หน่วยที่ 1 ความหมาย ความส าคัญ...

หนวยท 1 ความหมาย ความส าคญ และประโยชนของผลตภณฑสมนไพร

หวขอเรอง 1. ความหมายของผลตภณฑสมนไพร

2. ความส าคญของผลตภณฑสมนไพร 3. ประโยชนของการแปรรปผลตภณฑสมนไพร

สาระส าคญ

ผลตภณฑสมนไพร คอ การน าสวนของพชสมนไพรมาผสม ปรง หรอแปรสภาพอนๆ เชน บดละเอยด โดยการเปลยนแปลงสถานะของสมนไพร ใหแตกตางไปจากเดม เพอประโยชนในการใชงานทหลากหลายมากขน สมนไพรมหลายชนด และมสรรพคณทางยาทแตกตางกนทางรป รสชาต กลน ส เปนปจจยหนงทมความส าคญเพอใหการแปรรปผลตภณฑสมนไพรมคณภาพด ตลอดจนการเกบรกษาผลตภณฑ ใหมคณภาพใกลเคยงผลตภณฑเดมมากทสด เนองจากผลตภณฑบางประเภทไมสามารถ คงสภาพอยไดนาน การแปรรปจงเปนการคงไวซงคณคา และสรรพคณทดของพชสมนไพร เชน น ามะตมผงชงละลาย ชาใบหมอน ขมนชนชนดแคปซล ไอศกรมชาเขยว และชมพมะกรด เปนตน จดประสงคเชงพฤตกรรม เพอใหนกเรยนสามารถ

1. อธบายความหมายของผลตภณฑสมนไพรไดอยางถกตอง 2. อธบายความส าคญของผลตภณฑสมนไพรไดอยางถกตอง 3. บอกประโยชนของผลตภณฑสมนไพรไดอยางถกตอง

2

แบบทดสอบกอนเรยนหนวยท 1 ความหมาย ความส าคญ และประโยชนของผลตภณฑสมนไพร

ค าชแจง จงเลอกค าตอบทถกทสดเพยงค าตอบเดยว 1. ขอใดคอความหมายของค าวา สมนไพร

ก. พช ทใชเปนยาพช ข. สตว ทใชเปนยา ค. สตว, แรธาต ทใชเปนยา ง. พช, สตว, แรธาต ทใชเปนยา

2. ขอใดคอขอดของผลตภณฑสมนไพรแหง ก. กลนและรสด ข. มความเปนกรดสง ค. น าหนกเบาขนสงไดสะดวก ง. ปองกนการปนเปอนจากสงแวดลอมไดด

3. ขอใดเปนความส าคญของผลตภณฑสมนไพร ก. ท าใหเกดผลตภณฑทสวยงาม ข. ท าใหมอายการเกบรกษาไดนานขน ค. ท าใหคนหนมารบประทานสมนไพรมากขน ง. ถกทกขอ

4. ขอใดคอความหมายของค าวา พชสมนไพร ก. ยาทไดจากแรธาตเทานน ข. ยาทไดจากสวนของพชเทานน ค. ยาทไดจากสวนของพช และสตว ง. ยาทไดจากสวนของพช สตว หรอแรธาต

5. ขอใดคอผลตภณฑจากสมนไพร ก. สบอญชน ข. น ากระเจยบ ค. ยาสระผมมะกรด ง. ถกทกขอ

6. ขอใดคอความหมายของผลตภณฑสมนไพร ก. การแปรรปจะก าจดเชอจลนทรยทไมตองการ ข. การแปรรปผลตภณฑใหมคณคาทางอาหารสงขนกวาของสด ค. การเกบรกษาอาหารใหอยในสภาพพรอมบรโภคดวยกรรมวธตางๆ หลายอยางรวมกน ง. การใชกรรรมวธตาง ๆ ทท าใหสมนไพรมสภาพเปลยนแปลงและเกบรกษาไดยาวนานขน

3

7. ขอใดไมใชประโยชนของการแปรรปสมนไพร ก. ท าใหมผลตภณฑทหลากหลาย ข. ชวยใหมผลตภณฑใชนอกฤดกาล ค. ท าใหผลผลตของสมนไพรมปรมาณมากขน ง. กระจายผลตภณฑไปยงทองถนทหางไกล

8. ขอดของการผลตผลตภณฑสมนไพรคอ ก. มผลตภณฑหลากหลาย ข. ท าเปนอาชพหลก ค. ผลตไดในครวเรอน ง. ถกทกขอ

9. การแปรรปสมนไพรสงผลดกบเกษตรกรอยางไร ก. มการจางงานมากขน ข. เกษตรกรรวยกนถวนหนา ค. ท าใหเกดผลตภณฑทหลากหลาย ง. ราคาผลผลตเกษตรสงขน ท าใหมรายไดเพม

10. ขอใดคอผลตภณฑสมนไพร ทนยมน ามาใชในชวตประจ าวน ไดแก ก. สบ ยาสฟน น ายาลางจาน ข. สบ ยาสฟน สมนไพรแคปซล ค. สบ ยาสฟน ยาธาต ง. สบ ลกประคบ น ายาลางจาน

4

หนวยท 1 ความหมาย ความส าคญ และประโยชนของผลตภณฑสมนไพร

1. ความหมายของผลตภณฑสมนไพร

ผลตภณฑสมนไพร หมายถง การน าพชสมนไพรมาแปรรปตามหลกการการแปรรปผลตภณฑ โดยการน าสวนของพชสมนไพรมาผสมปรงหรอแปรสภาพอนๆ เชน บดละเอยด โดยการเปลยนแปลงสถานะของสมนไพร ใหแตกตางไปจากเดม เพอประโยชนในการใชงานทหลากหลายมากขน พชสมนไพรมหลายชนด และมสรรพคณทางยาเพอการรกษา บ าบด บรรเทา หรอปองกนโรค ความเจบปวย ทเกดจากพช สตว จลชพหรอธาตวตถทมความแตกตางกนของรป รส กลน ส ซงเปนปจจยหนงทมความส าคญเพอใหการแปรรปผลตภณฑสมนไพรมคณภาพด ตลอดจนการเกบรกษาผลตภณฑใหมคณคาใกลเคยงผลตภณฑเดมมากทสด เนองจากผลตภณฑบางประเภทไมสามารถคงสภาพอยไดนาน การแปรรปซงคงไวคณคา และสรรพคณทดของพชสมนไพรไว (กรมพฒนาการแพทยแผนไทยและการแพทยทางเลอกกระทรวงสาธารณสข, 2559)

1.1 ความหมายของสมนไพร สมนไพร มความหมายตามแนวคดของผเชยวชาญดานสมนไพร ซงใหนยามความหมาย

ดงน สมนไพร หมายถง พชทใชท าเปนเครองยา ซงหาไดตามพนเมองไมใชเครองเทศ (รงรตน, 2540)

สมนไพร หมายถง พชทใช ท าเปนเครองยา สมนไพรก าเนดมาจากธรรมชาต และม ความหมายตอชวตมนษยโดยเฉพาะ ในทางสขภาพ อนหมายถงทงการสงเสรมสขภาพและการรกษาโรค ความหมายของยาสมนไพรในพระราชบญญตยา พ.ศ. 2510 ไดระบวา ยาสมนไพร หมายความวา ยาทไดจากพฤกษาชาต สตวหรอแรธาต ซงมไดผสมปรงหรอแปรสภาพ เชน พชกยงเปนสวนของราก ล าตน ใบ ดอก ผล ฯลฯ ซงมไดผานขนตอนการแปรรปใดๆ แตในทางการคา สมนไพรมกจะถกดดแปลงในรปแบบตางๆ เชน ถกหนใหเปนชนเลกลง บดเปนผงละเอยด หรออดเปนแทง แตในความรสกของคนทวไป เมอกลาวถง สมนไพรมกนกถงเฉพาะตนไมทน ามาใชเปนยาเทานน (พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน, 2525)

สมนไพร หมายถง ยาทไดมาจากพช สตว แรธาตจากธรรมชาต ทไมมการเปลยนแปลง สภาพโครงสรางภายใน สามารถน ามาใชเปนยารกษาโรคตางๆ และบ ารงรางกายได สมนไพรทไดจากสวนของพชโดยตรง (พชวตถ) โดยสวนตางๆ ทน ามานนมสารทสามารถใชเปนยาได ไดแก ใบ ดอก ผล เปลอกผล เมลด เปลอกเมลด รากหรอหว ตน แกน กระพ เนอไม เปลอกไม สมนไพรทไดจากอวยวะของสตว (สตววตถ) ไดแก ตบ ด นอ เขา เอน เลอด น ามน มล ฯลฯ เชน ขผง รงนก น ามนตบปลา สมนไพรทได

5

จากแรโดยธรรมชาตหรอสงทประกอบขนจากแรธาตตางๆ ตามกรรมวธ (ธาตวตถ) น ามาใชเปนยา เชน เกลอ ก ามะถน น าประสานทอง ดเกลอ และสารสม (ศนยพษวทยารามาธบด, 2560)

สรปความหมายค าวา สมนไพร หมายถง การน าสวนประกอบหรอสวนตางๆ ของพชสตว แรธาตจากธรรมชาต น ามาผลตตามกรรมวธ น ามาใชเปนยารกษาโรคตางๆ และบ ารงรางกายได

1.2 ความหมายของพชสมนไพร พชสมนไพร หมายถง พชทใชท าเครองยา ใชเปนอาหารประจ าวน อาหารเสรมบ ารง

สขภาพ หรอผลตเปนเครองส าอาง โดยอาจใชพชสมนไพรเพยงชนดเดยว หรอหลายชนดผสมกนกได (มณฑา, 2554)

พชสมนไพร หมายถง พชทกชนดรอบตวเราสามารถใชประโยชน เปนทงยาบ ารง และ ยารกษาโรค (โชคอนนต และกลมสมนไพรแผนไทย, 2551) เชอวาตนพชตางๆ ทกชนด ตางกเปนพชทม สารทเปนตวยาดวยกนทงสน เพยงแตวาพชชนดไหนจะมคณคาทางยามากนอยกวากนเทานน สรปแลว พชสมนไพร หมายถง “พชทใชท าเปนเครองยา”

สรปความหมายค าวา พชสมนไพร หมายถง พชทกชนดทใชท าเครองยา เพอเปนยา บ ารงและยารกษาโรค แปรรปเปนผลตภณฑอาหารบรโภคในชวตประจ าวน อาหารเสรมบ ารงสขภาพ หรอผลตเปนเครองส าอาง โดยอาจใชพชสมนไพรเพยงชนดเดยว หรอหลายชนดผสมกน ตามความเหมาะสม และตรงกบความตองการของการน าไปใชประโยชน ดงภาพท 1-7

ใบหเสอ ใบยานาง

ภาพท 1 พชสมนไพรทใชประโยชนสรรพคณทางยา ทมา : สขสร. (2559)

6

ใบมะกรด ใบกะเพรา ภาพท 2 พชสมนไพรทใชประโยชนจากใบ ทมา : สขสร. (2559)

มะมวงหาวมะนาวโห ดอกแค

ภาพท 3 พชสมนไพรทใชประโยชนจากผลและดอก ทมา : สขสร. (2559)

7

ใบเตยหอม ดอกอญชน

ฟกทอง ผกคะหนา ภาพท 4 พช ผกสมนไพรทใหสธรรมชาต ทมา : สขสร. (2559)

8

หนงกระเบน หนงงเหลอม

ภาพท 5 สมนไพรจากสตวทมสรรพคณทางยา ทมา : สขสร. (2559)

กระดกมา ดจระเข

ภาพท 6 อวยวะบางสวนทมสรรพคณทางยา ทมา : สขสร. (2559)

9

ดนประสวขาว ก ามะถน

จนส ดเกลอ ภาพท 7 แรธาตทมสรพรคณทางยา ทมา : พทธปตตะสมนไพร. (2559)

10

2. ความส าคญของผลตภณฑสมนไพร

2.1 เพอรกษาคณภาพและประโยชนของสมนไพร โดยปกตแลวคณภาพของผลตภณฑสมนไพรมความแปรผนกบเวลา คอ คณภาพของผลตภณฑจะลดลงเรอยๆ เมอเวลาเพมมากขน การแปรรปผลตภณฑสมนไพรแหง มน าหนกเบา ปองกนอาหารจากการเสอมสภาพจากสงแวดลอมภายนอกไดด ไมตองอาศยขนสงโดยใชหองเยนทท าใหคาใชจายในการขนสงเพมขน จากแหลงผลตไปจ าหนายยงทองถนทหางไกล นอกจากจะท าใหประชาชนในทองถนนน จะมอาหารบรโภค โดยทอาหารไมเนาเสยระหวางการขนสงแลว ยงชวยประหยดคาใชจาย และสะดวกในการขนสงกวาการขนสงในรปของอาหารสดทยงไมไดแปรรปเปนผลตภณฑจะท าใหผลตภณฑนนคงสภาพอยไดนาน โดยเฉพาะอยางยงผผลตทอยหางไกลจากผบรโภค 2.2 เพอเปลยนลกษณะของผลตภณฑใหเหมาะสมในเชงการคา หรอการน าไปใชประโยชนในดานอนๆ เชน พลคาว หญาหมอนอย มกลนและรสชาตทรบประทานไดยาก ดงนนกอนน ามาบรโภคจ าเปนตองมการแปรรปให เปนผงแหงเสยกอนพรอมใส ในแคปซลหรอท าเปน เมดเ พอใหงาย ตอการรบประทาน

2.3 เพอเพมมลคาของผลตภณฑใหสงขน เชน การน าดอกไมทมกลนหอมมาสกดเปนน าหอม น าผงน ามาแปรรปเปนผลตภณฑเครองส าอาง โดยผสมน าผงรวมกบน าสมนไพร และยาสมนไพร ในรปแบบตางๆ เปนตน (ศนยศกษาการพฒนาอาวคงกระเบน, 2556) ดงภาพท 8

บรรจในรปแคปซล ผงส าเรจรป ภาพท 8 ผลตภณฑสมนไพรแปรรป ทมา : สขสร. (2559)

11

3. ประโยชนของการแปรรปผลตภณฑสมนไพร 3.1 ดานยารกษาโรค หมายถง การน ามารกษาโรค โดยตวผปวยสามารถน ามาใชได โดยตรง

เพราะวธการใชไมยงยากหรอสลบซบซอน เชน ทองเสย ทองผก เปนลมวงเวยนศรษะ นอนไมหลบ รดสดวงทวาร ปวดฟน หรอไขทบระด เปนตน พชสมนไพรทนยมน ามารกษาโรค ดงตารางท 1 และ 2

ตารางท 1 พชสมนไพรทใชในการรกษาโรคไดดวยตวเอง ชนด วธการ สรรพคณ

กระชาย น าเหงากระชาย (สด) 5-10 กรม ทบพอแตก ตมเอาน าดม ชวยบรรเทาอาการทองอด กระเจยบแดง น ากลบเลยงสมวงแดงมาบดเปนผง แลวชงกบน าดม

ครงละ 1 ชอนชา แกโรคขดเบา

กาฝากตน มะนาว

น ามาสบและตากแหง แลวตมเอาน าดม แกโรคความดนโลหตสง

กลวยน าวา ส าหรบเดกอาย 1 ขวบ ใชชอนขดกลวยเบาๆ เอาแตเนอกลวย (ไมเอาไส) แลวบดใหละเอยดเพอชวยในการยอย รบประทานครงละ 1 ผล วนละ 2 ครง สวนผใหญใหรบประทานกลวยน าวาสกทงผลกอนนอน

แกทองผก

ขมนชน (ส าหรบยาภายใน)

น าเหงาแกสดมาลางใหสะอาด หนเปนชนบางๆ ผงแดด บดใหละเอยด ผสมน าผงปนเปนลกกลอน รบประทาน วนละ 4 ครง หลงอาหารและกอนนอน

รกษาแผลในกระเพาะอาหาร

ขมนชน (ส าหรบเปนยาภายนอก)

น าหวขมนชนมาต าหรอบดเปนผงผสมกบน ามะนาวหรอน าตมสก ใชทกวน วนละ 2-3 ครง

รกษาชนนะต (โรคผวหนงชนดหนงทเกดจากเชอราและหนงศรษะเปนผนคนและใชทาแกเปนผนคนตามผวหนง โรคผวหนง หรอแผลผผอง)

ขอย น ารากขอยมาตมโดยใสน าพอทวมแลวน าไปดม แกปวดฟน ขง ใชเหงาแกฝนกบน ามะนาวใสเหลอเลกนอยแลวน าไปดม แกปวดฟน บานไมรโรยดอกขาว

น าตนบานไมรโรยดอกขาวทงตนและราก 1 ก ามอ ใสน า 3-4 แกว ตมใหเดอดนาน 10 นาท ดมครงละ 1 แกว ทก 1/2 - 1 ชวโมง

แกไขทบระด

ฝรง น ายอดฝรงมาเคยวรบประทานทละยอด รวมทงหมด 7 ยอด ทก 2 ชวโมง

แกโรคทองเสย

ทมา : มณฑา. (2554)

12

ตารางท 1 พชสมนไพรทใชในการรกษาโรคไดดวยตวเอง (ตอ) ชนด วธการ สรรพคณ

มะระ น ามะระสดมาคนน าดม 1 แกว ดมกบน าตมสก หรอใชดอกมะระ 12 ดอก ต าใหละเอยด ผสมกบน าผงรบประทาน

แก โ รคบ ด ( ต ด เ ช อ ในระบบทา ง เ ด น อ าห า ร สงผลใหถายอจจาระเปนมกเลอด)

ชดเหดเทศ น าดอกชมเหดเทศ 1 ชอ มาตมกนกบน าพรก แกโรคทองผก ไพล ใชเหงาสดฝานเปนแผนบางๆ แลวน าไปทอดในน ามน

มะพราว เตมพมเสน การบร แลวน ามาทาถนวดบรเวณทปวดเมอย ฟกช า

แกปวดเมอย ฟกช า

พล น าใบสด 1-2 มาต าใหละเอยด ผสมกบเหลาขาวทาบรเวณทเปนลมพษ

แกลมพษ

เทยนดอก น าใบเทยนดอกมาต า พอกทนวมอหรอนวเทา เปลยนวนละ 2-3 ครง

บรรเทาเทาอาการปวดขอนวมอและนวเทา

เมลดนอยหนา น าเมลดนอยหนาประมาณ 10 เมลด มาต าใหละเอยดผสมกบน ามนมะพราว 1-2 ชอนโตะ ขยใหทวศรษะ

ใชเปนยาฆาเหา

ใบนอยหนา น าใบสดประมาณ 4 ใบน ามาต าผสมกบเหลาขาว แลวเอาน าทไดมาชโลมใหทวศรษะ

ใชเปนยาฆาเหา ชวยท าใหไขเหาฝอ

วานหางจระเข ขดเอาเฉพาะสวนทเปนวนๆ พอกบรเวณทเปน รกษาแผลไฟไหมน ารอนลวก

พญายอ น าใบมาต าแลวผสมกบเหลาขาวทาบรเวณทเปน แกลมพษ เตยหอม น ามาหนเปนชนเลกๆ ตากแหง แลวควใหหอมชงกบ

น ารอนดม ชวยบ ารงหวใจ

ทมา : มณฑา. (2554)

13

ตารางท 2 สตวสมนไพรทใชรกษาโรค ชนด วธการ สรรพคณ

กระดองเตาหบ ขดกระดองออกใหเปนฝอยๆ บดผสมกบสมนไพรทตองการใช หรอตมเคยวเอาแตน าจบเปนยา

แกอกเสพ อาการบวม

ปนา ใชตวเปนๆ ต ากบใบบวบก และเหลาขาว คนเอาแตน า แกช าใน กระดองแมงดาทะเล

น ามาเผา หรอตากใหแหง และน ามาตมกบเหงอกปลาหมอ

ขบน าคาวปลาของผหญง

กลปงหา น ามาต าใหเปนผงละเอยด โรยแผล รกษาแผลเนาเปอย กระดกงเหลอม น ากระดกมาเผาไฟ และตมกบน า น าน ามาดม แกดบพษ ดงเหลอม น ามาละลายน า แลวดม แกไข เขากระทง น าเขากระทงออนมาขดใหละเอยด แกการอกเสพจากฝ เขากวาง น าเขากวางออนมาขดใหละเอยด หรอผสมกบสมนไพร

อนๆ แกพษอาหารเปนพษ และบ ารงก าลง

ทมา : สยามรฐ. (2560)

ตวอยางพชสมนไพรทใชรกษาอาการแกไอ เชน น ามะนาว และน าผง ดงภาพท 9

น ามะนาว และน าผงใชรกษาแกไอ ผสมน ามะนาวและน าผงแลวจบ ภาพท 9 พชสมนไพรทใชรกษาโรคไดดวยตวเอง ทมา : สขสร. (2559)

14

ปจจบนการน าพชสมนไพร และสตวสมนไพรมาใชเปนยารกษาโรค ไดมการพฒนาวธการผลตในรปแบบส าเรจทสะดวดในการน าไปใช เนองจากมผนยมใชยาสมนไพรมากขน สถานผลตยาสมนไพรมเพมมากขน มการลงทนน าเทคโนโลยการผลตขนสงมาใช การสกดสารออกฤทธจากพชสมนไพรและ รปแบบยามหลากหลายทผลตดวยเครองมอททนสมย เชน ยาแคปซล และครมเจล โดยใชแทนการสกดดวยการตม บบ คน หรอปนเมดยาดวยมอ ซงสถานทผลตสมนไพรทส าคญและเปนทรจก ไดแก องคการเภสชกรรม โรงพยาบาลเจาพระยาอภยภเบศร และคณะเภสชศาสตรมหาวทยาลยมหดล เปนตน

3.2 ดานอาหาร 3.2.1 อาหารในชวตประจ าวน ไดแก

- อาหารประเภทแกง เชน แกงสม แกงปา หรอแกงขเหลก เปนตน - อาหารประเภทตม เชน ตมยา แกงเลยง หรอแกงจด เปนตน - อาหารประเภทย า เชน ย าผกตางๆ รวมทงขาวย า และขนมจนทตอง

รบประทานกบผก - อาหารประเภทขนมหวาน เชน ขนมชน ขนมชอมวง ขนมเปยกปน หรอ ขาวเหนยวเหลอง เปนตน ซงอาหารประเภทตางๆ ขางตนเหลานเมอรบประทานเปนประจ ารางกาย จะไดรบประโยชนจากสรรพคณของพชสมนไพร ซงชวยตานทานโรคหรอรกษาโรค โดยพชสมนไพรจะอดมไปดวยสารออกฤทธทส าคญ เชน สารตานอนมลอสระ สามารถลดความเสยงตอโรคหลายโรค โดยเฉพาะโรคเรอรงทสมพนธกบอาหาร เชน โรคหวใจ โรคมะเรง ตอกระจก โรคเบาหวาน โรคปอด หรอโรคไขขออกเสบ เปนตน และโรคสมอง เชน อลไซเมอร เปนตน ดงตารางท 3 (มณฑา, 2554)

15

ตารางท 3 ตวอยางอาหารทใชพชสมนไพรเปนสวนประกอบ ชนดของอาหาร พชสมนไพรทน ามาเปนสวนประกอบ

แกงสม (แกงเหลอง) ขมน กระเทยม พรกขหน หอมแดง มะนาว แกงปา ขมน กระเทยม พรกไทย พรกขหน ตะไคร หอมแดง แกงดอกขเหลก ขมน กระเทยม พรกไทย พรกขหน ตะไคร ดอกขเหลก แกงเขยวหวานไก มะเขอเปราะ ขา พรกขหนเขยว กระเทยม หอม พรกไทย ยหรา มะพราว

ตะไคร โหระพา ใบมะกรด แกงมสมนไก พรกดอกใหญ กระเทยม หอม พรกไทย ยหรา ตะไคร ถวลสง มนฝรง ตมย า ขา ตะไคร มะเขอเทศ มะนาว ผกชฝรง หอมใหญ ใบมะกรด พรก ย าประเภทตางๆ พรกขหน มะนาว หอมแดง ผกช ตนหอม หอมหวใหญ ขนฉาย มะเขอเทศ แกงเลยง ผกพนบาน เชน ผกหวาน ต าลง ขาวโพดออน ฟกทอง เหด ผกโขม กระชาย

หอมแดง แกงจด ผกกาด เหดหหน ถวเหลอง ตนหอม ผกช ขนฉาย พรกไทย กระเทยม ขาวย า ใบขมน ใบมะกรด ถวฝกยาว คะไคร ขนมจน เครองเคยง ไดแก แตงกวา ถวฝกยาว ยอดมะกอก ถวงอก ผกบง ยอดกระถน

สะตอ ลกเนยง เมยงค า มะพราว ใบชะพล ขง ขา พรกขหน ถวลสง หวหอม ลาบ น าตก สะระแหน ผกชฝรง โหระพา พรกขหน มะนาว แตงกวา ถวฝกยาว สมต า มะละกอ มะนาว พรกขหน มะมวง มะเขอเทศ ถวฝกยาว ถวลสง ขาวเหนยวเหลอง ขมน ใบมะกรด ขนมเปยกปน ใบเตยหอม ขนมชอมวง ดอกอญชน น ากาบหอนแครง วานกาบหอยแครง น าแตงไทย แตงไทย สะเดาน าปลาหวาน สะเดา พรกขหน มะขาม หวหอม ทมา : มณฑา. (2554)

16

จะเหนไดวาพชสมนไพรไดแทรกอยในสวนผสมของอาหารประจ าทกอยาง ดงนนในแตละวนผบรโภคจะไดรบประทานสมนไพรตลอดเวลา แสดงดงภาพท 10

ปลาราสบสมนไพร ไอศกรมมะพราวออน

โรตรสายไหมใชสเขยวจากใบเตย ขนมขบเคยวผสมชาเขยว ภาพท 10 ผลตภณฑอาหารสมนไพร ทมา : สขสร. (2559)

17

3.2.2 อาหารเสรมทใชรบประทานเพอบ ารงสขภาพ มกจดท าเปนผลตภณฑแปรรปแบบตางๆ ไดแก ผลตภณฑในรปสนคาสารสกดส าเรจรปจ าพวกเหดหลนจอผง ชาเขยว น ามนกระเทยม จมกขาวสาล และผลตภณฑทมโสมเปนสวนผสม เปนตน การน าสมนไพรท าเปนเครองดมบ ารงสขภาพหรอตานโรค นบวาเปนสงทส าคญตอมนษย เพราะมหลายโรคทสามารถบรรเทาอาการลงไดดวย น าสมนไพรชนดตางๆ เชน น ากระเจยบ ชวยบรรเทาปสสาวะขด น ามะนาว ชวยบรรเทาอาการเจบคอหรอเสยงแหบ และน าขง ชวยบรรเทาอาการไอ เปนตน ดงภาพท 11

ผลตภณฑสมนไพรแบบบรรจแคปซล ผลตภณฑสมนไพรแบบแหง

ผลตภณฑสมนไพรแบบผง ผลตภณฑสมนไพรแบบบรรจขวดปดสนท ภาพท 11 ผลตภณฑสมนไพรเพอสขภาพ ทมา : สขสร. (2559)

18

3.3 ดานใชในชวตประจ าวน 3.3.1 สมนไพรเครองส าอางและความงาม เมอใชแลวมผลดตอสขภาพของผวพรรณ และอาจเกดผลขางเคยงนอยมากหรอไมเกดเลย ซงการสกดสารพชสมนไพรบางชนด เพอใชท าเครองส าอางนน บางครงตองใชเทคโนโลยสงมาก เชน การสกดสารจากขมนชนเพอน ามาเปนครมบ ารงผวหนา นอกจากนยงน าสมนไพรหรอสารสกดจากพชสมนไพรมาเปนสวนผสมในครมลางหนา ครมพอกหนา ครมขดผว แชมพ ครมนวดผม โคลนหมกผม สบแขง สบเหลว โลชนบ ารงผว น ามนหอมระเหย จากสมนไพรทใชนวดหนา นวดผวกาย และยงน ามาผสมในเกลอขดผวอกดวย ดงภาพท 12

สบสมนไพรจากมะขาม สบสมนไพรจากบวหมะ

เครองดมส าเรจรปชนดผงรสสม เครองดมธญญาหารน านมขาวกลองงอก ผสมใยอาหาร วตามน และเกลอแร ผสมงาด า ภาพท 12 ผลตภณฑสมนไพรในชวตประจ าวน ทมา : สขสร. (2559)

19

3.3.2 สมนไพรใชในครวเรอน เปนการหลกเลยงสารเคมไดอยางด ประกอบกบคณสมบตของสารออกฤทธในสารเคมซงมกลนหอมแตกตางกน จงไดมการประดษฐสรางสรรคทสวยงาม เชน เทยนเจล ถงหอมกานบร หมอนสมนไพร เขมขดนรภย ไมแขวนเสอ หรอเทยนหอม ทมกลนหอมของสมนไพรหลากหลายกลนตามชนดของพช เชน ผวมะกรด ใบมะนาว ตะไครบาน ใบสมปอย ดอกพกล พมเสน หรอการบน เปนตน กลนของพชสมนไพรเหลานอาจใชเพอการผอนคลาย หรออาจรกษาโรคบางชนดได เชน หมอนสมนไพรสามารถรกษาอาหารหวด ภมแพ หรอบรรเทาอาการของโรคหวใจได โดยเฉพาะเทยนเจล หอมหรอเทยนหอม ถาใสน ามนหอมระเหยกลนตะไครหอมกสามารถใชไลยงในบานได นอกจากนยงมการน ามาหมกเปนน าหมกจลนทรย ดงภาพท 13

น ายาลางจานประค าดควาย เทยนหอม

ยาหมองพญายอ ปยยเรยน าจากถวเหลอง ภาพท 13 ตวอยางผลตภณฑสมนไพรใชในครวเรอน ทมา : สขสร. (2559)

20

3.3.3 สมนไพรใชในงานฟารมเกษตร มการน าสมนไพรมาใชก าจดแมลงทเปนศตรพชและใชรกษาสตวเลยงในฟารม ซงจะไมมสารพษตกคางทเกดจากสารเคมทท าใหดนมความแขงกระดาง เสอมโทรม อากาศเปนพษ หรอน าในแหลงน าธรรมชาตมพษ และยงชวยลดตนทนการผลต เพราะไมตองใชเงนซอ เกษตรกรสามารถผลตใชไดเอง ซงน ามาใชในงานฟารมม 2 ประเภท ดงน 1. สมนไพรทใชในการก าจดศตรพช มฤทธในการปองกนก าจดหนอนแมลง ทเปนศตรพช ดงตารางท 4

ตารางท 4 พชสมนไพรทใชก าจดศตรพชได ชอสมนไพร สวนทน ามาใช ชนดของศตรพช

ขา เหงา ดวง เชอรา และจกจน ดปล ดอก แมลงศตรขาว และเพลยบางชนด มะมวงหมพานต เปลอกเมลด ดวงงวงขาว และมอดเจาะไม นอยหนา ใบ เพลยออน และหนอนในผก โหระพา ตน ไร และเพลยออน ยโถ กลบดอก ดวงงวงขาว ดวงปกแขง และบง มนแกว เมลด แมลงบางชนด ฟาทะลายโจร ตน ใบ เชอแบคทเรย ชบา กลบดอก ดวงวงขาว สารพดพษ เมลด เพลยออน ส าโรง เปลอกเมด แมลงวนทองเปนหมน ยาสบ ใบ เพลย ทากบางชนด และหนอนชอนใบ ไพล เหงา แงง เชอแบคทเรย ดาวเรอง ดอก ใบ แมลงหวขาว และเพลยกระโดด ทานตะวน ดอก แมลงวนทองและมด บอระเพด ตน ใบ เพลยกระโดดสน าตาลและหนอนกอขาว ตะไครหอม เหงา ใบ หนอนกระทผก หนอนใยผก ไลยง แมลงตางๆ สลอด เมลด เพลยออน แมลงวน หอยทาก หนอนไหม ผกากรอง เมลด หนอนกระทผก ขมนชน เหงา หนอนกระทผก หนอนผเสอ ดวงงวงชาง สาบเสอ ตน เพลยกระโดด เพลยจกจน ลางสาด เมลด หนอนหลอดลม วานน า เหงา แมลงในโรงเกบสมนไพร ดวงหมดผก ดวงเจาะเมลด

ถว ทมา : นอย. (2546) อางใน มณฑา. (2554)

21

2. สมนไพรทใชในการรกษาสตวเลยง เปนการน าพชสมนไพรมาใชรกษา สตวเลยง สวนใหญใชพชสมนไพรตงแต 2 ชนดขนไปพรอมกบตวท าละลาย ตวสกดสารออกฤทธ เชน น า และเหลาขาว ดงตารางท 5

ตารางท 5 พชสมนไพรทใชรกษาสตว ประเภท ของสตว

ตวยาสมนไพร วธท า วธใช สรรพคณ

ไก หมากแหง น ามะขาม เปยก และน าตาลกรวด

น าผสมกนในอตราสวนทเทาๆ กน

ใชกน ขบพยาธ

เปด-ไก ขมนชน ชะอม ตนต าลง

น ามาทบรวมกนแลวผสมกบน า

ใชกน รกษาโรคหลอดลม

เปด-ไก บอระเพด ชะอม ตะไครหอม

น ามาทบแลวผสมกบน า ใชกน รกษาโรคขขาว

กระบอ เปลอกตนเพกา และ มดแดง

ต าเปลอกตนเพกาผสมกบ มดแดง แลวคนเอาแตน าใหไดปรมาตร 700 มลลลตร

ใชกน รกษาทองอด

โค-กระบอ ใบเสลดพงพอน วานหางจระเข และวานไฟ

ต าผสมกนแลวใสใน เหลาขาว

ใชทา รกษาโรคปากและเทาเปอย

สกร มะเฟองรสเปรยว น าผลมะเฟองคนเอาแตน า

ใชทา รกษาโรคผวหนงทเปนจดแดงตามตวสกร

สกร ฟาทะลายโจร ใบฝรง ใชในอตราสวนเทากน ผสมในอาหารสกรขน

ใชกน ชวยใหสกรโตเรว

ทมา : ดดแปลงมาจาก มณฑา. (2554)

3.4 ดานอตสาหกรรม โดยการน าองคประกอบทางเคมหลายอยาง เชน Aldehyde (อลดไฮด) Alkaloid (อลคาลอยด) Glycoside (ไกลโคไซด) Cholin (โครลน) Carbonic acid (คารบอนก แอซก) มาใชในดานอตสาหกรรมอยางกวางขวาง เชน ใชในอตสาหกรรมผลตบ หร โดยการสงเคราะห เอากลนวานลาผสมในใบยาสบ เชน กานพล ใชเปนสยอมผา เชน ขมน ใชแตงสอาหาร เชน ขมน กระเจยบแดง เตยหอม และอญชน ใชในอตสาหกรรมท าส น ามนชกเงา เชน น ามนจากเมลดดอกค าฝอย ใชในอตสาหกรรมอาหารกระปอง เชน น ามนจากกานพล

3.5 ดานการลดคาใชจายในการดแลสขภาพ ปจจบนมการน าผลตภณฑสมนไพรหลายชนดมาใชเพอทดแทนยาแผนปจจบน ซงมสรรพคณทางยา และมประโยชนทางการแพทย ไมแพยาแผนปจจบน แตทดกวา คอ ประหยดคาใชจาย ลดการน าเขายาแผนปจจบนจากตางประเทศ เพราะสมนไพรสามารถ

22

ปลก และหาไดงายในทองถน ราคาถก บางชนดไมตองซอเพราะมอยทวไป ท าใหลดภาระคาใชจายใน การจดหายามาใชในการดแลสขภาพของคนในชมชน และยงลดคาใชจายในการเดนทางไปพบแพทย หรอซอหายาแผนปจจบนทมแหลงจ าหนายอยเฉพาะในบางพนทเทานน (รงรตน, 2540)

3.6 ดานการท าเปนอาชพหลก ความนยมบรโภคผลตภณฑสมนไพรในปจจบนมสงมาก ซงมการปลกพชสมนไพรเพอจ าหนายเปนอาชพหลก การแปรรปผลตภณฑสมนไพร เพอสรางรายไดใหกบครอบครวจงมลทางทสดใส เนองจากตลาดมความตองการสมนไพรและผลตภณฑอกมาก ปจจบน กระทรวงสาธารณสขสงเสรมใหมการผลตและใชผลตภณฑสมนไพรทดแทนยาแผนปจจบนมากขน ทงการผลตในระดบโรงงานโดยหนวยงานของกระทรวงเอง และสงเสรมการผลตทงในระดบผลตภณฑชมชน ท าใหอาชพทเกยวของกบสมนไพรเกดขนมากในชมชนกอใหเกดการกระจายรายไดสชมชน สงผลถงความเปนอยทดขนของชมชนอยางยงยน (สวฒนา, 2554) ดงภาพท 14

ภาพท 14 รานจ าหนายพชสมนไพรของจงหวดก าแพงเพชร ทมา : สขสร. (2559)

23

แบบฝกหดหนวยท 1 ความหมาย ความส าคญ และประโยชนของผลตภณฑสมนไพร

จงอธบายค าถามตอไปนใหถกตอง 1. ผลตภณฑสมนไพรมความหมายวาอยางไร ............................................................................................................................. ................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................................. ............................... ................................................................................................ .................................................................................................................................................................................................... .......................................... 2. ค าวา “สมนไพร” กบ “พชสมนไพร” มความหมายแตกตางกนอยางไร ............................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................. ....................................................................................................................................................................... .......................................... .................................................................................................................................................................................................................................................................................................... .......................................... 3. ผลตภณฑสมนไพรมความส าคญอยางไร ............................................................................................................................. ............................................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................................... .......................................... ........................................................................................................................................................... ................................................................................................................................... ................................................ 4. ผลตภณฑสมนไพรมประโยชนดานใดบาง ............................................................................................................................. ................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................................. ............................... ................................................................................................. ................................................................................................................................................................................................... ..........................................

24

แบบทดสอบหลงเรยน หนวยท 1 ความหมาย ความส าคญ และประโยชนของผลตภณฑสมนไพร

ค าชแจง จงเลอกค าตอบทถกทสดเพยงค าตอบเดยว 1. ขอใดคอความหมายของค าวา สมนไพร

ก. พช สตว ทใชเปนยา ข. พช, สตว, แรธาต ทใชเปนยา ค. พช ทใชเปนยา ง. สตว, แรธาต ทใชเปนยา

2. ขอใดคอความหมายของค าวา พชสมนไพร ก. ยาทไดจากสวนของพช สตว หรอแรธาต ข. ยาทไดจากสวนของพช และสตว ค. ยาทไดจากสวนของพชเทานน ง. ยาทไดจากแรธาตเทานน

3. ขอใดคอความหมายของผลตภณฑสมนไพร ก. การแปรรปจะก าจดเชอจลนทรยทไมตองการ ข. การแปรรปผลตภณฑใหมคณคาทางอาหารสงขนกวาของสด ค. การเกบรกษาอาหารใหอยในสภาพพรอมบรโภคดวยกรรมวธตางๆ หลายอยางรวมกน ง. การใชกรรรมวธตางๆ ทท าใหสมนไพรมสภาพเปลยนแปลงและเกบรกษาไดยาวนานขน

4. ขอใดเปนความส าคญของผลตภณฑสมนไพร ก. ท าใหมอายการเกบรกษาไดนานขน ข. ท าใหเกดผลตภณฑทสวยงาม ค. ท าใหคนหนมารบประทานสมนไพรมากขน ง. ถกทกขอ

5. ขอใดคอผลตภณฑจากสมนไพร ก. สบอญชน ข. น ากระเจยบ ค. ยาสระผมมะกรด ง. ถกทกขอ

6. ขอใดคอขอดของผลตภณฑสมนไพรแหง ก. มความเปนกรดสง ข. กลนและรสด ค. น าหนกเบาขนสงไดสะดวก ง. ปองกนการปนเปอนจากสงแวดลอมไดด

25

7 .ขอใดไมใชประโยชนของการแปรรปสมนไพร ก. ชวยใหมผลตภณฑใชนอกฤดกาล ข. กระจายผลตภณฑไปยงทองถนทหางไกล ค. ท าใหมผลตภณฑทหลากหลาย ง. ท าใหผลผลตของสมนไพรมปรมาณมากขน

8. การแปรรปสมนไพรสงผลดกบเกษตรกรอยางไร ก. มการจางงานมากขน ข. ราคาผลผลตเกษตรสงขนท าใหมรายไดเพม ค. เกษตรกรรวยกนถวนหนา ง. ท าใหเกดผลตภณฑทหลากหลาย

9. ขอใดคอผลตภณฑสมนไพร ทนยมน ามาใชในชวตประจ าวน ไดแก ก. สบ ยาสฟน น ายาลางจาน ข. สบ ยาสฟน สมนไพรแคปซล ค. สบ ยาสฟน ยาธาต ง. สบ ลกประคบ น ายาลางจาน

10. ขอดของการผลตผลตภณฑสมนไพรคอ ก. มผลตภณฑหลากหลาย ข. ท าเปนอาชพหลก ค. ผลตไดใสนครวเรอน ง. ถกทกขอ

26

เฉลยแบบฝกหดหนวยท 1 ความหมาย ความส าคญ และประโยชนของผลตภณฑสมนไพร

1. ผลตภณฑสมนไพรมความหมายวาอยางไร คอ สมนไพรแปรรปโดยการน าสวนของพชสมนไพรมาผสมปรงหรอแปรสภาพอนๆ เชน บดละเอยด โดยการเปลยนแปลงสถานะของสมนไพร ใหแตกตางไปจากเดม เพอประโยชนในการใชงานทมากขน 2. ค าวา “สมนไพร” กบ “พชสมนไพร” มความหมายแตกตางกนอยางไร สมนไพร หมายถง ยาทไดมาจากพช สตว แรธาตจากธรรมชาตทไมมการเปลยนแปลงสภาพโครงสรางภายใน สามารถน ามาใชเปนยารกษาโรคตางๆ และบ ารงรางกายได พชสมนไพร หมายถง พชทใชท าเครองยา ใชเปนอาหารประจ าวน อาหารเสรม บ ารงสขภาพ หรอผลตเปนเครองส าอาง โดยอาจใชพชสมนไพรเพยงชนดเดยว หรอหลายชนดผสมกนกได 3. ผลตภณฑสมนไพรมความส าคญอยางไร 1. เพอรกษาคณภาพและประโยชนของสมนไพร 2. เพอเปลยนลกษณะของผลตภณฑใหเหมาะสมในเชงการคา 3. เพอเพมมลคาของผลตภณฑใหสงขน 4. ผลตภณฑสมนไพรมประโยชนดานใดบาง 1. ดานยารกษาโรค 2. ดานอาหาร 3. ดานใชในชวตประจ าวน 4. ดานอตสาหกรรม 5. ดานการลดคาใชจายในการดแลสขภาพ 6. ดานการท าเปนอาชพหลก

27

เฉลยแบบทดสอบกอนเรยน หนวยท 1 ความหมาย ความส าคญ และประโยชนของผลตภณฑสมนไพร

ค าชแจง จงเลอกค าตอบทถกทสดเพยงค าตอบเดยว 1. ง 2. ค 3. ง 4. ข 5. ง 6. ง

7. ค 8. ง

9. ง 10. ก

28

เฉลยแบบทดสอบหลงเรยน หนวยท 1 ความหมาย ความส าคญ และประโยชนของผลตภณฑสมนไพร

ค าชแจง จงเลอกค าตอบทถกทสดเพยงค าตอบเดยว 1. ข 2. ค 3. ง 4. ง 5. ง 6. ค

7. ง 8. ข

9. ก 10. ง

29

ใบงานหนวยท 1 ความหมาย ความส าคญ และประโยชนของผลตภณฑสมนไพร

จดประสงคเชงพฤตกรรม เพอใหนกเรยนสามารถ 1. อธบายความหมายของผลตภณฑสมนไพรไดอยางถกตอง 2. อธบายความส าคญของผลตภณฑสมนไพรไดอยางถกตอง 3. บอกประโยชนของผลตภณฑสมนไพรไดอยางถกตอง

1. การเตรยมวสดอปกรณ วสด อปกรณทใชในการเรยนร 1.1 ตวอยางสมนไพร และผลตภณฑสมนไพรประเภทตางๆ 1.2 กระดาษ

1.3 ปากกาเคม 1.4 ใบมอบหมายงานท 1 2. ขนตอนการปฏบต

2.1 แบงนกเรยนออกเปนกลมๆ ละ 3-5 คน ตามความเหมาะสม 2.2 นกเรยนแตละกลมชวยกนศกษาเนอหา เรอง ความหมาย ความส าคญ และ

ประโยชนของผลตภณฑสมนไพร 2.3 นกเรยนชวยกนวเคราะหและสรปเนอหาเกยวกบความหมาย ความส าคญ และ

ประโยชนของผลตภณฑสมนไพร 2.4 บนทกผลการปฏบตงานลงใบงานหนวยท 1 ทครแจกให

3. กจกรรมเสนอแนะ 3.1 ครทบทวนเนอหาทส าคญโดยใชสอประกอบ เชน เพาเวอรพอยท 3.2 ชแจงการปฏบตงาน 3.3 แบงหนาทใหทกคนในกลมมหนาทรบผดชอบอยางชดเจน

4. เครองมอการวดประเมนผล 4.1 แบบประเมนผลการปฏบตงานใบงานหนวยท 1 4.2 แบบประเมนคณธรรม จรยธรรม คานยม และคณลกษณะอนพงประสงค

5. เกณฑการวดประเมนผล 5.1 แบบประเมนผลการปฏบตงานใบงานหนวยท 1

เกณฑประเมนผลการปฏบตงานใบงานหนวยท 1 1. การน าเสนอผลงาน 5 คะแนน 2. ลกษณะการเขยนเปนระเบยบ อานงาย สะอาด 5 คะแนน 3. เนอหาถกตอง ครอบคลม ชดเจน ครบถวน 5 คะแนน

30

4. ความรบผดชอบสงงานตรงเวลาทก าหนด 5 คะแนน รวม 20 คะแนน

5.2 คะแนนผานเกณฑประเมนไมต ากวารอยละ 50

31

ใบงานหนวยท 1 ความหมาย ความส าคญ และประโยชนของผลตภณฑสมนไพร

กลมท ......................

1. ชอ-สกล ................................................................................................ เลขท ............... ชน...................

2. ชอ-สกล ................................................................................................ เลขท ............... ชน. ..................

3. ชอ-สกล ................................................................................................ เลขท ............... ชน...................

4. ชอ-สกล ................................................................................................ เลขท ............... ชน...................

5. ชอ-สกล ................................................................................................ เลขท ............... ชน. ..................

ระดบคะแนน............................... ( ) ผาน ( ) ไมผาน

ความส าคญของผลตภณฑสมนไพร ประโยชนของผลตภณฑสมนไพร

32

แบบประเมนผลการปฏบตงานท 1 (รายกลม)

กลมท ......................

หนวยท ................... ชอหนวย .....................................................................................................................

ชอเรอง/ ชองาน ............................................................................................................................. .............. ท

รายการประเมน

คะแนน

หมายเหต

5 4 3 2 1 1 การน าเสนอผลงาน 2 ลกษณะการเขยนเปนระเบยบ อานงาย สะอาด 3 เนอหาถกตอง ครอบคลม ชดเจน ครบถวน 4 ความรบผดชอบสงงานตรงเวลาทก าหนด

ลงชอ...............................................................ผประเมน วนท.................เดอน.................. พ.ศ................. เกณฑการประเมน 1. รปแบบการน าเสนอ 5 หมายถง มรปแบบการน าเสนอเหมาะสมนาสนใจมาก 4 หมายถง มรปแบบการน าเสนอเหมาะสมนาสนใจ ไมเกน 2 จด 3 หมายถง รปแบบการน าเสนอนาสนใจ บกพรองเกน 2 จด 2 หมายถง รปแบบการน าเสนอนาสนใจ บกพรองเกน 3 จด 1 หมายถง รปแบบการน าเสนอไมนาสนใจ มความบกพรองควรปรบปรง 2. ลกษณะการเขยนเปนระเบยบ อานงาย สะอาด 5 หมายถง เขยนเปนระเบยบมาก อานงายมาก สะอาดมาก 4 หมายถง เขยนเปนระเบยบมาก อานงายมาก สะอาด 3 หมายถง เขยนเปนระเบยบนอย อานยาก สกปรก 2 หมายถง เขยนเปนระเบยบนอย อานยากมาก สกปรกมาก 1 หมายถง เขยนไมเปนระเบยบ อานไมออก สกปรกมาก

33

3. เนอหาถกตอง ครอบคลม ชดเจน ครบถวน 5 หมายถง เนอหาถกตอง ครอบคลม ชดเจน และครบถวนดมาก 4 หมายถง เนอหาถกตอง ครอบคลม ชดเจน และครบถวนด 3 หมายถง เนอหาถกตอง ครอบคลม ชดเจน และครบถวนดพอใช 2 หมายถง เนอหาถกตอง ครอบคลม ชดเจน แตไมครบถวน 1 หมายถง เนอหาไมถกตอง ไมครอบคลม ไมชดเจน ไมครบถวน ควรปรบปรง 4. ความรบผดชอบสงงานตรงเวลาทก าหนด 5 หมายถง สงงานตรงตามเวลาทก าหนด 4 หมายถง สงงานไมตรงตามทก าหนดชากวาก าหนด 1 วน 3 หมายถง สงงานไมตรงตามทก าหนดชากวาก าหนด 2 วน 2 หมายถง สงงานไมตรงตามทก าหนดชากวาก าหนด 3 วน 1 หมายถง สงงานไมตรงตามทก าหนดชากวาก าหนด 4 วนขนไป

34

แบบประเมนพฤตกรรม คณธรรม จรยธรรม คานยม และคณลกษณะอนพงประสงค

ค าแนะน า ใหผประเมนใสคะแนนทตรงกบความเปนจรงมากทสดลงในชองวาง

วชา ผลตภณฑสมนไพร รหส 2501 – 2507 หนวยท............. ระดบชน ปวช. .............

พฤตกรรม คณธรรม จรยธรรม คานยม และคณลกษณะอนพงประสงค

การต

รงตอ

เวลา

การแ

ตงกา

ย

ความ

สนใจ

ใฝร

การท

างาน

รวมก

น

มนษย

สมพน

ธ

มสมม

าคาร

วะ

มควา

มอดท

นมสต

ใชทร

พยาก

ร อยา

งประ

หยด

ล าดบ ชอ – สกล 5 5 5 5 5 5 5 5

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15

…................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................. …...........................................................................................................................................................................................................................................................................

…....................................................................................................................

…....................................................................................................................

…....................................................................................................................

…....................................................................................................................

…....................................................................................................................

…....................................................................................................................

…....................................................................................................................

…....................................................................................................................

หมายเหต เกณฑทผานการประเมนพฤตกรรม คอ คะแนนในแตละขอทประเมนไมต ากวา 3 คะแนน ผประเมน...................................................... วนท..................เดอน.................พ.ศ................

35

เกณฑการประเมน

1. การตรงตอเวลา 5 หมายถง การเขาชนเรยนภายในเวลาก าหนด 4 หมายถง การเขาชนเรยนชากวาก าหนด 5 นาท 3 หมายถง การเขาชนเรยนชากวาก าหนด 7 นาท 2 หมายถง การเขาชนเรยนชากวาก าหนด 9 นาท 1 หมายถง การเขาชนเรยนชากวาก าหนด 10 นาท

2. การแตงกาย 5 หมายถง การแตงกายทถกตองตามระเบยบครบ คอ

ผชาย : รองเทาหมสนสด า ถงเทาสด า กางเกงนกศกษา เสอเชตสขาว หรอสเขยว หรอส ทสถานศกษาก าหนด เขมขดและหวเขมขดเปนเครองหมายของสถานศกษา

ผหญง : รองเทาหมสนสด า ถงเทาสขาว กระโปรงสด าหรอกรมทา เสอเชตสขาวแขนสน หรอ สเขยว หรอสทสถานศกษาก าหนด เขมขดและกระดมเปนเครองหมายของสถานศกษา

4 หมายถง การแตงกายทไมถกตองครบตามระเบยบ 1 อยาง 3 หมายถง การแตงกายทไมถกตองครบตามระเบยบ 2 อยาง 2 หมายถง การแตงกายทไมถกตองครบตามระเบยบ 3 อยาง 1 หมายถง การแตงกายทไมถกตองครบตามระเบยบ 4 อยาง

3. ความสนใจใฝร 5 หมายถง การแสดงความคดเหนทน าพามาสแนวคดทมการพฒนาและสรางสรรคใหเกด

ความรใหมๆ ในสงทไดกระท ามากกวา 5 ครง 4 หมายถง การแสดงความคดเหนทน าพามาสแนวคดทมการพฒนาและสรางสรรคใหเกด




ความรใหมๆ ในสงทไดกระท ามากกวา 1 ครง

36

4. การท างานรวมกน 5 หมายถง การมสวนรวมในการท างานรวมกบผอนๆ ตามลกษณะงานทมอบหมาย ไมขาด

ความรวมมอในการท างานรวมกบผอน 4 หมายถง การมสวนรวมในการท างานรวมกบผอนๆ ตามลกษณะงานทมอบหมาย

การขาดความรวมมอในการท างานรวมกบผอน จ านวน 1 ครง 3 หมายถง การมสวนรวมในการท างานรวมกบผอนๆ ตามลกษณะงานทมอบหมาย



การขาดความรวมมอในการท างานรวมกบผอน มากกวา 4 ครง

5. การใชทรพยากรอยางประหยด 5 หมายถง การควบคมตวเองและผอนใชวสดอปกรณอยางคมคาประหยดอยางสม าเสมอ

ทกครง 4 หมายถง การควบคมตวเองและผอนใชวสดอปกรณอยางคมคาประหยดอยางบอยครงแตไม ครบทกครงหรอขาดเพยง 1 ครง

3 หมายถง การควบคมตวเองและผอนใชวสดอปกรณอยางคมคาประหยดบางครง ไมครบทกครงหรอขาดเพยง 2 ครง

2 หมายถง การควบคมตวเองและผอนใชวสดอปกรณอยางคอนขางสนเปลอง ไมครบทกครงหรอขาดเพยง 3 ครง

1 หมายถง การควบคมตวเองและผอนใชวสดอปกรณอยางสนเปลองและไมเกดประโยชน

6. มนษยสมพนธ 5 หมายถง ยมแยมทกทายทกครง แสดงการมน าใจเปนมตรไมตรทกครง 4 หมายถง ยมแยมทกทายบางครง แสดงการมน าใจเปนมตรไมตรบางครง 3 หมายถง ยมแยมทกทายนอยลงแสดงการมน าใจเปนมตรไมตรนอยลง 2 หมายถง ยมแยมทกทายนอยลงมาก แสดงการมน าใจเปนมตรไมตรแสดงการมน าใจ

นอยมากๆ 1 หมายถง ไมยมแยมไมทกทาย ไมแสดงการมน าใจเปนมตรไมตรเลย

37

7. การมสมมาคารวะและการใหเกยรตผอาวโส 5 หมายถง แสดงกรยาทาทางวาจาสภาพใหความเกรงใจ เชอฟง มน าใจ ชวยเหลองานตาม

โอกาสสม าเสมอ 4 หมายถง แสดงกรยาทาทางวาจาสภาพใหความเกรงใจ เชอฟง มน าใจ ชวยเหลองานตาม

โอกาสบอยครง 3 หมายถง แสดงกรยาทาทางวาจาสภาพใหความเกรงใจ เชอฟง มน าใจ ชวยเหลองานตาม

โอกาสบางครง 2 หมายถง แสดงกรยาทาทางวาจาสภาพใหความเกรงใจ เชอฟง มน าใจ ชวยเหลองานตาม

โอกาสนอยครง 1 หมายถง ไดรบการตกเตอนเรองแสดงกรยาทาทางวาจาสภาพใหความเกรงใจ เชอฟง มน าใจ

ชวยเหลองาน

8. อดทน มสต สามารถควบคมอารมณและมกรยา มารยาททเหมาะสม 5 หมายถง อดทนอดกลนควบคมอารมณไดดบอยครง มกรยามารยาททเหมาะสมบอยครง 4 หมายถง อดทนอดกลนควบคมอารมณไดบางครง มกรยามารยาททเหมาะไดบางครง 3 หมายถง อดทนอดกลนควบคมอารมณไดบางครงมกรยามารยาททเหมาะสม 2 หมายถง เอาแตใจตวเองเปนบางครงควบคมอารมณตวเองไมไดดนกแสดงกรยามารยาท

ไมดบอยครง 1 หมายถง เอาแตใจตวเองแสดงกรยามารยาทไมเหมาะสมจนเปนปกตนสย

หน่วยที่ 1 ความหมาย ความส าคัญ...

Documents