా తానచ శారదప్టీ్ అన్ాయయంగ్ా ప్రవరగాంచాననీ, అయినప్ుపట్టకీ

స్ాక్షాత ా భూద్చవివల ఓరగమగల శారద తమని మనిాంచి, పెైగ్ా ఉప్కారం చచస ి తన సహృదయత ప్రకట్టంచచకుందనీ తట్టటంద్ . ఆమాట్ే వెంట్న్ ే శారదతో చ పిప, క్షమంచమని వేడుకుని జారగప్ బ్ర తునా ఈ మాణికాయనిా చచజికిుంచచకుంట్ే బ్ాగుండు అని అనచకున్ాాడు. కానీ ఆ మాట్ చ ప్పడం ఎలా?

“మామయయ రాజమండీర వెళీ్లవచాురు కాబ్ర లు,” అన్ాాడు ప్రస్ాా వనగ్ా. “ఆఁ, వచచురు,” ఒకుమాట్ విరుప్ులో సమాధ్ానం చ పేపసి, లోప్లికి వళీె్లప్ యింద్ . సచందరం వంట్టంచివపే్ు నడవడమా, వీధ్ వేప్ు నడవడమా అనాసంద్ గధంలో

క ంచ ంసేప్ుండి, ర ండడుగులు వంట్టంట్టవేప ేవసేి, “న్ేఁ వళెలా న్ాా,” అన్ాాడు. “ఆఁ” అంద్ శారద స్ావిడివేప్ు ఒకడుగు వసేి. “ఒకమాట్. పొ రపాట్ులో నిన్ేాద్ో అనడం జరగగ్గంద్ . ఆ మాట్లో నిజం నచవేా

ఆలోచించచ,” అన్ాాడు. శారద నిరసనగ్ా నవిాంద్ ఆ పెద్ మవిరుప్ులో ఎనిా అరాథ లయిన్ా చ ప్ుపకోవచచు.

“ఒకమారు ఒప్ుపకుంట్ావు కానీ ఎనిామారుీ ఒప్ుపకుంట్ావు విద్ాయగంధ్ం లేని ప్శువుని” అని ఉండ చచు. “ఇంత నిలకడలేని మనిషివా?” అని కావచచు. ఏద్ ైతచన్ేం శారద పెద్ మ కదలుకుండాన్ే సచందరం అకుడనిచండి కద్ లిప్ యాడు - మంచికో చ డుకో.

000

“సచందరం ఏమట్ట? డిప్ూయట్ ీకల కటరుగ్ారగ అమాాయిని చచసచకోనంట్ున్ాాడుట్,” ఎవరో దశ్రథరామూారగాగ్ారగని అడిగ్ారు.

59

“ఆహా” అన్ాారాయన. “అలా ఆహాఁ అంట్ావేమట్ోయ్ ఆకాశ్ంలోకి చూసూా నచ. మన శారదన్ే తప్ప ఇంక వరీా

చచప్ట్టనని శ్ప్థం ప్ట్ేటడని ఊరు గగ్ోి ల తుా త ంట్ేనచ,” అన్ాాడా శేరయోభలాషి. నిజానికి జరగగ్గనకథ ఇద్ీ. సచందరం ఆవళే ఆ వానరాతిర శారదని చూశాక తానచ

పొ రబ్డాడ ననీ, ఆ పొ రపాట్ు ద్ దచూ కోవాలనీ రూఢి చచసచకున్ాాడు. ఆ పెైన ఇంట్టకి వెళీగ్ాన్ ేజానకిని చచసచకోననీ, శారదని చచసచకుంట్ాననీ, వివరాలు అడగవదూనీ ఒకేవాకయంలో చ పిప ఊరుకున్ాాడు. చలప్తి కసిరగ చూసిన్ా లాభం కనిపించలేదచ. ప్ గ్ా చలప్తి ఏ మొహంతో మామయయగ్ారగంట్టకి వళీెడమా అని ఆలోచిసచా ండగ్ాన్ే ఊరగవారే ఆయనదగ్గిరగకి మోసేరు ఆ వారా.

దశ్రథరామూారగాగ్ారు ఆ వారా విని ఊరుకున్ాారు. తరవాత శారదతో అని చూశారు. “ఛూశావా, సచందరం చచసిన పొ రపాట్ు ద్ దచూ కోవాలనచకుంట్ున్ాాడుట్,” అని.

“కల కటరుగ్ారూ వాళలీ తాంబ్ూలాలు కయడా ప్ుచచుకున్ాారు,” అంద్ శారద. తండిరక ితనఅభపరా యం సూట్టగ్ా చ ప్పలేక. తండిరమొహంలోకి సూట్టగ్ా చూడలేకప్ త ంద్ . తననచంచి ఆయన ఎట్ువంట్ట మనస్ాా పానికి గురగ అవుతున్ాారో చూసూా న్ాా తన్ేమీ చచయలేదచ. ఏం జనా అనిపిస్్ా ంద్ .

“తాంబ్ూలాలకేమట్ట? మనం ఇచిున తాంబ్ూలాలయ ప్ుచచుకున్ాారు, వేసచకున్ాారు,” హేళనగ్ా నవేారాయన.

ఈయనకి మతి గ్ానీ ప్ త ంద్చమో! శారద రగవట్ాకులా కంపించింద్ . “నన్ోాడి తన్ోాడచన్ా? తన్ోాడి నన్ోాడ న్ా?” అని ప్రశిాంచిన ద్రర ప్ద్ తలప్ుక సా్్ ంద్ .

“కాఫీ తీసచక స్ాా నచండండి,” అంద్ శారద లోప్లిక ళలా . దశ్రథరామూారగాగ్ారు, తన మన్ోవేదనకి కారణమ ైన కయతురు ఎదచట్టనచండ ి

తొలగ్గప్ గ్ాన్ే, తనకి అలవాట్యిన భగవద్ీి తాప్ఠనంలో ములిగ్గప్ యిేరు. ఆయనకి మరగ కాఫీ రాలేదచ.

60

అద్చరోజు మునిమాప్ువళే ప్నిమనిష ి అప్పలమా క డుకు సచందరంచచతిలో ఒ చినా చ్చట్ట పెట్టట వెళీ్లప్ యాడు.

“పొ రపాట్ు ద్ దచూ కుంట్ానంట్ూ అద్చ పొ రపాట్ు మళీ్ల చచయడం త లివెనైప్ని కాదని న్ాకు తోస్్ా ంద్ . ఇంతద్ాకా రావడమే పొ రపాట్ు. జానకిని క్షమాప్ణ కోరుకోడం సమంజసం కదూ.”

సచందరానికి ఈ చ్చట్ ీఎవరు ప్ంపేరో అరథం అయింద్ . అతనచ నిరాఘ ంతప్ యాడు. 000

సచందరానికీ జానకికీ అట్టహాసంగ్ా పెళీ్ల అయింద్ . పెళీ్లకి దశ్రథరామూారగాగ్ారగనీ, శారదనీ రమాని న్ొకిు న్ొకిు చ పాపరు చలప్తి దంప్తులు.

ఊరునించి ఊరు వళీెడం కనక పెళీ్లకి వెళీలేదచ కానీ మగపెళీ్లవారగంట్ోీ గృహప్రవేశానికీ, సతయన్ారాయణవరతానికీ వెళీ్ల పెళీ్లక డుకిు కట్ాం చద్ వించి వచచురు దశ్రథరామూారగాగ్ారు.

ఆరభట్ం హో రుగ్ాలీ అంతా ముగ్గశాక, పెళీ్లక డుకు వీలు చికుగ్ాన్ ే పెళీ్లకయతురగా అడిగ్గన మొదట్టప్రశ్ా, “అయితచ నీకు శారదని ఎలా త లుసచ?” అని.

ద్ీనికి వధ్చవు జవాబ్ు అయోమయప్ుచూప్ులు. “శారద్ వరూ?”

“త లీదనామాట్” అని ఆశ్ురయప్డి, ఎందచకలా అడిగ్ాన్ా అని విచారప్డి సచందరం న్ాలుకురుచచకున్ాాడు.

“అద్చ త న్ాలిలో సరారుగ్ా ప్ని చచసూా చచిుప్ యాడచ నట్రాజన్స అని” అన్సేి, “ఇవాళ సినిమాకి వళెాూ మా?” అని అడిగ్ాడు తరవాత ఏ ప్రశ్ాకీ తావివాకుండా.

000

“ఒకస్ారగ ప్తీాసమతేంగ్ా మాయింట్టకి రా,” అని శారద ఎప్ుపడూ సచందరానిా ఆహాానించలేదచ.

“ఇద్ ీజరగగ్గన సంగతి. ఈమే శారద,” అని సచందరం ఎప్ుపడూ జానకికి చ ప్పలేదచ. తనచచట్ూట రోజూ కనిపిసచా నా వందలాద్ ప్రజలోీ “శారద” ఎవరో, సచందరం

అడిగ్గనప్రశ్ాకి కారణం ఏమట్ో జానక ిత లుసచకోలేదచ.

61

000

(ఆంధ్రప్రభ, ,సెపెట ంబ్రు 14, 1960)

62

12. జీవాతువు

“అరుంధ్తి వెళ్లాప్ యింద్ .”

“ప్ యింద్ా?” అన్ాానచ తుళ్లాప్డ.ి న్ాగమణి వెకిలిగ్ా నవిాంద్ . “మ్. వెళ్లాప్ యింద్ ,” అంద్ . ఎందచకు వెళ్లాప్ యింద్ ? ఎలా వెళ్లాప్ యింద్ ? ఎకుడికి వెళ్లాప్ యింద్ ? న్ాగమణిని అడిగ్గ లాభంలేదచ. న్ాగమణి సర ైన జవాబ్ు చ ప్పదచ సరగ కద్ా పెైపచెచు

అవాకులయ చ వాకులయ పేలుా ంద్ . న్ేనచ అడగనచ. కానీ న్ాగమణ ిఊరుకోదచ. “అతాా కోడళలా పేచ్చ ప్డాడ రట.” 000

ఐద్చళాపాట్ు అతాింట్టవారగని అడాడ లోీ బిడడలిా స్ాకినట్ుట స్ాకిన అరుంధ్తి ఎకుడికి ఎలా ఎందచకు వెళ్లాప్ యిందో్ న్ాకరథం కాలేదచ. ఒక నిరుూ షటమ ైన సంస్ాురానిా అలవరుచచకుని ఆచరణలో పెట్టట నలుగురగచచతా శ్భాషనిపించచకునా అరుంధ్తి చవకబ్ారు హో ట్లోీ సరారులా అతాగ్ారగతో పచే్చ పెడ ివెళ్లాప్ యిందంట్ే ... ఆ మాట్ న్ాకరథం కాలేదచ.

“ఏమ ైన్ా బ్రువు మోసచా నాట్ుట నట్టంచడం, క మ ాతచావేళకి భుజం తపపించడం - అద్ ీఒక న్ేరేప,” అంద్ న్ాగమణి.

న్ాగమణిక ి మహా భారతం చూపించి “ఏమట్టద్ ?” అనడిగ్గతచ ఎరరట్ట బ్లండు బ్ుకుు అని చ ప్పగలదచ. కుడచిచతి ర ండు వేళలా ఎడంచచతి ర ండు వేళలా చూపించి “ఎనిా?” అంట్ ే“ర ండు ర ళలా” అంట్ుంద్ . కాకప్ తచ “నీ ర ండు చచతులక ీ న్ాలుగు వేళలాన్ాాయా?” అనడుగుతుంద్ . న్ాగులకి చ వులేీ వని జనవాకయం. న్ాగమణికి చ వులయ, బ్ురార కయడా లేవు.

గబ్ గబ్ న్ాప్ని ముగ్గంచచకుని వెయిట్టంగురూంకి వెళ్లాప్ యిేనచ. 000

63

అరుంధ్తితో న్ాకు ప్రగచయం ర ండచళాకిందట్ అనచకుంట్ానచ. ఒక గద్ అద్ ూ కి తీసచకుని చదచవుకుంట్ూండచద్ానిా.

ఆవేళ ఆద్ వారం. ఎండ నిప్ుపలు చ రుగుత ంద్ . కాీ సచకి సంబ్ంధ్ ంచిన ప్ుసాకం ఒకట్ట ప్ుచచుకుని మంచం, ప్కాు అనీా ఏరాపట్ు చచసచకుని ప్డుకున్ాానచ చదచవుకుంద్ాం అనా సదభపరా యంతోన్ే. నిదర కాకప్ యిన్ా ఎండపొ డకి కళలా మూసచకుప్ తున్ాాయి న్ాప్రమయేం లేకుండాన్ే. ఇంట్టవారగకోడలు పాప్ని పిలవడం వినిపిసూా ంద్ దూరంగ్ా పారా హుష్ార్ అనాట్ుట .

“పాప్ మీఇంట్ోీ ఉంద్ాండీ?” అంట్ూ చచరవేసని తలుప్ు ఓరవొంప్ుగ్ా తోసచకు తొంగ్గ చూసూా ప్రశిాంచింద్ ఒకావిడ.

“లేదండీ,” అన్ాానచ మతుా గ్ా, మంచచమీంచి లేవకుండాన్ే. “ఇంతట్ోీ కే ఎకుడికి వళె్లాప్ యింద్ో ,” అనా మాట్లు న్ేప్థయంలో లీలగ్ా వినిపించి

అంతమ పై్ యియేి. మళ్లా “పాపా ... పాపా ...” అంట్ూ మూడో న్ాలుగ్ో ప్రస్ారాలయ ఆవిడ ఇంక వరగతోన్ో

ఏద్ో అనాట్ుట ఇంకో క తా సారమూ .. “క్షమంచండి. పాప్ మీగద్ లోకి రావడం న్ేనచ చూసేనచ.”

తుళ్లాప్డి లేసూా , “ఫరవాలేదచల ండి, రండి,” అన్ాానచ. అరక్షణంసపే్ు - నిదర త లగ్ొడుత ంద్ . గుమాంలో నిలబ్డిన వయకాి నిదరమతుా

తచలగ్ొడుత ంద్ . లేత ఊద్ారంగు వాయిల్ చ్చరా, మంక నప్ువుారంగు జాకట్ూట , మొహంలో సిాగధచాఛయలయ .. ఎకుడ ైన్ా చూసనే్ో? చూసనేనచకుంట్ున్ాాన్ో?

“మంచి నిదర చ డగ్ొట్టటనట్ుట న్ాానచ,” ఆ సారంలో క్షమాప్ణలు ధ్ానించచయి. “ఆఁ, లేదండీ,” అని లోప్లికి రమాని, “పాప్ లోప్లికి రాడం న్నేచ చూడలేదండీ,”

అన్ాానచ మొదట్ట ప్రశ్ాకి సమాధ్ానంగ్ా. అంట్ూ మంచం ద్ గ్గ చచట్ూట చూసేనచ. “భయప్డఖ్ఖ రీేదని మీరు చ ప్పండి,” అంద్ావిడ మంచంకిందకి స్కంజా చచసి చూపిసూా .

64

అట్ు చూసనేచ. మంచంకిందనించి కవట్ాకులాీ ట్ట చినిాపాద్ాలు ర ండు దరశనమచిుంద్ాకా న్ాకు బ్ర ధ్ప్డలేదచ ఆవిడమాట్లు. నవుాత ఆ ర ండు పాద్ాలయ ప్ుచచుకు మ లీిగ్ా లాగ్ేనచ. న్ావెనక ఎవరున్ాారో పాప్ చూడలేదచ.

“స్, స్. పెైవైటే్ు మేషటరు,” అంద్ పాప్ లకుపడితలాట్ట న్ోట్టమీద మావిడిచివుళాలాట్ట వేళలా కద్ లిసూా .

“ఏమట్ీ?” “పెైవైటే్ు చ ప్ుతుంద్ ట్,” కాీ క్స ట్వరుమీంచి దూకుతుంద్ ట్ అనాంత బ్ దచరుతో. “న్ాకయుడాన్ా?” పాప్ న్ావపే్ు అయోమయంగ్ా చూసింద్ . “చదచవుకోకప్ తచ ఎలా?” అంద్ పాప్తలీి కఠగనంగ్ా. “పెైవైటే్ు న్ాకు చ ప్పండ.ి పాప్కఖ్ఖ రీేదచ,” అన్ాానచ పాప్వేప్ూ ఆ పెైవైేట్ుమేషటరువపే్ూ

చూసూా . తీరా అన్సేింతరవాత ఎందచకలా అన్ాాన్ా అనిపించింద్ . “న్ేనచ పెైవైేట్ు చ ప్పనచ,” అంద్ావిడ. అసలు ఉనా “మసిఛఫ్” అంతా ఆ ప్దంలోన్ ే

ఉంద్ . అద్ ఆవిడ గరహ ంచింద్ . “చ పాా వు,” అంద్ పాప్ పొ డిచచసేలా చూసూా . “చ పాా రు అన్ాలి,” అంద్ పాప్తలీి పాప్తలమీద ఓ చినా మొట్టటకాయ వసేి. పాప్ బ్ుంగమూతి పెట్ుట కు నిలబ్డింద్ . గురుతాం వహ ంచనచ వచిున ఆ మానవురాలు “వస్ాా నండీ,” అంద్ వనెచద్ రగబ్ర త . “సర ీండి. తరవాత చూద్ాూ ం,” అంద్ పాప్తలీి. ఆవిడ న్ాదగిర కయడా శ్లవు తీసచకుని వెళ్లాప్ యింద్ . “అంట్ీ ముట్టనట్ుట అలా దూరంగ్ా నిలబ్డతిచ ఇవాళ కాదచ రేపెనై్ా ద్నీ్ెాలా ద్ారగకి

తీసచక సచా ంద్ ? పాఠాల లా చ ప్ుా ంద్ ?” అంద్ పాప్తలీి చచతులయ కళలా తిప్ుపత . “ఆవిడచ చ ప్ుా ంద్ , పాపే వింట్ుంద్ ల ండి,” అన్ాానచ.

65

మరాాడు న్ేనచ కాలేజీనించి వచచుసరగకి ఎదచరుగుండా స్్ ఫాలో పాపా, వాళా పెైవైటే్ు మేషటరూ కనిపించచరు ముందచగద్ లో. ఆవిడ ననచా చూసి మందహాసం చచసింద్ . అంతచ.

ఆవిడపేరూ, వివరాలయ కనచకోుడానికి న్ేన్పె్ుపడూ ప్రయతిాంచలేదచ. కానీ పాప్ మట్ుకు ఆవిడంట్ే ఊః ఇదయిప్ యిేద్ . పెైవైటే్ు మొదలు పెట్టట మూణణణ లీయిన్ా అయింద్ో లేద్ో పాప్వాళాన్ానాకి బ్ద్ లీ అయిప్ యింద్ . అరుంధ్తి, అద్చ పాప్ పెైవైేట్ుమేషటరు, చాలా విచారగంచింద్ .

ఆ తరవాత ప్ద్ హేనచ రోజులన్ాడు హఠాతుా గ్ా మళ్లా అరుంధ్తి ప్రతయక్షమయిసేరగకి ఆశ్ురయప్ యిేనచ.

“పాప్ బ్ాగ్ా అలవాట్యిప్ యందండీ. స్ాయంతరా లు ఏమీ తోచడంలేదచ,” అంద్ గుమాంలో నిలబ్డి.

“నిజమేనండీ. రండి,” అన్ాానచ లోప్లికి ఆహాానిసూా . ర ండు, మూడు రోజులోీ పాప్ ప్ుట్టటనరోజు వస్్ా ంద్ ట్. న్ాకు త లీన్ే త లీదచ. ఎడ రస్ ఇసేా

తనచ ఎంబ్రా యిడరీ చచసని గ్ౌనచ పాప్క ిప్ంపసిచా ంద్ ట్. గ్ౌనచ చూపించింద్ న్ాకు. మంచి ప్నివాడితనం ఉంద్ అందచలో ఏద్ో మొకుుబ్డికోసం

చచసినట్ుట కాక. ఒకవేళ ఆ కమనీయ కళాఖండం వెనక ఏద్ ైన్ా కనీాట్టగ్ాథ ద్ాగ్గఉంద్చమో - అనచంగు చ లీి, అలవాట్ెైన అనాకయతురూ ... ఇంక వర ైన్ా ... న్ా ఆలోచనలకి న్ాక ేచిరాకేసింద్ .

“ప్ంపించండ,ి” అన్ాానచ గ్ౌనచ తిరగగ్గ ఇచచుసూా . అప్ుపడడిగ్ేనచ అరుంధ్తిని, “మీరేం చచసచా న్ాార”ని.

ఇంట్రీాడియట్ పాసయి సెకండరీ గే్రడ్ ట్ెైనైింగయింద్ ట్. ఉద్ో యగంకోసం చూసా్్ ంద్ . “న్ేనచ బి.యిే.కి కడతానండీ,” అంద్ న్ాప్ుసాకాలు ఒక కట్ే తీస ిచూసూా .

“మంచిద్చ. అయం ముహూరోా సచముహో రోా సచా .”

“మీరు న్ాకు స్ాయం చచస్ాా రా?”

“స్ాయమా?”

66

“ఏం?”

“ఏం ఏమట్ండీ? న్ాద్చ ముపెైీతొమాద్ ప్ర సంట్ు న్ాల డిీ . ప్రీక్ష గట్ెటకుుతుంద్ో చ ట్ెటకుుతుంద్ో అని న్నేూుసచా న్ాానచ. న్నేచ మీకు చ యయగల స్ాయం న్ోరు మూసచకయుచోడమే.”

“న్ేనచ హాస్ాయనికనడంలేదచ. మీచదచవు అయిప్ గ్ాన్ే మీ న్ోట్ుస మర వరగకీ ఇవాకండి,” అంద్ సీరగయస్ గ్ా.

“ఇచిున్ా ప్ుచచుకున్వేాళలా తరవాత తిట్ుట కుంట్ారు. అంతకంట్ ే ముందచమాట్ న్ాచదచవు అయిప్ వాలంట్ే యూనివరగసట్ీవాళలా బి.ఎ. ఎతచాయాలి. ఇప్ుపడు ఇంట్రీాడియట్ ఎతచాస ిక ందరగ చదచవులు ప్ూరగా చచససేినట్ుట గ్ాన్ే.”

అరుంధ్తి నవుాత “భలేవారండీ మీరు,” అన్ేస ి వెళ్లాప్ యింద్ . పెచైదచవులు చద్ వించనూ లేక, పెళ్లా చ యయలేక తలీిదండుర లు ట్ెైనైింగుకి ప్ంపించచరు కాబ్ర లు అనచకున్ాానచ. పదెూ కుట్ుంబ్ం కాబ్ర లు. అద్చ నిజమ ైతచ ఇంకా బి.ఎ.కి కట్టట , బి.ఇడ.ికి కట్టట ... ఎప్ుపడు అవుతాయి ఇవనీా. వెనకవాళాని ఉదధరగంచచద్ ప్ుపడు? మనిషి కయడా ఖరుుద్ారులా కనిపిస్్ా ంద్ .

అరుంధ్తివిషయంలో న్ేనచ ఒక నిరణయానికి రాకుండాన్ే త లాీ రగప్ యింద్ . ప్ుసాకాలవిషయంలో మాతరం ఒక నిరణయానిక చచునచ. చచతిలో డబ్ుు చ్చర లమీద పటె్టట , ప్ుసాకాలు ఎరువు అడిగ్ేవాళాంట్ ే న్ాకు భయం. అలాట్ట అప్ుపలు ఇచిునవాళాకే కానీ ప్ుచచుకునావాళాక ిజాా ప్కం ఉండవు.

అరుంధ్తి బి.ఎ. చద్ వ ేఉద్చూశ్ం ఇనపెపట్ెటలో పటె్టట , మునిసిప్ల్ గరీ్ా సూులోీ సెకండర ీగే్రడ్ ట్చీరుగ్ా చచరగందని త లిసినప్ుపడు మాతరం మనసచలో ఏమూలో కలుకుుమంద్ .

“అందరగలాగ్ే మీరు ఆశ్ురయప్ తున్ాారా?” అంద్ ఓరోజు సూులికి నడిచివెళలా వెళలావిషయమ ై.

“ఆశ్ురయం కాదచ కానీ ..,” అన్ాానచ నసచగుత .

67

“మా న్ానాగ్ారు బ్రంప్ురంనించ్చ కాకిన్ాడ నడిచి వళెలారంట్ే న్ేనచ నమేానచ. న్నేచ ఇకుడిాంచి సూులికి నడిచి వళెలా న్ాానంట్ ే ఆశ్ురయప్ యిేవాళలా, ముకుున వేలేసచకున్ ేవాళలా, మూరఛ ప్ యివేాళలానూ,” అంద్ తనచ.

తనచ చ పిపంద్ాంట్ోీ నిజం లేకప్ లేదచ. బ్సచసకోసం ప్డిగ్ాప్ులు ప్డచ ట్ెైములో, బ్సచసలో చోట్ుకోసం ప్డచ యాతనలో, కాలేజీ అప్ లో బ్సచస చచస ేరొదతో అనచభవించచ బ్ాధ్లో నూరోవంతు ఉండదచ నడిచివెళాడంలో. అయిన్ా అద్చమట్ో నడక అనగ్ాన్ే ఏమట్ోగ్ా ఉంట్ుంద్ !

“ఏమోల దచూ రూ. ఎవరేం అనచకున్ాా న్ాకు మాతరం నడవడమ ేహాయిగ్ా ఉంద్ .” నిజమేన్ేమో. పొ దచూ నా తొమాద్ గంట్లకి చచసని భోజనం, ప్గలలాీ కాీ సచలయ, మళ్లా

ద్ాద్ాప్ు మూడు మ ళైలా నడిచిన అరుంధ్తి వసి వాడలేదంట్ే తనకి హాయిగ్ా ఉండచ ఉండాలి. “వస్ాా నండీ,” అంద్ లేచి నిలబ్డి. “కయచచందచరూ, వళెలాచచు. తొందరేమట్ట?” అన్ాానచ చచయి ప్ుచచుకు ఆప్డానికి

ప్రయతాసూా . “లేదండీ. ఆరునార అయిేసరగకి మా అతాగ్ారగకి ఫలహారం అయిప్ వాలి.”

“అతాగ్ారా!?” అన్సేి చప్ుపన న్ాలుకురుచచకున్ాానచ. అప్పట్టవరకయ తన మ డవపే్ు ప్రీక్షగ్ా చూడలేదచ న్ేనచ.

న్ామొహంలో ఏమట్ట తనకి నవుా త పిపంచింద్ో చ ప్పలేనచ కానీ, “ఒకళలా కాదచ, ఇదూరూ,” అంట్ూ నవుాత వెళ్లాప్ యింద్ అరుంధ్తి.

000

అరుంధ్తి వెళ్లాప్ యింద్ . అరుంధ్తిని పెళ్లా చచసచకునా ఆ ప్ురుషప్ుంగవుడు ర ండు యమేా డిగీ్రలయ, ఒక లా డిగీ్ర త చచుకునా బ్ృహసపతి. అతనికి కనాతలీి కాక మరొక పెంప్ుడుతలీి - ఇతగ్ాడిని పెంచచకునా తలీి - ఉంద్ . కనాతలీికి ఈ బ్ుద్ ధమంతుడు కాక ఇదూరు కయతుళలీ , ఇదూరు మొగపలీిలయ ఉన్ాారు. అరుంధ్తి పెళ్లాన్ాట్టకి ఇంట్రీాడియట్

68

పాసయింద్ . పళెాయిన మూడో న్లెనించ్చ అతనచ ఒకట్ ే గ్ొడవ “నచవుా ట్ెైనైింగ్ చ యయకయడద్ా?” అంట్ూ.

“ఆ మాట్లోీ ఆంతరయం న్ాకు అప్పట్ోీ త లీన్లేేదచ,” అంద్ అరుంధ్తి కళా నీళలా పెట్ుట కుంట్ూ.

అరుంధ్తి ట్ెైనైింగయిన వారంన్ాడు తననీ ఇదూరు తలుీ లసంప్దనీ భరగంచవలసిన మగ్ాడు ప్రారీ!

అరుంధ్తి నిశేుషుట రాలయి నిలబ్డిప్ యింద్ . “జరగగ్గనసంగతచమట్ో నీకు త లీకుండా ఉంట్ుంద్ా? నిజం చ ప్ుప,” అని ఆవిడన్ ే

నిలవేసేరు అతాగ్ారూ, ఆడబ్డుచూనచ. పెంప్ుడుతలీి కయడా ఆమాట్ే అంద్ . ఆ ప్రగసిథతులోీ తానచ చచయగలిగ్గంద్చమీ లేదచ. ప్ ద్ాం అంట్ ేఅరుంధ్తికి ప్ుట్టట లీంట్ూ

ఏమీ లేదచ. తలీి లేదచ. తండిరకి ఇవనీా అనవసరమ ైన అనచబ్ంధ్ాలుగ్ా తోచచయి. పినతలీీ, పినతండీర అరుంధ్తికి కన్ెాచ ర విడిపించి చచతులు కడుకుున్ాారు. ఇహ ఏద్ో ఉద్ో యగం చచస ివచిున న్ాలుగురాళాతోనూ అతాా , ఆడబ్డుచచలమధ్య కాలం గడుప్ుకోడమే మగ్గలింద్ .

“నలుగురు పిలీలకి పెైవైేట్ుీ చ బ్ుద్ాం అనచకుంట్ున్ాానచ,” అని అరుంధ్తి అనాప్ుపడు న్ాకేమన్ాలో త లీలేదచ. ఈ ఆరున్ెలలోీ నూ తోట్కయరకాడలా వాడపి్ యింద్ . అవాయకాా నందంతో మ రగసే కళలీ ఆరూరంగ్ా తిరగగే్యి. సిాగధస్కరభాలనచ వదెజలేీ పెదవులు ప్ుచిున చికుుడుకాయలా ముడుచచకుప్ యాయి.

“స్ాయంతరంవేళలోీ నూ, మధ్ాయహాం ఒంట్టగంట్ా ర ండుగంట్లమధ్ాయ వీలుంట్ుంద్ ,” అంద్ తన్ ేమళ్లా.

రూపాయి, రూపాయిక ీ రకాప్ుబ్ొ ట్ుట రాలుసచా నాద్ . మొదట్టకే మోసం రావచచు అనచకున్ాా న్ాలో న్ేనచ. “ఆరోగయం కయడా చూసచకోవాలి కద్ా. మీరు ప్డుకుంట్ ే గ్ాీ సచడు మంచినీళలా కయడా ఇవార వారూ ల ఖ్ఖ కి చాలామంద్చ ఉన్ాా,” అన్ాానచ.

“అలా ఆలోచిసేా అందరం ప్డుకోవాల ససచా ంద్ అనతికాలంలోన్ే,” అంద్ అరుంధ్తి నవుాత . ఆ నవుాలో మునప్ట్ట జీవం లేదచ.

69

అవునచ. తనచ త చచు న్లెసరగ ఆద్ాయం బియయప్ుబ్స్ాా కి సరగప్ తుంద్ . “మధ్యతరగతి బ్డ ీట్, ఒక కుట్ుంబ్ంలో భరాా , భారాయ, ఇదూరు పలీిలు ఉన్ాారనచకుంద్ాం,” అంట్ూ వేస ేఊహాలోకప్ు బ్డ ీట్ కుదరద్ కుడ. ఆ ఇంట్ోీ ఖచిుతంగ్ా నలుగురు పెదూవాళలా, ముపొ పదచూ లా మూడు కంచాలు చ లీించచ ఇదూరు పలీిలయ ఉన్ాారు. అందరగకీ అనీా కావాలి. అసలతాగ్ారగకి పొ దచూ న్ేా ఫలహారం, మధ్ాయహాం భోజనం, స్ాయంతరం కాఫ ీ కావాలి. పెంప్ుడతాగ్ారగకి తొమాద్ కలాీ భోజనం, మధ్ాయహాం ట్ీ, రాతిర చపాతీలు కావాలి. పెద్ాూ డబ్డుచచ నియమనిషితలో తనపాట్ుీ తన్ే ప్డుతుంద్ . చిన్ాాబ్డుచచ సూులిక ళలా ంద్ కాలక్షపేానికి. మొగపిలీలిదూరగద్ ీ - చదూనాం తింట్ానచ, వేడనాం తింట్ానచ, మామగ్ారగతో మళ్లా తింట్ానచ అనా తంతు.

“వీళాందరగతో ఎలా న్ెగుి క సచా న్ాారు?” అని న్ేనంట్ే, “ప్ నిదచూ రూ. ఎలా ఉన్ాా రోజు గడిచిప్ తుంద్ కద్ా,” అంద్ అరుంధ్తి తచలిగ్ాి . ఎలా ఉన్ాా రోజులు గడచిిప్ తాయా?

ఆ తరవాత న్ెలా, న్లెాప్ద్ హేనచరోజులపాట్ు అరుంధ్తి కనిపించలేదచ. ప్రీక్షలు దగిరక సచా న్ాాయనా హడావుడలిో న్నేూ అంతగ్ా ప్ట్టటంచచకోలేదచ తన విషయం.

000

చలేస్్ా ందని కిట్టకీ తలుప్ులయ, వీధ్ తలుప్ూ బ్ంధ్ ంచచసచకుని కయరుున్ాా. 1868 కన్ెానషనూ, సూయజ్ క ైూసిసూ, ... ఏమట్ో వధె్వ గ్ొడవలు. ఒకడు ఒక త లివితకుువ ప్ని చ యయడం, మరొకడు మరొక త లివెనై ప్ని చ యయడం, తనచాకోడం, క ట్ుట కోడం, వాట్టకి కారణాలేమట్ీ అంట్ూ ఈ ల కురరుీ మమాలిా చంప్ుకు తినడం ...

ఎవరో తలుప్ు తట్టటనట్టనిపించి, ఖేడివ్ ఇసాయిల్ ని అప్ుపలోీ వద్ లేసి లేచి తలుప్ు తీసేనచ.

అరుంధ్తి!

“ఇంత రాతరప్ుపడు ... ఇలా ..” అన్ాానచ ఆశ్ురయప్ త . అప్ుపడు ట్ెైము ఐదచ నిముష్ాలు తకుువ తొమాద్ .

70

“ఒక యాభ ైరూపాయలుంట్ే సరూగలరేమోనని వచచునచ,” అంద్ సూట్టగ్ా చూసూా . ఆ మాట్ న్ాకు అరథం కావడానికి ఐదచ నిముష్ాలు ప్ట్టటంద్ . “పెట్ెటలో బ్ట్టలు

సరుూ కోడమ ేరాదచ న్ాకు,” అన్ాానచ నవుాత . “న్ేనూ అద్చ అనచకున్ాానచ,” అంద్ తనచ చప్ుపన. ఇంతవరకయ అకుడ సీరగయస్ న్ెస్ లేదన్ ే అనచకుంట్ున్ాాన్ేా నచ. “ఎకుడినించి

వసచా న్ాారు? ఏమట్ట కథ?” అన్ాానచ. తనచ మహ ళామండలి సెకరట్రీగ్ారగంట్ోీ ఇదూరు పిలీలకి ట్ూయషనచ చ పపి వసూా ంద్ ట్.

రోజూ పొ దచూ న్ేా ఇదూరు పిలీలు ఏడునించి ఎనిమద్ వరకయ ఇంట్టక చిు పాఠాలు చ పిపంచచకు ప్ తారు. వాళాకి పాఠాలు చ ప్ూా వంట్ చచసచకుంట్ుంద్ . తొమాద్ నార పరా ంతాలోీ ఓపినంతమట్ుకు ఫలహారాలవాళాకి ఫలహారాలయ, భోజన్ాలవాళాక ి భోజన్ాలయ సిదధప్రచి, తనూ ర ండు మ తుకులు కతికి సూులికి వెళలా ంద్ . మధ్ాయహాానికి ఇంట్టనించచ పాీ సచులో కాఫ ీతీసచక ళలా ంద్ . మళీ్ల స్ాయంతరం ఓ గంట్సపే్ు మహ ళలకి జాకట్ుీ కతాిరగంప్ులు న్ేరుపతుంద్ . ఇంట్టక ళ్లా వంట్ా వారూప చూసచకోడం, మళ్లా ఏడునారకి ఇంట్టనించ్చ ఎనిమద్ నారవరకయ సెకండు ఫారం చద్ వే ఇదూరు పలీిలకి ట్ూయషనచ. ఇవి ర ండూ కమషనరు అనచమతి తీసచకు చ ప్ుా నావి. పొ దచూ నా చ ప్ుా నావి రహసయం.

అరుంధ్తి ఆ ఇంట్ోీ ఏ సారిసచఖాలు చవి చూస్్ా ంద్ో? “ఎందచకింత తాప్తరయం మీకు?” అనడిగే్నచ. నూరేళాజీవితం ముఫెైీ యిేళాలో ముగ్గంచచకుంట్ే ఒరగగే్ద్చమట్ట? ఎవరగా మ పిపంచడానికి?

“ప్ు,” అంద్ . మళ్లా న్ావేప్ు ఒక చూప్ు చూసి, “చూద్ాూ ం,” అంద్ . ఆ చూప్ు ఎలాట్టద్ో చ ప్పలేక “ఒక చూప్ు” అన్ాానచ.

“మా చిన్ాాడబ్డుచచ ప్ుట్టటనరోజు వచచు శుకరవారంన్ాడు. చ్చర లయ, స్ార లయ తకుువయితచ వీలేీ దచ న్ాలుగు వేళలా న్ోట్ోీ కి ప్ కప్ యిన్ా,” అంద్ అరుంధ్తి వెలితిగ్ా నవిా.

71

“ఏం మాట్లండ,ీ” అన్ాానచ. అంతకన్ాా ఏమననచ? ప్రీక్ష ఫజీుకని ద్ాచిన మొతాంలోంచి ఐదచ ప్దచలు తీస ి అరుంధ్తి చచతిలో పడెుతుంట్ ే తన వదనం కృతజాతతో జాాజయలయమానమయింద్ . చూడనట్ుట నట్టంచచనచ.

“ఈ డబ్ుు న్ేనచ మీకు తిరగగ్గ ఇవాలేకప్ తచన్ో?” అంద్ సహం బ్ాధ్గ్ా, సగం వేళాకోళంగ్ా.

“శిక్ష ప్డుతుంద్ .”

“ఏమట్ా శిక్ష?”

“ఏముంద్ీ... మీ పిరయబ్ంధ్చవులతో ఎడబ్ాట్ూ, ఈ గద్ లో కారాగ్ారమూనచ.”

“మంచివారు కదూ. ఆమాట్ ముంద్చ చ పేా మరో పాతిక ప్ుచచుకుందచనచ.”

“ముందచ మీరు అప్ుప తీరునని ప్రకట్టంచాలి కద్ా,” అనా న్ామాట్లు గ్ాలోీ కలిసిప్ యియేి.

000

అరుంధ్తి చిన్ాాడబ్డుచచ ప్ుట్టటనరోజు వేడుక ఎంత ఘనంగ్ా జరుగుతుంద్ో ఊహ ంచచకుంట్ూ ఆ రాతరంతా గడిపనేచ. మరాాడు అరుంధ్తి క తా చ్చర త చిు చూపిసచా ందనీ, లేకప్ తచ ప్ుట్టటనరోజు మహో తసవం చూడాడ నికి ననచా పిలుసచా ందనీ అనచకునా న్ా ఆశ్లు వముా అయియేి. ఎలా చూసిన్ా ఈ ప్ని సమరథనీయంగ్ా లేదచ. ఒకవేళ తనకి ఒంట్ోీ బ్ాగులేద్చమో! ఆద్ వారం వెళ్లా కనచకుుంద్ాం అనచకున్ాానచ.

000

శ్నివారం పొ దచూ నా న్ాగమణి చ పపిన వారా ఇద్ీ - ఆరుంధ్తి వెళ్లాప్ యింద్ - కరూపరం హరగంచిప్ యినట్ుట .

న్ేనిచిున యాభ ై రూపాయలు జాా ప్కం వచచుయి. వెంట్న్ే అలాట్ట ఆలోచన వచిునందచకు ననచా న్ేన్ ే చ్చవాట్ుీ వసేచకున్ాానచ. అయితచ అరుంధ్తి ఎందచకు వెళ్లాప్ యినట్ుట ?

72

స్ాయంతరం కిట్టకీదగిర కయచచని సనాజాజి ప్ూలు మాల కట్ుట కుంట్ుంట్ ేమగపిలీలిదూరూ కనిపించచరు. పిలిచచనచ ఒకమారు ఇట్ు రమాని. పెదూవాడు ఒకడుగు ముందచకి వేసడేు. చినావాడు అనాగ్ారగ చ యియ ప్ుచచుకు వెనకిు లాగే్డు.

గూట్ోీ ంచి బిసెుట్ పొ ట్ాీ ం తీసి, “ఇదచగ్ో, మీ వద్ న ఇవామంద్ ,” అన్ాానచ. ఇదూరగకళలా ఆశ్గ్ా మ రగసేయి. ఇందచకే అమాయకతాం చూసేా న్ాకు జాలేసచా ంద్ . ఆ

పిలీలిదూరూ అంగుళం, సెంట్టమీట్రు చొప్ుపన జరుగుత న్ాకు గజం దూరం వచచుసరగకి అరగంట్ ప్ట్టటంద్ .

“మీవద్ న ఎప్ుపడు వసచా ంద్ ?”

“ఇంక రాదచ.”

“ఎందచకు వెళ్లాప్ యింద్ీ?”

“ఏమో.”

అంతకంట్ే ఏమీ త లుసచకోలేకప్ యిేనచ. కానీ ఇలాట్ట విషయాలు ద్ాచిన్ా ద్ాగవు. “అబ్ర ు అద్ కుడ? రాతీర పొ గలయ ఆ తిరగడాలయ అద్నీచ ... అప్ుపడచ అనచకున్ాానచ,”

అన్ాారొకరు. “బ్ావుంద్ . ఛసచా ంద్చమట్ట మరగ. మంచిప్న్ే చచసంిద్ ,” అన్ాారు మరొకరు. నలుగురూ న్ాన్ారకాల వాయఖాయన్ాలయ చచసేరు. ఆఖరగకి తచలింద్ ద్ ః స్ాధ్ారణంగ్ా ఆ ఇంట్ోీ అరుంధ్తిమాట్ స్ాగదచ. అసలు నిజం చ పాపలంట్ే ఏ

ఒకురగమాట్ా స్ాగదచ. అలా తలో పదె్ాూ దండన్ాయకుడచ అంట్ే అరుంధ్తికి నచుదచ. అయిన్ా చచసేద్చం లేదని ఊరుకుంట్ూ వచిుంద్ “ఎలా ఉన్ాా గడిచిప్ తుంద్ ” అనా నమాకంతో. కానీ రోజులు అంత తచలిగ్ాి స్ాగలేదచ. సూులికి వెళలా నా చినామాాయి ఇంట్ోీ చ ప్పకుండా సినిమాలక ళాడం మొదల ట్టట ంద్ . ఇంట్ోీ డబ్ుు మాయమవుతోంద్ .

73

ఆ సంగతి అరుంధ్తి గరహ ంచి నీతులు బ్ర ధ్ ంచబ్ర యింద్ . ద్ాంతో ఆ పలీికి ఒళలా మండింద్ . “న్ాయిషటం. నీక ందచకయ?” అంద్ ఆ అమాాయి.

అరుంధ్తి నిశేుషుట రాలయి నిలబ్డిప్ యింద్ . “ద్ానివిషయంలో నచవెాందచకు జోకయం కలగజేసచకోడం?” అంద్ అతాగ్ారు

సమరసభావంతో. “అయిన్ా ఈ రోజులోీ ఎవరంతట్టవాళలా వాళలా. పిలీని తలీి అంట్ేన్ే ప్డదచ.

ప్నిమనిషివంట్టద్ మాట్ అంట్ే తోముతునా గ్గన్ెా అకుడచ పారేస ి ప్ తుంద్ . అలాట్టద్ కానడబ్ుు ఇసచా న్ాానని సావిషయాలోీ జోకయం చచసచకుంట్ే విన్దే్ వరు?” అంద్ పెంప్ుడు అతాగ్ారు.

“చినాద్ానిా. కోప్ం వదచూ వద్ న్ా. రోజులిలా ఉన్ాాయి. ప్రతి మనిషకీి తనమీద తన త లివితచట్లమీద ఉనా నమాకం మతి మీరగప్ యింద్ . ఇతరుల అనచభవాలనించ్చ న్ేరుుకుంద్ాం అనా ఆలోచన ఉనావాడు వెరగరవాడు. అద్ అడిగ్గన ర ండువలేయ త చిు ఇచ్చు. అవి అయిప్ గ్ాన్ ే ద్ానికే బ్ుద్ ధ వసచా ంద్ . అకుడికద్ చవకే కదూ,” అంద్ ద్ వై చింతనలో మునిగ్గన పదె్ాూ విడ.

రోజులిలా ఉంట్ ే తన్ెందచకు ఇలా ఉండాలో అరుంధ్తిక ి అరథం కాలేదచ. “న్ా డబ్ుు ప్నిక చిు న్ామాట్ ప్నికిరాకప్ తచ న్ేనికుడ ఉండడం అనవసరం,” అంద్ అరుంధ్తి.

అరుంధ్తి వెళ్లాప్ యింద్ . 000

ర ండచళాన్ాడు ఇరవె ై ప్ సచట ముదరలతో ఒక కవరు వచిుంద్ న్ాకు. ఆ ముదరలమధ్యనించి ఆ ఎడ రసచ రాసిన కలం ప్ లుుకోడం కషటమే అయింద్ న్ాకు. అద్ అరుంధ్తిద్ .

“జరగగ్గన సంగతి మీరు విన్ే ఉంట్ారు. న్ేనచ చచసింద్ సరయినదవున్ో? కాద్ో? ఆ క్షణంలో ఆవేశ్ంతో అకుణుణ ంచ్చ వచ్చుసనేచ. ఒక చితరమ ైన సంఘట్నవలీ ‘మా ఆయన’ని కలుసచకున్ాానచ. ద్ వైోప్హతురాలిని. ప్లుద్ోముప్ులీకోసం వేప్చ ట్ెట కిుతచ సంజీవకరణ ి

74

ద్ రగకిందనా ఆశ్ ఆశ్గ్ాన్ే మగ్గలిప్ యింద్ , మాలతీ! ఇదూరు పలీిలీా న్ాచచతిలో పెట్టట ఆయన ప్ యిేరు. పెంచచతున్ాానచ వీళాని.”

వీళ్లాంక పెరగగ్గ పెదూవాళాయి తనని ఉదధరగస్ాా రని అరుంధ్తి ఆశ్ ప్డుతోందని న్ేననచకోనచ. అప్రయతాంగ్ా ఎకుడో చద్ విన ప్దయం జాా ప్కం వచిుంద్ .

“నీచచతనచ, న్ాచచతనచ, వరమడిగ్గన కుంతిచచతనచ, వాసవుచచతనచ, ధ్రచచతనచ, భారివుచచతనచ” - ఆరుగురగచచత వంచింప్బ్డాడ డు మహారథ కరుణ డు. అయితచ ఏం? ఆఖరగక్షణంవరకయ యుదధం చచసూా న్ ేఉన్ాాడు.

అరుంధ్తి జీవిసూా న్ ేఉంద్ . 000

(ఆంధ్ర సచితర వారప్తిరక, 11 జనవరగ 1961 లో ప్రచచరగతం. తరవాత ఇ-ప్తిరకలో ఏపిరల్ 2002లో ప్రచచరగతం.)

75

13. జీవనమాధ్చరయం

“వెళాా వు కదూ!” కికిురగసి ఉనా కంపారుట మ ంట్ులో కింద ప్డాడ నికి కయడా జాగ్ా లేక, ఊపిరాడక

క ట్ుట కుప్ తునా సమయంలో కయడా వినిపిసచా నా సారం అద్ . వనెకనించి ఎవరో తోసేరు. ఆ వెనక మరొక మనిష ికాబ్ర లు అతనిా తోసడేు. “ఉండవయాయ, నచవొాకడివి. నించోడానికేన్ా చోట్ు లేక మేం అవసథ ప్డుతుంట్ే,” అన్ాాడు విసచగ్ాి ట్టక ట్ క నచకుుని ఇకుట్ుీ ప్డుతునా ఆస్ామ.

“మరేం చ యయమంట్ారు స్ార్? మాకోసం సపెషల్ బ్ర గీ్ వయేిస్ాా రా?” అన్ాాడు అడుకోుడానిక చిున గుడిడ బిచుగ్ాడు అవహేళన చచసూా .

“ఏమో మరగ. నీతరవాతివాళామే కద్ా మేం,” అన్ాాడు మొదట్ట మనిషి. చచట్ూట ఉనా జనం నవేా రు అందచలోన్ే సందచ చచసచకుని. “వెళాా వు కదూ అరుంధ్తిదగిరగకి.”

తుళ్లాప్డాడ నచ. “కార సింగుట్. మరో అరగంట్ద్ాకా కద్ లేట్ుట లేదచ బ్ండి.”

బ్ండిలో నించోలేక మ లీిగ్ా కిట్టకీలోంచి ద్ారగ చచసచకుని పాీ ట్ ఫారంమీద్ కి జారుకున్ాానచ కనీసం ఊపిరయిన్ా ఆడుతుందని.

“కాసా మంచినీళలా ఇట్టసేా చూడు బ్ాబ్ూ,” అంద్ ననచాద్చూశించి కిట్టకీప్కున కయచచన్ాావిడ, మరచ ంబ్ు చచతోా ప్ుచచుకుని అట్ూ ఇట్ూ చూసూా ,

న్ేనచ అట్ూ ఇట్ూ చూసి, కనచచూప్ుమేరలో మంచినీళావాడు కనిపంిచకప్ గ్ా, న్ేన్ ేఅందచకున్ాానచ ఆ మరచ ంబ్ు.

76

మంచినీళలా త చచుసరగకి అట్ునించి రావలసని ఎదచరుబ్ండి ద్ గబ్డింద్ . ఇహ ర ైలు కదచలుా ందని మళ్లా కిట్టకీలోంచచ లోప్లికి దూరగ ఇంద్ాకా న్ేనచ నిలుచచనా సందచకోసం వెతుకుతున్ాానచ.

“ఇలా కయచ ోబ్ాబ్ూ. అనాకు సథలమయయరా,” అంద్ మంచినీళలా ప్ుచచుకునా మహా యిలాీ లు, తన క డుకుని ప్కుకి తోసూా .

ఒద్ గ్గ కయచచన్ాానచ ఈ కలికాలంలో కయడా ఇంకా ధ్రామూ, మంచివాళలా ఉన్ాారు కాబ్ర లు అనచకుంట్ూ. సంచిలో చకిులాలపొ టీ్ం వెకిురగంచినట్ుట వేళాకు తగ్గలింద్ . ధ్రాప్న్ాాలు వలీించచకుంట్ునా న్నేచ న్ాలుక ురుకుున్ాానచ.

ఆ చకిులాలు అరుంధ్తికివాాలి. “ఒకుమారు వళెలా బ్ాబ్ూ,” అంద్ ఆ తలీి. అద్ ఆజా. ప్సచప్ూ, ఎరుప్ూ కలన్తే

చ్చర లో సంధ్ాయసమయానిా సచీరగంప్జసేే సాచఛతతో, చాముండచశ్ారీ విగరహానిా తలపింప్జేసూా నవిాన నవుా న్ాపాలిట్ సీతకోసం స్కమతిర గీ్చిన గీ్ట్ు. లోకానికే ఆదరసపరా యమ ై అనచసరణీయమయిన ఒక ప్ుణయమూరగా పటె్టటన ఆంక్ష. అద్ అధ్ కారరోగప్ూరగత బ్ధ్ రాంధ్కశ్వము వసేిన ఆరడరు కాదచ. ఒక మాతృమూరగా తన బిడడకు చ ందవలసిన అమృతానిా న్ాకు ప్ంచి పటె్టట , ప్రతిగ్ా కోరగన ఒక ే ఒకు చినిా కోరగక. ప్రమకిరాతుడ ైన్ా మృతుయవుసనిాధ్ కి ప్ంప్ుతునా శ్తృవుని నీ చివరగకోరగక ఏమట్న్ే ప్రశ్ాకి జవాబ్ు.

“ఒకుమారు అరుంధ్తిని చూస ిరా, న్ా కళలా పెట్ుట కుని.”

అలా అలమట్టంచిప్ తునా మాతృశ్రరని క్షోభ పడెుతునా ఆ నిందచయరాలిమొహం ఎలా చూడనచ? చూడలేనని ఆ తలీికి ఎలా చ ప్పనచ?

“ఆడద్ాన్ాీ అంత ప్గే్మట్ార నీకు?” అంట్ుంద్ అమా. మగవాడికి మాతరం రాగద్చాష్ాలుండవు కాబ్ర లు.

“ఎకుడిద్ాకా?” ఎవరో ప్రశిాంచచరు. చ పేపనచ.

77

“అబ్ర ు చాలా దూరఁవనే్,ే” అని ఆవులించచరు. న్ేనచ మాట్ాడలేదచ. “ఒకుడివే వెళలా న్ాావా? ఏం ప్నిమీద? మరగ మీవాళాని మళ్లా వచిు తీసచక ళాా వా?”

-- వయెియ ప్రశ్ాలు. నసిగే్నచ. ఒంట్టగ్ాణిణ . ఎకుడుంట్నే్ేమట్ట?

“అరుంధ్తి మాట్?” - గుడిగంట్లా హెచురగంప్ు అంతరాంతరాలోీ . ననచా ప్లకరగంచిన్ాయనిా అడిగే్నచ రాయప్ూర్ లో ఫలాన్ావారగలుీ త లుస్ా? అని.

న్ాదగిరునా ఎడ రసచ చూపించచనచ. ఇలుీ త లీదచ కానీ ఆ వీధ్ చూపిస్ాా నన్ాారాయన. వాళాయింట్టకి ఆ వీధ్ ద్ాట్ట

వెళాాలిట్. కాంట్ాబ్ాంజీ సేటషనచలో ట్ీ తాగ్గ మళ్లా ర లైోీ కయచచన్ాానచ. అరుంధ్తి ఎలా ఉంట్ుంద్ో?

అద్ కయడా న్నే్ెప్ుపడూ ఆలోచించలేదచ. న్ాకు త లిసని అరుంధ్తి ఒక నరరూప్ రాక్షసి. అమృతభాండం అంద్ సేా మట్టటపాతర అని విసిరగ పారేసిన మూరుఖ రాలు. కోరగ వరగంచిన ఐశ్ారాయనిా కాలదనచాకునా అజాా ని. అరథరాతిర అప్పట్టకప్ుపడు బియయం దంప ి చచట్టటన ఈ చకిులాలు న్ా మొహాన విసిరగ క ట్టటన్ా క ట్టట చచు. ఆవిడ పచిిు కాకప్ తచ రసమలాయిా, రాజభోగ్ తిన్ే అరుంధ్తి ఈ పాతకాలప్ు పిండవింట్కోసం మొహం వాచి ఉంద్ా?

రాయప్ూర్ సేటషనచలో ద్ గ్గ ద్ కుులు చూసచా నా ననచా ఇంద్ాకా ద్ారగ చూపసి్ాా ననా తోట్ట ప్రయాణీకుడు తీసచక ళ్లా అరుంధ్తి ఇంట్టముందచ వద్ లిపెట్ేటడు.

తలుప్ు మ లీిగ్ా తట్ేటనచ. పాతివరతయం ప్రీక్షించడానికి అగ్గాప్రవేశ్ం చచయమనాప్ుపడు ఆన్ాడు జనకసచత ఎట్టట అనచభూతులకు లోనయింద్ో కానీ స్ామానయమానవుడిన్ెనై న్ేనచ ఒక వృదధమూరగాయందచ న్ాకు గల అభమాన్ానిా ఋజువు చచసచకోడానికి - డాంబికంకోసం కాక - నిండుమనసచ న్ొపపించలేక, వచిు నిలబ్డాడ నచ అరుంధ్తి ఎదచట్. నరకద్ాారాలాీ త రుచచకున్ాాయి తలుప్ులు. ఆ తలుప్ులవనెక తన ఐదవతన్ానికి చిహాంగ్ా గ్ాజులు ఘలుీ న మోోగుతుండగ్ా ప్రతయక్షమయిన పారాతీద్చవిలా నిలబ్డింద్ ఆ తలుప్ులు త రగచిన

78

జవరాలు. ఆ ముగధమోహనమూరగా అరుంధ్తి కాజాలదచ. బ్హుశా క్షణక్షణానికి ఇంతింత ైమాయావట్ుడిలా పరెగగ్గప్ తునా న్ాకోపాగ్గాని శాంతింప్జేయడానిక చిున ద్చవదూత కావచచు. న్నేచ వీలయినంత సంక్షిపా్ంగ్ా న్ా వచిునప్ని వివరగంచచనచ.

“లోప్లికి రా,” అంద్ావిడ న్ాకోసమ ేఎదచరు చూసచా నాట్ుట . అతావారగంట్టకి వెళ్లాన క తాకోడలు తన అనచంగు తముాని ఆహాానించచ పిలుప్ు అద్ .

సూులికి వెళ్లాన ప్సవిాడు తిరగగ్గ ఎప్ుపడ స్ాా డో అని ఎదచరు చూస ిచూసి విసిగ్గ వేస్ారగ వనెచ ద్ రుగునంతలో ఆ ప్సవిాడు ప్రుగున వచిునప్ుపడు ఎదచరయిే సచస్ాాగతం అద్ .

“అమా కులాస్ాగ్ా ఉంద్ా? ఎంతగ్ాన్ో బ్తిమాలేనచ. ఒకుద్ానీా ఈ ద్చశ్ం కాని ద్చశ్ంలో న్ా అనావాళలా లేకుండా ప్డి ఉన్ాానచ. వచిు న్ాదగిర ఉండమంట్ే రానచ గ్ాక రానచ పొ మాంద్ . ఏన్ాడు ఏ తలీీబిడడలిా వేరు చచసనే్ో ఈన్ాడు న్ాకు తలీి ఉండీ లేనిద్చ అయింద్ . ప్ నీలే. తకుువ న్ోములు న్ోచి ఎకుువ ఫలము కావాలంట్ ేఎలా వసచా ంద్ ?” అంద్ అరుంధ్తి కనచల నీరు తొణుకుతుండగ్ా.

అరుంధ్తిమాట్లు న్ేనచ నమాలేదచ. ఆమ నట్న్ావెైదగ్ాధ ానికి ముగుధ డన్ెైనమాట్ నిజం.

ఆవిడ అంతలోన్ే తచరుకుని, “లేచి స్ాానం చ యియ. భోజనం చచదచూ వు గ్ాని. నినా ఎప్ుపడనగ్ా తిన్ాావో,” అంద్ .

“ఇప్ుపడు మీరనవసరంగ్ా శ్రమ తీసచకోకండి. మీఅమా ఇవి ఇచిు చూస ిరమానడంచచత వచచునచ,” అన్ాానచ సంచ్చలోంచి చకిులాలపొ టీ్ం తీసూా , ఆ యింట్ోీ ప్రవేశించడానికి న్ాకు గల అభయంతరం సచవయకాం చచసూా నచ.

“అయితచ మాఅతాగ్ారు ప్ని చ ప్పకప్ తచ వచచువాడవిి కాదనామాట్. ఇంకా ఆలీబ్ాబ్ాకథలోలాగ ఉప్ుప తిననని నియమం కయడా పెట్ుట కున్ాావా? న్ేనచ క ైూంబ్ార ంచివాణిణ . మారు మాట్ాడకుండా ప్ద,” అన్ాాడు అప్ుపడచ రంగంలోకి ప్రవేశించిన రమణారావు. ఆ ఇన్ెసెకటరుగ్ారగముందచ న్ాకు న్ోరు పెగలేీ దచ.

79

తల ఒంచచకుని భోంచచసచా న్ాానచ. వంట్టంట్ోీ చచసచా నా ఏరాపటీ్ని బ్ట్టట ఆ ఇంట్ోీ ఓ వారాలకురార డు ఉన్ాాడనీ, అతనివంతు అనాం న్ాకు పెట్టట ఆ కురార డికోసం మళ్లా ఎసరు ప్డచసిందనీ గరహ ంచచకున్ాానచ.

భోజనం చచసచా నాంతసపే్ూ క ైూంబ్ార ంచి ఇన్సస పెకటరుగ్ారు న్ాప్కున్ ే కయచచన్ాారు. అరుంధ్తి ఏవవేో ప్రశ్ాలు వసేూా న్ ేఉంద్ . వాట్టతో ప్ ట్ ీప్డుత ఖాదయప్ద్ారాథ లు న్ాఆకులో ప్డపి్ తున్ాాయి.

న్ేనచ తినలేక ఉకిురగబికిుర ైప్ తుంట్ే, అరుంధ్తి, “అయయయోయ, అసలేమీ తినడమ ేలేదచ. అలా అయితచ ప్ద. నీకు ఇషటమయిన హో ట్లోీ న్ే తిందచవు గ్ానీ,” అంట్ూ గ్ొడవ చచసింద్ .

భోజనం అయిేక న్ాకథ సూక్షాంగ్ా చ పేపనచ. పారాతీప్ురందగిర ఓ చినా ప్ల ీ ట్ూరగలో యస్.యస్.యల్.సవీరకయ చదచవుకున్ాానచ. పెైచదచవులకి న్ానాగ్ారు ఒప్ుపకోలేదచ కానీ న్ేనచ మొండిగ్ా పారాతీప్ురం వచిు, అరుంధ్తి తలీిగ్ారగంట్ోీ ఓ చినా గద్ అద్ ూ కి తీసచకుని చదచవు క నస్ాగ్గంచచనచ. అప్ుపడచ న్ానాగ్ారగదయకు అపాతుర ణిణ అయిేనచ. అప్ుపడచ నవయనవనీతసమానమయిన నిండుమనముా ఎట్ువంట్టద్ో త లుసచకున్ాానచ. ఆ గద్ లో ఉండగ్ాన్ే గుపా్ద్ానం చచసచా నా ఒక ప్ుణయప్ురుషునిమూలంగ్ా న్ెలకి ఏభ ై రూపాయలు అందచకుంట్ూ బి.ఎ. డిగీ్ర ప్ుచచుకున్ాానచ.

తన తలీికి వారసచణిణ కాగలననా భయంతో అరుంధ్తి అసూయాగరసచా రాల ై విషం కురగపిసేా న్ేనచ నిశ్ుయంగ్ా సంతోషించి ఉండచవాణిణ . ననచా ఏవిధ్ంగ్ాన్ెనై్ా ఆమ వంచిండానికి ప్రయతిాసేా ఆ మాయాజాలంనచండ ి తపిపంచచకుని అలవోకగ్ా నవిా అవనితముఖి అయిన అరుంధ్తిని చూసి ఆనంద్ ంచి ఉండచవాణిణ .

“అదృషటవంతుడివి, తముాడూ! న్ేనచ ప్రగతపంిచిప్ తునా అమా నీకు అన్ాయాసంగ్ా లభయమయింద్ ,” అంద్ అరుంధ్తి. కాంప్ కాట్ వేసింద్ క ంచ ంసేప్ు విశరా ంతి తీసచకోమని.

న్ేనచ వెంట్న్ ేవెళ్లాప్ వాలన్ాానచ.

80

“అద్చం కుదరదచ. కనీసం ర ండు రోజుల ైన్ా ఇకుడ ఉండంద్చ కదలడానికి వీలేీ దచ. కాదూ కయడదని నచవుా బ్యలేూ రగతచ ప్ లీసచకుకులని ప్ంపించి వనెకుు లాక ుస్ాా మని చ ప్పమన్ాారు మీ బ్ావగ్ారు,” అంద్ . “అమా అకుడ ఎలా ఉంద్ ? ర ైతులు పచే్చలు పెట్టడం లేదచ కద్ా? అనీా చూసచకోగల ఓపిక అమాకుంద్ా?” అరుంధ్తి ప్ద్చ ప్ద్చ తలీిని గురగంచి ప్రశిాంచస్ాగ్గంద్ .

“ఆవిడ అసలు న్నేచ స్ాయం చచస్ాా నన్ాా చ యయనివాదచ,” అన్ాానచ. “ఆవిడ న్ాకు ఒక సలహా చ పిపంద్ , ‘న్ాయన్ా, పెదూద్ానీా, చచసచకోగలద్ానీానచ. న్ాకు ద్ ైవసహాయముంద్ . మరే స్ాయమూ న్ాకఖ్ఖ రీేదచ. రేపొ పదచూ నా నీ పళెాాం వచిునప్ుపడు ద్ానిా ఏడిపించకు. అద్చ న్ేనచ నీకు చ ప్పగల ముకు’ అని.” చ పేపశాక అనచకున్ాానచ అరుంధ్తికి ఎందచకు ఈమాట్ చ ప్పడం?

“భబషయినమాట్ శ్లవిచచురోయి ఆవిడ. కానీ ఈ ఆడజాతి ఉంద్ చూశావూ, మనం ఒదూన్ాా వినకుండా వాళలా ఉతుా తాిన్ ే ఏడుస్ాా రు. ఉద్ారహరణకి మీఅకు ఉంద్ా, చ ట్టంత మొగ్ాణిణ న్నేచన్ాాన్ా? అయిన్ా ఇంట్ోీ మనచషులేీ రు, అమా రమాంట్ే రాదూ అని ఏడుసచా ంద్ . త గ్గంచి ఆవిణిణ తీసచక స్ాా న్ేమో ...”

“చాల ీ ండ ి ..” అంద్ విప్రలబ్ధవల కోపానికీ తాపానికీ మధ్య గల భావవిన్ాయసంతో, “మరొకర ైతచ నిజమనచకోగలరు.”

“అయోయ ఖరామా! అసతయం అనచకోడూ అతనచ నచవాలా గదమాయిసేా ,” అన్ాాడు రమణారావు విసచా ప్ త .

అరుంధ్తి మారు ప్లకలేదచ. “అదృషటహీనచడికి నవరతాాలతో నిండిన కయష్ాాండం కయడా ఒట్టట గుమాడికాయలాగ్ ే

కనిపిసచా ంద్ ,” అన్ాానచ కసిగ్ా. “అలాగనకోయ్. ఆవిడని నచవుా ప్ూరగాగ్ా ఎరగవు,” అన్ాాడు రమణారావు

సీరగయస్ గ్ా మొహం పటె్టట . 000

81

మొదట్ వాళలా క తాగ్ా కాప్ురం పెట్టటనరోజులోీ ఆవిడ ఇకుడికి వచిుంద్ . ఆప్పట్ోీ ఇలుీ చినాద్ తీసచకున్ాాడు రమణారావు. అతడి ఉద్ో యగమూ చినాద్చ. మారుుద్ారులయింట్ ప్ుట్టట జమీంద్ారులయిలుీ మ ట్టటన అరుంధ్తితలీి ఆ ఇంట్ ఉండలేకప్ వడంలో ఆశ్ురయం లేదచ.

“పెదూ ఇలుీ ఒకట్ట చూడు. క న్ేద్ాూ ం,” అంద్ావిడ. రమణారావు అంగీ్కరగంచలేదచ. “న్ాట్కంలో వషేం వేసనిట్ుట ఇవాళ మీరొక పెదూ ఇలుీ

క న్ేసేా , ద్ానికి ప్నచా కట్ేట తాహతు కయడా లేదచ న్ాకు. లాట్రీలో కారొసేా పెట్ోర ల సచా ంద్ా? ప్ుణాయనికి పడిిక డు బిచుం పడెతారు కానీ ప్ంచభక్షయప్రమాన్ాాలతో విందచలు చచయరు. న్ాకు చచతనయినంత న్నేచ చచస్ాా నచ. సరుూ కోండి,” అన్ాాడతనచ.

ఈమాట్ పకరుషవంతురాలయిన అతాగ్ారగకి రుచించలేదచ. పాలకడలిలో ప్ుట్టట సిరగకి చ ల ీ లయి చ లగ్గన తనకి సరుూ కుప్ వలసిన ఖరామేమట్ట? అలుీ డువాడు కనక ఆ మాట్ అన్ాాడు. ఇవాళ ఈ విషయం అయింద్ . రేప్ు మరొకట్ట కావచచు. ఆ రోజ ేఆవిడ ప్రయాణమ ైజననితో సమానమ ైన జనాభూమ చచరుకుంద్ . ప్ుట్టటనగడడమీద్చ మట్టట అవడానికి నిశ్ుయించచకుంద్ .

న్ేనచ ఈ కథంతా నమాలేకప్ యిేనచ. పదె్ాూ విడ అంతట్ట మూరుఖ రాలా తాహతుకు మంచిన ప్రుగులు తీయమని కోరడానికి? ఆవిడ అట్ువంట్ట మనిషి కాదచ. న్ేనచ ఆవిణిణ ఐద్చళాగ్ా చూసచా న్ాానచ.

“న్ేనచ ఇరవెయైిళేాగ్ా చూసచా న్ాానచ. న్ా అనావాళలా లేరు నీకు. ఆవిడ ప్ట్ెటడనాం పెడితచ దయాసముదచర రాలనచకుంట్ున్ాావు నచవుా. కయరలసంచ్చ చచతికిచిు నినచా బ్జారుకి తరమలేదచ కనక ఒరుల న్ొపిపంప్ నిచుగ్గంచని స్కజనయమూరగా అనచకుంట్ున్ాావు. అంతచగద్ా నీకు త లిసింద్ ?” అన్ాాడు రమణారావు.

న్ా హృదయం భగుి న మండింద్ . “అనామంతా ప్ట్టట చూడఖ్ఖ రీేదచల ండి,” అన్ాానచ రోషంగ్ా.

రమణారావు చితరంగ్ా నవేాడు, “న్ేన్ొక కథ చ పాా నచ వింట్ావూ?”

82

న్ేనచ కథలు వింట్ూ కయరోుడానికి కాదచ ఇకుడికి వచిుంద్ . ప్ురాణాలు వలీించినంత మాతరా న తప్ుపలు ఒప్ుపల ైప్ వు. అయిన్ా రమణారావు న్ా జవాబ్ుకోసం ఎదచరు చూడనూ లేదచ.

“మా ఊళలా నలుడిక ీభీముడికీ ద్ీట్ు రాగల వంట్వాడ కడు ఉండచవాడు. అప్పట్ోీ మా ఇంట్ మూడు బ్ంతులు లేచచవి. మొదట్టబ్ంతి కురరకారు కయచచన్ేవాళాం. మాకు మీదవరస అనాం - గ్ోడకేస ి క డతిచ మేకులాీ నిలబ్డచవి మ తుకులు. పెదూవారగకి అంట్ే మాన్ానాగ్ారగకి మధ్యవరస అనాం సమపాళంగ్ా ఉండచద్ . ఆఖరగబ్ంతి ఆడవాళాకు అడుగు పెచచులు - ద్ోరకజాీ యం. భోజన్ాలయిేక అందరం స్ావిట్ోీ చచరగ తనచాకున్ేవాళాం. అనాం ఉడకలేదని మేం, ఫసచట గ్ా ఉందని న్ానాగ్ారూ, మాడిందని మా అమాా. .. మొతామీాద అనాంగ్గన్ెా లో రహసయం మట్ుకు మాక కంతట్ ప్ట్ుట బ్డలేదచ,”

“మీకు త లిసింద్ కాబ్ర లు,” అన్ాానచ మృదచవుగ్ాన్ే. “లేద్ోయ్ భగవానూీ , అందచకే ఇంగీీ్షువాడు ఏ ప్రశ్ాక ైన్ా ర ండు వేప్ులుంట్ాయి

అన్ాాడు. ఒక ే చ ట్ుట కి కాసిన్ా ఒక కాయలా మరో కాయ ఉండదచ. ఒక తలీికి ప్ుట్టటన నలుగురు పలీిలు న్ాలుగు రకాలుగ్ా ఉంట్ారని నీకయ త లుసచ కద్ా. అమా అయిన్ా నచవెైాన్ా న్ేనయిన్ా మారుప సహజం. ప్ట్ూట విడుప్ూ ఉండాలి ద్చనిక ైన్ా.”

“అయితచ న్ేరసచథ డిని న్ేరసచథ డు అనకయడదనామాట్.”

రమణారావు వాచ్చ చూసచకుని ప్ులివేషంలాట్ట మేకప్ మొదల ట్ేటడు సేటషనచక ళాడానికి. “న్ేరం ఒకమారు చచసినవాడు మనిషెైతచ మళ్లా అద్చ న్ేరం చ యయడంట్ున్ాానచ. అందచకే మన పెదూలంతా అనచభవమో అని క ట్ుట కోడం.”

“సరేల ండి. చినావాణిణ చచసి అతనిదగిరే మీ ప్రతిభంతా,” అంద్ అరుంధ్తి ఎతాిపొ డుసూా . “బ్ావుంద్ . ఏద్ో చినావాడు కద్ా అని న్ాలుగు నీతివాకాయలు న్ేరపబ్ర తచ న్ేన్ేద్ో

మీతముాడిమీద ప్డ ి క ట్ేటసచా నాట్ుట ఇదయిప్ తావేం?” అని “న్ాజోళలా తచ. మళ్లా స్ాయంతరంద్ాకా కనిపించనచ,” అన్ాాడు రమణారావు బ్ లుట బిగ్గంచచకుంట్ూ.

83

న్ాకిద్ యం.ఐ. కాీ సచలా, లాజిక్స చచస ేమేజికుులా అనిపించింద్ . ద్ ంగ్ ైన్ా తనచా తానచ సమరగథంచచకోగలడు. న్ోరుంట్ే తల కాసచా ంద్ మరగ.

“ఒకుమాట్ జాా ప్కం ఉంచచకో శ్రరప్తీ! Old order must give place to new order.

New order can never adjust to the old. క తాతరం పాతతరానిా గ్ౌరవిసచా ంద్ కానీ అనచసరగంచదచ.”

రమణారావు వెళీ్లనవపే ే చూసూా ప్డుకున్ాానచ. ఆవరగంచచకునా నలీని మేఘాలని అధ్ గమంచి సూరయకిరణాలు ఏడురంగులోీ ప్రతిఫలిసచా న్ాాయి. మనచషులోీ మారుప సహజమ ైతచ అమా మారద్ా? అమాకంత ప్ట్ుట దలా? అసలు ఇందచలో న్ేరసచథ ల వరు? “అమా, అమా” అంట్ూ ప్లవరగసా్్ ంద్ అరుంధ్తి ఇకుడ. “అరుంధ్తి, అరుంధ్తి” అంట్ూ తపసి్్ా ంద్ అమా అకుడ. ఐద్చళానించి చూసచా నా న్ేనచ అమాకి అరుంధ్తికన్ాా ఆసిా ఏమీ ఎకుువ కాదని నిశ్ుయంగ్ా చ ప్పగలనచ. రమణారావేమీ అకరమవరానచడు కాదనాద్ సపషటమే. ఈ చికుులన్ే కాబ్ర లు భవబ్ంధ్ాలంట్ారు. వాళలా అనా ర ండురోజూలయ ఉండి కాని అకుడినించి కదలేీ దచ న్నేచ. ఈ దంప్తులకు న్ాయందచ కలిగ్గన అవాయజానచరాగ్ానికి కారణం న్ేనచ చ ప్పలేనచ. అద్ అనచరాగమవున్ా కాద్ా అనా సంద్చహం ఎప్ుపడో అంతరగంచిప్ యింద్ . అందచకే వారగమాట్ క ట్టటవేయలేకప్ యినేచ ఉద్ోయగ్ారగథన్ెై వెళలా కయడా.

అరుంధ్తి అమాసచగుణాలనచ ప్ుణికిప్ుచచుకుంద్చమో న్ేనచ బ్యలేూ రే రోజున ప్ండుగంత హడావుడ ి చచసింద్ . క తాబ్ట్టలు త పిపంచి న్నేచ తొడుకుున్ేద్ాకా ఒప్ుపకోలేదచ. చచతిసంచితో ర ైలు ద్ గ్గన న్ేనచ ఇంత భారంతో ఎకులేన్ేమో అనిపించింద్ .

“వస్ాా నమాా,” అన్ాానచ తల ంచచకుని రగక్షా ఎకుబ్ర త . ఇరవయోయ శ్తాబ్ూప్ు న్ాగరగకత ఒంట్బ్ట్టట ర ండు చచతులయ జోడించడం కయడా అసభయంగ్ా ప్రగగణించచ కాలేజీలో చదవకప్ తచ ఆమ పాద్ాలు సపృశించి ఉండచవాణిణ తనయందచ న్నేచ పెంచచకునా దచరభపరా యాలకి పరా యశిుతాంగ్ా.

84

“కనీసం నచవెైాన్ా అప్ుపడప్ుపడు వచిు కనిపిసూా ండు తముాడూ,” అంట్ూ కళానీళీతో స్ాగనంప్ుతునా అరుంధ్తి ఋణం సపా్జనాల తాిన్ా తీరుుకోలేన్మేో అనిపించింద్ .

ర ైల కుుతుంట్ే రమణారావు ఒక ఉతారం ఇచచుడు. ద్ానిమీద ఉనా ఎడ రసచకి వెళలా తప్పకుండా ఉద్ో యగం ద్ రుకుతుందని, “న్ామాట్ తీసయెయడు,” అన్ాాడు.

ఆ ఉతారంమీద దసూా రగ న్ాకు సచప్రగచితం. ఏ అజాా తవయకాి అయితచ మా పిరనిసపాలుపేరున ప్రతిన్లెా ఏభ ై రూపాయలు ప్ంపి, ప్రోక్షంగ్ా న్ాచదచవుకి స్ాయం చచశారో ఆ వయకాిద్చ ఆ హసాం. ఆ మాతరం ప్ లుుకోలేకప్ తచ న్నేచ చద్ విన చదచవంతా వృథా.

తీసిన క ద్ీూ ఊరే జల వంట్టద్ అరుంధ్తీ, రమణారావులకీ న్ాకయ మధ్యగల అనచబ్ంధ్ం అనచకున్ాానచ ఉతారం మడిచి జబే్ులో పటె్ుట కుంట్ూ.

000

(ఆంధ్రప్రభ వారప్తిరక, 10 నవంబ్రు 1961 లో ప్రచచరగతం.)

85

14. నడుసచా నా చరగతర

“నవంబ్రు ఒకట్ో తారఖీచ” అంద్ కేలండరు. “ఆరు” అంద్ గ్ోడనచనా గడియారం. స్ాయంతరంవేళ. న్ోట్టదగిర పటె్ుట కోబ్ర తునా పాలగ్ాీ సచ కిరంద పెట్ేటసి, కలాయణి “అమాయయ” అంట్ూ

ఆదరా బ్ాదరా బ్ లుట జోళలీ వేసచకోడంలో ములిగ్గప్ యింద్ . ప్ద్చళీ తన సూులుచరగతరలో ఇవాళ తనచ ప్ద్ నిముష్ాలు ఆలసయంగ్ా వెళలా ంద్ .

“అమాా! వెళలా న్ాా!” అని కేకేస ివెళలా నా కలాయణి, “ఎకుడికి?” అని తలీి వంట్టంట్ోీ ంచి అడగడంతో క్షణం ఆగ్గంద్ . ఈ సమయంలో తనచ రోజూ ఎకుడికి వెళలా ందో్ తలీికి త లీద్ా?

“సూులికి,” అంద్ ఒకు అంగలో గే్ట్ుద్ాకా వెళీ్ల. “కలాయణీ!”

“ట్ెైమయిప్ యిందమాా,” అని నసచగుత వనెకిు వచిుంద్ . పాలు తాగడం తనకి అయిషటం. తాగకప్ తచ అమాకి కషటం. కలాయణి పాలగ్ాీ సచ తీసచకుంద్ .

“సూులికి వళెలా న్ాావు కాబ్ర లు,” అంద్ ఆవిడ గ్ోరుచికుుడు ఈన్ెలు తీసూా . “మీమేషటరుతో రేప్ట్ుాంచి రానని చ పిపరా.”

“ఆఁ?”

పాలగ్ాీ సచ కిందప్డడ శ్బ్ాూ నికి ఆవిడ తల తాి కలాయణివేప్ు చూసింద్ . సథబ్ుధ రాలయి నిలుునా కలాయణి, మ లీిగ్ా తచరుకుని, “రేప్ట్ుాంచి రాలేనని చ ప్పన్ా?

ఎందచకని?” అంద్ నీరసంగ్ా. వండుకునా అనాం తినాద్ాకా నమాకం లేదంట్ే ఇద్చన్ా?

“ఏంలేదచ. ఉట్టటన్ే,” అంద్ తలీి కిందప్డడ పాలు తుడువడానికి ఉదచయకుా రాలవుత , “వెళీ్ల వేగ్గరం రా.”

86

కలాయణ ి గుమాానికి ఆనచకుని నిలుుంద్ . తలీి అనామాట్లు అరథం కాలేదచ. తనకి ఏడచళీప్ుపడు సరగగ్ాి ఇద్చ రోజున మొదలుపటె్టట ంద్ . జారం వచిునప్ుపడు వెళీ్లంద్ . వాన వచిునప్ుపడు వెళీ్లంద్ . అలాట్టద్ ఇవాళ “ఉట్టటన్”ే “రేప్ట్ుాంచి రాలేన”ని చ పిప వచచుయాలా?

“వెళలీ అని చ ప్ుా న్ాానచ. ప్ద్ హేడచళలీ చాుయి. కలాయణీ, చ పిపనట్ుట చ యయడం న్ేరుుకో,” అంద్ ఆవిడ బ్ొ మలు ముడచిి, మళీ్ల గ్ోరుచికుుడుకాయలు ఏరడంలో మునిగ్గ. ఆవిడకి త లుసచ కలాయణిబ్ాధ్. కానీ తనూ, కలాయణ ీకలిసిన్ా ఎదచరోులేని శ్కుా లు! ఆ సంగతి ప్రసచా తం కలాయణ ి గరహ ంచచ సిథతిలో లేదచ. అందచకే ఆవిడ ఇప్ుపడు కారణాలు వివరగంచడం, ఆ పలీిని నమాంచ ప్రయతిాంచడం చ యయలేదచ. అందచకే చాలామంద్ పదీెవాళీలాగ “ఒక కప్ుపడు కరేర మంచిద”నా స్ామ తగ్ా, “వెళీ్లరమా”ని శాసించింద్ .

కలాయణ ినించచనా సథలంనించి కదలడానికి ప్ద్ హేనచ నిముష్ాలు తీసచకుంద్ . కద్ లిన తరవాత మాతరం సూులువేప్ు వెళీలేదచ. ఇంట్టన్ానచకుని ఉనా చినాతోట్లోకి వళీె్ల బ్ొ పాపయిచ ట్ుట న్ానచకుని నిలుుంద్ .

ఆ ప్కున సూదచలాీ ట్ట జాజిమొగిలు విడడానికి తయారుగ్ా వున్ాాయి. తోట్ సగంవరకయ కనకాంబ్రాలే. వాట్టమధ్య ఒక న్ాప్రాయిని బ్లీలా నిలబ్ ట్ేటరు. కుడివపే్ు ప్ంచలో ల టై్ు వేసేా ఈ తోట్లోకి వెలుా రు వసచా ంద్ . ఆ రాయిమీద కయచచని ఎనిామారోీ అమా అడిగ్గంద్ తనచ డానచస సూులోీ న్ేరుుకునా విషయాలు. తనచ ఎంతో ఉతాసహంతో ఆ అభనయాలనీా చచస ిచూపించచద్ .

కలాయణిక ి ఆప్ుకోలేని దచఃఖం వచిుంద్ . ఆ న్ాప్రాయిమీద ప్డుకుని ఏడచిింద్ . రోజంతా ఎండకి కాలి కాలి ఉనా ఆ రాయి వడేి ఆ పలీికి త లీలేదచ.

ప్ద్చళీకిందట్ మొదలు పెట్టట ంద్ . అవేళ ఆ రోడుడ మీద అలా వెళీ్లప్ త గజ ీల చప్ుపడు విని, లోప్లికి తొంగ్గ చూసి, “ఇకుడ డానచస న్ేరగపస్ాా రా?” అని అడగి్గంద్ ట్ తనచ. మేషటరు నవిా, “ఆఁ, న్ేరగపస్ాా ం. ఇలా రా,” అన్ాారుట్. ఆయన ఆ మాట్ చ పిప ఇప్పట్టక ీనవుాత ంట్ారు. ఆ అడగడం, “ఇకుడ వంకాయలు అముాతారా?” అనాట్ుట ంద్ అని. ఆ

87

వెంట్న్ ే తనచ ఇంట్టక చిు, “న్ేనచ డాన్సస మేషటరగతో మాట్ాీ డచనచ. ప్ద్ రూపాయలు కావాలన్ాారు. సరేనన్ాానచ,” అంద్ .

కలాయణ ిన్ాట్యశిక్షణ అలా పరా రంభమయింద్ . లలితకళలంట్ ేఅభరుచి గల తలీిదండుర లు సరేనని వెంట్న్ ే ఒప్ుపకున్ాారు. అప్పట్ుాంచ్చ నినా స్ాయంతరంవరకయ నిరగారామంగ్ా వెళీగలిగ్గంద్ . “రేప్ట్ుాంచి ఎందచకు వెళీలేద్ో” అరథం కాలేదచ కలాయణికి. “చ పిపనట్ుట వినడం న్ేరుుకోమ”ని చ పిపంద్ . తనచ ఏన్ాడు కాదంద్ అమామాట్?

ఏడిు ఏడిు సొ్ మాసిలీి నిదరప్ యిన కలాయణిని అమా లేపి యింట్ోీ కి తీసచక ళలీ వేళకి రేడియోలో ఆంగీంలో వారాలు చ బ్ుతున్ాారు.

“అనాం తిని ప్డుకో,” అంద్ తలీి. “న్ేనచ డాయనచసకాీ సచలు ఎందచకు మాన్యేాలి?” అంద్ కలాయణి ఆవేశ్ం

అణుచచకుంట్ూ. “పెదూద్ానివయిేవు. ఇంకా న్ాట్ాయలయ, న్ాట్కాలయ వేసేా బ్ాగుండదచ. నలుగురగన్ోళీలో

ప్డడం తప్ప. అద్ీ కాక మనం ట్ూర ప్ులో చచరగ ఊరూరా తిరగబ్ర వడంలేదచ. అందచకే వదూన్ాానచ. మన సంతృపిా కోసం ఇప్పట్టవరకయ న్ేరుుకునాద్ చాలు,” అంద్ ఆవిడ అనచనయంగ్ా.

కాని కలాయణిని మాతరం ఆవిడ చ పిపన ప్రతిమాట్ా ములుకుల ై పొ డిచచయి. పెదూదయింద్ ట్! ఇంక న్ాట్ాయలు బ్ాగుండవుట్! ఇప్పట్టద్ాకా న్ేరుుకునాద్ చాలుట్! ... నలుగురూ నవుాతారుట్! కళంట్ ే వీళీకునా అభరుచి ఇద్చన్ా? ఇందచకేన్ా తనచ ఇన్ాాళలీ తప్సచస చచసింద్ ? న్ారు ప్ సి, నీరు ప్ స ిపెంచి పెదూ చచసని మానచని ఇప్ుపడలిా మొదలంట్ా నరగకేసి .. ఇంకా “మన సంతృపిా” ఎకుడినించి వసచా ంద్ ? పదెూద్ అయినంత మాతరా న సిగుి ప్డవలసని ఈ విదయలో తనక ి చినాప్ుపడు ఎందచకు అభరుచి కలిగ్గంచచరు? “చినాప్ుపడు బ్ట్టలేీ కుండా తిరగగే్వు. ఇప్ుపడు కయడా తిరుగుతావా అలా?” అంట్ోంద్ తలీి. అద్చన్ా ఉప్మానం? నినా మొనాట్టవరకయ తనచ డానచస చచసచా ందని ఇంట్టక చిున వాళీందరగకీ ఎంత

88

గరాంగ్ా చ ప్ుపకున్ాారు. తన ఫొ ట్ోలనీా ఇంట్ట గ్ోడలనిండా, ర ండు ఆలుములలోనూ లేవూ? డబ్ుుకోసం గజ ీ కడతానని తాన్ెప్ుపడూ అనలేదచ. అద్ కారణం కాన్ే కాదచ.

కలాయణ ిగ్ాలివాన రేపింద్ ఆ రాతిర ఇంట్ోీ . ఆఖరగకి తలీి కళీనీళలీ పెట్ుట కున్ేద్ాకా, తండిర ఎనాడూ ప్రదరగశంచని కోప్ం ప్రదరగశంచచద్ాకా అసలు కారణం వివరగంచచద్ాకా వెళీ్లంద్ . రేప్ు కలాయణిని చూడడానికి పెళీ్లవారు వసచా న్ాారు.

కలాయణ ి తనగద్ లోకి వళీె్ల తలుప్ు వసేచకుంద్ . మంచంమీద ప్డుకుంద్ . కనీాళలీ రాలేదచ. కణతలు పేలిప్ తున్ాాయి. పరా ణం ఎందచకు ప్ వడం లేద్ో ఆ పలీికి అరథం కాలేదచ. ... పెళీ్లక డుకు వసచా న్ాాట్ట . ఎవరగా అడిగ్గ చచసచా న్ాారు ఈ ఏరాపట్ుీ ? తనకి ప్ద్చళలీ వచిుందగిరుాంచ్చ తనక ితానచగ్ా ఆలోచించచకోడం న్ేరగప, తన వయకాితాం నిలబ్ ట్ుట కున్ేందచకు ద్ోహదం చచసి, ఆఖరగకి తన జీవనమారాి నిా నిరణయించచకున్ే సమయం వచచుసరగకి ప్గ్ాి లు వాళీ చచతులోీ కి తీసచకున్ాారు! తనచ అనచకునాద్చమట్ట?

మేష్ాట రు ఎనిా మ ళలకువలు చ పపేరు .. యోగ్ానికీ న్ాట్ాయనికీ ఉనా స్ామయం ... యోగ్ాసన్ాలే రమణయీకంగ్ా, ఆకరషణీయంగ్ా ప్రదరగశంచితచ న్ాట్యమవుతుందట్. న్ాట్ాయరంభంలో చచసే అభనయానికి, ఒక క ముదరకీ ఒక క ద్చవతని ఆపాద్ ంచి, ఆ ప్రథమ ప్రదరశన అగ్గా , వాయు, వరుణాద్ ద్చవతలని ఆహాానించడమని నిరూపించినన్ాట్ట ఆయన ఉతుసకత, న్ాట్యకళలో చచయవలసని ప్రగశోధ్నగురగంచి చరగుంచినప్పట్ట ఆయన పాండితయప్రకరష, మణపి్ురగ కథకళ్ల నృతాయలకీ, భరతన్ాట్ాయనికీ బ్బధ్ాలనూ విపిప చ పిపనప్పట్ట ఆయన ప్రగశ్రలన్ాదృషిట - తనని ముగుధ రాలిని చచసేా . ఆ కళలోన్ే తన జనా అంతమవుతుంద్ అనచకుంద్ . “అట్ు వళీెడం చాలు, ఇహ ఇట్ు ప్రయాణం చ యియ” అంట్ూ వనెకిు లాగుతున్ాారు అమాా, న్ానాగ్ారూనచ! రాజహంస కాకులోీ బ్తగిలద్ా? తనచ సంస్ారంలో?! కలాయణ ిఏ త లీవారుఝామున్ో నిదర క రగగ్గంద్ .

మరాాడు పొ దచూ నా ఎంతకీ త రుచచకోని గద్ తలుప్ులు - తలీికి, “ఇద్చం అఘాయితాయనికి తలప్డలేదచ కద్ా!” అనిపిసేా , బ్ాద్ బ్ాద్ బ్లవంతాన త రగపించింద్ ఆవిడ. కలాయణ ికళలీ , మొహమూ వాచి ఉండడం చూసి, “ఖరా” అనచకుంద్ ఆవిడ మనసచలోన్ే.

89

కలాయణ ిహాలోీ సంగీ్తం మేషటరగా చూసి, “న్ేనచ సంగీ్తం మాన్ేసచా న్ాానండీ, మీజీతం న్ానాగ్ారగని అడిగ్గ తీసచకోండి,” అంద్ దృఢసారంతో.

“సంగీ్తం ఎందచకే మాన్ెయయడం?” అనా అమావేప్ు కలాయణ ి చూడకుండా, “అద్ మాతరం ఎందచకు?” అన్సేి అకుడినచండ ివెళీ్లప్ యింద్ .

లౌకయం ఎరగగ్గన అమా, “మీరు వారంరోజులు ప్ యిేక రండి,” అంద్చ కానీ పిలీనిగురగంచి ఆవిడకి అంతకనా ఎకుువే త లుసచ. కలాయణి మళీ్ల ఎప్ుపడూ సంగీ్తంమేషటరుముందచ కయరోులేదచ.

ఆ స్ాయంతరం తలీిబ్లవంతంమీద పెళీ్లక డుకుముందచ కయరుుంద్చ కానీ ఆ మనిష ిఎవరా అని కన్ెా తాి చూడలేదచ. వాళలీ అడిగ్గనప్రశ్ాలకి సమాధ్ాన్ాలు చ ప్పనూ లేదచ. వాళలీ వెళీ్లప్ యిేక, అమా నచుచ ప్పడానికి చూసేా , కలాయణ ిఉరగమ చూస ితనగద్ లోకి వెళీ్లప్ యింద్ .

“అన్ాానికి రావే,” అంట్ే, వచిు కంచంముందచ కయచచని అనాం అట్ూ ఇట్ూ క లికేసి వెళీ్లప్ యింద్ .

“పాలు తాగవ”ే అంట్ ే“ఏం? పాలు తాగకప్ తచ పెళీ్ల చచసచకోనన్ాాడా ఆ పెళీ్లక డుకు?” అంద్ .

“ఇద్ మళీ్ల ఎప్ుపడు మనచషులోీ ప్డుతుంద్ో?” అని తలీీ, తంఢీర బ్ాధ్ప్డడం చూసి, కలాయణ ి పేలవంగ్ా నిట్ూట రగుంద్ . బ్లంగ్ా గ్ాజుప్లకని క డితచ ముకులు చ ద్ రగప్ వా? ఏ ముకుని ప్ట్ుట కుంట్ ేఏ ముకు ఆగుతుంద్ ? కలాయణి కాలేజీకి వళీెడం మాన్ేసింద్ .

అమా, న్ానాగ్ారు తనమనసచ మళీ్లంచడానికి చచసిన ప్రయతాాలు వృధ్ా అయియేి. “అందచకే అంట్ారు ఏద్చన్ా మపొ పచచు కానీ తిప్పడం కషటం” అనీ అంద్ అమా చిరాగ్ాి .

ఓ ఆర ాలుీ పెళీ్లసంగతి ఎతాకుండా ఊరుకున్ాారు. క న్ాాళలీ అలా అయితచ, అద్చ సరుూ కుంట్ుందని.

కాని కలాయణి మట్ుకు రోజుకో రభస త సూా న్ ే ఉంద్ . ఆఖరగకి ఒకరోజు అమా కళీనీళీ ప్రయంతమయి, “ఆన్ాడు అతాగ్ారు స్ాధ్ ంచింద్ . ఇప్ుపడు కయతుర ై స్ాధ్ స్్ా ంద్ . ఏజనాలో శ్తుర తామో,” అంద్ విసచగ్ాి .

90

ఆ మాట్ కలాయణికి కషటమనిపించింద్ . కానీ, తన్ేం చ యయగలదచ? ఏడ నిమద్ న్లెలతరవాత, ఒకరోజు భోజన్ాలదగిర అమా మ లీిగ్ా మొదలుపటె్టట ంద్ ,

“అతనికి డానూస, సంగీ్తం అంట్ే చాలా యిషటంట్.”

కలాయణ ితల ంచచకుని భోజనం చచస్్ా ంద్ . “ఏమో, నీ అదృషటం బ్ాగుంట్ే, పెళీయిేక అతన్ ేచ పిపంచచకోకయడదూ .. ”

కలాయణ ి జువాలా లేచింద్ . “అలాంట్టమాట్లు న్ాతో ఎప్ుపడూ అనకమాా! ప్ద్ ధనిమద్చళలీ పెంచిన మీకు అరథం కాలేదచ న్ా ఆశ్లేమట్ో .. ఇంక ... ఇంక ...” కలాయణ ిమాట్ాీ డలేక లేచి వెళీ్ల ప్ యింద్ . వెళీ్లప్ త , గుమాందగిర నిలబ్డి, “ఇంక నన్ేా మీ అడకుండి. న్ాతో చ ప్పకండి. మీయిషటం ఎలా ఉంట్ ే అలా చ యయండి,” అన్ేస ి వెళీ్లప్ తునా కలాయణిక ి“ద్ీనికింకా చినాతనం ఒదలేీ దచ,” అని అమా అనడం వినిపంిచింద్ .

న్ెలరోజులన్ాడు కలాయణకీి మురారగకీ వెైభవంగ్ా పెళీ్ల జరగపించచరు పెదూలంతా కలిసి. పెళీ్ల అవగ్ాన్ే, మురారగ కలాయణిని తీసచకుని గుంట్ూరు వెళీ్లప్ యాడు. 000

మురారగకి న్ాట్కాలయ, సంగీ్తం పిచిు ఎకుువ.ే న్ాట్యకళాసమతులోీ నూ, గ్ానకళాసంఘాలోీ నూ ఎప్ుపడూ ములిగ్గ తచలుత ండచవాడు. కలాయణి మొదట్ోీ ముభావంగ్ా ఊరుకున్ాా, తరవాతారవాత మురారగ బ్లవంతంమీద్ా, అతనచ ట్టక ుట్ుీ క న్సేూా ఉండడంవలాీ అతనితోపాట్ు తనచ కయడా న్ాట్కాలకీ, గ్ానసభలకీ వళీెడం మొదలుపెట్టట ంద్ . అయితచ ఇంట్టదగిర మాతరం మురారగకి ఆ విషయాలు చరగుంచడానికి వీలుండచద్ కాదచ. కరమంగ్ా ఇంట్ోీ “సంగీ్తం” అవాచయంగ్ా మారగ ఊరుక ంద్ . అద్ క ట్ాబ్ూ, అసంసుృతం.

రోజులు గడుసచా నాక ద్ీూ కలాయణిక ిఏద్ో వెలితిగ్ా, చికాగ్ాి ఉండస్ాగ్గంద్ . ఏద్ో భరగంచలేని ఆవేదనగ్ా ఉంట్ుంట్ే, ఆఖరగకి ఒకరోజు ఆలిండియో రేడయిో, బ్ జవాడవాళీకి వాయిస్ ట్ెస్ట ఇవామని కోరుత ఒక ఉతారం వరా సి ప్డచసంిద్ . వారంరోజులన్ాడు జవాబ్ు వచిుంద్ . ఆ ఉతారం అప్ుపడచ ఆఫీసచనించి వసూా నా మురారగ అందచకున్ాాడు.

91

“ప్రభుతాంనచంచి తమరగక చచు తాఖీదచలేమట్ో?” అన్ాాడు మురారగ కవరుమీదచనా సరగాస్ స్ాట ంప్ులు చూసూా .

“విపిప చూసేా సరగప్ తుంద్ కద్ా,” అంద్ కలాయణి కాఫీ డికాక్షనచ కలుప్ుత . మురారగ స్ావిట్ోీ కురీులో కయరుుని కవరు విపిప చూశాడు. అతని కనచబ్ొ మలు

ముడివడాడ యి. “ఏమట్టద్ కలాయణీ?”

కలాయణిక ీత లీలేదచ. “ఏమట్ండీ?” అంద్ దగిరగకి వసూా . “రేడియోవాళలీ వాయిస్ ట్సెచట కి ఈ శ్నివారం రమాని వరా శారు. నచవుా వాళీకి

వరా స్ావా?” అని అడిగే్డు మురారగ. అప్ుపడు అరథమయింద్ కలాయణికి. “ఆఁ. న్ేన్ ే రాసేనచ. ఏం తోచడంలేదచ. అందచకు,”

అంద్ . “ప్ు. ఇవాళ రేడియోలో, రేప్ు సేటజిమీద్ా, ఎలుీ ండి డాయనూస .. ఇవి న్ాకు నచువు

కలాయణీ. ఛ,” అన్ాాడు కళాభమానీ, రసజాుడూ, విద్ాయవంతుడూ అయిన మురారగ. కలాయణి తృళీ్లప్డింద్ . మరుక్షణంలో కలాయణి అకుడ లేదచ. ఆ స్ాయంతరం మురారగకి

కాఫీ రాలేదచ. ఏమాతరమో మగ్గలిన చివరగ తలీివేరు కయడా ఆ ఛీతాురంతో మాడిప్ యింద్ . ఆతరవాత వారం, ప్ద్ రోజులన్ాడు మురారగ హడావుడిగ్ా వచిు, “వంట్ వేగ్గరం

కానియ్. ఏకా దండయయప్ంతులు హాలోీ గ్ోట్ువాదయ కచచరీ ఉంద్ . ట్టక ట్ుీ తీసచకున్ాానచ,” అని చ పాపడు.

“న్ేనివాళ రాలేనచ. మీరు వెళీ్ల రండి,” అంద్ కలాయణ ిశాంతంగ్ా. “ఏం?”

“తలన్ొపిపగ్ా వుంద్ .”

“మాతర వసేచకుంట్ే అద్చ ప్ తుంద్ . ఇతనచ గ్ోట్ువాదయం చాలా బ్ాగ్ా వాయిస్ాా డని అందరూ చ ప్ుపకుంట్ారు, ప్ద,” అన్ాాడు మురారగ.

92

కాని కలాయణి మట్ుకు రాలేనని ఖచిుతంగ్ా చ పపింద్ . ఆ సారంలో నిశ్ుయానిా చూస ిమురారగ మాట్ాీ డకుండా వెళీ్లప్ యాడు.

ఆ తరవాత ర ండు, మూడు మారుీ కయడా కలాయణ ిఅలాగే్ చ యయడంతో మురారగకి ఏద్ో అనచమానం వచిుంద్ . “ఏం? ఈమధ్య నచవుా అసలు వటే్టకీ రావడంలేదచ,” అన్ాాడు.

కలాయణ ి మట్ుకు అద్ స్ాధ్ారణమే అనాట్ుీ , “ఏం లేదచ. రావాలని ఉండడంలేదచ,” అంద్ .

“తీరగప్ యింద్చమట్ట సరద్ా?” అని మందహాసం చచశాడు మురారగ. “ఆఁ, మీస్ాంగతయంలో,” మ రుప్ులా జవాబ్ు చ పపి అకుడుాంచి వెళీ్లప్ యింద్ కలాయణి. “న్ేన్ేం చచశానచ? లోకానిా, మనచషులీా అరథం చచసచకోడం న్ేరుుకోవాలి తనచ,”

అనచకున్ాాడు మురారగ న్ేరం ఒప్ుపకోలేని మనసాతావంతో. 000

“సచప్ుతుర డు ఉతారం రాస్ాడు,” అన్ాాడు మురారగక డుకు హరగ రాసిన ఉతారం కలాయణిమీదకి విసిరగ.

“ఏం రాస్ాడు?” అంద్ కలాయణ ిఉతారం తీసచకుంట్ూ. “లక్షీా సమానచరాలయిన అమాకి, న్ేనిచిున ట్ెలిగ్ార ం అంద్ ందనచకుంట్ానచ. పాప్ ముమూారుా లా నీ ప్ లికే. ఇంకా

న్ెల ైన్ా కాలేదచ. అప్ుపడచ కాళలీ చచతులయ క ట్ుట కుంట్ూ ఎలా ఆడుతోంద్ా త లుస్ా? జానక ిఏమో నీలాగే్ ఉంట్ుందనీ, నీపేరే పడెతాననీ అంట్ోంద్ . నచవుా చాలా అదృషటవంతురాలివిట్. పాప్ కయడా నీ అంత అదృషటవంతురాలు అవాలిట్. మరగ నచవెాప్ుపడ స్ాా వు చూడడానికి? జానకి పాప్కి డానచస న్రేగపస్ాా నంట్ోంద్ .

ఇట్ుీ హరగ

93

కలాయణ ి కళలీ మూసచకుంద్ . పాప్ తన ప్ లికట్! ఎలా ఎకుడినించి వస్ాా యి ఈ ప్ లికలు? తనని తన న్ాయనమా ప్ లిక అన్ేవారు. మళీ్ల తన మనచమరాలు తనని ప్ లింద్ ? ఇలా ఒకళీనీడలు మరొకళీమీద ఎందచకు ప్డతాయి? ఇలా తాతమూకుడు తరతరాలా ఎందచకు వసచా ంద్ ? తన అదృషటం? ఏ విషయంలో తనచ అనచకునాద్ అనచకునాట్ుట జరగగ్గందని? తనచ స్ాధ్ ంచింద్చమట్ట? తనని ప్ లిందట్. డానచస న్ేరగపస్ాా రుట్! ఈ వయసచనచండ ీపెంచచకునా ఆశ్లు ...

“మనవరాలిా తలుచచకుని మురగసిప్ వడమేన్ా? న్ాకు కాఫీలాంట్టద్ ఇవాడం ఏమ నై్ా వుంద్ా?” అని మురారగ నవాడంతో కలాయణి కళలీ త రగచి ఈ లోకంలో ప్డంిద్ .

కాఫీ పెట్టట త సచా నా కలాయణికి హఠాతుా గ్ా ఒక ఆలోచన తట్టటంద్ . ఔనచ, నిజమే. న్ాయనమాకి తనపాట్ట విదయ లేదచ. ఆవిడకంట్ె తనచ మ రుగే్. తనచ స్ాధ్ ంచలేనిద్ ఈ పాప్ స్ాధ్ ంచదని ఎందచకు అనచకోవాలీ?

“ద్ానికి ‘విజయభారతి’ అని పేరు పెట్టమని రాయండి. మీకు శ్లవు ద్ రగ్ాి న్ే చూడాడ నికి వెళాూ ం,” అంద్ కలాయణ ిదరహాసవదనంతో.

చాలాకాలానికి కలాయణమిొహంమీద వెలిగ్గన చిరావుాని ఆ శ్ురయంగ్ా చూశాడు మురారగ.

000

(ఆంధ్రసచితరవారప్తిరక. సెపెట ంబ్రు 8, 1963)

94

14. ఎదచరు చూసిన రూప్ం!

ఎనలిట్టకల్ జామ ట్ీరతో తలమునకలౌతునా బ్దరీదగిరగకి మ లీిగ్ా నరుడు న్ారాయణుడిదగిరగకి వళీె్లనంత భకిాప్రమతుా లతో చచరగంద్ ఉమ, “ఏంచచసచా న్ాావురా?” అంట్ూ.

“మేకలు కాసచా న్ాానచ” అన్ాాడు బ్దరీ తల తాకుండా. వాడికి ఈ చ ల ీ లంట్ే చచలకన, తనకంట్ె ఒకయిడేచ చినాయిన్ా ర ండు కాీ సచలు తకుువ చదచవుతోందని. వాడు పీరయూనివరగసట్ీకి వచచుశాడు, ఉమ ఇంకా ఫిఫ్ుా ఫారమే. సనాగ్ా పొ ట్టటగ్ా వునా బ్దరీన్ాథని “అప్ుపడచ పయీూసీక చచుశావా?” అని ఎవర ైన్ా కళలీ గరేసనిప్ుపడు వనెచా విరగచి మరొక అంగుళం పొ డుగ్ాి కనిపించడానికి ప్రయతిాసచా ంట్ాడు. ఉమ కయడా అలాగ్ ేసనాగ్ా, పొ ట్టటగ్ా ప్రగకిణీ, జాకటీ్లో తిరుగుత అప్ుపడచ ఫిఫ్ుా ఫాంకి వచచుసినందచకు పదెూలని ఆశ్ురయప్రుసూా వుంట్ుందని వాడికి తోచదచ. అథవా తోచిన్ా అంతగ్ా ప్ట్టటంచచకోడు. తనచ మగవాడూ, ఉమ ఆడపిలాీ నచ. తనచ ఉమకి చచయగల స్ాయాలున్ాాయి కానీ ఉమ తనకి చచయగల స్ాయం ఇంతవరకయ చరగతరలో తట్సథప్డలేదచ. అద్ ీ వాడిధ్ీమా. అందచకు తగిట్ుట ఉమకి ఎప్పడూ అలాట్ట అవసరాలు తగులయా న్ ేవుంట్ాయి.

“అద్ కాదచరా, బ్దరీ,” అంద్ ఉమ తన విజాా ప్నకి ప్రగచయం చదచవుత . “ఉఁ” అన్ాాడు బ్దరీ స్ాయంతరం ఇంట్టదగిర కనిపించచ అన్ ేఆఫసీరంత హుంద్ాగ్ా. “ట్ౌనచహాలోీ గురజాడ అపాపరావు వరథంతి ఉతసవాలు అవుతున్ాాయిట్.”

“ననచా వెంట్బ్ ట్ుట కుని రమాని నీకు ప్రతచయకాహాానం వచిుంద్ా?” అన్ాాడు బ్దరీ ఉమమొహంలోకి తీక్షణంగ్ా చూసూా .

ఉమకి తనప్ని అయిటే్ుట కనిపించలేదచ వాడిమొహం తీరు చూసేా . అనచవు చూసచకుని మడిసిప్డతాడు అనచకుంద్ కసిగ్ా.

“అమా నినచా తీసచక ళీమంద్ ,” అంద్ కుీ పా్ంగ్ా.

95

బ్దరీ మాట్ాీ డలేదచ. అమా ఎప్ుపడూ ఇంతచ. డవాలీబ్ంట్ోర తు ప్నచలనీా న్ాకు చ బ్ుతుంద్ అనచకున్ాాడు కోప్ంగ్ా.

“విశ్ాపిరయ ఉప్న్ాయసం వుంద్ ,” అంద్ ఉమే మళీ్ల. “అలా చ ప్ుప.” విశ్ాపిరయరచనలంట్ ేఉమకి మహా యిషటం. అవిడఫొ ట్ోలు అప్ుపడప్ుపడు ప్తిరకలలో

ప్డడవి సేకరగంచి ఆలుం తయారు చచసింద్ . ఆవిడరచనలనీా కతాిరగంచి ఫెైలు తయారు చచసింద్ . ఆవిడనిగురగంచి ఏ ద్ నప్తిరకలో ఏమాతరం వారా వచిున్ా ప్రతచయకశ్రదధతో చద్ వదే్ . కతాిరగంచి ద్ాచచద్ . “విశ్ాపిరయస్ాహ తయపిరయ” ఉమ ఒకుమాట్లో.

“న్ేనీ ఛాప్టరు ప్ూరగా చ యయంద్చ చావడానిక ైన్ా లేవనచ,” అన్ాాడు బ్దరీ ఎక్సస యాకిసస్ మీద గురుా లు పెడుత .

“ప్రీక్షలో ఇలాగే్ చచస్ాా వమేట్ట?” “ఎలా?” ప్రశాారథకంగ్ా చూశాడు తల తాి. “అడగనిప్రశ్ాకి జవాబ్ు చ ప్పడం.”

“అడిగ్గంద్ానికే చ పేపనచ.”

“డ ంకతిరుగుడుగ్ా.” బ్దరీకి వళలీ మండింద్ . ఇంతకీ ఇద్ ద్ానిప్న్ా, న్ాప్న్ా? “అవతలకి ఫ్ ముందచ”

అన్ాాడు విసచరుగ్ా. ఉమ కదలేీ దచ. “మహా అయితచ ఎనిమద్ గంట్లవుతుంద్చమో మనం ఇంట్టక ి

వచచుసరగకి. రాతరంతా కయచచని చచసచకోకయడద్చమట్ట?” అంద్ సణుగుతునాట్ుట . “ఇంకా చాలా చ యాయలే,” అన్ాాడు బ్దరీ విసచగ్ాి . ఉమ మాట్ాడకుండా లేచి తన అలాారాలోంచి ఫెైలు త చచుకుని ట్ేబ్ులుముందచ

కయరుుంద్ . అద్ విశ్ాపిరయఫెలైు.

96

బ్దరీ క నకళీ ద్ానిా చూసూా , తల తాకుండాన్ే, “ఆ దచకాణం ఇకుడ విప్పకు” అన్ాాడు. వాడికి సహజంగ్ా స్ారసాతం అంట్ ేజుగుప్స లేదచ కానీ ఈ చ ల ీ లు చచసే ఆరాభట్ం చూసేా చిరాకు.

ఉమ విననట్ుట తనప్ని చూసచకోస్ాగ్గంద్ . పావుగంట్ గడిచచసరగకి వాడు ద్ గ్ొస్ాా డని ఆ

పిలీకి అనచభవమ!ే ఉమ వయసచకి చినాదయిన్ా త లివితచట్లు గలద్ . ప్ద్ చ తాకథలోీ ఒక మంచికథ

ప్ లుుకోడమ ే కాక ఒక మంచికథలో విశిషటగుణాలు ప్ లుుకోగలపలీి. విశ్ాపిరయరచనలోీ నిరుూ షటమయిన అభపరా యాలయ, అవి ఆమ ప్రకట్టంచచ విధ్ానం ఆ అమాాయిని ఆకరగషంచచయి. వాగ్ాడంగబ్రం లేకుండా సచనిాతమయిన అభపరా యాలనీ, లలితమయిన భావాలనీ స్ామానయ ప్దజాలంతో చ ప్పగల స్ామరథాం ఆ కలంలో వుంద్ . “అలవాట్ుీ ” అనాకథ తీసచకుని చదవడం మొదలుపటె్టట ంద్ . అందచలో షికాగ్ో వెళీ్లనక డుకు అకుడచ ఒక త లుగుకనయని పెళీ్ల చచసచకుని తీసచకువస్ాా డు. తలీి ఏమీ అనదచ. కానీ కరమంగ్ా రోజులు గడుసచా నాక లద్ ీ ఏద్ో అవయకామయినభావం--అసంతృపిాలాట్టద్ త లీమవుతుంద్ ఆ యింట్ోీ . క డుకులో మారుప లేదచ కానీ తచడా వుంద్ . అద్ అతడు గమనించచడో లేద్ో కానీ తలీిదృషిట ద్ాట్టప్ లేదచ. ఆలశ్యంగ్ా ప్డుకుంట్ున్ాాడు. ఆలశ్యంగ్ా లేసచా న్ాాడు. రోజుకి ఏడ నిమద్ మారుీ కాఫీ తాగుతున్ాాడు. కోడలు ప్రతిద్ాన్ోీ నూ ఉపెపకుువ వేస్్ా ంద్ .

“భోజన్ాలగద్ లో బ్లీ వదచూ ,” అంట్ుంద్ తలీి. ”ఆయనకి అలవాట్యిప్ యింద్ . కింద కయరుుని తినలేనంట్ారు” అని సమాధ్ానం

ఇసచా ంద్ కోడలు. తలీి హృదయం కలుకుుమంట్ుంద్ . “పాతికసంవతసరాల అలవాట్ుీ ఒకు

సంవతసరంలో మారగప్ యాయి. ఈ ఒకు సంవతసరంలో వచిున అలవాట్ుీ శాశ్ాతం కాబ్ర లు,” అంట్ుంద్ తలీి బ్ాధ్ సూచించచ చిరునవుాతో.

97

ఈ కథ చద్ వినప్ుపడలాీ ఉమకి కళలీ తడి అవుతాయి. ఇందలో కథకురాలు ఎవరగనీ నింద్ ంచదచ. న్ేరుపగ్ా మూడు దృకోుణాలయ చూపిసచా ంద్ . సంఘం వయకాిని ఒరుసచకు ప్రవహ ంచచ జీవగంగ. ఆ ఒరవడలిో ప్రతివయకాీ క ంత ప్ గ్ొట్ుట కోక తప్పదచ.

“కావలిసేా ఆరుగంట్లతరవాత వస్ాా నచ,” అన్ాాడు బ్దరీ ఆఖరగకి ఆ అరభకురాలిపెై జాలితో.

“మీట్టంగు అయిదచగంట్లకే మొదలు,” అంద్ ఉమ ద్ీక్షగ్ా కాగ్గతాలు చూసచకుంట్ూ. “సరేలే, తయారవు,” అన్ాాడు బ్దరీ ఆప్నాప్రసనచాడ ై. సరీగ్ాి ప్ద్ నిముష్ాలు తకుువ అయిదచకి ఇదూరూ అమాదగిర శ్లవు ప్ుచచుకుని

వీధ్ న ప్డాడ రు. “నచవుా రోడుడ కి అట్ువపే్ు నడు,” అనా అనాగ్ారగని ఉమ ఏమీ అన్ేీ దచ. “ఆడపలీిలోా

వెళలా న్ాావేమట్రా ” అని వాడిసేా హ తులు హేళన చచస్ాా రని వాడిభయం. “నీస్ాయం మండనిట్ేట వుంద్ ,” అని మనసచలోన్ే విసచకుుంద్ రోడుడ అట్ువపే్ుకి ద్ాట్ుత .

ద్ారగపొ డుగున్ా ఉమ “ఆవిడ” ఎలా వుంట్ుంద్ో ఊహ ంచడానికి ప్రయతిాసూా న్ ేవుంద్ . ఎందచకన్ో పదెూద్చ అయివుంట్ుంద్ అనిపించింద్ . ముఫెైీ, ముపెైీఅయిదచ వుంట్ాయనచకుంద్ . చచయిెతుా మనిషి, కలువరేకులవంట్ట కనచాలతో, కోట్ేరేసనిముకయు, క నద్చలిన చచబ్ుకంతో, దరహసితవదనంతో, ర ండంగుళాలు జరీఅంచచ, నూట్యాభ నై్ెంబ్రు న్ెమలికంఠం రంగు గుంట్ూరు చచన్ేత చ్చర , ద్ానికి తగ్గనరంగు బ్లీ జుతో విశ్ాపిరయ ఉమకనచాలముందచ లీలగ్ా మ దలింద్ . ఆట్ోగ్ార ఫు తీసచకోవాలనచకుంద్ . క ందరు వొట్టట పేరు రాస్ాా రు. క ందరు అద్ కయడా రాయడానికి ఇషటప్డరు. మంచివాకాయలు రాసేవాళలీ చాలా తకుువమంద్ . విశ్ాపిరయని ఏద్ ైన్ా మంచి ‘సంద్చశ్ం’ రాయమని అడగడానికి నిశ్ుయించచకుంద్ . అంతలోన్ ే మరో సంగతి జాా ప్కం వచిుంద్ . ఆవిడకథలు ఒకట్ట, ర ండు చద్ వేక ప్ట్టలేని సంతోష్ానిా త లియజసేూా ర ండు ఉతారాలు రాసింద్ . జవాబ్ు రాలేదచ.

“నీఉతారాలకి జవాబ్ులు రాసూా కయచచంట్ే ఇహ కథలు రాసినట్ేట ,” అన్ాాడు బ్దరీ వెకిురగంప్ుగ్ా.

98

“ఏడాువులేవోయ్” అని అప్పట్ోీ వాడిని కసిరగక ట్టటన్ా తరాాత నిజమే అనిపించింద్ . వాళలీ ట్ౌన్స హాలు చచరేసరగకి ఐదచంపావు అయింద్ . ఆడవాళలీ కయచచనాచోట్ ఉమచోట్ు

గురుా చూసచకుని బ్దరీ మగవాళీవేప్ు వెళీ్ల కయరుున్ాాడు. అద్ క విశేషంగ్ా వుంట్ుందని కాబ్ర లు మీట్టంగు అయిదచకలాీ మొదలు పెట్ేటశారు.

సభాధ్యక్షుడు పరా రంభోప్న్ాయసం ఇసచా న్ాాడు. ఉమ ఆతృతగ్ా అట్ూ ఇట్ూ చూసింద్ . సేటజిమీద వునా ఒకే ఒక సీా కీై ఉమ ఊహ ంచచకునా విశ్ాపిరయకీ ప్ లికలు లేవు. అయిన్ా “న్ేన్ెందచకలా ఊహ ంచచకోవాలీ?” అనచకుంద్ నీరసంగ్ా. సేటజిమీద ఆవిడ క ంచ ం లావుగ్ా వుంద్ . పొ ట్టటగ్ా వుంద్ . మొహం ప్రగప్ూరణచందరబింబ్ానిా ప్ లి వుంద్ . చవకరకం న్ెైలాన్స చ్చర , అద్చ రంగు డ క రాన్స బ్లీ జు వేసచకుంద్ . ... ...

అధ్యక్షుడు విషయచరు ముగ్గంచి విశ్ాపిరయని ప్రగచయం చ యయడం మొదల ట్ేటడు. “శ్రరమతి విశేాశ్ారగగ్ారు త లుగుపాఠకులకి సచప్రగచితులు. ఆమ గత 15 సంవతసరాలుగ్ా త లుగు స్ాహ తీక్షేతరంలో చచసిన సవే అపారం, అమోఘం. అననయస్ామానయమ నై ప్రతిభావుయతపతుా లు కలిగ్గ, అవి సద్ ానియోగం చచసచకోడానికి తగ్గన అవకాశ్ం లభంచిన చాలా తకుువమంద్ రచయితుర లలో ఈమ ఒకరు. ఈమ అన్ేక కావయఖండికలు రాస్ారు. క నిావందల కథలు రాశారు. ఎన్ోా స్ాహ తయసభలకి అధ్యక్షత వహ ంచారు. స్ారసాత సదసచసలలో పాల ి న్ాారు. అట్ువంట్ట వయకాిని న్ేనచ ప్రగచయం చచయడం అనవసరం. మీరే వినండి.”

ఉమ చచట్ూట చూసింద్ . ఆడయినచస అంతా తనలాగ్ే ఉతుంఠతో ఉప్న్ాయసంకోసం ఎదచరు చూసచా న్ాారు. విశ్ాపిరయ లేచింద్ . ఆప్రేట్రు గబ్గబ్ా వచిు మ ైకు ఆమ ఎతుా కి ద్ ంచాడు. విశ్ాపిరయ ఉప్న్ాయసం పరా రంభంచింద్ . “న్ేనచ ఉప్న్ాయసం పరా రంభం చచసదే్ానికి ముందచగ్ా ఈ ఉతసవాలు ఎరేంజి చచసి, ననచా ఇకుడికి ఉప్న్ాయసకురాలిగ్ా ఆహాానించిన శ్రరరామూారగాగ్ారగకి, ఇతర కారయకరాలకయ న్ా హృదయప్ూరాక కృతజాతలు త లియజేసచా న్ాానచ. నిజానికి న్నేచ ఇకుడకిి వచిు వుండచద్ానిా కానచ. ద్ానికి చాలా కారణాలు వున్ాాయి. ముఖయంగ్ా శ్రర సతయన్ారాయణమూరగాగ్ారగవంట్ట మహా వకాలయ, మధే్ావులయ పాల ి ంట్ునా ఈ

99

సభలో న్ేనూ ఒక ఉప్న్ాయసకురాలిన్ే అంట్ూ సేటజి ఎకుడం హాస్ాయసపదమే అవుతుంద్ . ఈ సంగతి సెకరట్రీగ్ారగతో చ పిప వున్ాానచ కయడా. కాని వారు న్ాయందచ గల అభమానముచచత న్ెైతచన్ేమ, న్ారచనలయందచ గల సద్ాభవంచచతన్ెతైచన్ేమ, న్నేచ రావాలని బ్లవంతం చచయడంచచత అంగీ్కరగంచక తప్పలేదచ. వాసావానికి ఈ ప్ట్టణం ప్లువురు ప్రముఖ రచయితలకి ఆలవాలం. అట్ువంట్ట ఈ ప్ట్టణంలో శ్రర గురజాడ అపాపరాయవరథంతి ఉతసవాలు జరప్బ్ూనచకోవడం, ఆ ఉతసవాలలో పాల ి నమని ననచా ఆహాానించడం న్ాక క అమూలయమ ైన కానచకగ్ా, అద్ ాతీయమయిన గ్ౌరవంగ్ా భావిసచా న్ాానచ. ఎందచచచతనంట్ే ప్ద్ సంవతసరాలకిరందట్ న్నేచ ... “

ఉమలో క ంచ ం సంచలనం కలిగ్గంద్ . చచట్ూట చూసింద్ . శరో తలలో మొదట్ోీ వునాంత ఉతాసహం కనిపించలేదచ. ఉప్న్ాయసం ప్కుద్ారగ ప్ట్టటంద్ . అద్ శరో తలు మాతరమే గరహ ంచారు. బ్దరీ ఆ అవకాశ్ంకోసమే ఎదచరు చూసచా న్ాాడచమో ఉమ తనవపే్ు తిరగ్ాి న్ే “వెళీ్లప్ ద్ాం” అని స్కంజా చచశాడు.

“ఉండు” అంద్ ఉమ కళీతోన్ే. “ ... అపాపరావుగ్ారగవంట్ట మహాప్ురుషునిగూరగు మూడు ముకులోీ చ ప్పబ్ర వడం

రామాయణం అంతా ‘కట్ెట , క ట్ెట , త చ ు’ అంట్ూ చ పిపనట్ుట గ్ాన్ ేవుంట్ుంద్ . ఆ స్ాహసం న్ాకు లేదచ. పెైగ్ా శ్రర సతయన్ారాయణమూరగాగ్ారు ఇంతకుముంద్చ అపాపరావుగ్ారగగురగంచి హృదయాలకు హతుా కుప్ యిటే్ుట గ్ా సరళమ ైన భాషలో చకుగ్ా చ పిపవున్ాారు. శ్రర అపాపరావుగ్ారగ దృషిటలో సీా ైఒక అప్ూరాశ్కాి. ...”

ఉమ వనెక ఎవరో జడ ప్ట్ుట కు లాగే్రు. వెనకిు తిరగగ్గ చూసింద్ . వనెకనచన్ాావిడ తలుప్ువేప్ు చూపించింద్ . అకుడ బ్దరీ మ డలు విరగగ్గప్ యిేలా తల విసిరేడు, “వస్ాా వా, రావా” అనా అరథంతో. ఉమ వాడిని ల కు చచయకుండా మరొక పావుగంట్ అకుడచ కయచచంద్ . ఉప్న్ాయసం ఎంతసపే్ట్టకీ రబ్ురులా స్ాగుతోంద్చ కానీ సరుకు కనిపించలేదచ. ఆఖరగకి తప్పలేదచ. ఆ పిలీ ఆశ్లనీా వముా అయియేి.

100

ఇదూరూ రోడుడ మీదకి వచచుక, “అయింద్ా స్ాక్షాత్ సరసాతీద్చవి స్ాక్షాతాురం” అన్ాాడు బ్దరీ హేళనగ్ా. “న్ేనచ ముంద్చ చ పేపనచ కద్ా అవనీా ఆవిడ రాసినవి కావని.”

“ఊఁ” అంద్ ఉమ. బ్దరీ త లీబ్ర యిడేు. ఇదూరూ ఇంట్టక ి చచరేసరగకి పావుతకుువ ఎనిమద్ అయింద్ . వరండాలో న్ానాగ్ారగతో

మాట్ాడుత మూరగామామయయ కనిపించచడు. ఆయన గుంట్ూరునించి వచచుడు. “ఏమరార , జాా ప్కం వున్ాాన్ా? న్ాలుగే్ళీయినట్ుట ంద్ చూస.ి అయింద్ా మీట్టంగు?”

అంట్ూ ఆపాయయంగ్ా ప్లకరగంచచడు. ఉమ ఆయన కయరీుదగిరగకి వెళీ్ల, “నచవెాప్ుపడు వచచువు?” అంద్ క ంచ ం సిగుి

ప్డుత . బ్దరీ చినాగ్ా నవుాత సాంభంప్కున నిలుున్ాాడు. “ప్లకరగంప్ులకేంగ్ానీ తరవాత కావలిసినంత ట్ెైము. ముందచ భోజన్ాలకి లేవండి,”

అని వంట్టంట్ోీ ంచి అమా కేకేయడంతో ఉమ ఇంట్ోీ కి వెళీ్లంద్ . బ్ట్టలు మారుుకుని కంచాలయ, పీట్లయ పటె్టడానికి.

మామయాయ, న్ానాగ్ారూ ఏవో కబ్ురుీ మొదలుపటె్టడంతో బ్దరీ కయడా లోప్లికి కద్ లేడు.

“ఇంతకీ ఏమట్ోయ్ మీట్టంగు?” అన్ాాడు మామయయ సగం భోజనం అవుత ండగ్ా బ్దరీవపే్ు తిరగగ్గ.

“ఏద్ో స్ాహ తయసభ. చ ప్పవే,” అన్ాాడు బ్దర ీఉమవేప్ు తిరగగ్గ. అలాట్ట “ఫ్ాీ ప్” సభలకి బ్యలేూ రంత త లివితకుువతనం తనకి లేదని మామయయ గరహ ంచాలని వాడ ి అభలాష. విన్ేవాడికి ఓపిక వుండాలి గ్ానీ ఈ “స్్ ప్ బ్ాక్సస ఆప్రేట్రుీ ” రోజుకి ముగుి రు తగులాా రు కాళీకడడం ప్డుత అని వాడఅిభపరా యం, ప్కున న్ానాగ్ారుండడానిా వెలువరగంచలేదచ కానీ.

101

ఉమకి అంతకన్ాా నిరుతాసహంగ్ా వుంద్ . అయిన్ా అడిగ్గనవాడు ఫలుి ణునివంట్టవాడు కనక “గురజాడ అపాపరావు వరథంతుయతసవాలు అవుతున్ాాయి, మామయాయ!” అంద్ తల ంచచకుని అనాం క లుకుత .

ఆయన అంతట్టతో వద్ లిపెట్టలేదచ. “ఇవాళ ఎవర వరు వచచురు?” అని అడిగ్ేరు. “సతయన్ారాయణమూరగాగ్ారూ, విశ్ాపిరయగ్ారూ” అంద్ ఉమ న్ెమాద్ గ్ా. ద్ానికి ఈ

విషయం మాట్ాడాలని లేదచ. “సతయన్ారాయణమూరగాగ్ారు చాలాబ్ాగ్ా మాట్ాీ డివుండాలే,” అన్ాాడు మూరగా క స

వదలకుండా. “అవునచ. ఆయన చాలా బ్ాగ్ా మాట్ాడతారు.”

“విశ్ాపిరయగురగంచి అడుగు,” అన్ాాడు బ్దరీ వెకిురగంప్ుగ్ా. “ఏం?”

“ఆవిడ బ్రహాాండంగ్ా మాట్ాడుతుందనచకుని వెళలీ ం అకుడికి.” ఉమయందచ ఏద్ో ఓ మూల మొలక తాిన రవంత స్ానచభూతితో బ్దరీ తనవాకాయనిా సచనిాతం చచసడేు.

“ఓ, అద్ా. అవునవునచ. ఆవిడ అంత బ్ాగ్ా మాట్ాడలేదచ. ఏమంత మంచి సపీకరు కాద్ావిడ.”

ద్ాంతో బ్దరీ గరాంగ్ా ఉమవేప్ు చూశాడు, “న్ాకు త లుసచ మామయాయ! ఆవిడపేరుతో అచుయిేవనీా వాళీ న్ానాగ్ారో అనాయోయ రాసినవి అయుంట్ాయి,” అన్ాాడు.

ఎదచట్టవయకాిలో గ్ొప్పతన్ానిా సహ ంచలేని అనాగ్ారగవేప్ు ఎరరగ్ా చూస ితల ంచచకుంద్ ఉమ.

కాని మూరగా ఉమవపే్ు మొగుి చూపాడు. “అలా అనకు బ్దరీ. క ందరు బ్ాగ్ా మాట్ాడతారు. క ందరు బ్ాగ్ా వరా స్ాా రు. ప్రతి రచయితా వకా కావాలన్ేముంద్?ీ” అన్ాాడాయన.

“అలా అయితచ ముందచగ్ా రాసచకుని, కంఠతా ప్ట్టట వచిున్ా సరగప్ నచ,” అన్ాాడు బ్దరీ.

102

“అలా కంఠతా ప్ట్టటనప్ుపడు కంఠతా ప్ట్టట ఒప్పచ పిపనట్ేట వుంట్ుంద్ . న్ాకావిడని త లుసచ. మావూరేగ్ా. వచిునప్ుపడు ఇదూరం ఒక ర ైలోీ న్ే వచచుం. ఇకుడికి రమాన్ాానచ కయడానచ. బ్హుశా రేపొ పదచూ నా వసేా రావచచు.”

ఉమచచతిలో అనాం కంచంలోకి జారగప్ యింద్ . మామయయ ప్లికిన ప్రతిప్లుకయ స్ాాతి చినచకయి అలరగంచింద్ . “అయితచ నీకు ఆవిడతో అంత ప్రగచయముంద్ా?” అనడిగ్గంద్ .

“ద్ీనికావిడంట్ ేహీరో వరగషప్ూప,” అన్ాారు న్ానాగ్ారు నవుాత . “అంత అంట్ే .. త లుసచ. న్ేనచ ఫలాన్ా అని ఆవిడకి త లుసచ. ఆవిడ ఫలాన్ా అని

న్ాకు త లుసచ. ఇదూరం ఒక ే ర ైలోీ వచచుం. ఏద్ో మాట్ామంతీ వచిుంద్ . మాట్ాడుకున్ాాం,” అన్ాాడు మూరగా ప్రగసిథతి వివరగసూా .

ఉమ క ంచ ంసేప్ు మాట్ాడలేదచ. ఏం అడగ్ాలో ఎలా అడగ్ాలో త లీలేదచ ఆ పిలీకి. “అయితచ వాళీ్లలుీ మీయింట్టకి దగిరేన్ా?”

“ఓ మోసారుగ్ా దగిరే. మన రావు జాా ప్కం లేడూ. యూనివరగసట్లీో మన సహవిద్ాయరగథ” అన్ాాడు మూరగా న్ానాగ్ారగవేప్ు తిరగగ్గ.

“అవునచ, త లుసచ. ఏం?”

“ఈ విశ్ాపిరయ అతని అకుకయతురే. అకుడ విమ న్సస వెల్ ఫేర్ ఆఫీసరుగ్ా వుంట్ోంద్ . గ్ొప్ప ధ్ ైరయస్ాహస్ాలు గలమనిషి. ఒకురాే జీప్ు వేసచకుని ఎకుడికేన్ా వళీె్లప్ గల ఆడద్ానిా న్ా జీవితంలో ఆవిడ ాకుద్ాన్ేా చూస్ానచ. ఆమధ్య ఓమారు ఏద్ో కేసచలో చికుుకుంద్ కానీ బ్హు న్ేరుపగ్ా తపిపంచచకుంద్ లే. కుట్ుట మషనచీ క నమని ప్రభుతాం ఇచిున డబ్ుుతో ప్ట్ుట చ్చర లు క ంద్ అంట్ారు. లేదచ, పొ లాలమా చ్చర లు క నచకుున్ాానంట్ుంద్ావిడ. నిజానిజాలు ఆ లీలావిన్ోదచడికే త లియాలి.”

మూరగా ఆగ్గ మంచినీళలీ తాగ్ాడు. “ఏం కావాలే నీకు? అలా కయచచండప్ి యివేు?” అని అమా అడిగ్గన ప్రశ్ాకి “ఏం

వదచూ ,” అని తల అడడంగ్ా తిపిపంద్ ఉమ.

103

“పెళీ్ల చచసచకోలేదచ. ఒకురాే వుంట్ోంద్ . మద్ార సచ యఫ్. ఎల్. సొ్ సెటై్ీలో మ ంబ్రు అని చ ప్ుపకుంట్ారు”

“కబ్ురీలో ప్డి నచవుా అనాం తినడంలేదచ,” అన్ాారు న్ానాగ్ారు. పిలీలముందచ అలాట్టవిషయాలు మాట్ాడడం ఆయనకి ఇషటం లేదచ.

“లేదచ, తింట్ున్ాానచ,” అన్ాాడు మూరగా. అకస్ాాతుా గ్ా ఉమ “న్ాకు తిన్ాలని లేదచ,” అంట్ూ లేచి వెళీ్లప్ యింద్ . ఆ

పిలీమొహం త లీగ్ా పాలిప్ యి వుంద్ . అద్ గమనించిన మూరగా క్షణకాలం నివెారప్ యిడేు. “అద్ ప్ుపడూ అంతచలే. ద్ానిమనసచ అతి న్ాజూకు. ఆమధ్య ఏద్ో సినిమా చూస ి

మూడు రోజులపాట్ు అనాం తినలేదచ,” అన్ాారు న్ానాగ్ారు కయతురగతరఫున క్షమాప్ణలు చ ప్ుపకుంట్ూ.

మూరగా మాట్ాడకుండా భోజనం ముగ్గంచాడు. తరవాత డాబ్ామీద కయరుుని న్ానాగ్ారగతో రష్ాయ, చ ైన్ా సంబ్ంధ్ాలచరు మొదలుపెట్ేటడు.

గద్ లో బ్దరీ ప్ుసాకాలు ముంద్చసచకుని కయచచన్ాాడు కానీ వాడికేం చదవబ్ుద్ ధ ప్ుట్టలేదచ. చ ల ీ లిఓట్మ వాడికి క్షణకాలం సరద్ా వసేిన్ా ఆ పిలీకి అంత మొహం తిరగే్లా తగలడం వాడికి కషటం వసేింద్ . అంతరాంతరాలోీ ఆ అమాాయంట్ ేవాడికి ఆపేక్ష ేమరగ.

“ఇంకా తొమాద్చన్ా అవతచదూ, క ంచ ంసేప్ు చదచవుకోకయడదూ,” అన్ాాడు దచప్పట్టలో దూరగ ప్డుకునా ఉమనచద్చూశించి. ఆ విధ్ంగ్ాన్ెైన్ా ఆ పిలీదృషిట మరలాులని వాడ ిఅభఫరా యం.

“న్ాకు నిద్ రస్్ా ంద్ ,” అంద్ ఉమ గ్ోడవపే్ు తిరగగ్గ కళలీ గట్టటగ్ా మూసచకుని నిదర త చచుకున్ే ప్రయతాాలు చచసూా .

కాని ఉమకి ఆ రాతిర నిదర ప్ట్టలేదచ. చినాప్ుపడు తనచ ఎంతో జాగరతాగ్ా ద్ాచచకుని ఆడుకున్ ే మట్టటబ్ొ మా బ్దరీ బ్దూలగ్ొట్టటనప్ుడు అద్ తనని చాలా బ్ాధ్ పెట్టట ంద్ . మళీ్ల ఇప్ుపడు అలాట్ట బ్ాధ్చ! ... మూరగామామయయ చ పిపంద్ నిజం కాద్చమో! అతనచ ఎందచకు అబ్దధం చ పాా డు? ఏమో, అతనికీ త లీద్చమో సరీగ్ాి . తనచ విన్ాానని చ పేపడు కానీ చూశానని

104

చ ప్పలేదచ కద్ా. అసలు గ్గట్టనివాళలీ వర ైన్ా ప్ుకారుీ ప్ుట్టట ంచి వుండ చచు. ఆవిడక చిున పేరుప్రతిషిలు చూస ి కుళలీ కుని అలా చచస ి వుంట్ ే ఆశ్ురయమేం లేదచ కద్ా. అసలు విశ్ాపిరయగ్ారు అలాట్ట కథ ఒకట్ట రాసింద్ కయడానచ. ఉమకి లేచి ఆ కథ చదవాలనిపించింద్ , కానీ ఇప్ుపడు లేసేా మళీ్ల బ్దరీ తగులుకుంట్ాడు. వాడతిో మళీ్ల ఏద్ో వాదనలేసచకోవాలి ... ఆన్ాడు ఆబ్దరీ తన మట్టటబ్ొ మా ప్గలగ్ొట్ాట డు. ఈ రోజు మామయయ తన ఊహలు చ దరగ్ొట్ాట డు. ఆ రాతిర భోజనం, నిదర ఎగరగ్ొట్ాట డు అనచకోకుండా వుండలేకప్ యింద్ ఆ చినామనసచ.

మరాాడు ఉమ లేచచసరగకి ఏడు ద్ాట్టంద్ . ఎరరబ్ారగన ఉమకళలీ చూసి, “ఇద్ లా బ్తుకుతుంద్ో ,” అంట్ూ తనలో తనచ గ్ొణుకుుంద్ అమా.

ఉమ మట్ుకు వేగ్గరం స్ాానం అవీ ముగ్గంచచసచకుని ప్ుసాకాలు ముంద్చసచకు కయరుుంద్ . ఎవరూ లేకుండా చూస,ి మామయయతో మాట్ాడాలని తహతహలాడుతోంద్ ఆ పిలీ. అనచకునాట్ుట గ్ాన్ే తొమాద్ గంట్లయిేక అవకాశ్ం ద్ రగకింద్ . న్ానాగ్ారు ఇప్ుపడచ వస్ాా నని వీధ్ లోకి వెళలీ రు. బ్దరీ సేా హ తుడంిట్టకి వెళలీ డు. అమా వంట్టంట్ోీ ఉంద్ . ఉమ మామయయదగిరగకి చచరగంద్ .

“అయితచ మామయాయ! విశ్ాపిరయ ‘యప్.యల్.’ మ ంబ్రు అనామాట్ నిజమేన్ా?” అంద్ పాలినమొహంతో. అద్ ఆ పలీిని రాతిరనచంచ్చ వేధ్ సచా నా ప్రశ్ా.

అనచకోని ఈ ప్రశ్ాతో మూరగా తొట్ుర పాట్ు ప్డాడ డు. ఆ పలీి యఫ్.యల్, గురగంచి విని వుంట్ుందని అతనచ ఊహ ంచలేదచ.

“ఏమో, అంట్ారు. అయిన్ా మాట్లకేముంద్ . ప్ుట్టగ్ొడుగులాీ వాట్ంతట్ అవ ేప్ుడతాయి.”

ఆ పలీి తృపిా ప్డినట్ుట గ్ా లేదచ మొహంలో. మూరగా చదచవుత నా పేప్రు మడచిి ప్కున పెట్ేటడు, “ఇలా వచిు కయరోు. చ పాా నచ,”

ఉమ కురీు దగిరగ్ా లాకుుని కయచచంద్ స్ాలోచనగ్ా.

105

“నిజంగ్ా న్ేనచ చ పిపనవనీా నిజఁవ ే అనచకో. అయితచ ఏం?” అన్ాాడు మూరగా. ‘చ ప్ుపకో చూద్ాం’ ధ్ోరణిలో, చిరావుా ద్ాచడానికి యతిాసూా .

ఉమ త లీబ్ర త అతనివేప్ు చూసింద్ , ఆయనభావం అరథం చచసచకోడానికి ప్రయతిాసూా . గ్ోముగ్ా దగిరగకి పిలిచి గట్టటగ్ా ఓ మొట్టటకాయ వేసనిట్ుట ంద్ .

మామయయ క నిా క్షణాలు ఆలోచించి న్ెమాద్ గ్ా అన్ాాడు, “చూడు ఉమా, ఒక మాట్ చ పాా నచ. రచయితా కాద్ా అనాప్రశ్ా అలా వుంచచ. అసలు మానవన్ెైజం చాలా కీిషటమయినద్ , అంత తచలిగ్ాి అరథమయిే ప్ద్ారథం కాదచ అని ఒప్ుపకుంట్ావు కద్ా. నచవుా విశ్ాపిరయ కథలు చద్ వి ఆవిడమీద నీకు నచవేా ఒక అభపరా యం ఏరపరుుకున్ాావు. నీ ఊహాలోీ సచందరగలా ఆవిడ నీకు దరశనమీయలేదని బ్ాధ్ప్డడం న్ాయయమేన్ా?.”

“ఎందచకాుదూ? అదంతా నట్నంట్ావా?”

“న్ేనచ అన్దేలాీ రచయితలు చచట్ూట వునా లోకంలో మనచషులిా చూసి పాతరలు సృషిటస్ాా రు. వాళీకథలోీ పాతరలు వాళలీ అవొచచు, కాకప్ వచచు, అయితీరాలని నియమం లేదచ.”

“అంట్ ేవాళీకి చితాశుధ ధ లేదనచకోవాలా?”

“ఊఁఊమ్. అద్ కాదచ న్ేనంట్ునాద్ . మాట్లోీ చ ప్పడం కషటం అనచకుంట్ా. ఒక కప్ుపడు రచయితలు తమని తాము చితిరంచచకుంట్ునాప్ుపడు కయడా ‘న్ేనిలా వుంట్ ేబ్ాగుండు’ అనచకునావయకాితాానిా పాఠకులముందచ పెడతారనిపిసచా ంద్ న్ాకు. తనలోని లోపాలనీ, దచరలవాటీ్నీ గురగంచి రాసినప్ుపడు కయడా కాసా జాగరతా ప్డతాడు. ప్రతిరచయితా తాన్ొక మథేావీ, భావుకుడూ అన్ ే పాఠకులు గురుా ంచచకోవాలని ఆశిస్ాా డు. అంతచ గ్ానీ తన జీవితంలోని నికృషటప్ు భాగం పాఠకులు గురుా పెట్ుట కోవాలనచకోడు కద్ా.”

ఉమకి ఇంకా తికమకగ్ాన్ే వుంద్ . ఎంత దూరం నడిచిన్ా ప్ుంతలతోప్ుదగిరే త లాీ రగనట్ుట , ఎంత ఆలోచించిన్ా తన దృషిట మళీ్ల మొదట్ట ప్రశ్ాకే వస్్ా ంద్ . రచయితలకి చితాశుద్ ధ లేదనచకోవాలి. కనీసం తన మనసచకి అలాగ్ ేతోసా్్ ంద్ .

106

“ప్ నీ, మరొకట్డుగుతానచ చ ప్ుప. నీకు ఒక సేా హ తురాలుందనచకో. నిజంగ్ా మీరగదూరూ చాలా మంచి సేా హ తులు. ఆ అమాాయికి దూరప్ుబ్ంధ్చవెనై ఒక యువకుడితో ప్రగచయం ఉంద్ . అందరూ పెడరాథ లు తీసూా వాయఖాయనిసూా ంట్ారు వాళీ సేా హంగురగంచి. ఆ అమాాయి నీతో అద్ నిజం కాదంట్ుంద్ . అతనచ తనకి తముాడలిాట్టవాడంట్ుంద్ . నచవుా నముాతావు. ఒకరోజు ఆ అమాాయి రాయప్ూర్ పాసింజరులో ఎవరగన్ో చూడాడ నికి వెళలా న్ాానని న్ెటై్ వాచ్ మన్స తోనూ, ఎ.పి.సి. ట్ాబ్ ీ ట్ుస త చచుకోడానికి వెళలా న్ాానని నీతోనూ చ పిప బ్యట్టకి వళెలా ంద్ . ఆరోజు ఆతముాడలిాట్టవాడితో సెకండ్ ష్్ సనిిమాకి వెళీ్లందని ఎవరో నీకు చ పాా రు. సినిమాక ివళీెడం పదెూ న్ేరమేమీ కాదచ కానీ నీకు ఎందచకు చ ప్పలేదని బ్ాధ్. అవున్ా కాద్ా? నచవుా ఏమనచకుంట్ావు?”

“న్ేనచ నమానచ.”

మూరగా మందహాసం చచశాడు. “నిజమేనని త లిసేా ?”

ఉమ ఆలోచించస్ాగ్గంద్ . మూరాే అందచకున్ాాడు, “అద్ నీకు యిషటంలేదచ కనక నీతో చ ప్పలేదనీ, అంతకంట్ే ఏ

దచరుద్చూశ్మూ నీ సేాహ తురాలికి లేదనీ నచవుా సమరగథంప్జూస్ాా వు. అవున్ా?”

“ఊఁ.”

“అంట్ ేఆ అమాాయికి నీ యందచ బ్ర ల డు గ్ౌరవమో అలాంట్టద్చ మరోట్ో ఉందనచకుని ఆనంద్ స్ాా వు. నచవుా అలా అనచకోడానికి కారణం ఏమట్ట?”

“ ... ..”

“న్ేనచ చ ప్పన్ా?”

ఉమ తలయపింద్ . నిజానికి ఈ ప్యనం ఏ తీరానికో త లియడంలేదచ ఆ అమాాయికి. “నీనమాకం. నచవుా ఆ అమాాయిగురగంచి ఒక అభపరా యం ఏరపరుచచకున్ాావు. అద్

నిజమని నమేావు. ఆ తరవాతిఅభపరా యాలనీా నీ మొదట్టనమాకంలోంచి వచిునవే. ఇంకా వెనకిు వెళీ్ల చూసేా , నీ మొదట్టఅభపరా యానికి పరా తిప్ద్ క అంతకుముందచ పెదూవాళలీ నీకు చ పిపనవీ, నచవుా వినావీ అయివుంట్ాయి. నీక ప్ుపడయిన్ా తట్టటంద్ా రామరాజయం అని

107

మనం చ ప్ుపకుని మురగసిప్ యినట్ుట గ్ాన్ే ఆన్ాట్ట లంకలో రావణరాజయం అని చ ప్ుపకుని పొ ంగ్గప్ యివేారేమో.”

మూరగా ఉమమొహంలోకి చూశాడు. “నిజమే,” అంద్ ఉమ నవిా. ఆ పలీిని ఆ మాతరం నవిాంచగలిగ్గనందచకు మూరగామనసచ ప్రఫులీమయింద్ . “చ పేపనచ కదూ. నచవోా అభపరా యానిా ఏరపరుచచకునాతరవాత - అద్ ఉలీిపొ రంత

ప్లునిద్ నై్ా సర ే- క్షణాలమీద కంచచగ్ోడ అయిప్ తుంద్ . ద్ాన్ేా గట్టటగ్ా నముాతావు. ఆ పెైన నీ ఆలోచన ప్రగధ్ ని కుద్ ంచచసచా ంద్ . ఇహ ఆత రవాత ఎవరేం చ పిపన్ా వినలేవు. అరథం చచసచకోలేవు. ఇప్ుపడు చూడు. నచవేా వున్ాావు. ఈ విశ్ాపిరయ అంట్ే నచవుా ఎందచకంత పిచునమాకాలు పెంచచకున్ాావు? ఆవిడకథలోీ వలెువరగంచిన అభపరా యాలు నీకు నచచుయి కనక. ఆ కథలనిబ్ట్టట నీమనసచలో నచవొాక రూప్ం ఏరపరుచచకున్ాావు. ఆమ సచగుణాలరాసి. కుందనప్ుబ్ొ మా. ద్చవతలు కయడా ప్ూజించతగి మేధ్ావి. ఇద్ నీకు నచవాయి కలిపంచచకునా రూప్ం. ఇవనీా ఆమ లో వుండాలని నచవుా కోరుకుంట్ునా గుణగణాలు. బ్హుశా ఆవిడకి కయడా అలాగే్ వుండాలని వుంద్చమో. అవ ేతన కథలరూప్ంలో ఆవిడ రాసింద్చమో. నచవుా వాట్టని కథలరూప్ంలోన్ే గరహ ంచి ఆనంద్ ంచగలగ్ాలి కానీ ఆవిడ అలా లేదని ఆయాసప్డితచ ఎలా? ప్ూవుప్రగమళం క మాకి వసచా ంద్ా?”

ఉమకి ఏద్ో అరథం అయినట్ుట , ఒక సతాయనిా గరహ ంచినట్ుట అనిపించింద్ . “నచవుా ఆవిడకథలు మ చచుకుంట్ున్ాావంట్ ేమీరగదూరూ ఏకోనచాఖంగ్ా ఆలోచించడం

కావచచు. మీయిదూరగతతాా వలు ఒకులాట్టవేన్ేమో. ఇంద్ాక న్నేచ చ పిపన సేాహ తురాలిదృకపథం నీ దృకపథం ప్ూరగాగ్ా భనామయినవి.”

“న్ాకలాట్ట సేాహ తురాలు లేదచ మామయాయ!” అంద్ ఉమ అయోమయంగ్ా మామయయవేప్ు చూసూా .

మూరగా ఫకుున నవేాడు. “అవునచ కదూ. మరేుప్ యినేచ” అంట్ూ పేప్రు తీసచకున్ాాడు.

108

ఉమ తనగద్ క ి వెళీ్లంద్ . చాలా రోజులతరవాత నిరాలచితాంతో ఓ ప్ుసాకం తీసచకుని కయరుుంద్ చదచవుకోడానికి.

000

(1962-63 పరా ంతాలోీ విశాఖ మాసప్తిరకలో ప్రచచరగతం.)

109

15. మంచచద్ బ్ు

ప్శిుమద్ కుున విచులవిడిగ్ా చ లరేగుతునా శారదనీరదప్ంకుా లిా చూసూా డాబ్ామీద

నిలుున్ాానచ. ఇవనే్మేో వప్రకీరడాగజపేరక్షణయీంగ్ా కనిపించినవి. నలీగ్ా బ్ండరాళాలా, కారు ఎనచములాీ ఉనా ఆ మేఘాలు అసామసచా నా సూరుయడిని ద్ాచ ప్రయతిాసచా న్ాాయి. సూరయన్ారాయణుడు ఆలీరగపలీివాడలిా ఆడుగునచంచచ చచతులు చాప్ుతున్ాాడు. ద్ వయకాంతులు విరజిమేా ఘనశాయమసచందరుడు ఇలాగే్ ప్రకాశించచడు కాబ్ర లు. అంత ఎతుా కు ఎగరలేని రాధ్ కిందనించి ద్ గులుగ్ా “నీలీలలకి అమాయికన్ెనై న్ేన్ ే ద్ రగకేన్ా?” అనాట్ుట చూసచా ంద్ కాబ్ర లు ...

న్ాకయ ఆ మేఘమాలక ీమధ్య వచిు నిలచిన రాధ్ - ఎదచరుగ్ా డాబ్ామీద - మ లీిగ్ా కద్ లి న్ేప్థయంలోకి మాయమ ైంద్ . ఆ నడక తీరు జంక దవడెి కాళాతోడ మ లీిగ్ా మ ట్ుీ ద్ గుతునా రాచపిలీ ప్ లికనచంద్ .

న్ాకు త లిసనింతమట్ుకు ఆ యింట్ోీ ఒకే వృదధవనిత ఉంద్ . ఆ యింట్టకి ఆమే యజమానచరాలు. ఆ యిలుీ మాయింట్టన్ానచకుని వెనక వపే్ుంద్ . మూడు తరాలకి ముందచ ఆ యింట్టక ీ ఈయింట్టక ీ ఒకుడచ యజమాని అనడానికి స్ాక్షయం ర ండు డాబ్ాలీా వేరు చచసూా నిలచిన మూడడుగుల పిట్టగ్ోడ. రాజమారాి న సింహద్ాారం చచరాలంట్ే ఓ వందగజాలు నడచిి ర ండు మలుప్ులు తిరగ్ాలి.

రాతిర భోజన్ాలదగిర అమాతో అన్ాానచ ఆ వెనకయింట్ోీ కి ఎవరో వచిునట్ుట న్ాారే అని. “ఆ ముసలావిడకి మనవడో ఏద్ో అవుతాట్ట . మొనా ప్ద్ో తారీకున పెళీయింద్ ట్. పిలీ

కుందనప్ుబ్ొ మాలా ఉంద్ . ఆ కళలా అలా తిపిపందంట్ ే ఈ చివరక సూా . ఏం లాభం? ఏద్ో జబ్ుుట్. మాట్ాడదచ. అనాం తినదచ. గజీలగురరంలా ద్ాట్ేీ స ే పిలీ జీవఛఛవంలా తయారయిందని ఆవిడ గ్ోల తుా తోంద్ ,.” ఔచితికి తగ్గన అంగన్ాయసకరన్ాయస్ాలతో అమా

110

వివరగసచా ంట్ే ఇంత భోగట్ాట ఎలా సేకరగంచిందనా ఆశ్ురయం కన్ాా పెళాయి వారంరోజులయిన్ా పెద్ మ కదప్ని ఆ ముదూరాలి ప్రవరాన ఎకుువ ఆశ్ురయప్రచింద్ ననచా.

“మూగపిలేీ మో,” అన్ాానచ. “సరేలే.”

తల తాి అమావేప్ు చూశానచ ఎందచకు కాకయడదూ అనాట్ుట . “పెళ్లాచూప్ులన్ాడు అషటప్ద్ పాడింద్ ట్. ఆ పాట్కే మురగసపి్ యి చచసచకున్ాారుట్,”

“ఏం పాట్ బ్ాబ్ూ అద్ీ?” అన్ాానచ నవుాత . “ధ్ీరసమీరే.”

తృళ్లాప్డాడ నచ ఆ పాట్ అంత మన్ోరంజకంగ్ా పాడగల మనిషిని న్ాకు త లుసచ. న్నేచ గుంట్ూరులో థరుడ ఫారం చదచవుతునా రోజులోీ న్ాతోపాట్ు సూులికి నడిచివచచు వకుళ. తన పాట్ విని పెళ్లా చచసచకోడం ఓ ఉదధరగంప్ు కాదచ. తన పాట్కి పాములే ఆడతాయి. సూులోీ ఖడి తికున న్ాట్కంలో వకుళ వారాా హరుడుగ్ా ఒక నిముషంపాట్ు సేటజిమీద కనిపించి తన కంఠమాధ్చరగతో పేరక్షకులహృదయాలోీ చిరస్ాథ యిగ్ా నిలిచిప్ యిన వకుళ. తికున మరణించచడని చ ప్పడానికి వచిు చానమా వీరప్తిాగ్ా ఆచందరతారారుం కీరగాంప్బ్డుతుందని చ పేప ఘట్టం. వకుళ ప్దయం చదచవుతుంట్ ే స్ాథ ణువులయిప్ యిన పేరక్షకులు వన్సస మోర్ అంట్ు కేకలేసేా చానమాకి అయోయ అని వాప్ డానికి అవకాశ్మే ద్ రకలేదచ. న్నేచ స్ాయంతరం డాబ్ామీద చూసింద్ ఆ వకుళననామాట్.

మాఊళలా శ్లవులకి తోచదని ఇకుడిక చిు ఇకుడ కాలక్షేప్ంకోసం క ట్ుట కుప్ తునా న్ాకు నచిున సేా హ తురాలు ద్ రగకిందని సంతోషించచనచ. కానీ అంతలోన్ే జాా ప్కం వచిుంద్ - మతచ ప్ యింద్ో , మనసే ప్ యింద్ో , రోగమో, న్ొప్ ప ఏద్ ీ త లీదచ. కనా తలీిదండుర లతోనూ కట్ుట కునా భరాతోనూ మాట్ాడని వకుళ న్ాతోమట్ుకు మాట్ాడుతుంద్ా? వాళాకంట్ ే న్నేచ ఎకుువా? ఆందచలోనూ మా చచట్టరగకం ఏన్ాట్ట మాట్!!

ఆఖరగకి అమామీద విసచకుున్ాానచ, “మాట్ాడడనికి కాదచ సరగకద్ా ద్ బ్ులాడాడ నికేన్ా ఎవరూ లేని అడవి. న్ేనచ రానంట్ుంట్ ేతీసచక చచువికుడికి,” అని.

111

వకుళ ప్గలలాీ ఎకుడా కనిపించలేదచ. కానీ స్ాయంతరం సరగగ్ాి నినాట్టవళేక ిడాబ్ామీదకి వచిుంద్ . ఆకాశ్ం ముసచరేసి ఉంద్ .

చినచకు ప్డతిచ తగలబ్డిప్ తుందని డాబ్ామీద ఎండబ్ ట్టటన ఆవకాయ ఎతాిపటె్టడానికి వచిుంద్ అమా. న్నేూ స్ాయం చ యయడానికి అట్ు వెళలానచ.

వకుళని పిలుద్ాూ ం అనచకుంట్ుంట్ే ఒకతనచ వచచుడు వాళాడాబ్ామీద్ కి. పొ ట్టటగ్ా నలీగ్ా ఉన్ాాడు. “అమాా వాళలా ఎవరూ లేరు. న్ేనలా బ్యట్టక ళలా న్ాానచ,” అన్ాాడు వకుళతో.

వకుళ అలవోకగ్ా అతనివేప్ు చూసి మొహం తిప్ుపకుంద్ . “ఏం?” అన్ాాడతనచ మళ్లా. వకుళ ఈమారు ఆ మాతరం చూడనచ కయడా లేదచ. “ఛీ ఏం మనిషి. అతాకి చూప్ుచచట్ూ కోడలికి మోప్ుచచట్ూ,” అతనచ గ్ొణుకుుంట్ూ

వెళ్లాప్ యిడేు. సరసచడచ అనచకున్ాానచ. వకుళకీ న్ాకయ చితరమ నై సేా హం ఉండచద్ . మమేదూరం కలిసి ఆడుకునావాళాం కాదచ.

ఒక కంచంలో తిని ఒక మంచంలో ప్డుకునావాళామూ కాదచ. కాని వకుళ ద్చనిక ైన్ా బ్ాధ్ ప్డితచ న్ాదగిరక చిు కయచచన్ేద్ . మాయిదూరగమధ్ాయ మాట్లయ, సమసయలయ, సమాధ్ాన్ాలయ లేకప్ యిన్ా మాకేమీ వలెితి ఉండచద్ కాదచ. ఎదట్ట మనిష ికాలోీ ములుీ విరగగ్గతచ తన గుండ లోీ గునపాలు గుచచుకునాట్ుట విలవిలాీ డచ వకుళ “ఛీ” అనిపంిచచకుంట్ూ బ్తుకు స్ాగ్గంచచకుంట్ోందంట్ ే ఏద్ో జరగగ్గ ఉండాలి. కానీ అద్ ఏమట్ట? కడుప్ులో బ్ాధ్ కనాతలీికే చ ప్ుపకోని వకుళ న్ాకు చ ప్ుా ందనా భరమ న్ాకు లేదచ. కానీ ఒకట్ో ర ండో కథలు కలిపంచి రాసిన న్ాకు వకుళ మౌనకారణం మాతరం కయీ ద్ రకని ప్జిలాీ ఉండిప్ యింద్ . ఆ రాతరంతా ఆలోచించిన్ా త గలేదచ.

మరాాడు పొ దచూ నా అమా మళ్లా డాబ్ామీద్ కి రావడంతో న్నేూ స్ాానం చచస ివచచునచ. వకుళ బ్ట్టలారేస్్ా ంద్ వాళాడాబ్ామీద. త గ్గంచి పిలిచచనచ. వకుళ ఉలికిుప్డి న్ావపే్ు చూస ివెళ్లాప్ యింద్ .

112

“ఏం? నచవుా ద్ గ్గ వచచుననచకుంట్ున్ాావమేట్ట?” అంద్ అమా, వకుళ న్ాకు సమాధ్ానం చ ప్పలేదని.

“ఏం జబ్ర ు?” అన్ాానచ స్ాలోచనగ్ా. “జబ్బుమట్ట త గులు,” అంద్ అమా. న్ేనచ త లీబ్ర యినేచ. నినా గ్ాక మొనా తనసిథతికి జాలిప్డని అమా ఇవాళ ఇంత కఠగనంగ్ా మాట్ాడాడ నికి

వకుళ చచసిన న్ేరం ఏమట్ో? అమాదగిరుాంచి రాబ్ట్టగలిగ్గన కథ ఇద్ీ - ముందచరోజు స్ాయంతరం వకుళ అతాగ్ారు

ఓ పొ రుగువలెుగుతో ప్చ్చుసచ ఆడుతుండగ్ా, ఆమ భరా నరహరగ వీధ్ లోకి వెళ్లాప్ యిడేు వకుళతో చ పిప. అద్ నిజం అనడానికి న్ేన్ే స్ాక్షయం. అలా అతనచ ఆ చలీని స్ాయంవళే షికారుక ళ్లాన సందరభం ఆసరా చచసచకుని ద్ారగన ప్ తునా ఒక సజీరు స్ావిట్ోీ ఉనా రేడియో, ఆ ప్కున్ ేకురీుమీద నీట్ుగ్ా ఇసీా ైచచసి పెట్టటన ప్ట్ుట చ్చరా ప్ట్ుట కుప్ యిేడు.

మండువాలో మంచంమీద కయరుునిఉనా వకుళ అతనచ ఇంట్టలో ప్రవేశించిన క్షణంనించ్చ చూసూా న్ే ఉంద్ ట్ ప్రమానందయయ శిషయలక ైన్ా సిగుి త పిపంచగల నిశ్ులతతో.

“చితరంగ్ాన్ే ఉంద్ ,” అన్ాానచ నవుాత . “నీకు నవుాగ్ా ఉంద్చం? నూట్యాభ ై రూపాయల ఆరణి చ్చర ,” అంద్ అమా ఆ చ్చర

తనద్చ అయినట్ుట . చ్చర సాంతద్ారే చ్చర ప్ తునా ద్ారగ చూసూా ఊరుకుంట్ే న్ాక ందచకు న్ొపిప? ప్డచవాళలా

ప్డితచ నవాగలిగ్గనవాళలా నవారాదంట్ుంద్ అమా. ఆ ప్రగసిథతులోీ ఆ చ్చర ే న్ాద్చ అయిన్ా నవిా ఉండచద్ానిా.

“కాఫీరంగు ఆర ంజి అంచచ ... ఎలా అంట్ ేఅలా ఉండచద్ ట్,” అంద్ అమేా మళ్లా. గతుకుుమన్ాానచ. “పెళ్లాచ్చర లనీా క నడం అయిప్ యినతరవాత వకుళ ఆ చ్చర చూసి ప్ట్ుట బ్ట్టట

క నిపించింద్ ట్.”

113

ఆడవాళాకి చ్చర లమీద ఉండచ మోజు కట్ుట కునా మొగ్ాడిమీద ఉండకప్ వడంవలేీ సంస్ారాలోీ కలతలు వస్ాా యని ఒక పరా జాుడ ి అభపరా యం. వకుళ కోరగ క నిపించచకునా ప్ట్ుట చ్చర చచజేతులా పారేసచకుందంట్ే ఈమారు న్ాకు నవుా రాలేదచ. తనకి ఆర ంజి రంగు అంచచమీదచనా పేరమ న్ాకు త లియనిద్ కాదచ.

రోజూ స్ాయంతరం అద్చవళేకి వాళా డాబ్ామీద తనూ మా డాబ్ామీద న్నేూ చచరేవాళాం. మూడు రోజులు ప్ యికే కాబ్ర లు న్ావేప్ు చూసింద్ . ఆ చూప్ులో గురగాంచచననాట్ుట అనిపిసేా న్ేనచ చినా చిరునవుా నవేానచ. వకుళ గ్గరుకుున వెనచద్ రగగ్గ వెళ్లాప్ యింద్ .

న్ేనచ కిందక చిు మంచం వాలుుకుని ప్డుకున్ాానచ. ... చినా కునచకు తీశానచ కాబ్ర లు కళలా త రగచచవేళకి గద్ లో ఎవరగవో మాట్లు వినిపిసచా న్ాాయి. గ్ొంతు ప్రగచయమ యైినట్ేట ఉంద్ . ఆవిడ వకుళ వాళీమా.

ననచా చూడగ్ాన్ే, “కలాయణి కదూ! ఎంత పదెూద్ానివయివేూ,” అంద్ . చ్చరసంగతి త లిస ిఆవిడ వచిుంద్ ట్. ఆవిడకీ అరథం కావడంలేదచ వకుళధ్ోరణి. రోజుక క డాకటరుకి చూపిసచా న్ాారు. ఎక్సస రేలు తీయిసచా న్ాారు. సెపషలిసచట లని

కలుసచకున్ాారు. అసలు పేషంట్ే తన బ్ాధ్చమట్ో చ ప్పకప్ తచ డాకటరేం చచస్ాా డు? ద్చవుడచ “నీకేం కావాల”ని అడిగ్గ కానీ వరం ఇవాలేడు.

పిచాుసచప్తిరకి తీసచక ళలీ రు ఇద్చద్ ైన్ా పిచిు సంబ్ంధ్మేమోనని. ర ండు రోజులు అకుడ ఉంచమన్ాారుట్. సరేనని నరహరగ సెపషల్ వారుడ లో ఒక గద్ తీసచకుని అకుడ ఉంచచడు. వకుళ మాట్ాడలేదచ. మాట్ాడకప్ వడంతప్ప ఆమ లో మరే లోప్మూ లేదచ. అనిా రకాల ట్ెసచట లయ అయిేక, “ఆ పలీికేం పచిిు? అలా అనావాళాక ి పచిిు. ఆ అమాాయి జబ్ుు మన్ోవాయధ్ . ఆ పిలీకేం కావాలో కనచకోుండి,” అన్ాాడు ఆ పిచిుడాకటరు.

“మీకు పచిిులా ఉంద్ . ద్ానికి నిజంగ్ా ఒట్టట మన్ోవాయధ్చ అయితచ మంే తీసచక ళ్లాన డాకటరీందరగదగిరగకీ ఎందచకు వసచా ంద్ీ?” అంద్ వకుళతలీి వరలక్షామా.

డాకటరు నవిా, “న్ేనచ రాసిస్ాా నమాా ఆ అమాాయికే విధ్మ నై జబ్ూు లేదని. మీరు ఇంగీండు తీసిక ళ్లాన్ా అంతచ. బ్హుశా ఈ పెళ్లా ఇషటం లేద్చమో,” అన్ాాడు.

114

వరలక్షామాగ్ారు పిలీని తీసచక చచుశారు. పెళ్లా నిశ్ుయం అయినప్ుపడు వకుళ బ్ొ తాిగ్ా డానచస చ యయలేదచ కానీ మర లాట్ట

కళలయ చూప్లేదచ ఇషటం లేదనచకోడానికి. ప్ల ీ ప్ట్ుట న న్ాయనమాహయాంలో పెరగగ్గనందచన పేరమా గీ్మా అంట్ూ చ లరేగే్ అవకాశ్ం లేదచ. అట్టట సంగతి వకుళ ఎరగనిద్ . పెైగ్ా ఈ మూగన్ోము ప్ట్టటంద్ పళెాయిన న్ాలుగ్ోరోజున!

ఇంట్ోీ వంట్ప్ని ముసలావిడ చూసచకున్ాా పెపై్నంతా చూసచకున్ేద్ వకుళల. చచసినప్ని చచతగ్ానట్ుట గ్ానీ అయిషటంగ్ా చచసినట్ుట గ్ానీ ఉండచద్ కాదచ. ఆఖరగకి నరహరగ “నీకేం కావాలో చ ప్ుప, న్ేనచ స్ాధ్ ంచచక స్ాా నచ,” అన్ాాడుట్. ఆప్దమొకుులవాడిక ిమొకుుకున్ాారు నిలువుద్ోపడిీ ఇస్ాా మని. నరహరగ సెైకాలజిసచట దగిరగకి తీసచక ళలాడు. ఆయన సవాలక్ష ప్రశ్ాలు వేశారు - ఆ అమాాయి పెరగగ్గన వాతావరణం ఎలాట్టద్ ? తలీిదండుర లు ఎలాట్టవారు? అమాాయి అభరుచచలేమట్ట?

నరహరగ తనకి తోచిన సమాధ్ాన్ాలు చ పేపడు. అవేమంత సంతృపిా కరంగ్ా లేవు. రోజూ సూరాయసామానం చూసూా ంట్ుందని చ పేపడట్. తనని ఆ సమయంలో చూస్ాా నన్ాాడట్ ఆ సెైకాలజిసచట .

అవేళ స్ాయంకాలం పిట్టగ్ోడకి ఇట్ు న్ేనూ అట్ు వకుళా నిలుచచని ఉండగ్ా వచచురాయన. న్ేనచ బ్ాగుండద్చమోనని వనెచద్ రగబ్ర యిేనచ. వకుళ చప్ుపన న్ా చచయి ప్ుచచుకుని ఆపింద్ . తనభావం గరహ ంచచకుని న్ేనచ నిలబ్డిప్ యిేనచ అకుడచ. ఆ డాకటరుగ్ారు వేసే వెయియన్ొాకు ప్రశ్ాలకి జవాబ్ు చ ప్పలేకో, చ పేప ఆలోచన లేకో, లేద్ా తనకి మగ్గలిన ఆ ఒకు ఘడియ ఆనంద్ానిా తనకి కాకుండా చచయనచంకించిన ఆ మానవుణిణ పొ మాని చ ప్పమన్ో ...

“ఇవాళ ఆకాశ్ం బ్ాగులేదచ,” అన్ాారాయన. వకుళ ఒకు క్షణం ఆయనవేప్ు చూసి డాబ్ా పిట్టగ్ోడ దూకి మాఇంట్ోీ కి వచచససింద్ !

మరుక్షణంలో ఆకుడ ఎదచర దచరుగ్ా నిలబ్డింద్ న్నేూ, వకుళమన్ోభావాలిా కనిపెట్టడానిక చిున సెైకాలజిసూట నచ!

115

“ఆ అమాాయిని మీక ంతకాలంనచంచ్చ త లుసచ?” అని ప్రశిాంచచరాయన ననచాద్చూశించి. “న్ాక ంతకాలంనచండీ త లీదచ. న్నేచ ఫ్ రుా ఫారం చద్ వేరోజులోీ తనచ థరుడ ఫారం

చదచవుత ండచద్ ,” అన్ాానచ. వకుళగురగంచి న్ాకు త లిసింద్ చ ప్పమని అడగేి్రు. వెనకిు తిరగగ్గ చూసేనచ. వకుళ

న్ాగద్ లో మంచంమీద వెలీకిలా ప్డుకుని ర ండు చచతులతో కళలా మూసచకుంద్ . “మీరు సెైకాలజిసచట కనక, అడిగ్ేరు కనక న్ాకు త లిసింద్ చ బ్ుతున్ాానచ. ఇద్ కేవలం

న్ా ఊహే కావచచు కయడా. న్ాకు త లిసినంతవరకయ వకుళ ప్ువుాలాట్ట మనిషి. ప్సపిాప్వంట్ట అమాయకురాలు. ప్ుసాకాలోీ ఎతాి చూపే మోసమూ, దగ్ా, సపరథలయ, అసూయలయ ప్ుసాకాలోీ న్ ే తప్ప నిజంగ్ా ఉండవని నమాన ముగధ. తనని చూసేా న్ాకు ఎప్ుపడో ఎకుడో చద్ విన వాకాయలు గురొా స్ాా యి. బ్హుశా మీరూ చద్ వే ఉండ చచు. ఒక ఆడద్ానికి మతి భరమంచిందంట్ ేఒక మహా కవయితిర మనకి దకుకుండా ప్ యినట్ుట అని. ఒక అడవిమనిష ిమూలికలు ఏరుకుంట్ూ తిరుగుతోందంట్ ే ఒక ధ్ీశాలిని మేధ్సచస వృధ్ా అయిప్ యినట్టని.1 వకుళని చూసచా ంట్ే న్ాకద్చ జాా ప్కం వసచా ంద్ ,” అన్ాానచ.

“అద్ నిజమే కావచచు. కానీ ఆ అమాాయిలో మారుప త చిున సంఘట్న ఏమట్ో కనచకోుండి ప్రయతిాంచి. ఒక మనిషి ష్ాక్స తినడం ఎంత సహజమో ద్ానినచండి తచరుకోడం కయడా అంతచ సహజం. కారణం త లిసేా మనం ద్ానికి ప్రతి ఆలోచించివచచు.”

ఆయన వెళ్లాప్ యిన్ా న్ాకు వకుళదగిరగకి వెళలా స్ాహసం లేకప్ యింద్ . తనకి ఇషటమయిన ఆ స్ాయంశోభని తిలకిసూా నిలబ్డిన న్ాకు తనచ వచిు న్ావెనకే నిలబ్డినట్ుట త లీన్ేలేదచ. తనమొహం చూస ి ద్ ంగతనం చచసనిట్ుట ఫలీయిేనచ. వాళామాని చూసేా జాలేసింద్ న్ాకు. “అరాథ యుషుుడయిన క డుకా, ఐదవతనం లేని కయతురా?” అనాట్ుట నలభయోయప్డిలో ప్డాడ క కలిగ్గన ఒకుగ్ాన్ొకు కయతురగబ్తుకయ ఇలా త లాీ రూా ంద్ . నిజంగ్ా

1 A Room of One’s Own లో వరీీనియా వుల్ీ వెలిబ్ుచిున అభపరా యం ఇద్ .

116

వకుళకి ఈ కాప్ురం ఇషటం లేకప్ తచ తమఊరు తీసచకప్ డానికి సదిధం అవుతోంద్ ఆవిడ. తలీిపరా ణం!

వకుళ ఎంతో విశాాసంతో న్ాప్కున నిలబ్డడం గురొా చిుంద్ . ఎలా ప్రశిాంచనచ నీ మసటరీ ఏమట్ని? అద్ పెైవాళాకి ఎలా చ ప్పనచ? చరగతరలో విభీషణుడదిగిరుాంచ్చ ద్చశ్ద్చశాలా మునూారు కాలాలా ప్రసిద్ ధ క కిున పేరీనీా కళాముందచ మ ద్ లేయి. న్ా ద్ోరహానికి శిక్ష ఉండదచ. కానీ వకుళ మామూలు మనిషయితచ ఎంతమంద్ కి ప్రమానందం కాదచ? న్ాకు మట్ుకు అద్ సమాతం కాదూ?

000

మరాాడు పొ దచూ నా కాఫీ తాగ్గ, “న్ేనచ వాళ్లాంట్టకి వెళలా న్ాా,” అన్ాానచ అమాతో. “వెళాఖ్ఖ రీేదచ,” అంద్ అమా. తరవాత త లిసింద్ ద్ యయం ప్ట్టటంద్చమో అన్ాారట ఎవరో. భూతవెైదచయణిణ పిలిపించచరు. వాడు వకుళని నఖశిఖప్రయంతం న్ాలుగుమారుీ చూశాడు.

చచట్ూట ప్రదక్షణం చచసడేు. “మూగదయయం,” అన్ాాడు. ఐదచవందల రూపాయాలు కుప్ప ప్ యించచడు. ద్ానిమీద చకరం గీ్సేడు. న్ాలుగు కయతలు కయసడేు. “ప్లుకు,” అన్ాాడు. వకుళ ప్లకలేదచ. వేప్మండలతో బ్ాద్చడు. ప్సచప్ూ, కుంకుమా, బ్ూడిద్ా ఇలీలాీ జలేీ డు. “అమాా అనచ,” అన్ాాడు. వకుళ అనలేదచ. వాడు వెళ్లాప్ యిేక వకుళచచతిమీద మణికట్ుట నచండ ీమధ్యవలేివరకయ జ రగరప్ తులాంట్ట ఎరరనిగీ్త కనిపించడంతో ఎవరగకీ న్ోట్ మాట్ రాలేదచ. నిజంగ్ా ఆ పలీికి ఏం జబ్ుుంద్ో , ద్ానివలీ ఏం బ్ాధ్ అనచభవిస్్ా ంద్ో త లీదచ కానీ ట్ీరట్ెాంట్ు పేరున ఆ పలీిని వీళలా న్ాన్ా హ ంస్ా పెడుతున్ాారు.

“ఎందచక చిున మందచలండీ ఇవనీా. అసలు జబ్ుుకన్ాా వీట్టబ్ాధ్చ ఎకుువగ్ా ఉనాట్ుట ంద్ . క న్ాాళాపాట్ు ఊరుకోండి. అవ ేసరుూ కుంట్ాయి,” అన్ాానచ.

“మేమూ అద్చ అనచకుంట్ున్ాాం. పెైగ్ా నినా అతడు కయడా మాయ చచసి ప్శువుని అంట్గట్ేటంవని విసచరుీ విసిరేడు. మాణికయంలాట్ట పలీి ఇలా అయిప్ యిందని మేం ఏడుసచా ంట్ ేఈ ప్ ట్ుమాట్లు. ఏదయితచ అద్చ అవుతుంద్ . ద్ానిా తీసచకుప్ తాం. బ్ాగుంట్ేన్ే ప్ంపిస్ాా ం,” అంద్ావిడ.

117

వకుళ ప్రగసరాలోీ జరుగుతునావవేీ ప్ట్టటంచచకోకప్ తచ, గరహ ంచచకోకప్ తచ తనంత అదృషటవంతురాలు మరొకరు ఉండరు అనిపించింద్ న్ాకు.

ఆ స్ాయంతరం వకుళని చూడాడ నికి వళెలానచ మరాాడు ఉదయం వెళ్లాప్ తుందని. న్నేచ ఇంట్ోీ ప్రవేశించగ్ాన్ ేన్ావెనకే సరహరగ వచచుడు.

“మీరు తీసిక ళ్లా ఆ ప్ల ీ ట్ూళలీ ఏం చచస్ాా రు? న్ాతోన్ే ప్ంపించండి. న్ాసేాహ తుడు ఒకడున్ాాడు సెపషలిసచట . చూపిస్ాా నచ,” అన్ాాడు.

న్ోరూ వాయిా లేని లేగదూడవంట్ట అమాయకురాలిని తొమాద్ వందలదూరం తోలమంట్ున్ాాడు. వరలక్షామాగ్ారు విచితరంగ్ా చూసేరు అతడివెపై్ు.

“అవునచ. న్ాతోన్ ేతీసచక ళ్లా న్ేన్ ేట్ీరట్ెాంట్టపిపస్ాా నచ.”

అంతవరకయ అకుడ తనని కాదనాట్ుట నిరగాకారంగ్ా కయచచని ఉనా వకుళ భరావేప్ు దృకుులు స్ారగంచింద్ . అద్ తప్ నిషుి డయిన ఫాలాక్షుడు మూడోకనచా విపిప మనాధ్చడిని చూసిన చూప్ు. యుగయుగ్ాలగ్ా మగవాడి అన్ాయయానికి వినయంతో తలవంచిన సీా తైాం మేలుక ని చూసని చూప్ు. గగనంలో విహరగసచా నా గరుతాంతుని శివుని కంఠహారమ ైన కోడ తార చచ చూసే చూప్ు. అ చూప్ులో శీేష లేదచ.

నరహరగ తల వంచచకుని వెళ్లాప్ యిేడు. ఆ రాతిర గ్ాలి లేదని డాబ్ామీద మంచం వసేచకుని ప్డుకున్ాానచ. వకుళనిగూరగున

ఆలోచనలు నిదర ప్ నీయలేదచ. వకుళకి ఈ పెళ్లా ఇషటం లేదనడంలో సంద్చహం లేదచ. యుగధ్రాానికి ఎదచరు చ బ్ుతునాట్టనిపించింద్ . అతడు నవమనాధ్చడు కాకప్ వచచు. తలీిదండుర లు మ డలు విరగచి చచసింద్ మాతరం కాదచ. తనచ మొదట్ ేఎందచకు చ ప్పలేదచ? ....

ఎప్ుపడు నిదర ప్ట్టటంద్ో త లివొచచుసరగకి గద్ లో గడియారం ర ండు క ట్టట ంద్ . మంచంమీద ఎవరో ఉనాట్టనిపించి కళలా త రగచచనచ.

వకుళ!

న్ేనచ లేచి కయచచన్ాానచ. ప్ునామచందచర డు పలీిజమీంద్ారులా వనె్ెాలలు వెదజలుీ తున్ాాడు. వనె్ెా ట్ోీ తన కళలా నీట్టలో చచప్లాీ మ రుసచా న్ాాయి.

118

న్ాకు ఏద్ో మాట్ాడాలనచంద్ . తనకి ధ్ ైరయం చ పాపలనచంద్ . కాన్ా ఆ సాబ్ధనిశ్రధ్ లో - జడభరతునిలా వకుళ - ప్రకృతిలో ఓ భాగంగ్ా కనిపించింద్ . న్ేనచ తనకి ఏం చ ప్పగలనచ? ద్చవతలకి ప్ంచాంగం చ ప్పగలద్ానిని కానచ న్నేచ.

“కలాయణ”ీ

“వకుళా!” వకుళ మాట్ాడుతోంద్ ! వంద ప్రశ్ాలు న్ాలో చ లరేగే్యి. ఏద్ ముందచ? ఏద్ వనెక?

... వకుళ నిశ్శబ్ూంగ్ా న్ాచచతిని తనచచతిలోకి తీసచకుంద్ . “కలాయణీ, అతనచ తృతీయాప్రకృతివాడు.” నిససహాయంగ్ా వకుళ ఆడినమాట్ న్ాకు వికృతంగ్ా ధ్ానించింద్ ఆ చ్చకట్ోీ . తనచ ఇంక చ ప్పవలసింద్ ఏమీ లేదచ. తననిగురగంచిన మసటరీ ఏమీ లేదచ. మంచచద్ బ్ు తినా తమాప్ువుా మళ్లా మొహం ఎతాదచ. నలిపి పారేసిన

గులాబీప్ువుా మళ్లా నవనవలాడదచ. వకుళ వెళ్లాప్ వడం న్ాకు త లీదచ. మళ్లా న్ాకు త లివొచచుసరగకి రేడియోలో ఇంగీీ్షులో

వారాలు వసచా న్ాాయి. భరణిప్ులీ తీసచకుని పరెట్ోీ కి వెళలా నా ననచా చూస ిఅమా “వకుళ,” అంద్ .

“అవునచ,” అనబ్ర యి, అమామొహం చూసి ఆగ్గప్ యిేనచ. వకుళ చచిుప్ యింద్ . అరుగుమీద శ్వంచచట్ూట చచరగ అందరూ ఏడుసచా న్ాారు. న్ాకు త లీకుండాన్ే ఒక

నిట్ూట రుప వలెువడింద్ . వకుళ సచఖప్డింద్ . వరలక్షామాగ్ారు తలుుకు తలుుకు కుమలిప్ తున్ాారు. వాళా న్ాయనమా

ముందచగ్ా చ పిప ప్ యింద్ ట్. అలాగే్ ఈ పిలీకి కయడా తనచావుగురగంచి ముంద్చ త లుసేమోనని ఆవిడబ్ాధ్.

119

రాతిర హఠాతుా గ్ా కడుప్ున్ొపిప వచిు చచట్ుట కుప్ వడం మొదలుపెట్టట ంద్ ట్. ఆసపతిరకి తీసచక ళలా ంట్ ేసగం ద్ారగలోన్ ేపరా ణం ప్ యింద్ ట్.

చూడలేక వనెచద్ రగగే్నచ. నరహరగ గే్ట్ుదగిర నిలబ్డ ి కలీబ్ొ లీి ఏడుప్ులు ఏడుసచా న్ాాడు. లాగ్గ చ ంప్ పెట్ుట

పెడద్ామనిపించింద్ . 000

వకుళజీవితం అలా ముగ్గసింద్ . కానీ నరహరగ ఎందచకు పెళ్లా చచసచకున్ాాడు? అంత డబ్ుు ఎందచకు ఖరుు పెట్ేటడు? అని ననాడకుండి. వట్టట ప్ుణాయనికి అబ్ద్ాధ లు చ పేపవాళలా, వృథాన్ాయరథభంగము గ్ావించ డువారూ, ర ండు రూపాయలు ధ్రాం చచసి మూడు తరాలపేరుీ చ కిుంచచకున్ేవాళలీ - వాళలావర ైన్ా చ ప్పగలరేమో సమాధ్ానం.

000

(1964-65 పరా ంతాలోీ తొలిస్ారగగ్ా “రచన” మాసప్తిరకలో ప్రచచరగతం. తరవాత 1969లో “ప్రగతి” వారప్తిరకలో ప్ునరగాద్ రతం.)

120

16. ఉద్చూశాలు మంచివే!

ఆంధ్రద్చశ్ంలో ఒక జిలాీ ముఖయప్ట్టణంలో బ్స్ స్ాట ండునించి కాలేజీకి వళెలీ ద్ారగలో సూరయచందరలారీ సరగాస్ షెడ్ వుంద్ . స్ామానయంగ్ా బ్స్ాట ండుకీ కాలేజీకీ మధ్య ప్యనించచ ప్రజలు ఎంత తొందర ప్నిలో వున్ాా ఎంత ప్రధ్ాయనంతో నడుసచా న్ాా ఆ సూరయచందరలారీ సరీాసచదగిరగకి వచచుసరగకి ఓమారు ఉలికిుప్డ ి చచట్ూట చూస ి ముందచకి స్ాగుతారు. ద్ానికి కారణం లేకప్ లేదచ.

మీదనించి లారీ వెళీ్లన్ా దచలుప్ుకు వెళీ్లప్ యి ే absent-minded పొర ఫెసరున్ెైన్ా నిలవయేగల ఒక చితరమ ైన ధ్ాని అకుడ సంధ్యవేళలోీ వినిపసిూా ఉంట్ుంద్ . ఇద్ ీ అని సపషటంగ్ా చ ప్పలేం కానీ డోలయ, సన్ాాయిా, బ్ాంజో, మాండలిన్స, గ్గట్ార్, పయిాన్ో ఒకుమారుగ్ా మోగ్గసేా వచచు ధ్ానిని ప్ లివుంట్ుంద్ అద్ . రాక్షసచలు వసంతోతసవాలలో ఓలలాడుతున్ాారో, ద్చవతలు సమరోతాసహంలో తచలియాడుతున్ాారో అని ప్థ కులని అకుజప్రగచచ ఆ న్ాదం (ఆరాన్ాదం కాదచ) ప్ుట్ుట ప్ూరోాతారాలు అతి స్ామానయమయినవి.

మధ్యలో మొదలుపటె్టట వెనకిు వళీెడం మోడర్ా ట్ెకిాక్స కనక అసలు కథ ఇప్ుపడు మొదలుపడెతానచ. ఆవూళలీ కాలేజీలో ఇంగీీ్షుడపిార్ట మ ంట్ులోనూ హ సట రీ డిపార్ట మ ంట్ులోనూ ఒకుమారే ఖాళ్లలు ఏరపడడం చూసి, గవరామ ంట్ువారు ఇంగీీ్షులోనూ, హ సట రీలోనూ డిగీ్రలు కలిగ్గన ఓ నవదంప్తులని ఆ వూరగకి ట్ార న్సస ఫర్ చచశారు. ఆ అమాాయిపేరు లత. లతలాగ్ ే వుంట్ుంద్ కయడా. అతనిపేరు రావు. అతనిా మాతరం ఏవీరావు అనలేం. అతనికి చాలా వచచు. వాళలీ వచిున వారం ప్ద్ రోజులోీ న్ ే చాలా పాప్ుయలరు అయిప్ యిరేు. అంట్ ే పొ లిట్టకల్ ఆంగ్గలులో కాదచ. మామూలుగ్ా లత అన్ాా, రావు అన్ాా “పాప్ం, మంచివాళలీ ” అనచకున్వేారు అందరూ.

121

మరోవారం అయిా అవకముంద్చ, లత మంచి హుష్ారుగ్ా ఇలీంతా సరూడం మొదలుపటె్టట ంద్ .

“ఎలాగ్ నై్ా ఇలాీ లు కద్ా” అనచకున్ాాడు రావు, హరషప్రఫులీమానసంతో. లతని ఏడపిించాలని కయడా అనిపించిందతనికి.

“ఏం? ననిాంపెరసచ చ యాయలని చూసచా న్ాావా?” అన్ాాడు. “ఉహుఁ. మమాలిా కాదచ,” అంద్ లత గంభీరం గ్ా. రావుకి అరథం కాలేదచ. “మరగ?”

“సారణగ్ారగని భోజన్ానికి పిలిచానచ.”

ఒకు నిముషంపాట్ు రావుకి న్ోట్ మాట్ రాలేదచ. “అప్ుపడచ మీయిదూరగకీ అంత సేాహం అయిప్ యింద్చమట్ట?”

“ఎంతసపే్ు కావాలి?” అని లత సారం తగ్గించి, “చాలా మంచిమనిషండీ,” అంద్ అతనిా ఉడికిసచా నాట్ుట .

“అవునవునచ. అందచలో ఈ రోజులోీ మంచివాళలీ చాలా అరుదచ కయడానచ,” అన్ాాడు రావు కించిత్ అప్రసనచాడ ై. క ంచ ంసేప్ూరుకుని, “అయితచ చిక న్స,” అన్ాాడు లతాభముఖచడ ై.

“న్ో, న్ో,” అంద్ లత విముఖచరాల ై, “ఆవిడ ప్రమ శాఖాహారగ,”

“ఏం? ఈ రోజులోీ వరాణ ంతరభోజన్ాలకి తప్ుపలేద్చ.” “వరాణ లయ, కృతులయ కాదండ ీప్రశ్ా. అందరగద్ ీఏక నలుప ేకద్ా,” అంద్ లత విసచగ్ాి .

సారణ రంగు ‘సచవరణం’ కాదచ. “ప్ నీ, ఏం చచసచా న్ాావు?”

“వంకాయ కయర, పెరుగు వడలు, ములకాుడ ప్ులుసచ.”

నీరసంగ్ా కురీులో కయలబ్డడ రావువంక జాలిగ్ా చూసింద్ లత. వంకాయా ఓ కయరేన్ా అని అతడభిావం.

“ఒకురోజుకే కద్ా, సరుూ కుప్ వడం న్ేరుుకోవాలి” అని లత మనవి. “నీగురగంచచ న్ాబ్ాధ్ంతా,” అన్ాాడు రావు.

122

“అంట్ే?”

“అంట్ ే భరాని అరాథ కలితో విసారగముందచనించి లేపని ఆడద్ానికి ఊరథవ లోకాలుండవంట్ారు పదెూవాళలీ .”

“ఛీ, అలాట్ట అవాచాయలు అనకండి.”

రావు న్ోరు మూసచకుని రేడియో, పపే్రు అద్చవరసలో విపేపడు. పాప్ం, ఆ రోజు రావుకి కంచంలో చ యియ న్ోట్టద్ాకా వెళలా ఒట్ుట .

“ఏఁవండీ, ఒంట్ోీ బ్ాగ్ా లేద్ా? అలా వున్ాారేం?” అంద్ సారణ వివరణమ ైన అతడమిొహం చూసి.

“ఏంలేదండీ. ఏద్ో జాా ప్కం వచిుంద్ . శ్రరన్ాథచడు గరళకంఠుడిని సవాలు చచశాట్ట విషం తాగ్ేనని విరర వీగుతావు కానీ ప్లన్ాట్ బ్చులిశాకం ప్ులుసచతో జొనాకయడు మంగు చూద్ాూ ం అని.”

లత తీక్షణంగ్ా చూసింద్ రావువపే్ు. రావు గబ్ుకుున మంచినీళీ గ్ాీ సచ అందచకున్ాాడు. కష్ాట ల ప్ుపడూ మంచివాళీకే వస్ాా యిట్. కష్ాట ల చాుయంట్ ేమంచివాళీయి ఉండాలిట్. లేకప్ తచ రావు ఇలా అభోజనం ఉండనచ కాక ఉండనని మొండిప్ట్ుట ప్ట్టట ఉండచవాడు. లత ఇలా అవమానం పాలయి ఉండచద్ కాదచ ప్తిద్చవునిమూలంగ్ా. సారణ ఆహారవయవహారాలదగ్గిర తనతో పొ సగనివాళీతో సేా హం చచసివుండచద్ కాదచ. అనిాట్టకీ వాళీ మంచితనమే కారణం. సూక్షాంగ్ా ఆ ముగుి రూ ఆ సమయంలో ఆలోచిసచా నావాట్ట స్ారాంశ్ం ఇద్ీ. భోజన్ాలు అయిేకా, అవకుండానూ, అందరూ హాలోీ కి వచిు కయరుుని ఆకులు

నములుతుండగ్ా, “మీకు సంగీ్తం వచచున్ా?” అని లత సారణని అడిగ్గంద్ . “రాదచ. మరగ మీకు వచచున్ా?”

“న్ాకయ రాదచ.”

123

అకుడితో ఆ సంభాషణ అయిప్ వలసింద్చ కానీ త లుగునవలలా, త లుగుసినిమాలా, అయిప్ యినట్ేట అయిప్ యి మళీ్ల తల తాింద్ .

“న్ేరుుకుంద్ామా?” అంద్ సారణ. రావు బికుుబికుుమంట్ూ లతవపే్ు చూశాడు. “తప్పకుండానచ,” అంద్ లత ఆనంద్ోతాసహాలు వదనంలో వెలీివిరుసచా ండగ్ా. లతకి అతిథచలని ఎలా ఆదరగంచాలో త లుసచ అనచకున్ాాడు రావు సాగతంలో. న్ాలుగు రోజులు ప్ యిేక, లత రావుతో, “కాకివారగవీధ్ లో వెంకట్శాసిా గై్ారని ఒక

సంగీ్తంమేషటరు ఉన్ాారుట్. వెళీ్ల తీసచకురండి,” అంద్ . “అద్చమట్ట?” అన్ాాడు రావు క తాగ్ా చూసూా . “త లీనట్ుట నట్టంచకండి. మీముంద్చ కద్ా సారాణ న్ేనూ న్ేరుుకుంద్ాం అని

నిశ్ుయించచకునాద్ ,” అంద్ లత. “ఊరగకే అన్ాావనచకున్ాానచ,”

“కాదచల ండి,” అంద్ లత క ంచ ం కఠగనంగ్ా. రావు “సరేలే” అన్ాాడు. రాతిర లత మళీ్ల “కనచకుున్ాారా?” అంట్ ేలేదన్ాాడు. మరాాడూ అద్చ జవాబిచాుడు.

మూడోరోజు కాసా ధ్ ైరయం త చచుకుని, “ఇప్ుపడు సంగీ్తం న్ేరుుకోకప్ తచ ఏం, లతా?” అన్ాాడు న్ెమాద్ గ్ా. అతనికి సంగీ్తం అంట్ ేకోప్ం లేదచ కానీ ఎమ చూయరులని సహ ంచలేడు. శాసీా యై కచచరీలు అరథం కావు. అంచచత అతనచ వినగలిగ్గందలాీ రేడియోలో లలితసంగీ్తమూ, సినిమాలోీ శాసీాయైసంగీ్తమూనచ. పెళీ్లచూప్ులన్ాడచ “మీఅమాాయి పాడదచ కద్ా, పాట్ న్ేరుుకుంట్ానని పచే్చ పటె్టదచ కద్ా,” అని అడగలేద్చ అని విచారగంచవలసిన రోజొచిుంద్ అతని జీవితంలో ఆఖరగకి.

లత క్షణం ఊరుకుని, “సరేల ండి,” అంద్ . కానీ అద్ న్ాలుక చివరగనించి వచిుంద్ . మరాాడు కాలేజీలో సారణ “కనచకుున్ాారా?” అని ప్రశిాంచింద్ లతని. “లేదచ, ఇవాళ కనచకుుంట్ానన్ాారు,” అంద్ లత.

124

“న్ేనచ వీణకి వరా శానచ” అంద్ సారణ, “ర ండురోజులోీ జవాబ్ు రావచచు.”

లతకేం చ పాపలో తోచలేదచ. సారణసరద్ా చూసచా ంట్ ే లతకి హుష్ారొస్్ా ంద్ . అట్ు రావుతీరు చూసేా నీరు

గ్ారగప్ తోంద్ . “నిజంగ్ా న్ాకేం కావాలో న్ాకే త లీడంలేదచ,” అంట్ూ తనలో తనచ గ్ొణుకుుంద్ . ఆ రాతిర మళీ్ల రావుదగ్గిర “ఆ విషయం” ఎతాకుండా ఉండలేకప్ యింద్ . “సారణగ్ారు వీణమేకరుకి ఉతారం రాసేరుట్” అంద్ . ర ండురోజులు ప్ యిేక సారణకి జవాబ్ు వచిుంద్ అని మరో బ్ుల ట్టన్స త చిుంద్ .

మూడోరోజు బ్ుల ట్టన్స - వీణమేకరు ఆద్ వారం ఉళలీ ద్ గుతాడు వీణతో సహా. ఆఖరగకి రావు విసచగ్ాి , “నచవుా ఈ సంగీ్తం ఆప్ుతావా? ననచా సన్ాయసం

ప్ుచచుకోమన్ాావా?” అన్ాాడు. లత భీతహరగణలోచన్ాలతో అతనివేప్ు చూడడం చూసి, “అద్ కాదచ. నన్ేా ం

చ యయమంట్ావు చ ప్ుప,” అన్ాాడు మందరస్ాథ యిలోకి ద్ గ్గ. “ఓహ్! మీరద్ ఒక పొర పొ జలు అంట్ే ఆలోచించవచచు. మీరు గరహ ంచారో లేద్ో కానీ

సంగీ్తానికీ, సన్ాయస్ానికీ కయడా ప్న్ెా ండచళలీ స్ాధ్న నిరణయించచరు,” అంద్ లత కుదచట్ప్డి. “ప్రభుతాానిా ప్న్ెా ండచళలీ శ్లవు అడగన్ా?” (హేళనగ్ా)

“ఇవారు కాబ్ర లు,” (ద్ గులుగ్ా)

“ద్ానికేముంద్ ? ఎక సప్షనలు అని చ ప్ుపకుంద్ాం. ‘మాఆవిడ సంగీ్తం న్ేరుుకుంట్ానచ అంట్ోంద్ . ఆ కాలప్రగమతిలో న్నేచ సన్ాయస్ాశ్రమం చవి చూడాలనచకుంట్ున్ాానచ’ అని రాస్ాా నచ. ఇద్ spiritual study కనక, సటడ ీలీవు ఇచిున్ా ఇవొాచచు,” (మళీ్ల హేళనగ్ా)

“అయిన్ా ఇవాం అంట్ ే...” (ఇంకా ద్ గులుగ్ా)

“అప్ుపడచన్ా ఈ రగకారుడ ఆప్ుతావా?” (కఠగనంగ్ా)

“.. ... ..” (నిససహాయంగ్ా)

125

ఇలాట్ట సంభాషణలు అవుత ండగ్ాన్ే, ఆద్ వారం వచచుసింద్ . ద్ాంతోపాట్ు సారణ, సారణ వెనక వీణమేకరూ, ఆ మేకరుతో వీణా రావుగ్ారగంట్టకి వచచుశారు.

“బ్ాగుందండ?ీ” అంద్ సారణ. “బ్ాగ్ాన్ే ఉంద్ ,”అన్ాాడు రావు. లతకి వీణ చూసచా నాక ద్ీూ ముచుట్సేింద్ . సనాని దంతప్ునగ్గషీతో మ రగసిప్డపి్ తోంద్

వీణ. మేళం చచస ేతీసచకు వచాుడు ఆ మేకరు. “ఇకుడ ఉంచమన్ాానండీ. మీరు స్ాయంతరం ఆ వీణమషేటరుని పిలిసేా , ఆయనకి

కయడా చూపించి డబిుచచుస్ాా నన్ాానచ,” అంద్ సారణ. “అలాగ్ే చ పాా ల ండ,ి” అన్ాాడు రావు. వాళలీ వెళీ్లప్ యిేక, రావు లతవేప్ు తిరగగ్గ, “మీ చదచవుకునా ఆడవాళీతో గ్ లవడం

కషటం సచమా,” అన్ాాడు. లత వీణవేప్ునించి దృషిట మరలుకుండాన్ే, “లేట్ుగ్ా త లుసచకున్ాారు,” అంద్ . “ముంద్చ త లుసచ.”

“మర ందచకు చచసచకున్ాారు?”

“న్ేనచ మొదట్ ే చ పపేనచ మాఅమాతో, న్ాకు చదచవుకునాఅమాాయి వదూూ , ‘చాకలివాడ చాుడు ప్దచూ చూడండి’ అని కాలేజీకి రాకుండా ఉంట్ే చాలయ అని. మాఅమేా ‘ఈకాలప్ు చదచవులలాగే్ వున్ాాయిా, ద్ానిక ైన్ా యమేా ఉండాలీ’ అని నినచా తీసచక చిుంద్ ,” అన్ాాడు రావు.

“మీదగ్గి రే కదండ ీ చదచవుకున్ాానచ.” రావు లతకి బి.యిే.లో ఇంగీీ్షు చ పేపడు. ఆ సంగతి ఆ సమయంలో అతనచ మరగుప్ వడం అతని దచరదృషటం.

ర ండు న్లెలు తిరకుుండా రావు వీణ విశ్ాన్ాథశాసిా గై్ారగకి శాస్్ా ా కాంగ్ా ప్ంచ లచాప్ూ, తాంబ్ూలాలయ, ర ండువందలరూపాయలయ సమరగపంచచకుని, లతచచత “న్ావీణ” అనిపించాడు. లత ఆనందం చూశాక, అతనచ కయడా “న్ేన్ెంత దచరాారుి ణిణ కాకప్ తచ ఆ పిలీనంత క్షోభ పెడతానచ,” అనచకుని, తనచా తానచ వనెచా చరుచచకున్ాాడు చచసని సతాురాయనికి.

126

కానీ రోజూ స్ాయంతరంవళే వీణమషేటరు వచచువళేకి ఇంట్ోీ ఉండడం మట్ుకు అతనికి శ్కాికి మంచినప్ని అయింద్ . అద్చకారణంగ్ా అతనచ మారగాంగ్ వాక్స కయడా అలవాట్ు చచసచకున్ాాడు.

“ప్ నీ, పాప్ం,” అని లత కోప్ం త చచుకోకుండా ఊరుకుంద్ . రోజులు ఎప్ుపడూ ఒకులాగే్ జరగగ్గప్ తచ కథలు ఎకుడివకుడచ నిలిచిప్ తాయి. కాకిన్ాడ

పాలిట్ెకిాక్స కాలేజీలో ల కురరుగ్ా వునా స్ారథ కలకతాా నించి వసూా ద్ారగలో చ ల ీ లిని చూసపి్ ద్ాం అని ద్ గ్డేు.

అనాగ్ారగని చూస ిచాలాసంతోషించింద్ లత. స్ారథ వసూా ఓ ట్ేప్ురగకారడరు త చాుడు. “వెయియ, చూద్ాూ ం” అంట్ే, “ద్ానికి ఏవో చినా రగపేరుీ చ యాయలి, వీలేీ దచ

పొ మా”న్ాాడు. వారంరోజులు అందరూ సరద్ాగ్ా గడిపేరు. స్ారథ వెళలీ రోజుకు ముందచరోజు రావుతో, “బ్ర ల డు గ్ొప్పలు చ పాా వు కానీ రాక రాక

వచిున బ్ావమరగద్ ని సన్ాానించడానికి ఓపారీటయిేన్ా పటె్ేటవు కావు,” అన్ాాడు. “అయోయ! అంతమాతరా నికే చినాబ్ుచచుకోవాలా? మాట్మాతరం చ పేా పారీటలేం ఖరా

డినారూీ , డాయనచస ప్ర గ్ార మూ అరేంజి చ యయకప్ యాన్ా? ప్ న్ేీ , రేప్ు నలుగురగా పిలిచి భోగ్గప్ళలీ ప్ యిస్ాా నచండు,” అన్ాాడు రావు స్ారథ ని ఓద్ారుసూా .

అనాట్ుట గ్ాన్ే రావు నలుగురగా పిలిచాడు. అందరూ కబ్ురుీ చ ప్ుపకుంట్ూ లత చ సిన సెపషలుస ఖరుు చచసచా న్ాారు. ఇంతలో ప్కుగద్ లోంచి ఉఫ్ మని, గీ్మని శ్బ్ూం వచిుంద్ . “శరో తలారా! ఇప్ుపడు మీరు వీధ్ న్ాట్కం వింట్ారు.”

లత స్ారథ వపే్ు తిరగగ్గ, “ఏవో రగపేరుీ వున్ాాయన్ాావు?” అంద్ . “అకురీేదచ కాబ్ర లయితచ,” అన్ాాడు స్ారథ నవిా. “ ... ... ఇప్ుపడు లతారావుగ్ారగ కచచరగ వింట్ారు,” అని రావుగ్ొంతు వినిపించింద్ . “లతా రావు ఏమట్ట? మీరు కయడా వాయిస్ాా రా?” (లత గ్ొంతు)

“సరే, లతాద్చవిగ్ారు ఇప్ుపడు జంట్సారాలు వాయిస్ాా రు.” (రావు)

127

“న్ేనచ కృతి వాయిస్ాా నచ.” (లత)

“సరే లతాద్చవిగ్ారు ఇప్ుపడు చలమేల చచసేవు అన్ ేకృతి వాయిస్ాా రు.” (రావు)

“అద్ కృతి కాదచ. వరణం.” (లత)

“అయాయ! ఇంతసేప్ూ జరగగ్గంద్ న్ాట్కం. ఇప్ుపడు శ్రరమతి లతాద్చవిగ్ారు వాయించచద్ వీణ.” (రావు)

ఒకు క్షణం నిశ్శబ్ూం. “స్ా ... పా ...స్ా ...”

“అద్చమట్ట?” (రావు)

“మామేషటరు చ పేపరు ముందచ స్ాపాస్ా వాయించమని,” (లత)

“కానియ్.” (రావు)

క నిాక్షణాలు నిశ్శబ్ూం. మళ్లా ట్టంగ్ ... ట్టంగ్ ... ట్టంగ్ ... వినిసచా ంద్ క ంచ ంసేప్ు. “ఆపేశావేం?” (స్ారథ గ్ొంతు)

“ఇప్ుపడు వెైలనిసచట ఛానచస.” (లత)

“అద్ కుడ తచవడం? అనకాప్లీి నూకాలమా జాతరలో మామేనలుీ డు క నా డప్ుపలబ్ండ ివాయిస్ాా నచ కావలిసేా .” (రావు)

“అనాయాయ! ప్కోడలీలో జీడపి్ప్ుప వయెయన్ా , ఉలీిపాయ వయెయన్ా?” (లత)

“ద్ ట్టంగ్ా ప్చిు మరగు తగ్గలించచ జనాలో మరగచిప్ కుండా.” (రావు)

క నిా క్షణాలు నిశ్శబ్ూం. “ద్చవునిఎదచట్ న్ాట్టక వింట్ారు. కవికుమారుడి ఆతాఘోష వినండి.” (రావు)

స్ారథ గ్ొంతులో “న్ాయిషటం. న్ాయిషటమొచిునట్ుట రాస్ాా . న్ాకళీకేద్ కనిపిసేా ద్ానిమీద రాస్ాా . ధ్నరాసచలప్రకు ద్ారగదరాం, సచజాా నప్ుక్షతేరంలోన్ే అజాా నప్ు బ్రహాజ ముడు డ ంకలు, ఆ ప్రకున్ే నిరాశ్, ఆనందం ప్రకున్ే ఆకరందనం, అడుగడుగున్ా విఘాాలు, ఆశ్లకు అవాంతరాలు, ఆశ్యాలకు ఆనకట్టలు, అవశేాలమీద చనీాళలీ , ఆలోచనలకి బ్బడీలు,

128

ఆదరాశలకి ఉరగతాడు, ఉతాసహానికి కంట్ోర లు, ఉద్చరకాలకి రేషనచ, ఇహంలో న్ో వేక నీస, ప్రంలో న్ో ఎడిాషన్స, కళీకు కట్కట్ాలు, కడుప్ులోకి కంకర, తలరాతలు వంకర ...

ట్టంగ్ ... ట్టంగ్ .. (వీణ)

“సరగమాప్ద సరగప్ద ... ప్ద్ా ... ప్దప్ద్ా...” (రావు)

“ఎకుడికోయ్?” (స్ారథ )

.... .... .... లత వెళీ్ల గుప్ చిప్ గ్ా మ యిన్స సిాచ్ ఆఫ్ చచస ి రావడంతో ఆ భాగ్ోతం

ప్రగసమాపా్మయింద్ . అతిథచలంతా వెళీ్లప్ యికే, “న్ాకు త లీకుండా న్ేనచ మాట్ాడినవనీా రగకారుడ చచశారు

కదూ,” అంద్ లత ప్రగద్నీవదనయిెై. “ఆఁ. ఏఁవెైంద్ ప్ుపడు?” అన్ాారు ఇదూరూ నవిా. ఆ మాట్క సేా లత వాయించిన వాయింప్ులు మధ్యలో చ రగపసేి, రావు వాయించచడని

లతకి త లీదచ కనక అడగలేదచ. మరాాడంతా లత ముభావంగ్ా వుంద్ . ద్ానికి కారణం ఆ స్ాయంతరం లత రావుని

“నిజంగ్ా న్ా వాయింప్ు అంత ఘోరంగ్ా ఉంద్ాండీ?” అని అడిగే్వరకయ త లీలేదచ. రావుకి జాలేసింద్ . నిజం చ పేపద్ాూ ం అనచకున్ాాడు. కాని నిజం చ పేా తననచకునా

కారయం స్ాఫలయం కాదని జాా ప్కం వచిుంద్ . “అబ్బు, మరీ అంత ఇద్ గ్ా కాదనచకో. నచవిాంకా ఎమ చూయరువి కద్ా. అందచచచత ...”

అన్ాాడు ద్చశ్వాళ్ల తట్సథ విధ్ాన్ానావలంబిసూా . “అవునవునచ. పరా కీటసచ చాలదచ. ఇంకా బ్ాగ్ా పరా కీటసచ చ యాయలి,” అంద్ లత. పాప్ం! రావు అవాక్స అయిప్ యినసంగతి లత గమనించన్ేలేదచ. ఆన్ాట్టనచండ ీలత, సారణల పరా కీటసచ ద్ ాగుణీకృతోతాసహంతో స్ాగుతోంద్ . ఆన్ాట్టనచండ ీఆ ర ండు వీణల కలకలలే ఆ రోడుడ న వినిపించచ గరగరలు.

129

కావలిసేా కాలేజీరోడుడ మీద స్ాయంసమయంలో షికారుగ్ా వెళీ్ల చూడండి సూరయచందర లారీ సరీాసచ షడె్స ఇప్పట్టకీ కనిపిసూా న్ే వుంట్ాయి!!

000

(ఆంధ్రసచితరవార ప్తిరక. జూన్స 19, 1964)

130

17. పరా పా్ం

నూకాలికి ఉతారం వచిుంద్ . అద్ కుడినించి వచిుంద్ో ద్ానికి త లుసచ. కానీ అందచలో ఏముంద్ో త లుసచకోవాలి. మేడమీద అమాాయి ఒకుతచ ఉండచ సమయం చూసచకుని నూకాలు చ్చప్ురు తీసచకుని అకుడికి వెళీ్లంద్ .

“నీకో వందమారుీ చ పపేనచ అలా చ్చప్ురు ప్ట్ుట కుని న్ామీదకి దండ తొా దూని. న్నేచ లేనప్ుపడ చిు తుడచిి వళీె్లప్ లేవూ?” కసచరుకుంద్ అమాాయి.

నూకాలికి అమాాయిగ్ారగ కసచరూీ విసచరూీ అలవాట్ే. అందచకే “ప్ న్ెీ ండమాా! రేప్నచంచి అన్ాగ్ ేమీరీేనప్ుపడచ వొచిు తుడిసలెోపతానచ” అంద్ , కురీు, బ్ ంచ్చ, మంచం అట్ూ ఇట్ూ ప్నిమంతురాలయిన ఇలాీ లి ఒడుప్ుతో లాగే్సూా .

“నీమొహం కాదూ. రోజూ ఇలాగే్ అంట్ావు,” అంద్ అమాాయి కోప్ంగ్ా. “ఆ కురీు ఇట్యెియ. ఎకుడవికుడ ఉంచవు కద్ా.”

అమాాయికి అందచకే కోప్ం. నూకాలు గద్ తుడవడానిక చిుందంట్,ే వళెలీ వేళకి గద్ దక్షయజావాట్టకలా చచస ిపెడుతుంద్ .

“అమాాయిగ్ోరూ,” నూకాలు మొహం నిండుగ్ా నవుాత , “ఇద్ కయసింత సద్ వి సెప్పరూ?” అంద్ క ంగుముడి విప్ుపత .

“ఏమట్ద్ ?”

ఉసిరగకాయంత క ంగుముడి జాగరతాగ్ా విపిప, ఉండ చచట్ుట కుప్ యిన ఓ కారుడ ముకు అమాాయిచచతిలో పటె్టట ంద్ .

“అఘోరగంచినట్ేట ఉంద్ . ద్ీనికేవెైన్ా అరథఁవూ ఆకారఁవూ ఉంచచవా?” అంద్ా అమాాయి ఆ ఉండ విపిప స్ాప్ు చ యయడానికి ప్రయతిాసూా .

నూకాలు న్ాలుకురుచచకుంద్ . “తొమాద్ోతారీకున సింహాద్ ర వసచా న్ాాడుట్. ర ండు రోజులుంట్ాడుట్.”

131

“తొమాద్ా?” అంద్ నూకాలు ఆలోచిసూా . “ఊఁ.”

“ఏవోరవయిందండీ?” “స్్ ంవారం.”

“స్్ ంవోరఁవా?. ఇయాల సచకుురోరం గందండీ. సచకుురోరం, సన్ోరం, ఆద్ోరం, మూన్ాాలుీ నాయయనామాట్” అంద్ నూకాలు బ్ుగిన వేలుంచి ల కులేసచకుంట్ూ.

చ కిున రాతిబ్ొ మాలా ఉంట్ుంద్ అనచకుంద్ అమాాయి మనసచలోన్ే ద్ానివేప్ు చూసూా .

“ర ండచళీయింద్ వాడు మలిట్రీలో చచరగ. ర ండచళలీ నాద్ానివి మూడోరజులుండలేవుట్ే,” అంద్ నవుాత .

అమాాయిగ్ోరు నవిాతచ బ్ావుంట్ద్ , రాణగీ్ారగన్ాగుంట్ద్ , అనచకుంద్ నూకాలు మనసచలోన్ే.

“ఎనాగంటీ్క సాడంట్ండ?ీ” అంద్ మాట్ మారుసూా . “స్ాయంతరం మ యిలోీ వస్ాా ట్ట . సేటషనచక ళాా వా?”

“ఎందచకండి? ఆడికేట్ట ఇలుీ త లూన్ా? న్ాన్ెలీకప్ తచ ట్సేినచద్ాంక వొచిున్ోడు ఇంట్టక ిరాడన్ా?” అంద్ నూకాలు మొహం ప్కుకి తిప్ుపకుని ముసిముసి నవుాలు నవుాత . అబ్ాుయిగ్ారు అద్ కుడుాంచ ోవిమానంమీద వచిునప్ుపడు అమాాయిగ్ోరు సేాయితురోలీకి కాఫీలిపిపంచట్ం, బ్ొ ంబ్ాయిక లడం ద్ానిక రగకే.

అమాాయికోుప్ం వచిుంద్ . “కబ్ురుీ కట్టటపెట్టట ప్ని చచస్్ ు, ఫ్ ,” అంట్ూ కసచరుకుంద్ . 000

నూకాలు నిప్ుపలమీద నడుసచా నాట్ుట ఉరుకులు ప్రుగులతో ఇలుీ చచరగంద్ . వీధ్ క సనించచ అతాా , అతాా అంట్ూ కేకలేసూా .

132

ఎలీమా నచలకమంచంమీద ప్డుకుని కునచకుతోంద్ . ఎలీమా ప్నిక ళీదచ. అద్ పెదూ మేసీా పైెళాీ ం. మలిట్ీరలో ఉజోీ గం క డుకిు. “న్ాన్ెందచకు ప్నిక లాీ లా?” అంట్ుంద్ దరాీ ల లకబ్ర సూా .

“అతాా , నీక డుక సానాడంట్,” అంద్ నూకాలు పొ ంగ్గప్ త . “నిజిఁవే? ఒప్ుపడ ? ఒప్ుపడ సానాడు?” ముసలిాూ ని ఆనంద్ానికి హదచూ లేీ వు. “స్్ ంవోరం. స్్ ంవోరంవంట్. ఇంక మూడోరజులుంద్ .”

ఎలీమా గబ్గబ్ా లేచి అవతలిక ళీ్లంద్ ఎమర ీనీస బ్ుల ట్టన్స లో ఈవారా ప్రస్ారం చ యయడానికి.

నూకాల కుతాీ మగ్గలిప్ యింద్ ఆ చచట్ుట గుడసిలెో. “ర ండచలీమట్ీట న్ాన్ొకుద్ాన్ేాగంద.” అనచకుంద్ స్ాలోచనగ్ా. స్్ ంవోరం ఒసానాడంట్.

అమాగ్ారు ప్ండుకిుచిున చిలకాకుప్చు కోకున్ాాద్ . అమాాయిగ్ోరు కుట్ుట సరగగ లేదని యిచ్చుసిన ఎరర జాకట్ుట న్ాాద్ . ప్చుకోక కట్ుట కుని ఎరరజాకట్ేటసచకుంట్ే, “సిలకన్ాగునావే” అన్ాాడోపాలి. ఆడిమనసచకి నచిునట్ుట సయెాయల. రొండోరజులే ఉంట్ాడంట్. ఆ ర న్ాాలయీ సేసినయి మలీీ సెలవుల చ్చువరకు యాదకుండాల. అమాగ్ారగా జీతంలో యిరగ్ోి సచక మాని బ్తింవలాడతిచ ఓ రూపాయితాా రు. సెజీ బ్ూర ల ండుత. సెజీబ్ూరీంట్ ేప్డిసతాా డు. రావుడిగ్ోరగ అప్పమానడిగ్గతచ ఓ ప్ ట్ేసి ఎడతద్ . రొండు రోకలాీ డతిచ గ్ానీ నలిగస్ావవ్ ...

“అట్ాట సూతాా కయకుడుండపి్ న్ావటే్ట? ఎల ీ లుీ . నీల ీ ట్రా ” ఎలీమా అరగచచవరకయ నూకాలు ఈ లోకంలో ప్డలేదచ మళీ్ల.

ఉలికిుప్డి, బింద్ తీసచకుని వీధ్ క ళాయివపే్ు స్ాగ్గంద్ . ఎలీమాద్ాారా వారా అందరగకీ అంద్ ంద్చమో ద్ారగపొ డుగున్ా అందరూ అడుగుత న్ే ఉన్ాారు, “సింవాద్ ర ఒసాన్ాాడంట్ గద్చ” అంట్ూ. నూకాలు గంగడోలులా తలయప్ుత న్ే ఉంద్ . ద్ానికి న్ోట్ మాట్ రావడంలేదచ!

వసచా ంద్ సచా ందనచకునా స్్ మవారం రాన్ ే వచిుంద్ . నూకాలయ, ఎలీమాా నూరగపళీప్ుపడు చచసనింత హడావుడ ి చచసచా న్ాారు. ఆద్ వారంసంతలో సజీలయ, బ్ లీం క నచక ుచిుంద్ నూకాలు అమాగ్ారగ దగిర అప్ుప ప్ుచచుకుని.

133

“ముంతలో మూడూర పాయిలు ద్ాసిన్ానచ. సనాబియయం ఒట్రా . న్ాక డుకు ఆ దబ్ున్ాలాీ ట్ట బియయం తిన్ేాడు,” అంద్ ఎలీమా.

“మరేఁ. మలిట్ీరలో ఆడికి సనాబియయం కయడూ, ఆవుపాలయ ఎడతారు,” అంద్ నూకాలు ఎతాిపొ డుసూా .

“నీ పెడసరబ్ుుద్ ూ ఆడ చచు అణస్ాల,” అంద్ ఎలీమా కసిగ్ా. “రానీ,” అంద్ నూకాలు. 000

ఎదలో ములీయి తగ్గలింద్ ఏద్ో . “రానీ, రానీ,” అనచకుంద్ తనలో తన్ ేగ్ొణుకుుంట్ూ. “సచవీా, సచవీా ప్ ట్తేచా ఏన్ాట్టకి నలిగే్నచ. యియె్ దబ్దబ్ న్ాలుగు ప్ ట్ుీ ,”

కసచరుకుంద్ అప్పమా వీధ్ లోకి కళలీ ట్టట రోకలాడసిచా నా నూకాలిా. “అద్ గ్ాద్చ. ఆడ చిునట్ుట ంట్ేనూ ..” అంద్ నూకాలు క్షమాప్ణలు చ ప్ుపకుంట్ూ. “తోట్కయర గ్ాదూ. స్ాయంతరవలే బ్ండి మజాీ నాంవే వచ్చుసినట్ుట ంద్ా నీకు?”

అరగచింద్ అప్పమా. నూకాలు ఊపిరగ తీసచకుని, ఉస్, ఉస్ మంట్ూ ప్ ట్ెయయస్ాగ్గంద్ , ఒకోుప్ ట్ూ స్్ లీర్

బ్ూట్ులా వినిపిసచా ంట్ే. గుడిసెలో ఎలీమా పొ యియ రాజేసి మూకుడు పొ యియమీద పటె్టట ంద్ . నూకాలికి జాా నం

త లిసేక, అతాని పొ యియదగిర చూడడం ఇద్చ. “మరగ, క డుకు,” అనచకుంద్ . ఈపాట్ట అదచరుష్ాట నికి మాంవెప్ుపడూ న్ోసచకోన్ేదచ. ద్ానికి సనాగ్ా నవొాచిుంద్ .

“నచవాలా ముసిముసనివులు నవుుంత కయస్్ . న్ేంప్ తా,” అంద్ అప్పమా అసాసైన్ాయసం చచసూా .

“న్ేదచల . రా, రా, రొండు ప్ ట్ేీ తచా అయ్ ప్ తాద్ ” అంద్ నూకాలు వెనకుుంచిన బ్ొ లీప్ుాకు రోట్ోీ ప్డచసూా .

బ్ూర లపిండి అతాకిచచుస,ి అమాగ్ారగంట్టకి ప్రగగ్ ట్టటంద్ .

134

అమాగ్ారు చిట్ప్ట్ాీ డచరు, “ఇంకా ఒంట్టగంట్ేన్ా కాలేదచ. అంట్ుీ తోమసేి ప్ తచ, మళీ్ల కాఫీగ్గన్ెాలు ఉండపి్ వూ? అవి న్ేనచ కడుకోున్ా?” అంట్ూ.

నూకాలు ద్ీనంగ్ా నిలుచచండిప్ యింద్ . “గ్ాదమాగ్ోరూ, ఇంట్టకాడ సటి్టక ప్నచంద్ యిేల,” అంద్ .

“ఇవాళ సింహాద్ ర వసచా న్ాాడమాా” అంద్ అమాాయి, ఆ ఒకుముకులోనూ ప్ూరాాప్రాలు విశ్దం చచసూా .

“సరేలే, ఏద్ో ఓ వళేప్ుపడ చిు ఆ కాఫీగ్గన్ెాలు కడిగ్ేసి ప్ ,” అంద్ావిడ దయ తలచి. నూకాలు సంతోషప్డపి్ త “అట్ాట గే్నండి,” అని పావుగంట్లో మళీ్ల ఇంట్టద్ారగ

ప్ట్టటంద్ . సగందూరం వళెలీ సరగకి ద్ానికి జాా ప్కం వచిుంద్చమో మళీ్ల వెనక ుచిుంద్ . “అమాాయిగ్ోరూ,” అంద్ తలుప్ుచాట్ున నిలబ్డి. చదచవుకుంట్ునా అమాాయి తల తాి చూసింద్ ఏవిట్ంట్ూ. “రొండు సంపెంగప్ూలు క సచుంట్ాండి,” అంద్ ఆ శ్గ్ా. అమాాయి చిరాకు ప్రదరగశంచింద్ . “నీక ప్ుపడూ ఆ సంపెంగచ ట్ుట మీద కళలీ . కావలిసేా

బ్జారులో లేవూ?”

“ఈ ఒకుపాలేనండీ. బ్జారీ వోడిప్ యుంట్ాయండి” అంద్ నూకాలు ద్నీంగ్ా. “సరేలే,” అంట్ూ స్ాయంతరం జడలో పటె్ుట కోడానికి పొ దచూ న్ేా కోసచకుని ద్ాచచకునా

దండ ద్ానిమీదకి విసిరగంద్ అమాాయి. నూకాలు మురగసప్ి త దండ అందచకుని ఇంట్టవేప్ు ప్రుగులాీసింద్ . ద్ానిమనసచ

ఇవాళ ద్ాటీ్గురరంలా ఉరకలేసూా ంద్ . ఇంట్టదగిర ఎలీమా చాలామట్ుకు వంట్ ప్ూరగా చచసింద్ . కానీ నూకాలికి సంతృపిా

కలగలేదచ. మళీ్ల మళీ్ల చూడస్ాగ్గంద్ ఒక ుకు గ్గన్ేా తీసి. అరకోడి కయర చచసింద్ . చచప్లప్ులుసచ చచసింద్ . అమాగ్ారు ర ండురోజులకిరతం ఇచిున ఊరగ్ాయముకు జాగరాగ్ా ద్ాచిపటె్టట ంద్ . సనాబియయం మల ీ ప్ువుాలా వారగుపెట్టట ంద్ .

135

“మూడోరజులు ర యిలోీ న్ే అవుతాదంట్. ఒప్ుపడు తినాడో? పాడు ర యిలోీ ఏట్ట ద్ రుకుతాద్ . స్ాంబ్ారొణణం ఆలేీ కలిపి పొ ట్ాట లు కట్టట ఎడతారంట్. శ్. అద్చట్ట బ్ావుంట్ద్ . న్పే్ తచ కారీజీ ఉచచుకుంట్ె రూపాయ ముప్పయిడేు పెసైలు తీస్ొ ుని రొండు మ తుకుల డారంట్,” అని బ్ాధ్ ప్డింద్ . “ప్ నీ, ఇంకేదయిన చచదచన్ా,”అని మనసచ పీకింద్ . దండుబ్జారులో ఓ బ్బడ బ్ంగ్ాళదచంప్లు త చిు వేప్ుడు చచసేాన్ో అని మనసచ ఉవిాళలీ రగంద్ . చూరులో పటె్టటన డబీులోంచి ఓ బ్బడ తీసచకుని, “న్ానిప్ుపడచ ఒసా, పొ య్ మీద కయర సూడు,” అని అతాకి ప్ురమాయించి, దండుబ్జారువేప్ు ద్రడు తీసింద్ .

“ఉప్ుపడ కుడికే?” అంట్ునా అతామా మాట్కి జవాబ్ు చ ప్పన్ేలేదచ. ప్ద్ నిముష్ాలోీ నూకాలు బ్ంగ్ాళదచంప్లు త చిు కయర చచససేింద్ . పదె్ాూ సచప్తిర

గంట్సాంభంలో మూడు చూపేవళేకి అద్ కనీసం ఆరుమారీయిన్ా వీధ్ చివరగద్ాకా వెళీ్ల వచిు వుంట్ుంద్ . ర ైళలీ రోజూ ఆలసయంగ్ా వస్ాా యి కద్ా ఈ ఒకురోజూ ఓ గంట్ ముందచ రాకయడదూ అనిపించింద్ . కాలు కాలినపిలీిలా నూకాలు తిరుగుత ంట్ ే ఎలీమా నవుాకుంద్ . “ఈద్ చివరగద్ాకా ఒచిున్ోడు ఇంట్టకి రాడచట్ే? రంగులరాట్ాంలా తిరుగుతునావు,” అంద్ .

నూకాలుకి కోప్ దధ ృతంచచత మాట్ న్ోట్ రాలేదచ. మళీ్ల వీధ్ చివరగద్ాకా వళీె్ల అకుడునా రగక్షావాణిణ అడిగ్గంద్ , “అన్ాా, మేలుబ్ండీ ఇంకా రాన్ేద్ా?” అని.

“న్ేదపాప, గంట్నార న్టే్ంట్,” అన్ాాడు రగక్షావాడు ద్ కుులు చూసూా . “ శ్, ఎదవబ్లుీ ” అని కసిగ్ా తిట్ుట కుంద్ . మరో గంట్నారతరవాత అద్చ చోట్ మరో

రగక్షావాడు మేలుబ్ండి వచిు వెళీ్లప్ యిందని చ పపేడు. సింవాద్ ర జాడ లేదచ. కోడలిా వేళాకోళం చచసని ఎలీమా కయడా క డుకోుసం వీధ్ చివరగద్ాక వెళీ్ల చూస ి

రాకుండా ఉండలేకప్ యింద్ . ఉసచసరనచకుంట్ూ ఎందచకు వాడు రాలేద్ో ఊహ ంచచకుంట్ూ గుడసిెలో అడుగ్ ట్టటన

ఇదూరగకీ ఓరఒంప్ుగ్ా ఉనా తడిక తోసచకుని లోప్లికి ప్రవశేించి సచషుట గ్ా వింద్ారగ్గంచి వసచా నా గ్ార మసింహం ఎదచర ైంద్ . నూకాలికి కానీ ఎలీమాకి గ్ానీ ఆ ఊరకుకుని క ట్ాట లనిపించలేదచ.

తడిగుడడలో చచట్టట పటె్టటన సంపెంగప్ూలు వాడ ిమొహం వేలాడచసయేి.

136

నూకాలు కట్ుట కునా క తాకోక నలిగ్గప్ యింద్ . మరాాడు ద్ానిమొహం చూస ి“రాలేద్చమట్ే?” అనడిగ్గంద్ అమాాయిగ్ారు. “న్ేదండీ,” అంద్ నూకాలు నిరామయంగ్ా. ఆ రోజు మధ్ాయనాం కయడా ఊరకుకు విందచక చిుంద్ . తనకోసం కాచచకునా గంజి

ద్ానికి ప్ స ిచూసూా కయచచండిప్ యింద్ నూకాలు. ఆ రాతిర ఎవరో పిలిచినట్టయి ఉలికిుప్డి లేచింద్ . “ఎవురే?” అంద్ ఆ పలిుప్ుక ే

మేల ునా ఎలీమా. “ఎవురద్ ?” అంద్ నూకాలు అతామాట్లు యాంతిరకంగ్ా ప్రతిధ్ానిసూా . “న్ేన్ేలేయిే” అన్ాాడు సింవాద్ ర లోప్లిక సూా . “ఉప్ుపడచనచాంచి? ఇంతరేతిరేట్ట?” అంద్ నూకాలు ప్ూరగాగ్ా మేలుక ని. అప్ుపడు రాతిర

ర ండునారయింద్ . సింవాద్ ర మంచందండ మీద కయరుుని బ్ూట్టీ ప్ుపత , “పాసింజరులో ఒచిున్ా.

న్ేట్యింద్ . ఎదవబ్ండి. న్ాట్ుబ్ండ ినయం ద్ానికన్ాా,” అన్ాాడు. “అవ్ తచ నినాన్ెందచక చిున్ావు కావూ?” అనడిగ్గంద్ నూకాలు, అంతవరకయ

ఆనంద్ాతిరేకంచచత మూగవోయిన బ్ుద్ ధ తచరుకున్ాాక. “నినాన్ే వొచిున్ా. అనకాపిలీికాడ మావోడచ ఓడు ద్ గ్గన్ాడు. ఆడితో ననూా

ద్ ంపీసని్ాడు. ఒదచూ రా, తరువాతొసాలే అంట్ ే ఇంట్ేన్ా?”అన్ాాడు సంివాద్ ర తనకి అంతట్ట ఉద్ాతుా డయిన సేా హ తుడు ఉనాందచకు కించిత్ గరాం వెలిబ్ుచచుత .

మరాాడు పొ దచూ న్ేా లేచి, ప్నిలోకి వెళీబ్ర తునా నూకాలిా ఆపి, “మాసెడడ ఆకలేసాంద్ . తింట్ానికేవెనై్ా పటె్ెటలుీ . మలీ ఏమజాీ న్ానిక సావో,” అన్ాాడు సింవాద్ ర.

నూకాలు నిససహాయంగ్ా చూస ి పొ యియ రాజేసింద్ . గంజి కాచి, ఓ ఉప్ుపరాయిేస ివాడికి అంద్ సచా ంట్ ేద్ానికళీ నీళలీ తిరగగే్యి.

“నినా నివొాసావని ఏట్టే్ో సేసిందద్ . నచవ్ రాన్లేేదచ,” అంద్ ఎలీమా.

137

“ఏట్టసేా ఏట్ుంద్చ. అంతా నీసేతిలోనచంద్ గ్ానీ,” అన్ాాడు సింవాద్ ర నూకాలుమొహంలోకి చూసూా .

“నీముకంలే” అంద్ నూకాలు మూతి ముడుచచకుని. ఆ మాట్లో తీవరతకి తుళీ్లప్డాడ డు సింవాద్ ర. వాడిద్ మలిట్ర ీ డిసిపిీ న్స. “కమనీయ

భూమభాగములు లేవ ె ప్డయిుండుట్కు, దూద్ ప్రుప్ులేల” అని ప్ తనగ్ారు చ పేపరని వాడికి త లీదచ కానీ వాడి అభపరా యం అద్చ.

000

(ఆంధ్రప్రభ, సెపెట ంబ్రు 2, 1964 లో ప్రచచరగతం.)

138

18. నిరుద్ో యగ్గ ఉద్ో యగం

న్ాపేరు వెంకట్లక్షీానరసింహసీతారామవరప్రస్ాదచ. వెంకయ అన్ాా ప్లుకుతానచ. లక్షీా అన్ాా ప్లుకుతానచ. నర అన్ాా ప్లుకుతానచ. సింహ అన్ాా ప్లుకుతానచ. సతీా అన్ాా ప్లుకుతానచ. రామా అన్ాా ప్లుకుతానచ. వరప్రస్ాదూ అన్ాా ప్లుకుతానచ. ఏమీ

అనకప్ యిన్ా ప్లుకుతానచ. న్ేనచ ప్లకుప్ యిన్ా, చిట్టక వేస,ి చూప్ుడువలేుతో పిలచి, ఉతారం ప్ సచట చ యయమన్ో,

మ ంతులు త మాన్ో, ఆవుమీద కాంప్ జిషన్స చినాచ లీికి రాయమన్ో చ పాా రు. న్ేనచ చ యయడమో, తచవడమో, రాయడమో చచససే్ాా నచ.

అంతమాతరంచచత న్ేనచ చిన్ాారగ పొ న్ాారగ చిరుతకయకట్టన్ాట్టనచండ ీ ఉతారం ప్ సచట

చ యయడమో, మ ంతులు తచవఢమో త లుగు కాంప్ జిషనచ రాయడమో చచసూా ఉన్ాాననచకుంట్ే పొ రపాట్ు.

మధ్య మధ్యలో కాలేజీక ళీడం, భోజనం చ యయడం, నిదరప్ వడం వంట్ట చినా చినా ప్నచలు కయడా చచసేవాణిణ . ఇవనీా ఇలా ఉండగ్ా, ముచుట్గ్ా మూడచళలీ “హానరుస” చద్ వి,

మూడోకాీ సచ త చచుకుని, మూడచ న్ెలలయింద్ . కథాకాలంన్ాట్టకి మరో మూడు న్ెలీయిందనచకోండి.

ప్రీక్షలయిన మొన్ాాట్టనచండీ రోజూ పొ దచూ న్ేా లేచచవాడిని. ప్ళలీ త లీగ్ా తోమేవాడిని. జుతుా నచనాగ్ా దచవేావాడిని. లాలీు, పెైజమా క ంచ ం మాసిన్ా, క తావి అంట్ే ఇసీా వైి తీస ితీరా ఫలితాలు వచచుక ఉదో్యగ్ానికి అరీీ పెట్ుట కుంట్ే, ఇంట్రూాాకి వెళీడానికీ, ఆపెైన వాళలీ నిలుునాపాళాన డూయట్ీలో చచరగపొ మాంట్ ే చచరగప్ డానికీ ఇబ్ుంద్ ప్డాలిస వసచా ంద్చమోనని

క ద్ ూగ్ా మాసినబ్ట్టలతోన్ే రోడ డ కిు, ఎండ కేుక ఇలుీ చచరేవాడనిి. ఆమధ్యకాలంలో ప్లకరగంచినవాళీందరగకీ న్నేచ “హానరుస” ప్రీక్ష వరా సేననీ, రగజలుట ా వచచుక ఏం చ యాయలో

139

ఆలోచిస్ాా ననీ సనాగ్ా నవుాత , సగం సిగుి ప్డుత , ఆమీదట్ సగం గరాప్డుత చ పేపవాడిని.

ఇట్ుీ ండ, క ండ కరోజు సదరు రగజలుట లు వచచుశాయి. “అబ్ర ు, యమేా కామాలు,” అన్ాాడు ఎదచరగంట్ట న్ాయుడు కళలీ గరేసూా . న్ేనచ మందహాసం చచసనేచ కామాలయ, ఫుల్ స్ాట ప్ులయ అకురీేదని. “రగజలుట ా వచచుసనిట్ుట న్ాాయి,ే” అన్ాారు అఫలిియిేట్డే్ కాలేజీలో ఫజిిక్సస ల కురరు

రామారావుగ్ారు. “ప్ు. ధ్ర్డ కాీ సచ వచిుందండ,ీ” అన్ాానచ, న్ామీద న్ాక ేజాలి కలిగ్గ. “ఫరవాలేదచలే,” అన్ాారాయన ఓద్ారుపగ్ా. ఆరోజు తిరపాద నక్షతార నిా ఇంట్టకి మళీ్లంచానచ. న్ెలాప్ద్ హేనచరోజులు గడిచిప్ యిేయి. వాచ్చ అకురీేకుండాన్ ే మూడచస ి గంట్ల

క కమారు “వసచా ంద్ . తొందర ప్డితచ ఎలా? అందరగకీ ఉద్ో యగ్ాలు కావాలి. మరగ ఉద్ోయగ్ాలోీ ఉనావాళలీ రగట్ెైరవడమో, హరీమనడమో అయితచ కానీ ఖాళ్లలు కావు కద్ా,” అన్ేద్ అమా.

“ఆఁ. ఉద్ో యగ్ాలకేమట్ట క దవ. నలుగురగకి న్ాలుగు పెైవైేట్ుీ చ పేా న్ాలుగు ప్దచలు నలభ ై.” అన్ేద్ అకు. ద్ానికి న్ాలుగ్ో ఎకుం క్షణణంగ్ా వచచు.

న్ానాగ్ారు న్ాప్కునించి నడచిి వళెలా ంట్,ే న్ేనకుడ ఉన్ాాన్ో లేన్ో ఆయనకి త లిసినట్ుట లేదచ.

“ఒరేయ్, మాకాలేజీలో పి.యు.సి. వాళీకిట్ ట్ూయషనచ చ పాా వా?” అడిగ్ాడు అనాయయ. “పెైవైటే్ాీ ?” అన్ాానచ ఆశ్ురయంగ్ా. “ఏం? ప్రసచా తానికి అడుగు పడెితచ, ప్డుకోడానికి జాగ్ా తరవాత చూసచకోవచచు.

పొ దచూ న్ోాగంట్ా, స్ాయంతరం ఓగంట్ా చ పాపవంట్ే బ్ాచికి ప్ద్ హేనచమంద్ ని వేసచకున్ాా,

ప్ద్ హేనచ ప్దచలు నూట్యాభ ై. ర ండు నూట్యాభ ైలు మూడ ందలు. ల కురరుకన్ాా ఒకట్టనార ర ట్ుీ ఎకుువ” అన్ాాడు.

వీడికి కయడా ఎకాులు బ్ాగ్ా వచచు.

140

“ఓ ఇరవెైమంద్ వచిున్ా ర ండు వందలు కళీ చూస్ాా ం,” అంద్ అమా. అమాకి కయడా ఎకాులు బ్ాగ్ా వచచు.

“సర,ే చూద్ాూ ం,” అన్ాానచ. న్ాకు ఎకాులు రావు. సరేనన్ేస ివీధ్ న ప్డాడ నచ. ల కు పటె్టట న్ాలుగడుగులు వేసలేోప్ున ఓ పదెూమనిషి ఎదచరుప్డి, “ఏరోయ్, పెైవైేట్ుీ చ ప్ుా న్ాావట్గ్ా”

అన్ాాడు ఆనందంతో. న్ేనచ త లీబ్ర యి, “ఇంకా మొదలు పటె్టలేదండ,ీ” అన్ాానచ భయభకుా లతో. ఇలా చాలామంద్ కి చ ప్పవలసివసచా ంద్ . ఈలోప్ున చాలా రోజులు అయిప్ తాయి.

ర ండూ అయిేక అనాయయ వచిు “ఒకు సూట డంట్ు కయడా రాలేదచ,” అని చ పేపడు. “బ్ాగుంద్ ,” అన్ాానచ. “అయోయ,” అంద్ అమా. “ప్ు,” అంద్ చ లాీ యి. మళీ్ల ఊరుమీద బ్లాదూర్ తిరగడం మొదలు పెడతాన్ేానచ. ప్ద్ గజాలకోమారు ఓ పదెూ మనిష ికనిపసి్ాా డు. మాఊరగనిండా పెదూమనచషులే ! “ఏరా, ఎకుడా కనిపంిచడంలేదచ. చదచవుకునావాడవిన్ా?” అంట్ారు ఒకాయన

మందహాసం చచసూా , జరీకండువా సవరగంచచకుంట్ూ. “అద్చఁవిట్ండీ. న్నే్ెంత? న్ాచదచవెంత?” అంట్ాన్ేానచ. మరగ న్ేనచ న్ాలుగునార

అడుగులయ, న్ాచదచవు యం.ఏ. ధ్రుడ కాీ సూ. “మరగ కనిపించడంలేద్చం?” అంట్ారాయన చిరుకోప్ంతో. “మొనా మీయింట్టక చచునండీ.”

“మరగ న్ాక ందచకు కనిపంిచలేదూ?” అంట్ూ గరగీస్ాా రాయన. “ మీజవానచ గే్ట్ుదగిర అడుడ ప్డ ి పొ మాన్ాాడండీ,” అంట్ానచ నసచగుత ,

వణుకుత . “సరేలే. ఎకుడ నై్ా ప్ని చచసచా న్ాావా,” అంట్ారాయన శాంతించి. “అందచకన్ ేవచచునచ మీయింట్టక,ి” అంట్ానచ స్ాహసించి.

141

“బ్ాగుంద్ . వస్ాా ,” అంట్ారాయన ముందచకి స్ాగుత . “మీర ందచకండీ. ఎప్ుపడో చ పిపతచ, న్ేన్ ేవస్ాా ,” అంట్ా ఆయన వెంట్బ్డుత . “ఎందచకులే. న్ేన్ ేకబ్ురు పెడతా,” అంట్ారాయన వనెకిు తిరగగ్గ చూడకుండా, పెదూ పెదూ

అంగలేసూా . న్ేనచ కాళీ్లడుుకుంట్ూ ముందచకు స్ాగుతానచ. ప్న్ెా ండయిేక ఇంట్టకి చచరుతానచ. అద్

ప్ండుగరోజయితచ ఓ ఉతారం అంద్ సచా ంద్ అమా, “నీక చిుంద్ రా,” అంట్ూ. హాసరేఖలు అమామొహంమీద లాసయం చచస్ాా యి.

అద్ ఇంట్రూాాకి రమాని ఆహాానం. న్ా నూట్ప్ద్ హేడో అపిీ కేషనచకి జవాబ్ు. ముపెైీతొమాద్ో ఇంట్రూాా ఇద్ .

సర,ే ఇంట్రూాా పరా రంభమవుతుంద్ . “నీపేరు?”

“మీ ఊరు?”

“ఏం చదచవుకున్ాావు?”

“చితాం” అనాంత వినయంతో జవాబ్ులు చ పాా నచ. అయితచన్ేం?

“అద్చమట్యాయ, యమ్.యిే. చదచవుకునావాడిని ఎలా వసేచకోనచ ఇంత చినా ప్నికి?”.

“న్ాకేం ఫరవాలేదండీ,” అంట్ానచ. ఆయన జాలి ప్డతాడు. “ఇంట్రు ఫెయైిలయినవాళీకింద ప్ని చచస్ాా వా?” అంట్ాడాయన న్ా ఆతాగ్ౌరవాలిా

ర చుగ్ొట్టడానికి తలప్డుత . “మీరు ఆ ఉద్ోయగం ఇస్ాా నని మాట్టసేా , న్ేనచ అప్ుపచచస ివెళీ్ల కాశ్రలో వద్ లేస ివస్ాా నండ ీ

న్ాడిగీ్రని,” అంట్ానచ ఆశ్గ్ా. “నీకు భలే సనె్ాసఫ్ హూయమరుంద్చ,” అంట్ూ మ చచుకుంట్ారాయన. ఆయనభూషణకి

(ఇలాంట్ట దూషణలకీ) పొ ంగ్గప్ నచ.

142

“ద్ానికేం ల ండి. కాళ్లద్ాసచకి కవితాంలాగ్ ేన్ాహూయమరు కయడా ద్ానంతచచ వసచా ంద్ ,”

అంట్ానచ ఇంకా ఆశ్ చావక. ఆయన మళీ్ల నవిా, ప్ూయనచని పిలిచి కయరీు వయెయమంట్ారు. “న్ాకు మరో అయిడయిా తడుతోంద్ . న్ెంట్న్ే చ పేపస్ాా , చూడండి. మీరు కురీు

వేయించడానికి ప్ూయనచని పిలిచారు. ఆ ప్ని చ యయమన్ాా చచస్ాా నండ,ీ” అంట్ానచ. ప్రాతం బ్దూలయినట్ుట ఆయన మరోమారు హో ర తాిప్ త నవుాతారు. “మరగ మేం ఈ ఉద్ోయగ్ానికి హో ల్ మొతాం ఎనభ ై రూపాయలిసచా న్ాాం. నీకు చాలా?”

అంట్ారాయన న్ేనివాబ్ర యిే హూయమరస్ానసరుకోసం చూసూా . “న్ాకు యాభ ై చాలండ,ీ” అంట్ానచ వసచా నా ఏడుప్ు ఆప్ుకుంట్ూ. ఈస్ారగ ఆయన

ప్ూయనచని పిలిచి ర ండు కప్ుపలు కాఫీ త పిపస్ాా రు. మరో అరగంట్ న్ాచచత వాగ్గంచి, తృపిా గ్ా నవిా, “నీ ఎడ రసయిియ. నీకు తగ్గన ఉద్ోయగం వసేా తప్పకుండా నిన్ేా తీసచకుంట్ా,”

అంట్ారాయన. న్ేనచ లేచి నిలబ్డ,ి నిట్ారుగ్ా నిలుచచన్,ే ట్ేబ్ుల్ మీద, కాగ్గతంమీద న్ా ఎడ రసచ రాసి,

“మరగ రేప్ు ఇద్చ వళేకి రమాంట్ారా?” అని అడుగుతానచ. “ఎందచకు?” అంట్ారాయన ఆశ్ురయంగ్ా. “ఇప్ుపడు మమాలిా ఎంట్రటయిన్స చచసినందచకు కప్ుప కాఫీ ఇపిపంచచరు కద్ా.

ఈల కున న్ెలకి సచమారు న్ాలుగు రూపాయలు గ్గడుతుంద్ . మీరు న్ాకిచచు ఉద్ో యగం ఏమీ

లేదని న్ాకు త లుసచ.”

“అద్చమట్ట? ఎడ రసచ తీసచకునాద్ ఎందచకనచకున్ాావు?”

“అదంతా ఓ తమాష్ాల ండి. అయిన్ా ఇద్ మట్ుకు ఉద్ో యగం కాదండీ? రోజుకి ప్ద్ హేనచ నయాపెసైల చొప్ుపన సంవతసరానికి యాభ ైఒకురూపాయిఇరవెఅైయిదచ పెైసలవుతుంద్ . లీప్ు సం. అయితచ మరో ప్ద్ హేనచ పెసైలు అవుతుంద్ .”

“హారీా, భలేవాడివయాయ! ఆఫీసచలో ఉద్ో యగం లేదచ సరగ గద్ా ఇంట్ోీ ఎద్ గ్గన ఆడపిలీయిన్ా లేదచ కదో్య్,” అంట్ారాయన వనెకిు చారబ్డి.

143

“అద్ మాయింట్ోీ ఉంద్ ల ండి,” అంట్ానచ లేచి నిలబ్డి. ఆయన ముందచకి వంగ్గ, న్ా ఎడ రసచ ప్రసనల్ ఫెైలులో పెట్ుట కుంట్ూ, “ఆరూయ ఎ

బ్రా హ ాన్స? నచవుా బ్రా హాణుడివా?” అంట్ారు హఠాతుా గ్ా ఏద్ో జాా ప్కం వచిునట్ుట . “అవునండ,ీ యస్ాసర్,” అంట్ానచ న్ేనచ కయడా ద్ ాభాషలోీ నూ. “అహం స జాతిః ప్రతయకాా అంట్ూ త ంపి పారేయడానికి న్ామ ళలీ యజోా ప్వీతం లేదచ.

(ఇద్ వరకు ఉండచద్ ల ండి). గ్ాయతిర మాన్ానాగ్ారు ఉప్ద్చశించిన మరాాడచ మరగుప్ యిేనచ. హో ట్లోీ న్ాజాతికానివాడి సహప్ంకాిన ఏ ఒరగయావాడో వడిడ ంచిన వంట్లు ప్బీిగ్ాి తింట్ానచ. ఐతచ ఏం గ్ాక. న్ేనచ ప్రభుతాంవారగచచ రగకగ్ ైాజు చచయబ్డని శుధ్ధశరో తిరయ బ్రా హాణకుమారుణిణ ! భూసచరవరుణిణ !

“స్ారీ, ఎనీవే దట్ డోంట్ మేట్ర్, అద్చమంత ల ఖ్ఖలోకి రాదచ ఉద్ో యగంవిషయంలో.”

“వసేా మట్ుకు ఏంచచస్ాా ం ల ండ.ి జనా ద్ ైవాధ్నీం,” అన్సే,ి ఇంట్టక స్ాా నచ. “ఏమన్ాారార ?” అని ప్రశిాంచచవాళీకి ఏం చ పాపలో ఆలోచిసూా . కానీ, కథాంతం సచఖాంతం కావడం కోసం … … గ్ారు న్ాకు ఉద్ో యగం వే.యిస్ాా రనీ,

న్ాలాగ్ే మీరూ ఆశ్ ప్డతిచ, న్ాకులాగే్ మీకయ నిసపృహే ఎదచరవుతుంద్ . ఏద్ ఏమ ైన్ా “ఫలం” మనద్ కానప్ుపడు ఎందచకీ తాప్తరయం? అందచకే నిశిుంతగ్ా

న్ాలాగ్ే మీరు కయడా ... 000

(1965 జోయతి మాసప్తిరకలో ప్రచచరగతం)

144

19. గుణాలయ, ద్ోష్ాలయ

“కారణం అడకయుడదచ కానీ కారాయరగథవెై వచచువని నీముఖమే చ ప్ూా ంద్ ,” అన్ాారు వెంకట్ప్తిగ్ారు చిరావుాతో ప్ట్ాట భతో.

“అవునన్ాా కాదన్ాా అసతయమే అవుతుంద్ మాష్ాట రూ! నిజం చ పాపలంట్ే మమాలిా కలుసచకుని చాలా రోజులయింద్ కనక ఓమారు చూసి ప్ ద్ాం అని చచకాునిట్ు తిపపేనచ. తీరా వసచా న్ాానచ కద్ా అని ఓకథ కయడా ప్ట్ుట క చచునచ,” అన్ాాడు ప్ట్ాట భ తన లౌకయం త లియజేసూా .

“న్ేనూ అద్చ అనచకున్ాానచ,” అన్ాారు ప్తిగ్ారు. ప్ట్ాట భ గంభీరవదనచడ ై విష్ాదం ధ్ానింప్జసేూా , “ఈమధ్య ఒక దచససంఘట్న

జరగగ్గంద్ . హరగహరరావుగ్ారని మన సబ్‌ప్ స్ాట ఫీసచలో ప్ సచట మాసటరుగ్ా ప్ని చచసేవారు ప్రమప్ద్ ంచచరు. న్ెల రోజులవుతోంద్చమో ఆ ఇలాీ లు, ఇదూరు ఆడపలీిలు, ఇదూరు మగపిలీలు మగ్గలిప్ యిేరు ఈ భూమీాద.”

“పాప్ం,”అన్ాారు వెంకట్ప్తిగ్ారు స్ానచభూతిగ్ా. “న్ాకు వాళీని చూసేా జాలి వేసూా ంద్ మాష్ాట రూ. ఆ పెదూమనిష ి ఓ ఇలీంట్ూ

నిలబ్ ట్టగలిగే్డచ కానీ వీళీకోద్ారంట్ూ చూపించలేకప్ యాడు. ఆ ఇలాీ లు ప్రమస్ాధ్ీా, అమాయకురాలయనచ. ఆడపిలీలోీ పెదూపిలీ యసెసలీీ పాసయి ఊరుకుంద్ . ర ండోపిలీ పీరయూనివరగసట్ీ మొనా మారగులో పాసయింద్ . మగపిలీలిదూరూ ఇంకా గ్గంజ ప్ట్టని పింజలే. వీళలీ నిట్ారుగ్ా నిలబ్డచ రోజ ప్ుపడ సచా ంద్ా? ఎప్ుపడు, ఎలా? అని ఊః ఇదయిప్ తున్ాానచ మాష్ాట రూ.”

“కషటమే.”

145

“కషటమేనంట్ూ వెషట ప్డడవాళలీ న్ాారు. కానీ ప్రప్ంచప్ుతీరు. అయోయ అనావాళలీ వరూ చ యయంద్ ంచడానికి ముందచకి రావడంలేదచ. అందచకే ఆ ములిగ్గప్ తునాఓడని ఓదరగకి చచరుడానికి న్ాచచతన్ెనై స్ాయం చ యయదలుచచకున్ాానచ.”

“మంచిద్చ.”

ప్ట్ాట భ ఒకు క్షణకాలం విరామం తీసచకుని మళీ్ల మందరస్ాథ యిలో అందచకున్ాాడు, “అందచకు మీరు కయడా తోడపడాలండీ,”

వెంకట్ప్తిగ్ారు నిండుగ్ా నవేారు. “ఏద్ో న్ాకు మాట్ దకిుంచాలని కాకప్ తచ నచవుా చ యయలేనిద్ీ, న్ేనచ చ యయగలిగ్గంద్ీ ఏముంద్ోయ్,” అన్ాారు.

“అలా అనకండి. బ్ంగ్ారుప్ళలీ రానికయిన్ా గ్ోడచచరుప్ు కావాలి. అసలు విషయం ఆ ముయనిసిప్ల్ సూులోీ అట్ెండరు ఉద్ో యగం ఒకట్ట ఖాళ్ల అని విన్ాానచ. ముయనిసిప్ల్ కౌనిసలర్ మీకు బ్ాగ్ా త లుసని న్ాకు త లుసచ. ఆ ఉద్ోయగం మీరు హరగహరరావుగ్ారగ అమాాయి కసూా రగకి ఇపిపంచగలిగ్గతచ న్ేనచ కయడా సంతోషసి్ాా నచ. వాళలీ మీకు ఆజన్ాాంతం కృతజాులయి ఉంట్ారు.”

ప్తిగ్ారు గంభీరంగ్ాన్ే, “ఈమాతరప్ుమాట్కి అంత ప్రగచయం కావాలా ప్ట్ాట భీ, కానీ మనం మరొకచోట్ ప్రయతిాసేా బ్ాగుంట్ుంద్చమో,” అన్ాారు.

“ఏం?”

“ఏమీ లేదచ. అద్ లీవు వేకనీస. అప్ుపడచ న్లెాప్ద్ హేనచరోజులయిప్ యాయి. ఇహ మగ్గలిన ఒకట్టనార న్లెరోజులోీ నూ మనం ప్రయతాం చచసి కాగ్గతం ప్ుట్టటంచచసరగకి మరో ప్ద్ హేనచరోజులు ప్ట్టట చచు. మీవాళీఅవసరం చూసేా అంతకంట్ ె సిథరమయిన ఉద్ోయగం కావాలనిపించడం లేదూ?”

“కాదననచ. కానీ ప్రసచా తం కాలయనడానికి కమారేకయిన్ా చాలుననా ప్రగసిథతులు.”

“కాదననచ కానీ మనం కయడా అలాగే్ ఆలోచిస్ాా మా అనీ?”

“నిజం చ పాపలంట్ ే ఇప్పట్టకది్ ద్ రగకితచ మరొక ప్రయతాానికి క ంత గడువు ద్ రుకుతుంద్ కద్ా అని న్ేన్ాలోచిసచా న్ాానచ.”

146

ప్ట్ాట భ కృతనిశ్ుయుడ ైవచచుడని రూఢ ిఅవడంతో, వెకట్ప్తిగ్ారు, “సరే, చూస్ాా . కాని ఇలా అడుగుతున్ాానని మరోలా అనచకోకు. నీకు వాళలీ ం అవుతారు?”

“అద్చమట్ండీ, స్ాట్టమానవులు. కష్ాట లోీ ఉన్ాారు. అనచయలకి ఉప్కరగంచడంలోన్ ే ఈ కాయం న్ాశ్ం పొ ంద్ాలని న్ాఅభమతం,” అన్ాాడు ప్ట్ాట భ.

ప్ట్ాట భ వెళీ్లప్ యిేక కసూా రగవిషయమే ఆలోచిసూా ఉండప్ి యారు వెంకట్ప్తిగ్ారు. తనచ కావాలనచకుంట్ే ఆ ప్ సచట కసూా రగకిపిపంచగలమాట్ నిజమే కానీ పాతుర లు అని

తోసేా తప్ప ఆయన తనమాట్ ప్ గ్ొట్ుట కోరు. అద్ తగ్గనవిలువ లేనిద్చ మార ుట్ుట లోనికి తచకయడని వసచా వు అని ఆయన సిథరఅభపరా యం. కసూా రగ థరుడ ఫారం, ఫ్ రుా ఫారం చదచవుతునా రోజులలో ఆయనకి ప్రగచయమే. యోగుయరాలే! కాని ఒకు న్ెలరోజులఉద్ోయగ్ానికి ఎందచకింత ప్రయాస అని. క్షణం వేష్ానికి గడాడ లయ, మీస్ాలయ తీయించచకునాట్ుట !

“పొ దచూ న్ేా కయనిరాగ్ాలు తీసూా కురీులో కయచోప్ తచ అలా బ్జారువేప్ు వెళీ్ల రాకయడదచట్ండీ. మామడికాయలు కాదచ కానీ కాయగూరలు వీధ్చలోకి రావడమ ే లేదచ,” అంట్ూ వంట్టంట్టలోంచి వరలక్షిా కేకల యయడంతో వెంకట్ప్తిగ్ారు లేచి లోప్లిక ళలీ రు.

కండువా, కళీజేడూ, కాళీజోడూ - అవరోధ్వార తానాంతట్టనీ అంద్ ప్ుచచుకుని, “సిరగ”తో “ఏం త మాని శ్లవు?” అన్ాారు.

“త లాీ రేసరగకి ఊడిప్డాడ డు తోకచచకులా. ఏం ములిగ్గంద్ ట్ా?” అంద్ వరలక్షిా తీరగగ్ాి . “మంచిద్ానివ.ే కుంప్ట్టమీద గ్గన్ెా ప్డచస ికయరలకోసం కయచచనాట్ుట కేకలేసేవు. తీరా

న్ేనచ లేచొసేా కాకమా కబ్ురాీ ? ఆడలక్షణం ప్ నిచచుకున్ాావు కావు.”

“సరేల ండి. ననచా ద్ ప్పడానికే కాసచకయుచచన్ాారు మీరు.”

“అద్ కాద్ోయ్ విషయం చ బ్ుతున్ాా. ఆ ప్ స్ట మాసటరుగ్ారగఅమాాయికి ఏద్చన్ా ఉద్ో యగం ఇపపించమని అడగడానిక చచుడు. చాలా బ్ాధ్లు ప్డుతున్ాారుట్. పెదూపిలీకంత ధ్ ైరయం లేదచ. చినాపిలీ మట్ుకు ఆ ముయనిసపి్ల్ ఆఫీసచలో బిలుీ లు రాసి రోజుకి ర ండూ, మూడూ త సచా ంద్ ట్. ప్ుసాకానికి రూపాయి చొప్ుపన ఇస్ాా రు వాళలీ .”

147

“అవునట , పాప్ం. న్నేూ అద్చ విన్ాానచ. మరీ నడిసముదరంలో వద్ లేస ి ప్ యిేట్ట ,” అంద్ వరలక్షామా అద్చద్ో అయన కోరగ చచసనిట్ుట .

ఆమాట్ే ప్తిగ్ారు ప్రవచించి వీధ్ న ప్డాడ రు. బ్జారుాంచి వెనకిు మళలీ తుంట్ ే“వాళీన్ోమారు ప్లకరగంచి వదచూ న్ా?” అనిపించి అట్ువేప్ు వళెాీ రు.

ప్ంచలో కయచచని తముాళీ్లదూరగచచత అక్షరాలు ద్ ద్ ూసచా నా కసూా రగ మాష్ాట రగని చూడగ్ాన్ే లేచి నిలబ్డింద్ తొట్ుర పాట్ుతో.

“కయచోమాా, కయచ .ో ఊరగకే ఇలా బ్జారువపొే చచునచ కద్ా అని ఇట్ు వచచునచ.”

కసూా రగ లోప్లికి చూసూా , “అమాా! వెంకట్ప్తి మాష్ాట రొచచురు,” అంద్ . “కయచోండ ిబ్ాబ్ుగ్ారూ,” అంద్ తలుప్ుచాట్ునించి రుదధకంఠంతో కసూా రగతలీి. వంట్టంట్టలో తలీికి స్ాయం చచసచా నా తులస ివచిు, “నమస్ాురం, మాష్ాట రూ,” అంద్

చచతులు జోడించి. “నమస్ాురం,” అన్ాారు వెంకట్ప్తిగ్ారు. సాబ్ధత బ్లంగ్ా విసారగంచచకుంట్ోంద్ . తలుప్ు చాట్ునచనా నిరాభగుయరాలు అననయవేదన

ననచభవిసూా ందని ప్తిగ్ారగకి త లుసచ. ఆ సమయంలో ఎవరు ఏం మాట్ాడిన్ా వికృతంగ్ా ధ్ానిసూా ంద్చమో అనిపించి ఎవరూ మాట్ాడలేదచ. సెకనచీ నిముష్ాలుగ్ా చచట్ుట కుంట్ున్ాాయి. చినాపిలీలిదూరూ నలీనిమబ్ుులు ప్రతిఫలిసూా నా నళ్లనీదళసంసిథతతరళబిందచవులిా తలపింప్ జేసచా న్ాారు.

“ఈ న్ాట్టకీగతి ప్డుతుందని ఏన్ాడూ అనచకోలేదచ. ఏ జనాలో ఏ పాప్ం చచసచకున్ాామో ఇప్ుపడిలా అనచభవించమని నచదచట్ వరా సేడు. ఆయన మహరాజులా వెళీ్లప్ యిేరు నీప్ట్ం నీ న్ెతాిన క ట్ుట కోమని .. న్ేనూ, న్ోరూ వాయిా లేని ఈ ప్సవిాళలీ మగ్గలిప్ యిేం ...” వెలి రాసచకుప్ యిన కంఠంలోంచి వెలువడినవాకాయలు విని వెంకట్ప్తిగ్ారు చలించిప్ యిేరు.

148

“ఊరుకోండమాా. మీరే ఇలా అధ్ ైరయప్డతిచ పలీిలక వరు ధ్ ైరయం చ బ్ుతారు? ఇప్ుపడు మీరే తలీీ, దంఢీర వాళీకి. ఎంత దచఃఖమ ైన్ా తట్ుట కు నిలబ్డక తప్పదచ వాళీకోసమయిన్ా,” అన్ాారు కంపతిసారంతో, పిలీలవేప్ు చూసూా .

కసూా రగ సాంభంచాట్ున నిలబ్డి కళలీ తుడుచచకుంట్ోంద్ . కసూా రగతలీి క ంచ ం క ంచ ంగ్ా తచరుకుంట్ోంద్ దచరభరవదేన తాలయకు తొలితరంగం మలుప్ులో.

“అందచకే బ్ాబ్ుగ్ారూ, ఈ బ్ొ ంద్ లో ఈపరా ణం ఇంకా ఉంద్ . అందరం ప్ యిేవాళీమ.ే కాని వీళలీ ... కనాందచకు వీళీకోమారిం అంట్ూ చూప్డం మా బ్ాధ్యతచ కద్ా! ఆ మొకుు కాస్ాా తీరగప్ తచ న్ేనచ ఉన్ాా ప్ యిన్ా విచారం ఉండదచ.”

“అంతచ మరగ,” అన్ాారు ప్తిగ్ారు మరేఁవన్ేీ క. కసూా రగ ఏద్ో మాట్ాడబ్ర యి ఊరుకుంద్ . తులసీ, ప్తిగ్ారూ కయడా గమనించారద్ . “చ ప్ూప,” అంద్ తులస ికసూా రగతో. కసూా రగ మాట్ాడలేదచ. “ఏఁవిట్ట?” అంద్ తలీి. “అద్చనమాా, ట్ెైనైింగుసంగతి మాష్ాట రగతో చ ప్పమంట్ున్ాానచ,” అంద్ తులసి చొరవగ్ా. “ఏం ట్ెైనైింగమాా?” అని ప్రశిాంచారు ప్తిగ్ారు కసూా రగవేప్ు తిరగగ్గ. కసూా రగ తల ంచచకుని సతీద్చవిలా నిలబ్డడంతో తులస ే మళీ్ల కలగజేసచకోవలస ి

వచిుంద్ . డిసిట ారక్సట బ్ర రుడ వాళలీ ఏద్ో ట్ీచర్స ట్ెైనైింగ్ ఇస్ాా రుట్ండీ ర ండచళలీ . న్ెలకి 75 రూపాయలు

సెటటపెండు కయడా ఇస్ాా రట. ఉద్ో యగం కయడా వాళలీ ఇస్ాా రట. ద్ానికి వెళీమని ప్ట్ాట భ మామయయ అంట్ున్ాారు,” అంద్ తులసి.

కసూా రగ న్ోరు విపిపంద్ ఆఖరగకి, “న్ాకిషటం లేదండీ.”

తలీి నిట్ూట రగుంద్ . “ఇద్ ీ వరస. జాా నం వచిుందగ్గిరుాంచి వీళీ్లదూరూ ఇలా వేధ్ ంచచకు తింట్ున్ాారు. ఇద్ ఉద్ో యగం చ యయనంట్ుంద్ . పాప్ం ఆ ప్ట్ాట భ ఎంత అచిు ఉన్ాాడో

149

వారంరోజులనించి ఒకులా తిరుగుతున్ాాడు కాలికి బ్లప్ం కట్ుట కుని. చిలకిు చ పిపనట్ుట చ ప్ుా ంట్,ే ననచా కాదనాట్ుట న్ోరు బిగ్గంచచకయుచచంట్ుంద్ . గట్టటగ్ా ఏద్ నై్ా అంట్ ే‘ననిాందచకే చద్ వించచరా?’ అంట్ుంద్ . మీర నై్ా చ ప్పండ ి బ్ాబ్ుగ్ారూ. ఇలాట్ట ప్రగసిథతులు ఎవర ైన్ా కోరుకుంట్ారా? ఊహ స్ాా రా? మన ఖరా కాలి ఇలా అయింద్ కానీ ఏ తలీి మాతరం ఆడపిలీ సంపాదనతో - ఏపలీిసంపాదనతోన్ెైన్ా - జీవించాలని కోరుకుంట్ుంద్ా? ఏ తలీయిన్ా, తండరయిన్ా పలీిలు విజాా నవంతులు కావాలని చద్ విస్ాా ం. ఎవరగబ్తుకు వాళలీ బ్తకాలని ఆశ్ ప్డతాం. తలరాతలు వంకర ైతచ ఏం చ యయగలం?”

ఆవిడ కళలీ తుడుచచకుంట్ూ లోప్లికి వెళీ్లప్ యింద్ . కసూా రగ వదనం బ్ాధ్తోనూ దచఃఖంతోనూ ఎరరవారగనట్ుట గమనించారు ప్తిగ్ారు.

“కసూా రీ, నచవేామీ త లివితకుువద్ానివి కాదచ. వయసచకి చినాద్ానివెైన్ా ఇంట్టకి పెదూద్ానివయావు. తముాళీనీ, చ ల ీ లీా పదెూవాళీని చ యయవలసినబ్ాధ్యత నీమీదచంద్ . ఆలోచించచకో తలీీ. ఇట్ువంట్ట విషయాలు సాయంగ్ా ఆలోచించచకోవలసినవే కానీ ఒకళలీ చ ప్పవలసనివి కావు. ఇప్ుపడు అమా చ యయగలిగ్గన సిథతిలో లేదని వివాహానికి అంగీ్కరగంచకప్ తచ, తగ్గన ఆతాబ్లం లేదని ఉద్ోయగ్ానికీ అంగీ్కరగంచకప్ తచ మీ అమాగ్ారగ మనసచ ఎలా ఉంట్ుంద్ో ఊహ ంచచకో. మా అమాాయివంట్టద్ానివని చ ప్ుా న్ాానచ. అపారథం చచసచకోకు. ఒక నిరణయానికి రావాలి నచవుా. మీ అమ ైాన్ా ఎన్ాాళలీ ఈదగలరు ఈ లోతు త లీని ఈత? ఆవిడక ైన్ా తగ్గలింద్చమీ చినాద్ బ్ు కాదచ కద్ా.” ప్తిగ్ారు ర ండు నిముష్ాలు మౌనం వహ ంచచరు. “ఏఁవమాా?” అన్ాారు ఆ తరవాత.

“సరేనండీ,” అంద్ కసూా రగ. వెంకట్ప్తిగ్ారు లేసూా , “సరే, వస్ాా నమాా. మరోమాట్. ఆ ట్చీరు ట్ెైనైింగుకి వెళీడం

మంచిద్ కాద్చమో. వాళలీ ఆ తరవాత ఏ ప్ల ీ ట్ూరగలోన్ో వేసేా నచవొాకుద్ానివీ వెళీలేవు, కుట్ుంబ్ానిా తీసచక ళీలేవు. ఇకుడ కమషనర్ శేషశాయి మనకాువలసినవాడచ. వాడితో చ పిప న్ేనచ కాయితం తీసచక స్ాా నచ. ముయనిసపి్ల్ సూులోీ ఎట్ెండరుగ్ా ఇప్ుపడు చచరేవంట్ే, ఈలోప్ున మరొకట్ట చూద్ాం. న్ేనింక వస్ాా నచ,” అని ఆయన వీధ్ వపే్ు నడిచచరు.

150

కసూా రగ అంతసపే్ూ ఆప్ుకునా దచఃఖం మరగ ఆప్ుకోలేకప్ యింద్ . విసచరుగ్ా లోప్లిక ళీ్ల మంచంమీద వాలిప్ యింద్ . ప్రళయప్రభంజన వరషపాతహతనవవలీరగ చంద్ాన.

వెంకట్ప్తిగ్ారు శేషశాయి ఇంట్టపపే్ు నడిచారు. మలుప్ు తిరుగుత న్ే ప్ట్ాట భ ఎదచరుప్డాడ డు. ఎదచరు ప్డుత న్ ేవాయకులప్డనిట్ుట

తచట్త లీం చచసూా , “పరా ణం విసిగ్గప్ త ంద్ మాష్ాట రూ. న్ాపాలిట్ ఒక నక్షతరకుడు ద్ాప్ురగంచాడు,” అన్ాాడు.

ప్తిగ్ారు నవిా, “ఎవరా నికే్షప్రాయుడు?” అన్ాారు తచలిగ్ాి . ప్ట్ాట భ నిట్ూట రగు, “ఉన్ాాడుల ండి ఓ అగసాాభరా త. ఇప్ుపడచం చ యయమంట్ారు?”

అన్ాాడు. “పెంచచకోవయాయ! క ండమీద ద్ రగకితచ సింహాద్ ర అప్పనా. సముదచర పొ డుడ న ద్ రగకితచ

కుంతినందనచడూ,” అన్ాారు ప్తిగ్ారు. ప్ట్ాట భ కించిదప్రసనచాడ ై, “మీకు నవుాగ్ాన్ ే ఉంట్ుంద్ కానీ న్ాకు పరా ణాంతకంగ్ా

ఉంద్ . పెంప్ుడుక చిునవాడ ైతచ మీకంట్గట్టకప్ దచన్ా? ప్ సచట మాసటరుగ్ారు ప్ గ్ాన్ే ఆఇంట్ోీ మొగద్ కుు లేదచ కద్ా. కసూా రగని న్ేన్ొపిపసేా వాడు చచసచకుంట్ాడుట్.”

ప్తిగ్ారగకి అందచలో అసంగతమేమీ సచీరగంచలేదచ. అందచకే ఆయన, “అయితచ కానియ్. ఏం కసూా రగ కాదంట్ూంద్ా?” అన్ాారు.

ప్ట్ాట భ మట్ుకు అమంగళం ప్రతిహతమగుగ్ాక అనాట్ుట మొహం పెట్టట , “అద్చమట్ండ ీఅలా అంట్ారు. వాడ క అపరా చచయడు. వీధ్చలోీ బ్లాదూర్ తిరుగుతునా వెధ్వని న్ేన్ ేప్ట్ుట కుని ఓ ఉద్ోయగం అంట్ూ వయేించకప్ తచ, ఈపాట్టకి అడుకుుతింట్ుండచవాడు.” అన్ాాడు. జరగగ్గన ద్ానిాబ్ట్ీట , జరగనిద్ానిాబ్ట్ీట కయడా ఆ “నక్షతరకుడి” చరగతర చ బ్ుత .

ప్తిగ్ారు ముందూ వెనకా చూశారు, “ప్ట్ాట భీ, న్ేన్ొకమాట్ అడగన్ా?”

“అడగండి.”

“ఏంలేదచ. ఇంద్ాక బ్జారోీ ఎవరో కనబ్డి ననాడిగ్ేరు. కసూా రగని నచవుా చచసచకోవాలనచకుంట్ున్ాావని, నిజమేన్ా?”

151

“రామరామ. ఎవర ైన్ా అంట్ే అన్ాారు, మీర లా అనచకున్ాారు మాష్ాట రూ? పెళీ్ల చచసచకుని ఉంట్ ేఈపాట్టకి న్ాకు కసూా రంత కయతురుండచద్ కద్ా.”

ప్ట్ాట భ అనిామాట్లాీ గే్ ఈ మాట్ కయడా ప్ూరగాగ్ా నిజం కాదచ. కసూా రగకన్ాా అతనచ ప్ద్ హేనచ, ప్దహారేళలీ పెదూ , అంతచ. ప్తిగ్ారగకీవిషయం త లుసచ.

“సరే. న్ేనచ శేషశాయిదగిరగకి వెళలా న్ాానచ. కసూా రగని రేపొ పదచూ నా మాఇంట్టక ిప్ంపించచ. లేకప్ తచ, నచవొాచిున్ా సరే. అపాయింట్ మ ంట్ు ఆరడరు సదిధంగ్ా ఉండచలా చూస్ాా నచ,” అన్ేస ిప్తిగ్ారు ప్ట్ాట భని ద్ాట్ట శేషశాయి ఇంట్టవపే్ు నడక స్ాగ్గంచచరు. తరవాత ఇంట్టకి చచరేసరగకి ప్న్ెాండయింద్ .

“ఇవాళ రారేమో అనచకున్ాానచ. ఇప్పట్టక ైన్ా ఇలుీ జాా ప్కం వచిుంద్చ,” అంట్ూ వరలక్షామా చద్ వింప్ులు స్ాగ్గంచారు ఆయనిా గే్ట్ులో చూసూా న్.ే

“ఈ మంగళావాచకాలకేం గ్ానీ లోప్లికి ద్ారగయియ,” అన్ాారాయన కయరలసంచ్చ అంద్ సూా .

భోజనం చచసూా ప్తిగ్ారు వరలక్షామాతో జరగగ్గనసంగతి చ పాపరు. అంతా విని ఆవిడ, “అంతచమరగ. గ్ొడుడ గ్ోతిలో ప్డితచ నలుగురూ న్ాలుగురాళలీ రువాడం లోకసహజం. ఇంతక ీవాళీ రాతల లా ఉన్ాాయో,” అంద్ తనకు తాన్ే ఫలిాసఫ ీబ్ర ధ్ ంచచకుంట్ునాట్ుట .

వెంకట్ప్తిగ్ారు భోజనం ముగ్గంచచకుని, క ంచ ంసేప్ు పేప్రు చూస,ి మంచంమీద వాలేరు. మాగనచాగ్ా నిదర ప్డుతుండగ్ా, “మాస్ాట రున్ాారాండి?” అంట్ూ ఎవరో పిలవడంతో, ఆయన ఆ క్షణికసచఖానికి న్ోచచకోకుండాన్ ేలేవవలిసివచిుంద్ .

“ఎవరు న్ాయన్ా?” అంట్ూ ఆయన వరండాలోకి వచిు, గే్ట్ుదగిర నిలుునా కురార డిని ప్రగకించి చూడస్ాగే్రు. ఎంత చూసిన్ా ఆయనక కుడా ఇద్ వరక కుడా చూసని ఆనవాలు ద్ రకలేదచ.

“నమస్ాురం మేష్ాట రూ! మట్టమధ్ాయహాం వచచునచ. మీకు నిద్ార భంగమయితచ క్షంతవుయణిణ ,” అన్ాాడా కురార డు చొరవగ్ా లోప్లికి ప్రవేశిసూా .

152

మట్టమధ్ాయహాంవేళ ‘మాష్ాట రూ’ అంట్ూ వతెుకుుంట్ూ వచిునవాడిని పొ మానడం ధ్రాం కాదచ కనక, ప్తిగ్ారు స్కమయంగ్ా, “ఫరవాలేదచ. లోప్లికి రా,” అని ఆహాానించచరు.

“ననచా మీకు త లియకప్ వచచునండీ. కాని ప్ట్ాట భ ఎప్ుపడయిన్ా ఓ నక్షతరకునిగూరగు మీకు చ పిప ఉంట్,ే వాడచ వీడు,” అన్ాాడు అతనచ బ్ొ ట్నవేరలు తనగుండ మీద ఉంచి.

ప్తిగ్ారు అతనిని అవలోకించారు, “అలాగ్ా” అంట్ూ. అనకాప్లీి బ్ాణాకరరలా, కరగబ్ర సి స్ాగ్ొి ట్టటన కమ ాచచులా ఉన్ాాడు. నలీనివాళీమధ్య త లీగ్ాన్ే కనిపించచ రంగూ, చచరుగ్ాి తగ్గలే చూప్ూ, అమాయకంగ్ా కనిపించచ నవూా చూప్రులనిట్ేట ఆకరగషస్ాా యి నిససంద్చహంగ్ా.

“అయితచ నీకు ప్ట్ాట భ ఏమవుతాడు?” అనడిగ్ారు యద్ాలాప్ంగ్ా. “ఎవర ైన్ా ఏమవుతారండీ? పాతచా మనూా, తగలేసేా బ్ూడిద్ానచ,” అన్ాాడా కురార డు

తొణకుుండా. “ప్దచన్!ే”

“అద్చనండీ. ప్ట్ాట భ ఇంకా గరహ ంచలేదచ.”

“ఇంతకీ నీపేరు చ పేపవు కావు.”

“రమాకాంత్ అంట్ారండ.ి”

“ఆఁహాఁ.”

“ఏంలేదచ. అయితచ రమాకాంతుడివా?” అన్ాారాయన పేరు చమతురగసూా . “‘రమాకాంతుడిని కానచ గ్ానండీ కసూా రగవిషయం మాట్ాీ డడానికి వచచునచ,” అన్ాాడు

అతనచ సీరగయస్ గ్ా మొహం పెట్టట . ప్తిగ్ారగకి పొ దచూ నా ప్ట్ాట భ చ పిపనవిషయం జాా ప్కం వచిుంద్ . ఆయన

ర ండునిముష్ాలు మాట్ాడలేదచ. తరవాత న్మెాద్ గ్ా అన్ాారు, “చూడు, రమాకాంత్, నీ అంతట్ నచవొాచిు కదచప్ుతున్ాావు కనక అడుగుతున్ాానచ.”

“ద్ానికేం, అడగండి.”

153

“నచవాసలు కసూా రగని చచసచకోవాలనచకోడానికి కారణం ఏమట్ట?”

“చంపేశారు మాష్ాట రూ! ఫండమ ంట్లుసలోకి వెళీ్లప్ యారు. ఏ శిఖిపింఛమౌళల, సీతామన్ోభరాముడో ద్ గ్గ వచిు, థీససి్ రాయవలసని విషయం అద్ . అలుపణిణ , న్నే్ేం చ ప్పగలనండీ?”

“అద్ కాద్ోయ్,”

“ఓ విధ్మయిన మమకారం అనచకోండి. ఈఊళలీ ప్ుట్టట పెరగగ్గనవాణిణ . కసూా రగని న్ాకు ప్న్ెాండచళలీ గ్ా త లుసచ. మీరు మరోలా అనచకోకండి. త లుసచ అంట్ ేత లుసచ. అంతచ.” అని ఓ క్షణం తట్ప్ట్ాయించి, మళీ్ల అన్ాాడు, “మీరు ఈ కేసచకి ప్నిక సచా ందనచకుంట్ే మరొక విషయం కయడా చ బ్ుతానచ. న్ాకు ప్ట్ాట భని కయడా త లుసచ,” అన్ాాడు చివరగవాకయం ర డ్ ఇంకుతో అండర లీనచ చచసనిట్ుట ఒతాి ప్లుకుత .

ర ండు నిముష్ాలు ఈదచరుగ్ాలి కసకస శ్బ్ూం చచసి వెళీ్లప్ యింద్ . “సరే, రేప్ు వెళీ్ల మాట్ాడతానచ,” అన్ాారు ప్తిగ్ారు. “వస్ాా నండీ, ప్ట్ాట భకి మీమాట్మీద గ్ౌరవం అని న్ాకు త లుసచ. అందచకే న్ేనికుడికి

వచచునచ. మీకు విషయం త లియజేశానచ. ఇహ మీదయా, ద్ ైవచేాఛనచ!” అని రమాకాంత్ నమసురగంచచడు.

“మంచిద్ , వెళీ్లరా,” అని లేసూా ఇంకా అకుడచ నిలుచచనా రమాకాంత్ ని చితరంగ్ా చూశారు.

ఆ చూప్ు అరథం అయినట్ుట , రమాకాంత్, “నమసురగసేా ద్ీవిస్ాా రనచకున్ాానచ,” అని నవేాస ివెళీ్లప్ యాడు.

ప్తిగ్ారు కయడా నవుాకుంట్ూ లోప్లికి నడిచారు, “రాధ్చశాయం, రాధ్చశాయం,” అనచకుంట్ూ.

“మళీ్ల ఇతగ్ాడ వరు కసూా రంట్ున్ాాడు?” అని ప్రశిాంచింద్ వరలక్షామా. “మరోపాతర అనచకో ఈ న్ాట్కంలో. కసూా రగ అన్ే చినాద్ానిా రక్షించడానికి ప్ట్ాట భకి

ప్ ట్ీగ్ా వచిున ఉప్కథాన్ాయకుడు.”

154

“వాళీ పాట్ేీ వో వాళలీ ప్డతారు. మీరూరుకుంట్ే సరగ,” అంద్ావిడ. “నచవుా ననచా రక్షించడానికి ప్రయతిాసచా న్ాావా?”

“అవునచ, రక్షణక ైన్ా, శిక్షణక ైన్ా మీరే తగుదచరు కానీ న్ేన్ెంతట్టద్ానిా,”

ప్తిగ్ారు అలవాట్ుననచసరగంచి, నవుాకుంట్ూ ప్కుగద్ లో ప్కుమీద వాలిప్ వడంతో అకుడికా అధ్ాయయం ముగ్గసింద్ . ఏ రోజ లా ఉంట్ుంద్ో చ ప్పలేం. ఒకురోజులో ఎంత కథ నడిచింద్ అనచకుంట్ూ విసచా ప్ యారాయన.

స్ాయంతరం న్ాలుగయింద్ ప్తిగ్ారు నిదర లేచచసరగకి. లేచి స్ాానం చచసి, కాఫీ తాగ్గ బ్యలేూ రుతుంట్ే, వరలక్షమా, “మళీ్ల బ్యలేూ రారు? మళీ్ల అరథరాతిరద్ాకా దరశనం లేనట్ేటన్ా?” అంద్ రూక్షణంగ్ా.

“ఏం? అరథరాతిర వసేా తలుప్ు తీయవా?” అని, ఆవిడమొహం క ంప్ుచాయ తిరగడం చూసి, “లేదచ బీచికి వళెలా న్ాా. చ్చకట్ట ప్డకముంద్చ వచచుస్ాా ,” అని చ పపి వెళీ్లప్ యారు.

ఆయన మళీ్ల వచచుసరగకి చ్చకట్ట ప్డింద్ . ద్ీపాలు పెట్ేటరు. గే్ట్ు తీసచకుని లోప్లిక సచా ండగ్ా, వరలక్షామాతోపాట్ు నడవలో మరొక అమాాయి కయడా కనిపించింద్ . ఈ వేళప్ుపడు ఇంట్టకి వచచు ఆడపిలీల వర ై ఉంట్ారా అనచకుంట్ూ లోప్లికి ప్రవేశించారు.

“అదచగ్ో, ఆయన్ా వచచురు,” అని వరలక్షామా ఆయనరాక ప్రకట్టంచడంతో వెనకిు తిరగగ్గ చూసింద్ తులసి.

తనని చూస ి లేవబ్ర తునా తులసిని వారగసూా న్ే, “ఎంతసేప్యింద్ వచిు. ఇలా వచచువేం?” అని ప్లకరగంచచరు.

“మీరూ అట్ు వెళీగ్ాన్ే ఈ పిలీ ఇలా వచిుంద్ . మాష్ాట రొచచువరకయ కయచచంట్ానచల ండ ిఅంట్ూ కయచచంద్ ,” అంద్ వరలక్షామా తులస ితరఫున వివరణగ్ా.

“అయోయ, చాలాసేప్ు కయచోపటె్ేటశాన్ే,” అని సంతాప్ం వెలిబ్ుచాురు ప్తిగ్ారు. “ఫరవాలేదచల ండ ి మాష్ాట రూ, ఇంట్టదగిర న్ాకోసం ఎదచరు చూసేవాళలీ వరూ

లేరుల ండి,”

155

చివరగవాకయం వృదధదంప్తులనిదూరగనీ నిశేుషుట లని చచసింద్ . “అద్చమట్మాా అలా అంట్ున్ాావు?” అన్ాారు ఇదూరూ ఒకుమార ేకయడబ్లుకుునాట్ుట .

“అవునచ మాష్ాట రూ! పొ దచూ నా మీరు వచిు వెళీ్లంతరవాత ఇంట్టదగిర చాలా గ్ొడవ ేజరగగ్గంద్ . మీతరవాత ప్ట్ాట భ మామయయ వచిు కసూా రగని న్ాన్ా చ్చవాట్ూీ వేశారు. అమా కయడా అకుయయన్ ేఅంద్ . మీకు త లియదచ కానీ మాఇంట్టకి రమాకాంత్ అని ఒక అబ్ాుయి వసూా ంట్ాడు. అతనిా రానియయవదూని మామయయ వాదన. అకుయయకి నిజానికివేమీ త లీదచ.

ఇవాళ పొ దచూ నా మీరు చ పిపనమాట్లు మనసచలో న్ాట్ుకున్ాాయి. మావయయ గట్టటగ్ా కేకల యయడంతో ఒళలీ త లీనిక్షణంలో, క్షమంచండి మాష్ాట రూ, కనీసం న్ేనలా అనచకుంట్ున్ాా - పిచిుగ్ా మావయయని పెళీ్ల చచసచకోడానికి నిరణయించచకునాట్ుట అకుయయ ప్రకట్టంచచసింద్ . న్ాకంట్ె పదెూద్ కనక న్నే్ేం చ ప్పలేకప్ యానచ. అమా అద్చద్ో ఘనకారయం చచసనిట్ుట పొ ంగ్గప్ త ంద్ . అదయికే, న్ామీదకి తిరగగే్రు. అద్ కుడో ల ైబ్రరీలో స్ారటరుగ్ా చచరమని. న్ేనచ చచరనన్ాానచ. న్ానాగ్ారు ననచా యమ్.బి. చద్ విస్ాా నన్ేవారు. చదవాలని న్ాకయ ఉంద్ . ఎలాగ్ో అయిద్చళలీ కషటప్డితచ, న్ాతముాళీని పెదూచదచవులు చద్ వించవచచు. అంతచ కానీ, న్నేచ 60 రూపాయల ఉద్ోయగంలో చచరగ, న్ాతముాళీని 40 రూపాయల ఉద్ోయగంలో చచరగపంచి, అందరం ఓ ఒడుడ న ప్డాడ ం అని చచతులు కడుకోుడం న్ాకు చచతకాదచ. న్ాకద్ ఇషటం లేదచ అన్ాానచ. ద్ాంతో, అమాా, మావయాయ ననచా న్ోట్టక చిునట్ుట త లన్ాడచరు. న్ానాగ్ారు ద్ాచిపెట్టటన ఆసచా లేం లేవన్ాారు. న్నేచ స్ాారథం చూసచకుంట్ున్ాానచ అన్ాారు. కానియయండి, మాష్ాట రూ, ఇలాట్ట మాట్లక ిభయప్డ ిన్ేనచ న్ానిశ్ుయానిా మారుుకోలేనచ. మీరు చ ప్పండి, మాష్ాట రూ, న్ాద్ా తప్ుప? గవరామ ంట్ు బ్ర ల డు స్ాులర్ షిప్ుపలు ఇస్్ా ంద్ . కనీసం లోన్స వచిున్ా ఎలాగ్ో అయిద్చళలీ గడపొ చచు. మీరు చ ప్పండి, న్నేచ చ పిపంద్ కర కుట కాదూ?”

వెంకట్ప్తిగ్ారు ఈ ఆడపిలీ మన్ోధ్ ైరాయనికి అబ్ుురప్డుత , “కర కేటనమాా!” అన్ాారు మ లీిగ్ా.

“అందచకే వచచుశానచ, మాష్ాట రూ, న్ాకు త లుసచ. న్ానిరణయానిా హరగషంచచవార వర ైన్ా ఉంట్ ే మీరేనని. అమాతో చ పేపనచ. ఇంతట్ట విశాలవిశ్ాంలో న్ాకోరగక న్ెరవేరుుకున్ ే ద్ారగ

156

ద్ రకుప్ దచ. ఎలాగ్ నై్ా యం.బి.బి.యస్ చదచవుతానచ. అద్ ప్ూరాయిేక ే ఇంట్టక ి వస్ాా నచ. అప్ుపడ ైన్ా రానివారా?”

ప్తిగ్ారు నవాడానికి ప్రయతిాసూా , “ఆవశే్ప్డుకు, తులసీ. అనీా సవయంగ్ా జరుగుతాయి. నీకు తప్పకుండా స్ాులర్ షిప్ుప వసచా ంద్ . ప్ద. ఇంట్టద్ాకా ద్ గబ్ ట్టట వస్ాా నచ,” అన్ాారు చ ప్ుపలు తొడుకుుంట్ూ.

“మాష్ాట రూ!”

“మరేఁ ఫరవాలేదచ. న్ేనచన్ాానచ కద్ా, ప్ద.”

000

ఆ రాతిర భోజనం ముగ్గసూా , వెంకట్ప్తిగ్ారు భారయతో, “రేప్ు పొ దచూ నా జాా ప్కం చ యియ. ఆ స్ాులర్ షప్ సంగతి కనచకుుంట్ానచ,” అన్ాారు.

“పెదూపిలీకయింద్ , ఇహ ఈ పలీికా?” అంద్ వరలక్షామా ఎతాిపొ డుప్ుగ్ా. “నీదృషిటలో కసూా రగ బ్ుద్ ధమంతురాలు. న్ాదృషిటలో తులస ిధ్ీమంతురాలు.”

“అంట్ ేకసూా రగ తులసిలా తిరగబ్డలేదని?”

“గుణద్ోష్ాల ంచడానికి మనమ వరం వరలక్షీా? న్నేచ అనాదలాీ తులసి సాయంనిరీణత అన్ాానచ. అద్చ నీకు ద్ోషమయింద్ . న్ాకు సచగుణం అయింద్ . కసూా రగలో ద్చనిా నచవుా సచగుణం అనచకుంట్ున్ాావో ద్ాన్ేా న్ేనచ వయకాితాంలో లోప్ం అనచకుంట్ున్ాానచ, అంతచ.

000

(స్ాహ తి. 1964-65 పరా ంతాలోీ ప్రచచరగతం)

157

20. ఆడమనసచ

గరల్ సూుల్ ట్ీచరు రవణమా సిగాల్ ప్ సచట దగిర ఆగ్గప్ యిన ర ైలోీ థరుడ కాీ సచ కంపార్ట మ ంట్ులో లోకానికీ తనకీ మధ్యనచనా సూక్షాాతిసూక్షామయిన సంబ్ంధ్ంగూరగు ఆలోచిసూా కయచచంద్ . కంపార్ట మ ంట్ులో పాలవాళలీ , పలీిలయ, పలీిలు గల తలుీ లయ - అనిారకాలవాళలీ తలో రకంగ్ా విచారగసచా న్ాారు. ఈ బ్ండ ీ ఎప్ుపడూ ఇంతచ. ఉనా సేటషనచీ చాలనట్ుట న్ాలుగే్సి మ ళీైకో హాలుట పటె్ేటరు. అద్ీ చాలనట్ుట ఈ సిగాలుప్ సచట దగిర ఓమారు మొకుు తీరుుకోంద్చ ముందచకు కదలద్ ీబ్ండ.ీ

బ్ట్ానీలు క నమని పలీిలేడుసచా న్ాారు. పిలీలఏడుప్ు చూసి, బ్ఠానీలవాళలీ ర ట్టట ంచి అరుసచా న్ాారు. సీట్ుకోసం పేచ్చలేీ ని మగ్ాళలీ ర లైు ద్ గ్గ ప్చారుీ చచసచా న్ాారు కులాస్ాగ్ా. ట్టక ట్ లేనివాళలీ , స్ామానచలేనివాళలీ ర ైలుద్ గ్గ నడచిి వెళీ్లప్ తున్ాారు.

రవణమా మట్ుకు ఇవేమీ ఆలోచించడంలేదచ. కిట్టకీలోంచి దూరంగ్ా ఏరాడక ండ, క ండమీద ల ైట్ుహరసూ, క ంచ ం ఇట్ువెైప్ుగ్ా సచనాప్ుబ్ట్టటలాీ గుండరంగ్ా కాల ట క్సస ఆయిల్ రగఫెైనరీ కనిపిసచా న్ాాయి. మీద ఆకాశ్ం మబ్ుులు ప్ట్టటవుంద్ .

కంపారుట మ ంట్ులోకి చూసింద్ రవణమా. ఎదచరుసీట్ుమీద గుకుప్ట్టట ఏడుసచా నా పిలీని ఊరుకోబ్ ట్టడం ఎలాగ్ో త లీక ఏడుప్ు మొహం పెట్టటన అమాాయి కనిపించింద్ . రవణమా ఆరూరంగ్ా చూసూా వుండిప్ యింద్ . ఆ అమాాయికి మహా వుంట్ే ప్ద్ హేనచ వుంట్ాయి. ఆ పాప్క ి ఏడాద్ ద్ాట్టనట్ుట గ్ాన్ ే కనిపసి్్ా ంద్ . రవణమాదృషిట ఆకాశ్ంమీద్ క ిమళీ్లంద్ . ఇలాట్ట సంఘట్నన్మేో బ్సవరాజుగ్ారు మన్ోహరంగ్ా వరగణంచారు, “ఆకాశ్మధ్ాయన అట్న్ొకు చిరుమబ్ుు ... “

రవణమా ఉలికిప్డింద్ . “పాట్ పాడన్ా అండీ?” అని అడిగ్గ మరీ పాడచవాడు మురళ్ల. ఇద్చ పాట్. ఎకుడ వున్ాాడో !

158

రవణమాదృషిట ర ైలు ప్కున్ే ప్చారుీ చచసచా నా కయలిజనంమీద ప్డింద్ . మురళ్లవాళీలో ఉన్ాా ఆశ్ురయం లేదచ. ఏ జేబ్ుద్ ంగగ్ాన్ో ప్రసిద్ ధ క కిున్ా, ఏగుంప్ులోన్ో తనచాలు తింట్ూ ఉన్ాా విచారప్డవలసింద్చ కానీ ఆశ్ురయప్డనకురీేదచ.

000 రవణమా కళీలో మ ద్ లాడు ఆన్ాట్ట మురళ్ల - ప్న్ెా ండచళీవాడు, ప్చుగ్ా

రాజప్ుతుర డిలా వుండచవాడు. ప్ద్చళీవుతోంద్ కాబ్ర లు ఇద్చ ట్ెైనైచలో ఇలాగే్ తనచ ప్రయాణం చచస్్ా ంద్ . ఆరోజు ఇలా జనం లేరు. మురళ్ల, మరో ఇదూరు మగవాళలీ , ఓ ముసలాయన్ా వున్ాారు. ఆవేళ తనచ అనకాప్లీినించి వస్్ా ంద్ . ఎందచకన్ో విప్రీతంగ్ా తలన్ొపిప వచిుంద్ . చినా చలికయడా వునాట్ుట తనకి అనచమానం. ఆవేళా ఇలాగ్ ే ర ైలు సిగాలుప్ సచట దగిర ఆగ్గప్ యింద్ . అధ్ కమాసంలో దచరగభక్షంలా. కణతమీద మోచ యియ తగ్గలినట్టయి, “అబ్ాు” అంద్ వేళీతో కణతలు న్ొకుుకుంట్ూ.

“అయోయ, పొ రపాట్ున తగ్గలిందండీ. గట్టటగ్ా తగ్గలింద్ాండీ?” అనామాట్లు విని రవణమా అట్ు చూసింద్ . అప్పట్టద్ాకా తనప్కున ఎవరున్ాారో చూడన్ేలేదచ.

దబ్ుప్ండుఛాయలో, గుండరట్టమొహం, సనాగ్ా పెనిసలుతో గీ్సనిట్ుట నా కనచబ్ొ మాలయ, సిథరంలేని నలీని కనచపాప్లయ - ఆడపిలీ మొహం - అనచకుంద్ రవణమా, తనలో తనచ చినాగ్ా నవుాకుంట్ూ.

“అద్ కాదండీ. మీదని సంచి ప్డప్ి యిటే్ుట గ్ా వుంట్ ే వనెకిు తొయయడానికి చ యియ ఎతాితచ మీకు తగ్గలిందండి. గట్టటగ్ా తగ్గలింద్ాండీ?”

రవణమా నవుాకుంద్ . “లేదచలే” అంద్ ద్ీన్ాతిద్ీనంగ్ా వునా అతనిమొహం చూసూా . అంద్చకానీ నచదచట్టమీదనించి చ యియ తియయన్లేేదచ. ద్ానికి సమాధ్ానం చ పాపలనిపించింద్ అబ్ాుయికి. “తలన్ొపిపగ్ా వుంద్ . వధె్వర ైలు ఎప్పట్టకి కదచలుా ంద్ో .”

“న్ాదగిర అమృతాంజనం వుంద్ , రాయమంట్ారా?”

“వదచూ . అద్చ ప్ తుంద్ .” అంద్ రవణమా కించితుా చకతిురాల ై.

159

“లేదండీ. నిజంగ్ాన్ే అమృతాంజనం రాసచకుంట్ే ఇట్ేట ప్ తుంద్ . మాఅనాయయ కయడా ఇలాగ్ే అంట్ాడు. వెంట్న్ే న్నేచ అమృతాంజనం రాస్ాా నచ. అయిదచనిముష్ాలోీ తగ్గిప్ తుంద్ . కావలిసేా చూడండి.”

రవణమాకి అమృతాంజనంకంపెనీ ఏజంట్ుకంట్ ేసినిసయరుగ్ా పరా ప్గండా ఇసచా నా ఆ కురార ణిణ చూసేా ఏమన్ాలో త లీలేదచ. అప్ుపడచ అడిగ్గంద్ , “చదచవుకుంట్ున్ాావా?” అని.

ఫ్ రుా ఫారం చదచవుతున్ాాట్ట . వాళీమా, న్ానాగ్ారు, తముాళలీ , చ ల ీ ళలీ అంతా అనకాప్లీిలో వున్ాారుట్.

“విశాఖప్ట్ాంలో మీర కుడ వుంట్ారండీ?” అని అడిగే్డు. రవణమా చ పిపంద్ , “మునిసిప్ల్ గరలుస హైెసూులికి దగిరగ్ాన్ే చినాసందచలో

ఎతారుగులమడే. అందచలో ఒకగద్ అద్ ూ కి తీసచకుని ఉంట్ునాదట్.

ర ైలు ద్ గే్క ఆ అబ్ాుయి రవణమాసంచ్చ తన్ ేప్ట్ుట కుని రగక్షా ఎకిుంచి ప్ంపించచడు. “ఎంత మపిపతం” అనచకుంద్ రవణమా. అయిన్ా మరాాడు స్ాయంతరంవేళ తలుప్ు తీసేసరగకి ఎదచరుగ్ా నిలబ్డవిునా

మురళ్లని చూస ిఆశ్ురయప్డకప్ లేదచ. “రా,” అంద్ రవణమా లోప్లికి నడుసూా . మురళ్ల చనచవుగ్ా లోప్లికి నడుసూా , “మీయిలుీ బ్ాగుందండీ. మాయిలుీ ఇంతకనా

పెదూద్చ అయిన్ా న్ాన్ాకంగ్ాళ్లగ్ా వుంట్ుందండీ. ఎకుడప్డితచ అకుడ బ్ట్టలయ, బ్బీ డూీ అవీ ..”

రవణమాకి నవొాచిుంద్ . “మాయింట్ోీ ఎలా వస్ాా యి బ్బీ డుీ ,” అంద్ . మురళ్ల నవాలేదచ. “అద్ కాదండీ. మాచ ల ీ లుంద్ా. అదన్ాా ఇలా నీట్ుగ్ా వుండదచ.

ఇంట్టనిండా బ్ట్టలయ, కాయితాలయ, మనూా వుంట్ాయి. .. ఏం చచసచా న్ాారు? వంట్ అయిప్ యింద్ా? ఏంకయర? మరగ మీకు క బ్ురగప్చుడ ిచ యయడం వచాు?”

రవణమా అనిా ప్రశ్ాలకీ ఓపిగ్ాి జవాబ్ులు చ పిపంద్ . “నచవుా ఎలా చచస్ాా వు?” అని అడిగ్గంద్ .

160

మురళ్ల క బ్ురగప్చుడి తనచ క తాగ్ా కనిపెట్టట తయారుచచసినంత ఘనంగ్ా చ ప్ూా ంట్ ేవింట్ూ కయర తరుకుుంద్ . ప్ద్ నిముష్ాలు కయచచని, మురళ్ల “వస్ాా నండి” అంట్ూ లేచాడు.

“కయరోు. వెళీ్ల ఏంచచస్ాా వు?” అంద్ . “మాఅనాయయ తంతాడండీ. న్ ేచ ప్పలేదచ ఇకుడికి వస్ాా నని.”

రవణమా త లీబ్ర యింద్ . “ఇకుడికా? ఏంవని చ ప్పడం?” “ఏంవనీ చ ప్పనండీ. అద్ కాదండీ. నిజంగ్ా తనాడండీ. మరగ న్ేనిలా ఎకుువగ్ా

వాగుతానచ కదండీ. చ పపేవీ చ ప్పకయడనివీ అనీా వాగే్స్ాా ననీ ఎకుడికీ వెళలీ దూంట్ాండీ.”

రవణమా ఈమారు నవాకుండా వుండలేకప్ యింద్ . “వాగుతున్ాానని త లిసినప్ుపడు న్ోరు క ంచ ం కట్ుట కోలేవూ?”

“వీలేీ దండీ. మరగుప్ తానచ. అయిన్ా మీరు కనక ఇలా మాట్ాడచశానచ కానీ అందరగదగ్గిరా ఇలా మాట్ాడతాన్ేంట్ండీ?”

మంచివాడచ అనచకుంద్ రవణమా మురళ్ల వెళీ్లప్ యిేక. ఆతరవాత మురళ్ల ద్ాద్ాప్ు రోజూ వచచువాడు. పొ దచూ న్ోా మధ్ాయనామో స్ాయంతరమో

ఏద్ో ఒకవేళ వచచువాడు. ఒక కప్ుపడు సూులునించి మధ్ాయనాం లీజరువేళప్ుపడు ఏ ఫెరండుసెైకిలో తీసచకువచిు చూస ి వెళీ్లప్ యివేాడు. “తినడానికేమ ైన్ా వుంద్ాండీ?” అంట్ూ అనిా గూళలీ డబ్ాులయ వెతికేసి ఏద్ నై్ా వుంట్ ేతిన్ేస ివెళీ్లప్ యిేవాడు.

ఒకమారు “మూడు నయాపెసైలుంట్ ేఇవాండి,” అన్ాాడు. “ఎందచకయ?” అంద్ రవణమా. “అద్ కాదండీ. న్ాదగిర ఇరవెైర ండు నయాపెసైలున్ాాయి. మరోమూడు కలిపితచ

పావలా అయిప్ తుంద్ కదండీ,” అన్ాాడు. “మరో ముపాపవలా కలిపితచ రూపాయి అవుతుంద్చమో,” అంద్ రవణమా. “అవుతుందనచకోండి. మరగ మీరు మూడు పెైసలయితచ ఇస్ాా రు కానీ ముపాపవలా

ఇస్ాా రా?”

161

“ఇవానచ,” అంద్ రవణమా ప్రుసలోంచి విచచుపావలా తీస ి ఇసూా . మురళ్ల అద్ తీసచకుని తనదగ్గిరునా ఇరవెైర ండు పెసైలయ ఆవిడకిచచుస ివెళీ్లప్ యిేడు.

రవణమా ఆతరవాతినించ్చ ఏద్ చచసచకున్ాా ముళ్లకి ద్ాచి వుంచడం అలవాట్యింద్ . ఒకమారు అలాగే్ ప్నసముకులు ద్ాచి వుంచింద్ కానీ మూడు రోజులయిన్ా మురళ్ల రాలేదచ. రవణమాకి ఆ ముకులు తినబ్ుద్ ధ ప్ుట్టలేదచ. పారేయబ్ుద్ ూ ప్ుట్టలేదచ. న్ాలుగ్ోన్ాడు మురళ్ల వచచువేళకి అవి బ్ూజు ప్ట్టట ప్ యియేి.

ఇన్ాాళలీ రాలేద్చం అంట్ే “మా అమా వచిుందండీ,” అన్ాాడు జేబ్ులోంచి ఓ జామప్ండు తీస ిఇసూా .

“ఇద్ ందచకయ?” అంద్ రవణమా. “తినడానికండీ. మీర ప్ుపడూ జాంప్ండు తినలేద్ాండీ? చాలా బ్ాగుంట్ుందండీ.

కావలిసేా తినిచూడండి,” అన్ాాడు మురళ్ల “కతాి, కతాి” అంట్ూ చాకుకోసం అట్ూ ఇట్ూ చూసూా .

“మీ అమాగ్ారు ఉన్ాారా?” అంద్ రవణమా జాంప్ండు ముకులు కోసూా . “ఉండకప్ తచ ఎలా వసచా ందండీ?”

“అద్ కాద్ోయ్. ఇప్ుపడు ఇకుడ వున్ాారా, అనకాప్లీి వెళీ్లప్ యారా అనడిగ్గతచ అలాట్ట అరథం తీస్ాా వేం?” అంద్ రవణమా కోప్ంగ్ా.

“అద్చంట్ండి న్ేన్ేం క తాగ్ా తీసేన్ేంట్ండీ ఆ అరథం. ప్ నీ మీరు అలాగ్ ేఅడకయుడద్ా?” అన్ాాడు, శీేషభాష ఎరగని ప్సివాడిలా.

రవణమా మాట్ాీ డలేదచ. “ఏమండ!ీ ఓ పాట్ పాడన్ా?” అడిగే్డు మురళ్ల. “వదచూ లే,” అంద్ రవణమా దరహాసంతో. “కాదండీ. నిజంగ్ాన్ ేన్నేచ పాడగలనండ.ీ”

“గూర ప్ులోన్ా?”

“కాదండీ. ఒకుడిన్ ేపాడతానచ. ఎంతోమంద్ మ చచుకుంట్ారు కయడా.”

162

“అంతట్ట స్్ ాతురష కయడద్ోయ్,” రవణమా అంద్ మందలిసచా నాట్ుట . “సరేల ండి. మీకు త లీదచ. న్ేఁ చ పేా వినరు. తరవాత ఎప్ుపడచన్ా అందరూ న్ాపేరు

చ ప్ుపకుంట్ుంట్ే అప్ుపడు మీరే నచవుా పాడతావని న్ాక ందచకు చ ప్పలేదూ అని అడుగుతారు. అప్ుపడు చ పాా ల ండి,” అన్ేస ివెళీ్లప్ యిేడు.

మరాాడు మురళ్ల ఒక ఉతారం తీసచక చిు రవణమా చచతికిచాుడు “వెళీన్ాండీ?” అని అడుగుత .

అద్ “మీరు సినిమాస్ాట రు కాదలుుకున్ాారా?” అంట్ూ ఇంగీీ్షులో లేక హ ంద్లీో ఉతారాలు రాయమన్ే ఒక బ్ర గస్ సినీ కంపెనీద్ .

“మీ అనాయయ ఏమన్ాారు?” అంద్ రవణమా. మురళ్ల వాళీనాయయకి చ ప్పలేదన్ాాడు. రవణమా ఉతారం మళీ్ల మురళ్లకి ఇవాలేదచ. ముకులుచచసి కుంప్ట్టలో ప్డచసూా ,

“ఇంక ప్ుపడూ ఇలాట్ట వషే్ాలు వెయయకు. ఈ కంపెనీలనీా నిజంగ్ా నినచా న్ాగ్ేశ్ారరావుగ్ాన్ో, రాక్స హడసనచగ్ాన్ో చచససే్ాా యనచకుంట్ున్ాావు. అలా అయితచ ఈపాట్టక ి ప్రతివాడూ సినిమాస్ాట రే అయిప్ నచ. అయిన్ా మీఅనాయయ నినచా డబ్ుుపటె్టట చద్ విసూా ంట్ే నికే్షప్ంలా చదచవుకోక నీకిద్చంబ్ుద్ ధ?” అంద్ .

మురళ్ల బికుచచిుప్ యి. “అద్ కాదండీ. న్నేచ పాడతానచ,” అన్ాాడు. రవణమా మురళ్లని పాడమని “కాని క ంచ ం మ లీిగ్ా పాడు. మడేమీద చదచవుకున్ ే

సూట డ ంట్ుీ న్ాారు. ప్కుభాగంలో ప్సపిిలీలున్ాారు,” అంద్ . మురళ్ల గళం విపిప పాట్ మొదలుపెట్ేటక రవణమా విచారగంచింద్ అలా అనాందచకు.

మురళ్ల నిజంగ్ా పాట్గ్ాడచ! ఆతరవాత కయడా మురళ్ల మామూలుగ్ాన్ే వసూా వుండచవాడు రవణమాఇంట్టకి.

ఎన్ోామారుీ రవణమాకి మురళ్లమీద కోప్ం వచిుంద్ . ఎన్ోామారుీ విసచకుుంద్ . కసచరుకుంద్ . మనిషికి అంత గ్గరట్ వుండకయడదచ అనచకుంద్ . మురళ్ల మట్ుకు మనసచలో

163

ఏమనచకున్ాాడో రవణమాకి త లీలేదచ. కానీ పెైకి మట్ుకు న్ాలుక తిరగగ్గనట్ుట వాగే్వాడు. అలిగ్గ వెళీ్లప్ యిేవాడు. “న్ాకు గతిలేక మీయింట్టకి వచచునచ,” అన్ాాడు ఒకరోజు.

రవణమా మనసచలోన్ ేబ్ాధ్ ప్డింద్ . ఆతరవాత అతనిా ఏమీ అన్దే్ కాదచ. మురళ్ల మట్ుకు ఆవిడని వూరుకోనిచచువాడు కాదచ. కవిాంచి ర ండుమాట్లు అని

న్ాలుగుమాట్లు ప్డి కానీ ఊరుకున్ేవాడు కాదచ. ర ండచళలీ గడచిిప్ యియేి. మురళ్ల ఫిఫ్ుా ఫారం ఫెయిలయిడేు. సరగగ్ాి చదవడంలేదని

వాళీనాయయ చావగ్ొట్ేటట్ట . మురళ్ల స్ాయంతరం రవణమాయింట్టకి వెళలీ డు, “న్ేనచ వెళీ్లప్ తున్ాానండి.”

“ఎకుడికి? మరగ చదవాా?” అని అడిగ్గంద్ రవణమా. “రాదండీ న్ాకు చదచవు. ఇంట్టక ళీ్లప్ తానచ,” అన్ాాడు మురళ్ల. మురళ్ల వెళీ్లప్ యిన ర ండున్లెలకి ఒక ఉతారం వచిుంద్ రవణమాకి. ప్ సచట కారుడ .

రవణమా నవుాకుంద్ my dear sisterly Ravanamma garu అనా సంబ్ర ధ్న చూసి. ఉతారంలో విశేష్ాలేం లేవు. తానచ క్షమేం. మళీ్ల సూులోీ చచరాట్ట . జవాబివామని తన ఎడ రసచ ఇచాుడు. ఏన్ాడూ ఎవరగకీ ఉతారాలు రాయడం అలవాట్ు లేని రవణమా ఆకారుడ పారేసింద్ . మురళ్లకి ఓ కారుడ ద్ రగకి క తాగ్ా ఉతారం రాయడం న్ేరుుకుని, ఎవరగకి రాయాలో త లీక తనకి రాశాడు అనచకుంద్

ఉతారం చించిపారేసిన్ా మురళ్లని మరగుప్ లేదచ. ఎనిామాట్ోీ అనచకుంద్ మురళ్ల ఏంచచసచా న్ాాడో అని. ఏ మగపిలీవాడ ైన్ా కనిపిసేా మురళలమోనని తిరగగ్గచూసేద్ . మురళ్ల మట్ుకు మళీ్ల ఏవుతారమూ రాయలేదచ. మనిషి కనిపించలేదచ.

000

ఈవేళ మురళ్ల ఏం చచసచా ంట్ాడో అని ఆలోచిసచా నా రవణమా పాతికేళీ కురార డ కడు మరొక సమవుజీీతో సగిర ట్ుీ కాలుసూా ఇంజినచవేప్ు వళీెడం చూస,ి “మురళ్ల,” అంద్ అప్రయతాంగ్ాన్ే.

మురళ్ల చట్ుకుున సిగర ట్ ద్ాచచసి, “ఏంవండీ, మీరా?” అన్ాాడు.

164

“నచవేాం చచసచా న్ాావు?” అనడిగ్గంద్ మోట్ు ద్చరగన ఆ మొహం చూసూా . “ఏ.యససంగ్ా వున్ాానండీ. కాంట్ాబ్ాంజీలో వేశారు.” అన్ాాడు. “మీరు అకుడచ

వున్ాారా?” అనడిగ్డేు. “ఆఁ” అంద్ రవణమా. ఆ తరవాత ఏం మాట్ాడాలో ఇదూరగకీ తోచలేదచ. “వస్ాా నండీ,” అన్ాాడు మురళ్ల. “ఆఁ” అంద్ రవణమా. “ఎవరార ?” అనడిగ్గన సేా హ తుడితో, “ఇకుడ వాలేా రులో వుండచద్ లే రవణమా అనీ”

అన్ాాడు మురళ్ల నిరీక్షయంగ్ా సిగర ట్ుట విసిరేసూా . వెళీ్లప్ తునా మురళ్లమీంచి రవణమా చూప్ులు బ్లవంతాన శూనయంలోకి మరలిుంద్ .

ఎనిామారు వేరు తనాలేదచ ఈ శిశిరశ్రతవాతశ్రాద్ాశాలత .... అప్రయతాంగ్ా వలెువడిన నిట్ూట రొపకట్ట బ్రువుగ్ా కదలిన ఇంజనచకయతలో

కలిసిప్ యింద్ . 000

(1965-6 పరా ంతంలో రచన ప్తిరకలో తొలి ప్రచచరణ.)

165

21. విషప్ుపరుగు

ననచా ముతాయలపేట్ జిలాీ ప్రగషతుా హైెసూులికి బ్ద్ లీ చచశారని త లిసినప్ుపడు, ననచా త లిసినవాళీందరూ విచారగంచారు.

“మంతిరగ్ారగ మేనలుీ డుగ్ారగ తోట్మాలి రగకమ ండచషన్ే ఔగ్ాక, తోట్మాలిక డుకు ఈఊరే ఎందచకు కోరుకోవాలి? కోరుకున్ాాడు ప్ . మమాలిా ముతాయలపటే్క ే తోలన్లే?” అంట్ూ రుసరుసలాడచరు మునసబ్ుగ్ారు.

“ప్ న్ేీ దచూ రూ. మీరు న్ాయందచనా అభమానంచచత ఈవిధ్ంగ్ా న్ొచచుకుంట్ున్ాారు. కానీ అకుడునాద్ మాతరం మనచషులు కాదచట్ండీ. కాకప్ తచ కాసా ఆవేశ్ంపాలు ఎకుువ ేకావొచచు. న్ాకు మాతరం లేదూ రోషం? నిజానికి ఏవరేజి కంట్ ె ఎకుువే కదండ ీ న్ాకు,” అన్ాానచ నవుాత న్ే, వాళలీ న్ాయందచ చూప్ుతునా అభమాన్ానికి రగచువడుత న్ే.

“అద్చనండీ మాభయం కయడానచ. మీరేమో ముకుుకి సూట్టగ్ా ప్ యిేకోవక ిచ ందచతారు. ముతాయలపేట్లో మనచషులు ముతాయలలాంట్ట వాళలీ కాదండీ. కడప్ న్ాప్రాళీలాట్ట వాళలీ . మీరు మరీ అంత నికుచిుగ్ా ఉన్ాారంట్ే ...” ఆపెైన జరగగే్ద్ తలుచచకోడానికే భయప్డినట్ుట ఆగ్గప్ యిేడు ఫసటసిసెట ంట్ు రఘున్ాథరావు.

“శివాజీల వంశ్ంలోనచంచి వచిునవాడవిి. నచవుా బ్ ద్ రగప్ వడమే కాక న్ాకు కయడా పిరగకితనం నూరగప్ స్ాా వా?” అని సనాగ్ా అతనిా చ్చవాట్ుీ పటె్టట , మొతామీాద వారందరగదగ్గిరా శ్లవడిగ్గ ప్ుచచుకుని ముతాయలడ ంక ద్ారగ ప్ట్ాట నచ.

బ్ండిలో కయరుుని వనెకిు ప్ తునా ఊరుని మసకబ్ారగన కళీతో చూసచా ంట్ే, ఆ బ్ంధ్ం ఎంత గట్టటద్ో త లిసినట్టయింద్ .

న్ేనచ ఫలాన్ా బ్సచసక సచా న్ాానని ముంద్చ కలగన్ాారేమో ముగుి రు ట్ీచరుీ , ఇదూరు ఎట్ెండరుీ , ప్ూయనచతో సహ బ్సచసదగిరక చచుశారు. ప్రసపరం ప్ లుుకోడానికి అరక్షణం కయడా

166

ప్ట్టలేదచ. సీనియారగట్ీప్రకారం తమతమ గ్ోతరన్ామాలు నివదే్ ంచచకున్ాాక, బ్సకి బ్యలేూ రేం. న్ా అలవాట్ుననచసరగంచి ర ండో మూడో అక్షరాల పొ డిమాట్లతో వాళీని వాగ్గసూా , న్ాపాట్టక ిన్ేనచ అంచన్ా వయేస్ాగ్ానచ. న్ా అంచన్ాలకి పావుగంట్ కాలం సరగప్ యింద్ . అరగంట్ ద్ాట్కుండా, వారగకి శ్లవిచిు ప్ంపయేడం స్ాధ్యమయింద్ .

మరాాడు సూులికి వళెలీ సరగకి అందరూ ఆతృతగ్ా ఎదచరు చూసూా కనిపించచరు. న్నేచ మాట్ాడకుండా వారగవారగ కాీ సచలకి పొ మాని ప్ంపేశానచ. ప్ద్ గంట్లు ద్ాట్ట ప్ద్ నిముష్ాలు అయినతరవాత ప్ూయనచ ఎట్ెండ నచస రగజిసటరు తీసచకుని వచిు న్ాబ్లీమీద పటె్ేటడు. న్నేచ అందరగ సంతకాలయ సరగ చూసచకుని, న్ా సంతకం పెట్టబ్ర తుండగ్ా, ఆఖరగపేరుదగిర సంతకం కనిపించలేదచ.

“రోశ్యయ రాలేద్ా?” అనడిగే్నచ తల తాి చూసూా . “న్ేన్ేనండీ రోశ్యయని” అన్ాాడు రగజిసటరు త చిున ప్ూయనచ. ఆలసయంగ్ా - అంట్ ేఅద్చ అప్ుపడచ - వచచుడు. తన నిజాయితీకి నిదరశనంగ్ా ఆలసయం

అయినసంగతి న్ాతో చ పిప సంతకం పటె్టదలుచచకున్ాాడు. “ఎందచకు ఆలసయంగ్ా వచచువు?” న్నేచ ప్రశిాంచచనచ. కోరగ సంజాయిష ీ

ఇవాదలుుకునా ముద్ాూ యిని ఆ మాతరం ప్రశిాంచకప్ తచ ఎలా మరగ?

“లేట్యిందండి” అన్ాాడు రోశ్యయ. “అద్చన్ోయ్. ఎందచకు లేట్యింద్ ీఅనడుగుతున్ాానచ,” అన్ాానచ చిరాగ్ాి . “ఆలిసెసమయిప్ యిందండీ.”

న్ాకు చట్ుకుున కోప్ం వచిుంద్ . “చూడు, నీ అలవాట్ుీ ఏమట్ో న్ాకు త లీవు కానీ న్ేనచ మాతరం సూట్ట సమాధ్ాన్ాలకీ, కరమమయిన నడవడికీ అలవాట్ు ప్డినద్ానిా. వేళాకోళాలయ, వికృతచచషటలయ సహ ంచనచ. ఇంక కస్ారగ లేట్యిన్ా ఆలసయమయిన్ా శిక్ష అరరోజు కాజువల్ లీవు ప్ గ్ొట్ుట కుంట్ావు. నీప్రవరాన తదనచగుణంగ్ా మారుుకోడం మంచిద్ ,” అన్ాానచ రగజిసటరు అతనిముందచ ప్డచసూా .

167

రోశ్యయ మనసచలో ఏమ ైన్ా అనచకుని ఉంట్,ే ముఖంలో మాతరం త లియజయేలేదచ. నిరగాకారంగ్ా సంతకం పటె్టట , రగజిసటరు తీసచకుని వెళీ్లప్ యిడేు.

అయితచ అద్ అంతట్టతో ముగ్గసిప్ లేదని న్ాకు అరగంట్లోప్ున్ ేఅవగతమయింద్ . ఆ అరగంట్లోనూ న్ాకు అంద్ ంచబ్డిన సంద్చశాలయ, హ తబ్ర ధ్లయ - వాట్ట స్ారాంశ్ం న్ేనచ రోశ్యయని ఓకంట్ కనిపెట్టట ఉండడం మంచిదని. భవబ్ంధ్ాలకీ, లౌకికవాయపారాలక ీచిహామయిన నియమాలకి వాడు కట్ుట బ్డ ిఉండడు. వాణిణ మీరు తిట్టటన్ా, ఛారగీషటీ్ు ద్ాఖలు చచసిన్ా, బ్బఖాతరుగ్ా తనప్ని తానచ చచసచకుప్ త న్ే ఉంట్ాడు. అనిాట్టకంట్ే ముఖయమ నైవిషయం వాడు పాములిా ప్ట్టడంలో ద్ ట్ట . ఆ చచట్ుట ప్టీ్ ప్ద్ , ప్న్ెాండు ప్ల ీ లక ీవీడ కుడచ పాములపాలిట్ యముడు. ప్రీక్షనాహరాజు మూలమూలల ద్ాకుునా న్ాగసంతతిని యాగం చచస ి ప్ట్ేటడు. రోశ్యయ గ్ారడీ చచస ి ప్ట్ేటస్ాా డు. అంతచ తచడా. అంచచత వాడితో తగువుక ి తలప్డడం క ండతో ఢీక నడమో, క రగవితో తల గ్ోక ునడమోగ్ా ప్రగగణింప్బ్డుతోంద్ ఆ పరా ంతాలోీ .

“అట్ువంట్ట కాకమాకథలు న్ాకు చ ప్పకండి,” అని స్ాధ్యమయినంత స్కమయంగ్ా చ పిప వాళీని ప్ంపించచశానచ. అయితచ రోశ్యయ మాతరం రోజూ ప్ద్ ద్ాట్ట ఓ ర ండు నిముష్ాలయిన్ా ఆలసయంగ్ాన్ ేకానీ సమయానికి వచచువాడు కాడు. ఏమ ైన్ా అంట్ే, ఎనిమద్ మ ైళీదూరం నచంచి వసచా న్ాానన్ేవాడు. పెైగ్ా, ఏరోజుకారోజే వచచువరకయ వస్ాా డనా నమాకం లేదచ. రానిప్క్షంలో శ్లవుచ్చట్ ీఅందచతుందనా భరోస్ా లేదచ.

న్ేనచ వాచా చ ప్పగలిగ్గనంత చ పిప చూశానచ. ఒకట్ట, ర ండు మ మోలు కయడా ఇచిు చూశానచ. కానీ రోశ్యయ ధ్ోరణిలో మారుప లేదచ. మనిషి కనిపిసేా మాతరం అద్చద్ో స్ామ త చ పిపనట్ుట కాలితో చ పిపనప్ని తలతో చచసవేాడు. న్ాకు అనచభవంలోకి రాకప్ యిన్ా, ఇతర అసిసెట ంట్ుీ మాతరం అడపా తడపా ఏద్ో ఓ కథ త సూా న్ ే ఉన్ాారు - తాము చ పిపనప్ని చ యయనన్ాాడనీ, అసలు అయిపే ఉండడనీ ... ఏద్ో ఒకట్ట. న్లెయిన్ా తిరకుముంద్చ న్ాకు వాడ క పెదూ సమసయగ్ా తయారయిేడు.

సూులికి రావలసిన పారగసల కట్ట అందకప్ వడంతో మొదలయింద్ తగువు.

168

స్ాధ్ారణంగ్ా సూులు ఉతారాలయ, న్ాఉతారాలయ రోశ్యియే ప్ స్ాట ఫీసచనించి త స్ాా డు. ప్ స్ట మానవుడు అన్వేాడు ఒకడు కలడో లేడో , ఉంట్ే ఏం చచసచా న్ాాడో న్ాఊహకందని విషయం.

ఓరోజు మధ్ాయనాం ఇంట్ోీ అతిథచలున్ాారని ఇంట్టకి వెళలీ నచ. భోజన్ానికని వెళీ్లన రోశ్యయ కయడా మళీ్ల తిరగగ్గ రాలేదని త లిసింద్ న్ాకు. ఆరోజున్ ే సూులుకో పారగసలు తగలడింద్ ట్. అద్ ప్ుపడు త లిసిందంట్ే, ప్ సచట మాసటరుగ్ారగ కుమారరతాం ఆ రగజిసటరుడ పారగసలుతాలయకయ రసదీచకోసం సూులికి వచిునప్ుపడు. రోశ్యయచచతికి పారగసలుతోపాట్ు ఆ రసీదచ కయడా ఇచాురుట్ న్ాచచత సంతకం చచయించచకురమాని. కీరుునడిగ్గతచ రోశ్యయ అసలు మధ్ాయనాం సూులికి రాన్ేలేదనీ, అంచచత ఆ పారగసలయ, రసదీూ కయడా లేవనీ చ పేపడు. వాకబ్ు చచసి, తరవాత ఆ రసీదచ ప్ంపసి్ాా నని ఆ కురార డికి చ పిప ప్ంపంిచచశానచ.

రోశ్యయకి మ మో ఇవామని కీరుుకి ఓ ఆజా ప్డచసేనచ. అతనచ వనెచద్ రుగుత పదెవి చప్పరగంచచడు. “ఇలాట్టవి చాలా తిన్ాాడు వాడు.

వాడికిద్ో ల ఖులోనిద్ కాదచ,” అనాట్ుట శిరఃకంప్నం చచసేడు. “న్ేనచ చ ప్పలేదచట్ండీ, వాడ క irresponsible fellow,” అన్ాారు త లుగు మేషటరు. “మీరు ఏదయిన్ా తీవరచరయ తీసచక నకప్ యినచ ోలాభము లేదచ,” అన్ాారు ఇంగీీ్షు

మేషటరు. హెడుడ గ్ోతిలో ప్డడందచకు జాలిప్డుత తలో బ్ డాడ విసిరేరు. “రానియయండి,” అన్ాాన్ేా నచ ప్ళలీ నూరుత . “జాగరతాండోయ్. వాడు పాములపాలిట్ా, మనపాలిట్ా కయడా యముడచ,” అని వాడి

specialtyనీ, పొ దలమాట్ు ప్రమాద్ానీా ప్రోక్షంగ్ా త లివిడ ిచచశారు డరా యింగ్ మేషటరు. రోశ్యయ మరాాడు మధ్ాయనాం మూడుగంట్లకి వచచుడు. “ఏం, అందరగకీ ఆరుగంట్లకి త లాీ రగతచ నీకు మూడుగంట్లకి పొ డచిింద్చమట్ట పొ దచూ ?”

అన్ాానచ కఠగనంగ్ా. “ఇయాలిటకి గూడ లీవు రాసేతాా నండీ,” అన్ాాడు వినయంగ్ాన్ే.

169

“నీలీవుల ట్రు ఒకుట్ ే ముఖయం కాదచ. ఇకుడ ప్ని కయడా జరగగ్ాలి కద్ా. నినాపొ దచూ న్ేా ఎందచకు చ ప్పలేదూ మధ్ాయనాం రానని?”

“పొ రుగూలీ ఆలుీ అప్ట్టకప్ుడు పిలాసరండ ీపాంవుని ప్ట్ాట లని.”

న్ాకు చట్ుకుున headmistressకి రావలసినంత కోప్ం వచిుంద్ . పాములిా ప్ట్టడమ ేముఖయం అనచకుంట్ే వరేే ఉద్ో యగ్ాలు చచప్ట్టడం ఎందచకు? సూులోీ చచరగనతరవాత, జీతం ప్ుచచుకుంట్ునాప్ుడు, ఇకుడ మాతరం ప్ని సకరమంగ్ా చ యయఖ్ఖ రీేద్ా? ఊళలీ ప్నచలనీా చకుబ్ ట్ుట కుని, తీరగకసమయాలోీ సూులికి రావడానికి ఇద్చమయిన్ా హాబీన్ా?

రోశ్యయ ఒకుమాట్ కయడా మాట్ాడలేదచ. చచతులు కట్ుట కుని నిలుుని విన్ాాడు. “నినాట్ట రగజిసటర్డ పారగసలేద్ీ?” ఆఖరగకి మొదట్టప్రశ్ాకి వచచునచ. “ఈడచా మీబ్లీమీద ఎట్ేటనండీ,” అన్ాాడు తొణకుుండా. పారగసలు త సూా ండగ్ా ఎవరో పిలిచచరుట్ ప్కు ప్ల ీ లో పాముని ప్ట్ాట లని. అంచచత,

పారగసలయ, రసదీూ న్ాబ్లీమీద పటె్ేటస ి వెళీ్లప్ యిేట్ట . న్ాప్రగాషనచ అడగడానికి న్నేచ లేనచ. ఫసటససిెట ంట్ుని ఎందచకు అడగలేదూ అంట్ ేజవాబ్ు లేదచ.

“ప్ యినపారగసలుకి ఏం సంజాయిష ీఇచచుకుంట్ావో రాసయిియ. లేకప్ తచ పెై అథారగట్ీస్ కి రగప్ రగటస్ాా నచ.”

“సంజాయిస ీఎందచకండ.ీ అత ాచ్చువరగకే గదండ ీన్ాడూట్ీ,” అన్ాాడు వాడు. న్ాకింకా కోప్ం వచిుంద్ . “సరే, నీడూయట్ీ ఎంతవరకో త లియజేస్ాా నచ,” అన్ాానచ.

అప్పట్టకప్ుపడు కీరుుని పిలిచి ఛారగీషీట్ు తయారు చచయించచనచ. రోశ్యయ సరగాసచలో చచరగందగిరుాంచ్చ ఎనిా మ మోలో, ఎనిా వారగాంగులో, ఎనిా బ్ాీ క్స మారుులో ఎతాి చూపించచనచ. అంతా ప్కడుంద్ీగ్ా తయారయింద్ . ఇంగీీ్షు అససిెట ంట్ునీ, త లుగు అసిసటంట్ునీ పిలిచి చూపించచనచ ఇంకా ఏవెనై్ా న్ాకు త లీనివి ఉన్ాాయిేమోనని. న్ేనచ అంత బ్ాగ్ా ఫేరం చచసిందచకు వాళలీ మ చచుకున్ాారు. ఈద్ బ్ుతో రోశ్యయ ద్ మా తిరగగ్గ ద్ారగక స్ాా డన్ాారు. “కోడ తార చచలాట్టవధె్వని గరగకప్ చలా వంచచసని కీరగా మీకు దకుుతుందండ,ీ” అన్ాారు.

170

“కీరగాకోసం కాదండీ. సూులుకోసం, డిసిపిీ న్స కోసం,” అని, ఛారగీషీట్ు ట్ెపై్ు చ యయమని కీరుుకి మళీ్ల చ పిప ఇంట్టకి బ్యలేూ రానచ.

ఇంట్టక చిు, వరండాలో వాలుకురీులో కయరుున్ాానచ కళలీ మూసచకుని. ఎందచకో కళలీ మండుతున్ాాయి.

“అకాు, పాం, పాం.”

న్ేనచ ఉలికిుప్డి కళలీ త రగచానచ. ఎదచరుగ్ా రోశ్యయ. నవుాత నిలుచచని ఉన్ాాడు. చచతిలో చినా తువాలుమూట్ ఉంద్ .

పొ రగగ్గంట్టకురార డు హుష్ారుగ్ా చూసచా న్ాాడు. “ఇట్ ప్ తంట్ ేపాంవుని సూపయిమని అబ్ాుయిగ్ోరు అడిగ్ేరండీ,” అంట్ూ రోశ్యయ

తువాలుమూట్ న్ేలమీద్ కి విసిరేడు. దబ్ మని చప్ుపడయింద్ . ఉండలా ముడుచచకునచనా న్ాగరాజు శిరసచ మూర డ తుా గ్ాలిలోకి లేచింద్ . సిసల ైన జాతి సరపం కాళ్లయఫణినచండ ీసంతరగంచచకునా ప్దచిహాలతో సహ.

ఇరున్ాలుకలతో లయబ్దధంగ్ా తల ఊప్ుతోంద్ . అంతసేప్ు మూసిపటె్టడంచచత ఊపిరాడక ఒగరుసా్్ ంద్ో , రోషంతో బ్ుసలు క డుతోంద్ో న్ాకు సరగగ్ాి త లియలేదచ. రోశ్యయ తువాలుతో ద్ానిా ర చుగ్ొట్ేటడు. అద్ మరో అడుగు పెైకి లేచింద్ .

న్ాకు ఒళలీ జలదరగంచింద్ . “కోరలు చూపించచ,” పొ రుగ్గంట్ట అబ్ాుయి అడుగుతున్ాాడు హుష్ారుగ్ా. “రొండు తీసీసనేండీ. ఇంకో ర ండునాయ్.” రోశ్యయ ద్ానిా ఒడుప్ుగ్ా ప్ట్ుట కుని, న్ోరు

పెగలద్సీి చూప్ుతున్ాాడు. ఏవి కోరలో, ఎందచలో విషం ఉంట్ుంద్ో ... అంతసపే్ూ న్ామనసచలో మ దచలుతునాద్ ఒకుట్ే ప్రశ్ా - ఇంట్టకి పాముని

తీసచకురావడంలో రోశ్యయ ఉద్చూశ్యం?

“ప్ుట్ో తీసచుంట్ ే బ్ాగుంట్ాదండీ,” అన్ాాడు రోశ్యయ మళీ్ల ద్ానిా న్లేమీద్ క ివదచలయా .

“న్ేనూ, అద్ీ కలిశా?” అన్ాానచ నవుాత .

171

“అటీ్ గ్ాదండీ,” రోశ్యయ కయడా నవేాడు. పాముని మళీ్ల తువాలోీ మూట్గట్ుట కు వెళీ్లప్ యాడు వాడు.

“జాగరతాండోయ్” అంట్ూ హెచురగంచిన డరా యింగుమేషటరు గురుా క చచురు న్ాకు. రోశ్యయ బ్లప్రదరశనకోసమే తీసచక చచుడా ఆ పాముని? ఇద్ోరకం బ్ ద్ రగంపా? ఏమ నై్ా

సరే, న్నేచ న్ాధ్రాం న్ెరవేరుక తప్పదచ. తప్ుప చచసినవాడు శిక్ష అనచభవించవలసింద్చ! రోశ్యయమీద రాసిన ఛారగీషీట్ుమీద సంతకం పెడుతుంట్ే ముందచరోజు చూసిన

సరీసృప్ంలా కదచలుా నాట్టనిపించింద్ న్ాచచతిలో కలం. తగ్గనచరయ తీసచకోవాలంట్ూ హెచురగంచిన అససిటంటీ్నందరగనీ తలుుకుంట్ూ, న్ా విధ్చయకాధ్రాం న్ెమరేసచకుంట్ూ డిస్ాపచికిచచుశానచ.

000

వేసవిశ్లవులక ి ఊళలీ ఉనా సెైనచసఅససిెటంట్ుని ఇన్స ఛారగీగ్ా పెట్టట మాఊరగకి బ్యలేూ రేనచ. ఇరవెైమ ైళలీ బ్సచసలో వళెాీ లి.

బ్సచసప్రయాణం న్ాకు మహ చిరాకు. ఆమాట్క సేా ఏ ప్రయాణమయిన్ా అంతచ. “ఎంద్ాకా?” అంట్ూ అడిగ్గ త లుసచకున్ేవారకయ కుదచట్బ్డని సహప్రయాణీకులంట్ ే న్ాకు చిరాకు. “మాయమా ఈడుండద్ . ఆడు న్ాతముాడు, ననచా బ్ండ కిుంచన్ానిక చిున్ాడు” అంట్ూ వాళీగ్ొడవలనీా ఏకరువు పెట్ేట జన్ాలిా చూసేా విసచగు. అందచకే కిట్టకీప్కున కయరుుని, తల కిట్టకీలోకి పెట్ేటస ి కయరుుంట్ాన్ెప్ుపడూనచ. ఆవేళా అలాగ్ ే కయరుున్ాానచ. అయిన్ా ముందచసీట్ులోంచి గ్ాలోీ దూసచకువసూా వినిపించచయి మాట్లు.

“బ్ారగడు పొ డుగున్ాాద్ . సూసాంట్ె గుండ ిగుబ్బలుమన్ాాదనచకో ...” అట్ువేప్ు చూడకుండా ఉండలేకప్ యిేనచ. త రుపమనిషి ఏడాద్ పిలాీ డిని ఒళలీ

వేసచకుని పాలిసూా చ ప్ా ంద్ , “ప్ యా సచకురోరం ఉయాయలోీ పలీిగ్ాడునాడు. ఎల ఎకిుంద్ ఉయిాయలక ి సచట్ుట కునచంద్ . పిలీగ్ాని తియాడ నింకి బ్యయం. ఒద్ లీన్ానికి బ్యయం. అదచగ, సరీగి ఉప్పడ పొ రుగూరాయా ఆ పాములోని తీసచక చిుండు. ఆమడసికయుడ ఒకంతాట్ సికున్ేదచ మాయద్ారగ ప్ురుగు ... పానం కడగట్టట ప్ న్ాదన్స కో”

172

ఆ తలీిమాట్లు వింట్ూ ఆలోచిసచా న్ాానచ. “వాడ ట్టట ద్ ంగవెధ్వండీ. మనని భయపెట్టడానికలా ఏద్ో చ ప్ూా న్ ే ఉంట్ాడు,” అనా పొ ట్టట మషేటరుమాట్లు గురుా క చచుయి. క్షణకాలం న్నేచ ఆ ఛారగీషీట్ు రాయకుండా ఉంట్ ేబ్ాగుండు అనిపించింద్ .

శ్లవులయిేక తిరగగ్గ వచచుసరగకి రోశ్యయ బ్ద్ లీ ఆరడరుీ సిదధంగ్ా ఉన్ాాయి. వాడ ిన్ేరాలనిాట్టకీ శిక్షగ్ా వాణిణ జిలాీ ఆ చివరగకి విసరిగపారేశారు.

“బ్ద్ లీ శిక్ష లా అవుతుందండీ? ఇకుడ ప్ని చ యయనివాడు అకుడ మాతరం సవయంగ్ా చచస్ాా డా? ఉద్ో యగం ఊడగ్ొట్టట ప్ంపాలిసంద్ వెధ్వని,” అన్ాారు సెైనచసమషేటరు తన అసంతృపిాని వెలీడ ిచచసూా .

“ప్ న్ెీ దచూ రూ. on human grounds. నిజానికి, వాడు చచసినప్నికి ప్రమవీరచకర ఇవొాచచు కద్ా. ఒక పరా ణిని రక్షించచడు,” అన్ాానచ.

“అయోయ రామ, ఆ కాకమాకథలనీా మీరు కయడా నముాతారుట్మాా!” క ందరగఅభపరా యాలు మారుడానికి ప్రయతిాంచడంకన్ాా మనమే మౌనం వహ ంచడం

ఉతామం. రోశ్యయని రగలీవ్ చచశానచ. అద్చ రోజు మాయింట్ోీ ప్నిమనిష ి మాన్సేంిద్ . అప్ుపడు

త లిసింద్ ఆ మనిష ీ రోశ్యాయ పెళీ్ల చచసచకుంట్ారుట్. వాడు ద్ానికోసమే ఈ ఊళలీ ఉద్ో యగం చచసచా న్ాాట్ట . లేకప్ తచ రోశ్యయ పాములిా ప్ట్టగ్ా వచిున ఆద్ాయంతో వాళీ్లదూరూ “రాజా, రాణీలాీ ” బ్తగిలుర ట్. వాడంట్ే అందరగకీ భయం. “మాచ డడ బ్యయం. ఆలీకాలేీ బ్ దరగప్ తా వుంతరు”ట్.

ఇంతవరకయ వాడు ఎవరీా ఏవిధ్ంగ్ానూ బ్ాధ్ ంచిన ద్ాఖలాలేీ వు. కానీ వాళీలోీ ఉనా పిరగకితనం అలాంట్టద్ . ద్ాంతో వాళలీ వాడిమీద కక్ష కట్టట స్ాధ్ ంచడానికి ప్ూనచకున్ాారు. న్ాకు త లియకుండాన్ే, న్ాప్రయతాం లేకుండాన్ే, న్నేచ వాళీకి ఆయుధ్ం అయిేనచ.

“ప్ న్ెీ ండమాా. ఆలీపాపాన ఆలే ప్ తరు. మాకిద్ ీ మలేే అయియంద్ . అంతదూరంవలెోపతనాం గందని ఉప్ుపడ మువూరాం ఎట్ీటసచునాం.” అంద్ ముసిముస ినవుాలు నవుాత .

173

మరాాడు ఇదూరూ “వెళీ్లప్ తున్ాాం” అని చ ప్పడానిక సేా , వాడు న్ాకంట్ె ఎంతో ఎతుా ఎద్ గ్గప్ యినట్ుట అనిపంిచింద్ . రోశ్యయ ఒకు ముకుయిన్ా అన్ేీ దచ బ్ద్ లీగురగంచిగ్ానీ ఛారగీషీట్ుగురగంచి కానీ.

000

ఆ తరవాత inspection ఉందని, దగిరుండి గదచలనీా శుభరం చచయిసచా ంట్ే, సెైనచస లాబ్ొ రేట్రీలో ఓమూల సగం ఎలకలు క ట్ేటసని పారగసల కట్ట కనిపించింద్ .

కళలీ చించచకుని ప్రీక్షగ్ా ద్ానిమీద ప్ సచట మారుు చూసేా అద్ రోశ్యయ పారేసేడనచకునాద్చ!

“ఆలీకాలేీ కలిపచచుకుని బ్ దరగప్ తాఉంట్ార”నా ప్నిమనిషి మాట్లు న్ామనసచలో మ ద్ లేయి.

000

(1965-66 పరా ంతాలోీ తరుణ మాసప్తిరకలో ప్రచచరగతం.)

174

22. మామూలు మనిషి

“రాజేశ్ారగ ఏదమాా?”

ప్ద్ హేన్ేళీతరవాత ప్ుట్టటనగడడమీద కాలు పడెుత న్ే, గుండ లో క ట్ుట కుంట్ునా మొదట్ట ప్రశ్ా.

తలవాకిలిలో అడుగు పడెుత న్ ేన్ాకళలీ నలుమూలలా వెతికేయి ఆ మూరగాకోసం. ఆ సంగతి ఇంట్ోీ అందరూ గరహ ంచచరు. అందరూ గరహ ంచనట్ుట నట్టంచచరు. అందచకే న్ాకు న్నే్ె ైఅడకుుండా ఉండలేకప్ యానచ.

“రాజేశ్ారగ ఏదమాా?”

అమా గ్గరుకుున వనెచద్ రగగ్గ వెళీ్లప్ యింద్ . వద్ న కళలీ ఆరాూర లయియేి. అనాయయ మౌనంగ్ా పేప్రు చదచవుతున్ాాడు. న్ానాగ్ారు మాట్ మారుసూా , “ముందచ స్ాానం చ యయవోయ్. ఎప్ుపడనగ్ా తినా అనామో. మాట్లకేం, తరవాత మాట్ాడుకోవచచు,” అన్ాారు.

కాని, రాజేశ్ారగ?

ప్రగగ్ తుా కుంట్ూ వీధ్ లోంచి వసచా నా ప్ండు ననచా చూసి, తలుప్ుచాట్ున ఆగ్గప్ యాడు.

“రారా, లోప్లికి రా. చిన్ాానారా. నీకు బ్ొ మాలు ప్ంప్లేదూ. ..” న్ానాగ్ారు వాణిణ క తా వాతావరణంలోకి లాకుు వచచురు. న్ేనచ తువాలు తీసచకుని స్ాాన్ానికి బ్యలుద్చరానచ.

తిరగగ్గ వచచుసరగకి ప్ండు న్ా స్ామానచదగ్గిర ప్రదక్షిణాలు చచసచా న్ాాడు. “రాజేశ్ారగ ఎకుడుంద్ో నీకు త లుసచరా?” అని వాడిని అడిగే్నచ చచట్ూట ఎవరూ

లేకుండా చూసి. వాడు త లీమొహం వేశాడు.

175

అసావయసాంగ్ా భోజనం అయిందనిపించి మూలగద్ లో మంచంమీద కళలీ మూసచకుని ప్డుకున్ాానచ.

“చినాబ్ాబ్ు వచచుడట్న్ే” అంట్ూ చచట్ాట ల ప్లకరగంప్ులయ, “ఇప్ుపడచ న్ాలుగు మ తుకులు కతికి నిదరక రగగ్ాడు. దగ్గిరా, ద్ాపా?” ... న్ానాగ్ారగ వినావింప్ులయ వినిపిసచా న్ాా లేవకుండా ప్డుకున్ాానచ.

వేప్చ ట్ుట నీడన, ఈ విశాలమయిన ఇంట్ోీ న్ాకదే్ో ఊపిరాడనట్ుట గ్ా ఉంద్ . న్ా ఒకే ఒక ప్రశ్ాకు వీళలీ ఎవరూ ఎందచకు జవాబ్ు చ ప్పరో న్ాకరథం కాలేదచ. బ్ొ తాిగ్ా చరకబ్ారు శ్వస్ాహ తయంలో ససెపనచసలా ఉంద్ ఈ సాబ్ధత. అకారణంగ్ా కనచాల నీరు తిరగగ్గంద్ . మాగనచాగ్ా నిదర ప్ట్టటంద్ కాబ్ర లు, నవుాత రాజేశ్ారగ “వచాువా?” అని అడిగ్గనట్టయింద్ . తృళీ్లప్డి లేచానచ.

“ఇవాళ లేవవేమో అనచకున్ాానచ,” అంద్ వద్ న నవుాత , ఒక పేీ ట్ులో ప్ూతరేకులతోనూ, సేరుగ్ాీ సచలో కాఫీతోనూ నిలుచచని.

“లేవొదచూ అనచకున్ాానచ గ్ానీ, ప్ూతరేకులు జాా ప్కం వచిు ... ” అన్ాానచ, గ్ోడవేప్ు తిరుగుత . “ప్ూతరేకులు రాజేశ్ారే చ యాయలి,” అని మనసచలో అనచకుంట్ూ, నిట్ూట రగు.

అంతవరకయ నవుాతునా వద్ న కయడా ఒక వేడి నిట్ూట రుప విడచిింద్ . అంతలోన్ ేనవాడానికి ప్రయతిాసూా , “మేలుకో మహరాజ, మేలుకో, వచేియున్ాారు వేలాద్ ప్రజలు,” అంద్ రాగయుకాంగ్ా.

లేచి కాఫీ, ట్టఫినూ ముగ్గంచి, పొ లంవేప్ు బ్యలేూ రేనచ. ఆ విధ్ంగ్ాన్ెైన్ా క ంత మాట్ తపిపంచవచచుమోనని. ఇంట్ోీ ఎవరూ వదూనలేదచ.

పాలికాప్ు పెడైిగ్ాడు ననచా అలీంత దూరాన్ేా గురుా ప్ట్ేటడచమో క ండనందచకునాంత సంతోషంతో ప్రుగ్ తుా కు వచచుడు. “ఉండండి బ్ాబ్ూ! మంచి గంగ్ాబ్ర ండాలుండయ్. క ట్టటతాా నచ. సలీగుంట్యి,” అంట్ూ కోనసమీ రుచి చూపించచడు. కిందట్ేడచ కయతురగపెళ్లా చచసేడుట్. అలుీ డు చాలా మంచివాడుట్. కోడలు మాతరం వట్టట దచరాారుి రాలుట్. క డుకీు తనకీ

176

ప్డకుండా చచసింద్ ట్. ఇంట్ోీ సంబ్ంధ్ం ఎందచకు ప్ నివాాలని బ్ావమరగద్ కయతురగా చచసచకుంట్ే ఏకు మేకయింద్ ట్ -- ఏవేవో సంస్ారప్ు గ్ొడవలు చ ప్ుపకువచాుడు.

అనీా విని ఆఖరగకి అడగేి్నచ, “అయితచ రాజేశ్ారగ ఏమయింద్ రా?” అని. వాడు ఒకుమాట్ు న్ెతాి క ట్ుట కున్ాాడు. “ఇంక కుడి రాజేశ్శరమా బ్ాబ్ూ? ఆ ఎదవ

పొ ట్టన్టె్ుట కునాడు గంద.” “ఆఁ!” న్నేచ నిరాఘ ంతప్ యిేనచ. “ఎవడు వాడు?” తచరుకుని న్ాకు మాతరమ ే

వినిపించచంత మ లీిగ్ా అడిగ్ేనచ. “అద్చట్ట బ్ాబ్ూ, అట్ాట ఐప్ న్ారు? ప్దండి. ఇంట్టకాడ ఒగ్ీి సొ్ సానచ. .. పాపస్ి్ట నిా.

మంచ్చ సబె్ురా సూస్్ ుకండ మాట్ాడీసిన్ానచ,” అన్ాాడు. పెైడిగ్ాడు న్ామాట్ విన్ాాడో లేద్ో ర కు ప్ుచచుకుని ఇంట్టవపే్ు నడిపించచకు

వచ్చుసడేు. “ఏమ ైంద్ ” అని ఎవరూ అడగలేదచ! 000

సూులిాంచి వచిు ప్ుసాకాలు బ్లీమీద పారేసి, వంట్టంట్ోీ కి వెళలానచ, “అమాా, ఆకలి,” అంట్ూ కేకలేసూా . లోప్ల ఎవరో క తాా విడ ప్ప్ుప రుబ్ుుత కనిపించింద్ .

“ఉండరా, ఇంకా కాలేదచ,” అంద్ అమా. న్ాకు కోప్ం వచిుంద్ కానీ క తామనిషిని చూసి ఊరుకున్ాానచ. ఆవిడపేరు రాజేశ్ారగ అనీ, ఆ రాతిర ఆవిడ మాయింట్ోీ న్ే అనాం తింద్ అనీ తరవాత

త లిసింద్ న్ాకు. కానీ రాతిర ఎకుడ ప్డుకుంద్ో త లీదచ. మరాాడు పొ దచూ నా ఆవిడచ కాఫ ీపెట్టట ంద్ . స్ావిట్ోీ కయచచనా న్నేచ కాఫీకోసం చూసి చూసి విసచగే్సి, “ఏయ్, కాఫీ, తచ” అన్ాానచ.

పెరట్ోీ కి వెళీబ్ర తునా అమా వెనచద్ రగగ్గంద్ . కళీలో నిప్ుపలు కురగపసిూా , “మళీ్ల అనచ,” అంద్ .

177

న్ేనచ భయంభయంగ్ా అమావపే్ు చూసి, లేచి వెళీ్ల న్ాకాఫ ీ న్నేచ తీసచకుని, ఆడుకోడానికి వెళీ్లప్ యినేచ. కానీ, ఆ రోజంతా కోప్ంగ్ాన్ే ఉన్ాానచ.

“ప్ నీలేవమాా, ప్సితనం,” ఆవిడ కనికరగంచడం న్ాకు మరీ కషటంగ్ా ఉంద్ . మరున్ాడు మరో సంఘట్న న్ాకయ, అనాయయకయ కయడా ఆవిడంట్ే మరీ అసహయం కలగజేసింద్ .

న్ేనచ ల కులు చచసచకుంద్ాం అని న్ా న్ోట్ుబ్ుకుు తీసి చూసేా , అందచలో ఓ ప్ద్ కాగ్గతాలు చింపసే ి ఉన్ాాయి. ఇంట్ోీ స్ామానయంగ్ా ఎవరూ న్ా ప్ుసాకాలు తియయరు. అందచకే అమాతో ఫిరాయదచ చచశానచ. అమాకయ అరథం కాలేదచ.

“నీ ప్ుసాకాలు ఎవరగకాువాలి? నచవేా చింప్ుకుని ఉంట్ావు. లేకప్ తచ సూులోీ ఎవర ైన్ా చింపేరేమో,” అంద్ .

“అద్చం కాదచ. నినారాతిర కయడా చూశానచ న్నేచ, చిరగగ్గ లేవు. ఇంట్ోీ న్ ే న్ా ప్ుసాకం ఎవరో తీశారు,” అన్ాానచ రోషంగ్ా.

అమాకు విసచగే్సింద్ . “ఫ్ రా, ఫ్ . వెధ్వగ్ోలా నచవూానూ. తీసేా మట్ుకు ఏం ములిగ్గప్ యింద్ ప్ుపడూ?” అంద్

“చూడు,” అంట్ూ ర ండోవేప్ు ఊడపి్ యిన కాయితాలు చూపించచనచ. రాజేశ్ారగ న్ామొహంవేప్ు చూసి, “న్ాకు కావలిసి వచిు న్ేన్ ేచింపనేచ,” అంద్ , అద్చద్ో

తన వయకాితాానికి వన్ెా త చచు ఘనకారయంలాగ. న్ాకు పకరుషం వచిుంద్ , “ఈమారు తియియ,” అన్ాానచ. “నీ బ్ర డికాయితాలు నచవేా ఉంచచకో,” అని రాజేశ్ారగ ఆ కాయితాలు న్ామీద

విసిరేయడమూ, న్ేనచ ద్ానికి సమానమయిన సమాధ్ానం ఇవాడమూ, అప్ుపడచ పెరట్ోీ ంచి వసచా నా అమా న్ామాట్ విని, న్ా చ ంప్ ఛ ళలీ మనిపించడమూ, న్నేచ త లి ప్డడమూ మాతరమే న్ాకు త లుసచ.

178

ఎలా ప్డడవాణిణ అలాగే్ ప్డుకుని ఓపిక ఉనాంతసేప్ు ఏడిు, నిదరప్ యినేచ. కళలీ త రగచి చూసినప్ుపడు త లిసింద్ ఆ మూడుగంట్లసపే్ూ రాజేశ్ారగ న్ాతల తన ఒళలీ పటె్ుట కుని అలాగ్ ేకయచచందని.

అమా, “ఎంతసేప్ు అలా కయచచంట్ావు? వాణిణ అలా ప్కున ప్డుకోబ్ ట్ుట ,” అని ఎంత చ పిపన్ా ఆవిడ వినలేదచట్. పెైగ్ా, “పెైగ్ా న్ాఒడిలోకి జారగన ప్ండు, ఎలా వద్ ల యయనచ?” అంద్ ట్.

మరున్ాడు రాజేశ్ారగ మాయింట్టకి రాలేదచ. మూడోన్ాడూ రాలేదచ. వరసగ్ా వారంరోజులు రాలేదచ. అప్పట్టకి ర ండురోజులనించి అమా జారంతో బ్ాధ్ ప్డుతోంద్ . ఒకట్ట ర ండుమారుీ , “రాజేశ్ారగ ఎకుడుంద్ో చూడరా,” అంద్ . ఎందచకో త లీదచ కానీ మాకయ మనసచలో ఒకమారు ఆవిడ కనిపసిేా బ్ాగుండునన్ే ఉంద్ . ఆఖరగకి రాజేశ్ారగని వెతకడానికి బ్యలేూ రేం న్నేూ అనాయాయ, ఇదూరమూనచ. మావూరగ పదెూకాప్ు ర డ డప్పగ్ారగ అరుగుమీద జీడిప్ప్ుప తింట్ూ కనిపంిచింద్ . మమాలిా చూసీ చూడనట్ుట ఊరుకుంద్ . “చూడలేద్చమోలే,” అనచకుని, మేం దగిరగకి వెళలీ ం. న్ాకు మాట్ాడబ్ుద్ ధ ప్ుట్టలేదచ.

అనాయియే అన్ాాడు, “అమాకి ర ండురోజులనించ్చ జారం.”

రాజేశ్ారగ అలవోకగ్ా చూసి, “అయితచ?” అంద్ . “నచవుా వచిు మాఇంట్ోీ ర ండురోజులు ఉండమని అమా చ పిపంద్ ,” అన్ాాడు

అనాయయ. రాజేశ్ారగ ఉగుర రాలయింద్ , “ఏమట్ీ? మీఅమా అంతట్ట స్ామంతురాలా? న్ేనచ వచిు

మీ అందరగకీ వారగుపెట్ాట లా? క ంచ ం ఒళలీ వచెుబ్డితచ మంచం ద్ గని మహరాజభోగమా? ఏం చూసచకుని అంత అద్ రగపాట్ు? మీబ్ాబ్ు సంపాదన్ా? మీతాత హో ద్ా? న్ేన్ేం కయలికి ఒప్ుపకున్ాాన్ా? ఆమాతరం చచసచకోలేదూ? ద్ాసీద్ానికి కబ్ురు చచసినట్ుట కబ్ురు పెడుతుంద్ా?” రావడానికి మీక ంత లేకప్ యింద్ీ? చచసచకోమనచ. మరేం ఫరాాలేదచ. కళలీ తిరగగ్గ ప్డచ ప్రగసిథతిలో న్నేచ వండలేదూ తద్ ూనప్ువంట్?”

179

అనాయయమొహం చూసేా న్ాకు భయం వసేింద్ . బ్ావురుమన్ాానచ. అనాయయ న్ాచ యియ ప్ట్ుట కుని ఇంట్టకి ఈడుుకు వచచుశాడు.

“ఏం? కనిపించలేద్ా?” అమా నిసపృహగ్ా అడగి్గంద్ . అనాయయ లేదనాట్ుట తల ఊపి వెళీ్లప్ యిడేు.

మరోగంట్ తరవాత, గుమాంలో అడుగు పెడుతునా రాజేశ్ారగని అనాయయ గుమాంలోన్ే అడుడ కున్ాాడు, “ఫ్ ఇకుడినించి” అనామాట్లు అనాయయ పెద్ మలనించి వెలువడాడ యి. న్నేచ భయంగ్ా చూసచా న్ాానచ.

రాజేశ్ారగ కుడిచచతి మునివేళలీ అనాయయగుండ లమీద ఉంచి, “తప్ుపకో,” అంద్ . అనాయయ తప్ుపకునాద్ ఆవిడ వాగ్ాధ ట్టకి కాక హసాలాఘవంవలీ అని న్ాకయుడా అరథం

అయింద్ . జేగురగంచిన మొహంతో వీధ్ లోకి వెళీ్లప్ యిేడు. అప్పట్టనించి రాజేశ్ారగ స్ావిట్ోీ ఉంట్ ేఅనాయయ వరండాలోనూ, రాజేశ్ారగ వరండాలో

ఉంట్ే అనాయయ వంట్టంట్టలోనూ .. న్ాకు మాతరం ఇష్ాట రాజయం భరతునిప్ట్ాంగ్ా ఉండచద్ , రాజేశ్ారగ సచముఖంగ్ా ఉంట్ేన్ే.

రాజేశ్ారగద్ అద్ో లోకం. న్ేనచ భయంగ్ా దూరంగ్ా తిరుగుత ంట్ ే పిలిచి, “ఇవాాళ సూులోీ ఏంచ పపేరు?” అని అడగేి్ద్ . న్ేనచ హరగవిలుీ లో ఏడు రంగులు ఎలా వస్ాా యో, ఊపిరగతితుా లు ఎలా ప్ని చచస్ాా యో, భూమ గుండరంగ్ా ఉందని ఎలా నిరూపించడమో వివరగంచచవాణిణ . “ఒక బ్ంతిమీద ఒక చ్చమని వద్ లేం అనచకో. అద్ అలా తినాగ్ా వెళ్లతచ, మళీ్ల బ్యలుద్చరగన చోట్టక ేవసచా ంద్ కద్ా! అలాగే్ భూమ కయడా గుండరంగ్ా ఉంట్ుంద్ ,” అని కషటప్డి వివరగంచచవాడిని.

రాజేశ్ారగ నవేాసదే్ , “బ్ంతిమీద చ్చమ బ్యలుద్చరగన చోట్టకే వసేా భూమ గుండరంగ్ా ఉనాట్ేటన్ా?”

న్ాకు కోప్ం వచచుద్ . “ఛీ, కంకర,” అన్వేాణిణ . ఆమాట్కు న్ాకు బ్ాగ్ా అరథం త లియకప్ యిన్ా, అద్ మా స్్ షల్ మాష్ాట రు అన్ేమాట్. అయన చ పపిన పాఠం ఎవరగక ైన్ా అరథం కాకప్ తచ అలా విసచకుున్ేవారు ఆయన. న్ేనచ చనచవుగ్ా రాజశే్ారగదగిరగకి వెళీ్ల, “కథ

180

చ ప్ుప” అంట్ే, “ఫ్ , ఫ్ , మరేం ప్ని లేకప్ తచ సరగ. న్నే్ేం నీకు వడేుక చ లికాణాణ ? మీఅమా త చచుకునా అరణప్ుద్ాసీన్ా నీతో ఆడుత పాడుత కయరోుడానికి?” అని కసిరగ క ట్ేటద్ .

అందచకే న్ాకు రాజేశ్ారగ అంట్ే ఆశా, భయమూ, ర ండూనచ. రాజేశ్ారగని అరథం చచసచకునాద్ ఒకు అమేాన్మేో. అమా రాజేశ్ారగని ఏమీ అన్దే్

కాదచ. ఒకరోజు అనాయయ మరో ప్రళయం తీసచకువచచుడు. తనచ అయిదచరూపాయలన్ోట్ు బ్లీమీద పటె్ేటడుట్. ఒక గంట్ ప్ యినతరవాత చూసేా అద్ అకుడ లేదచట్. “అమాా, న్ా అయిదచరూపాయలన్ోట్ు ప్ యింద్ ,” అన్ాాడుట్.

“ఎలా ప్ యింద్ ? ఎవరో తీస ిఉంట్ారు. కనచకోు,” అంద్ ట్ అమా. వద్ ననచ అడిగ్గతచ, తనకు త లియదంద్ ట్. న్నేచ కానీ, న్ానాగ్ారు కానీ తియయడానికి

అవకాశ్మే లేదచ. మేము అప్ుపడు ఇంట్ోీ లేము. “ఇద్ రాజేశ్ారగప్న్ే,” అన్ాాడు అనాయయ. అమా చాలా శాంతంగ్ా, “తీసింద్చమో,” అంద్ . అనాయయ ఉగుర డయిప్ యిేడు, “తీసింద్చమో అంట్ావేమట్మాా న్ానచసూా . ఖచిుతంగ్ా

చ బ్ుతున్ాానచ రాజేశ్ారే తీసిందని. ఆ ద్ ంగ ..”

“న్ోరు ముయియ,” అమా అరగచింద్ . ఆ వెంట్న్ ేసారం తగ్గించచస,ి “అలా అనవసరంగ్ా ఎంత మాట్ ప్డితచ అంత మాట్ ఎవరగా ప్డితచ వాళీని అనకుండా ఉండడం ఎప్ుపడు న్ేరుుకుంట్ావో కానీ చ బ్ుతున్ాా వినచ, రమణా, అద్చమంత మంచిప్ని కాదచ. ఇలాట్ట అయిదచలు ఎడంచచతోా విసిరేసిన స్ామంతురాలావిడ,” అంద్ .

“అంతట్ట స్ామంతురాలయితచ ఇలా ఇంట్టంట్ా అడుకుుతినడం ...” అమా మొహం చూస్్ , వరండాలో రాజశే్ారగ మొహం చూస్్ అనాయయ వాకయం ప్ూరగా చ యయన్ే లేదచ.

“న్ేన్ ే తీశానచ ఆ అయిదచరూపాయలు. నీసంపాదన చూసచకున్నే్ా నచవిాంత పేలుతున్ాావు? న్నేచ నడిసముదరంలోనించి నడిచి వచచునచ అరగపాదం తడ ికాకుండా. అంత డబ్ుు మొహం ఎరగనిద్ానిా కానచ. పదె్ ూ ంట్ోీ ప్ుట్ేటవు. ఇంత చినామాట్ల లా వసచా న్ాాయి నీకు?” అంద్ రాజేశ్ారగ అసహయంగ్ా చూసూా ఆ న్ోట్ు అనాయయమీద విసిరేసి.

181

అనాయయ చాలాసపే్యిన తరవాత ఆన్ోట్ు తీసి మళీ్ల ఆ బ్లీమీద్చ పెట్ేటస ివెళీ్లప్ యిడేు. ఆ తరవాత వద్ న అనాయయ తరఫున క్షమాప్ణలు చ ప్ుపకుని రాజేశ్ారగకి ఇచిుంద్ ట్ ఆ డబ్ుు.

అకుడినించి అనాయయ మరీ తపిపంచచకు తిరగడం మొదలు పెట్ేటడు. రాజేశ్ారగ కయడా ఎప్ుపడో తప్ప కనిపంిచడం లేదచ. అందచచచత ఏ ప్రమాద్ాలయ లేకుండా రోజులు గడిచిప్ తున్ాాయి.

న్ేనచ సూుల్ ఫెైనలుకి వచచునచ. రాజేశ్ారగ మాతరం ఎప్పట్టకప్ుపడు ఏద్ో అవాంతరం త చిు మాజీవితాలని చ ైతనయవంతం

చచసూా న్ ేఉంద్ . వాట్టలో అతి ముఖయమయినద్ ఓ ర ండచళీ ప్సివాణిణ తీసచకురావడం. “వీడ వడూ?” అంట్ ే చ ప్పలేదచ. “ఇకుడిక ందచకు త చచువు?” అంట్ ే వినలేదచ. తనచ

వచిు మాఇంట్ోీ ఉనాంతసేప్ూ వాడిని స్ావిట్ోీ వద్ లేసేద్ . వాడు ఇలీంతా తిరగగ్గ న్ాన్ా కంగ్ాళ్ల చచసేవాడు. ఇద్ అనాయయకు మరగంత కోప్కారణం అయింద్ . రాజేశ్ారగకీ, అమాకీ వినిపించకుండా సణిగే్వాడు. వద్ నని చ ప్పమన్ేవాడు వాడిని తీసచకురావదూని చ ప్పమని. అనాయయకు జడిసి, న్నేచ కయడా వాడిని దగిరగకి తీసవేాడిని కానచ.

అనాయయ ప్డచ అవసథ చూసి రాజేశ్ారగ నవేా ద్ . “విసచకుుంట్ే విసచకోునీ. ఇద్ ఎన్ాాళలీ ంట్ుంద్ ,” అన్దే్ .

అలా ఎకుువ రోజులు జరగన్ేలేదచ. ఎవరూ లేని సమయంలో అనాయయ వాడ ిబ్ుగి గ్గలీీ, చిట్టక వేసీ ప్లకరగంచచవాడు. అనాయయ కురీులో కయచచంట్,ే ఆ ప్సివాడు మ లీిగ్ా కురీు వెనక చచరగ సందచలోీ ంచచ అనాయయ చొకాు లాగడం, అనాయయ మ లీిగ్ా ఒకట్ీ, ర ండూ పిప్పరమ ంట్ుబిళీలు వాడికి అంద్ ంచడం కరమంగ్ా ఇంట్ోీ అందరగకీ త లిసని రహసయం అయిప్ యింద్ . అఖరగకి వాడికి పేరు కయడా అనాయిేయ పటె్టట వద్ నచచత చ పిపంచచడు, శిఖి అని. న్ేనచ విశాఖప్ట్ాం వచచుశానచ కాలేజీలో చచరడానికి. అద్చ మొదలు కావడంచచత వారానికీ ర ండువారాలకీ ఇంట్టక ి వెళీకప్ తచ తోచచద్ కాదచ. ఇంట్ోీ రాజేశ్ారగ కనిపించకప్ తచ తోచచద్ కాదచ. వెళీ్లనప్ుపడలాీ జీడిప్ప్ుప తీసచకువెళలీ వాణిణ రాజేశ్ారగకోసం రహసయంగ్ా. ఇషటం

182

అయితచ తీసచకున్ేద్ . ననచా మ చచుకున్ేద్ . లేకప్ తచ విసిరగక ట్ేటద్ . న్ేనచ చూసూా ండగ్ాన్ ేఅద్ ఇంక వరగక ైన్ా యిచచుసేద్ . అయిన్ా మళీ్ల వెళలీ ట్ప్ుపడు ఒట్టట చచతులతో వళీెలేకప్ యిేవాణిణ .

ఆఖరగకి యూనివరగసట్ీవాళలీ ఓ కాగ్గతం న్ాచచతిలో పటె్టట , “నీబ్తుకు నచవుా బ్తుకు,” అని తగ్గలేసినతరవాత, పెైవాళలీ ం చచస్ాా రో చూద్ాం అని పెదై్చశాలకి వెళీ్లప్ వడం, మళీ్ల ఇప్ుపడు ఆవురావురుమంట్ూ ఊరు చచరుకోవడం జరగగే్యి. ఇకుడ ఇంతలోన్ే ఊరు మారగప్ తుందనీ, రాజేశ్ారగ ఇలా కమాని జాా ప్కంగ్ా మగ్గలిప్ తుందనీ న్నేచ ఊహ ంచలేదచ. అద్ సంభవం అనచకోలేదచ!

000

న్ేనచ సరుూ కుని “శిఖి ఏడీ?” అని అడగడానికి ర ండు రోజులు ప్ట్టటంద్ . “ఆ ద్రరాభగుయడిపేరు ఈ ఇంట్ోీ ఎతాకు,” అన్ాాడు అనాయయ. న్ానాగ్ారగని అడగలేకప్ యినేచ. వద్ న ఎవరూ లేకుండా చూస ి మ లీిగ్ా చ పిపంద్ , “వాడు కనిపసిేా ఈ ఊరగవాళలీ

పిచిుకుకుని క ట్టటనట్ుట క ట్టట చంపసే్ాా రు. అంచచత అజాా తవాసం గడుప్ుతున్ాాడు,” అని. ఆరోజు రాతిర అందరూ ప్డుకునాతరవాత అమా లేచి చప్ుపడు కాకుండా పెరట్ోీ

ఎవరగకో అనాం పెట్టడం కనిపించింద్ . న్ేనచ లేచి వెళీ్ల అమావెనక నిలుున్ాానచ. ఆ మసకచ్చకట్టలో తుప్పజుత ా , పీలికల ైవలేాడుతునా లాలీు మాతరమ ేచూడగలిగే్నచ.

అమా వెనచద్ రగగ్గ ననచా చూస ి గతుకుుమంద్ . అంతలోన్ే నిట్ూట రగు లోప్లికి నడిచింద్ .

న్ేనచ అమానచ అనచసరగంచానచ. న్నేచ లోప్లికి వచిునతరవాత అమా తలుప్ు వసేూా అంద్ , “వాడచ శిఖి” అని.

ఆ తరవాత అతిప్రయతాంమీద అమా దగిరగనచంచి న్ేనచ రాబ్ట్టగలిగ్గన భోగట్ాట అతి సాలపం. శిఖి కనిపిసేా ఊరగవాళలీ చంపసే్ాా రుట్. రాజేశ్ారగ ఆ గడడమీద సంపాద్ ంచచకునా ఆద్ారాభమాన్ాలు అట్ువంట్టవిట్. ఒక రాతిరవళే శిఖి వచిు అమానచ అనాం పటె్టమని యాచించచడుట్. ఆకలికి ఓరాలేకో, అమా ప్ లుుకోలేదన్ో, ప్ లుుకున్ాా ఏమీ చ యయదన్ో.

183

అమా ప్ లుుకుంద్ . పరెట్టవేప్ుకి పిలిచి అనాం పటె్టట ప్ంపించచసింద్ ట్. మరున్ాడూ అలాగ్ ేవచచుడుట్. ఆరున్ెలలుగ్ా అలాగ్ ేరోజు వసచా న్ాాడుట్.

“అసలు రాజేశ్ారగ ఎలా చచిుప్ యింద్ ?” అమా నిట్ూట రగు, “నిజం ఒకు శిఖికే త లియాలి త లిసేా ,” అంద్ . అప్పట్టకి న్ేనచ వచిు ప్ద్ హేనచ రోజులు అయింద్ . రోజూ స్ాయంతరం పొ లాలగటీ్మాట్

నడిచి చ్చకట్ట ప్డని తరవాత ఇంట్టకి చచరుకున్ేవాణిణ . నడుసచా నావాణిణ అడుగులచప్ుపడు విని వెనకిు తిరగగ చూశానచ. ఎవరూ

కనిపించలేదచ. ఈమధ్య ర ండు మూడు రోజులుగ్ా నన్ెావరో అనచసరగసచా నాట్ుట అనచమానంగ్ా ఉంద్ . ఇవాళ ఈ విషయం ఖచిుతంగ్ా త లుసచకోవాలని ఉంద్ . మళీ్ల అడుగుల చప్ుపడు వినిపించింద్ . కనచచ్చకట్ట ప్డుత ంద్ .

“చినబ్ాబ్ూ!” గ్ాలికి ఆకులు కద్ లినట్ుట వచిుంద్ ఆ మాట్. “ఎవరు?”

“న్ేనచ బ్ాబ్ూ.”

“శిఖీ!”

“అవునచ చినబ్ాబ్ూ,” ఎదట్టకి వచచుడు. చ్చకట్ోీ కయడా వాడ ి ద్ నైయసిథతి సపషటంగ్ా కనిపిసూా ంద్ .

న్ాలో ఒక తరంగంగ్ా లేచిన కోప్ం అణిగ్గప్ యిన తరవాత అన్ాానచ, “ఏఁరా?” అని. వాడు ఒకు క్షణం మాట్ాడలేదచ. “నచవుా కయడా నముాతున్ాావా చినబ్ాబ్ూ?”

ద్ీనంగ్ా అడిగ్ేడు. న్ేనచ జాగరతాగ్ా అన్ాానచ, “న్ాకేమయిన్ా త లిసేా కద్ా నమాడానికి,” అని. “నచవుా ఢిలీీ వెళలతున్ాావుట్. ననచా కయడా తీసచకు ప్ , చినబ్ాబ్ూ. ననచా వీళలీ

బ్తకనివారు. న్ేనికుడ ఉండలేనచ,” శిఖి బ్ావురుమన్ాాడు. అప్రయతాంగ్ా న్ాచచతులు వాడిని న్ా వక్షానికి చచరుుకున్ాాయి. వాడు న్ాకు ద్ారగ

తపిపన అయిద్చళీ తముాడిలా గ్ోచరగంచాడు ఆ క్షణంలో.

184

ఈఅరభకుడిమీద్ కి ఉప్యోగ్గంచడానికి నిరణయమయి ఉనా బ్రహాాస్ాా ా లు తలుచచకుంట్ ేన్ామనసచ దరవించింద్ . “ఊరుకోరా, ఆడద్ానిలా ఏడుస్ాా వా? న్ాతో వచచుదచూ వుగ్ానిలే. ఏడవకు. రేప్ుస్ాయంతరం ఆరుగంట్లకి సేటషనచకి రా. ట్టక ట్ుట న్ేనచ క ంట్ానచ. ర ండు సేటషనచలు ద్ాట్టనతరవాత న్ా పటె్ెటలో ఎకుుదచవు గ్ాని. ఆంతవరకయ వేరే పెట్ెటలో ఎకుు,” అన్సేి, ఇంట్టక ివచచుశానచ, వాడిచచతిలో అయిదచ రూపాయలు పెట్టట .

న్ేనచ చచసని ప్ని అమాకు మాతరం చ పేపనచ. “వెధ్వ, ఊరగకి వెళలా న్ాాననా సందడ ికాబ్ర లు, అన్ాానికి రాలేదచ,” అంద్ అమా పేరమా, బ్ాధ్ా కలిస ిధ్ానిసచా నా సారంతో, పొ దచూ న కాఫీ ఇసూా .

న్ాగద్ తుడచిి వసూా , నూకాలు “ఇద్చట్ో బ్ాబ్ూ, మంచంకాడ ప్డున్ాాద్ ,” అంట్ూ ఓ కవరు న్ాకు అంద్ ంచింద్ .

ఎకుడో సంపాద్ ంచిన పాతకాగ్గతాలమీద ఎవరో పారేసిన పెనిసలుముకుతో రాసినట్ుట ంద్ . అలవాట్ు లేనివాడు రాసనిట్ుట బ్ర ల డు తుడుప్ులయ, క ట్టట వేతలయ ఉన్ాా ఇంకా తప్ుపలు మగ్గలిప్ యి ేఉన్ాాయి.

కాయితం వీలయినంత స్ాప్ు చచసి వెనకిు తిపిప చూశానచ. శిఖి రాసేడు. “చినబ్ాబ్ూ, ఇన్ాాళీకి నచవుా ఒకుడివి న్ాతో చలీగ్ా మాట్ాడచవు. న్ాక ంత సంతోషంగ్ా ఉంద్ో

త లుస్ా! న్నేచ ఇంక ఇలాగ ద్ ంగ బ్తుకు బ్తకనచ. నన్ెావరూ ఏమీ చ యయలేరు. ఏమ నై్ా చచసేా నచవుాన్ాావు కద్ా. అమా కయడా ఉంద్ కద్ా (మా అమా అనామాట్). కానీ న్ేనచ నీతో రానచ. చినబ్ాబ్ూ, ఇకుడ న్ేనచ రోజూ అమాని (రాజేశ్ారగని) చూసచకుంట్ానచ శ్ాశానంలో. అకుడ అలా కళలీ మూసచకుని కయచచంట్ే అమా న్ాకు కనిపిసచా ంద్ . ఓద్ారుసచా ంద్ . న్నేచ అమాని వద్ లి రాలేనచ. నిజంగ్ా న్ేనచ అమాని చంప్లేదచ చినబ్ాబ్ూ. న్ేనచ చంప్లేదచ. అమేా చచిుప్ యింద్ . న్ేనచ వట్టట వెధ్వని అని అందరూ అంట్ారు కదూ. నిజంగ్ా వెధ్వన్ే. అందచకే అమా చచిుప్ త ంట్ ే చూసూా ఊరుకున్ాానచ. కానీ న్నేచ చంప్లేదచ. అసలు అమాని ఎవరు చంప్గలరు? అమాద్ రాచప్ుట్ుట క. ఆమాట్ అమా అంద్ , ‘న్ాద్

185

రాచప్ుట్ుట కరా. న్ేనచ చచిున్ా వయెియ, బ్తికిన్ా వయెియ. అందచకే వళెలతున్ాానచ. ఈలోకం చూశానచ. అవతల ఏముంద్ో చూస్ాా నచ’ అంద్ చచిుప్ త . మీక వారగకీ త లీదచ అమాద్ రాచప్ుట్ుట క అనీ, కతాిస్ాములో అమాకి స్ాట్ట రాగల మొనగ్ాడు ఊరోీ న్ే లేడు అనీ. ఇంతక ీఅసలు సంగతి చ ప్పలేదచ కదూ. న్ాకు చ ప్పడం బ్ాగ్ా రాదచ. అందచకని కోప్ం త చచుకోకు. మరగ న్నేచ నీలాగ్ా చదచవుకోలేదచ కద్ా. ఆ యజావరాహమూరగాగ్ారగంట్ోీ చచరగన సెైదచలు లేడూ, వాడూ రోజూ అమాదగిరగకి వచచువాడు. ‘ప్ద్ రూపాయలు ఇయియ. ప్ట్ాం వెళీ్ల సినిమా చూసొ్ స్ాా ’ అన్ేవాడు. అమా ఇచచుద్ . వాతో కయడా చాలా సేాహంగ్ా ఉండచవాడు. ఒకమారు ననచా కయడా సినిమాకి తీసచకువెళాీ డు. ‘పకేాట్ వచాు?’ అని అడిగ్ేడు. రాదన్ాానచ. ‘న్ేరపన్ా?’ అన్ాాడు. ఒకరోజు వెళలీ నచ వాడితో. న్ాకేం బ్ాగులేదచ. అప్పట్టనించ్చ మళీ్ల వెళీలేదచ. సెైదచలు మాతరం అప్ుపడప్ుపడు మాఇంట్టకి వచచువాడు. ఒకరోజు వాడచ అమాని అడిగే్డు, ‘అయితచ ఎంత ద్ాచచవతాా ?’ అని. అమా నవిాంద్ . ‘ఏం? కనాం వసే్ాా వా?, కాదని ద్ావా వసే్ాా వా?’ అని. వాడు ‘అబ్బు, అద్చం లేదచ. పెంప్కానికి వచచుస్ాా నచ,’ అన్ాాడు. ‘అయితచ నీకు దకేుద్ అక్షయపాతచర,’ అంద్ అమా. ఆ తరవాత క న్ాాళలీ ననచా వధే్ ంచచకు తిన్ాాడు అమా దగిర ఆసిా ఎంత ఉంద్ో చ ప్పమని. న్ాకు త లీదంట్ే నమాలేదచ. న్ాకు తరవాతారవాత త లిసింద్ ఈ విషయం ఊళలీ కయడా చాలామంద్ ని బ్ాధ్ ంచచడని. కానీ అమా మాతరం ఏమీ ఎరగనట్ుట నట్టంచచద్ . ఆఖరగకి ఆ సెైదచలు మీరగప్ యిేడు. అమా కయడా చిరాకు ప్డి, డబ్ుు ఇవానచ, పొ మాన్దే్ . అలా ర ండు, మూడుమారుీ అయింద్చమో, ‘ఎందచకు ఇవావో చూస్ాా నచ’ అన్ాాడు సెైదచలు కఠగనంగ్ా.

ఆరాతిర తలుప్ు చప్ుపడయితచ అమేా వెళీ్ల తలుప్ు తీసింద్ . సెదైచలు కస్ాయికతాి తీసచకుని వచచుడు. క ంచ ం తాగ్గ కయడా ఉన్ాాడచమో కయడా. న్ాకు వణుకుతో కాళలీ చచతులయ ఆడలేదచ.

అమా మాతరం కించితాయిన్ా చలించలేదచ. ‘ఛీ, దచరాారుి డా! తులసివనంలో గంజాయిమొకులా ఇకుడికి వచాువు. ఫ్ . తాగ్గ తందన్ాలాడచవాళీకి ఇకుడ చోట్ు లేదచ’ అంద్ .

186

‘కబ్ురుీ కట్టట పటె్టట డబ్ుు ఎకుడుంద్ో చ ప్ుప. ర ండు వేలు కావాలి,’ అన్ాాడు సెైదచలు. ‘ఎవడబ్ుస్ొ ముా ద్ాచచవికుట్. అవతలికి ఫ్ ,’ అంద్ అమా. ‘చ ప్ుతా,’ అన్ాాడు సెదైచలు కతాి ఎతాి. అమా క్షణంలో మ రుప్ులా కతాి ఝళ్లపించింద్ .

సెైదచలు చ యియ త గ్గ తొకులా వేరలాడుతోంద్ . అమా అంద్ , ‘ఈ రాజేశ్ారగ ఎవరనచకుంట్ున్ాావో! రాచబిడడరా. రాణాప్రతాప్ులవంశ్ప్ు మొలక. ఆ చ యియ నరగకినట్ేట , ఆ తల ఎగరేయడానికి కయడా ఎంతోసేప్ు ప్ట్టదచ. కానీ వద్ లి పెడుతున్ాానచ, ఫ్ ఇకుడినించి’ అని అరగచింద్ . ఇంకేం జరుగుతుంద్ోనని న్నేచ భయంతో బిగుసచకుప్ యినేచ.

సెైదచలు వనెకిు తిరగగ్గ వెళీ్లప్ యిడేు. అమా వంెట్న్ ేతనని తానచ పొ డుచచకుంద్ అద్చ కతాితో. చచిుప్ త , ‘ఒరేయ్ శిఖీ, ఈలోకం చూశానచ. ఇంక అవతల ఎలా ఉంట్ుందో్ చూస్ాా నచ’ అంద్ . అమా లేద్ ంక.

ననచా గ్ాలిలోంచి తీసచకుని పెంచచకుంద్ . గ్ాలిలోన్ ే వద్ లేస ి వెళీ్లప్ యింద్ . న్ాకు బ్ుద్ ధ త లిసినప్పట్టనించ్చ అమా ఒకుతచ. అందచకే అమా ననచా వద్ లిపెట్టటన్ా న్ేనచ అమాని వద్ లి పెట్టనచ. న్ేనచ ఇకుడచ ఉంట్ానచ. న్ామీద కోప్ం త చచుకోవు కదూ.

శిఖి.”

“అయోయ, నచవిాంకా ఏద్ో ఘనకారయం స్ాధ్ స్ాా వనచకున్ాానచ కానీ ...” కనప్డని రాజేశ్ారగనచద్చూశించి ఘోషించచనచ.

000

(ఆంధ్రసచికర వారప్తిరక. జుల ై12, 1966)

187

23. మా మే సాీతైామ్

ఆకునంట్టపెట్ుట కుని గూడు కట్ుట కునా గ్ొంగళ్లప్ురుగులా భూద్చవిని నముాకుని ప్డుకునా ఆ ఊరగప్రజలోీ చలనం కలిగ్గంచగలిగ్గనవి చాలా తకుువ. ఎలక్షనీవంట్ట పరా ప్ంచికవిషయాలయ, బ్ాలయోగులవంట్ట ఆముషిాకచింతనలకయ కయడా అతీతులు వాళలా. కళలాదచట్ ఖూనీ జరగగ్గతచ ఓమారట్ు చూస ిచచట్ట వెలిగ్గంచచకు వెళ్లాప్ యి ేజాతి అద్ . అకుడ అన్ాయయం లేదచ. ఎందచకంట్ే ఎవడూ ఎవణీణ క ట్టడు కనక. అకుడ న్ాయయం లేదచ. ఎందచకంట్ే ఎవడిక ైన్ా ద్ బ్ు తగ్గలితచ ర ండోవాడు కలగజేసచకోడు కనక. సారిమూ నరకమూ ర ండూ త లీవు వాళాకి.

ఆ సాబ్ధజగతిలో కించిత్ చలనం కలిగ్గంచింద్ ఆమ రాక. ఆమ అకుడికి ఎలా వచిుంద్ో ఎందచకు వచిుంద్ో ఎవరగకీ త లీదచ. ఒకాన్ొక సచప్రభాతాన ఊరు ఆవులించి కళలా విపిపతచ ఆమ కనిపించింద్ . అంతచ.

“ఎవరు నచవుా?” అని ఎవరూ అడగలేదచ. ఊరగచివర కయలిప్ తునా పాడు ద్చవాలయంలో ఆమ పాతచ్చర ప్రుచచకుని ప్డుకుంట్ే ఎవరూ కాదనలేదచ.

మరాాడు సిా గధతాం విరగసే కనచాలతో, చిరునవుాల లికేవదనంతో వీధ్ లోకి వచిుంద్ . ఆ వీధ్చలోీ ఎవరూ క ంప్లంట్ుకుప్ తునాట్ుట ప్రుగులు పెట్టడం లేదచ. ప్ని గట్ుట కుని 144 సెక్షనచ వయతిరేకిసచా నాట్ుట రోడుడ కడడంగ్ా సెైకిళలా ప్ట్ుట నిలబ్డి అప్రసచా తాలు చరగుంచచ గుంప్ులు లేవు. ఆమ ముందచకి స్ాగ్గప్ త న్ే ఉంద్ .

ఒకచోట్ ఆగ్గంద్ . అకుడ ఒక లేగదూడ ప్డి లేవలేక అవసథ ప్డుతోంద్ . ఆమ చచట్ూట చూసింద్ . ఎవరూ లేగదూడని గమనించినట్ుట లేదచ. తన్ ేవెళ్లా మ లీిగ్ా ద్ానిా లేవద్సీింద్ . అతికషటంమీద ద్ానిా ఇంట్టకి చచరగుంద్ .

ద్ారగలో ఒకరగదూరు ఆమ ని వింతగ్ా చూసేరు. “నీక ందచకు ఈ బ్ాధ్ంతా?”

188

ఆమ మౌనంగ్ా స్ాగ్గప్ యింద్ . ఇంట్టక ి ద్ానిా తీసచక ళ్లా ఆకుప్సరు రాసింద్ . ర ండు రోజులు ప్ట్టటంద్ దూడ లేచి తిరగడానికి. మూడోరోజు దూడయజమాని వచిు ద్ానిా తోలుకుప్ యిడేు. వళెలా వెళలా తన విశాలమ ైన కళాతో ఓమారు ఆమ వపే్ు చూస ివెళ్లాప్ యింద్ ఆ లేగదూడ.

000

మరొకరోజు, చాలా రోజులతరవాత, అలా వళెలా ంట్ే ఒక ప్ద్చళాకురార డు ఏడుసూా కనిపించచడు.

“ఎందచకేడుసచా న్ాావు?” అని అడిగ్గంద్ ఆవిడ. “నీక ందచకయ?” అన్ాాడు ఆ కురార డు. “అవునచ. నీక ందచకయ?” అంద్ ఆ కురార డిప్కున్ే ఉనా తలీి. “ఊరగకే అడిగే్నచ,” అంద్ ఆమ మందహాసంతో. ఆ కురార డూ, తలీీ ఇదూరూ ఆశ్ురయప్ యిేరు. “మాయింట్టకి వస్ాా వా?” అంద్ ఆమ . “సర”ేనని ఆ బ్ాలుడు ఆమ ననచసరగంచచడు. ఇద్ క తావిషయమే. అయిన్ా అందరగకీ సహజంగ్ాన్ే తోచింద్ . ఆ కురార డు వరసగ్ా

వారంరోజులు ఆమ యింట్టకి వెళలాడు. ఒకరోజు అడిగ్ేడు, “ఎందచకు ననచా ఇలా రమాంట్ున్ాావు?” అని. “న్ాకు నీలాట్ట క డుకు ఉండచవాడు. నినచా చూసేా వాడిని చూసినట్ుట ఉంట్ుంద్ ,” అని

ఆమ సమాధ్ానం చ పిపంద్ . “ఓహో ,” అన్ాాడు కురార డు సరగగ్ాి అరథం కాకప్ యిన్ా. ఊళలా అందరూ క తామా కోరుకునాక డుకు అని అతనిా హేళన చచసేరు. వాడికి రోషం వచిుంద్ . ఆమ యింట్టకి వెళాడం మాన్ేశాడు. ఆరాతిర ఆమ కనీాట్టతో

కనిపించింద్ , “మాయింట్టకి ఎందచకు రాలేదచ?” అని అడిగ్గనట్టనిపించింద్ . నిదర లేవగ్ాన్ే ప్రుగ్ ట్ుట కుంట్ూ అకుడకిి వెళలాడు.

189

ఆమ చ ంప్న చచయి చచరగు ద్ గంతాలోీ కి చూప్ులు నిగ్గడిు చూసూా కయరుుని ఉంద్ . “న్ేన్ొచచునమాా!” అన్ాాడు ఉవెాతుా గ్ా పొ ంగుతునా గుండ లనచ కంఠసారంలో విశ్దం

చచసూా . ఆమ అతడివపే్ు తిరగగ్గంద్ , “ఫ్ , ఫ్ . ఎందచక చాువ్. ఇకుడచం ద్ాచిపెట్ేటవా రోజూ

రావడానికి? న్ేన్ేమేన్ా అచచున్ాాన్ా నీకు చచసిపెట్టడానికి .. వలేు చూపితచ మండ మంగే్ రకాలు. ఛీ. ఛీ. ఇంక ప్ుపడూ ఈచాయలకు రాకు.”

అబ్ాుయికి అంతా అయోమయంగ్ా ఉంద్ . ఆమ మాట్లు ఏమీ అరథం కాలేదచ. “ఫ్ ” అనా మాట్ ఒకుట్ ేత లిసింద్ . వాడు గ్గరుకుున తిరగగ్గ వెళ్లాప్ యిేడు. ద్ారగలో ఓ చ ట్ుట కింద కయచచని ఏడిచచడు క ంచ ంసేప్ు.

తల తాి చూసేా ఆమ ర ండు ప్ూతరేకులు ప్ట్ుట కుని నించచని ఉంద్ . “ఇంద,” అంద్ . “న్ాకేం అఖ్ఖ రీేదచ,” అంట్ూ లేచి ప్రుగ్ ట్ుట కు వెళ్లాప్ యిేడు. “ప్ తచ ఫ్ . బ్రతిమాలితచ గీ్ర కుువవుతుంద్ . ప్ుణాయనికి ప్ుట్ెటడు బియయం ఇసేా

పిచుకుంచంతో క లిచచవని ప్ ట్ాీ డింద్ ట్. న్ేన్మేీ ఎవరగకీ ఋణప్డలిేనచ,” అంట్ూ ఆమ గ్ొణుకుుంట్ూ వెళ్లాప్ యింద్ .

కరమంగ్ా ఆమ నచగూరగు ప్రజలు గుంప్ులు గుంప్ులుగ్ా చచరగ చ ప్ుపకోస్ాగే్రు. “ఎవర లా ప్ తచ న్ాకేం?” అనా భావం మంచచలా విడపి్ తోంద్ వాళాలో. ప్రతివాళలా మాట్స్ాయం కావాలన్ో ప్నిస్ాయం కావాలన్ో ఆమ దగిరగకి వసచా న్ాారు. ఒక మంచిప్ని చచసి “క తామా”తో గ్ొప్పగ్ా చ ప్ుపకున్ేవాళలా అన్ేకులు ఉన్ాారు.

ఒక కప్ుపడు ఆమ హరషం వెలిబ్ుచచుతుంద్ . ఒక కప్ుపడు “అద్ీ గ్ొపేపన్ా?” అంట్ూ తచలిుపారేసచా ంద్ . మరోస్ారగ, “అలా కాదచ, ఇలా చ యాయలి,” అని చ బ్ుతుంద్ . లేద్ా తన్ే చచస ిచూపిసచా ంద్ . ఒకమారు పాలమనిషి ఆవు క ముా విసిరగ మంచం ప్ట్టటందని వాళ్లాంట్ోీ వారంరోజులుండి సవే చచసింద్ ట్. మరోరోజు న్ారప్రాజుగ్ారగ చినాకోడలు “కాసా నలతగ్ా ఉంద్ . చూస ి ప్ ,” అని కబ్ురు చచసేా , “ఏం కావరం ఇంట్టకి రమాని కబ్ురు చచయడానికి. ఫ్ , ఫ్ . రానని చ ప్ుప,” అని కసిరగక ట్టట ంద్ ట్. అయిన్ా ఆమ అంట్ే అందరగకీ ఎనలేని ఆపేక్షా,

190

భయమూనచ. ఒకమారు కాకప్ తచ ఒకమార ైన్ా ఎకుువ చనచవు చూప్గలిగ్గంద్ అబ్ాుయి ఒకుడచ. వాట్టకి ఆమ కసచరూీ , విసచరూీ , ఆగరహమూ, అనచగరహమూ - అనీా ఒకట్ే. ఒక ుకుమారు వాడికి రోషం వసచా ంద్ . కోప్ం వసచా ంద్ . అవనీా వాడు ఆమ దగిరుాంచచ న్ేరుుకున్ాాడు.

అలాగ రోజులయ, వారాలయ, న్లెలయగ్ా న్ాలుగు సంవతసరాలు జారగప్ యియేి. అబ్ాుయి క ంచ ం పెదూవాడయిడేు. ఆమ లో క ంచ ం వారథకయప్ుఛాయలు కనిపిసచా న్ాాయి. ఊళలా ఉతచాజం కనిపిసా్్ ంద్ .

ఆరోజు ప్ లేరమావాసయ. ప్ లి సారాి నికి వెళ్లాన ప్రాద్ నం. అబ్ాుయి అప్పట్టకి న్ాలుగు రోజులుగ్ా అమాదగిరగకి వెళాలేదచ అలిగ్గ. అద్చ మరోసందరభంలో ఐతచ ఆమ సాయంగ్ా వచిు పిలుచచకు వెళలాద్ . కానీ ఈమారు రాలేదచ. అబ్ాుయికి ఓరుప నశించింద్ . ఏ విషయం ముఖాముఖీ తచలుుకోవాలనచకున్ాాడు. విసచరుగ్ా లేచి నిముష్ాలమీద ఆమ జీరణకుట్ీరం చచరుకున్ాాడు. అకుడ ఆమ ఒంట్రగగ్ా లేదచ. ఒక బ్ాలుడనిి అకుున చచరుుకుని లాలిసా్్ ంద్ . న్నెచాదచరు మృదచవుగ్ా చచంబిస్్ా ంద్ . వాడి చ ంప్లు నిమురుతోంద్ .

ఒక మధ్యవయసచుడు ఇదంతా ఇషటం లేనట్ుట గవాక్షం దగిర నిలుుని సచదూరాలోీ కి చూసచా న్ాాడు. ఆగ్గ ఆగ్గ త చినట్ుట ఒక ుకు మాట్ే ప్లుకుతున్ాాడు, “జరగగ్గప్ యింద్చద్ో జరగగ్గప్ యింద్ . ఇప్ుపడు వచచుయమాా అంట్ ేనీక ందచకింత ప్ట్ుట దల? నిన్ేామ నై్ా న్ేనకుడ రాళలా మొయయమన్ాాన్ా? అద్ ీ న్ాకోసం అయితచ న్ేనింతగ్ా పాకులాడన్ే ఆడనచ. .. ఆ ప్సివాడికోసం ... ఇంతకీ నీకు ... మాకంట్ ే.. ఈ ప్సవిాడికంట్ ేవీళలా ఎకుువయిప్ యారు.” చివరగమాట్లు అంట్ుంట్ే అతడికంఠం గదిదమయింద్ .

“చాలేీ , మాట్లు న్ేరేువు,” అని కసిరగంద్ ఆమ . ఆ సారంలో కాఠగనయంకంట్ే మారూవమ ేహెచచు. గ్ లుపవెరగద్ో త లిసిప్ యింద్ .

అబ్ాుయి గ్గరుకుున వనెకిు తిరగగే్డు. ఝంఝంమారుతంలా ఊరగవేప్ు స్ాగ్గ, ద్ారగలో చ ట్ుట కింద ఆగే్డు. అతనికనచాలలో ఎరుప్ుజీర మ రుసూా ంద్ . హృదయం తీవరంగ్ా క ట్ుట కుంట్ూంద్ . “సరే, సరే,” అనచకుంట్ూ కద్ లిప్ యిడేు. ద్ారగలో అడిగ్గనవాళాకీ

191

అడగనివాళాకీ వివరగంచి చ పేపడు. కనిపించనివాళాకి కబ్ురు చచసడేు. క ందరు అతనిా ఓద్ారేురు. క ందరు అతన్ేా చ్చవాట్ుీ వేసేరు. మరగ క ందరు ఉచితసలహాలు ఇచచురు.

అబ్ాుయికి తోచడంలేదచ. ఏద్ో అన్ాయయం జరుగుతోంద్ . అద్చమట్ో సపషటంగ్ా చ ప్పలేకప్ తున్ాాడు. మాట్లు ద్ రకడంలేదచ. తమసచస కముాక స్్ా ంద్ . లోకం నిదరక రగగ్గంద్ . ... ... ... “అమాా!” చ్చకట్ుీ చ్చలుుకు ఒక ప్సివాడ ిఆకరందన ద్ కుుల పికుట్టలీింద్ . జరగగ్గంద్ తనకి త లీదంట్ూ కరాస్ాక్షి అప్ుపడచ ఉదయించచడు. ఆమ గద్ మధ్య నిలబ్డ ిఉంద్ నిశ్ులంగ్ా. మంచంమీద ప్సవిాడు నీరసంగ్ా ప్డి ఉన్ాాడు. వాడిని తీసచకువచిున మధ్య వయసచుడు దూరంగ్ా గ్ోడన్ానచకుని నిలుుని

ఉన్ాాడు. గ్ోడవతల అబ్ాుయి ప్శాుతాా ప్ంతో దహ ంచచకుప్ తున్ాాడు. ముగుి రు మూరుఖ లు ఆమ పాద్ాలు ప్ట్ుట కు వదలడంలేదచ. “నచవుా క్షమంచానచ

అనాద్ాకా మేం వదలం. క్షణికమ నై ఆవేశాలకు ల ంగ్గప్ యిేం. మావంట్ట పాపాతుాలు లోకంలో మరగ ఉండరు. మా పాపానికి పరా యశిుతాం ఉండదచ. చ ప్ుప తలీీ, ఏ శిక్ష అయిన్ా అనచభవిస్ాా ం. నీ కోపాగ్గా మాతరం భరగంచలేం. ... చ ప్ుప .. క్షమంచచ.”

ఆమ వాళావేప్ు చూసింద్ . వీళాని ఈ సిథతికి త చిుంద్ వరు?

మంచంమీద ప్సివాడవిేప్ు చూసింద్ . “న్ాక ందచకు ఈ శిక్ష?” అని ప్రశిాసచా నాట్ుట అనిపించింద్ ఆమ కి.

కనచర ప్పలు బ్రువుగ్ా కద్ లిు కుడివపే్ు గ్ోడవారకి దృషిట మళ్లాంచింద్ .

192

“ఇప్ుపడచం చ యయగలవు?” అని నింద్ సచా న్ాాడు అతనచ మౌనంగ్ాన్ే. ఆమ కనచలు మూసచకుంద్ . మన్ోఫలకంపెనై అబ్ాుయి చితారువు అసపషటంగ్ా

కద్ లింద్ . ఆమ పదెవులు కద్ లేయి. భగవాన్స!

మా మే సీా తైామ్

మా మూరఖతామ్

మధ్ాయ దృషిటరాా .. జాతర జౌతర ... మా మే సీా తైామ్ ... 000

(అకోట బ్రు 1966 కృషణవణేి మాసప్తిరకలో ప్రచచరగతం.)

193

24. కాశ్రరతాం

′′బ్ాబ్ూ, ఒకుచచకు కాఫీ ప్ స్ాా వా?′′

అప్ుపడచ కాలేజీనచంచి వచిు వరండాలో కాఫీగ్ాీ సచ ప్ట్ుట కుని ఆయాసప్డుతునా న్ేనచ ఆ క తా బిచుగ్ాడివేప్ు చూశానచ వింతగ్ా. కాలప్ురుషుడ ివిన్ోదకేళ్ల కాకప్ తచ మాద్ాకవళం, గుక ుడుగంజినీళలీ , యాచించచ రోజులు ప్ యి, కాఫీకీ, సిగర టీ్కీ చ యియ చాచచ రోజు రావడం ఏమట్ట? వృతాికి యాచన్ెైన్ా మన్ేద్ మనిషిగ్ాన్ ేకద్ా అని కాబ్ర లు ... కానీ, మరుక్షణం న్ాలో చిరాకు ప్రాకు చితాగ్గంచింద్ .

′′ఏమట్యాయ ఆలోచిసచా న్ాావు? నచవుా ఎంతమంద్ కి ఎనిామారుీ హో ట్ళీలో ఇపిపంచచవో, ఎంతమంద్ దగ్గిర ప్ుచచుకున్ాావో? అంత ముందూ వనెకా చూడాడ నికి న్నే్ేమ ైన్ా నీ ఆసిా అడిగే్న్ా? ఆద్ాయం అడిగ్ాన్ా? కాదూ ప్ దూ అంట్ే నీ ఇంట్టప్డుచచని కోరేన్ా?′′ పొ దలమీస్ాలోీ ంచి ముసిముసనివుాలు కురగపించడం అంతచిరాకులోనూ ననచా మురగపించింద్ .

మనిషిని మరోమారు చూశానచ. అనకాప్లీి బ్ాణాకరరలా నిలవసేేా నలుగురగకి జవాబ్ు చ పేపలా వున్ాాడు. ముసలితనం ముంచచక సచా న్ాా ప్డచచదనప్ు క సమ రుప్ులు ఇంకా క సరుతునాట్ేట వుంద్ . అరవెై ద్ాట్ేసని్ా హాయిగ్ా నవుాత రాజ వరగ క డుకనాంత ధ్ీమాగ్ా నిలబ్డి, గుక ుడు కాఫ ీ కోసం వెండిగ్ాీ సచ ప్ట్ుట కు వచిున ఆ వృదచధ డిని చూసేా మనసచస ఎందచకో క్షణకాలం ప్రవశించింద్ .

′′ఏం కాఫీ లేకప్ తచ వుండలేవా?′′ అని అడగ్ాలనిపించిన్ా, పదె్ మ కద్ పే ఓపికలేక మౌనంగ్ాన్ే న్ాగ్ాీ సచ అతనిగ్ాీ సచలోకి వొంచచనచ.

న్ామనసచసలో మాట్ కనిపెట్టటనట్ుట , ′′న్ాకాుదచ బ్ాబ్ూ,′′ అన్ాాడు.

194

న్ాభావం కనిపటె్ాట డనా బ్ాధ్ా, అడగనిప్రశ్ాకు జవాబ్ు చ పేపడనా కోప్ం, ఇహ ఇప్ుపడు ′′ఇంట్టకాడ జొరంతో ప్డునా ఏముసిలాూ ని′′ కథో మొదలుపడెతాడచమోననా చిరాకయ మేళవించగ్ా, ′′సరేీ , వళెలీ ,′′ అన్ాానచ.

′′కోప్ం ఎందచకయాయ? అసలు కథ త లిసేా అలా కసిరేవాడివా? కంట్ తడ ిపెట్టవా?′′ ′′షట్ప్,′′ అనబ్ర యి ఆగ్గప్ యానచ. ఒక ుకు మొహం చూసేా తిట్టడం కయడా కషటమే. తాత నవేాడు. ఛీ, ఛీ, తల తీసనిప్ని. మనసచసలో మాట్ మొహంలో చద్ వసేచా న్ాాడు. ప్ండతిుడలిా

మాట్ాడుతున్ాాడు. అంతా వింతగ్ా వుంద్ . త గ్గంచి అడిగ్ానచ, ′′ఎవరు నచవుా?′′

′′న్ేన్ా?′′ మళీ్ల అద్చ నవుా. ′′ఏం, కేసచ పెడతావా? రామద్ాసంట్ ే త లీని ప్ లీసచ లేడు. ప్నిపిపస్ాా వా? చచయలేని

ప్ని లేదచ. నీకు కాలక్షపే్ం అని అడిగ్గతచ మట్ుకు న్ాసంగతి కనచకోులేవు,′′ ప్ంద్ ంవేసినట్ుట మందహాసం చచసేడు, కనచబ్ొ మాలు ఎగరేసి.

న్ేనచ మాట్ాడలేదచ. తాత వెనకిు తిరగగ్గ మళీ్ల గ్గరుకుున ఇట్ు తిరగగే్డు, ′′అయితచ ఇద్ ఏన్లె బ్ాబ్ూ?′′

′′నవంబ్రు,′′ అన్ాానచ ముకాసరగగ్ా. ′′త లుగులో చ ప్ుప,′′ అన్ాాడు తాత. ′′న్ాకు త లీదచ.′′ మళీ్ల అద్చ నవుా. ′′న్ెలలుకయడా త లీక ఏం చద్ వావు? పిలీలకి ఏం చ ప్ుతావు?′′

న్ాకు ఒళలీ మండింద్ . ′′ప్ంచాంగం కాదచలే,′′ అన్ాానచ ప్ళలీ గ్గట్టకరగచి. తాత న్ామాట్ వినిపించచకునాట్ుట లేదచ. వేళలీ గుణించచకున్ాాడు. కళలీ

మూసచకున్ాాడు. ఏద్ో గురుా క చిునట్ుట గబ్గబ్ా గే్ట్ువేప్ు నడిచాడు. ఏ గ్ోడో అడడం తగ్గలినట్ుట గతుకుుమని కుడివేప్ు తిరగగ్గ మూడడుగులు వేశాడు. అకుడ ఓ చదరప్ుట్డుగు మేర ప్రీక్షగ్ా చూడస్ాగ్ాడు.

195

ర ండు నిమష్ాలు గడచిాయి. అకుడ మామడిచ ట్ేట మొలిపిస్ాా డో ! చ వులపిలీిన్ ేప్ుట్టటస్ాా డో! ఎదచరుచూసచా న్ాానచ.

′′చూశావా ఇకుడ? ఈవేళకి మూడోరోజున మొకు మొలుసచా ంద్ . న్ామాట్ పొ లుీ ప్ దచ. జరగగ్గంద్ చ రగగ్గప్ దచ. మణమాకథ కలీ గ్ాదయాయ. ఆ తలీి ద్చవత. నమానవాళలీ నమేారు. నమానివాళీకు ఆ తలేీ చ బ్ుతుంద్ ,′′ తాత న్ావేప్ు చూడకుండాన్ే గ్ొణుకుుంట్ూ చచతిలో కాఫ ీఅకుడ ప్ శాడు.

′′అద్చమట్ట, కాఫీ పారబ్ర స్ాా వు? ఒంట్టమీద త లివి లేద్ా? బ్ుద్ ధ ప్నిచ యయడంలేద్ా?′′ గట్టటగ్ా అడిగే్నచ, న్ాకయ తనకయ కాకుండా న్లేపాలయిన ఆ జీవనగంగనచ తలుచచకుని.

తాత మ లీిగ్ా వచిు అరుగుమీద సాంభానిా ఆనచకుని చతికిలబ్డాడ డు. ′′బ్ాబ్ూ ద్చవుడంట్ ే ఏమట్ట? ద్చవుడంట్ ే మంచితనమే. మనం ఉండిప్ ం. మాట్

ఉండిప్ తాద్ . ఆలాట్టపలీి మామణమా. పేరులాగే్ రూప్ం. మణిద్పీ్ంలా మ రగసిప్ యిేద్ . గట్టటగ్ా చూసేా కంద్ ప్ తుందనిపించచట్ుట ండచద్ . ద్ానికి తగ్గనగుణం. ఎందచకయాయ మనమూ బ్తికేం. తానచ ఓబ్తుకే తవుడూ ఓరొట్ేట అనాట్ుట . హంసలా ఆర ాలుీ బ్తికిన్ా చాలు. మామణమా అలాగ్ే మ రుప్ులా క్షణం బ్తికింద్ . ఆక్షణంలోన్ే అందరగచచతా అవుననిపించచకుంద్ . పెళీ్లవాట్టకి ప్ధ్ాాలుగే్ళలీ . ప్ట్ుట మని న్ాలుగు న్ెలీయిన్ా కాకుండా బ్ూడదియిప్ యింద్ . ఈచచతులతోన్ే మట్టట చచసేశానచ,′′ తాత పెపై్ంచ అంచచతో కళలీ తుడుచచకున్ాాడు.

′′ఆమ నీకేం కావాలి తాతా?′′ అన్ాానచ. న్ామనసచ ఆరూరమయింద్ . ′′ఏం కావాలి బ్ాబ్ూ? ఎవర ైన్ా ఎవరగక ైన్ా ఏట్వుతారు? ఎతాింద్ మనిషజినా. ఇన్ాసన్స

బ్ాబ్ూ. ఆట్లోీ న్ెనై్ా ఒకరగని మాట్ అని ఎరగదచ. కలలోన్ెైన్ా ఎదట్ట చ రుప్ు కోరలేదచ. ద్చహ అనావాడిక ి న్ాసిా అనలేదచ. ఇలుీ గులీయిప్ తోందని తలీి గ్ోల డతిచ, నచవుా సంపాద్ ంచచవా అని నిలద్ీసింద్ . న్ేనివాకప్ తచ ఉండిప్ తుంద్ా అని దండించింద్ . ప్ద్చళీయిన్ా లేని ఆ పలీి తీరుపలకు అయినపెదూలే తలల ంచచకున్ేవారు.′′

196

అంతలో ఏద్ో ములిగ్గప్ యినట్ుట తాత తుళీ్లప్డి, ′′వస్ాా నయాయ” అంట్ూ వెళీ్లప్ యాడు. మరోప్నిలేని న్నేచ ముగధమోహనమూరగా, భువన్ెైకసచందరగ, సచగుణఖని, ధ్ీమంతురాలు అయిన ఆ చిన్ాారగని ఊహ సూా , ఆ చిరంజీవికీ మూడురోజులన్ాడు మొలవబ్ర యి ే మొకుకీ సంబ్ంధ్ం వెతుకుతున్ాానచ.

వారంరోజులయింద్ . ప్నిలేని న్ామనసచ వనెకుు తిరగగ్గంద్ . వీధ్ వాకిలికి మూడడుగుల దూరంలో కాంపకండుగ్ోడకి దగ్గిరగ్ా జాన్ెడుతీగ్ తోకమీద నిలబ్డిన ప్సిరగకలా ఊగుత న్ాదృషిట కి తగ్గలింద్ . అట్ేట చూసూా వుండిప్ యిేనచ. క తా సి్రంగులా క న ఉంగరాలు తిరగగ్గ నీర ండలో నిగనిగలాడతోంద్ . అప్ుపడచ విడడ మూడాకులు ముచుట్గ్ా ముదచరురంగు ప్ులుముకుంట్ున్ాాయి అలవాట్ులేని ఆరగటసచట లా. ద్చవుడు బ్ొ తాిగ్ా లేడనామాట్ నిజం కాద్చమో! ఎకుడా గ్ొప్ుప తవిానజాడ లేదచ. వితుా న్ాట్టన ఆనవాలు లేదచ. ఈ మొలకకు న్ారు ప్ సిన మాలి ఎవడు? నీరు ప్ స ేద్ాత ఎవడు?

గే్ట్ుచప్ుపడుకు అట్ు తిరగగ్ానచ. తాత! న్ాలుగు పాతవెదచళలీ ప్ట్ుట కువచాుడు. ′′ద్ానికి ప్ంద్ రగ వసే్ాా వా?′′ అన్ాానచ. అందచలో అతనికి వునాఆసకాి ఇంకా న్ాకు

ఆశ్ురయమే మరగ! ′′అవునయాయ! ఇద్ ఇప్పట్టద్ా? మీస్ాలు మొలవకముందచ వచాునికుడికి.

క సకాలానికి కాకుండా ప్ తాన్ా? ఆ తలీి వెళీ్లప్ త చ పపింద్ , ′తాతా అద్చ న్ేననచకో. కనిపటె్టట చూసచకో′ అని.′′

తాత ప్నిలో మునిగ్గప్ యాడు. న్నేచ క ంచ ందూరంలో నిలుుని చూసచా న్ాానచ. ′′ఇంతకయ ఆ మొకు ఎలా వచిుంద్ో చ పేపవు కావు,′′ అన్ాానచ. చచతిలో బ్ొ రగగ్ ప్కుకు పెట్టట వనెకుు తిరగగే్డు తాత. ′′మాతలీి వాకుశద్ ధ బ్ాబ్ూ. ఏ

ద్చవతో శాప్వశ్ంచచత ఈ భూమీాద ప్ుట్టటందనచకున్ాాం. మొదట్ అందరగలాగ్ే న్ేనూ నమాలేదయాయ. చచసని పాప్ం చ బితచ ప్ తుందంట్ారు. గ్ోరంతలు క ండంతలు చచస్ాా రు. అంద్ సేా అలుీ కుప్ తారు. ఇలాట్ట కతలు మొదలుపెడతిచ పాదరసంలా పాకిప్ తాయనచకున్ాానచ. కాని ఒకరోజు బ్ాబ్ూ కడుప్ంతా కరకరలాడపి్ న్ాద్ . ఆకిరగకి బ్రగంచలేక బ్ావిలోకి దూకేశానచ.

197

బ్తుకుతానంట్ే గ్గంజల ట్టదచ పాడులోకం చస్ాా నంట్ే ఒలీకుండదచ. ప్ద్ మంద్ీ కలిసి పెైకి లాగే్శారు. ఆ ప్కున్ ేఆడుకుంట్ునా మణమా ననచా చూస ిప్కుున నవిాంద్ . ′నీకేం జబ్ుు. ఈ ప్ండు తినచ, ప్రమాతానచ తలుచచకో. రేప్ు మాయింట్ విందచకు రా,′ అంద్ తనచచతిలో ప్ండు న్ాచచతిలో పెడుత . అంతచ. అందచలో మాయిేంట్ో న్ాకిప్పట్టకీ అంతు చికులేదచ. మంతిరంచినట్ుట మాయమయిప్ యింద్ న్ాకడుప్ులో న్ొపిప. ఆ రోజు ఆరుబ్ళీ బియయప్ు బ్స్ాా లు అవలీలగ్ా మోసేశానచ.′′.

న్ాకు కాళలీ పీకుతున్ాాయి. అసలు సంగతికి ఎప్ుపడు వస్ాా డా అని ఎదచరు చూసచా న్ాానచ. కరరగురరంలా ముందచకీ వెనకీు ఎంత ఊగ్గన్ా అంగుళం ముందచకి జరగలేదచ కద్ా!

′′వాడ వాడంతా ఒకుతాట్టమీద నడిచాం. ఆవిడ వాకేు వేదం. ప్లుకే బ్ంగ్ారం. కాని ఎన్ాాళలీ జరగలేదలాగ. చ ట్ుట చ డచకాలానికి కుకుమూతిపింజలని వూరగకే అన్ాారా? యాదవకులంలో ముసలం ఎవడో లేచాడు. చ రుకుగడలా ఎద్ గ్గప్ తునా పలీిని ఎన్ాాళలీ ఇంట్ోీ పటె్ుట కుంట్ావంట్ూ.” ఆ పలీి ఆమూరుఖ ణిణ చూసి నవిాంద్ .

′′న్ాకు పెళలీమట్యాయ! న్ేనచ సతీద్చవిని. ఆయుసేస లేదచ న్ాకు. సంస్ారం ఏమట్ట? నీకు కావాలంట్ే నికే్షప్ంలాట్ట పలీి వుంద్ . చూపిస్ాా నచ. కాదంట్ ే వాద్చ లేదచ′ అంద్ . కాని లోకం, బ్ాబ్ూ, ఆ తండిర తల తుా కు తిరగగే్రోజు కరువెపై్ యింద్ .

′సతా, యతా?′ అంట్ూ వేళాకోళాం మొదలుపటె్ాట రు జన్ాలు. ఏద్ో మాయ చచసూా ందని గ్ోల పెట్ాట రు. అంతు తచలుస్ాా ం అని క ందరు ముందచక చాురు. ఓరోజు త లాీ రేసరగకి ఇంట్టముందచ ప్ గయాయరు. ఏమట్ట నీగ్ొప్పని ఎదచరు తిరగగ్ారు.

తండిర వచిు ఆపిలీ చచతులు ప్ట్ుట కుని కళీనీళీతో ప్రశిాంచాడు, ′అమాా, ఇప్ుపడు మారిం ఏమట్ో నచవేా చ ప్ుప. ఒప్పయిన్ా ప్ద్ మంద్ ని ఒపిపంచినప్ుపడచ రాణిసచా ంద్ . ఇంత త లిసిన నీకు ఇద్ త లీద్ా?′ అని.

′′మణమా అందరీా అవలోకించింద్ . మందహాసం చచసింద్ . ′సరే కాగల కారయం గంధ్రుాలే తీరుస్ాా రు. మీఇషటం వచిునట్ేట కానివాండి. ఆపెైన మీరు విచారగంచవదచూ .

198

అప్నమాకం ద్ాాప్రయుగంలోన్ే పరా రంభమయింద్ . ఇప్ుపడు మమాలిా న్ేనచ తప్ుపప్ట్టనచ. అయిన్ా చ బ్ుతున్ాానచ. ఈ కాఫీ ఇకుడ ప్ సచా న్ాానచ. ఇవేళకి ఏడోరోజున ఇకుడ కాశ్రరతాం తీగ్ మొలుసచా ంద్ . ద్ాని ఆయుసేస న్ా ఆయుసచస′ అంద్ . ప్రజలు నిశేుషుట లయి నిలబ్డపి్ యారు. ఒకురగకీ న్ోట్ మాట్ రాలేదచ. బ్ుద్ ధ ప్నిచచయలేదచ. ఆ ముఖంలో ద్ వయవరుసచస కన్ాారపకుండా చూసూా నిలుుండపి్ యారు. కాలిబ్ొ ట్నవేలితో న్ేల చివిా తాగుతునా కాఫ ీ పారబ్ర సింద్ . సరీగ్ాి ఇద్చ సథలం. ఉతాములలీలలు చినాబ్ుదచధ లకు అందవు. కాఫ ీప్ సేా మొకు మొలవడమేమట్ని నలుగురూ న్ాలుగు విధ్ాలా అనచకున్ాారు. నిజం చ పొ పదూూ , న్ాకయ చితరంగ్ాన్ ే తోచింద్ . అద్ీకాక మా మణమా విషయంలో కాఫకీీ పరా ణానికీ లంక . చ పాపనచకద్ా పెదూలచ ైద్ాలు చినాలకగమయగ్ోచరమని. న్ాలాట్టవాళీకరథం అయియేదలాీ కాకి వాలడానకీ తాట్టప్ండు రాలడానికీ లంగర యయడమే.!

′′ఆపెద్ాూ యన వేట్ స్ాగ్గసూా న్ ే వున్ాాడు. ఈ పలీి చిద్ానందమూరగాలా నిశిుంతగ్ా తిరుగుత న్ేవుంద్ . అయితచ ఆ అమాాయి అనారోజుకు కాశ్రరతాం మొకు మొలవడం అందరీా అవాక్స చచసింద్ . సవాలు చచసనివాళీంతా ప్రారగ అయిేరు. కాని, మాట్ ప్డినమనసచస తిరగబ్డక ఊరుకోదచ. ఊరూరా తిరగగ్గ తిరగగ్గ వసే్ారగన ఆ తండిర మణమాముందచ ద్ గ్ాలుప్డ ినిలబ్డాడ డు. ′′నచవేాద్ో మాయలమారగవనీ, నీకు క్షుదరద్చవతలు వశ్ం అనీ లోకమంతా గగ్ోి లు పెడుతోంద్ . నినచా చచసచకోడానికి మగ్ాడనావాడు ఎవరూ ముందచకు రావడంలేదచ. ఇంత త లిసినద్ానివి ఇద్ త లీద్ా. నీకు తాళ్ల కట్ేట ధ్ీరుడ వరో నచవేా చ ప్ుప′ అని అడిగ్ాడు.

′′కాశ్రరతాం ననలు ఒడుప్ుగ్ా ప్ంద్ రగమీద్ క కిుసచా నా మణమా ఫకుున నవిాంద్ . ′ముంద్చ అడగకప్ యిన్ావా? పొ రుగుగ్ార మంలో పాప్యయగ్ారగని కనచకోు′ అంద్ . తండిర త లీబ్ర యాడు. నలుగురూ ముకుున వేలేసచకున్ాారు. ఆరా తీసేా అబ్దధం కాదని తచలింద్ . ఆ ఊరగమోతుబ్రగ పాప్యయ. ఆయనగ్ారగ మూడోక డుకు ఉకుుచచవాలాట్ట యువకుడు అమాాయిని చూడకుండాన్ే చచసచకోడానికి సదిధప్డాడ డు. ′న్ాన్ెతాిన పాలవాన ప్డిందని′ ఆ తండిర ముకోుట్టద్చవతలకయ దండాలు పెట్ుట కున్ాాడు. పెళీ్ల అయిందనిపించచసరగకి పెదూలంతా తలప్ుక చచురు.′′

199

తాత నిట్ూట రాుడు, అలుప్ు తీరుుకోడానికి కాబ్ర లు. న్నేచ మట్ుకు ఆలసయం భరగంచలేకప్ తున్ాానచ. డిట్ెకిటవ్ నవలలు కయడా చివరగపేజీ మొదట్ చద్ వసేే తతావం న్ాద్ . ఎంత ముసలివాడ నై్ా ఇంత న్ానిసేా ఎలా భరగంచడం?

′′అసలు ఆఖరగకి ఏం జరగగ్గంద్ ?′′ అన్ాానచ. ′′′అయిప్ యింద్ ,′′ అన్ాాడు తాత. ′′అద్ కాదచ,′′ అన్ాానచ క్షమాప్ణగ్ా. తాత మట్ుకు తీవరంగ్ాన్ే వుండపి్ యాడు. ′′నిజమేనయాయ! ఆ రోజుతో అంతా

అయిప్ యింద్ . ప్ త ప్ త మణమా ′మొకు చూసచకో′ అంద్ . అంతచ. మళీ్ల ఆ తలీి ఈ గడడమీద పాదం మోప్లేదచ. ఆన్ాడు ఋషయశ్ృంగుణిణ తీసచక చిునట్ుట ఈ భూమమీద ప్ంట్లు ప్ండడానికీ, మాగుండ లోీ వానజలుీ కురగపించడానికీ త చచుకున్ాాం. మాప్ని కాగ్ాన్ ేప్ంపించచసేం.′′

జరగగ్గన అకృతాయలక ి సాయంగ్ా తనచ బ్ాధ్యత వహ సూా బ్ాధ్ప్డుతునా ఆ వృదచధ ణిణ చూస ిజాలి ప్డాలో నిరసించాలో న్ాకే త లీలేదచ.

′′వస్ాా బ్ాబ్ూ,′′ అన్ేసి వెళీ్లప్ యాడతనచ. న్ాకు విసచగే్సింద్ . మరీ ఈమధ్య వచచు సీరగయల్స లాగ ఇద్చమట్ట?

సూప్ర్ ఫాసేీ ట్ తోట్లా కాశ్రరతాం తీగ్ ననలు తొడిగ్గ స్ాగ్గ హుష్ారుగ్ా అలుీ కు ప్ త ంద్ . తాత రోజూ వచిు ద్ానికి సకల సప్రయలయ చచసి వెడుతున్ాాడు. ద్ానికి కాఫయీి ేప్ సచా న్ాాడో గ్ ైూప్ మకసచరే ప్ సచా న్ాాడో ఎప్ుపడ ైన్ా అనచమానం వచిున్ా అడిగే్ ఓపిక న్ాకు లేకప్ యింద్ .

ఓన్ెల రోజులయింద్చమో. ఆవేళ మామూలుగ్ాన్ే న్ేనచ వరండాలో కయరుున్ాానచ. తాత వచిు కాశ్రరతాం ప్ంద్ రగని ప్లకరగంచి, రోజూలా వెంట్న్ే వెళ్లాప్ లేదచ. అలా

చూసూా నిలబ్డిప్ యిేడు. ′′ఏం తాతా! నీ మణమాకి ఎకుడ ైన్ా ద్ బ్ు తగ్గలింద్ా?′′ అన్ాానచ హేళనగ్ా.

200

తాత మౌనంగ్ా ఇట్ు రా అనాట్ుట స్కంజా చచసేడు. ఆతని ప్రవరానలో నిరీక్షాయనికి న్ాఆతాగ్ౌరవం ద్ బ్ుద్ న్ాా, మొదట్టతప్ుపకింద క్షమంచి అకుడికి వళెలీ నచ.

′′చూడు. ఇద్ మొదలు. ఇలా వాడిప్ తుంద్ . ఇంక ప్ువుాలుండవు,′′ అన్ాాడు. నిజమే. క నిా క సలు విరగగ్గనట్ుట న్ాాయి. క నిా ర మాలు రాలిప్ యాయి.

చాలామట్ుకు వసివాడ ివుంద్ . కాని ప్ంద్ రగనిండా మొగిలు వున్ాాయి. ′′ఎందచకని?′′ అన్ాానచ, అతడవిేప్ు తిరగగ్గ. తరులతాగులాాదచలగూరగు న్ాకు

త లిసింద్ నిండు సచన్ాా. ′′చ పేపనచ కదయాయ. మణమా ముంద్చ చ పపింద్ పెళీ్లకీ తనకీ ప్డదని. అలాగ్ ే

అయింద్ . వారాలయ, వరాీ ాలయ అనీా చూసచకుని, ప్సచప్ుకుంకుమలతో, స్ార చ్చర లతో అప్ురూప్ంగ్ా పెంచచకునా కయతురగా అతావారగంట్టకి ప్ంపించచరు. కాని అచిు రావదూూ . కరాశేషం ఉండిప్ యి ఈ భూమీాద ప్ుట్టటనతలీికి మానవధ్రాాలతో ప్న్ేమట్ట? అయితచ అకుడ ఆ సంగతి గరహ ంచినవాళలీ రీ? అమాాయి అద్ోలా ఉంట్ూందని హో ర తాిప్ యిేరే కాని అసలు విషయం ఆరా తీసినవారే లేకప్ యారు. అలుీ డు మట్ుకు ఏమీ అన్ేవాడు కాడట్. అతాగ్ారూ, ఆడబ్డుచచలయ, తోడికోడళలీ , బ్ావగ్ారూీ , ఇరుగుపొ రుగూ కాకులాీ పొ డిచచసచా న్ాా, ఆమ భరా మాతరం అట్ుగ్ానీ ఇట్ు గ్ానీ పెదవి కదప్లేదట్. అలాగే్ ప్రమయోగ్గలా నిశ్శబ్ూంగ్ా వుండపి్ యిేట్ట . మగ్గలినవాళలీ మాతరం ఉడికిప్ యిేరు ...

′′మొదట్ోీ అంతా ఇంకా చినాతనం వదలేీ దచ అనచకున్ాారు. ధ్గిర కయరుుని సచదచూ లు చ ప్పస్ాగే్రు. కాని ఆ అమాాయిలో చలనం లేదచ. వళేకి ఎవర ైన్ా పెడితచ తిన్దే్ , లేకప్ తచ లేదచ. అలా పెరట్ోీ తులసిమొకుదగిర కయచచన్ేద్ . రాతిర నిదర లేదచ. ప్గలు భోజనం లేదచ. ′ఇంట్టమీద బ్ ంగపెట్ుట కున్ాావా?′ అని అడిగ్ారు. లేదంద్ . ఆఖరగకి మనసచన లేనిమనచవేమోనని అనచమానప్డాడ రు. కలకలాీ డుత నట్టటంట్ నడయాడవలసిన క తాకోడలు మూతి ముడుచచకు కయచచంట్ ేఎవరగకి మాతరం మనసచ విరగద్ా అని విసచకుున్ాారుట్. ఆ పిలీ మాతరం ద్చనికీ జవాబ్ు చ ప్పలేదచ.

201

′′అలా రోజులు గడుసూా వున్ాాయి. ఆ పలీి అకుడ నిద్రా హారాలు మాని అలా శ్లయమయిప్ త ంద్ . ఇకుడ ఈ మొకు ఇలా వాడిప్ త న్ే వుంద్ ,′′

′′అద్చమట్ట?′′ గతుకుుమన్ాానచ. ′′అద్చ బ్ాబ్ూ! అందరం ఆశ్ురయప్ యింద్ . అకుడ ఆ అమాాయి భోజనం

మాన్ేసనిరోజున్ ే ఇకుడ ఈ లత వాడిప్ డం మొదలయింద్ . మరగ ప్ద్ హేనచరోజులన్ాడు అకుడ మణమా మొహం తిరగగ్గప్డపి్ యింద్ . అద్చ రోజున ఇకుడ ఈ మొకు ప్ూలు ప్ూయడం మాన్ేసింద్ . అంతచ ... ఆ తరవాత న్లెరోజుల ైన్ా కాలేదచ. ఒకురోజులో నిలువున్ా ఎండిప్ యింద్ ...′′

తాత గుకుతిప్ుపకోలేక మొహం కప్ుపకున్ాాడు పెైప్ంచ తో. న్ేనచ ఎంతసపే్ు అలా వుండిప్ యిేన్ో! ′′రేప్ట్టనచండీ ఈ మొకు ప్ుయయదచ,′′ తనలో తనచ గ్ొణుకుుంట్ూ వెళీ్లప్ యాడు తాత. ప్ంద్ రగవేప్ు చూశానచ. గులాబీముళీలా నిలువుగ్ా, నచనాగ్ా, నిగనిగలాడుత

మొగిలు కనిపించాయి. క నిా ఇవాళ ప్ూసి వాడిప్ యియేి. క నిా రేప్ు విడాలి. విడితీరాలి. తాత సరగగ్ాి చూడలేద్ా?

రాతరంతా అవ ే ఆలోచనలు. ఎంత తొందరగ్ా లేద్ాూ మనచకున్ాా, అలవాట్యిన వేళ తప్పలేదచ. ఇంగీీ్షులో వారాలు వింట్ుంట్ ే హఠాతుా గ్ా కాశ్రరతాంప్ువుాలసంగతి జాా ప్కం వచిుంద్ . వరండాలోకి వెళలా ఫలితాలకోసం చూసే ప్రగశోధ్కుడిలా కంగ్ారుప్డిప్ యినేచ.

డామట్! ప్ువుాలు లేవు! ′′ఇంద, కాఫీ,′′ అమామాట్ విని వెనకిు తిరగగే్నచ. అమా త లీబ్ర యి, ′′అద్చమట్రా , అలా వున్ాావేమట్ట? ఏమయింద్ ?′′ అంద్ కంగ్ారు

ప్డపి్ త . అవునచ, ఏమయింద్ ? ఏమయింద్ ? ′′ఏంలేదచ,′′ అన్ాానచ. ′′మరగ అలా వున్ాావేం?′′

′′ఏంలేదచ,′′ అని, కాఫీ తీసచకున్ాానచ. తాగబ్ర త ంట్ ేఎవరో చచతిమీద క ట్టటనట్టయింద్ .

202

అమాకి ఒకట్ే కంగ్ారు. ′′ఏమట్ార , ఒంట్ోీ బ్ాగులేద్ా? ఏద్ ీ చ ప్పకప్ తచ ఎలా త లుసచా ంద్ ?′′

′′అద్ కాదమాా, మణమాకథ నీకు త లీదచ.′′ ఆ కథ న్నే్ే కనిపటె్టటనట్ుట అనిపించింద్ న్ాపరా ణానికి.

′′మణమ ావరూ?′′ అమాకి ఇట్ేట అనచమానం వసచా ంద్ . ′′అద్చ ..′′ ′′ఏద్ీ?′′

′′అద్చ .. ఆ కాశ్రరతాంమొకుసంగతి త లుస్ా?′′

అమా ′హమాయయ′ అనాట్ుట నిట్ూట రగుంద్ . కాని ఇంకా ఆశ్ురయమే. ′′ఏమయింద్ ప్ుపడూ?′′అంద్ . అంట్ ేఅమాకి క ంతలో క ంతయిన్ా త లుసనామాట్.

కాలరు సరుూ కుని, కాలజాా నతతాా వలు బ్ర ధ్ ంచినట్ుట ధ్ానిసూా , ′′అద్ ఎవరో ఒక సతయచరగత వేసనిమొకుట్. ఆ అమాాయికి ప్రతిరూప్ంట్ ఆ మొకు,′′ అని చ పాపనచ.

అప్ుపడచ ట్టఫినచ తీసచక సచా నా అకుయయ ఫకుున నవిాంద్ . ′′... అని ఎవరార చ పిపంద్ ? తాతచన్ా?′′ అంద్ . ఇంకా నవుాత న్ ేవుంద్ .

న్ేనచ త లీమొహం వేశానచ. న్నేచ ఢోకా తిన్ాాన్ా?

′′ముసిలాడయిన్ా చిలిపితనం ప్ లేదచ. కథలు చ ప్పడంలో ద్ ట్ట ,′′ అంద్ అమా. ′′కథా11′′ ′′ మరగ అంతలో వుంద్ మన జనరల్ న్ాల డిీ . ఓనమాలు ద్ దూనివాడు కాజాలు

తినిపించాడు తమరగచచత,′′ అకుయయ నవుాత న్ే వుంద్ . న్ాకు మట్ుకు నమాకం కలగలేదచ. పెైగ్ా మరో సంద్చహం. మ లీిగ్ా అకుయయప్కున

చచరగ జవాబ్ు రాబ్ట్ేటసరగకి మరో మూడురోజులు ప్ట్టటంద్ . మురగపించి, మురగపించి అసలు రహసయం చ పిపంద్ .

203

′′ప్ువుాలా? ... ఇంట్ావిడ ఊరగనించి తిరగగ్గ వచిుంద్ , చూడలేదూ? ప్ూజకని తిరుక్షవరం చచససేచా ంద్ త లాీ రగట్ేీ లేచి. తమరు ద్ రలఫాషనచలో తొమాద్ గంట్లకి లేచి చూసేా మొండిమొకు దరశనమసచా ంద్ ...′′

000

(నవంబ్రు 5, 1966, ఆంధ్రప్రభ సచితరవారప్తిరకలో ప్రచచరగతం.)