หน่วยที่ 13 จักรวรรดิก่อนการ ... · 2019-01-08 ·...

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ


สธ

มสธ มสธ

หนวยท 13

จกรวรรดกอนการขยายตวของจกรวรรดนยมตะวนตก

ผชวยศาสตราจารย ดร. วรารก เฉลมพนธศกด

ชอ รองศาสตราจารย ดร. วรารก เฉลมพนธศกดวฒ ร.บ. (เกยรตนยมอนดบสอง), ร.ม. (การทตและการระหวางประเทศ) ธรรมศาสตร Ph.D (Political Science/International Studies) The University of Birminghamหนวยทเขยน หนวยท 13

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

13-2 ความคดทางการเมองและสงคม

แผนการสอนประจ�าหนวย

ชดวชา ความคดทางการเมองและสงคม

หนวยท 13 จกรวรรดกอนการขยายตวของจกรวรรดนยมตะวนตก

ตอนท13.1 ความหมายและพฒนาการของจกรวรรดยคโบราณชวงตน13.2 จกรวรรดยคโบราณชวงปลายถงตนยคกลาง13.3 จกรวรรดยคกลางกบการขยายตวของศาสนาสากล

แนวคด1. จกรวรรด คอ หนวยการเมองขนาดใหญทมเมองหรอรฐศนยกลางเปนผมอ�านาจปกครอง

โดยตรงหรอในลกษณะครอบง�า ขอบเขตผนแปรไปตามความเขมแขงคอ เปนฝายขยายอ�านาจและอทธพลในยามทเขมแขง และเปนฝายถกรกรานในยามทออนแอ ดนแดนทงในและนอก ยเรเซยลวนผานประสบการณเชนน ทงจกรวรรดโบราณ อาท เมโสโปเตเมย อยปต ฮตไทต จกรวรรดทางทะเลอยาง ฟนเซย และคารเธจ ไปจนถงดนแดนทไดรบผลกระทบจากการอพยพออกจากเอเชยกลางของเผาอารยน อาท อนทวปอนเดยตงแตยคพระเวท ทตอมาเกดการปฏรปความคด-ความเชอ อาท พทธศาสนา การขยายตวของจกรวรรดเปอรเซยทกระทบตอการปรบเปลยนทศทางรกสตะวนออกของพวกกรก ขณะทจกรวรรดฮนไดสบตอแนวคดจากราชวงศฉนและพฒนาระบบราชการเพอบรหารปกครองจกรวรรด

2. ชวงกอนถงตนครสตกาลมจกรวรรดโบราณด�ารงอยไมนอย อาท จกรวรรดโรมนทการขยายตว อยางมากท�าใหตองแยกจกรวรรดเปนฝงตะวนตกและตะวนออก จกรวรรดปารเธยนกดดนโรมนตะวนออกในเขตเมโสโปเตเมย สวนจกรวรรดเปอรเซยกดดนใหปารเธยนตองลมสลายไป ขณะทลาตนอเมรกามประสบการณจากรณของจกรวรรดมายา ยเรเซยนบวามจกรวรรดเคลอนไหวอยางมาก อาท ชยงหน และเซยนเปย ทสมพนธกบจกรวรรดบนแผนดนจน และการสถาปนาพทธศาสนาในตะวนออก ผานความรงเรองของราชวงศสย-ถงในจน ขณะทจกรวรรดฮนชวยผลกดนการลมสลายของโรมนตะวนตก แมราชวงศถงจะลมสลาย แต ราชวงศซงชวยสบตอความรงเรอง จนดงดดความสนใจของจกรวรรดมองโกล ทครอบคลม ยเรเซยเกอบทงหมด สวนอนเดยมจกรวรรดคชานทชวยสงตอพทธศาสนามาทางตะวนออก กอนทจกรวรรดคปตะทเรมสนบสนนศาสนาฮนดจะเขามบทบาทแทนท

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

13-3จกรวรรดกอนการขยายตวของจกรวรรดนยมตะวนตก

3. การขยายตวของศาสนาสากลสมพนธกบการขยายตวของจกรวรรดไมวาจะเปนพทธกบการขยายตวของจกรวรรดโมรยะ สวนครสตคาทอลกไดกลายเปนสถาบนหลกหลงการลมสลายของโรมนตะวนตก ขณะทโรมนตะวนออกยงคงเปนฐานส�าคญของครสตศาสนาแบบตะวนออก สวนการขยายตวของศาสนาอสลามสมพนธกบการขยายตวของจกรวรรดอาหรบตงแตยคจกรวรรดอมยยาด และขยายตวอยางมากในยคจกรวรรดอบบาสดขยายอทธพลผานทางทะเลถงยานเอเชยตะวนออกเฉยงใต แมการขยายตวของจกรวรรดเซลจกทท�าใหไบแซนไทนตองขอความชวยเหลอไปยงดนแดนตะวนตกจะเปนชนวนของสงครามครเสดแตกยงคงมเรองของการแยงชงผลประโยชนทปรากฏหลายครง ไมวาจะเปนการเลอกโจมตอยปต หรอท�าสงครามกบฝายครสตทเหนตางไปจากโรมนคาทอลก แมกระทงการพยายามยดครองคอนสแตนต- โนเปล ของกองก�าลงครเสด

วตถประสงคเมอศกษาหนวยท 13 จบแลว นกศกษาสามารถ1. อธบายความหมายพนฐาน และยกตวอยางจกรวรรดโบราณและนโยบายจกรวรรดนยมของ

จกรวรรดดงกลาวทงในและนอกดนแดนยเรเซยไดโดยสงเขป2. ยกตวอยางการขยายตว นโยบายจกรวรรดนยม และการลมสลายของจกรวรรดโรมน และ

จกรวรรดอนๆ รวมถงจกรวรรดในรมเงาโลกตะวนออกไดโดยสงเขป3. อธบายการขยายตวของศาสนาสากลทสมพนธกบการขยายตวของจกรวรรดในดนแดนยเรเซย

ซงสมพนธกบสงครามครเสดไดโดยสงเขป

กจกรรมระหวางเรยน1. ท�าแบบประเมนผลตนเองกอนเรยนหนวยท 132. ศกษาเอกสารการสอนตอนท 13.1–13.33. ปฏบตกจกรรมตามทไดรบมอบหมายในเอกสารการสอน4. ฟงรายการวทยกระจายเสยง (ถาม)5. ชมรายการวทยโทรทศน (ถาม)6. เขารบการสอนเสรม (ถาม)7. ท�าแบบประเมนผลตนเองหลงเรยนหนวยท 13

สอการสอน1. เอกสารการสอน2. แบบฝกปฏบต3. รายการสอนทางวทยกระจายเสยง (ถาม)4. รายการสอนทางวทยโทรทศน (ถาม)5. การสอนเสรม (ถาม)

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


การประเมนผล1. ประเมนผลจากแบบประเมนผลตนเองกอนเรยนและหลงเรยน2. ประเมนผลจากกจกรรมและแนวตอบทายเรอง3. ประเมนผลจากการสอบไลประจ�าภาคการศกษา

เมออานแผนการสอนแลว ขอใหท�าแบบประเมนผลตนเองกอนเรยน

หนวยท 13 ในแบบฝกปฏบต แลวจงศกษาเอกสารการสอนตอไป

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


ความน�า

จกรวรรดเคยเปนพนทการเมองททรงอทธพลมาเปนเวลายาวนานกอนการเกดขนของรฐและ รฐประชาชาต แทบไมมดนแดนใดในโลกทไมเคยประสบกบการเกดขนและ/หรอการลมสลายของจกรวรรด และคงไมผดนกหากจะกลาววาในเสนทางประวตศาสตรอนยาวนานของมนษยออกจะคนชนกบจกรวรรดมากกวาหนวยการเมองในลกษณะอนใด และดวยความทจกรวรรดมความเปนมาทหลากหลายซบซอนและยงกอค�าถามอยในปจจบนวา จกรวรรดยงทรงสถานะความส�าคญอยหรอไม โดยเฉพาะหากเรามไดมงมองความหมายเฉพาะการใชก�าลงบงคบอยางเตมก�าลงและเตมรปแบบ รวมถงจกรวรรดสมพนธมากนอย แคไหนกบการขยายตวของจกรวรรดทนนยม และดวยความทเนอหาคอนขางซบซอนและกวางขวางจากอดตกาลอนไกลโพนมาจนถงปจจบน ผเขยนจงน�าเสนอเนอหาเปนสองหนวยการศกษาทเชอมโยงถงกน โดยในหนวยท 13 น จะเสนอเนอหากรอบเวลาตงแตอดตจนถงชวงยคกลางทจกรวรรดนยมตะวนตกยงไมปรากฏอยางชดเจน ในหนวยตอไปจงจะเปนเนอหานบแตการเกดขนของจกรวรรดนยมตะวนตก จนกระทงถงค�าถามดงกลาวขางตน

เพอความเขาใจทกระจางและเปนระบบยงขน เนอหาในหนวยท 13 นจะแบงออกเปนสามตอ ในตอนทหนง จะเรมดวยการใหความหมายของจกรวรรด และกลมแนวคดทเกยวของโดยเฉพาะความหมายของจกรวรรดนยม และอาณานคม ซงความหมายนจะใชตอเนองไปยงหนวยการศกษาอกหนงหนวยทวาดวยจกรวรรดนยมตะวนตกจนถงความเปนไปในปจจบน และเพอใหเกดการเชอมโยงภาพการศกษาท สบเนองยาวนานในตอนทหนงนจะเสนอเนอหาถงจกรวรรดยคโบราณทกระจายตวอยในเขตแดนเมโส- โปเตเมย และดนแดนยเรเซย ซงเปนพนททหนวยการศกษานใหความส�าคญในฐานะพนทเชอมตอดนแดนเอเชยและยโรปทลวนมประสบการณยาวนานกบการเกดขนและลมสลายของจกรวรรดมากมาย อาท จกรวรรดเปอรเซย และจกรวรรดกรก รวมถงดนแดนเอเชยตะวนออกในแผนดนใหญจน

เนอหาในตอนทสอง แบงออกเปนสองกลมในกลมแรกเนนไปทเรองราวการขยายตวของจกรวรรดโรมน ผานการแบงแยกออกเปนฝายตะวนตก และตะวนออก ไปจนถงการลมสลายของจกรวรรดฝาย ตะวนตก รวมถงบรรยากาศการเกดขนของศาสนาครสตและการขยายอ�านาจของศาสนจกรโรมนคาธอลก การขยายตวของจกรวรรดรวมสมยทกอความสมพนธเชงขดแยงระหวางกนไมวาจะเปนปารเธยน หรอเปอรเซยสมยราชวงศซาสซานด รวมถงการเสนอภาพประสบการณของจกรวรรดมายาในดนแดนลาตน-อเมรกา อยางไรกตาม เนอหาในตอนนยงใหความส�าคญกบประสบการณของยเรเซยทเผชญกบการขยายตวของชนเผาเรรอนเลยงสตว อาท ชยงหน และเซยนเปย ทสมพนธกบจกรวรรดบนแผนดนจน การเผยแผพทธศาสนาผานความรงเรองของราชวงศสย-ถงในจน การขยายตวของจกรวรรดฮน ความมงคงของ ราชวงศซงทดงดดความสนใจของจกรวรรดมองโกลอนยงใหญ สวนอนเดยมจกรวรรดคชานทชวยสงตอพทธศาสนามาทางตะวนออก กอนทจกรวรรดคปตะทเรมสนบสนนศาสนาฮนดจะเขามบทบาทแทนท

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


เนอหาในตอนทสามใหความส�าคญกบความสมพนธระหวางการขยายตวของจกรวรรดกบการขยายตวของศาสนาสากล แมวาในตอนกอนหนาจะไดเสนอเนอหาบางสวนเกยวกบพทธและครสตบางแลว แตในตอนนจะเนนไปทความสมพนธระหวางครสตกบอสลาม โดยใหภาพวา แมครสตฝายตะวนตกหรอโรมนคาทอลกสามารถขยายตวเขาไปในดนแดนยโรปไดอยางตอเนอง ครสตฝายตะวนออกกลบเรมเผชญปญหาจากการขยายตวของจกรวรรดทนบถอศาสนาอสลาม ตงแตการขยายตวของจกรวรรดอาหรบยคจกรวรรดอมยยาด และจกรวรรดแอบบาสดขยายอทธพลผานทางทะเลถงยานเอเชยตะวนออกเฉยงใต ทายทสดการขยายตวของจกรวรรดทนบถอครสตและนบถออสลามกเกดการปะทะ แมจะเรมจากการขยายตวของจกรวรรดเซลจกทท�าใหไบแซนไทนตองขอความชวยเหลอไปยงดนแดนตะวนตกจะเปนชนวนของสงครามครเสดแตกยงคงมเรองของการแยงชงผลประโยชนทปรากฏหลายครง ไมวาจะเปนการเลอกโจมตอยปต หรอท�าสงครามกบฝายครสตทเหนตางไปจากโรมนคาทอลก แมกระทงการพยายามยดครอง คอนสแตนตโนเปล ของกองก�าลงครเสด

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


ตอนท 13.1

ความหมายและพฒนาการของจกรวรรดยคโบราณชวงตน

โปรดอานหวเรอง แนวคด และวตถประสงคของตอนท 13.1 แลวจงศกษารายละเอยดตอไป

หวเรอง13.1.1 ความหมายพนฐานของจกรวรรดนยม13.1.2 พฒนาการของจกรวรรดยคโบราณ13.1.3 จกรวรรดโบราณยคปลายทงในและนอกเขตยเรเซยโดยสงเขป

แนวคด1. ความหมายพนฐานของจกรวรรด (ทใชในหนวยการศกษาน) คอ หนวยการเมอง

ขนาดใหญทมเมองหรอรฐอธปไตยหนงเดยวเปนศนยกลางในการด�าเนนความสมพนธ ทมลกษณะไมเทาเทยม ในรปแบบของการควบคมดนแดนหรอผคนโดยตรง หรอ ด�าเนนการครอบง�าในทางใดทางหนง

2. ดนแดนสวนใหญลวนผานประสบการณของการเปนฝายไดเปรยบจากขยายจกรวรรดและอทธพลในยามทตนเขมแขง หรอตกเปนฝายเสยเปรยบถกรกรานจากการขยายจกรวรรดในยามทตนออนแอ อาท ทปรากฏในเมโสโปเตเมย อยปต ฮตไทต จกรวรรดทางทะเลอยาง ฟนเซย และคารเธจ

3. การขยายตวของจกรวรรดในยเรเซยจ�านวนไมนอยสมพนธกบการอพยพออกจากเอเชยกลางของชนเผาอารยน อาท การกอตวของจกรวรรดยคพระเวทในอนทวปอนเดย ศกสงครามบอยครงท�าใหเกดการปฏรปความเชอ-ศาสนาและสงคม อาท พทธศาสนาทจกรวรรดโมรยะในยคสมยตอมาใหการสนบสนน ขณะทการขยายตวของจกรวรรดเปอรเซยกระตนใหชาวกรกหาทางปองกนการรกรานซ�า ดวยการเปนฝายขยายอาณาจกรจนถงดนแดนลมน�าสนธ ขณะทจกรวรรดฮนทสบตอแนวคดจากราชวงสฉนและไดพฒนาระบบราชการเพอบรหารปกครองจกรวรรด

วตถประสงคเมอศกษาตอนท 13.1 จบแลว นกศกษาสามารถ1. อธบายความหมายพนฐานของจกรวรรดไดโดยสงเขป2. ยกตวอยางจกรวรรดยคโบราณประกอบการใหความหมายไดโดยสงเขป3. ยกตวอยางการขยายตวและนโยบายจกรวรรดนยมโบราณในดนแดนยเรเซยไดโดยสงเขป

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


เรองท 13.1.1

ความหมายพนฐานของจกรวรรด

จกรวรรด (empire) เปนหนงในแนวคดทสรางขอถกเถยงมายาวนานกวาศตวรรษวากอคณปการตอการสรางความเปลยนแปลงเชงบวกใหกบสงคมทเกยวของ หรอแฝงไวซงพลงผลกดนความเปลยนแปลงในเชงท�าลายลางใหกบผคนและสงคมสวนใหญ ขณะทอ�านวยประโยชนมหาศาลใหกบกลมผไดประโยชนทมจ�านวนเพยงแคหยบมอโปรย แมอาจมใชเรองงายดายนกทจะสามารถแสวงหาค�าตอบเชงปทสถานใหกบแนวคดขางตน แตเพอสรางความเขาใจโดยพนฐาน เราอาจนยาม จกรวรรด ในฐานะหนวยหรอองคกรทางการเมอง ทเมองศนยกลาง (metropolis) หรอรฐอธปไตยหนงเดยว (single sovereign authority) มอ�านาจควบคมอยเหนอดนแดนหนงดนแดนใด หรอหลากหลายดนแดน รวมถงหลากหลายผคนและตวแสดงในดนแดนเหลานน ผานการผนวกรวมอยางเปนทางการ (formal annexation) และ/หรอ การครอบง�าทไมเปนทางการ (informal domination) ในหลากหลายรปแบบ แมการเสนอนยมดงกลาวจะดมขอบเขตและรปทรงแหงการใชอ�านาจทคอนขางชดเจน แตเปนการยากยงทจะปฏเสธวา ยงมลกษณะความเปนนามธรรมในนยามดงกลาวโดยเฉพาะเมอพจารณาจากแงมมของการด�าเนนความสมพนธทางสงคมทชวยใหเหนภาพความเชอมโยงกบการใชเครองมอและแรงจงใจทางสงคม-วฒนธรรม นอกเหนอไปจากมตทางดานการทหาร การเมอง และเศรษฐกจ ทงนความเขาใจตอจกรวรรดมกท�าใหผคนจ�านวน ไมนอยนกถงอดมการณและเหตการณทางประวตศาสตรทใหภาพของแนวคดหรอลทธลาอาณานคม (colonialism) ทสมพนธใกลชดกบแนวคดในเรองของการกดบงคบ และการเอารดเอาเปรยบ1

นอกเหนอจากการนยามจกรวรรด หรอ empire ดงกลาวขางตน เพอการสรางความเขาใจทกระจางมากขน ผเขยนขอเสนอใหพจารณาเรองราวและนยามของค�าวา จกรวรรดนยม (imperialism) และลทธลาอาณานคมทสมพนธเชอมโยงกบจกรวรรดอยางใกลชด โดยทวไปแลวเมอกลาวถงลทธลาอาณานคมมกสรางความเขาใจถงลทธการเมอง (political doctrine) ทสนบสนนและสรางความชอบธรรม (justifying) ใหกบการเอารดเอาเปรยบจากฝายทมอ�านาจในการลาอาณานคมเหนอดนแดนทตนควบคม เพอสรางประโยชนใหกบตนเองโดยตรง หรออ�านวยประโยชนใหกบกลมผตงถนฐานในดนแดนทตนมอ�านาจควบคมเหนอพนทและผคน ทงน มกมการใชถอยค�าดงกลาวเพอระบถงความสมพนธทไมเทาเทยมโดยแมจะเรมจากความสมพนธระหวางเจาอาณานคมชาวยโรปกบจกรวรรดทตกเปนอาณานคมในการ ครอบครองดแลของชาวยโรป ดงจะไดกลาวตอไปในหนวยการศกษาจกรวรรด กบทนนยม และสงคมโลก แตตอมาไดขยายความครอบคลมถงความสมพนธทไมเทาเทยมในหลากรปแบบ อาท ความสมพนธระหวาง

1 Jan Zielonka. (2011). “Empire.” in Bertrand Badie, Dirk Berg-Schlosser, Leonardo Morlino (eds.). International Encyclopedia of Political Science (Volume 3). London: SAGE Reference, p. 770; Daniel I. O’Neill (n.a.). “Empire: Political Science.” Encyclopedia Britannica. Retrieved from https://www.britannica.com/topic/empire-political-science (accessed on 9/10/2017)

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


รฐสองรฐ หรอความสมพนธระหวางประเทศตะวนตกกบดนแดนอนๆ โดยทมกจะเนนย�าถงปรากฏการณความไมเทาเทยมในมตของเศรษฐศาสตรการเมอง2

สวนจกรวรรดนยมนน อาจท�าความเขาใจไดในฐานะนโยบาย และ/หรอวถปฏบตของรฐ หรออาณาจกรทสนบสนนการแผขยายอ�านาจในลกษณะครอบง�า ไมวาจะเปนการใชก�าลงเขายดครองพนทโดยตรง หรอผานการควบคมในดานอนๆ โดยเฉพาะดานเศรษฐกจ การเมองตอดนแดนอนๆ ทยงไมใชดนแดนในอาณตของตน จกรวรรดนยมอาจปรากฏไดในหลากหลายรปแบบ และมความเปนมาเกาแกในประวตศาสตรมนษยชาต หรอแมกระทงสมยกอนประวตศาสตร (หมายถงชวงเวลากอนทสงคมมนษยจะไดบนทกเรองราวของตนผานการประดษฐอกษร) ทชมชน หรอเผาพนธ ท�าการตอสแยงชงอาหาร และหรอทรพยากรของชมชนหรอของเผาพนธอนมาเปนของตน เสนทางเดนเชนนนเองทท�าใหวฒนธรรมของชมชน และ/หรอเผาพนธทออนแอกวามกตกเปนฝายเสยเปรยบถกครอบง�า หรออาจถงขนสนสญ3

กจกรรม 13.1.1

จงกลาวถงความหมายพนฐานของจกรวรรด (ทใชในหนวยการศกษาน) โดยสงเขป

แนวตอบกจกรรม 13.1.1

จกรวรรด ในความหมายพนฐานซงเสนอส�าหรบหนวยการศกษาน คอ หนวยการเมองขนาดใหญทมเมองหรอรฐอธปไตยหนงเดยวเปนศนยกลางในการด�าเนนความสมพนธทมลกษณะไมเทาเทยม ซงอาจปรากฏในรปแบบของการมอ�านาจควบคมดนแดนใดดนแดนหนงหรอหลากหลายดนแดน รวมถงผคนในดนแดนเหลานน ผานการผนวกรวมดนแดนอยางเปนทางการ หรอด�าเนนการครอบง�าในทางใดทางหนง

2 Laurent Fourchard. (2011). “Colonialism.” in Bertrand Badie, Dirk Berg-Schlosser, Leonardo Morlino (eds.). International Encyclopedia of Political Science (Volume 2). London: SAGE Reference, p. 302.

3 Richard A. “Imperialism.” (n.a). New World Encyclopedia. Retrieved from http://www.newworlden-cyclopedia. org/entry/Imperialism. (accessed on 12/10/2017)

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ



พฒนาการของจกรวรรดยคโบราณ

ชาตทมประวตศาสตรความเปนมาเกาแก มกกาวยางผานเสนทางดงกลาวไมวาจะเปนดนแดนในแอฟรกา เอเชย หรอยโรป เมอมองจากแงมมนวถปฏบตแบบจกรวรรดนยมมสวนอยางส�าคญในการสราง-เสรมความแขงแกรงและการขยายตวของจกรวรรด ทมการจดรปแบบความสมพนธทไมเทาเทยมระหวางเมองศนยกลางและเมองขอบนอก การพฒนาตวของจกรวรรดในแหลงอารยธรรมโบราณลวนมรองรอยใหศกษาถงเสนทางเชนน อาท การพฒนาตวของอารยธรรมในเขตเมโสโปเตเมย (Mesopotamia) อนเปนค�าในภาษากรกทแปลวา ดนแดนระหวางสองแมน�าซงกคอ แมน�าไทกรส (Tigris) และยเฟรตส (Euphrates) ซงมตนทางจากพนทสงทางตะวนออกของตรก ดนแดนรปจนทรเสยวนเปนเสมอนเกาะอนอดมสมบรณ ซงในภาษาอาหรบเรยกวา “อลญะซเราะห” (Al-Jazirah) ทแวดลอมดวยทะเลทรายและทราบสง

การเตบโตของซเมเรย (Sumerian Civilisation) ปรากฏรองรอยใหเหนเมอราวกวา 4,000 ปกอนครสตกาล และยนยงมาไดนบพนปกอนทจกรวรรดอคคาเดยน (Akkadian) และจกรวรรดบาบโลน (Babylon) จะสถาปนาขนในอกนบพนปตอมา การปกครองดวยระบบนครรฐทกระจายตวอยมากมาย แมจะไมชวยใหซเมเรยนขยายดนแดนออกไปไดกวางไกลมากนก แตสงครามแยงชงดนแดนและผคนเพอใหเปนแรงงานในการผลตทงดานการเกษตร (อาท ขาวบารเลย ถวลกไก ขาวสาล หอม กระเทยม และเมลดมสตารด) การปศสตว (อาท แพะ แกะ หม และวว) และการวางระบบชลประทาน มสวนชวยวางรากฐานใหกบการกอตวของจกรวรรดในยคตอมา รวมถงยงมสวนชวยพฒนาเทคโนโลยทางการทหาร ระบบการบรหารจดการสงคม และแมกระทงการประดษฐอกษรทเรยกกนวาอกษรรปลมหรอคนฟอรม (cuneiform) สงเหลานลวนมสวนชวยบรหารจดการการขยายตวของจกรวรรด4

จกรวรรดอคคาเดยนภายใตการน�าของซารกอนมหาราช (Sargon the Great) ทใชสงครามเปนเครองมอส�าคญในการขยายดนแดนจากทางตอนกลางและตอนใตของเมโสโปเตเมยโดยมเมองอคคาด ทางตอนเหนอของซเมอรเปนศนยกลาง จนสามารถครอบคลมดนแดนกวางขวางปจจบนคอ ดนแดนบางสวนของซเรย อหราน คเวต จอรแดน ตรก และอาจจะขามทะเลเมดเตอเรเนยนไปถงเกาะไซปรส นคออาณาจกรของกลมชนทพดภาษาตระกลเซเมตก (semitic language) ทอาจถอไดวา เปนจกรวรรดท เกาแกทสดในประวตศาสตรมนษย อคคาเดยนปกครองโดยมศนยกลางอ�านาจทชดเจนและมระบบขนสงไปรษณยทชวยในการถายทอดค�าสงและเกบรวบรวมขอมลจากพนทตางๆ ในความดแลของจกรวรรด โดยมผด�ารงต�าแหนง “พลเมองแหงอคคาด” (Citizens of Akkad) เปนผดแลหนวยปกครองในระดบรองลงมาทกระจายตวในพนทตางๆ 65 แหง แมจะหมดอ�านาจไปเมอราว 2,000 ปกอนครสตกาล แตภาษาอคคาเดยน

4 “Sumerian Civilization.” (n.a). New World Encyclopedia. Retrieved from http://www.newworldency-clopedia. org/entry/Sumerian_Civilization. (accessed on 16/10/2017)

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


ยงไดรบการยอมรบใหเปนภาษาเพอการใชงาน (lingua franca) เปนการทวไปในบรเวณดงกลาวตอมาอกราว 1,000 ป5

จกรวรรดบาบโลน คอ พนทแสดงความแขงแกรงของชาวอโมไรท (Amorite) ในการแผขยายอ�านาจปกครองและแผอทธพลในดนแดนเมโสโปเตเมยในชวงระหวาง 1,900–539 ปกอนครสตกาล โดยในยครงเรองภายใตการน�าของฮมมราบ (Hammurabi) ทใชทงความแขงแกรงของก�าลงทหารและความเขมงวดของกฎหมายในการปกครองจกรวรรด โดยกฎหมายกวา 200 มาตราทจารกไวบนแทงหนเพอน�าไปตดตงไวในวหารของเทพมารดก (Marduk) เทพเจาสงสดของจกรวรรด ครอบคลมเรองราวทางเศรษฐกจ (ราคา ภาษ และการคา) กฎหมายครอบครว (การสมรส และการหยาราง) และกฎหมายอาชญากรรม (การประทษราย การลกขโมย) และกฎหมายพลเมอง (civil law) วาดวยเรองของการตกเปนทาสและหนสน แมวาจะไมสามารถประคบประคองความยงใหญตอเนองของจกรวรรด เพราะมบางชวงทออนแอพายแพตอการรกรานของจกรวรรดฮตไทต (Hittite) จากทราบสงอนาโตเลย ทสนบสนนใหชนเผาอนเขาปกครองบาบโลน แตบาบโลนกกลบมายงใหญไดอกครงภายใตการน�าของเนบคดเดรซซาร ท 2 (Nebuchadrezzar II) แหงราชวงศแคลเดยน (Chaldean Dynasty) ทขยายดนแดนเขาครอบครองดนแดนของอาณาจกรยดาห (Kingdom of Judah) รวมถงเผาท�าลายเยรซาเลม (Jerusalem) เมองหลวงของอาณาจกรตามทไดมการบนทกไวในพระคมภรไบเบลฉบบภาษาฮบร (Hebrew Bible) ความร�ารวยรงเรองของจกรวรรดไดรบการจดจ�าบนทกผานโครงการกอสรางมากมาย รวมถงสวนลอยฟา (Hanging Gardens of Babylon) ทไดรบการบนทกวาเปน 1 ใน 7 สงมหศจรรยของโลกยคโบราณ6

อสซเรย (Assyria) เปนอกหนงจกรวรรดยคโบราณทมถนก�าเนดจากดนแดนเมโสโปเตเมย และสามารถขยายจกรวรรดครอบคลมพนทบาบโลน เปอรเซย ซเรย อยปต และเอเชยไมเนอรซงเปนดนแดนของประเทศตรกในปจจบน จกรวรรดนเรมตนจากการเปนเมองไมไกลจากบาบโลน และอยในท�าเลทตงทสามารถตดตอคาขายไดกบชาวทราบสงจากอนาโตเลย อสซเรยเรมขยายตวเมอมชยเหนออาณาจกรมตานน (Mitanni) แลวใชวธการโยกยายชาวอสซเรยเขาไปตงรกรากในทท�ากนของชาวมตานน ทงเพอสยบและปองกนการลกฮอขนตอตานอ�านาจปกครองของพวกตน เมอฮตไทตจากอนาโตเลยเขารกรานบาบโลน

5 “The Akkadian Empire: Mesopotamia.” (n.a). History on the Net. Retrieved from https://www.his-toryonthenet.com/the-akkadian-empire. (accessed on 16/10/2017); Joshua J. Mark. (28/4/2017). “Akkad.” Ancient History Encyclopedia. Retrieved from https://www.ancient.eu/akkad/ (accessed on 15/10/2017); “Akkadian Empire.” (n.a). New World Encyclopedia. Retrieved from http://www.newworldencyclopedia.org/entry/Akkadian_Empire. (accessed on 16/10/2017)

6 “Code of Hammurabi: Babylonian Laws.” (n.a). Encyclopedia Britannica. Retrieved from https://www.britannica.com/topic/Code-of-Hammurabi (accessed on 16/10/2017); “Babylonia: Ancient Region, Mesopotamia.” (n.a). Encyclopedia Britannica. Retrieved from https://www.britannica.com/place/Babylonia (accessed on 16/10/2017); “Kingdom of Judah.” (n.a). New World Encyclopedia. Retrieved from http://www.newworldencyclopedia.org/entry/Kingdom_of_Judah (accessed on 16/10/2017); “Hanging Gardens of Babylon.” (n.a). New World Encyclo-pedia. Retrieved from http://www.newworldencyclopedia.org/entry/ Hanging_Gardens_of_Babylon (accessed on 16/10/2017); “Nebuchadrezzar II.” (n.a). New World Encyclopedia. Retrieved from http://www.newworldencyclo-pedia.org/entry/Nebucgadrezzar_II (accessed on 16/10/2017)

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


ยงเปดโอกาสใหอสซเรยสะสมความมงคงจากชวงเวลาดงกลาวบนตนทนความออนแอของบาบโลน และความออนลาของฮตไทต ซงตกเปนเหยอความแขงกราวของอสซเรย เมอราว 1200 ปกอนครสตกาล ในยครงเรองภายใตการน�าของอาเชอรบานปาล (Ashurbanipal) เมอราว 600 กวาปกอนครสตกาล นเนเวห (Nineveh) เมองหลวงของจกรวรรด ไมเพยงเปนศนยกลางการปกครอง ตลอดจนเศรษฐกจ-การคา หากแตยงเปนศนยกลางการศกษาทดงดดเหลานกปราชญและผใฝรจากอาณาจกรอนๆ ใหเขามาใชบรการหองสมดทใหญทสดในโลกยคโบราณทนครแหงน7

อยปต (Egypt) เปนอกหนงตวอยางจกรวรรดของโลกยคโบราณทแมจะแทบไมไดขยายตวออกจากดนแดนทเปนประเทศอยปตอยในปจจบน แตในยคจกรวรรดใหมเมอราว 1,500–1,000 ปกอนครสตกาล ซงเปนชวงเวลาทจกรวรรดและอารยะธรรมอยปตรงเรองสงสด หลงจากสามารถขบไลพวกฮกซอส (Hyk-sos) ซงเปนชนเผาเซไมตทสามารถเขารกรานและปกครองอยปตอยราวสองศตวรรษ จากฐานทมนทางฝงตะวนออกของดนดอนปากแมน�าไนล ยคอาณาจกรใหมหรอยคจกรวรรดในชวงราชวงศท 18-19 นอกจากจะเปนชวงเวลาทฟาโรหเปนทรจกกนมากทสด ไมวาจะเปนฟาโรหสตรอยางฮตเซปซต (Hatshepsut) แหงราชวงศท 18 ทเรมสงกองก�าลงเขารกรานซเรยและนเบย

ฟาโรหอาเคนาเตน (Akhenaten) หรอฟาโรหอาเมนโฮเทป ท 4 (Amenhotep IV) แหงราชวงศท 19 ทพยายามปรบโครงสรางการบรหารปกครองผานการสถาปนาความเชอในพระเจาองคเดยว แทนการนบถอเทพเจาหลายองคทมมาแตเดม โดยไดรบอทธพลความเชอจากเนเฟอรตต (Nefertiti) ผเปนมเหส และแมกระทงสรางความเชอวาฟาโรหคอองคสมมตเทพเพอหวงรวบอ�านาจทยงกระจายตวอยบางในกลมนกบวช ความลมเหลวของอคหนาเตนกระทบตอดลอ�านาจในจกรวรรด และไมเพยงท�าใหฟาโรห-ตตนคามน (Tutankhamun) มชวงสมยการปกครองทสนเพราะถกลอบสงหาร แตยงท�าใหการขยายตวของจกรวรรดตองหยดชะงก กอนจะเรมด�าเนนการอยางจรงจงอกครงในสมยตอมาภายใตการน�าของ ราเมสเสส ท 2 (Ramesses II) ทประสบความส�าเรจในการยดครองชายฝงเมดเตอเรเนยนและสกดกนการแผอทธพลของกองทพฮตไทตทน�าโดยมวาทาลลท 2 (Muwatalli II) ณ เมองคาเดช (Kadesh) ปจจบนอยในเขตซเรย เมอราว 1,200 ปกอนครสตกาล การรบดวยกองทพรถศกครงใหญทสดในประวตศาสตรโลกยคโบราณในครงนนจบลงดวยสนธสญญาคาเดช (Treaty of Kadesh) ซงอาจถอไดวาเปนสนธสญญาสงบศกฉบบแรกของโลก ไมวาจะอยางไร อยปตยคราชวงศใหมเปนอยปตทสามารถขยายดนแดนไปทางตะวนออกเขาไปยงเขตแดนจดาหจนถงซเรย ตดกบจกรวรรดฮตไทตและอสซเรย8

7 Joshua J. Mark. (2/9/2009). “Ashurbanipal.” Ancient History Encyclopedia. Retrieved from https://www.ancient.eu/Ashurbanipal (accessed on 16/10/2017); Joshua J. Mark. (12/6/2014). “Assyria.” Ancient History Encyclopedia. Retrieved from https://www.ancient.eu/assyria/ (assessed on 16/10/2017)

8 Joshua J. Mark. (15/2/2017). “Hyksos.” Ancient History Encyclopedia. Retrieved from https://www.ancient.eu/Hyksos (accessed on 16/10/2017); Joshua J. Mark. (2/9/2009). “Ramesses II.” Ancient History Encyclo-pedia. Retrieved from https://www.ancient.eu/Ramesses_II (accessed on 16/10/2017); Joshua J. Mark. (2/9/2009). “Kadesh”, Ancient History Encyclopedia. Retrieved from https://www.ancient.eu/Kadesh (accessed on 16/10/2017); Joshua J. Mark. (19/10/2017). “Hatshepsut.” Ancient History Encyclopedia. Retrieved from https://www.ancient.eu/hatshepsut/ (accessed on 16/10/2017); Joshua J. Mark. (17/4/2014). “Akhenaten.” Ancient History Encyclopedia. Retrieved from https://www.ancient.eu/Akhenaten (accessed on 16/10/2017)

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


ภาพท 13.1 สงครามรถศก (chariot) ทคาเดชระหวางรามสเสสท 2 แหงอยปต

และมวาทาลลท 2 แหงฮตไทต

ทมา: http://www.burnpit.us/2016/05/battle-kadesh-ramesses-ii-egyptians-fight-hittites-draw (accessed on 2/11/2017)

นอกเหนอจากจกรวรรดอยปตซงสรางความยงใหญจากชวงกลางหรออยปตบน ไปจนกระทงดนดอนปากแมน�าไนลซงไหลลงสทะเลเมดเตอรเรเนยนหรอดนแดนอยปตลาง ดนแดนทางตอนบนของแมน�าไนล ลกเขามาในทวปแอฟรกาคอทตงของอกหนงจกรวรรด ทแมจะไมเปนทรจกเทาอยปตแตกสามารถด�ารงความเปนจกรวรรดครอบครองดนแดนทเปนประเทศซดานและซดานใตอยในปจจบนไดนบพนปกอนทอยปตจะเปลยนผานเขาสยคอาณาจกรใหมในชวงราชวงศท 18 และเรมแผขยายจกรวรรดจนยดเอาราชอาณาจกรคช (Kingdom of Kush) ของชาวนเบย (Nubia) เปนเมองขน เพอเปนฐานควบคมเสนทางการคาโดยเฉพาะงาชาง และผลตภณฑจากปานอกเหนอจากการควบคมเหมองทองค�า ในยามทอยปตออนแอเพราะความขดแยงภายในและการรกรานของอสซเรย อาณาจกรคชไมเพยงปลดแอกตนเองจากอยปตแตยงสามารถเขาปกครองอยปตแมจะเปนชวงสนแตกมระยะเวลายาวนานพอทชาวนเบยจะสถาปนาราชวงศท 25 ในอยปต และเมอจกรวรรดโรมนเขายดครองอยปต ชาวนเบยไมเพยงถอนตวออกจากอยปตแตยงสามารถปกปองดนแดนดงเดมของตนเอาไวได แมจะไดรบอทธพลทางวฒนธรรมจากอยปตอยมาก9

9 Dhwty. (27/10/2014). “Nubia and the Powerful Kingdom of Kush.” Ancient Origins. Retrieved from http://www.ancient-origins.net/news-ancient-places-africa/nubia-and-powerful-kingdom002257 (accessed on 17/10/2017); Nuria Castellano. (2016). “Explore the Enduring Splendor of the Kingdom of Kush.” National Geographic History Retrieved from http://www.nationalgeographic.co,/archeology-and-history/magazine/2016/11-12/ancient-egypt-nubian-kingdom-pyramids-sudan/ (accessed on 17/10/2017)

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


แมจะอยในเขตของการเชอมตอกบยเรเซย แตเพอความเชอมตอของการน�าเสนอภาพปฏสมพนธของจกรวรรดโบราณอนๆ ดงกลาวขางตนโดยเฉพาะความสมพนธแหงอ�านาจกบอยปตและอสสซเรย จงขอกลาวถงจกรวรรดจากทราบสงอนาโตเลยไวโดยสงเขป ณ ทน จกรวรรดฮตไทตมความโดดเดนเปนอยางยง เอกสารโบราณและหลกฐานทางโบราณคดกอแนวคดวาชาวฮตไทตอาจจะเปนสวนหนงของ เผาพนธอารยน (Aryan) ซงมถนก�าเนดจากพนทเอเชยกลาง และยานทะเลด�า ชนเผาเรรอน (nomadic tribe) ทคนชนกบการใชชวตบนหลงมาเรมอพยพออกจากเอเชยกลางในราว 1,500 ปกอนครสตกาล แมสวนใหญจะอพยพเขาสพนทอนทวปอนเดย แตกมบางกลมทอพยพไปยงพนทอนรวมถงอนาโตเลย ซงมชนเผาฮตต (Hatti) เปนชนพนถนทกอรางอาณาจกรรมทะเลด�าโดยมเมองหลวงอยทฮตตชา (Hattusa) ชาวฮตไตทปรบตวผสานเขากบวฒนธรรมเดม และเรมสรางความแขงแกรงใหกบจกรวรรด แมจะเคยตกเปนสวนหนงของจกรวรรดอคคาเดยน แตฮตไทตกสามารถขยายตวขนเปนจกรวรรดในชวงระหวาง 1,400-1,200 ปกอนครสตกาล ทไมเพยงรกรานอาณาจกรขางเคยงอยางมตานน แตยงกดดนชายแดนของอยปตรวมถงยดครองเมองทาการคาส�าคญอยางไบบลอส (Byblos) จากอยปตในชวงทเกดความขดแยงภายใน แมวาทายทสดการขยายอ�านาจของฮตไทตจะจบทายดวยสนธสญญาคาเดชดงกลาวขางตน10

หากเปรยบเทยบเสนทางของจกรวรรดโบราณดงทไดน�าเสนอไวเปนตวอยางขางตน ดวยลกษณะเฉพาะของพนทและพฒนาการของแตละสงคม อาจสงเกตไดวาอยปตดจะมไดใสใจมากนกกบการพยายามสงออกแนวทางวฒนธรรมของตนไปยงดนแดนในครอบครอง หรอดนแดนในอาณต แตอาณาจกรไมนอยทคดเหนไปในทางตรงขามโดยเฉพาะในดนแดนเกาแกทมผคนอาศยอยหลากหลายกลมชาตพนธ และสามารถเชอมตอการคมนาคมทางบกระหวางกนไดไมยากนก เชน ทปรากฏในดนแดนเมโสโปเตเมย11 การขยายตวของจกรวรรดในดนแดนเหลานมกพยายามสรางการยอมรบถงการมอธปไตยรวมกน รวมไปถงการใชภาษา ตวอกษร เงนตราโดยเฉพาะในรปของเหรยญโลหะ รปแบบสถาปตยกรรม รวมถงความเชอ และ/หรอศาสนา การขยายตวของบาบโลน อสซเรย ทเชอมตอเขาไปยงดนแดนทราบสงอหรานเปนตวอยางในเรองดงกลาว12

ลาตนอเมรกาเปนอกภมภาคหนงทรองรอยของการกอตงอาณาจกรและการแผขยายดนแดนมมานานนบพนป แมจะมไดมหลกฐานมากมายทแสดงถงการมอยของหลากอาณาจกรและปฏสมพนธระหวางจกรวรรดโบราณตางๆ อยางไรกตามพนทในเขตอเมรกากลางบรเวณตอนใตของอาวเมกซโก โดยเฉพาะ

10 Christian Violatti. (19/1/2013). “Aryan.” Ancient History Encyclopedia. Retrieved from https://www.ancient.eu/Aryan (accessed on 16/10/2017); Joshua J. Mark. (20/1/2012). “Hatti.” Ancient History Encyclopedia. Retrieved from https://www.ancient.eu/hatti/ (accessed on 16/10/2017); Joshua J. Mark. (28/4/2017). “The Hittites.” Ancient History Encyclopedia. Retrieved from https://www.ancient.eu (accessed on 16/10/2017)

11 ผเขยนใหอรรถาธบายถงลกษณะภมศาสตรกายภาพของดนแดนเหลานไวแลวจงไมขอกลาวซ�าในทน ผสนใจโปรดศกษาเพมเตมท วรารก เฉลมพนธศกด (2560) “หนวยท 1 แนวคดทวไปเกยวกบการเมองการปกครองของประเทศในเอเชย” ใน เอกสารการสอนชดวชาการเมองการปกครองของประเทศในเอเชย (ฉบบปรบปรงครงท 1). นนทบร: สาขาวชารฐศาสตร มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

12 Robert J. C. Young. (2015). Empire, Colony, Postcolony. Oxford: Wiley Blackwell, p. 12.

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


ในเขตรฐเวราครซ (Veracruz) และตาบาสโก (Tabasco) กลบมรองรอยดงกลาวใหเหนอยไมนอย อารยะธรรมโอเมค (Olmec) รงเรองอยางยงในชวงระหวาง 1,200-400 ปกอนครสตกาล ดงจะเหนไดจากขนาดของสงกอสรางและประตมากรรมรปสลกโดยเฉพาะใบหนามนษยเหมอนจรงขนาดใหญ และรองรอยความทรงจ�าถงเกมลกบอล (ballgames) ทยงคงสบทอดไปยงอาณาจกรตางๆ ในระยะหลงโดยเฉพาะอาณาจกรแอซเทค (Aztec) ซงเจรญรงเรองในยคกลางดงจะไดกลาวตอไปในตอนท 13.2

ค�าวา “โอเมค” ในภาษาแอซเทคหมายถง คนปลกยาง (rubber people) ทไมเพยงบงบอกถงการเปนกลมคนทคดคนวธการผลตแผนยาง (latex) จากน�ายางดบ แตยงสมพนธกบเกมลกบอลดงกลาว รองรอยความทรงจ�าทางวฒนธรรมเชนนไมเพยงสะทอนถงการวางเสนทางเครอขายแลกเปลยนสนคาทเปนเสนทางของการสงผานวฒนธรรม แตยงท�าใหโอเมคไดรบการจดจ�าการยอมรบวาเปนมารดา แหงวฒนธรรม (mother culture or cultura madre) ของอเมรกากลางอกดวย13 ซาโปเทค (Zapotec) ทมอายยนยาวระหวาง 500 ปกอนครสตกาลจนกระทง ค.ศ. 900 โดยมศนยกลางอยในพนทออคซาคา (Oaxaca) ดนแดนทางตะวนตกของประเทศเมกซโก และเตโอตฮวคาน (Teothihuacan) ทรงเรองอยางมากระหวาง 300 ปกอนครสตกาลถงในราว ค.ศ. 600 เพราะสามารถควบคมเสนทางการคาทางตอนกลางทเชอมตอกบโอเมคและซาโปเทค14 ลวนมสวนชวยในการกอตวของจกรวรรดมายาดงจะไดกลาวตอไปในตอนท 13.2

นอกเหนอจากจกรวรรดตางๆ ดงกลาวขางตน ซงมกกอรางและขยายตวบนพนฐานของการใชเสนทางบกเปนเสนทางสญจรหลก ในโลกยคโบราณยงมจกรวรรดทกอรางและขยายตวโดยใชเสนทางทางทะเลเปนหลกเชนกน จกรวรรดฟนเซย (Phoenician) ไดรบการยอมรบวาเปนเจาแหงจกรวรรดการคาทางทะเลของโลกยคโบราณ (โดยเฉพาะตามทรรศนะแบบตะวนตก) ทมกยดถออาณาบรเวณรอบทะเลเมดเตอเรเนยนเปนตวก�าหนดโลกทศนของตน แมจะไมมความชดเจนวา ชาวฟนเซยมก�าเนดมาจากทใด โดยมขอสนนฐานอยบางวา กลมคนดงกลาวอาจจะเคลอนยายจากบรเวณอาวเปอรเซยมายงชายฝง แอฟรกาเหนอ แตจากหลกฐานโบราณจากหลากอาณาจกรรอบเมดเตอรเรเนยน แสดงใหเหนวามนครรฐของชาวฟนเซยนหรอดนแดนทฟนเซยนเขาไปยดครองเพอตงเปนสถานการคากระจายตวอยทวไปตามชายฝงโดยเฉพาะดนแดนเลอวองต (Levant) ซงปจจบนคอพนทของซเรย อสราเอล บางสวนของตรก และเลบานอน โดยมเบลอต (Berot) หรอเบรต (Beirut) ในปจจบนเปนหนงในศนยกลางการคา ซงรวมถงผาทอยอมสมวงราคาแพงทฟนเซยนเปนผผกขาด กลาวไดวา ฟนเซยนหรอคานาอาน (Canaan) ใน

13 “The mysterious civilization of the Olmecs.” (7/1/2017). Ancient Origins. Retrieved from http://www.ancient-origins.net/news-ancient-places-americas/myterious-civilizations-olmecs-002540 (accessed on 17/10/2017); “Olmec.” (n.a). Encyclopedia Britannica. Retrieved from https://www.britannica.com/topic/Olmec (accessed on 17/10/2017)

14 Mark Cartwright. (17/2/2015). “Teotihuacan.” Ancient History. Retrieved from https://www.ancient.eu/ Teotihuacan (accessed on 18/10/2015); Mark Cartwright. (28/10/2013). “Zapotec Civilization.” Ancient History. Retrieved from http://www.ancient.eu/Zapotec_Civilization (accessed on 18/10/2017)

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


ภาษาอคคาเดยน เปนจกรวรรดการคาทเตบโตอยางมากในชวง 1,200-800 ปกอนครสตกาล15 ทแมจกรวรรดโบราณมากมายอยในชวงของการตอสแขงขนแยงชงพนทจนบางอาณาจกรตองลมสลายไป แตฟนเซยกลบสามารถเปนนายวาณชใหญทสามารถเกบเกยวผลประโยชนจากความขดแยงและสงครามตางๆ

คารเธจ (Carthage) ปจจบนอยในเขตประเทศตนเซย อดตเมองทาในเขตอทธพลของฟนเซย ทกาวขนมาเปนเมองเอกจนถงขนเมองศนยกลางของจกรวรรดทางทะเลเมอเมองไทร (Tyre) ทเคยท�าหนาทดงกลาวพายใหกบการขยายตวของบาบโลเนย ดวยความส�าคญทางภมศาสตร เศรษฐกจ และการอยไมไกลโรมนท�าใหเกดการปะทะและสงครามระหวางกนอยหลายครง สงครามทรจกกนมากทสดคอ สงครามปนค (Punic Wars) ทเกดขนถงสามครงระหวาง 264–146 ปกอนครสตกาลตงแตเมอครงทโรมนยงปกครองดวยระบบสาธารณรฐ โดยครงแรกเกด (264-241 ปกอนครสตกาล) ขนเพราะโรมนตองการแผอทธพลเหนอเกาะซซล (Sicily) ทอยในอาณตของคารเทจ ซงจบทายดวยการทโรมนไดครอบครองทงซซล และคอรซกา (Corsica) ทถอไดวาเปนจดเรมตนในการขยายตวทางทะเลของโรมน

ภาพท 13.2 จกรวรรดคารเธจ ทรงเรองดวยระบบการคาและการเดนเรอทมา: http://www.lisapoyakama.org/en/carthage-was-a-black-civilization/ (accessed on 2/11/2017)

สงครามครงท 2 เมอ 218-202 ปกอนครสตกาล ครงนแมฮนนบาล บารคา (Hannibal Barca) จะเลอกใชวธรกรานทางบกโดยใชอนดาลเซย (Andalucía) และคาตาโลเนย (Catalonia) ปจจบนอยในสเปน ซงในเวลานนเปนดนแดนในปกครองของคารเธจเปนฐานในการเดนทพขนาดใหญขามพรอม ชางแอฟรกาหลายสบเชอกขามเทอกเขาแอลปเพอเขาโจมตโรมจากทางตอนเหนอ แตปบลอส กอรเนลอส ชปโอ (Publius Cornelius Scipio) หรอตอมารจกกนในนามของชฟโอ อฟรกานส (Scipio Africanus)

15 “Phoenician Civilization.” (n.a). New World Encyclopedia. Retrieved from http://www.newworldency-clopedia. org/entry/Phoenician_Civilization (accessed on 17/10/2017); “Phoenicia.” (n.a). Encyclopedia Britannica. Retrieved from https://www.britannica.com/place/Phoenicia (accessed on 17/10/2017); “Phoenician.” (n.a). Ency-clopedia Britannica. Retrieved from https://www.britannica.com/topic/Phoenician (accessed on 17/140/2017)

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


แมทพโรมนเลอกทจะตอบโตดวยการใชก�าลงทางเรอเขาโจมตคารเธจ ความพายแพไมเพยงท�าใหคารเธจตองจายคาตอบแทนในรปตวเงนและประโยชนทางเศรษฐกจดวยการยอมรบความยงใหญของกองเรอโรมน แตยงตองสญเสยอาณานคมไอบเรยใหกบโรมน สงครามครงสดทาย (149-146 ปกอนครสตกาล) เกดเมอโรมพยายามกดดนใหคารเธจเคลอนยายดนแดนของตนออกหางจากชายฝง หลงคารเทธกอสงครามกบ ดนแดนใกลเคยงเพอหวงขยายฐานเศรษฐกจหลงตองจายคาปฏกรรมสงครามใหโรมนอยางหนก ครงนเพอตดปญหาทอาจเกดขนในอนาคตหลงปดลอมคารเธจอยางหนกถง 3 ป ท�าใหโรมสงท�าลายคารเธจ กอนทดนแดนนจะไดรบการรอฟนความส�าคญขนอกครงภายหลงอสญกรรมของจเลยส ซซาร (Julius Caesar) และกลายเปนฐานเศรษฐกจ และทมนในการขยายดนแดนของโรมนในแอฟรกา16


จงยกตวอยางพฒนาการการขยายตวและนโยบายจกรวรรดยคโบราณมาโดยสงเขป


หลากหลายดนแดนบนผนโลกลวนมประสบการณดงกลาว ไมวาจะเปนเมโสโปเตเมยมประสบภาวะขนสงของหลากอาณาจกร ซงมกขยายดนแดนยดครองอาณานคมในยามทตนแขงแกรง และเปนฝายถกรกรานในยามทดนแดนอนเขมแขงกวาตน ไมวาจะเปนการเตบโตของซเมเรย บาบโลเนย หรออสซเรย ลวนประสบเหตดงกลาวเชนเดยวกบอยปต ฮตไทต หรอแมกระทงจกรวรรดทางทะเลอยางฟนเซย และ ผสบทอดอยางคารเธจ

16 “Hannibal Barca.” (n.a). Livius. Retrieved from http://www.livius.org/person/hannibal-3-barca/ (accessed on 25/10/2017); Joshua J. Mark. (20/12/2011). “Punic Wars.” Ancient History Encyclopedia. Retrieved from https://www.ancient.eu/Pinic_Wars/ (accessed on 25/10/2017); “Punic Wars.” (n.a). History. Retrieved from http://www.history.com/topics/ancient-history/punic-wars (accessed on 25/10/2017); “The World of Ancient Carthag-inians.” (n.a). The Ancient World. Retrieved from http://www.theancientworld.net/civ/carthage.html (accessed on 25/10/2017)

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ



จกรวรรดโบราณยคปลายทงในและนอกเขตยเรเซยโดยสงเขป

จากรองรอยทางโบราณคดแสดงใหเหนวา อารยะธรรมลมน�าสนธ (Indus River) มความเกาแกกวา 4,000 ปกอนครสตกาล ซากโบราณสถานทโมเฮนโจ-ดาโร (Mohenjo-Daro) และฮารปปา (Harappa) ปจจบนอยในเขตประเทศปากสถาน และโบราณสถานใกลเคยงในเขตรฐปญจาบ (Punjab) และรฐคชราต (Gujarat) ของอนเดย บงบอกถงการขยายตวของจกรวรรดทมอายนบพนป แมจะไมมหลกแนชดบงบอกวากลมชนใดกนแนทรงสรรคจกรวรรดขนาดใหญ และการลมสลายเกดจากสาเหตใดไมวาจะเปนการรกรานของชนเผาอนโด-อารยน (Indo-Arayan) การเกดโรคระบาดอยางรนแรงจากการเปลยนทศทางของกระแสน�าและความเสอมโทรมของสภาพแวดลอม หรอแมกระทงทฤษฎทกลาวถงพลงการท�าลายลางของนวเคลยร เพราะการคนพบซากการเผาไหมของกมมนตรงสทสงถง 1,500 องศาเซลเซยส จกรวรรดโบราณแหงนไดรบประโยชนจากความสมบรณของลมน�าสนธ และเสนทางคมนาคมทไมไกลนกในการเชอมตอเสนทางเศรษฐกจการคาเขากบดนแดนเมโสโปเตเมย รองรอยจากยครงเรองในระหวาง 2,500–1,900 ปกอนครสตกาล แสดงใหเหนถงการวางผงบรหารเขตพนทเมอง การจดวางระบบสาธารณสขโดยเฉพาะพนทอาบน�า (public bath house) ขนาดใหญทเชอมตอกบสงกอสรางเพอประโยชนสาธารณะขนาดใหญในทชมชน สงเหลานแสดงถงการจดรปองคกรทางสงคม รวมถงการวางมาตรฐานการควบคมและสรางความเปนธรรมทางการคาดงจะเหนไดจากน�าหนกของเครองชงและขนาดของภาชนะทมลกษณะเปนมาตรฐานเดยวกน ซงชวยผสานเศรษฐกจของเครอขายจกรวรรดทครอบคลมพนทถงบางสวนของทราบสงอหราน และบางสวนของพนทแนวเทอกเขาหมาลย17

ไมวาแทจรงแลวจกรวรรดขางตนจะลมสลายดวยเหตใด แตแนวคดทไดรบการยอมรบกนมากทสดจนถงปจจบน (ค.ศ. 2017) กคอ การรกรานของชนเผานกรบบนหลงมาอยางอารยน ดงไดกลาวไวบางแลวในเรองท 13.1.1 มบางสวนอพยพไปยงดนแดนยโรป อหราน และรสเซยในปจจบน กลาวอกนยหนง กคอ อารยนเปนกลมชนเผาทเปนตนทางใหกบรากเหงาของวถปฏบตและภาษาทมลกษณะรวมกนแตมไดหมายความวาตองเปนหนงเดยวกนในทกดานเชนทปรากฏในภาษากรก ลาตน แมกระทงภาษาตระกลเซลตก (Celtic languages) ทใชกนอยางแพรหลายในยโรปตะวนตก และภาษาสนสกฤต ซงสามารถแยกยอยออกไดเปนกลมภาษาบาล ภาษามคธ (Magadhi) และภาษาปรากฤต (Prakkrit) ความหลากหลาย (ในลกษณะพนทกายภาพ) และความซบซอน (ในลกษณะการจดล�าดบชนทางสงคม) ในการใชงานเปนดชนอยางหนงทบงบอกถงการเตบโตขยายตวและความรงเรองของจกรวรรดชาวอารยน

17 “Mohenjo Daro.” (n.a). National Geographic. Retrieved from http://www.nationalgeographic.com/archeology-and-history/archeology/mohenjo-daro/ (accessed on 18/10/2017); “The Mohenjo Daro ‘Massacre.” (23/9/2017). Ancient Origins. Retrieved from http://wwwancient-origins.net/ancient-places-asia/mohenjo-daro-,as-sacre-00819 (accessed on 18/10/2017); “Mohenjo Daro.” (n.a). New World Encyclopedia. Retrieved from http://www.newworldencyclopedia.org/entry/Mohenjo-daro (accessed on 18/10/2017)

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


ในสวนพนทอนทวปอนเดย ชาวดายส (Dayus) หรอดราวเดยน (Dravidian) ซงเปนชาวพนถนผว สคล�า ตองเผชญกบก�าลงอนกลาแขงของเหลานกรบผวขาวบนหลงมา ตามเสนทางไคเบอร (Kyber Pass) จนตองถอยรนลงไปทางตอนใตของอนทวป จกรวรรดของอารยนเรมปรากฏใหเหนในชวง 1,200-500 ปกอนครสตกาลอนเปนสมยรงเรองของยคพระเวท (Vedic Periods) และการผลตเครองโลหะผานเขาสยคเหลกแทนทยคสมฤทธทมมากอนหนา ระบบความเชอทสบตอเนองมาเปนศาสนาฮนดในปจจบนมตนทางมาจากยคสมยดงกลาวเชนทปรากฏในคมภรฤคเวท (Rigveda) ยชรเวท (Yajurveda) สามเวท (Sas-maveda) และอาถรรพเวท (Atharavaveda)

ระบบวรรณะ (caste system) ทกดทบและคอนขางตายตว กอปรกบสงครามระหวางแวนแควนในจกรวรรดทเกดขนบอยครงเชนทปรากฏรองรอยใหเหนไดในวรรณกรรมอยาง มหาภารตะ (Mahab-harata) และรามายานะ (Ramayana) หรอทคนไทยรจกในนามของรามเกยรต ท�าใหเกดแนวคดในการปฏรปสงคมและระบบความเชอ การเกดขนของศาสนาเชน (Jainism) และศาสนาพทธ (Buddhism) เปนสวนหนงของความพยายามดงกลาว รวมถงการขยายตวของอาณาจกรทฟนกลบมามความส�าคญในบรเวณลมน�าคงคายานอาวเบงกอลทมแนวความคดคอนขางเปดกวางเรองระบบสงคมและความเชอ เชน อาณาจกรมคธ (Magadha) ซงเคยเปนคแขงขนกบอาณาจกรของพวกกร-ปญจาละ (Kuru-Panchala) ทปรากฏรองรอยเรองราวการรบททงกรเกษตร (Kurukshetra) เพอชงความยงใหญในมหาภารตะ มคธรงเรองอยางมากภายใตการน�าของกษตรยพมพสาร (Bimbisara) หลงสมยกษตรยอชาตศตร (Ajatasha-tru) ผอ�านวยใหเกดการสงคยานาพระไตรปฎกครงท 2 ทงมคธและจกรวรรดอารยนโดยรวมในพนท อนทวปเขาสยคเสอม กอนจะปรากฏรอยตอของจกรวรรดภายใตการน�าของราชวงศนนทะ (Nanda Dynasty) ในแถบถนดนแดนมคธ ในชวงเวลาทกองทพกรกจากมาเซโดเนยเขายดครองดนแดนแถบลมน�าสนธ แมจะรงเรองชวงสน แตราชวงศนนทะกยงสามารถขยายดนแดนไปไกลถงปญจาบ และสรางใหปาตลบตร (Pataliputra) เมองหลวงของจกรวรรดเปนหนงในศนยกลางส�าคญทางเศรษฐกจ ตลอดจนศลปวทยากรของของดนแดนอนทวป18

ยคจกรวรรดทชดเจนมากขนของดนแดนอนทวปปรากฏใหเหนในอกหลายยคหลายสมย ชวงสมยทชาวพทธในแถบถนเอเชยตะวนออกเฉยงใตคอนขางจะคนชนกคอ การขยายตวของราชวงศโมรยะ (Muarya) ในชวงกวา 300 ปกอนครสตกาลตงแตการวางรากฐานของจนทรคปต (Chandragupta) โดยมเกาฎยะ (Kautilya) ผรจนาคมภรอรรถศาสตร (Arthashastra) ซงตามรปศพทในภาษาสนสกฤต

18 “Ayran Indian Dynasty (c. 1500BC–500BC).” (n.a). AP World History 101. Retrieved from http://www.apworldhistory101.com/history-of-india/aryan/ (accessed on 18/10/2017); “The Aryan Influence in India.” (18/”6/2012). Mahavidya. Retrieved from http://www.mahavidya.ca/2012/06/18/the-aryans-influence-in-india (accessed on 18/10/2017); Jayaram V. (n.a). “The Origin and History of the Aryans of Ancient India.” Hinduweb-site.com. Retrieved from http://www.hinduwebsite.com/hinduiam/concepts/arayan.asp (accessed on 18/10/2017); Aninditu Basu. (16/9/2017). “Magadha Kingdom.” Ancient History. Retrieved from https://www.ancienthistory.eu/Magadha_Kingdom/ (accessed on 18/10/2017); Joshua J. Mark. (13/11/2013). “Ancient India.” Ancient History. Retrieved from https://www.ancient.eu/india/ (accessed on 18/10/2017); “Nanda Dynasty.” (n.a). Glorious India. Retrieved from http://www.gloriousindia.com/history/nanda_dynasty.php (accessed on 18/10/2017)

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


แปลวา ศาสตรแหงประโยชนทางวตถ ทงนคมภรทครอบคลมศาสตรแหงเศรษฐศาสตรการเมอง ไดชวยวางแนวทางการปกครองไปจนถงการบรหารจดการระบบเศรษฐกจ และการแกปญหาความยตธรรมทางสงคมขนพนฐาน19 เกาฎยะจงเปนผมสวนอยางส�าคญในการสรางความเปนปกแผนใหกบจกรวรรด นอกเหนอจากทจนทรคปตใชทงการเสกสมรส การทต และการทหาร เปนเครองมอส�าหรบนโยบายจกรวรรดนยม อโศกมหาราช (Ashoka the Great) มสวนอยางส�าคญในการผลกดนมตสงคม-วฒนธรรมของจกรวรรดใหขยายกวางโดยเฉพาะการเผยแผพทธศาสนาผานการสนบสนนศาสนกจของเหลาธรรมทตภายในขอบเขตของจกรวรรดและดนแดนใกลเคยง อาท กรก อยปต และซเรย20

แผนดนจน เปนหนงในดนแดนตะวนออกทมเรองราวการขยายตวของจกรวรรดใหเรยนรไดมากมายโดยเฉพาะชวงหลงการสถาปนาราชวงศโจว (Zhou Dynasty) เมอ 1,046 ปกอนครสตกาล พรอมกบการพฒนาตวของแนวคดทวา ผปกครองคอผไดรบอาณตจากสวรรค (Mandate of Heaven) ใหท�าหนาทปกครองดแลเหนอผคนและดนแดน แมจะยอมรบการสบสายโลหตของผปกครอง แตผทจะไดรบการสบทอดอ�านาจจะตองถงพรอมดวยคณธรรมความสามารถ (virtues) ทจะปกครอง แมปลายราชวงศ โจวจะอดมไปดวยเรองราวของความขดแยง ตลอดจนการตอสเพอแยงชงอ�านาจและพนทโดยเฉพาะในชวงความตอเนองของยคชนชว หรอวสนตสารท ถงยครณรฐ หรอจนกว แตวฒนธรรมจนในหลากรปแบบกลบไดรบการพฒนาตวอยางตอเนอง รวมถงการใหความส�าคญกบการศกษาและการพฒนาความคดท หลากหลาย ซงรจกกนในนามของ “รอยส�านกคด” (zhuzhi baijia) เมธปราชญมากมายถอก�าเนดและเผยแพรแนวคดในชวงเวลานไมวาจะเปนขงจอ เหลาจอแหงลทธเตา หานเฟยจอทเนนในเรองของระบบกฎหมาย รวมถงซนจอทใหความส�าคญกบพชยสงคราม21

แนวคดตางๆ ขางตนมสวนผลกดนและประคบประคองการขยายตวของจกรวรรดจนโดยเฉพาะนบตงแตยคสมยราชวงศฮน (Han Dynasty) ทมการพยายามรวมความเปนหนงของฉนซฮองเตจากชวงสมยกอนหนาเปนแนวทางในการวางระบบปกครอง ทแมจะยอมรบความส�าคญของระบบกฎหมายแบบฉนแตไดผสานเขากบการบรหารจดการสงคมบนพนฐานความคดแบบขงจอ ชวงเวลายาวนานกวา 400 ปของราชวงศฮน (ราว 200 ปกอนครสตกาลถงราว ค.ศ. 200) ไดชวยวางแนวทางในการบรหารปกครองจกรวรรดในลกษณะของการรวมศนยอ�านาจโดยมฉางอน (Chang’an) เปนเมองศนยกลาง และมระบบ

19 Christian Violatti. (6/4/2014). “Arthashastra.” Ancient History Encyclopedia. Retrieved from https://www.ancient.eu/Arthashastra/ (accessed on 13/10/2017); วรารก เฉลมพนธศกด (2555) “หนวยท 5 แนวคดทฤษฎความสมพนธระหวางประเทศใหมๆ. ใน เอกสารการสอนชดวชาความสมพนธระหวางประเทศ. นนทบร: สาขาวชารฐศาสตร มหา วทยาลยโขทยธรรมาธราช วรารก เฉลมพนธศกด. (2557). หนวยท 1 เศรษฐกจและการเมอง ความสมพนธทไมอาจแยกจาก.” ใน เอกสารการสอนชดวชาเศรษฐกจและการเมองระหวางประเทศ. นนทบร: สาขาวชารฐศาสตร โรงพมพมหาวทยาลยสโขทย ธรรมาธราช.

20 Anindita Basu. (6/10/2016). “Mauryan Empire.” Ancient History Encyclopedia. Retrieved from https://www.ancient.eu/Mauryan_Empire/ (accessed on 13/10/2017); Christian Violatti. (2/9/2013). “Ashoka.” Ancient History Encyclopedia. Retrieved from https://www.ancient.eu/Ashoka (accessed on 13/10/2017)

21 “Hundreds Schools of Though.” (n.a). New world Encyclopedia. Retrieved from http://www.new-worldencyclopedia.org/entry/Hundred_Schools_of_Thought (accessed on 12/10/2017)

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


ราชการเปนเครอขายเชอมตอการท�างานกบหนวยปกครองทอาจมลกษณะกงอสระหากอยในพนทหางไกลจากเมองหลวง ระบบราชการเชนนไดรบการพฒนาตวเมอราว 200 ปกอนครสตกาลโดยมการสอบคดเลอกผมความรความสามารถเขามาเปนฟนเฟองใหกบระบบทขยายขนาดไปตามระดบความใหญของจกรวรรดทครอบคลมพนทนานาซงมความแตกตางหลากหลาย โดยในยคสมยทจกรวรรดฮนรงเรองไดครอบคลมดนแดนกวางขวางถงบางสวนของคาบสมทรเกาหล และเวยดนาม ตลอดจนแนวทงหญาทราบสงของเอเชยกลาง ระบบการด�าเนนการเชนนเองทตอมาไดเปนแบบอยางใหกบการขยายตวของจกรวรรดตะวนตกโดยเฉพาะภายใตการน�าขององกฤษและฝรงเศส22

ในชวงเวลาไมไกลจากการเรมตนของราชวงศโจว ชนเผาอารยนสวนหนงอพยพเขามายงทราบในแถบทะเลสาบแคสเปยน (Caspian Sea) และเรมตงอาณาจกรของตนขนเมอราว 1,000 ปกอนครสตกาล ชนกลมนเรยกขานตนเองวา อหราน (Irani) ซงมาจากการกรอนเสยงของค�าวา อารยน และเรยกอาณาจกรของตนวา อหราเนย (Irania) ซงปจจบนคอ ประเทศอหราน โดยมเปอรซส (Persis) หรอปาร (Pars) เปนเมองหลวง ชอเมองนเองคอทมาทท�าใหนกภมศาสตรชาวกรกเรยกขานดนแดนดงกลาววา เปอรเซย (Persia) ขณะทเมเดส (Medes) เปนอกหนงเผาพนธยอยของชาวอหราน แตสามารถกอรางความเปนอาณาจกรไดกอน โดยทอาณาจกรมเดสถอเปนอาณาจกรแรกทไดเรมวางรากฐานการขยายตวของจกรวรรดเปอรเซยในเวลาตอมา โดยเรมจากการยดครองดนแดนของชนเผากลมยอยและเรมวางการปกครองทมลกษณะรวมศนยซงมกษตรยเปนผมอ�านาจสงสด โฮวาค-ชารตรา (Hovakh-shatra) หรอไซอคซาเรส (Cyaxares) ตามการออกเสยงในภาษากรกมสวนอยางส�าคญในการขยายดนแดนใหกบมเดสบนตนทนความสญเสยของอสซเรยหลงยคกษตรยอาเชอรปานปาล (Ashur-Banipal) และความสญเสยของบาบโลเนย23

ภาพท 13.3 สงครามทมาราธอนระหวางเปอรเซยกบกรกทมา: http://www.ancientgreekbattles.net/Pages/49040_BattleOfMarathon.htm (accessed on 3/11/2017)

22 Christian Violatti. (27/5/2013). “Han Dynasty.” Ancient History Encyclopedia. Retrieved from https://www.ancient.eu/Han_Dynasty (accessed on 12/10/2017); Johua J. Mark. (18/12/2012). “Ancient China.” Ancient History Encyclopedia. Retrieved from https://www.ancient.eu/china (accessed on 12/10/2017); Zielonka. op, cit., p. 771; Young. op, cit., p. 18.

23 Khodad Rezakhani. (n.a). “Medes, the First (Western) Iranian Kingdom.” The Circle of Ancient Iranian Studies (CAIS). Retrieved from http://www.cais-soas.com/CAIS/History/madha/medes_first_iranian_king-dom. html (accessed on 18/10/2017)

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


ไซรสมหาราช (Cyrus the Great) แหงราชวงศอาเคมนด (Achaemenid) เปนผผนวกรวม มเดสเขากบเปอรเซยและขยายดนแดนของจกรวรรดอยางกวางใหญในชวงเกอบ 600 ปกอนครสตกาลโดยครอบคลมดนแดนเอเชยไมเนอร เอเชยกลาง มาจนกระทงถงดนแดนของอยปตและบาบโลน ไซรสวางเครอขายการปกครองทผปกครองในเมองตางๆ ตองสงรายงานไปยงเปอรเซโปลส (Persepolis) นครหลวงของจกรวรรด ทจดวางระบบไปรษณยอยางมประสทธภาพเพอประโยชนในการควบคมและสงการ หลงครอบครองพนทตางๆ ไซรสเลอกด�าเนนการปกครองโดยใชกฎหมายทยอมรบความตางของชาตพนธ และยงเปนกษตรยทสนบสนนใหชาวยวไดอพยพออกจากบาบโลน เพอกลบไปยงดนแดนปาเลสไตน- คานาอน24

ดารอสท 1 หรอดารอสมหาราช (Darius I or Darius the Great) เปนผขยายดนแดนของจกรวรรดใหกวางไกลยงขนโดยเฉพาะในชวง 550–486 ปกอนครสตกาล ทงการขยายดนแดนเขาไปในยโรป การยดครองดนแดนของพวกกรก รวมถงการขยายตวมาทางตะวนออกเขามายงดนแดนลมน�าสนธจนถงบรเวณรฐปญจาบในปจจบน เฮโรโดตส (Herodotus) นกประวตศาสตรชาวกรกบนทกเรองราวในยคสมยนไวมากมาย โดยเฉพาะสงครามเปอรเซย-กรก ททงมาราธอน (Marathon) เพราะเปอรเซยตองการลงโทษพวกกรกทสนบสนนใหชาวไอโอเนยน (Ionian) อาณานคมของเปอรเซยกอกบฏ สงครามครงนนซงสงผลใหเกดการเปลยนแปลงทงในสงคมกรกและสงคมเปอรเซย โดยในสวนของกรกนนท�าใหเกดการรวมกลมพนธมตรทกอตวขนเปนจกรวรรดในสองลกษณะดงจะไดกลาวตอไป และความเปลยนแปลงทเกดขนในสงคมเปอรเซยเอง ภายใตการน�าของเซอรเซส (Xerxes) ทเรมประสบภาวะการแบกรบตนทนของสงคราม โดยเฉพาะเมอเซอรเซสกอสงครามกบพวกกรกขนอก ขณะด�าเนนโครงการกอสรางขนาดใหญ ท�าใหตองเกบภาษในอตราสง จนสรางความไมพอใจในวงกวาง25 ความออนแอเชนนเองทท�าใหจกรวรรดเปอรเซยตองพายแพใหกบการรกรานของพวกกรกในทายทสด

ตนก�าเนดรมเงาอารยะธรรมตะวนตกอยางกรก-โรมนกอดมไปดวยเรองราวของจกรวรรด การขยายตวของโลกอารยะธรรมกรกหรอเฮลเลนก (Hellenic World) ทใหความส�าคญกบศนยกลางการคา และตลาดเสรหรอทภาษากรกเรยกวา emporia มสวนชวยผลกดนการวางเครอขายของผตงถนฐานหรอ apoikia (ตามรปศพทแปลวา ผอยไกลบาน) ในดนแดนทไมเพยงแปลงไปเปนฐานเศรษฐกจใหกบ เครอขายการคา แตยงเปนพนทแสดงอ�านาจปกครองและความเชอมโยงกบวฒนธรรมของดนแดนศนยกลาง โพเลอส (poleis) หรอโพลส (polis) ซงหมายถงนครรฐกรกจ�านวนมากทพฒนาตวขนในชวง 800-600 ปกอนครสตกกาลพฒนาตวไปบนเสนทางเชนน รองรอยการขยายตวของกรกในชวงดงกลาวปรากฏใหเหนทางตอนใตของฝรงเศสและสเปน26 ขณะทการพฒนาตวในชวงระยะตอมาเรมแสดงใหเหนถงแนวทาง

24 “History of Iran: Cyrus the Great.” (n.a). Iran Chamber Society. Retrieved from http://www.iran-chamber.com/ history/cyrus/cyrus.php (accessed on 18/10/2017)

25 Joshua J. Mark. (28/4/2011). “Xerxes I.” Ancient History. Retrieved from https://www.ancient.eu/Xerxes_I/ (accessed on 18/10/2017); “The Persian Empire.” (n.a). The Latin Library. Retrieved from http://www.thelatinlibrary.com/imperialism/nites/persia.html (accessed on 18/10/2017)

26 Mark Cartwright. (28/10/2014). “Greek Colonization.” Ancient History Encyclopedia. Retrieved from https://www.ancient.eu/Greek_Colonization (accessed on 11/10/2017)

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


นโยบายจกรวรรดนยมทแตกตางไปตามลกษณะและแนวนโยบายของจกรวรรดศนยกลาง อาท สปาตา (Sparta) ไมมแนวทางในการเขาแทรกแซงการเมองภายในของดนแดนทตนมอ�านาจครอบง�ามากนก ซงสวนใหญเปนดนแดนบนพนทคาบสมทรเปโลโปนเนส (Peloponnese) ขณะทเอเธนส (Athens) พยายามผลกดนชกน�าใหดนแดนทอยภายใตอ�านาจการครอบง�าของตนมวถปฏบตตามแบบอยางของตนโดยเฉพาะการเมองการปกครองแบบประชาธปไตย27

ในชวงราว 300 ปกอนครสตกาล อเลกซานเดอรมหาราช (Alexander the Great or Alexan-der III of Macedon) ใชแนวนโยบายจกรวรรดนยมสรางการขยายตวของจกรวรรดทมจดเรมตนมาจากมาเซโดเนย มงเสนทางตะวนออกผานการยดครองและเผาท�าลายนครเปอรเซโปลส ของเปอรเซยภายใตการน�าของกษตรยดารอสท 3 (Darius II) หลงยคสมยของเซอรเซส กองก�าลงบางสวนของอเลกซานเดอรมงลงใตเขาท�าการยดครองอยปต ขณะทกองก�าลงสวนใหญยงคงมงตะวนออก ผานแบคเทรย (Bactria) และซอกเดยนา (Sogdiana) ในเอเชยกลาง กอนจะเดนหนาเขายดครองบางสวนของอนทวป แมจะขามผานแมน�าสนธ แตกองก�าลงทเดนทางมายาวนานของอเลกซานเดอรปฏเสธทจะขามแมน�าคงคา กลาวไดวา แนวทางบรหารจดการจกรวรรดนยมของอเลกซานเดอรนน แมจะใชก�าลงทหารเปนหลกในการผลกดนการขยายตวของจกรวรรดอนเปนถนอาศยของกลมชนหลากหลายชาตพนธ แตแงมมของการพยายามหลอมรวมสรางวฒนธรรมทเปนหนงเดยว (cultural unity) กมความส�าคญอยางยง ดวยการผลกดนใหชาวกรกสมรสกบชาวพนถน อเลกซานเดอรเองกเสกสมรสกบรอกซานา (Roxana) สตรจากสกลชนสงชาวแบคเทรย อทธพลของความคด ภาษา ตลอดจนวถวฒนธรรมแบบกรกทผสมผสานกบวฒนธรรม ทองถนในหลากหลายพนทท�าใหเกดความเปลยนแปลงตอวฒนธรรมของจกรวรรดกรกทเปลยนจากเฮเลนกหรอกรกแท มาสวฒนธรรมเฮเลนสตก (Hellenistic World) หรอกรกแบบผสมผสาน ทยงพบเหนไดในแถบถนเอเชยนอย อยปต เมโสโปเตเมย (ปจจบนคออรก) และอนเดย28


จงยกตวอยางการขยายตวและนโยบายจกรวรรดนยมโบราณในดนแดนยเรเซยมาโดยสงเขป


การอพยพออกจากเอเชยกลางของชนเผาอารยน มสวนส�าคญในการผลกดนใหเกดการขยายจกรวรรดทงในดนแดนเอเชยและยโรป ซงเชอมโยงถงกนหรอทเรยกวา ยเรเซย ไมวาจะเปนการกอตวของจกรวรรดโบราณในดนแดนอนทวปอยางอนเดยในยคพระเวททเปนตนทางใหกบศาสนาฮนดในเวลาตอมา การรบพงและสงครามทเกดขนบอยครงผลกดนใหเกดแนวคดในการปฏรปความเชอ-ศาสนาและสงคม

27 Atlas of Empire. (2/9/2009). “Empire.” Ancient History Encyclopedia. Retrieved from https://www.ancient.eu/empire (assessed on 11/10/2017)

28 Joshua J. Mark. (14/11/2013). “Alexander the Great.” Ancient History Encyclopedia. Retrieved from https://www.ancient.eu/Alexander_the_Great/ (accessed on 11/10/2017)

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


อาท พทธศาสนาทไดรบการสนบสนนจากจกรวรรดโมรยะในยคสมยตอมา การเกดขนและการขยายตวของจกรวรรดเปอรเซยมสวนท�าใหเกดการปะทะสงสรรคระหวางโลกตะวนตกและโลกตะวนออกมากขน และยงกระตนใหชาวกรกหาทางปองกนการรกรานจากเปอรเซย ดวยการเปนฝายขยายอาณาจกรมา เซโดเนยทรกพนทมาจนกระทงถงดนแดนลมน�าสนธ ขณะทจกรวรรดฮนทสบตอแนวคดการรวมดนแดนจากราชวงศฉน ไดพฒนาระบบราชการขนเปนเครองมอในการบรหารปกครองจกรวรรด

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


ตอนท 13.2

จกรวรรดยคโบราณชวงปลายถงตนยคกลาง


หวเรอง13.2.1 จกรวรรดโรมน และจกรวรรดในพนทอนๆ 13.2.2 จกรวรรดในรมเงาโลกตะวนออก

แนวคด1. ชวงตนจกรวรรดโรมนเนนการสรางสนตสข โดยใสใจกบระบบกฎหมายและฟนฟ

โครงสรางสาธารณะซงไมเพยงกอประโยชนทางเศรษฐกจ แตยงชวยขยายอ�านาจทางการทหาร การขยายตวอยางมากกลบท�าใหตองแยกออกเปนฝงตะวนตกและ ตะวนออก ในชวงเผชญความทาทายและการรกรานของชนเผาภายนอกจนโรมน ตะวนตกลมสลาย จกรวรรดปารเธยนกดดนโรมนตะวนออกในเขตเมโสโปเตเมย สวนจกรวรรดเปอรเซยกดดนใหปารเธยนตองลมสลายไป แมลาตนอเมรกาจะมไดมความหลากหลายของจกรวรรดมากนก แตกมประสบการณในการเรยนรจากการขยายตวและการลมสลายของจกรวรรดมายา

2. ตงแตกอนจนถงตนครสตกาล ยเรเซยมความเคลอนไหวของหลากจกรวรรด ซงสวนใหญสมพนธกบการขยายตวของชนเผาเรรอนเลยงสตว อาท ชยงหนในยคทจกรวรรดจนฮนขยายตว เซยนเปยทตอมาสถาปนาราชวงศเวยทมสวนผลกดนการขยายตวของพทธศาสนาทสบตอไปยงราชวงศสย-ถง ขณะทจกรวรรดฮนมสวนชวยผลกดนการลมสลายของจกรวรรดโรมนตะวนตก ขณะทตะวนตกระส�าระสาย ตะวนออกคอนขางรงเรอง แมราชวงศถงจะลมสลาย แตกยงมราชวงศซงชวยสบตอความร�ารวยรงเรอง จนดงดดการขยายตวของจกรวรรดมองโกล ทแผความยงใหญไพศาลครอบคลมดนแดนยเรเซยเกอบทงหมด ขณะทดนแดนอนทวปอนเดยมจกรวรรดคชานทชวยสงตอพทธศาสนามาทางตะวนออก กอนทจกรวรรดคปตะทเรมสนบสนนศาสนาฮนดจะเขามบทบาทแทนท

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


วตถประสงคเมอศกษาตอนท 13.2 จบแลว นกศกษาสามารถ1. ยกตวอยางการขยายตวและนโยบายจกรวรรดนยมของจกรวรรดโรมน และจกรวรรดใน

พนทอนๆ ไดโดยสงเขป2. ยกตวอยางการขยายตวและการลมสลายของจกรวรรดในรมเงาของโลกตะวนออกได

โดยสงเขป

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ



จกรวรรดโรมน และจกรวรรดในพนทอน ๆ

การพฒนาตวของจกรวรรดโรมน (Roman Empire or Imperium Romanum) กลาวไดวามสวนส�าคญยงในการชวยวางฐานแนวคดในแวดวงตะวนตกถงความเขาใจทงในเรองของจกรวรรด อาณานคม และจกรวรรดนยม การลมสลายของยคสาธารณรฐโรมนน�าไปสการจดตงจกรวรรดโรมนภายใตการน�าของ ออกสตส (Augustus) 27 ปกอนครสตกาล ทผสานโครงสรางกฎหมายและการปกครองของยคสาธารณรฐเขากบอ�านาจกษตรยแบบดงเดม จนสามารถสรางเสถยรภาพและความรงเรองใหชาวโรมนไดอกครง โดยในยครงเรองทสดนนโรมนครอบครองพนทรอบทะเลเมดเตอรเรเนยน ดนแดนในยโรปตะวนตกเกอบทงหมดและดนแดนสวนใหญของแอฟรกาเหนอ แมความแขงแกรงและระเบยบวนยของกองทพจะเปนเงอนไขส�าคญของการสรางและรกษาจกรวรรดทมขนาดใหญกวาจกรวรรดเปอรเซย อสซเรย และแมกระทงจกรวรรดของอเลกซานเดอร

แตเสนทางยคเรมแรกของจกรวรรดโรมนคอนขางสงบสนตอนเปนทมาของการเรยกขานถง สนตสขแหงโรม (Pax Romana or Roman Peace) ดวยการพฒนาระบบกฎหมาย และการศกษา ซงสบมรดกบางสวนมาจากอารยธรรมกรก เพอใหเปนเครองมอในการบรหารปกครอง และปฏรปสงคมใน ทกทาง ตงแตสรางและซอมแซมโครงสรางพนฐาน โดยเฉพาะโครงขายถนนทจ�าเปนตอการพฒนาตวของการคา กจกรรมทางเศรษฐกจ ระบบการสอสารและการเคลอนไหวของผคน โดยเฉพาะการเคลอนตวของกองทพ การปฏรปการเกษตร การจดท�าเสนทางล�าเลยงน�าจด หรอ อควาดค (aqueduct) จดการดแลดานอาหาร และสวสดการหลงการแตกแยกและสงครามกลางเมองจากยคสาธารณรฐ รวมถงพยายามสรางและผลกดนคานยมแบบโรมนใหกระจายตวในพนทจกรวรรดทมกรงโรมเปนตนแบบของการวางแผนพฒนาเมอง นนคอคานยมในเรองของสนตภาพ (pax or peace) ความปรองดองมน�าใจ (concordia or harmony) รจกหนาท (pietas or duty) ความประพฤตเหมาะสม (humanitas or decency) และความมงคง (copia or wealth) ตามล�าดบ29

กลาวไดวา ชวงสมยสนตสขแหงโรมนเองทไดสรางความชดเจนใหกบค�าวา จกรวรรด หรอ empire ในภาษาองกฤษทมรากศพทมาจากภาษาลาตนของชาวโรมน วา imperium ซงหมายถงการออกค�าสง หรอ imparare ทใหก�าเนดค�าวา emperor หรอจกรพรรด ซงใหความหมายถง ผมอ�านาจเดนน�าทางการเมองททงขยายกวางและเดดขาด ขณะทค�าวา อาณานคม หรอ colony ในภาษาองกฤษมาจากรากศพทภาษาละตนวา colonia ซงเปนรปพหพจนของค�าวา colonus ซงมความหมายถงเกษตรกร ผทท�าการ

29 Donald L. Wassan. (8/12/2015). “Pax Romana.” Ancient History Encyclopedia. Retrieved from https://www.ancient.eu/Pax_Romana (accessed on 12/10/2017); “Roman Empire: Ancient State (27 BC – 476 AD).” (n.a). Encyclopedia Britannica. Retrieved from https://www.britannica.com/place/Roman-Empire (accessed on 12/10/2017)

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


เพาะปลก ผทตงรกรากในแผนดนใหม นกคดนกเขยนชาวโรมนเลอกใชค�านแทนค�าในภาษากรกทม ความหมายถงการตงรกรากหางไกลจากบานเกด30 ทงนโรมนใชค�าวา colonia ในสองความหมายท สมพนธกน ทงในความหมายของ colonus ทหมายถงเกษตรกร ซงเชอมโยงกบการตงถนฐานเพอดแลพนทเพาะปลกทใหคาทางเศรษฐกจ โดยทจกรวรรดโรมนมกมอบสทธประโยชนการตงถนฐานดงกลาวใหกบทหารผานศกทมสวนรวมในการน�าชยชนะมาสการยดครองดนแดน ถอยค�าดงกลาวจงใหความหมายถงการตงศนยบญชาการ (outpost) ภายนอกเพอปกปองโรมนและดนแดนในอาณต แมวาในตอนเรมแรกนน colonia จะยงกระจายตวอยไมไกลจากกรงโรม กอนจะกระจายตวไปยงดนแดนอนๆ ในเวลาตอมา31

ยคสมยภายใตการน�าของจกรพรรดทราจน (Trajan) หรอมารคกส อปลอส ตรายานส (Marcus Uplius Traianus) ในชวงศตวรรษแรกของการเปนจกรวรรดหลากหลายพนทเขามาเปนสวนหนงและเกยวของกบถอยค�าดงกลาว นคอยคสมยทโรมรกเขายงดนแดนตอนกลางของยโรปตามเสนทางแมน�าไรน (Rhine) และแมน�าดานบ (Danube) ปจจบนคอพนทในแถบทรานซลเวเนย (Transylvania) และโรมาเนย มการขยายดนแดนเขาไปในพนทอารเมเนย รวมถงขยายดนแดนยดครองจากแควนยเดย (Judaea) ในเขตพนทลาวองทดงไดกลาวไวแลวในตอนท 13.1 เขาครอบคลมคาบสมทรอาระเบย และยงปรารถนาจะขยายดนแดนเขามายงเขตลมน�าสนธ แตทราจนเสยชวตกอนทจะด�าเนนการในเรองดงกลาว

เฮเดรยน (Hadrain) หรอ ปบลอส ไอลอส ฮาเดรยนส (Publius Ælius Hadrianus) ผสบทอดในยคสมยตอมา กลบเรมเผชญปญหาการลกขนตอตานของชาวอาณานคมโดยเฉพาะในแควนยเดยและแควนบรตานเนย (Britannia) หรอเกาะองกฤษในปจจบน เพอปองกนการเกดซ�าของเหตการณในลกษณะเดยวกนเฮเดรยนสงใหสรางก�าแพงยาวกนเขตแดนของจกรวรรดโรมนกบดนแดนของชนเผาอน เชนทปรากฏเปนแนวก�าแพงยาวทางตอนเหนอขององกฤษ ขณะทดนแดนในแถบตอนกลางของยโรปใชวธการสรางปอมปราการไม กลาวไดวาสง รองรอยการกอสรางโครงการขนาดใหญในชวงสมยดงกลาวไมวาจะเปนถนน สะพาน และคลองสงน�า และยงปรากฏใหเหนอยมากมายในเขตพนทสเปน แอฟรกาเหนอ และบอลขาน32

ครสตศตวรรษท 3 โดยเฉพาะในชวง ค.ศ. 235–ค.ศ. 238 โรมเผชญวกฤตทงดานการทหาร การเมอง และเศรษฐกจ รวมถงการเผชญภาวะโรคไขทรพษหรอฝดาษ (small pox) ระบาดทคราชวตผคนจ�านวนมากโดยเรมปรากฏเมอ ค.ศ. 250 และมการกระจายตวเปนระยะในชวง 2 ทศวรรษ โดยเรมจากดนแดนกรซและกระจายตวมาทางตะวนออกจนถงซเรย ในโรมซงเปนพนทซงมการระบาดอยางหนกนน บางครงไดคราชวตผคนถงวนละ 5,000 ราย ไมเพยงเทานนดนแดนชนเผาเยอรมนยงเรมรกราน

30 Jonathan Hardt. (2008). Empires and Colonies. Cambridge: Policy, p. 6. 31 Young. op, cit., p. 28.32 Mason Hammond. (n.a.). “Trajan.” Encyclopedia Britannica. Retrieved from https://www.britannica.

com/ biography/Trajan (accessed on 18/10/2017); “Hadrian.” (n.a). New World Encyclopedia. Retrieved from http://www.newworldencyclopedia.org/entry/Hadrian (accessed on 18/10/2017); C. W. Bowersock. (24/8/2017). “‘Hadri-an: Roman Emperor.” Encyclopedia Britannica. Retrieved from https://www.britannica.com/biography/ Hadrian (accessed on 18/10/2017)

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


ดนแดนโกล (Gaul) ซงเปนบรรพบรษของชาวฝรงเศส ขณะทชาวปาเธยนส (Parthians) เรมรกราน เมโสโปเตเมย จ�านวนประชากรทลดลงเพราะโรคระบาดและสงครามจากภายนอก และการตอสชวงชงอ�านาจภายในจกรวรรด ท�าใหฐานเศรษฐกจของจกรวรรดออนแอ33 ตลอดจนการลกฮอแสดงความไมพอใจเกดขนเปนระยะๆ โดยเฉพาะกลมชนฐานลางทแบกรบตนทนความเปลยนแปลงของสงคม กลมคนเหลาน ทละทงความเชอในเรองพระเจาหลากหลายองคทรฐใหการรบรองและหนไปยอมรบพระเจาองคเดยวท ครสตชนสนบสนนจงมมากขน

ทามกลางความระส�าระสายยากแกการปกครองจกรวรรดทกวางใหญเชนนเองทท�าใหจกรพรรดไดโอเคลเทยน (Diocletian) หรอ กายส เอาเรลอส วาเลรอส ดโอเกลเตยนส (Gaius Aurelius Valerius Diocletianus) ตดสนใจแบงจกรวรรดออกเปน 2 สวนเมอ ค.ศ. 285 โดยแตงตงใหลกเขยด�ารงต�าแหนงซซาร (Caesar) หรอผปกครองอาณาจกรตะวนออกภายใตชอ มารกส เอาเรลอส วาเลรอส (Marcus Aurelius Valerius)34ความปนปวนขดแยงไปจนการแยงชงอ�านาจในสงคมยงคงด�ารงอย อยางตอเนอง การประหารผนบถอความเชออนทไมใชแบบชาวโรมนกระจายตวกวาง รวมถงการตรงกางเขนในฐานะอาชญากร ค.ศ. 312 สถานการณมททาวาจะเกดความเปลยนแปลง เมอจกรพรรดคอนสแตนไทน (Constantine) หรอกอนสตนตนส เอากสตส (Constantinus Augustus) ประสบความส�าเรจในการยดกมอ�านาจในโรมนตะวนตก และรวมลงนานกบจกรพรรดไลซเนยส หรอลซนอส (Licinius) แหงโรมนตะวนออกในประกาศแหงมลาน (Edict of Milan) ทใหสทธในการนบถอศาสนา-ความเชอท ตางไปจากความเชอหลกของชาวโรมน

ภาพท 13.4 หลากชนเผาจากยโรปบกท�าลายกรงโรมทมา: http://www.wnd.com (accessed on 3/11/2017)

33 John Horgan. (13/12/2016). “Plague of Cyprian, 250–270 CE.” Ancient History. Retrieved from https://www.ancient.eu/article/992/plague-of-cyprian-250-270-ce/ (accessed on 18/10/2017)

34 Donald L. Wasson. (2/2/2014). “Diocletian.” Ancient History Encyclopedia. Retrieved from https://www.ancient.eu/Diocletian (accessed on 19/10/2017)

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


คอนสแตนไทนนเองทพยายามรวมอ�านาจของจกรวรรดตะวนตกและตะวนออกกลบเขาดวยกนเมอ ค.ศ. 324 รวมถงพยายามเขาไปประสานความตางทางความคดและการตความศาสนาของผน�ากลมชาวครสตทน�าไปสการประชมสภาแหงไนเซย (Council of Nicea) เมอ ค.ศ. 325 ปจจบนคอเมองอซนก (Iznik) ในตรก ทแสดงถงการใชอ�านาจทงทางการเมองและกฎหมายสนบสนนทศทางการด�าเนนการทางศาสนาและความเชอ ในยคสมยการปกครองของคอนสแตนไทน จดเปลยนของจกรวรรดไดมาถงอกครงเมอมการตดสนใจสรางเมองหลวงแหงใหมขนทไบแซนไทน หรอบซนตอม (Byzentium) ซงเปนอาณานคมทพวกชาวกรกอยอาศย โดยตงชอเมองหลวงใหมทแลวเสรจเมอ ค.ศ. 330 วา “คอนสแตนตโนเปล” (Constantinople35 ตอมาไดเปนจดเรมตนของจกรวรรดไบแซนไทน (Byzantine Empire) ดงจะไดกลาวตอไป ขณะทจกรวรรดโรมนตะวนตกถงกาลลมสลายเมอ ค.ศ. 476

ปารเธยน (Parthian) เปนอกหนงจกรวรรดทมชวงอายยนยาวกวา 4 ศตวรรษ โดยทแมใน ชวงเรมตนจกรวรรดจะเปนในชวงกวา 200 ปกอนครสตกาล แตชวงการขยายตวอยางมาก ครอมเกยวกบชวงเวลาการขยายตวของจกรวรรดโรมน ในยครงเรองทสดจกรวรรดทชาวปารน (Parni) ชนเผาเรรอนจากทงหญาในเอเชยกลางเขามาผสานรวมตวกบชาวเปอรเซยซงในชวงดงกลาวอยภายใตการปกครองของพวกกรกสามารถขยายดนแดนครอบคลมอรก อหราน อารเมเนย ดนแดนสวนใหญของเอเชยกลาง ไปจนถงบางสวนของปากสถานในปจจบน นคอดนแดนหนงทตอสกบกองทพโรมนมายาวนาน ตงแตเมอครงทออกสตสยงมไดสถาปนายคจกรวรรดโรมน ความตงเครยดของทงสองฝายทพยายามขยายอทธพลเขาไปยงดนแดนยานทะเลสาบแคสเปยนสด�ารงอยเปนระยะ และกอสงครามขนในบางครง อาท ยคทเนโร (Nero) ด�ารงต�าแหนงจกรพรรดแหงโรม ยคสมยการด�ารงต�าแหนงของทราจน กลาวไดวา สงครามแยงชงพนทระหวางปารเธยนและโรมน โดยเฉพาะในเขตดนแดนเมโสโปเตเมยกอความเสยหายใหกบทงสองฝาย สงครามยดเยอทเกดขนบอยครง ท�าใหปารเธยนไมแขงแกรงพอทจะตานทานกบฏเปอรเซย การลมสลายของปารเธยนเมอ ค.ศ. 224 จงเปดทางใหกบการเตบโตของจกรวรรดเปอรเซยในยคทสองภายใตการน�าของราชวงศซาสซานด (Sassanid Dynasty)36

จกรวรรดซาสซาเนยน (Sassanian Empire) ภายใตการน�าของราชวงศซาสซานดเปนอกหนงจกรวรรดทเคยครอบครองพนทอหราน เมโสโปเตเมย ตะวนออกใกล เอเชยกลาง และบางสวนของเอเชยตะวนตก กอนทจะหมดบทบาทอทธพลไปเมอ ค.ศ. 651 จากการรกรานของชาวอาหรบ เมอครงรงเรอง

35 “The Lost gospel of Judas: Constantine the Great Rules.” (n.a). National Geographic. Retrieved from http://www.nationalgeographic.com/lostgospel/timeline_10.html (accessed on 19/10/2017); “Byzantine Empire.” (n.a). History. Retrieved from http://www.history.com/topics/ancient-history/byzantine-empire (accessed on 19/10/2017); “The First Council of Nicaea.” (n.a). New World Encyclopedia. Retrieved from http://www.newworldencyclopedia.org/entry/First_Council_of_Nicaea (accessed on 19/10/2017); Donald L. Wasson. (16/10/2015). “Fall of the Roman Empire.” Ancient History. Retrieved from https://www.ancient.eu/article/835/fall-of-roman-empire/ (accessed on 19/10/2017)

36 Jona Lendering. (n.a). “History of Iran: Parthian Empire.” Iran Chamber Society. Retrieved from http://www.iranchamber.com/history/parthians/parthians.php (accessed on 23/10/2017); “Parthia.” (n.a). Encyclo-pedia Britannica. Retrieved from http://www.britannica.com/place/Parthia (accessed on 23/10/2017)

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


จกรวรรดทเปนความภาคภมใจของชาวอหรานแหงนเปนคแขงส�าคญของจกรวรรดโรมน เพราะท�าเลพนทยดครองท�าใหสามารถเกบซบความร�ารวยจากการเชอมตอกบอาณาจกรในดนแดนอนทวป และแผนดนใหญจนในยคราชวงศถง (Tang Dynasty) ดงจะไดกลาวตอไป โดยเฉพาะภายใตสมยการน�าของโคสเราท 1 (Khosrau I) ในชวงครสตศตวรรษท 6 ทไมเพยงประสบความส�าเรจในเรองของการทหารและสงคราม แตยงปฏรปการปกครองโดยเฉพาะระบบการจดเกบภาษ ขณะทการศกษาของจกรวรรดกไดรบการดแลเอาใจใสเปนอยางยงผานการจดตงสถาบนแหงกนเดชาปร (Academy of Gundeshapur) เพอใหเปนศนยการศกษาส�าคญของโลก โดยรวบรวมต�าราหลากหลายภาษาจากหลายแหลงรวมถงกรก ทเปนมรดกสบตอความรผานไปทางชาวอาหรบ และชาวยโรปในเวลาตอมา37

ลาตนอเมรกาเปนอกพนทหนงทปรากฏการขยายตวของจกรวรรดในชวงตนครสกาลเชนกน โดยเฉพาะในดนแดนอเมรกากลางทเปนประเทศเมกซโกในปจจบน จกรวรรดของชาวมายา (Maya Empire) มอายระหวาง ค.ศ. 250–ค.ศ. 900 ในยครงเรองมายาครอบครองดนแดนทางตอนใตของเมกซโก กวเตมาลา ฮอนดรส เอลซลวาดอร (El Salvador) และทางตอนเหนอของประเทศเบลซ (Belize) ในปจจบน รองรอยของโบราณสถานขนาดใหญ อาท ปรามดแบบขนบนได (stepped pyramid) ทชเชน อตซา (Chichen Itza) บนพนทคาบสมทรยคาตน (Yucatan Peninsular) และปาเลนเก (Palenque) ซากเมองโบราณจากหนสกดทยงคอนขางสมบรณในบรเวณทราบต�าของแนวเทอกเขาเซยรรา มาเดร เด ชอาปาส (Sierra Madre de Chiapas) บงบอกถงความสามารถในการควบคมก�าลงคน ทตองอาศยทงแงมมในการบรหารปกครองและพลงทางเศรษฐกจ ทเตบโตตามการขยายตวของประชากรบนตนทนการท�าลายสงแวดลอมและพนทปา

อยางไรกตาม การไมมระบบศนยอ�านาจทชดเจน ทามกลางการท�าสงครามแยงชงดนแดนและประโยชนทางการคาทเกดขนอยบอยครง แมจะอาศยเครอขายความสมพนธของกลมผปกครองทงผานการสมรสและการยดครองในการบรหารปกครองจกรวรรด แตกไดสรางแรงกดทบเพมตอผคนในวงกวาง เชนกน เพราะการขยายตวของชนชนสงทไดรบสทธประโยชน (รวมถงการผกขาดสนคาทจ�าเปนตอการ ด�ารงชวต เชน เกลอ) เปนการเบยดบงชาวมายาทวไปทไมเพยงเปนผจายภาษ (ทมกปรากฏในรปของหนสเขยว ลกปด เมลดโกโก และกระดง/ระฆงทองแดง) แตยงเปนผทตองรบความรนแรงดวยการตองเขาสรบ เมอความขดแยงกลายเปนสงคราม ทงภายในเครอขายอาณาจกรและภยจากภายนอก38

37 Alonso Constenla Cervantes. (17/5/2013). “Sassanian Empire.” Ancient History Encyclopedia. Retrieved from http://www.ancient.eu/Sassanian_Empire/ (accessed on 23/10/2017)

38 Harry E. Vander and Gary Prevost. (2002). Politics of Latin America: The Power Game. New York and Oxford: Oxford University Press, pp. 19-2; Guy Gugliotta. (August 2007). “The Maya: Glory and Ruin.” National Geographic. Retrieved from http://www.ngm.bationalgeographic.com/2007/08/maya-rise-fall/gugliotta-text (21/8/2016); Owen Jarus. (6/12/2013). “The Maya: History, Culture & Religion.” Live Science. Retrieved from http://www.livescience.vom/41781-the-maya.html (21/8/2016); “The Maya Civilization.” (n.a). TimeMaps. Retrieved from http://www.timemaps.com/civilization/Mayan-civilization (21/8/2015)

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ



จงยกตวอยางการขยายตวและนโยบายจกรวรรดนยมของจกรวรรดโรมนและจกรวรรดในพนทอนๆ โดยสงเขป


แมชวงตนของจกรวรรดโรมนจะเนนการสรางสนตสข หลงผานสงครามกลางเมองยคสาธารณรฐ โดยใหความส�าคญกบระบบกฎหมายและฟนฟโครงสรางสาธารณะในพนทปกครอง แตการฟนฟพฒนาโครงสรางพนฐานโดยเฉพาะถนน หาไดเปนเพยงเสนทางเศรษฐกจ แตยงเปนเสนทางขยายอ�านาจทางการทหารอกดวย การขยายตวของจกรวรรดไมเพยงท�าใหเกดสงครามแยงชงดนแดนกบจกรวรรดอน แตยงสะสมการบรหารปกครองภายในจกรวรรด สงผลใหเกดการแบงจกรวรรดออกเปนฝงตะวนตกและฝง ตะวนออก และการเผชญกบการทาทายจากการขยายตวของครสตศาสนา ขณะทตองเผชญกบการรกรานของชนเผาภายนอก จนโรมนตะวนตกลมสลายไป การขยายตวของจกรวรรดปารเธยนมสวนอยางส�าคญในการสรางแรงกดดนตอจกรวรรดโรมนในเขตเมโสโปเตเมย ขณะทการแผขยายอ�านาจของจกรวรรดเปอรเซยโดยราชวงศซาสซานด อดตดนแดนในปกครองของปารเธยน กดดนใหจกรวรรดขางตนตอง ลมสลายไป แมลาตนอเมรกาจะมไดมความหลากหลายของจกรวรรดมากนก แตกมประสบการณในการ เรยนรจากการขยายตวและการลมสลายของจกรวรรดมายา


จกรวรรดในรมเงาโลกตะวนออก

ส�าหรบดนแดนทงหญาเลยงสตวขนาดใหญ หรอทงหญาสเตปป (steppe) ในดนแดนเอเชยกลาง ซงถอไดวาเปนดนแดนศนยกลางของแผนเปลอกโลกยเรเซย ทเชอมตอแผนดนเอเชยเขากบดนแดนยโรป เปนดนแดนทหลากหลายอาณาจกรดงกลาวขางตนตางเขาแยงชงเพอครอบครองความเปนใหญ หากมองยอนเสนทางในอดตใชวาเผาพนธจากดนแดนดงกลาวจะหาไดสรางความยงใหญและแผขยายจกรวรรดของตนเอง แมอาจจะไมเปนทรจกหรอจดจ�าเทาการแผขยายดนแดนของจกรวรรดจากทงฝงเอเชยและยโรป แตเสนทางการพฒนาตวของจกรวรรดจากดนแดนทงหญาเลยงสตวผนใหญกมเรองราวใหเลาขานและประสบการณใหเรยนรอยไมนอย

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


ชยงหน (Xiongnu) เปนกลมชนทเรมด�าเนนนโยบายจกรวรรดนยมตงแตเมอชวง 3 ศตวรรษกอนครสตกาล หลงจากทสามารถประสานการรวมตวในลกษณะของสหพนธรฐภายใตการน�าของผด�ารงต�าแหนง ฉานอว (chanyu) ในยครงเรองชยงหนควบคมดนแดนตงแตฝงตะวนตกของแมนจเรยไปจนกระทงถงแนวเทอกเขาปารม (Pamirs) ซงตอเชอมกบฮนดคช (Hindu Kush) คาราโครม (Karakoram) และคนลน (Kulun) แมวาการกอสรางก�าแพงเมองจนในชวงราชวงศฉน (Qin Dynasty)39เมอราว 200 ปกอนครสตกาลจะสามารถชะลอการรกรานของชยงหนไดบาง แตชยงหนกยงสรางแรงกดดนใหกบจน ยคฮนอยางมากโดยเฉพาะในสมยของจกรพรรดฮนอ ต (Han Wudi) การแผขยายอาณาเขตของ ราชวงศฮนสวนส�าคญเมอเรมแรกเปนเพราะตองการสกดกนและปดลอมพนธมตรของชยงหนโดยเฉพาะทางเอเชยตะวนออกเฉยงเหนอและเอเชยกลาง ในยามทจกรวรรดฮนลมสลายเมอชวงตนครสตศตวรรษท 4 หลวหยวน (Liu Yuan) ผน�าชยงหนทยอมรบวฒนธรรมแบบฮนประกาศตนขนเปนจกรพรรดฮนเหนอ (Northern Han) ผานการสบเชอสายเจาหญงฮนทไปสมรสกบผน�าชยงหน เพอกอตงราชวงศจาว (Zhao Dynasty) แตราชวงศนกพายแพใหกบราชวงศเวย (Wei Dynasty) ในชวงปลายศตวรรษเดยวกนนนเอง กอนทจะไมมการบนทกเรองราวของชยงหนอกเลยในชวงราชวงศถง40

เซยนเปย (Xianbei) กลมชนทยงไมอาจหาบทสรปทชดเจนวาเปนเผาพนธใด แมจะมขอ สนนฐานวาอาจเปนกลมชาตพนธผสมระหวางชาวห (Hu) ซงสบเชอสายมาจากชยงหน และมองโกล (Mongols) หรอแมกระทงเผาพนธเตรก (Turks) มสวนชวยผลกดนการเกดและเตบโตของจกรวรรดทมรากฐานมาจากชนเผาทางตะวนออกเฉยงเหนอของเขตทงหญายเรเซย แถบเทอกเขาเซยนเปยในดนแดนเหลยวตง (Laio Dong) นบแตชวงครสตศตวรรษท 3 กลมชนจากหลากหลายตระกลเขารกรานดนแดนของจกรวรรรดฮน ไมวาจะเปนตระกลมหรง (Murong) ตระกลตวน (Duan) ตระกลอเหวน (Yuwen) และตระกลทวปา (Tuoba) หรอตาบกาตช (Tabgatch) ตระกลหลงนเองทมบทบาทส�าคญในการสถาปนา ราชวงศเวยเหนอ (Bei Wei or Northern Wei) ทขยายความยงใหญหลงการลมสลายของจกรวรรดฮน กอนการสถาปนาราชวงศสย-ถง ดวยความทมพนฐานจากกลมชนเผาเรรอน ท�าใหราชวงศเวยยอมรบวฒนธรรมฮนโดยเฉพาะการจดรปแบบการบรหารปกครองจกรวรรดทตนมอ�านาจเหนอ รวมถงยายเมองหลวงของตนมาอยทลวหยาง (Lauyang) และยงสนบสนนใหผคนในเผาพนธตนสมรสกบชาวฮน

ราชวงศเวยนเองทสนบสนนการหยงรากของศาสนาพทธบนแผนดนจนดวยการประกาศใหพทธเปนศาสนาประจ�ารฐ เพราะพทธไมเพยงแตจะมลกษณะสากล แตกตางจากลทธขงจอและลทธเตาทก�าเนดบนแผนดนจน แตยงชวยสรางความชอบธรรมใหกบผมอ�านาจทใชการปฏรปทดนลดทอนอ�านาจของกลมผมอ�านาจแตเดม และสนบสนนความชอบธรรมของพวกตน แมจะมบางชวงเวลาทผมอ�านาจปราบปราม

39 ผเขยนไดใหอรรถาธบายถงการเชอมตอพนทดงกลาวกบแนวทราบสงอยางทราบสงอหรานและทราบสงทเบต รวมถงแนวเทอกเขาหมาลยไวทอนแลวจงไมขอกลาวซ�าในทน ผสนใจในเรองสภาพพนทและการเชอมตอของกลมชนในพนทดงกลาวโปรดศกษาเพมเตมท วรารก เฉลมพนธศกด. “หนวยท 1 แนวคดทวไปเกยวกบการเมองการปกครองของประเทศในเอเชย”, อางแลว

40 “Xiongnu.” (n.a). New World Encyclopedia. Retrieved from http://www.newworldencyclopedia.org/entry/ Xiongnu (accessed on 23/10/2017); “Xiongnu: People.” (n.a). Encyclopedia Britannica. Retrieved from https://www.britannica.com/topic/Xiongnu (accessed on 23/10/2017)

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


กลมชาวพทธ แตในสมยจกรพรรดเซยวเหวน (Xiaowen) ชวงกลางครสตศตวรรษท 5 พทธศาสนากลบมาไดรบความส�าคญอกครงมการกอสรางพทธสถานส�าคญมากมาย อาท ถ�าหยนกง (Yungang Grottoes) ผาหนและถ�าทไดรบการปรบประดษฐใหเปนศาสนสถาน ปจจบนอยในเขตมณฑลชานซ (Shanxi) ของจน พทธมหายาน (Mahayana Buddhism) ทเตบโตในชวงเวลาดงกลาว กอปรกบการเผยแพรแนวทางสมาธแบบฌานของทานโพธธรรม (Bodidharma) หรอทานตกมอ ทจารกจากอนเดยมาจน กอนจะไปจ�าวดทเสาหลน (Shaolin Monastery) ทเจงโจว (Zhengzhou) ตอมาพทธมหายานในแนวทาง ดงกลาวยงไดเผยแพรตอไปยงดนแดนอนในเอเชยตะวนออกโดยเฉพาะญปน ทรจกกนในนามของนกายเซน (Zen)41

ภาพท 13.5 ทานโพธธรรม หรอ ปรมาจารยตกมอ ผใหก�าเนดพทธสายฌาน หรอเซนทมา: https://en.wikipedia.org/wiki/Bodhidharma (accessed on 3/11/2017)

ในยครงเรองของเซยนเปย โหรวหลาน (Rouran) เกดขนบนผนแผนดนรอยตอระหวางจกรวรรดทขยายตวของพวกทวปากบจกรวรรดทเบตในชวงครสตศตวรรษท 5 ถงศตวรรษท 6 ผน�าโหรวหลานเปนกลมแรกทใชค�าเรยกขานต�าแหนงตนวา ขาน (Khan) กอนทชาวเตรก อยกร (Utghurs) และมองโกล

41 Ulrich Theobald. (6/4/2013). “Xianbei.” ChinaKnowledge.de. Retrieved from http://www.chinaknowl-edge.de/ History/Altera/xianbei.html (accessed on 23/10/2017); Brabara O’Brien. (29/7/2017). “Buddhism in China: The First Thousands Years.” ThoughCo. Retrieved from https://www.thoughtco.com/busshism-in-china-the-first-thousands-years-450147 (accessed on 23/10/2017)

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


จะน�าไปเรยกขานต�าแหนงผน�าของตนในเวลาตอมา สงครามบอยครงกบเปยเวย โดยเฉพาะเมอพายแพใน ค.ศ. 470 ซงเปยเวยไดสงหารนกรบเฉลยชาวโหรวหลานไปถง 50,000 คน ท�าใหโหรวหลานไมอาจควบคมเสนทางการคาของตนตามเสนทางสายไหมไดอยางมประสทธภาพ เมอเผาเตรกในปกครองกอกบฏยงซ�าเตมความแขงแกรงของจกรวรรดจนในราวกลางศตวรรษท 6 ดนแดนบางสวนตกเปนของชาวเตรก ขณะทดนแดนสวนทเหลอยนยอมเขาเปนสวนหนงของราชวงศเวยตะวนตก (Western Wei)42

จกรวรรดฮน (Huns Empire) เปนอกหนงจกรวรรดทเตบโตและรงเรองมาจากชนเผาเรรอนบนหลงมา ชนเผานมจดก�าเนดแถบเทอกเขาอลไต (Altai Mointain) และทะเลสาบแคสเปยน ปจจบนอยในดนแดนคาซคสถาน (Kazakhstan) บางหลกฐานอางวา นคอกลมคนทสบเชอสายมาจากพวกชยงหน ราวชวงปลายศตวรรษท 4 กลมชนนสรางชอไวในประวตศาสตรในฐานะผรกรานทใชความเฉยบคมของสงครามและการเขนฆาในการขยายพนทรกเขามายงดนแดนตะวนตก ชนเผาจ�านวนไมนอยทเลอกเสนทางหลบหนพวกฮนดวยการอพยพเขามายงดนแดนโรมนโดยใชความรนแรงและการปลนสะดมเปนหนทางแหงการอยรอดในพนทของโรมน จนสรางความออนแอใหกบโรมนดงกลาวไวในเรองท 13.2.1 จกรวรรดฮนในยครงเรองทสดภายใตการน�าของ อตตลา (Attila the Hun) ในราวชวงกลางศตวรรษท 5 สามารถชวงชงพนทแถบลมน�าดานบจากการปกครองของโรมน และสามารถครอบครองพนทบอลขานบางสวน เพราะยงไมอาจสยบความแขงแกรงของเปอรเซยภายใตการน�าของราชวงศซาสซานดไดทงหมด กลาวไดวาชวงเวลานนจกรวรรดฮนครอบครองดนแดนจากรสเซยในปจจบนจรดฮงการ รวมถงเยอรมนและฝรงเศส และยงไดรบบรรณาการประจ�าปจากโรม รวมถงสมรสกบสาวชาวโรมนกอนทจะเสยชวตในคนแตงงานเมอ ค.ศ. 453 ท�าใหจกรวรรดออนแอจนลมสลายไปในทสด43

ในชวงทหลากหลายดนแดนผานเขาสยคกลางหรอยคมด (Medieval or Dark Age) ตามทศนะของตะวนตกจากการลมสลายของจกรวรรดโรมน ดนแดนแผนดนใหญจนทเชอมตอกบเอเชยกลางกเกดความเปลยนแปลงเชนกน เพราะนคอชวงเวลาแหงสามราชวงศส�าคญของจนทตอยอดอารยธรรมและความมงคงร�ารวยทราชวงศฮนวางพนฐานไวใหกบแผนดนจงหยวน ไมวาจะเปนราชวงศสย (Sui Dynasty) ทแมจะมอายไมยาวนาน แตไดชวยฟนฟและวางรากฐานระบบราชการทแขงแกรงใหกบราชวงศถง และรเรมขดคลองสงน�าขนาดใหญเชอมหวงเหอหรอแมน�าเหลองทางตอนเหนอเขากบฉางเจยงหรอแมน�าแยงซเกยงทางตอนใต เพอประโยชนทางเศรษฐกจและการทหาร44

42 Ulrich Theobald. (17/4/2012). “Rouran.” ChinaKnowledge.de. Retrieved from http://www.chinaknowl-edge.de/ History/Altera/rouran.html (accessed on 23/10/2017); “Xianbei and Rouran dynasties.” (n.a). Horseback Mongolia. Retrieved from http://www.mongolia-trips.com/travel-tips/history-mongolia/xianbei-rouran-dynasties/ (accessed on 23/10/2017)

43 Joshua J. Mark. (25/9/2014). “Attila the Hun.”, Ancient History Encyclopedia. Retrieved from https://www.ancient.eu/Attila_the_Hun/ (accessed on 24/10/2017); Joshua J. Mark. (14/12/2014). “Huns.” Ancient History Encyclopedia. Retrieved from https://www.ancient.eu/Huns (accessed on 24/10/2017)

44 “Sui dynasty.” (n.a). Encyclopedia Britannica. Retrieved from https://www.britannica.com/topic/Sui-dynasty (accessed on 14/10/2017); Mark Cartwright. (22/9/2017). “Sui Dynasty.” Ancient History Encyclopedia. Retrieved from https://www.ancient.eu/Sui_Dynasty (accessed on 14/10/2017)

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


ราชวงศถงอาศยรากฐานของราชวงศสยไมตางจากการทราชวงศฮนอาศยรากฐานทราชวงศฉนวางเอาไว แมจะเผชญกบความขดแยงภายในรวมถงการรกรานของชาวเผาตะวนตก อาท เผาเตอรก หรอถเจยในภาษาจน จนตองมการยายเมองหลวงจากฉางอนไปยงลวหยาง แตระยะเกอบสามศตวรรษในปกครองทวางระเบยบขอปฏบตทางกฎหมายอยางเขมงวดของราชวงศนไมเพยงสรางความมงคงร�ารวยใหกบชาวถงจนไดรบการยอมรบวาเปนยครงเรองทสดของอารยธรรมจน และเปนตนแบบใหกบการวางระบบกฎหมายในอดตของญปน เกาหล และเวยดนาม การศกษา และการประดษฐคดคนในดานตางๆ (อาท ดนปน ระบบการพมพ และการใชประโยชนจากกาซธรรมชาต) กรงเรองเปนอยางยง ฉางอนและลวหยางยงเปนศนยกลางในการแลกเปลยนสนคาและวฒนธรรมของหลากหลายพนททงจากฝงตะวนออกและ ตะวนตกของดนแดนยเรเซย จนท�าใหสนคาราคาสงจากจนเปนทตองการของหลากหลายพนท โดยเฉพาะผาไหม และเครองกระเบองเนอด เสนทางสายไหมจงกลบมารงเรองขนอกในสมยน45

ความมงคงร�ารวยของจกรวรรดตะวนออกยงคงสบเนองตอมาในยคสมยของราชวงศซงทครองอ�านาจยาวนานกวาสามศตวรรษ โดยในยครงเรองทสดคาดวาราชวงศซงมประชากรหลากหลายเชอชาตในความดแลราว 100 ลานคน แมจะตองเผชญกบการรกรานจากชนเผานอกก�าแพงเมองจน จนตองยายเมองหลวงจากไคเฟง (Kaifeng) ในยคซงเหนอ (Bei Song or Northern Song) มาอยทเมองหลนอน (Lin’an) หรอปจจบนคอ หงโจว (Hangzhou) แตนคอยคสมยทการคาขยายตวอยางมาก ตามการขยายตวของอตสาหกรรมรวมถงอตสาหกรรมหนกอยางถานหน และเหลก โดยเฉพาะตามเมองตางๆ ทอยตามแนวคลองขดสมยสย เมองจ�านวนไมนอยมประชากรกวา 1 ลานคน สมาคมการคาหลากหลายสาขา ผดพรายไมวาจะเปนอตสาหกรรมเพอการสงออก อาท กระดาษ-การพมพ เครองกระเบอง ผาทอ ผาไหม ไปจนกระทงสนคาประเภทใบชา ขาว และเครองโลหะโดยเฉพาะทองแดง หรอสมาคมการคาเพอการน�าเขาสนคาประเภทสตวตาง (มา อฐ ลอ) ผาฝาย งาชาง อญมณ และเครองเทศ จนมการคดคนระบบเงนกระดาษ (ตวแลกเงน) เพอความสะดวกในการพกพาและความคลองตวในการแลกเปลยน46

จกรวรรดมองโกล (Mongol Empire) ด�ารงความยงใหญในฐานะจกรวรรดภาคพนทวป (land-based empire) ในชวงตนครสตศตวรรษท 13 ถงตนครสตศตวรรษท 15 จากการสถาปนาของเจงกสขาน (Genghis Khan) หรอ เตมจน บอรจกน (Temujin Borjigin) หากการเดนทางของอเลกซานเดอรมหาราชคอการมงตะวนออกเพอแสวงหาความร�ารวยและความยงใหญ เตมจนจากทงหญามองโกลเลยไมเพยงเลอกเสนทางดงกลาวดวยการมงลงใตเพอเขายดครองจงหยวนหรอแผนดนใหญจนทตอนบนอยในความดแลของราชวงศซเซย หรอเซยตะวนตก (Xi Xia or Wester Xia) และจน (Jin Dynasty) ขณะท ดนแดนทางตอนกลางและใตอยในความดแลของราชวงศซงใต (Nan Song or Southern Song Dynasty)

45 “Tang Dynasty.” (n.a). Encyclopedia Britannica. Retrieved from https://www.britannica.com/topic/Tang-dynasty (accessed on 14/10/2017); Emily Mark. (28/2/2016). “Tang Dynasty.” Ancient History Encyclopedia. Retrieved https://www.ancient.eu/Tang_Dynasty/ (accessed on 14/10/2017)

46 “Song Dynasty.” (n.a). Encyclopedia Britannica. Retrieved from https://www.britannica.com/topic/Song-dynasty (accessed on 14/10/2017); Mark Cartwright. (26/9/2017). “Song Dynasty.” Ancient History Encyclo-pedia. Retrieved from https://www.ancient.eu/Song_Dynasty (accessed on 14/10/2017)

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


นอกเหนอจากเสนทางม งลงใตจนสามารถครอบครองพนทบางสวนของเอเชยตะวนออกเฉยงใต ภาคพนทวป กองทพพลธนบนหลงมาของมองโลกยงมงตะวนตกจนสามารถครอบครองผนดนสวนใหญของยเรเซยทถอไดวาเปนทงหญาเลยงสตวทสมบรณทสดแหงหนงในโลก47 ปจจบนดนแดนดงกลาวครอบคลมตงแตพนทบางสวนของรสเซย มองโกลเลยนอก จน ดนแดนเอเชยกลาง รวมถงยโรปจรดทะเลสาบแคสเปยน และทะเลด�า (Black Sea)

ความส�าเรจของชนเผามองโกลน�าไปสการสถาปนาราชวงศหยวน (Yuan Dynasty) ซงถอไดวาเปนชนเผาจากนอกดานก�าแพงเมองจนชนเผาแรกทสามารถสถาปนาอ�านาจปกครองขนเหนอดนแดน จงหยวน (จน) ขานบาลก (Khanbaliq) ซงตอมาคอเปยจง (Beijing) หรอปกกง ไดรบการสถาปนาใหเปนเมองหลวงของราชวงศทใชทงการพฒนาเศรษฐกจการคา และความแขงกราวทางการทหารเพอ ประคบประคองฐานอ�านาจ เสนทางเชนนนเองทท�าใหจกรวรรดมองโกลไดชวยผลกดนการเชอมตอของเสนทางสายไหม (The Silk Road)48 ทจนไดรเรมไวตงแตสมยราชวงศฮน ซงรงเรองและซบเซาไปตามภาวะขน-ลงของอ�านาจปกครองของราชวงศตางๆ ในจงหยวน กลาวไดวาในยครงเรองทสดนนจกรวรรดมองโกลครอบครองพนทราว 33 ลานตารางกโลเมตร การปกครองทเนนการใชความรนแรงสยบทกความเคลอนไหวทอาจเปนภยตอการปกครองของจกรวรรด ท�าใหมการประมาณการณวา การปกครองของมองโกลไดคราชวตผคนไปในราว 30 ลานคน ความรงเรองของจนราชวงศหยวนนเองท มารโค โปโล (Marco Polo) นกเดนทางชาวอตาลไดมโอกาสพบเหนและบนทกบอกเลาเรองราว จนกระตนใหสงคมตะวนตกทผานความยากล�าบากในชวงยคกลางปรารถนาจะของเกยวเพอแสวงหาความร�ารวย เมอมการเผยแพรบนทกการเดนทางดงกลาว49

ในชวงตนครสตกาลดนแดนอนทวปกไดรบผลกระทบจากการขยายตวของกลมชนจากเอเชยกลางเชนกน ชาวเยวจ (Yuezhi) หรออนโด-ไซต (Indo-Scyth) กลมชนเรรอนเลยงสตวเรมอพยพออกจากแถบตะวนตกเฉยงเหนอและมณฑลกานซของจนเพราะแรงกดทบจากการขยายตวของพวกชยงหน จนเขาไปสรางความเปลยนแปลงใหกบดนแดนแบคเทรย และซอกเดยนา ซงปจจบนอยในแถบถนเอเชยกลางและแอฟกานสถาน ชาวเยซอนเองทใหก�าเนดจกรวรรดคชาน (Kushan) หรอจกรวรรดกษานะ (Kusana) ซงรงเรองอยางมากในชวงครสตศตวรรษท 1 ภายใตการน�าของกนษกะ (Kaniska) จนไดรบการยอมรบใหเปน 1 ใน 4 จกรวรรดใหญแหงยเรเซยรวมกบจน โรมน และปารเธย โดยในยครงเรองนนจกรวรรดแหงนครอบคลมพนทตงแตบคคารา (Bukhara) ปจจบนอยในอซเบกสถานทางฝงตะวนตก ไปยงเมองพตนา (Patna) หรอพาราณสในเขตลมน�าคงคา ทางทศเหนอครอบครองพนทแทบปารมปจจบนอยในทาจกสถาน มาจนกระทงพนทตอนกลางของอนเดย

47 ผเขยนไดอธบายลกษณะภมศาสตรกายภาพ และภมรฐศาสตรของดนแดนยเรเซยไวทอนบางแลวจงไมขอน�ามากลาวซ�าในทน ผสนใจเรองราวดงกลาวโปรดศกษาเพมเตมท วรารก เฉลมพนธศกด. “หนวยท 1 แนวคดทวไปเกยวกบการเมองการปกครองของประเทศในเอเชย” อางแลว

48 “Genghis Khan.” (n.a). New World Encyclopedia. Retrieved from http://www.newworldencyclopedia.org/ entry/Genghis_Khan (accessed on 13/10/2017)

49 “Mongol Empire.” (n.a). New World Encyclopedia. Retrieved from http://newworldencyclopedia.org/entry/ Mongol_Empire (accessed on 13/10/2017)

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


ภาพท 13.6 พทธศลปแบบคนธาระทมา: http://www.robinurton.com/history/Asian.htm (accessed on 3/11/2017)

กลาวไดวาภมรฐศาสตรของจกรวรรดทเปนจดเชอมตอของเสนทางการคาระหวางจกรวรรดใหญดงกลาวขางตน ท�าใหจกรวรรดนไมเพยงร�ารวยทางเศรษฐกจ แตยงเปนแหลงสะสมและสงผานศลปะ- ความร รวมถงความเชอและการนบถอศาสนาโดยเฉพาะการมบทบาทผลกดนการขยายตวของพทธศาสนาเขามายงเอเชยผานทางแนวทงหญาเลยงสตวของยเรเซย โดยคาดวามเมองปรสประ (Purusapura) เปนศนยกลางของจกรวรรด จกรวรรดทมแนวทางอดทนอดกลน (toleration) ตอความตางในเรองวถความเชอยงเปนผสนบสนนใหมการสงคายนาพระไตรปฎกครงท 4 ขนทแคชมร (Kashmir) หรอ กศมระ ซงถอเปนจดเรมตนของพทธศาสนานกายมหายาน และสถาปนาศลปะ-พทธศาสนาแบบคนธาระ (Gand-hara) ทผสมความเปนตะวนตกและตะวนออกเขาไวดวยกน ราวชวงกลางศตวรรษท 3 คชานเขาสยดเสอมในสมยของวสเทพ (Vasudeva) ซงแบงพนทจกรวรรดออกเปนตะวนตกและตะวนออก โดยทฝงตะวนตกมกถกรกรานจากเปอรเซยสมยราชวงศซาสซานด ขณะทฝงตะวนออกเผชญกบการขยายตวของจกรวรรดคปตะ50

50 “Yuezhi.” (n.a). Encyclopedia Britannica. Retrieved from https://www.britannica.com/topic/Yuezhi (accessed on 24/10/2017); “Kaniska.” (n.a). Encyclopedia Britannica. Retrieved from https://www.britannica.com/ biography/Kaniska (accessed on 24/10/2017); “Kushan Dyansty.” (n.a), Encyclopedia Britannica. Retrieved from https://www.britannica.com/topic/Kushan-dynasty (accessed on 24/10/2017); “Kushan Empire.” (n.a). New World Encyclopedia. Retrieved from http://www.newworldencyclopedia.org/entry/Kushan_Empire (accessed on 24/10/2017)

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


จกรวรรดคปตะ (Gupta Empire) แผความไพศาลบนดนแดนอนทวปในชวงระหวาง ค.ศ. 320 – ค.ศ. 550 นคอยคสมยทศาสนาฮนดเขามามบทบาท โดยเฉพาะในชวงสมยตอเนองของสมทรคปต (Samudra Gupta) ทเปนจดเรมตนแหงยคทองของฮนด สมทรคปตพยายามแผอทธพลลงทางดานใตของดนแดนอนทวปในดนแดนของอาณาจกรปาลาวะ (Palava) ในอกทางหนงกไดแผขยายอทธพลจากยานลมน�าคงคาไปตามแนวเทอกเขาหมาลยท�าใหไดรบบรรณาการจากอาณาจกรยานอาวเบงกอล อสสม เนปาล ดนแดนบางสวนของปญจาบ และราชสถาน (Rajastan) ความรงเรองยงสบตอมายงยคสมยของจนทรคปตท 2 หรอจนทราคปต วกรมาทตย (Chandragupta Vikramaditya) ทสามารถขยายดนแดนครอบคลมทงเขตลมน�าสนธและเขตลมน�าคงคา

ปาตลบตร (Pataliputra) คอศนยกลางของจกรวรรด ทเรมเขาสยคเสอมในชวงตนครสต- ศตวรรษท 6 มการเสนอความคดเหนอยบางวา การทราชวงศหนมาสนบสนนพทธศาสนาทเนนการไมใชความรนแรงทามกลางปญหาการแยงชงอ�านาจภายใน ท�าใหจกรวรรดเรมออนแอเมอเผชญการรกรานของพวกฮนทเปนชาวเผาเรรอนเลยงสตวจากเอเชยกลาง ทงนกลมทรกรานอนเดยเปนกลมเฮฟทาไลต (Hephthalite) หรอ อฟทาไลต (Ephthalites) จากเขตซอกเดยนาและเบคเทรย ซงเปนคนละกลมกบ อตตลาทเขารกรานพนทจกรวรรดโรมนดงกลาวขางตน51 อยางไรกตามกลาวไดวา ความรงเรองของจกรวรรดคปตะเปนชวงเวลาแหงการสงสมรปแบบวถวฒนธรรมแบบอนเดยตามทเขาใจกนในปจจบน ไมตางจากทจกรวรรดฮนเปนผวางรากฐานวถอารยะธรรมแบบจน วถอารยะธรรมของจกรวรรดคปตะไดแพรไปยงดนแดนขอบนอกทเชอมสมพนธกบจกรวรรดผานทงเสนทางแหงสงครามและการคาทงเสนทางบกและเสนทางทะเล52


ใหยกตวอยางการขยายตวและการลมสลายของจกรวรรดในรมเงาของโลกตะวนออกมาโดยสงเขป

51 ”Samudra Gupta.” (n.a.) Encyclopedia Britannica. Retrieved from https://www.britannica.com/biog-raphy/ Samudra-Gupta (accessed on 24/10/2017); “Chandragupta Gupta Empire.” (n.a). The Indian History.org. Retrieved from http://www.theindianhistory.org/Gupta/chandragupta-gupta-empire.html (accessed on 24/10/2017); Ajay Goel. (28/6/2013). “Decline and Downfall of Gupta Empire (Gupta Kingdom).” Important India. Retrieved from https://www.importantindia.com/427/decline-and-downfall-of-gupta-empire/ (accessed on 24/10/2017)

52 Dola RC. (30/10/2015). “Gupta Empire.” Ancient History Encyclopedia. Retrieved from https://www.ancient.eu/Gupta_Empire (accessed on 13/10/2017)

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ



ดนแดนยเรเซยนบไดวามความเคลอนไหวเกยวกบจกรวรรดและจกรวรรดนยมทโดดเดนในชวงกอนจนถงตนครสตกาลโดยเฉพาะความเคลอนไหวของกลมชนเรรอนเลยงสตว อาท การขยายตวของ พวกชยงหน ทสรางความล�าบากใหกบการขยายตวของจกรวรรดจนฮน เซยนเปยเปนอกกลมชนหนงทขยายตวมาจากทางตะวนออกเฉยงเหนอของยเรเซยในยคสมยทผนแผนดนใหญจนระส�าะระสายจากการลมสลายของจกรวรรดฮน จนสามารถสถาปนาราชวงศเวยทมสวนผลกดนการขยายตวของพทธศาสนาทไดรบการสบตอไปยงราชวงศสย-ถง ชวงเวลาเชนนเรายงไดเหนการขยายตวของจกรวรรดฮน ทมสวนชวยผลกดนการลมสลายของจกรวรรดโรมนตะวนตก

อยางไรกตาม ความรงเรองร�ารวยของจนแผนดนใหญหลงการลมสลายของราชวงศถง ยงม ราชวงศซงชวยสบตอ และยงสามารถขยายบทบาททางเศรษฐกจไดมากขน จนดงดดใหเกดการขยายตวของจกรวรรดมองโกล ทสามารถสถาปนาราชวงศหยวนขนไดในทายทสด จกรวรรดมองโกลแผความ ยงใหญไพศาลครอบคลมดนแดนยเรเซยเกอบทงหมด ขณะทดนแดนอนทวปอนเดย เผชญกบการ ขยายตวของจกรวรรดคชานทชวยสงตอพทธศาสนาเขาไปยงเอเชยตะวนออก กอนทจกรวรรดคปตะทเรมสนบสนนการแผขยายตวของศาสนาฮนดจะเขามบทบาทแทนทคชานทเสอมสลายไป

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


ตอนท 13.3

จกรวรรดยคกลางกบการขยายตวของศาสนาสากล


หวเรอง13.3.1 การขยายตวของพทธ ครสต และอสลาม13.3.2 สงครามครเสด

แนวคด1. การขยายตวของศาสนาพทธสมพนธกบการขยายตวของจกรวรรดโมรยะ ขณะท

จกรวรรดกสานะมสวนผลกดนการขยายตวของพทธเขาไปยงเอเชยตะวนออก สวนการเผยแพรศาสนาครสตสมพนธในลกษณะสวนทางกบความเขมแขงของจกรวรรดโรมน ครสตคาธอลกไดกลายเปนสถาบนหลกหลงการลมสลายของโรมนตะวนตก ขณะทโรมนตะวนออกยงคงเปนฐานส�าคญของครสตศาสนาแบบตะวนออก สวนการขยายตวของศาสนาอสลามสมพนธกบการขยายตวของจกรวรรดอาหรบตงแตยคจกรวรรดอมยยาด และขยายตวอยางมากในยคจกรวรรดแอบบาสดขยายอทธพลผานทางทะเลถงยานเอเชยตะวนออกเฉยงใต

2. สงครามครเสดนนหลกๆ แลวเปนความขดแยงระหวางจกรวรรดฝายครสตและฝายมสลม แตหากมองยอนถงตนก�าเนดจะเหนไดวา แมเรองศาสนาจะส�าคญยง แตการขยายอทธพลและการแยงชงพนทของจกรวรรดตางๆ กมสวนท�าใหสงครามเกดขนหลายครง ไมวาจะเปนการขยายตวของจกรวรรดเซลจคทท�าใหไบแซนไทนตองขอความชวยเหลอไปยงดนแดนตะวนตก แตสงครามครเสดกยงคงมเรองของการแยงชงผลประโยชนทปรากฏหลายครง ไมวาจะเปนการเลอกโจมตอยปต หรอท�าสงครามกบฝายครสตดวยกนทเหนตางไปจากโรมนคาธอลก อาท การท�าสงครามในฝรงเศส ในทรานซลเวเนย แมกระทงการพยายามยดครองคอนสแตนตโนเปล ของกองก�าลงครเสด

วตถประสงคเมอศกษาตอนท 13.3 จบแลว นกศกษาสามารถ1. อธบายการขยายตวของศาสนาสากล (พทธ ครสต และอสลาม) ทสมพนธกบการขยายตว

ของจกรวรรดในดนแดนยเรเซยไดโดยสงเขปได2. อธบายสาเหตและการพฒนาตวของสงครามครเสดไดโดยสงเขปได

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ



การขยายตวของพทธ ครสต และอสลาม

ในชวงยคกลางถอไดวาเปนชวงเวลาส�าคญในการขยายตวของศาสนาสากล แมวาศาสนาพทธจะยงขยายตวอยบางในชวงดงกลาว แตยคขยายตวอยางตอเนองไดเกดขนไปกอนหนาบางแลวไมวาจะเปนการขยายตวในสมยราชวงศโมรยะภายใตการน�าของอโศกมหาราชทท�าใหพทธศาสนาตงมนบนเกาะซลอน (Ceylon) หรอศรลงกา ขณะทเสนทางการแผอทธพลทางความเชอเขาไปยงเอเชยกลางปรากฏใหเหนตงแตตนครสตกาล การสนบสนนของกนษกะแหงกสานะไมเพยงท�าใหเอเชยตะวนออกเฉยงใตโดยเฉพาะเมยนมารกบไทยไดรจกกบพทธศาสนานกายเถระวาท (Theravada) หรอแปลตามรปศพทวา วถแหงผอาวโส มาตงแตครสตศตวรรษท 3-5 อาจกลาวไดวาพทธศาสนาจากศรลงกาและเมยนมาร เผยแพรเขาไทย กมพชาและลาวตามล�าดบ รวมถงยงกระจายตวตามเสนทางการคาชายฝงทะเลทงทคาบสมทรมาลายา เกาะสมาตรา และเกาะชวาซงผคนจ�านวนไมนอยสมาทานวถแบบพทธมหายาน

ดงไดกลาวแลววาความแขงแกรงของกสานะไดชวยวางรากฐานใหกบการแผขยายอทธพลเขาไปยงดนแดนจนผานเสนทางสายไหม สงทยากจะมองขามกคอ เสนทางดงกลาวไมเพยงสงผานศกสงครามจากการขยายตวของจกรวรรดมากมายในอดต แตยงสงผานความมงคงร�ารวยจากการคาขายแลกเปลยนของหลากวฒนธรรมโดยพทธศาสนามสวนส�าคญในการเชอมตอเสนทางดงกลาว พทธศาสนาทผาน เสนทางเชนนเองทบางสวนไดผสานเขากบแนวคดแบบขงจอและเตา หรอผสานความเชอทองถนบนเกาะญปน เกดการพฒนาตวขนเปนศาสนาชนโต (Shinto) โดยรวมแลวพทธศาสนาทผสานเขากบวถคดและความเชอทางเอเชยตะวนออกพฒนาไปเปนพทธมหายานเชนทปรากฏอยางชดเจนสมยราชวงศถงในชวงศตวรรษท 6 ทเผยแพรตอไปยงเกาหลและเวยดนาม ขณะทในชวงครสตศตวรรษท 8 พทธมหายานไดผสานเขากบศาสนาบง (Bon) ซงเปนความเชอดงเดมของทเบตแลวพฒนาตวขนเปนพทธวชรยาน (Vajrayana)53 การแผขยายความเชอทมตนก�าเนดจากดนแดนอนทวปเขาสยคเสอมจากการลมสลายของราชวงศคปตะจากการรกรานของพวกเฮปฟาไลตดงกลาวไวในเรองท 13.2.2

นอกเหนอจากดนแดนอนทวป ศาสนาสากล (ในทนหมายถงศาสนาทมประชากรผ นบถอ หลากหลายกลมชนจากหลากหลายพนท โดยไมจ�าเปนวาจะตองเปนกลมชนในแถบถนพนททใหก�าเนดศาสนาดงกลาว) ทปรากฏรวมไปกบการขยายจกรวรรดในชวงยคกลางในทนใหความส�าคญกบศาสนาครสตและอสลาม ซงลวนพฒนาตวจากดนแดนตะวนออกกลาง และสงผลใหจกรวรรดและผคนจ�านวนมากตองเขามาเกยวของกนจนน�าไปสการเกดขนของสงครามครเสด ดงจะไดกลาวตอไปในเรองท 13.2.2 ทงน

53 “The Expansion of Buddhism”, (n.a). Harvard Divinity School. Retrieved from https://www.rlp.hds.harvard.edu/expansion-buddhism (accessed on 24/10/2017); Alexander Berzin. (n.a). “Spread of Buddhism in Asia.” Study Buddhism. Retrieved from https://www.studybuddhism.com/en/tibetan-buddhism/about-buddhism/the-world-of-buddhism/spread-of-buddhism-in-asia (accessed on 24/10/2017)

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


มไดหมายความวา สงครามครเสดกอแตผลลบ โดยเฉพาะเมอมองถงการเชอมโยงและการสงผานความรและวทยาการของดนแดนทเขารวมและไดรบผลกระทบจากสงคราม

การประกาศยอมรบศาสนาครสตของจกรวรรดโรมนดงกลาวในเรองท 13.2.1 ท�าใหมกลมผนบถอกระจายตวกวางในดนแดนตางๆ ของจกรวรรดโดยทในยคเรมแรกนน โดยในยคเรมแรกนนความเชอและวถปฏบตยงเปนไปอยางคอนขางหลากหลายผานการพฒนาตวของนกายยอยมากมาย โดยทโบสถคาทอลก (Catholic Church) หรอโบสถสากล (Universal Church) ซงมการจดรปองคกรบรหารไดชดเจนทสดเปนนกายทไดรบความนยมมากทสด ในชวงปลายครสตศตวรรษท 7 พระสนตะปาปาเกรกอรท 1 (Pope Gregory I) ทไดรบการสถาปนาขนเปนนกบญในเวลาตอมา เปนผมสวนส�าคญในการสรางความแขงแกรงใหกบการขยายตวของครสตศาสนาในยคสมยทจกรวรรดโรมนตะวนตกลมสลาย ขณะทชนเผาจากดนแดนตอนกลางและตะวนออกของยโรปมไดเขาปกครองโรมนอยางเปนระบบ นกบวชและโบสถครสตโดยเฉพาะโบสถคาทอลกจงท�าหนาทบรหารจดการเรองราวตางๆ ของชมชน รวมถงแสวงหาวธรบมอกบภยสงครามทเกดขนเปนระยะ แมกระทงภยคกคามจากไบแซนไทนซงถอไดวาเปนจกรวรรดครสตแหงโรมนตะวนออก54 พระสนตะปาปาเกรกอรเปนผจดวางเครอขายการขยายตวของครสตศาสนาทตอมาไดกลายเปนแกนกลางใหกบยโรปในยคกลางทเรยกกนวา respublica Christiana แมจะไมอาจระบขอบเขตทแนชด แตอาจกลาวไดวาดนแดนทยอมรบอ�านาจความส�าคญของครสตจกรคาทอลกครอบคลมดนแดนของจกรวรรดโรมน เอเชยไมเนอร และดนแดนขอบรมทะเลเมดเตอรเรเนยน

ระบบดงกลาวเรมจากการทพระสนตะปาปาเกรกอรท 1 จดสงนกบวชไปยงดนแดนแองโกล- แซกซอน ซงกคอเกาะองกฤษในปจจบนเพอเปลยนศาสนาใหกบชาวพนถน และจดวางระบบควบคมทงในเรองของความเชอ ฐานเศรษฐกจ รวมถงการเปนฐานทางการเมองในอนาคตซงประสบความส�าเรจเปนอยางสงในชวงศตวรรษท 8 จนกลายเปนตนแบบใหกบการด�าเนนการในลกษณะเดยวกนในดนแดนอน อาท ฝรงเศส อยางไรกตามวถทางแหงการรวบอ�านาจเชนนเรมไดรบแรงทาทายจากการรวมตวของดนแดนยโรปตะวนตกภายใตการน�าของกษตรยชารเลอมาญ หรอชารลสมหาราช (Charlemagne or Charles the Great) แหงราชวงศคาโรลงเจยน (Carolingian Dynasty) ซงสบตอมาจากราชวงศเมโรวนเจยน (Merovingian Dynasty) ราชวงศนเกดจากการรวมกลมของเผาแฟรงค อนเปนตนก�าเนดของฝรงเศสทปรากฏตวอยางชดเจนในชวงครสตศตวรรษท 5 เมโรวนเจยนเรมขยายจกรวรรดจากเขตตอนบนของ ลมน�าลวร (Loire) จนทรงอทธพลเหนอพนทสวนใหญของยโรปตะวนตก รวมถงดนแดนของพวกเยอรมน กษตรยโคลวสท 1 (Clovis I) เปนผยอมรบนบถอศาสนาครสตในราวชวงปลายครสตศตวรรษท 555

54 Carole Straw. (n.a). “Saint Gregory the Great.” Encyclopedia Britannica. Retrieved from https://www.britannica.com/biography/Saint-Gregory-the-Great (accessed on 24/10/2017)

55 “Merovingian Dynasty.” (n.a). Epic world History. Retrieved from http://www.epicworldhistory.blogspot.com/ 2013/07/merovingian-dynasty.html (accessed on 24/10/2017)

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


ชวงรอยตอของราชวงศเมโรวนเจยนและราชวงศคาโรลงเจยน เปนชวงเวลาทดนแดนในยโรป ตะวนตกเรมพฒนาระบบศกดนา (feudalism) ทผปกครองเรมตองการอ�านาจอสระจากศาสนจกร ขณะทฝายศาสนจกรเองกตองพงพงความแขงแกรงทางการทหารจากเจาผปกครองเหลานโดยเฉพาะเมอเรมเผชญการรกรานจากการขยายตวของจกรวรรดมสลมในชวงตนศตวรรษท 8 อาท การศกเมอ ค.ศ. 732 ระหวางเมองตร (Tours) และปวตเยร (Poitiers) ทางตอนเหนอของฝรงเศสในปจจบนท ชารลส มารแตล (Charles Martel) หรอ ชารล ขนฆอน (Charles the Hammer) สามารถสกดกนกองก�าลงของชาวอาหรบทประสบความส�าเรจในการยดครองสเปนและรกคบเขาสแควนบอรโดซ (Bordeaux)56

ภาพท 13.7 กษตรยชารเลอมาญ ไดรบการสถาปนาขนเปนจกรพรรดแหงจกรวรรดโรมนอนศกดสทธทมา: https://www.pinterest.com/pin/331788697524207802/ (accessed on 3/11/2017)

ชารเลอมาญขนสอ�านาจดวยสภาพความเปลยนแปลงในการพงพาอาศยอ�านาจระหวางศาสนจกรกบฝายอาณาจกรโดยทฝายหลงมททาเพมความส�าคญมากขนทกขณะโดยเฉพาะเมอชารลสเขาสกดกนและกดดนจนกองก�าลงมสลมเรมถอยรนจากดนแดนทางตอนเหนอของสเปน ในขณะทกองก�าลงของ คาโรลงเจยนขยายอ�านาจเขาสเขตลมน�าดานบแถบคาบสมทรบอลขาน รวมถงยงมสวนส�าคญในการชวยพระสนตปาปาลโอท 3 (Pope Leo III) ปราบปรามกบฏในโรมเมอ ค.ศ. 800 และเพอเปนการตอบแทนรวมถงแสวงหาพนธมตรทแขงแกรงใหกบศาสนจกรทตองการแยกตวออกจากไบแซนไทนทตกอยภายใตอทธพลความคดแบบกรกหรอทเรยกวา กรกออรโธดอกซ (Greek Orthodox) ลโอท 3 จงสวมมงกฎใหกบชารเลอมาญในคนครสตสมภพแบบเดยวกบทจกรพรรดโรมนในอดตเคยไดรบ การสถาปนาจกรวรรด

56 “Charles Martel Stops Muslim Expansion at the Battle of Tours (732).” (n.a). Historyofinformation.com. Retrieved from http://www.historyofinformation.com/expanded.php?id=1971 (accessed on 24/10/2017); “Charles Martel: Frankish Ruler.” (n.a). Encyclopedia Britannica. Retrieved from https://www.britannica.com/ biography/Charles-Martel (accessed on 24/10/2017)

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


โรมนอนศกดสทธ (Holy Roman Empire) จงเกดขนในปนน แมกระนนกตาม ชารเลอมาญ กลบเลอกแนวทางในการปฏรปทงการบรหารปกครอง การศกษา และเศรษฐกจ ทเปดกวางกวาแนวทางทครสตจกรคาทอลกวางเอาไว ทรจกกนในนามของยคฟนฟคาโรลงเจยน (Carolingian Renaissance)57

นอกเหนอจากการขยายตวของครสตศาสนาและการเกดขนของจกรวรรดโรมนอนศกดสทธ ดงกลาวขางตน ครสตศาสนายงหยงรากในดนแดนตะวนออกโดยมจกรวรรดโรมนตะวนออกหรอไบแซนไทนเปนพนทหลก ในชวงแรกของการจดตงองคกรศาสนจกร สงฆราช (patriarch) จาก 5 เมองคอ อเลกซานเดรย (Alexandria) ปจจบนอยในอยปต เยรซาเลม อนตออค (Antioch) ปจจบนอยในตรก คอนสแตนตโนเปล และโรม ยงคงมความส�าคญเทาเทยมกนและรวมบรหารปกครองดวยกน แตทประชมแหงคลาเซดอน (The Council of Chalcedon) ชานกรงคอนสแตนตโนเปล เมอ ค.ศ. 451 ใหความส�าคญกบโรมและการตความวาพระเยซเจาด�ารง 2 สถานะ นนคอในฐานะมนษยและพระบตรแหงพระเปนเจา การประชมครงนนยงมอบฐานะผน�าใหกบมขนายกแหงโรม การทโรมแตกพายจนจกรวรรดโรมนตะวนตกตองสนสดลงดงกลาวขางตน กอใหเกดค�าถามตอสถานะและบทบาทการน�าของโรม กอปรกบบรรยากาศการศกษาศาสนาและความเชอทแตกตางโดยเฉพาะเมอคอนสแตนตโนเปลเนนการเปดกวางของ การแลกเปลยนเรยนร และการพดคยถกเถยงตามอยางขนบกรกยงน�าไปสการแตกแยกของศาสนจกรฝายตะวนตกและตะวนออกทปรากฏชดใน ค.ศ. 1054 (The East-West Schism) เมอสนตะปาปาลโอท 9 (Pope Leo IX) ประกาศบพพาชนยกรรม (excomminication) มคาเอล เซรลารอส (Michael Ceru-larius) สงฆราชแหงคอนสแตนตโนเปล58

ดงไดกลาวไวกอนหนาแลววา สนตะปาปาเกรกอรท 1 พยายามแกไขสถานะของโรม ขณะท คอนสแตนตโนเปลเองกพยายามสรางความเปนผน�าดวยการพยายามรวมดนแดนจกรวรรดโรมนขนมาใหม และพยายามประสานรอยราวทางความคดกบโรมนตะวนตก อาท การสงปดสถาบนการศกษา อคาเดม (Academy) ทด�ารงอยตงแตอรสโตเตล (Aristotle) สรางขน จากค�าสงของจกรพรรดจสตเนยน (Justin-ian) เมอ ค.ศ. 529 ท�าใหปญญาชนผรทหาไดสมาทานความคด ความร ความเชอไปในทศทางเดยวกบโรมนคาทอลก อพยพไปสรางความมงคงทางความรใหกบเปอรเซย แมกระนนกตาม ศาสนจกรแหงโรมนตะวนออกกยงรกษาธรรมเนยมทเปดกวางในเรองความคดความเชอและวถปฏบตทเปดกวางทางศาสนาจนน�าไปสความแตกแยกดงกลาวขางตน นอกเหนอจากเสนทางดงกลาวจสตเนยนยงมสวนชวยขยายอ�านาจ

57 “History: Charlemagne (c.747-c.814).” (n.a). BBC. Retrieved from http://www.bbc.co.uk/history/historic_ figures/charlemagne.shtml (accessed on 24/10/2017); Dan Graves. (n.a). “Charlemagne Crowned as Holy Roman Emperor.” Christianity.com. Retrieved from http://www.christianity.com/church/church-history/timeline/ 601-900/charlemagne-crowned-as-holy-roman-emperor-11629758.html (accessed on 24/10/2017); “Carolingian Renaissance”, (n.a). Encyclopedia.com. Retrieved from http://www.encyclopedia.com/religion/ encyclopedias-almanacs-transcripts-and-maps/carolingian-renaissance (accessed on 24/10/2017)

58 George T. Dennis. (n.a). “1054 The East-West Schism.” Christian History. Retrieved from http://www.christianhistory.com/history/issues/issue-28/1054-east-west-schism.html (accessed on 24/10/2015); “ouncil of Chalcedon.” (n.a). New World Encyclopedia. Retrieved from http://www.newworldencyclopedia.org/ entry/Coun-cil_of_Chalcedon (accessed on 24/10/2017)

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


อทธพลของครสตศาสนากลบไปยงดนแดนอนเปนจดเรมตนดวยการยดครองดนแดนเดมในแถบแควน ยดาหและรมชายฝงเมดเตอรเรเนยนกลบจากจกรวรรดเปอรเซยสมยราชวงศซาสซานดแมจะเปนไปในขอบเขตทไมกวางขวางนก59 ไบแซนไทนในฐานะจกรวรรดครสตยงตองเผชญกบการรกรานของจกรวรรดมสลมอยเปนระยะกอนจะลมสลายไปในครสตศตวรรษท 15 ดงจะไดกลาวตอไปในหนวยท 14

การขยายตวของศาสนาอสลามปรากฏรวมไปกบการขยายตวของจกรวรรดอาหรบมสลม ทไมเพยงแตใชวถทางการทหารและสงคราม แตยงสงเสรมบทบาทและอทธพลทางการคารวมไปดวย โดยเรมปรากฏอยางชดเจนราวกลางครสตศตวรรษท 7 ภายใตการน�าของ 4 กาหลบ (caliphs) นนคอ อบบาคร (Abu Bakr) อมาร (Umar) อธมาน (Uthman) และ อาล (Ali) ซงเรยกวา ราชดน (Rashidun) หรอการน�าทถกตองสมบรณหลงยคสมยของศาสดามฮมหมด60 ภายหลงทไดครอบครองพนทของคาบสมทรอาระเบยและไดแผขยายอทธพลเขาไปในเขตพนทของจกรวรรดเปอรเซยและเอเชยกลางท�าใหเกดการปะทะกบจกรวรรดซาสซาเนยนเปอรเซยและไบแซนไทน แมยทธวธทางการทหารยงจ�าเปนตอขยายจกรวรรด แตราชวงศอมยยด (Umayyad Dynasty) หรอ อมยยะฮ ซงเรองอ�านาจในชวง ค.ศ. 661– ค.ศ. 750 และไดขยายดนแดนทงทางตะวนออกและตะวนตก โดยในทางตะวนออกไดขยายพนทเขาไปถงดนแดนบางสวนของลมน�าสนธ แนวเทอกเขาหมาลยและดนแดนตอเนองไปยงทะเลทรายยานเอเชยกลาง ขณะททางตะวนออกนนไดมการขยายตวครอบคลมแอฟรกาเหนอและคาบสมทรไอบเรยในยโรปโดยในชวงตนครสตศตวรรษท 8 ไดพยายามรกคบเขาไปในดนแดนของฝรงเศสจนถงลมน�าลวรจนเกดการรบทปวตเยรหรอตรดงกลาวขางตน

แมราชวงศนจะไดยายศนยกลางของจกรวรรดจากนครมกกะ (Mecca) มายงดามสกส (Damas-cus) ปจจบนอยในซเรย แตความใสใจกบการขยายเสนทางการคา ระบบการขนสง และการไปรษณย เพอประโยชนในการตดตอสอสารและการสงการ ท�าใหมการสรางและพฒนาเมองในหลายพนทโดยเฉพาะซเรย จอรแดน และอรก ซงถอเปนเขตพนทชนในของจกรวรรด รวมถงการพฒนาศาสนสถานโดยเฉพาะการกอสรางมสยดใหญอยาง อมยยด มสยด (Umayyad Mosque) ทดามสกส เพอตอนรบการขยายตวของชาวมสลมทมไดจ�ากดเฉพาะเผาพนธอาหรบอกตอไป ความระส�าระสายของการปกครองจกรวรรดใหญทยากจะดแลไดอยางทวถงในเรองการกดขขดรดของผมอ�านาจในหลากพนท ท�าใหเกดการกบฏขนหลายครงในชวงกลางศตวรรษท 8 โดยเฉพาะในชวง ค.ศ. 715–ค.ศ. 746 ทงในดนแดนซเรย อรก และโคหราซาน (Kkorasan) ดนแดนทเปนรอยตอของอหราน เตรกเมนสถาน (Turkmenistan) และอฟกานสถานในปจจบน ราชวงศอมยยดหมดสนอ�านาจพายแพการรบเมอ ค.ศ. 750 และถกตามลาจนแทบสนราชวงศ

59 Will Wyeth. (28/9/2012). “Justinian I.” Ancient History Encyclopedia. Retrieved from https://www.abcient.eu/ Justinian_I (accessed on 25/10/2017); “Emperor Justinian’s Closure of the School of Athens.” Bede’s Library. Retrieved from http://www.bede.org.uk/justinian.htm (accessed on 25/10/2017)

60 “Rashidun: Caliphs.” (n.a). Encyclopedia Britannica. Retrieved from https://www.britannica.com/topic/ Rashindun (accessed on 25/10/2017)

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


ภาพท 13.8 อมยยด มสยด แหงดามสกสศาสนสถานทจกรวรรดอมยยด

เปนผสถาปนาในยครงเรองชวงตนของจกรวรรดมสลม

ทมา: http://islamic-arts.org/2011/the-umayyad-mosque-of-damascus/ (accessed on 3/11/2017)

อบด-อล-ราหมาน (Abd-al-Rahman) ราชสกลอมยยาดหนรอดไปสถาปนาเขตปกครองขนอกครงในดนแดนคอรโดบา (Cordoba) บนคาบสมทรไอบเรย และเรมสรางอารยะธรรมมสลมบนแผนดนสเปนเมอ ค.ศ. 756 และกลายเปนหนงในดนแดนแหงความมงคงร�ารวยของโลกยคกลาง ทไดรบการยอมรบอยางสงโดยเฉพาะในเรองของศลปะ วชาการ จนในระยะหลงราวชวงครสตศตวรรษท 10 เปนตนมาความมนคงของดนแดนตองฝากไวในมอทหารรบจางชาวเบอรเบอร (Berber mercenaries) ทถกผนวกเปนสวนหนงของจกรวรรดมสลมหลงดนแดนมาเกรบ (Maghreb) พายแพ เมอไมอาจยอมรบขอเรยกรองทเพมมากขนของกลมชนดงกลาว อาณาจกรอมยยดบนแผนดนยโรปใตจงขาดก�าลงทแขงแกรงในการปกปองตนเองจงไดลมสลายไปในชวงตนศตวรรษท 1161 เพราะการขยายตวของจกรวรรดสเปนดงจะไดกลาว ตอไปในหนวยท 14 ซงเชอมโยงกบการพฒนาตวของจกรวรรดนยมตะวนตก และการขยายตวของทนนยม

ราชวงศอบบาสด (Abbasid dynasty) หรอ อบบาสยะฮ ผสบทอดส�าคญของจกรวรรดอสลาม แมจะสบทอดโครงสรางและวธการบรหารบางสวนมาจากอมยยดโดยเฉพาะการรวมศนยอ�านาจ แตไดมการปรบเปลยนระดบชนทางสงคมโดยถอเอาความใกลชดกบศนยกลางแหงอ�านาจเปนหลก ในชวง อบบาสดครองอ�านาจระหวาง ค.ศ. 750–ค.ศ. 1258 นนศนยกลางแหงอ�านาจไดยายมาอยทนครแบกแดด

61 “The Umayyad Caliphate.” (n.a). Islamic History. Retrieved from http://www.islamichistory.org/the-umayyads/ (accessed on 25/10/2017); “The Abbasid caliphate: from 750.” (n.a). History of the Arabs. Retrieved from http://www.historyworld.networldhis/PlainTextHistoriesResponsive.asp?ParagraphID=ebz (accessed on 25/140/2017)

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


(Baghdad) และเปดกวางยอมรบการผสมผสานวฒนธรรมของชาวเปอรเซยซงเปนทคนชนมานานของชาวมสลมทไมใชชาวอาหรบ การผสานวฒนธรรมอาหรบ-เปอรเซยในชวงนนเองทผลกดนใหจกรวรรดมสลมขยายตวอยางรวดเรว สวนหนงเพราะไดเรยนรประสบการณทสงสมมานานในการบรหารจกรวรรดจากเปอรเซย อนเปนทรวมของหลากหลายวฒนธรรมจากยเรเซย แบกแดดรงเรองอยางยงในยคสมยของฮารน อล-ราชด (Harun al-Rashid) ทใหก�าเนดวรรณกรรมทสงคมโลกรจกกนเปนอยางดนนคอ พนหนงราตร (Thousand and One Nights) หรออาหรบราตร

ยคสมยของอบบาสด อ�านาจมสลมปกครองพนทกวางใหญของโลกตะวนออก และมสวนอยางส�าคญไมเพยงแคเรองของการเผยแพรศาสนาเขามายงดนแดนดงกลาว แตยงถายโอนและสงผานความรจากทงไบแซนไทนและเปอรเซยโดยเฉพาะในสวนทบนทกไวดวยภาษากรกเขาสโลกภาษาอาหรบ ผานเครอขายการสอสารทมแอนตออค (Antioch) และโทเลโด (Toledo) โดยทในแบกแดดมการตงสถาบนการศกษาทถายทอดภาษากรกสภาษาอาระบก ขณะทโทเลโด เปนศนยถายทอดภาษาอาหรบสภาษากรก ความรงเรองร�ารวยเชนนยงขยายตอผานการควบคมเสนทางทางทะเลซงเปนทงเสนทางเศรษฐกจ และการเผยแพรวฒนธรรมความเชอแบบอบบาสด โดยมการจดตงสถานการคาทงในอนเดย ฟลปปนส มาลายา หมเกาะอสตอนดส รวมถงพนทบางสวนของจน จกรวรรดนถกจกรวรรดมองโกลรกรานเมอ ค.ศ. 125862


จงอธบายการขยายตวของศาสนาสากล (พทธ ครสต และอสลาม) ทสมพนธกบการขยายตวของจกรวรรดในดนแดนยเรเซย


การขยายตวของศาสนาพทธตงแตกอนครสตกาลสมพนธกบการขยายตวของจกรวรรดโมรยะโดยเฉพาะภายใตการสนบสนนของอโศกมหาราช ในยคเรมแรกเชนนเราไดเหนถงเสนทางการเผยแพรของพทธแบบเถรวาทเปนหลก ขณะทจกรวรรดกสานะมสวนผลกดนการขยายตวของพทธเขาไปยงเอเชย ตะวนออกซงไดพฒนาไปเปนพทธแบบมหายานและวชรยาน สวนการเผยแพรของศาสนาครสตสมพนธในลกษณะทคอนขางสวนทางกบความเขมแขงของจกรวรรดโรมน โดยเฉพาะโรมนตะวนตก อยางไรกตาม

62 “The rise of Islamic empires and states.” (n.a). Khan Academy. Retrieved from http://www.khanacad-emy.org/humanities/world-history/medieval-times/spread-of-islamic/a/the-rise-of-islamic-empires-and-states (ac-cessed on 30/10/2017); “The Abbasid Caliphate.” (n.a). Islamic History. Retrieved from http://www.islamichistory.org/the-abbasid-caliphate/ (accessed on 30/10/2017); “Abbasid Dynasty.” (n.a). Encyclopedia Britannica. Retrieved from https://www.britannica.com/topic/Abbasid-dynasty (accessed on 30/10/2017); “The Abbasid caliphate: from 750.” (n.a). History of the Arabs. Retrieved from http://www.historyworld.networldhis/PlainTextHistoriesRespon-sive.asp?ParagraphID=ebz (accessed on 25/140/2017)

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


ครสตคาธอลกทรงเรองในเขตแดนของจกรวรรดโรมนตะวนตกไดอาศยโครงสรางการบรหารจดการทจกรวรรดโรมนวางไวเปนปจจยส�าคญในการขยายตว จนกลายเปนสถาบนหลกในเขตพนทดงกลาวหลงการลมสลายของโรมนตะวนตก ขณะทโรมนตะวนออกยงคงเปนฐานส�าคญของครสตศาสนาแบบตะวนออกทยอมรบคมภรและการตความทคอนขางเปดกวางทอาศยฐานความรจากโลกภาษากรก สวนการขยายตวของศาสนาอสลามสมพนธอยางใกลชดกบการขยายตวของจกรวรรดอาหรบทงในยคสมยของจกรวรรด อมยยด ทการลมสลายของฐานอ�านาจในตะวนออกกลาง ผลกดนใหเกดศนยกลางของอมยยดขนในยโรป ทงนศาสนาอสลามขยายตวอยางมากในยคสมยของจกรวรรดแอบบาสดทไมเพยงแผอ�านาจบนแผนดนใหญยเรเซย แตยงขยายอทธพลผานเสนทางทางทะเลมาจนถงยานเอเชยตะวนออกเฉยงใต


สงครามครเสด

สงครามครเสด (Crusade Wars) อาจถอไดวา เปนสงครามทความตางทางศาสนามสวนผลกดนใหเกดขนอยางชดเจนทสด แมวาตวความตางทางศาสนาอาจมใชสาเหตหลกสาเหตเดยว แมกระนนกตามเมอพจารณาความสมพนธระหวางบทบาทของจกรวรรดทสนบสนนและเผยแพรศาสนาดงทไดกลาวไวแลวในเรองท 13.3.1 อาจชวยใหเราเหนความเชอมโยงไดไมยากนกวา ความขดแยงและความเปลยนแปลงในจกรวรรดจากทงฝายครสตจกรและการขยายตวของจกรวรรดมสลมลวนมสวนผลกดนการเกดขนของสงครามหลายครงระหวางชวงปลายครสตศตวรรษท 11 ถงชวงปลายครสตศตวรรษท 13

การเกดขนครงแรกของสงครามครเสดเปนผลกระทบโดยตรงจากการขยายตวของชนเผาเตรกจากเอเชยกลางทงจากกลมเซลจก (Seljuk or Seljuq) และกลมมานลค (Manluk) ทหนมานบถอศาสนาอสลาม กลมหลงขยายตวในราวชวงปลายครสตศตวรรษท 10 ถงราวปลายครสตศตวรรษท 12 ในพนทเปอรเซยแถบอฟกานสถานในปจจบน การปะทะกบการขยายตวของเซลจคทมงตะวนตกดงจะไดกลาวตอไปท�าใหมานลคตองเลอกเสนทางมงตะวนออก โดยสามารถขยายอ�านาจและอทธพลมายงบาโลชสถาน (Balochistan) ปจจบนอยในปากสถาน และปญจาบ ตอมาโครงสรางวฒนธรรมและความเชอภายใตการน�าของจกรวรรดกาซนาวด (Ghaznavid Empire) ทสถาปนาโดยชาวมานลคนเองทปากสถานและบงกลาเทศใชเปนแหลงอางองในการสถาปนารฐชาตของตนในครสตศตวรรษท 2063

63 “Ghaznavid Empire.” (n.a). New World Encyclopedia. Retrieved from http://www.newworldencyclo-pedia.org/ entry/Ghaznavid_Empire (accessed on 30/10/2017)

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


เซลจค เผาพนธเตรกจากเอเชยกลางทถอไดวาเปนบรรพชนของชาวเตรกตะวนตก หรอชาวตรกในปจจบน รวมถงชาวเตรกในอาเซอรไบจน (Azerbaijan) และเตรกเมนสถาน (Turkmenustan) มบทบาทอยางส�าคญในการจดชนวนการเกดขนของสงครามครเสด แมในตอนทศาสนาอสลามเรมขยายตวมาทางดนแดนเอเชยนอยและเอเชยกลางโดยเฉพาะในสมยราชวงศอบบาสด เซลจคยงเปนเพยงชนเผายอยของเผาพนธเตรกทอาศยอยทางตอนเหนอของทะเลสาบแคสเปยนและทะเลอารล (Aral Sea) กอนจะอพยพเขามายงดนแดนตอนในของเปอรเซยในชวงครสตศตวรรษท 10 แตความขดแยงกบมานลค ดงกลาวขางตนผลกดนใหเซลจคขยายตวไปทางฝงตะวนตกโดยใชทราบสงอนาโตเลยเปนฐานทมนในการขยายตวบนตนทนความสญเสยของจกรวรรดไบแซนไทน เซลจคจงถอไดวาเปนกลมชนทสถาปนาศาสนาอสลามบนพนทอนาโตเลยกอนการมาถงของจกรวรรดออตโตมาน ดงจะไดกลาวตอไปในหนวยการศกษาท 14

ในยครงเรองจกรวรรดของเซลจดครอบคลมดนแดนเมโสโปเตเมย ซเรย ปาเลสไตน และดนแดนอหรานเกอบทงหมด ภายใตการประคบประคองการสงตอนโยบาย 2 รชสมยจากสมยของอลป อารสลาน (alp Arslan) และมาลค-ชาห (Malik-Shah) ผสบทอดโดยแกรนดวเซยร (grand vizier) หรอ อครเสนาบดนาม นซาม อล-มลค (Nizam al-Mulk) ซงไมเพยงเขยนต�ารา Siyaset-Name วาดวยทฤษฎบรหารปกครองทครอบคลมทงเรองของการทหาร การเกบภาษ การศกษา ความยตธรรม การเงน ระบบราชการ และโครงสรางอ�านาจรฐ อล-มลคยงเปนผสนบสนนกวอยางอมาร อล-ไคยม (Umar al-Khayyam) หรอโอมาร คยยม (Omar Khayyam) ผรจนารไบยาท (Rubaiyat) ซงรจกกนอยาง แพรหลาย การลอบสงหารนซาม อล-มลค ไดเรมสรางความปนปวนขนภายในแวดวงอ�านาจ สถานการณ ยงเลวรายมากขนเมอมาลคชาหสนพระชนมใน ค.ศ. 1092 เซลจคทไมอาจสรางเสถยรภาพทางอ�านาจนเอง ทยงกระตนใหกลมทพยายามชวงชงอ�านาจรกเขาไปยงดนแดนของไบแซนไทนมากขน หลงจากทเคยเคลอนเขาใกลมาแลวใน ค.ศ. 1071 เมอเปนฝายชนะสงครามทมานซเครต (Battle of Manzikert) และไดจบตวโรมานส ดโอเจเนสท 4 (Romanus Diogenes IV) ไปเปนตวประกน จนอเลกซออส คอมเนนอส (Alexios Komnenos) จกรพรรดผสบทอดต�าแหนงแหงโรมนตะวนออกตองรองขอความชวยเหลอไปยงครสตจกรตะวนตก พระสนตปาปาเกรกอรท 7 (Gregory VII) ในขณะนนใหการตอบรบและเหนเปนโอกาสอนดทจะระดมก�าลงเขายดเยรซาเลมใหมาอยในการปกครองของชาวครสต

แมเกรกอรท 7 จะสนพระชนมไปกอนทจะเรมด�าเนนการแตเออรบานท 2 (Urban II) ผด�ารงต�าแหนงพระสนตปาปาพระองคตอมาผลกดนใหโครงการแหงพระผเปนเจาตามทศนะของเกรกอรท 7 เปนรปเปนรางผานการประชมทแกลรมงต (Clermont) ในฝรงเศสดวยความหวงวาจะสามารถรวมความเปนหนงเดยวของครสตจกรระหวางโรมนคาทอลกและกรกออรโธดออกซซงเปนศาสนาประจ�าไบแซนไทน ทามกลางบรรยากาศทยโรปยงคงเผชญกบภาวะแหงแลงทคอนขางยาวนาน ในสงคมศกดนาทมการแบงชนชนดวยการถอครองทรพยสน หรอทเรยกวา “เอสเตท” (estate) ชาวนาชาวไรทเปนแรงงานหลกของสงคมแตมใชเจาของทดน จงตองแบกรบภาระความเปลยนแปลงอยางหนก โดยเฉพาะการขยายตวของชนชนอศวนทเจาทดนใหการสนบสนน ท�าใหการขดรดภาษเกดขนอยางกวางขวาง ชวงเวลานยงมความตงเครยดระหวางฝายศาสนจกรและอาณาจกรดงไดกลาวไวในเรองท 13.3.1

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


การศกครงแรกทระดมไดเพยงกองก�าลงชาวนาไรระเบยบจากฝรงเศสและเยอรมน ทเชอมนวา แมจะตองจบชวตแตนคอเสนทางสสรวงสวรรคตามทผน�าศาสนาใหการเทศนโปรด แมกองก�าลงนจะสามารถเดนทางไปถงคอนสแตนตโนเปลแตกลบถกทหารเซลจคสงหารจนสน ฤดรอน ค.ศ. 1096 กองก�าลงฝายครสตน�าโดยชนชนสงชาวยโรปประกอบดวยอศวน 4,000 นาย ทหารราบ 25,000 นาย เดนหนามงตะวนออกไปยงดนแดนไบแซนไทน ขามชองแคบบอสฟอรส (Bosporus Channel) เมอ ค.ศ. 1097 กอนเขาสาบานตนวาจะซอสตยภกดตอคอมเนนอสและจะคนดนแดนทยดครองไดจากชาวมสลมใหกบไบแซนไทน แตแมจะยดครองอนตออคไดแลว นกรบครเสดกลบเขาเปนผบรหารปกครองเอง กอนเคลอนทพไปเยรซาเลมใน ค.ศ. 1099 และประสบความส�าเรจในการเขายดครองและสงหารหมผคนมากมายในนครดงกลาว64

ภาพท 13.9 การแตกพายของเยรซาเลมในชวงครเสดครงท 1 ท�าใหเกดรฐครเสดในดนแดนปาเลสไตนทมา: https://eastwestclash.wordpress.com/tag/zionism/ (accessed on 3/11/2017)

64 “Nizam al-Mulk: Seljuq.” (n.a). Encyclopedia Britannica. Retrieved from https://www.britannica.com/ biography/Nizam-al-Mulk-Seljuq-vizier (accessed on 30/10/2017); “The Seljuk Turks.” (n.a). Islamic History. Retrieved from http://www.islamichistory.org/the-seljuk-turks/ (accessed on 31/10/2017); “Shock: The Furst Crusade and the Conquest of Jerusalem.” (7/12/2016). Aljazeera. Retrieved from http://www.aljazeera.com/ programmes/the-crusades-an-arab-perspective/2016/12/shock-shock-crusade-conquest-jerusalem 161205081421743.html (accessed on 31/10/2017); “099: Jerusalem captured in First Crusade.” (n.a). History. Retrieved from http://www.history.com/this-day-in-history/jerusalem-captured-in-first-crusade (accessed on 31/10/2017)

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


ครเสดทตามรปศพทหมายถง การแบกกางเขน (to take the cross) ทท�าใหนกรบครเสดตองประดบสญลกษณกางเขนไวกบเครองประดบกาย เกดขนหลายครงโดยในสงครามครงท 1 ทแมจะผานทงภาวะอดอยากและโรคระบาด ไมนบรวมความแตกแยกภายในกระบวนการน�าทพ จบลงดวยการทผน�าทพฝายครสตแบงปนดนแดนในยดครองและสถาปนาอาณาจกรใหมขนบนดนแดนศกดสทธหลงยดครองนครเยรซาเลมไดส�าเรจ ในชวงเวลาทนครแหงนเพงเปลยนจากการอยภายใตการปกครองของอยปตมาเปนอยภายใตการปกครองของเซลจค65 ดวยความทนครทสถาปนาขนใหมครงนน�าโดยกลมชาวฝรงเศสทนบถอครสตศาสนา จงมกเรยกนครเหลานวา ราชอาณาจกรลาตน (Latin Kingdom) หรอรฐของพวกครเสด (Crusader States) หรอ เลอวองตของพวกแฟรงค (Frankish Levant) โดยมอายอยระหวาง ค.ศ. 1099–ค.ศ. 1291 การสถาปนาอาณาจกรในครงนนประกอบดวย 4 ดนแดนหลกนนคอ ราชอาณาจกรเยรซาเลมภายใตการน�าของ กอดฟรย แหงบยยง (Godfrey of Bouillon) ดยคแหงลอรแรนลาง (Duke of Lower Lorraine) นอกจากนยงมการตงรฐขนทแอนตออค อเดสสา และ ทรโปล66

การสถาปนารฐครเสดดงกลาวขางตนทมปอมปราการแขงแกรงขนาดใหญคอยปกปอง สรางแรงกดดนใหกบรฐมสลมทเรมระดมสรรพก�าลงเพอสงครามยฮจ (jihads) หรอสงครามศาสนา และเรมไดรบชยชนะในการปะทะประปรายตงแต ค.ศ. 1130 การศกภายใตการน�าของซานจ (Zangi) นายพลผปกครองเมองโมซล (Mosul) ทสามารถเขายดอเดสสาสรางความเสยหายใหกบดนแดนทางตอนเหนอเกอบทงหมดของรฐครเสดใน ค.ศ. 1144 เมอขาวความสญเสยไปถงยโรปจงมการน�ากองก�าลงหลายหมนนายเขารวมสงคราม โดยเรมเดนทางจากทาเรอเมองดารธเมาท (Dartmouth) เมอเดอนพฤษภาคม ค.ศ. 1147 แมทหารทเขารวมรบสวนใหญจะเปนชาวองกฤษ แตการศกครงนม หลยสท 7 (Louis VII) กษตรยแหงฝรงเศส และคอรนราดท 3 (Konrad III) กษตรยเยอรมนและจกรพรรดแหงจกรวรรดโรมนอนศกดสทธรวมน�าทพ แตการไมสามารถท�าลายและบกยดดามสกสแมจะมกองก�าลงรวมกวา 50,000 นาย กลบสงผลสะทอนเชงบวกตอความรวมมอในกลมชาวมสลมทเขารวมสงครามเพอปองกนเมองยงปรากฏชด อยางไรกตามสงครามทสนสดเมอ ค.ศ. 1149 กอผลบวกตอฝายครสตอยบางเมอกองก�าลงสวนหนงท�าความตกลงกบ อลฟองซ เอนรเกช (Alfonso Henriques) ทภายหลงไดรบการสถาปนาขนเปนอลฟองซท 1 (Alfonso I) แหงโปรตเกส เมอประสบความส�าเรจในการลมลางระบบการปกครองและรกไลชาวมสลมออกจากลสบอน (Lisbon) หลงจากถกปดลอมและสศกอยางหนกเปนเวลา 17 สปดาห67

65 “First Crusade: Siege of Jerusalem.” (n.a). History Net. Retrieved from http://www.historynet.com/first-crusade-siege-of-jerusalem.html (accessed on 31/10/2017)

66 “The Latin Kingdom of Jerusalem, 1099-1291.” (n.a). The Crusader States. Retrieved from http://www.crusaderstates.org (accessed on 31/10/2017); “Kingdom of Jerusalem.” (n.a). New World Encyclopedia. Retrieved from http://www.newworldencyclopedia.org/entry/Kinfdom_of_Jerusalem (accessed on 31/10/2017)

67 Richard Cavendish. (5/1997). History Today, Volume 47, Issue 5. Retrieved from http://www.histo-rytoday. com/richard-cavendish/soldiers-second-crusade-leave-devon (accessed on 31/10/2017); “Alfonso I.” (n.a). Encyclopedia.com. Retrieved from http://wwwencyclopedia.com/people/history/spanish-and-portugese-history-bi-ographies/alfonso-i-portugal (accessed on 31/10/2017)

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


ความสญเสยทเกดขนท�าใหนกรบครเสดทยงปกหลกอยในเขตเลอวองตพยายามเขารกรานอยปต แตผทประสบความส�าเรจในการยดครองไคโรเมอ ค.ศ. 1169 กลบเปน ซาลาห อลดน (Salah al-Din) หรอทรจกกนวา ซาลาดน (Saladin) ชาวเครด (Kurd) ทนบถอนกายซนหน (Sunni) ขณะทราชวงศ ฟาตมด (Fatimid Dynasty) แหงอยปตนบถอนกายชอะห ความร�ารวยของอยปตนเองทเปนฐานทมนในการขยายบทบาทอทธพลของซาลาดนผกอตงราชวงศอยยบดส (Ayyubids Dynasty) ดวยการรวบรวมดนแดนชาวมสลมใหเขามาอยในเขตปกครองของตน อาท อาเลปโป (Aleppo) ดามสกส และโมซล ปจจบนคอดนแดนในซเรยและทางตอนเหนอของอรก รวมถงเยเมน ซาลาดนเปนผมบทบาทส�าคญในสงคราม ครเสดครงท 3 (ค.ศ. 1187-ค.ศ. 1192) เมอระดมพลเขายดเยรซาเลมไดส�าเรจใน ค.ศ. 1187 จากการรบทฮตตน (Battle of Hattin) ทางตอนเหนอของปาเลสไตนทท�าใหกองก�าลงครเสดตองสนสญภายใตการน�าของ ก เดอ ลซญอง (Guy de Lusignan) กษตรยแหงเยรซาเลม รวมถงการสญเสยดนแดนอนตออคและทรโปล68

ขาวความปราชยทแพรเขาไปยงยโรปกระตนใหเกดการน�าทพสงครามครเสดครงท 3 จากการประสานความรวมมอของเฟรเดอรค บารบารอสซา (Frederick Barbarossa หรอ Friedrich Barbarossa) จกรพรรดแหงจกรวรรดโรมนอนศกดสทธ ฟลปท 2 (Philippe II) กษตรยแหงฝรงเศส และรชารดท 1 (Richard I) กษตรยแหงองกฤษซงเปนทรจกกนในนามของรชารดใจสงห (Richard the Lionheart) รชารดนเองทถกจดจ�ารวมกบซาลาดนในฐานะผรวมลงนามในสนธสญญาสนตภาพเมอ ค.ศ. 1192 ทไมเพยงยตสงครามครเสดครงท 3 แตยงไดชวยสถาปนาราชอาณาจกรเยรซาเลมขนมาใหม รวมถงเรยกคนดนแดนทสญเสยไปจากสงครามทฮตตนกลบมาไดเกอบทงหมด แมวาพนทของนครเยรซาเลมจะไมไดอยในความตกลงน แตมการท�าความตกลงวาผจารกแสวงบญจากทงสองฝายสามารถผานเขาไปประกอบศาสนกจในนครแหงนได ชยชนะของรชารดเหนอสงครามแหงอารซฟ (Battle of Arsuf) ทฝายซาลาดนสญเสยอยางหนกเมอ ค.ศ. 1191 น�าไปสขอตกลงทชวยเรยกคนความมนใจและประกนสนตสขใหแกดนแดนดงกลาวเปนเวลา 3 ปตามอายสนธสญญา69

สงครามครงท 4 (ค.ศ. 1198–ค.ศ. 1204) เปนอกครงหนงทเหลานกรบครเสดกอความสงสยใหกบอนชนรนหลงถงแรงจงใจในการเขาสสงคราม เพราะแมกองก�าลงทรวมตวเพราะการเรยกรองของ พระสนตปาปาอนโนเซนตท 3 (Pope Innocent III) จะออกเดนทางดวยความมงมนทจะยดคนนครเยรซาเลม แตทงความขดสนทางการเงนททพครเสดกยมจากนครเวนส (Venice) จนตองยนยอมยกทพไปตเมองซารา (Zara) ซงเปนเมองชายฝงทะเลอเดรยตก (Adriatic Sea) ของฮงการทงทเปนอาณาจกรครสต ตามค�าขอของเวนส และความสนใจในขอตกลงวาจะรวมครสตจกรตะวนตกและตะวนออก รวมถงเงนรางวลทอเลกซอส (Alexius) เจาชายแหงไบแซนไทนเสนอใหหากกองทพครเสดสามารถผลกดนให

68 “Battle of Hattin.” (n.a). Encyclopedia Britannica. Retrieved from https://www.britannica.com/event/Battle-of-Hattin (accessed on 31/10/2017); “Saladin.” (n.a). History. Retrieved from http://www.history.com/topics/saladin (accessed on 31/10/2017)

69 “The Era of the Second and the Third Crusades.” (n.a). Encyclopedia Britannica. Retrieved from https://www.britannica.com/event/Crusades/The-era-of-the-Second-and-Third-Crusades (accessed on 31/10/2017)

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


ตนไดนงบลลงกไบแซนไทน ทพครเสดครงนจงไปไมถงเยรซาเลมแตเขาปฏบตการในคอนสแตนตโนเปลและชวยสถาปนาจกรพรรดองคใหมเมอกรกฎาคม ค.ศ. 1203 กอนทจะถกลอบปลงพระชนมเมอเดอนกมภาพนธ ค.ศ. 1204 โดยผน�ากลมทไมเหนดวยกบการรวมครสตจกร และขอใหนกรบครเสดออกจาก ดนแดนของตน แตผน�าครเสดกลบไมยนยอมท�าใหเกดการปะทะรวมถงการปดลอมครงใหญซงคราชวตผคนของทงสองฝายไปกวา 50,000 ราย ตามมาดวยการปลนสดมคอนสแตนตโนเปล แมบลาดวนแหง ฟลนเดอร (Bladwin of Flanders) ผน�าครเสดจะไดสถาปนาตนขนเปนจกรพรรด แตไดรบการตอตานอยางหนกในเวลาตอมา70

ภาพท 13.10 กองก�าลงครเสดเขาท�าลายกรงคอนสแตนตโนเปล

เพอหวงผสานครสตจกรตะวนตกและตะวนออกทมา: https://en.wikipedia.org/wiki/Sack_of_Constantinople_(1204) (accessed on 3/11/2017)

สงครามครเสดในชวงครสตศตวรรษท 13 ซงเปนเสมอนสงครามยอยเมอเทยบกบสงครามทเคยเกดขนกอนหนา รวมถงยงมลกษณะทหลากหลายและแสดงถงความเปลยนแปลงของจกรวรรด โดยเฉพาะจกรวรรดในกลมครสตแบบตะวนตก ทมองความตางของครสตแบบตะวนออกวามใชพวกตนและเขากอ

70 Rupert Matthews. (n.a). “Sack of Constantinople.” Encyclopedia Britannica. Retrieved from https://www.britannica.com/event/Sack-of-Constantinople-1204 (accessed on 2/11/2017)

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


สงครามดวยอยหลายครง มพกตองเอยถงความขดแยงยาวนานระหวางครสตกบอสลาม สงครามครงท 5 (ค.ศ. 1218–ค.ศ. 1221) เกดขนในชวงเวลาทอยปตเรมกลบมามความแขงแกรงและควบคมเยรซาเลม ทพครเสดทมทงทางบกและทางทะเลจงมอยปตเปนเปาหมายเพอหวงบบใหอยปตคนดนแดนปาเลสไตนใหกบรฐครเสด การททพครเสดยดครองดาเมยตเต (Damiette) ไดแรมปทงทมก�าลงพลนอยกวาและเตรยมทจะบกยดไคโร จนอยปตภายใตการน�าของมาลก อลคามล (Malik al-Kamil) หลานชายของ ซาลาดนยนเจรจาวาจะสงคนเยรซาเลมและดนแดนปาเลสไตนแลกเปลยนกบดาเมยตเต แตทพครเสดตองการดนแดนมากขน การเจรจาทยดเยอท�าใหอยปตมโอกาสตดก�าลงบ�ารงของทพครเสดไดในทสด71

สงครามครงท 6 (ค.ศ. 1228–ค.ศ. 1229) อาจถอไดวาเปนความส�าเรจของฝายครสตเมอ เฟรเดอรกท 2 (Frederick II หรอ Friedrich II) จกรพรรดแหงจกรวรรดโรมนอนศกดสทธสามารถเจรจากบผน�าอยปตใหคนนครศกดใหกบชาวครสตไมวาจะเปนเยรซาเลม นาซาเรธ (Nazareth) เบธเลเฮม (Bethlehem) และนครอนๆ สงครามครงท 7 (ค.ศ. 1248-ค.ศ. 1254) และครงท 8 (ค.ศ. 1270) ลวนเปนความพยายามในการน�าทพของกษตรยหลยสท 9 (Louis IX) แหงฝรงเศส ทพยายามเดมตามรอยเสนทางครเสดครงท 6 ดวยการยดครองอยปต แตกลบถกจบตวเรยกคาไถ และตองเดนทางกลบฝรงเศสเพราะมารดาเสยชวต แมครงตอมาหลยสท 9 เลอกเสนทางมายงตนเซยแตกลบตองเผชญโรคระบาดจนสนชพ โดยทชารลส แหงอองช (Charles of Anjou) นองชายตองเปนผน�าทพกลบ สวนครเสดครงสดทาย (ค.ศ. 1271–ค.ศ. 1272) เปนความพยายามของเอดเวรด (Edwards) เจาชายแหงองกฤษ แตแทบไมไดรบการสนบสนนจากยโรป เมอตองถอนทพกลบเพราะขาวการปวยของพระบดาท�าใหสงครามทยดเยอมายาวนานและเกดขนหลายครงเปนอนสนสดลง72 ในชวงศตวรรษนเรายงไดเหนจกรวรรดในกลมครสตแบบตะวนตกทมองความตางของครสตแบบตะวนออกวามใชพวกตนและเขากอสงครามดวยอยหลายครง อาท สงครามอลบเจนเซยน (Albigensian Crusade) ระหวาง ค.ศ. 1208-ค.ศ. 1229 ทมวตถประสงคเพอขจดนกายคาธาร (Cathari) หรออลบเจนเซยนในฝรงเศส หรอการททพครเสดไลลาสงหารกลมทไมไดนบถอพระเจาองคเดยวแบบครสต อสลาม หรอยว ซงโรมนคาทอลกเรยกโดยรวมวา พวกพากน (paganism) ในเขตพนททรานซลเวเนย (Transylvania) ระหวางค.ศ. 1211-ค.ศ. 122573

อาจกลาวไดวาชวงยคกลางโดยเฉพาะนบตงแตครสตศตวรรษท 13 เปนตนมาคอชวงเวลาทเราเรมไดเหนอยางชดเจนวา จกรวรรดขนาดใหญทมมาในอดตเรมมขนาดพนททเลกลง ทงผลจากความ ขดแยงในการชวงชงอ�านาจภายใน และผลจากการโจมตจากภายนอก ท�าใหยคกลางทอดมไปดวยสงครามหลากหลายรปแบบและระดบอาจมใชยคสมยทศนยกลางอ�านาจจะสามารถสรางความมนคงและมงคงใหกบตน และยากยงทจะสรางความยงใหญตอเนองยาวนานใหกบจกรวรรด

71 J. Richard. (25/3/2001). “Fifth Crusade, 1218-1221.” History or War. Retrieved from http://www. historyofwar. org/articles/wars_crusade5th.html (accessed on 2/11/2017)

72 “List of 9 Crusades to Holy Land.” (n.a). History List. Retrieved from http://www.historylists.org/events/9-crusades-into-the-holy-land.html (accessed on 2/11/2017)

73 “The Crusades.” (n.a). History. Retrieved from http://www.history.com/topics/crusades (accessed on 2/11/2017)

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ



จงอธบายสาเหต และกลาวถงการพฒนาตวของสงครามครเสดมาโดยสงเขป


โดยภาพรวมแลวสงครามครเสดเกยวของกบความขดแยงระหวางจกรวรรดฝายครสตและจกรวรรดฝายมสลมทตางฝายตางพยายามยดครองนครศกดสทธทเกยวของกบก�าเนดและการเผยแพรศาสนาครสตและอสลามโดยเฉพาะนครเยรซาเลม และดนแดนปาเลสไตน แตหากมองยอนถงตนก�าเนดจะเหนไดวา แมเรองของศาสนาจะมสวนส�าคญยง แตการขยายอทธพลและการแยงชงพนทของจกรวรรดตางๆ มสวนอยางส�าคญทท�าใหสงครามเกดขนหลายครงในรอบ 2 ศตวรรษ ไมวาจะเปนการขยายตวของจกรวรรดเซลจค ทประกาศตนวานบถอศาสนาอสลามเขามายงพนทของไบแซนไทน ท�าใหผน�าคอนสแตตโนเปลของความชวยเหลอไปยงดนแดนตะวนตกทพระสนตปาปาทโรมและจกรวรรดโรมนอนศกดสทธยงมบทบาทส�าคญในชวงยคกลาง โดยทฝายตะวนตกมงหวงจะรวมครสตจกรตะวนตกและตะวนออกใหเปนหนงเดยว รวมถงเปนฝายปกครองดแลเยรซาเลมและดนแดนปาเลสไตน แตการเกดขนของรฐครเสดท�าใหเราเหนชดเจน ยงขนถงมตความขดแยงในเรองของการแยงชงผลประโยชนทสมพนธกบสงครามศาสนา ซงปรากฏอกหลายครง ไมวาจะเปนการเลอกโจมตอยปต หรอแมกระทงการท�าสงครามกบอาณาจกรฝายครสตดวยกนทเหนตางไปจากโรมนคาทอลก อาท การท�าสงครามในฝรงเศส สงครามในทรานซลเวเนย แมกระทงการพยายามยดครองคอนสแตนตโนเปล ของกองก�าลงครเสด

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


บทสรป

เรองราวของจกรวรรดทน�าเสนอในหนวยการศกษาน เปนเนอหาสวนตนเพยงบางสวนในเสนทางอนยาวไกลของจกรวรรดทเคยด�ารงอยในหนาประวตศาสตรของมนษยชาต โดยเนนการน�าเสนอใหเหนวา จกรวรรดเคยเปนพนททางการเมองททรงอทธพลมายาวนานในหลายพนท โดยในทนใหความส�าคญกบ ยเรเซย ทเปนตนทางใหกบการความร�ารวยและรงเรองของหลายดนแดน แมจะมลกษณะไมแนนอนตายตวในเรองของขอบเขตพนทเชงกายภาพ เพราะขนาดของจกรวรรดขนอยกบก�าลงความสามารถในการบรหารจดการของผปกครองทใชหลากหลายวธตงแตเรองของก�าลงทหาร การวางระบบกฎหมายทเชอมโยงไปยงเรองของการพยายามสรางความเปนธรรมในสงคม ซงสมพนธใกลชดกบปญหาปากทองของผคนในขอบเขตพนทดแลของจกรวรรด แตมไดหมายความวา จกรวรรดจะมไดใสใจกบการพยายามแสวงหาขอบขายความชดเจนทางพนทหรอการก�าหนดขอบเขตพนท ความพยายามในเรองนเองทท�าใหเกดสงครามปองกนเขตแดนมากมายของฝายทตกเปนรองจากการพยายามขยายอ�านาจและอทธพลของศนยกลางอ�านาจอน พนทซงสามารถสะสมความมงคงยอมดงดดการขยายตวจกรวรรด บอยครงทพนทเดม อาท หลากหลายดนแดนในยเรเซย เปนพนทแสดงซ�าถงนาฏกรรมแหงอ�านาจหลากจกรวรรดจากหลายเผาพนธ พนทเหลานจงสามารถสรางและสะสมความมงคงร�ารวยไดยาวนาน จกรวรรดมากมายในฝงตะวนออกผานพบประสบ-การณเชนน

อยางไรกตาม เรองราวของจกรวรรดแมกระทงจกรวรรดทมงคงร�ารวยหาไดมเพยงแคแงมมดานบวก โดยเฉพาะความเคลอนไหวภายในจกรวรรดทการจดสรรความสมพนธเชงอ�านาจหาไดมความเทาเทยมในหลากระดบ การพฒนาตวของความเชอและศาสนาสากลกาวยางไปบนเสนทางดงกลาว สงทยากจะมองขามจากการน�าเสนอเนอหาในหนวยการศกษานกคอ เมอมตของศาสนาและความเชอผสานเขากบประโยชนทางเศรษฐกจ ทเชอมโยงไปยงศกยภาพในการแผขยายอ�านาจ เรองราวความสมพนธระหวางจกรวรรด ตลอดจนการเกดขนและการลมสลายของจกรวรรดยงเพมความซบซอน การมองเรองราวตางๆ ผานชวงเวลาทางประวตศาสตร (historical approach) ดงทไดน�าเสนอไวในหนวยการศกษานไมเพยงชวยล�าดบความส�าคญเชงพนท แตยงชวยปพนฐานการศกษาใหกบหนวยการศกษาตอไป ทมตทางเศรษฐกจมบทบาทมากยงขนในการผลกดนการเกดขนของจกรวรรดตะวนตก และการขยายตวของทนนยมในรอบกงสหสวรรษ ทท�าใหเกดการทบทวนสาระและความหมายของจกรวรรด ดงจะไดกลาวตอไป

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


บรรณานกรม

วรารก เฉลมพนธศกด. (2555). หนวยท 5 แนวคดทฤษฎความสมพนธระหวางประเทศใหมๆ. ใน เอกสาร การสอนชดวชาความสมพนธระหวางประเทศ. นนทบร: สาขาวชารฐศาสตร มหาวทยาลยสโขทยสโขทยธรรมาธราช.

. (2557). หนวยท 1 เศรษฐกจและการเมอง ความสมพนธทไมอาจแยกจาก. ใน เอกสารการสอนชดวชาเศรษฐกจและการเมองระหวางประเทศ. นนทบร: สาขาวชารฐศาสตร มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธ-ราช.

. (2560). หนวยท 1 แนวคดทวไปเกยวกบการเมองการปกครองของประเทศในเอเชย. ใน เอกสาร การสอนชดวชาการเมองการปกครองของประเทศในเอเชย (ฉบบปรบปรงครงท 1). นนทบร: สาขาวชารฐศาสตร มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

“Abbasid Dynasty”, (n.a). Encyclopedia Britannica. Retrieved from https://www.britannica.com/ topic/Abbasid-dynasty (accessed on 30/10/2017)

“Akkadian Empire”, (n.a). New World Encyclopedia. Retrieved from http://www. newworlden-cyclopedia.org/entry/Akkadian_Empire (accessed on 16/10/2017)

“Alfonso I.”, (n.a). Encyclopedia.com. Retrieved from http://wwwencyclopedia.com/people/his-tory/ spanish-and-portugese-history-biographies/alfonso-i-portugal (accessed on 31/10/2017)

“Ayran Indian Dynasty (c. 1500BC – 500BC).” (n.a). AP World History 101. Retrieved from http://www.apworldhistory101.com/history-of-india/aryan/ (accessed on 18/10/2017)

“Babylonia: Ancient Region, Mesopotamia.” (n.a). Encyclopedia Britannica. Retrieved from https://www.britannica.com/place/Babylonia (accessed on 16/10/2017)

Basu, Anindita. (6/10/2016). “Mauryan Empire.” Ancient History Encyclopedia. Retrieved from https://www.ancient.eu/Mauryan_Empire/ (accessed on 13/10/2017)

“Battle of Hattin.” (n.a). Encyclopedia Britannica. Retrieved from https://www.britannica.com/ event/Battle-of-Hattin (accessed on 31/10/2017)

Berzin, Alexander. (n.a). “Spread of Buddhism in Asia.” Study Buddhism. Retrieved from https://www.studybuddhism.com/en/tibetan-buddhism/about-buddhism/the-world-of-buddhism/spread-of-buddhism-in-asia (accessed on 24/10/2017)

Bowersock, C.W. (24/8/2017). “Hadrian: Roman Emperor.” Encyclopedia Britannica. Retrieved from https://www.britannica.com/biography/Hadrian (accessed on 18/10/2017)

Brennan, Michael. (1996/1997). “The Text of Peter Martyr’s De orbe novo decades (1504-1628): A Response to Andrew Hadfield.” Connotations: A Journal of Critical Debate. Retrieved from http://www.connotations.de/article/michael-brennan-the-texts-of-peter- martyres-de-orbe-novo-decades-1504-1628-a-response-to-andrew-hadfield/ (accessed on 13/10/2017)

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


“Byzantine Empire.” (n.a). History. Retrieved from http://www.history.com/topics/ancient- history/byzantine-empire (accessed on 19/10/2017)

“Carolingian Renaissance.” (n.a). Encyclopedia.com. Retrieved from http://www.encyclopedia. com/religion/encyclopedias-almanacs-transcripts-and-maps/carolingian-renaissance (accessed on 24/10/2017)

Cartwright, Mark. (28/10/2013). “Zapotec Civilization.” Ancient History. Retrieved from http://www.ancient.eu/Zapotec_Civilization (accessed on 18/10/2017)

. (17/2/2015). “Teotihuacan.” Ancient History. Retrieved from https://www.ancient.eu/ Teotihuacan (accessed on 18/10/2015)

. (22/9/2017). “Sui Dynasty.” Ancient History Encyclopedia. Retrieved from https://www. ancient.eu/Sui_Dynasty (accessed on 14/10/2017)

Castellano, Nuria. (2016). “Explore the Enduring Splendor of the Kingdom of Kush.” National Geographic History. Retrieved from http://www.nationalgeographic.co,/archeology-and- history/magazine/2016/11-12/ancient-egypt-nubian-kingdom-pyramids-sudan/ (accessed on 17/10/2017)

Cavendish, Richard. (5/1997). History Today, Volume 47, Issue 5, Retrieved from http://www. historytoday.com/richard-cavendish/soldiers-second-crusade-leave-devon (accessed on 31/10/2017)

Cervantes, Alonso Constenla. (17/5/2013). “Sassanian Empire.” Ancient History Encyclopedia. Retrieved from http://www.ancient.eu/Sassanian_Empire/ (accessed on 23/10/2017)

“Chandragupta Gupta Empire.” (n.a). The Indian History.org. Retrieved from http://www. thein-dianhistory.org/Gupta/chandragupta-gupta-empire.html (accessed on 24/10/2017)

“Charles Martel Stops Muslim Expansion at the Battle of Tours (732).” (n.a). Historyofinforma-tion.com. Retrieved from http://www.historyofinformation.com/expanded. php?id=1971 (accessed on 24/10/2017)

“Charles Martel: Frankish Ruler.” (n.a). Encyclopedia Britannica. Retrieved from https://www.britannica.com/biography/Charles-Martel (accessed on 24/10/2017)

“Code of Hammurabi: Babylonian Laws.” (n.a). Encyclopedia Britannica. Retrieved from https://www.britannica.com/topic/Code-of-Hammurabi (accessed on 16/10/2017)

“Council of Chalcedon.” (n.a). New World Encyclopedia. Retrieved from http://www. newworl-dencyclopedia.org/entry/Council_of_Chalcedon (accessed on 24/10/2017)

Dennis, George T. (n.a). “1054 The East-West Schism.” Christian History. Retrieved from http://www.christianhistory.com/history/issues/issue-28/1054-east-west-schism.html (accessed on 24/10/2015)

Dhwty. (27/10/2014). “Nubia and the Powerful Kingdom of Kush.” Ancient Origins. Retrieved from http://www.ancient-origins.net/news-ancient-places-africa/nubia-and-powerful- kingdom002257 (accessed on 17/10/2017)

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


“Emperor Justinian’s Closure of the School of Athens.” Bede’s Library. Retrieved from http://www.bede.org.uk/justinian.htm (accessed on 25/10/2017)

“First Crusade: Siege of Jerusalem.”, (n.a). History Net. Retrieved from http://www.historynet. com/first-crusade-siege-of-jerusalem.html (accessed on 31/10/2017)

Fourchard, Laurent. (2011). “Colonialism.”, in Bertrand Badie, Dirk Berg-Schlosser, Leonardo Morlino (eds.). International Encyclopedia of Political Science (Volume 2). London: SAGE Reference, pp. 302-307.

“Genghis Khan.” (n.a), New World Encyclopedia. Retrieved from http://www. newworldencyclo-pedia.org/entry/Genghis_Khan (accessed on 13/10/2017)

“Ghaznavid Empire.” (n.a). New World Encyclopedia. Retrieved from http://www. newworlden-cyclopedia.org/entry/Ghaznavid_Empire (accessed on 30/10/2017)

Goel, Ajay. (28/6/2013). “Decline and Downfall of Gupta Empire (Gupta Kingdom).” Important India, Retrieved from https://www.importantindia.com/427/decline-and-downfall-of-gupta- empire/ (accessed on 24/10/2017)

Graves, Dan. (n.a). “Charlemagne Crowned as Holy Roman Emperor.” Christianity. com. Retrieved from http://www.christianity.com/church/church-history/timeline/601- 900/charlemagne-crowned-as-holy-roman-emperor-11629758.html (accessed on 24/10/2017)

Gugliotta, Guy. (August 2007). “The Maya: Glory and Ruin.” National Geographic. Retrieved from http://www.ngm.bationalgeographic.com/2007/08/maya-rise-fall/gugliotta-text (21/8/2016)

Hadfield, Andrew. (1995/1996). “Peter Martyr, Richard Eden and the New World: Reading, Experience, and Translation.” Connotations: A Journal of Critical Debate Vol. 5.1 (1995/1996). Retrieved from http://www.connotations.de/article/andrew-hadfield-peter-martyr-richard-eden-and-the-new-world-reading-experience-and-translation/ (accessed on 13/10/2017)

“Hadrian.” (n.a). New World Encyclopedia. Retrieved from http://www.newworldencyclopedia.org/ entry/Hadrian (accessed on 18/10/2017)

Hammond, Mason. (n.a.). “Trajan.” Encyclopedia Britannica. Retrieved from https://www. britan-nica.com/biography/Trajan (accessed on 18/10/2017)

“Hanging Gardens of Babylon.” (n.a). New World Encyclopedia. Retrieved from http://www.newworldencyclopedia.org/entry/Hanging_Gardens_of_Babylon (accessed on 16/10/2017)

“Hannibal Barca.” (n.a). Livius. Retrieved from http://www.livius.org/person/hannibal-3-barca/ (accessed on 25/10/2017)

“History: Charlemagne (c.747-c.814).” (n.a). BBC. Retrieved from http://www.bbc.co.uk/history/ historic_figures/charlemagne.shtml (accessed on 24/10/2017)

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


“History of Iran: Cyrus the Great.” (n.a). Iran Chamber Society. Retrieved from http://www. iranchamber.com/history/cyrus/cyrus.php (accessed on 18/10/2017)

“Hundreds Schools of Though.” (n.a). New world Encyclopedia. Retrieved from http://www. newworldencyclopedia.org/entry/Hundred_Schools_of_Thought (accessed on 12/10/2017)

“Imperialism.” (n.a). New World Encyclopedia. Retrieved from http://www.newworldencyclope-dia. org/entry/Imperialism (accessed on 12/10/2017)

Jarus, Owen. (6/12/2013). “The Maya: History, Culture & Religion.” Live Science. Retrieved from http://www.livescience.vom/41781-the-maya.html (21/8/2016)

Jayaram, V. (n.a). “The Origin and History of the Aryans of Ancient India.” Hinduwebsite.com. Retrieved from http://www.hinduwebsite.com/hinduiam/concepts/arayan.asp (accessed on 18/10/2017)

“Kaniska.” (n.a). Encyclopedia Britannica. Retrieved from https://www.britannica.com/biography/ Kaniska (accessed on 24/10/2017)

“Kingdom of Jerusalem.” (n.a). New World Encyclopedia. Retrieved from http://www. newworl-dencyclopedia.org/entry/Kinfdom_of_Jerusalem (accessed on 31/10/2017)

“Kingdom of Judah.” (n.a). New World Encyclopedia. Retrieved from http://www. newworlden-cyclopedia.org/entry/Kingdom_of_Judah (accessed on 16/10/2017)

“Kushan Dyansty.” (n.a). Encyclopedia Britannica. Retrieved from https://www.britannica.com/ topic/Kushan-dynasty (accessed on 24/10/2017)

“Kushan Empire.” (n.a). New World Encyclopedia. Retrieved from http://www. newworldency-clopedia.org/entry/Kushan_Empire (accessed on 24/10/2017)

Lendering, Jona. (n.a). “History of Iran: Parthian Empire.” Iran Chamber Society. Retrieved from http://www.iranchamber.com/history/parthians/parthians.php (accessed on 23/10/2017)

“List of 9 Crusades to Holy Land.” (n.a). History List. Retrieved from http://www.historylists.org/ events/9-crusades-into-the-holy-land.html (accessed on 2/11/2017) 19/10/2017)

Mark, Emily. (28/2/2016). “Tang Dynasty.” Ancient History Encyclopedia. Retrieved https://www. ancient.eu/Tang_Dynasty/ (accessed on 14/10/2017)

Mark, Joshua J. Mark. (2/9/2009). “Ashurbanipal.” Ancient History Encyclopedia. Retrieved from https://www.ancient.eu/Ashurbanipal (accessed on 16/10/2017)

. (28/4/2011). “Xerxes I.” Ancient History. Retrieved from https://www.ancient.eu/ Xerxes_I/ (accessed on 18/10/2017)

. (20/12/2011). “Punic Wars.” Ancient History Encyclopedia. Retrieved from https://www. ancient.eu/Pinic_Wars/ (accessed on 25/10/2017)

. (20/1/2012). “Hatti.” Ancient History Encyclopedia. Retrieved from https://www.ancient. eu/hatti/ (accessed on 16/10/2017)

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


Mark, Joshua J. Mark. (18/12/2012). “Ancient China.” Ancient History Encyclopedia. Retrieved from https://www.ancient.eu/china (accessed on 12/10/2017)

. (13/11/2013). “Ancient India.” Ancient History. Retrieved from https://www.ancient. eu/india/ (accessed on 18/10/2017)

. (17/4/2014). “Akhenaten.” Ancient History Encyclopedia. Retrieved from https://www. ancient.eu/Akhenaten (accessed on 16/10/2017),

. (12/6/2014). “Assyria.” Ancient History Encyclopedia. Retrieved from https://www.ancient.eu/assyria/ (assessed on 16/10/2017)

. (25/9/2014). “Attila the Hun.” Ancient History Encyclopedia. Retrieved from https://www.ancient.eu/Attila_the_Hun/ (accessed on 24/10/2017)

. (14/12/2014). “Huns.” Ancient History Encyclopedia. Retrieved from https://www.ancient.eu/Huns (accessed on 24/10/2017)

. (28/4/2017). “Akkad.” Ancient History Encyclopedia. Retrieved from https://www.ancient.eu/akkad/ (accessed on 15/10/2017)

. (28/4/2017). “The Hittites.” Ancient History Encyclopedia. Retrieved from https://www.ancient.eu (accessed on 16/10/2017)

. (19/10/2017). “Hatshepsut.” Ancient History Encyclopedia. Retrieved from https://www.ancient.eu/hatshepsut/ (accessed on 16/10/2017)

Matthews, Rupert. (n.a). “Sack of Constantinople.” Encyclopedia Britannica. Retrieved from https://www.britannica.com/event/Sack-of-Constantinople-1204 (accessed on 2/11/2017)

“Merovingian Dynasty.” (n.a). Epic world History. Retrieved from http://www.epicworldhistory. blogspot.com/2013/07/merovingian-dynasty.html (accessed on 24/10/2017)

“Mohenjo Daro.” (n.a). National Geographic. Retrieved from http://www.nationalgeographic.com/ archeology-and-history/archeology/mohenjo-daro/ (accessed on 18/10/2017)

“Mohenjo Daro.” (n.a). New World Encyclopedia. Retrieved from http://www. newworldency-clopedia.org/entry/Mohenjo-daro (accessed on 18/10/2017)

“Nanda Dynasty.” (n.a). Glorious India. Retrieved from http://www.gloriousindia.com/history/ nanda_dynasty.php (accessed on 18/10/2017)

“Nebuchadrezzar II.” (n.a). New World Encyclopedia. Retrieved from http://www. newworlden-cyclopedia.org/entry/Nebucgadrezzar_II (accessed on 16/10/2017)

“Nizam al-Mulk: Seljuq.” (n.a). Encyclopedia Britannica. Retrieved from https://www.britannica. com/biography/Nizam-al-Mulk-Seljuq-vizier (accessed on 30/10/2017)

“Olmec.” (n.a). Encyclopedia Britannica. Retrieved from https://www.britannica.com/topic/Olmec (accessed on 17/10/2017)

O’Neill, Daniel I. (n.a.). “Empire: Political Science.” Encyclopedia Britannica. Retrieved from https://www.britannica.com/topic/empire-political-science (accessed on 9/10/2017)

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


O’Brien, Brabarra. (29/7/2017). “Buddhism in China: The First Thousands Years.” ThoughCo. Retrieved from https://www.thoughtco.com/busshism-in-china-the-first-thousands-years- 450147 (accessed on 23/10/2017)

“Parthia.” (n.a). Encyclopedia Britannica. Retrieved from http://www.britannica.com/place/Parthia (accessed on 23/10/2017)

“Phoenicia.” (n.a). Encyclopedia Britannica. Retrieved from https://www.britannica.com/place/ Phoenicia (accessed on 17/10/2017)

“Phoenician.” (n.a). Encyclopedia Britannica. Retrieved from https://www.britannica.com/topic/ Phoenician (accessed on 17/140/2017)

“Phoenician Civilization.” (n.a). New World Encyclopedia. Retrieved from http://www.newworl-dencyclopedia.org/entry/Phoenician_Civilization (accessed on 17/10/2017)

“Punic Wars.” (n.a). History. Retrieved from http://www.history.com/topics/ancient-history/punic-wars (accessed on 25/10/2017)

RC, Dola. (30/10/2015). “Gupta Empire.” Ancient History Encyclopedia. Retrieved from https://www.ancient.eu/Gupta_Empire (accessed on 13/10/2017)

Rezakhani, Khodad. (n.a). “Medes, the First (Western) Iranian Kingdom.” The Circle of Ancient Iranian Studies (CAIS). Retrieved from http://www.cais-soas.com/CAIS/History/madha/ medes_first_iranian_kingdom.html (accessed on 18/10/2017)

Richard, J. (25/3/2001). “Fifth Crusade, 1218-1221.” History or War. Retrieved from http://www.historyofwar.org/articles/wars_crusade5th.html (accessed on 2/11/2017)

“Roman Empire: Ancient State (27 BC-476 AD).” (n.a). Encyclopedia Britannica. Retrieved from https://www.britannica.com/place/Roman-Empire (accessed on 12/10/2017)

“Saladin.” (n.a), History. Retrieved from http://www.history.com/topics/saladin (accessed on 31/10/2017)

“Samudra Gupta.” (n.a). Encyclopedia Britannica. Retrieved from https://www.britannica.com/ biography/Samudra-Gupta (accessed on 24/10/2017)

‘”Shock: The Furst Crusade and the Conquest of Jerusalem.” (7/12/2016). Aljazeera. Retrieved from http://www.aljazeera.com/programmes/the-crusades-an-arab-perspective/2016/12/ shock-shock-crusade-conquest-jerusalem161205081421743.html (accessed on 31/10/2017)

Spear, T. G. Percival. (18/7/2017). “Babur: Mughal Emperor.” Encyclopedia Britannica. Retrieved from https://www.britannica.com/biography/Babur (accessed on 15/10/2017)

Straw, Carole. (n.a). “Saint Gregory the Great.” Encyclopedia Britannica. Retrieved from https://www.britannica.com/biography/Saint-Gregory-the-Great (accessed on 24/10/2017)

“Sui dynasty.” (n.a), Encyclopedia Britannica. Retrieved from https://www.britannica.com/topic/ Sui-dynasty (accessed on 14/10/2017), Mark Cartwright (22/9/2017)

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


“Sumerian Civilization.” (n.a). New World Encyclopedia. Retrieved from http://www. newworl-dencyclopedia.org/entry/Sumerian_Civilization (accessed on 16/10/2017)

“Tang Dynasty.” (n.a). Encyclopedia Britannica. Retrieved from https://www.britannica.com/topic/Tang-dynasty (accessed on 14/10/2017)

“The Abbasid Caliphate.” (n.a). lslamic history. Retrieved from http://www.islamichistory.org/the abbasid-caliphate/ (accessed on 30/10/2017)

“The Akkadian Empire: Mesopotamia.” (n.a). History on the Net. Retrieved from https://www.historyonthenet.com/the-akkadian-empire (accessed on 16/10/2017)

“The Aryan lnfluence in lndia.” (18/6/2012). Mahavidya. Retrieved from http://www.mahavidya. Ca/2012806/18/the-aryans-influence-in-india (accessed on 18/10/2017)

“The Crusades.” (n.a). History. Retrieved from http://www.history.com/topics/crusades (accessed on 2/11/2017)

“The Era of the Second and the Third Crusades.” (n.a). Encyclopedia Britannica. Retrieved from https://www.britannica.com/event/Crusades/The-era-of-the-Second-and-Third-Crusades (accessed on 31/10/2017)

“The Expansion of Buddhism.” (n.a). Harvard Divinity School. Retrieved from https://www.rlp.hds.harvard.edu/expansion-buddhism (accessed on 24/10/2017)

“The First Council of Nicaea.” (n.a). New World Encyclopedia. Retrieved from http://www.new-worldencyclopedia.org/entry/First Council on Nicaea (accessed on 19/10/2017)

“The Latin Kingdom of Jerusalem, 1099-1291.” (n.a). The Crusader States. Retrieved from http://www.crusaderstates.org (accessed on 31/10/217)

“The Lost gospel of Judas: Constantine the Great Rules.” (n.a). National Geographic. Retrieved from http://www.nationalgeographic.com/lostgospel/timeline-10html (accessed on 19/10/2017)

“The Maya Civilization.” (n.a). TimeMaps. Retrieved from http://www.timemaps.com/civilzation/Mayan-civilization (21/8/2015)

“The Mohenjo Daro Massacre.” (23/9/2017). Ancient Origins. Retrieved from http//wwwancient-origins.net/ancient-places-asia/mohenjo-daro-,assacre-00819 (accessed on 18/10/2017)

“The mysterious civilization of the Olmecs.” (7/1/2017). Ancient Origins. Retrieved from http://www.ancient-origins.net/news-ancient-places-americas/myterious-civilizations- olmecs-002540 (accessed on 17/10/2017)

Theobald, Ulrich. (17/4/2012). “Rouran.” ChinaKnowledge.de Retrieved from http://www. chinaknowledge.de/History/Altera/rouran.html (accessed on 23/10/2017)

. (6/4/2013). “Xianbei.” Chinaknowledge.de. Tetrieved from http://www.chinaknowledge. De/History/Altera/xianbei.html (accessed on 23/10/2017)

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


“The Persian Empire.” (n.a). The Latin Library. Retrieved from http://www.thelatinlibrary.com/imperialism/nites/persia.html (accessed on 18/10/2017)

The rise of lslamic empires and states.” (n.a). Khan Academy. Retrieved from http://www.khanacademy.org/humanities/world/history/medieval-times/spread-of -islamic/a/the-rese-of-ioslamic-empires-and-states (accessed on 30/10/2017)

“The Seljuk Turks.” (n.a). lslamic History. Retrieved from http://www.islamichistory. Org/ the-seljuk-turks/ (accessed on 31/10/2017)

“The World of Ancient Carthaginians.” (n.a). The Ancient World. Retrieved from http://www.theancientworld.net/civ/carthage.html (accessed on 25/10/2017)

. (27/5/2013). “Han Dynasty.” Ancient History Encyclopedia. Retrieved from https://www. ancient.eu/Han_Dynasty (accessed on 12/10/2017)

. (2/9/2013). “Ashoka.” Ancient History Encyclopedia. Retrieved from https://www. an-cient.eu/Ashoka (accessed on 13/10/2017)

. (6/4/2014). “Arthashastra.” Ancient History Encyclopedia. Retrieved from https://www. ancient.eu/Arthashastra/ (accessed on 13/10/2017)

Vander, Harry E., and Prevost, Gary. (2002). Politics of Latin America: The Power Game. New York and Oxford: Oxford University Press.

Violatti, Christian. (19/1/2013). “Aryan.” Ancient History. Encyclopedia Retrieved from https://www.ancient.eu/Aryan (accessed on 16/10/2017)

Wassan, Donald L. (8/12/2015). “Pax Romana.” Ancient History Encyclopedia. Retrieved from https://www.ancient.eu/Pax_Romana (accessed on 12/10/2017)

. (16/10/2015). “Fall of the Roman Empire.” Ancient History. Retrieved from https://www.ancient.eu/article/835/fall-of-roman-empire/ (accessed on 19/10/2017)

Wyeth, Will. (28/9/2012). “Justinian I.” Ancient History Encyclopedia. Retrieved from https://www.abcient.eu/Justinian_I (accessed on 25/10/2017)

“Xianbei and Rouran dynasties.” (n.a). Horseback Mongolia. Retrieved from http://www. mongolia-trips.com/travel-tips/history-mongolia/xianbei-rouran-dynasties/ (accessed on 23/10/2017)

“Xiongnu.” (n.a). New World Encyclopedia. Retrieved from http://www.newworldencyclopedia. org/entry/Xiongnu (accessed on 23/10/2017)

“Xiongnu: People.” (n.a). Encyclopedia Britannica. Retrieved from https://www.britannica.com/ topic/Xiongnu (accessed on 23/10/2017)

“Yuezhi.” (n.a), Encyclopedia Britannica, Retrieved from https://www.britannica.com/topic/Yuezhi (accessed on 24/10/2017)

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


Young, Robert J.C. (2015). Empire, Colony, Postcolony. Oxford: Wiley Blackwell.Zielonka, Jan. (2011). “Empire”, in Bertrand Badie, Dirk Berg-Schlosser, Leonardo Morlino (eds.). International Encyclopedia of Political Science (Volume 3). London: SAGE Reference, pp. 770-773.

“1099: Jerusalem captured in First Crusade.” (n.a). History. Retrieved from http://www.history. com/this-day-in-history/jerusalem-captured-in-first-crusade (accessed on 31/10/2017)

หน่วยที่ 13 จักรวรรดิก่อนการ ... · 2019-01-08 ·...

Documents