1

การจดท าแผนท (Layout)

การท าแผนทเปนการรวบรวมขอมลภมศาสตรซงเปนขอมลทเกยวของกบพนทบนพนผวโลก มาแสดงโดยสรางเปนสญลกษณในแผนท จงตองจ าแนกลกษณะขอมลภมศาสตรทน ามาท าแผนท แลวเลอกใชสญลกษณใหเหมาะสมกบขอมล สญลกษณแผนทจ าแนกไดเปน 3 ประเภท คอ สญลกษณจด (Point symbol) สญลกษณเสน(Line symbol) และสญลกษณพนท (Area symbol)

การออกแบบแผนท เรมจากการก าหนดขนาดแผนทแลววางองคประกอบของแผนทคลายกบการวางแบบจดหนาของนกหนงสอพมพ จงมกเรยกวา การวางแบบแผนท (Map layout) โดยหลกการการวางองคประกอบแผนทตองพจารณาองคประกอบของแผนทวาเหมาะสมกบแผนทชนดนนแลวหรอไม ในบางกรณอาจยกเวนไมจ าเปนตองแสดงใหครบถวน การวางองคประกอบแผนทมรายละเอยด ดงน 1. เนอหาของแผนท (Map content) สวนนเปนสวนทส าคญทสด เพราะคอขอมลหลกของแผนทจดอยในความส าคญอนดบแรก เนอหาแผนทมกวางไวตรงกลางจดศนยกลาง ของระวางแผนทหรอขอบเขตกระดาษท าแผนท เนอหาแผนทตองโดดเดนมากทสดและครอบคลมพนทแผนทมากทสด 2. ขอบระวางแผนท (Neat line) มกเปนเสนบาง และอาจมเสนขอบนอกลอมรอบซงมลกษณะเปนเสนหนากวาขอบระวาง เรยกวา เสนขอบระวาง ขอมลตวเลขคาพกดแผนทบอกเนอหาแผนท โดยวางอยระหวางขอบระวางและเสนขอบระวาง 3. ชอแผนท (Title) มความส าคญอยในล าดบ 2 รองจากเนอหาแผนท การตงชอแผนทควรกระชบและไดความหมายตามเนอหาของแผนท ไมใชค าฟมเฟอย ถาเนอหาแผนทแสดงวนเวลาเฉพาะ ใหระบไวในชอแผนทดวย หากชอแผนทยาวมากอาจแบงชอแผนท เปนชอหลก และชอรอง แยกเปนอกบรรทดและจดวางไวกงกลางของชอหลก 4. ค าอธบายสญลกษณ (Legend) มความส าคญอยในล าดบ 3 ตอจากเนอหาแผนท และชอแผนทค าอธบายสญลกษณประกอบดวยรปสญลกษณ และค าอธบายความหมายของสญลกษณ สญลกษณทอยในเนอหาแผนทตองปรากฏค าอธบายสญลกษณดวยเสมอ และมรปรางลกษณะเหมอนกนทกประการ 5. ระบบพกดและพนหลกฐานอางอง (Map datum) ในสวนนจะชวยใหผใชแผนทสามารถเขาใจและน าแผนทไปใชประโยชนไดอยางถกตอง 6. มาตราสวนแผนท (Map scale) ท าไดโดยระบเปนตวเลข และกราฟกของมาตราสวนเสนบรรทด แตควรใชมาตราสวนกราฟกประกอบดวยเสมอ เพราะอาจมการท าส าเนายอหรอขยายแผนทนน 7. เครองหมายทศ แผนททไมมเครองหมายทศก ากบ แสดงวานกแผนทก าหนดใหแผนทนนวางตวชไปทางทศเหนอ แตถาขนาดของเนอหาแผนทไมเหมาะสมกบการวางตวในทศเหนอกเปลยนไปทศอนๆได แตตองมเครองหมายทศเหนอก ากบดวยเสมอ 8. แหลงทมาของขอมล (Data source) ผจดท าแผนท และวนทท าแผนท ควรแสดงไวเพราะท าใหสามารถอางองทมาของขอมลได

การท าแผนทเปนขนตอนสดทายของกระบวนการวเคราะหขอมลเชงพนท แมในปจจบนมซอฟตแวรชวยใหการออกแบบและท าแผนทงายดายและรวดเรวขนมาก แตไมควรละเลยความส าคญของการออกแบบแผนท แผนท คอ สอน าเสนอขอมลเชงพนท จงเปนเอกสารทมความส าคญทางวชาการ สญลกษณทปรากฏบนแผนท จะน าไปสความเขาใจลกษณะของพนทตรงตามวตถประสงคแทจรงของแผนท หากแผนทนนสอสารขอมลคลมเครอหรอผดพลาดจะสงผลใหผใชแผนทตความหมายผด จงไมควรมองวาแผนทเปนเพยงภาพประกอบเทานน

2

1. การสราง Layout เพอน าไปใชประโยชน 1.1 เมอเปดโปรแกรม ArcMap ขนมาแลว ท าการเปลยนหนาจอการท างานเปน Layout View ซงท าได 2 วธ ดงน - คลกท เมน “View” แลวเลอกค าสง “Layout View” ดงภาพ

- หรอ คลกท ดงภาพ เพอเปลยนหนาจอการท างานเปน Layout View

จะไดหนาจอการท างานแบบ Layout View

3

1.2 สามารถเปลยนขนาดกระดาษ (A4, A3, หรอขนาดอนๆ เชน 80x120 ซ.ม. ฯลฯ) และสามารถเปลยนการวางแนวของกระดาษ (แนวตง, แนวนอน) ไดดงน - คลกทเมน “File” เลอกค าสง “Page and Print Setup” ดงภาพ

- จะไดหนาตางของ Page and Print Setup

4

- หวขอ “Paper” สามารถตงคา 1) ขนาดกระดาษ (Size) : การเปลยนขนาดกระดาษ โดยขนาดกระดาษทโปรแกรมแสดง จะขนอยกบเครองพมพทผใชเลอกไว เชน หากผใชเลอกเครองพมพทพมพไดแคกระดาษ A4 โปรแกรมจะไมแสดงขนาดกระดาษทใหญกวา A4 ใหเลอก 2) การวางแนวของกระดาษ (Orientation) : เปลยนการวางแนวของกระดาษ โดย Portrait คอ การวางในแนวตง และ Landscape คอ การวางในแนวนอน

- หวขอ “Map Page Size” เปนการตงคาหนากระดาษทไมไดค านงถงเครองพมพทใชอย โดยผใชตองน าเครองหมายหนา “Use Printer Paper Settings” ออกกอน จงจะสามารถตงคาได 1) “Standard Sizes” เปนการตงคาขนาดกระดาษตางๆ ทเปนมาตรฐาน หากผใชตองการก าหนดขนาดกระดาษทไมใชขนาดมาตรฐาน ใหเลอก “Custom” และก าหนดความกวาง (Width) และความสง (Height) ซงสามารถก าหนดหนวยวดได เชน มลลเมตร, เซนตเมตร, นว เปนตน 2) การวางแนวของกระดาษ (Orientation) : เปลยนการวางแนวของกระดาษ โดย Portrait คอ การวางในแนวตง และ Landscape คอ การวางในแนวนอน

1.3 หนากระดาษทเหนบน Layout View มรายละเอยดดงน

- หมายเลข 1 คอ กรอบทแสดงขอมลแผนท - หมายเลข 2 คอ ขอบเขตทเครองพมพสามารถพมพได - หมายเลข 3 คอ ขอบเขตของกระดาษทงหมด

1 2

3

5

1.4 เมอผใชน าเขาขอมล (Shape file) ทตองการท าแผนทเขามาในโปรแกรม จะปรากฏดงภาพ

1.5 การใสรายละเอยดตางๆ ในแผนท 1.5.1 การใสรปวาดตางๆ (กรอบสเหลยม วงกลม เครองหมายอนๆ)

- ใหคลกท บนแถบเครองมอ “Draw” ซงจากรปเปนการวาดรปสเหลยม หากผใชตองการรปวาด หรอเครองหมายอนๆ สามารถเลอกไดจากการคลกเครองหมายขางรปสเหลยมดงภาพ

- เมอเลอกรปวาดทตองการเรยบรอยแลว ด าเนนการวาดรปวาด โดยการคลกคางแลวลากตามขนาดทตองการ แลวปลอย ซงคาเรมตนของรปวาดจะมสพนเปนสครม ดงภาพ

6

- หากตองการปรบเปลยนรปวาด (สพนหลง ขนาดเสนกรอบ) สามารถท าได โดยคลกขวาทรปวาด >> “Properties” จะปรากฏหนาตางดงภาพ

1) Fill Color คอ การเปลยนสพนหลง 2) Outline Color คอ การเปลยนสเสนกรอบรป 3) Outline Width คอ การเปลยนขนาดของเสนกรอบ ** หากตองการปรบเปลยนลกษณะของสหรอรายละเอยดอนๆ เพมเตมใหคลกท “Change Symbol”

7

เมอท าการปรบเปลยนเสรจเรยบรอยแลว จะไดดงภาพ (ตามภาพ เปนการใสรปวาดเพอรองรบ ชอแผนท รายละเอยดของระบบพกด สเกลบาร สญลกษณ)

1.5.2 การใสชอแผนทหรอขอความทตองการ

- ใหคลกท เพอใสชอแผนทหรอขอความทตองการ น าไปคลกบรเวณทตอง การใสขอความ จะปรากฏกลองขอความ (Text) ดงภาพ

- คลกขวาทกลองขอความ >> “Properties” จะปรากฏหนาตางขนมา ด าเนนการพมพชอแผนหรอขอความทตองการ

8

- ผใชสามารถปรบเปลยนรปแบบ และขนาดตวอกษร โดยคลกท “Change Symbol” ซงจะปรากฏหนาตาง ดงภาพ

- เมอผใชปรบเปลยนตามตองการแลวจะไดผลลพธ ดงภาพ

9

1.5.3 การใสสญลกษณเพอบอกทศเหนอ - ใหไปทแถบเมน “Insert” เลอกค าสง “North Arrow”

- ผใชสามารถเลอกสญลกษณทตองการ และสามารถเปลยนส โดยคลกท “Properties” ดงภาพ

- เมอไดสญลกษณเพอบอกทศเหนอแลว ผใชสามารถปรบขนาดของสญลกษณ หรอยายต าแหนงของสญลกษณได

10

1.5.4 การใสมาตราสวนของแผนท - การใสมาตรสวนของแผนทนน สามารถด าเนนการได 2 รปแบบ คอ รปแบบของตวอกษร (มาตราสวน 1 ตอ 4,000 , มาตราสวน 1 : 50,000) และรปแบบมาตราสวนเสนบรรทด ซงรปแบบตวอกษร หากผใชน าแผนททท าขนไปท าการยอ/ขยาย จะสงผลใหมาตราสวนของแผนทผดไป ดงน นควรใชรปแบบมาตราสวนเสนบรรทด เพราะสามารถท าการยอหรอขยายแผนทได ท าไดดงน - ใหไปทแถบเมน “Insert” เลอกค าสง “Scale Bar”

- ผใชสามารถเลอกมาตราสวนเสนบรรทดทตองการ และสามารถปรบเปลยนได โดยคลกท “Properties” ดงภาพ

11

- เมอไดมาตราสวนเสนบรรทดแลว ผใชสามารถปรบขนาดของสญลกษณ หรอยายต าแหนงของมาตราสวนเสนบรรทดได

- ผใชควรเพมเตมระบบพกดและพนหลกฐานอางอง (Map datum) ซงจะชวยใหผใชแผนทสามารถเขาใจและน าแผนทไปใชประโยชนไดอยางถกตอง โดยท าการใสขอความ (จากแผนทตวอยาง ระบบพกดเปน “UTM WGS1984 Zone47” รปแบบทเพมเตม ดงภาพ

12

1.5.5 ค าอธบายสญลกษณ - เปนการอธบายสงตางๆ ทแสดงอยบนแผนท เมอผใชน าเขาขอมลแลว ท าการปรบเปลยนตามทตองการเรยบรอยแลว ใหคลกทแถบเมน “Insert” เลอกค าสง “Legend”

- เลอกชนขอมลทจะน ามาแสดงค าอธบายสญลกษณ รวมถงการเรยงล าดบในการแสดงค าอธบาย และคลก “Next” เพอด าเนนการตอ ดงภาพ

- ก าหนดชอหวขอของค าอธบายสญลกษณ และคลก “Next” เพอด าเนนการตอ ดงภาพ

13

- เมอปรบรายละเอยดทตองการแลว ใหคลกท “Finish” ดงภาพ

- จะปรากฏค าอธบายสญลกษณ ดงภาพ

- จะเหนวาค าอธบายสญลกษณ เปนค าอธบายเดยวกบขอมลทน ามาแสดง ผใชจะตองท าการเปลยน โดยสามารถเปลยนในสวนของชนขอมล

14

1.5.5 เสนขอบระวางแผนทหรอเสนกรด - แผนททจดท าขนจ าเปนทจะตองมเสนขอบระวางแผนทหรอเสนกรด เพอบอกถงต าแหนงตางๆ ของขอมลแผนท ท าไดดงน

- คลกขวาท “Layers” >> “Properties”

15

- คลกทแถบ “Grids”

- คลกท “New Grids”

16

- คลกเลอกท “Measured Grids…” และคลก “Next” เพอด าเนนการตอ

- ตงคาระยะของเสนขอบระวางแผนทหรอเสนกรด ทงแกน X และแกน Y ตามความเหมาะสม และคลก “Next” เพอด าเนนการตอ

- เมอปรบรายละเอยดทตองการแลว ใหคลกท “Finish”

17

- จากเสนขอบระวางแผนทหรอเสนกรดทได ผใชจะเหนวาเลขทแสดงพกดของเสนขอบระวางแผนทหรอเสนกรด มจดทศนยม ซงผใชสามารถน าจดทศนยมดงกลาวออกได ดงน - คลกขวาท “Layers” >> “Properties” >> คลกทแถบ “Grids” เลอก “Measured Grids” >> “Properties” ดงภาพ

- คลกทแถบ “Labels”

18

- คลกท “Additional Properties” >> “Number Format”

- ตงคา “Rounding” ใหมคาเทากบ 0 ดงภาพ

19

- ผใชอาจท าการใสกรอบครอบแผนททจดท าขนเพอความสวยงาม - เมอตกแตงเสรจเรยบรอยแลว จะเปนขนตอนของการสงออกแผนทในรปแบบของรปภาพ เพอน าไปใชงาน สามารถท าไดโดย คลกทเมน “File” เลอกค าสง “Export Map”

- เลอกโฟลเดอรทจ ดเกบไฟลแผนทพรอมท งต งช อไฟล จากนน ใหดท ค า “Resolution” หากผใชตองการใหไฟลแผนทมรายละเอยดสง จ าเปนตองตงคาในสวนนสง ซงจะสงผลใหขนาดไฟลแผนทมขนาดใหญขน (การตงคาไมควรต ากวา 300 dpi)

- จะไดแผนท ดงน

20

2. การสรางแผนทจาก Template ของฝายสารสนเทศ

21

2.1 แสดง Template แผนท ซงสวนภมสารสนเทศ ฝายสารสนเทศ ไดสรางไวเพอใหสามารถน าไปใชงานไดงายขน

2.2 ใสชอแผนท ไปทเมน Insert >> Title >> พมพชอแผนท

2.3 สามารถปรบขนาด, รปแบบตวอกษร ท Change symbol

22

2.4 น าเขาชนขอมลพนทสวนปาและ ชนขอมลตางๆทใชในการจดท าแผนท เชน ถนน ,ล าหวย ,สถานทส าคญ ,พนทแหลงน า เปนตน 5. ท าการตงคามาตราสวนของแผนท โดยคลกขวาท Main Map >> properties >> แถบ Data Frame

- Extent เลอก Fixed Scale - Scale ใสคามาตราสวนทเหมาะสมกบขอมล

23

2.6 ท าการเปลยนสญลกษณของขนขอมลตางๆ

2.7 แสดงสญลกษณตางๆ โดยคลกทเมน Insert >> Legend

24

- เลอกชนขอมล และกดลกศรเลอนมาทางฝงขวา คลก Next

ใสค าอธบายสญลกษณ จากนน คลก Next

25

- แสดงสญลกษณทถกเพมขน

26

จดรปแบบ Legend ตามทตองการ 2.8 แผนทอางอง เปนแผนททบงบอกถงต าแหนงโดยรวมของขอมลทใชในการสรางแผนท เชน อยแปลงไหน อยต าบลไหน อยจงหวดไหน เปนตน ซงท าไดโดยคลกขวาท Ref Map ทจะสรางแผนทอางอง เลอก Activate

27

2.9 น าเขาชนขอมลทใชในการสรางแผนทและขอมลบงบอกถงต าแหนง

2.10 เปลยน Symbology ของชนขอมล

2.11 ท าการ Labels ชนขอมลบงบอกถงต าแหนง โดยคลกขวาทชนขอมล >> properties >> แถบ Labels และตงคาตางๆ ตามความเหมาะสม

28

จะไดผลดงน

29

2.12 เมอท าการปรบแตงองคประกอบทงหมดแลว ท าการ Export Map ออกมาเพอน าไปใชงาน ดงน

- คลกทเมน File >> Export Map >> เลอกทจดเกบ >> ตงชอไฟล >> Save **หมายเหต หากตองการใหแผนททท าการ Export มความละเอยดสง จะตองตงคา Resolution ใหมคาสง ควรจะตงคาไมต ากวา 300 dpi

30