หนวยท 2เพลงพนบาน

เพลง คอ การแสดงความคดและความรสกของมนษยออกมาเปนบทประพนธ มเสยงดนตรประกอบ ชนชาตทมภาษาของตนเองใชมกจะมบทเพลงขบรองในการใชชวตประจำาวนดวย เพราะธรรมชาตของมนษยยอมจะชนชอบเสยงเพลง เพลงจงเปนสงทความสมพนธก บ ว ถ ช ว ต ม น ษ ย ม า ช า น า น

คนไทยไดชอวาเปนคนเจาบทเจากลอน เวลาพดจากนมกใชถอยคำาทคลองจอง และมจงหวะจะโคน สามารถสรางสรรคเพลงขนมามากมาย เพลงเหลานคอวรรณกรรมของชาวบานทมกำาเนดมาจากท อ ง ถ น ต า ง ๆ เ ร ย ก เ พ ล ง ป ร ะ เ ภ ท น ว า เ พ ล ง พ น บ า น“ ”

เพลงพนบานเปนผลผลตทางวฒนธรรมของกลมชน เกยวของกบวถชวตของคนไทยในทกทองถน ตงแตเกดจนกระทงตาย เพลงเหลานมเนอหาและทำานองทเรยบงาย แตคมคาย ลกซง แฝงแนวคดตาง ๆ ไวมากมาย

เพลงพนบานทขบรองกนมาตงแตสมยโบราณเปนมรดกทางภาษาและวฒนธรรมไทยทมคณคา มความสำาคญตอคนไทยทวไป เปนบนทกสภาพสงคม ความเปนอย และยงแฝงคต คำาสงสอน ตลอดจนสงทควรประพฤตปฏบตสำาหรบคนไทยทวไปดวย

ค ว า ม ห ม า ย ข อ ง เ พ ล ง พ น บ า นนกวชาการ นกคตชนวทยา และกลมผศกษาเพลงใน

ประเทศไทย เรยกชอเพลงตาง ๆ กน เชน เพลงชาวบาน เพลงพนบาน เพลงพนเมอง ซงในภาษาองกฤษใชวา “Folk songs” ทงสน

คำาวา เพลงพนบาน“ ” (Folk songs) มผใหความหมายไวดงนสมามาลย เรองเดช (2525 : 41) ใหความหมาย เพลงพนบาน

ไววาเพลงพนบาน คอ วรรณกรรมชาวบานประเภทหนงทใชรองเลน

ในสงคมทองถน ถายทอดสบตอกนมาโดยใชความจำา ไมมการบนทกใหทราบถงผแตง ทมาของเพลงหรอแมกระทงระเบยบวธการเลนกใชจดจำา สบตอกนมา จงเรยกไดวาเปนวรรณกรรมปากเปลา หรอวรรณกรรมมขปาฐะ เปนวฒนธรรมดานการบนเทงของชาวบานในทองถน แลวแพรกระจายจากถนหนงไปยงอกถนหนง มความสมพนธกบวถชวตเปนอยางมาก

ทศนย ทานตวณช (2523 : 77) ไดใหความหมาย เพลงพนบาน วา

เพลงพนบาน คอ บทเพลงของชาวบานซงเกดจากปฏภาณไหวพรบ และลกษณะความเปนคน เจาบทเจากลอนของคนไทย จงมลกษณะคมคายแฝงอยในความเรยบงายแบบชาวบาน และเปนสงสะทอนสภาพชวตความเปนอย ขนบธรรมเนยมประเพณและความคด ความเชอของชาวบานในทองถนนน

ประเทอง คลายสบรรณ (2531:29) ใหความหมายเพลงพนบานไววา

เพลงพนบาน คอ เพลงทชาวบานในทองถนตาง ๆ คดรปแบบการรองและการเลนขน เพอความรนเรงสนกสนาน

ประคอง เจรญจตรกรรม (2535 : 10) ใหความหมายเพลงพนบาน ไววา

เพลงพนบาน หมายถง เพลงของชาวบานซงรองเลนในสงคมอยางแพรหลายสบทอดจากปากตอปากมาหลายชวอายคน อาจเปนเพลงทแมใชรองกลอมลก เดกรองเลนประกอบการเลน หนมสาวใชร อ ง เ ล น ใ น เ ท ศ ก า ล ต า ง ๆ

12

ประพนธ เรองณรงค และเสาวลกษณ อนนตศานต (2545 : 104) ใหความหมายเพลงพนบานไววา

เพลงพนบาน เปนเพลงทชาวบานรองเลนกนอยเสมอ จนกลายเปนสวนหนงของวถชวต เพลงพนบาน คอเพลงทเกดจากผแตงนรนามและแรกทสด เกดขนทามกลางกลมคนพนบานทดอยการศกษาตงแตในอดต ทเราไมอาจระบไดแนนอน มเนอรองและทำานองงาย ๆ ไมซบซอน แตละทองถนจะมทวงทำานองและลลา การขบรองแตกตางกนไปตามความนยมของทองถนนน ๆ และมการใชคำาภาษาถ น ข อ ง ท อ ง ถ น น น ด ว ย

เพลง ความหมายตามพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2542 (2546 : 799) หมายถง สำาเนยงขบรอง ทำานองดนตร กระบวนวธรำาดาบรำาทวน เปนตน ชอการรองแกกน มชอตาง ๆ เชน เพลงปรบไก เพลงฉอย

สรปไดวา เพลงพนบาน“ ” หมายถง เพลงของชาวบานทใชรองเลนกนในทองถนของตน มกใชถอยคำาเรยบงาย มสำานวนคมคายอนเกดจากปฏภาณไหวพรบ รองเลนโตตอบกนระหวางชายและหญง ในงานเทศกาลหรองานรนเรงตาง ๆ หรอรองเวลาประกอบกจการงานอาชพ มการถายทอดทางวาจาและการจดจำาไมมการ จดบนทกเปนเพลงทชาวบานขบรองกนมาตงแตอดตเปนศลปะทมนษยสรางขนเพอใชเปนสอในการถายทอดอารมณและความรสกนกคด เปนสวนหนงของวฒนธรรมทฝงรากลกอยในแนวทางการดำาเนนชวตของคน ใ น ท อ ง ถ น

ค ว า ม ส ำา ค ญ ข อ ง เ พ ล ง พ น บ า น1. เปนมรดกทางวฒนธรรม เพราะเพลงพนบานเปนขอมขปาฐะ

มการถายทอดกนทางวาจา มเนอหาเกยวของกบวฒนธรรมของคนใน

13

แตละทองถน นบเปนมรดกทางวฒนธรรมอยางหนงซงควรไดรบการอ น ร ก ษ ไ ว

2. เปนสงแสดงวถชวตของชาวบานไดเดนชด เนอหาของเพลงซงเปนเพลงของชาวบานยอมแสดงถงวถชวตของชาวบานไดอ ย า ง เ ด น ช ด

3. เปนมหรสพชนเอกของชาวบาน เพลงพนบานมบทบาทสำาคญทชวยใหเดกหนมสาวตลอดจนคนแกเฒาในหมบานไดรบความสข สบายใจ ทงในยามวาง ยามเทศกาล หรอแมในเวลาประกอบก จ ก า ร ง า น อ า ช พ

4. เปนเครองสรางความสามคคเปนอนหนงอนเดยวกนของกลมชน การทผคนมโอกาสพบปะคยกนตลอดจนรองเลนในสงทพงพอใจรวมกน เปนเหตใหผคนเกดความรกใคร ปรองดองกน มความรสกวาเปนพวกเดยวกน เปนผลใหผคนทำามาหากน และดำารงชวตอยร ว ม ก น ไ ด ด ว ย ค ว า ม ส ข

ท ม า ข อ ง เ พ ล ง พ น บ า นเพลงเปนสงทใหความบนเทงและสนองความตองการทางใจ

ของมนษย เปนสอทแสดงถงความรสกภายในจตใจของมนษย มนษยคงจะรจกการขบรองเพลงมาตงแตเร มมภาษาทตดตอสอสารกนได และใชเพลงเปนเคร องระบายความรสกในใจ เชน ความสข ความทกข ความประทบใจ ความเศราโศก เปนตน แทนการพดออกม า ต ร ง ๆ

จดประสงคหลกของการขบรองเพลงกคอ เพอใหเกดความเบกบานใจ ความสนกสนาน เพลดเพลน นอกจากนกยงใชเพลงบางเพลงประกอบพธ บางเพลงรองประกอบการเลน บางเพลงใชกลอมเดก ยงมนษยมถอยคำาใชในภาษามากเทาใด กยงมการนำาถอยคำามาสราง

14

สรรคเปนเพลงไดมากเทานน ผแตงเพลงหรอ ผขบรองเพลงกใชเรองราวรอบตวนนเองมาสรางเปนเพลง คอ ความเปนอยของคนทกระดบในสงคม เศรษฐกจ การเมอง เหตการณตาง ๆ ทเกดขนในชวตประจำาวน เนอรองกบทำานองเพลงไมไดกำาหนดแนนอน ไมมกฎเ ก ณ ฑ ท เ ค ร ง ค ร ด ต า ย ต ว

การเลนเพลงโดยทวไปมกจะเลนกนในเวลาทผคนมาชมนมกนในเทศกาลตาง ๆ เชน วนขนปใหม ตรษสงกรานต ทอดกฐน ทอดผาปา และการมารวมแรงกนประกอบอาชพ เชน การเพาะปลก การเกบเกยว พชผล คนทมาชมนมกนมกจะมาดวยความเตมใจ เมอรวมกนไดกจะมการพดจาหยอกเอนกนเพอความสนกสนาน ผชายจะกลาวถอยคำาเยาหยอก เกยวพาราสผหญง ผหญงมกจะโตตอบเปนทำานองไมแนใจทงสองฝายตางกใชถอยคำาสำานวนทคมคายไพเราะขบรองแกก น

ล ก ษ ณ ะ เ ฉ พ า ะ ข อ ง เ พ ล ง พ น บ า นเอนก นาวกมล (2527:77-92) กลาวถงลกษณะเฉพาะของ

เ พ ล ง พ น บ า น ส ร ป ไ ด ด ง น 1. เพลงพนบานเปนเพลงของกลมชน คนในสงคมมสวน

รวมในการเปนเจาของบทเพลง ชาวบานรวมกนขบรอง หรออยางนอยเคยฟงและรจกเนอเพลง เปนตนวา เพลงในทงนา และลานนวดขาว เชน เพลงเกยวขาว เพลงสงฟาง เพลงพานฟาง เปนเพลงทเกดจากการทำางานรวมกนของชาวนา ชาวนามสวนในการรองเพลงโตตอบกน เนอรองจงสนและงายตอการโตตอบ คนอน ๆ ทไมไดรองใ น ข ณ ะ น น ก เ ป น ล ก ค ค อ ย ร อ ง ร บ แ ล ะ ใ ห จ ง ห ว ะ

2. เพลงพนบานสวนใหญเปนเพลงทมเนอรองไมตายตว เนอรองหรอบทเพลงสามารถขยายออกไปไดเรอย ๆ หรอตดทอนใหสน

15

เขากไดตามใจคนรอง เราจงพบเสมอวา เพลงพนบานเพลงเดยวกน แ ต ม เ น อ ค ว า ม แ ต ก ต า ง ก น

3. เพลงพนบานสวนใหญมความเรยบงาย ความเรยบงายจะป ร า ก ฏ อ ย ใ น ถ อ ย ค ำา ก า ร ร อ ง แ ล ะ ก า ร แ ส ด ง อ อ ก

ความเรยบงายในการใชถอยคำา คอ การใชคำา สำานวน โวหาร และความเปรยบงาย ๆ ทชาวบานใชโดยทวไป ไมใชคำาศพทสงทตองแ ป ล

ความเรยบงายในการใชถอยคำา คอ การใชคำา สำานวน โวหาร และความเปรยบงาย ๆ ทชาวบานใชโดยทวไป ไมใชศพทสงทตองแ ป ล

ความเรยบงายในการรอง มการรองซำา ซำาวรรค มทำานองหลกเ พ ล ง ท ำา น อ ง เ ด ย ว ร อ ง ซ ำา ไ ป ซ ำา ม า ห ล า ย เ ท ย ว

สวนความเรยบงายในการแสดง กคอ ในการรอง ไมตองมอปกรณมาประกอบมากมาย รองเลนกนตามลานบาน ลานวด หรอตามเวทยกสงทไมมการสรางฉากประกอบ เครองดนตรกเปนเพยงเครองดนตร เพอใหจงหวะ หรอการใชปรบมอประกอบกได การแตงก า ย ก แ ต ง ก า ย แ บ บ ช า ว บ า น ท ว ไ ป

กลาวโดยสรป ลกษณะเฉพาะของเพลงพนบาน เป นดงน1. เพลงพนบานเปนงานของชาวบานถายทอดจากปากสปาก

ไ ม ม ก า ร จ ด บ น ท ก เ ป น ล า ย ล ก ษ ณ อ ก ษ ร2. เพลงพนบานเปนเพลงทไมมกำาหนดแนนอน ไมมใครรวาผ

ใ ด เ ป น ค น แ ต ง ใ ค ร เ ป น ผ ร อ ง ค น แ ร ก3. เพลงพนบานเปนเพลงทไมมเนอรองและทำานองตายตว

ส า ม า ร ถ ข ย า ย อ อ ก ไ ป ไ ด เ ร อ ย ๆ4. เพลงพนบานมความเรยบงาย ความเรยบงายนนปรากฏอย

ในถอยคำา การรองและการแสดงออก การใชคำาไมใชศพทสงทตองแ ป ล

16

ศ พ ท เ ฉ พ า ะ ท เ ก ย ว ก บ เ พ ล ง พ น บ า นสกญญา ภทราชย (2532 : 230 – 234) ไดอธบายศพทเฉพาะท

เ ก ย ว ก บ เ พ ล ง พ น บ า น ส ร ป ไ ด ด ง น

1. พ อ เ พ ล ง - แ ม เ พ ล งคนภาคกลางเรยกผชายทรองเพลงนำาคนอนวา พอ“

เพลง” และเรยกผหญงทรองเพลงนำาคนอนวา แมเพลง“ ” ผรองคนแรก เรยก คอตน“ ” คนทรองถดไป เรยก คอสอง“ ” คอสาม“ ” ตามลำาดบ มขอนาสงเกตวาเรยกพอเพลง แมเพลงเฉพาะกบเพลงโ ต ต อ บ เ ท า น น

ทางภาคเหนอเรยกผเชยวชาญในการขบซอวา ชางซอ“ ” ซ งรวมทงหญงและชาย ถาชางขอมารวมวงรองเพลงโตตอบกน เ ร ย ก ว า ค ถ อ ง“ ”

ทางภาคอสาน เรยกวา หมอลำา“ ” ซงรวมทงหญงและชายเชนกน และคำาวา หมอลำา แตเดม หมายถง คนทจำาเร องราวในหนงสอผกไดจบและสามารถเลาเร องถายทอดใหคนอนฟงได ในการเลนเพลงโคราชของชาวโคราช เรยกคนทประกอบอาชพในการเลนเ พ ล ง ว า ห ม อ เ พ ล ง“ ”

ทางภาคใต เรยกผท รองเพลงวา แมเพลง“ ” หรอ แมค“ ” ผรองเสรมหรอคอสอง เรยกวา ทายไฟ“ ” ซงรวมทงหญง

แ ล ะ ช า ย เ ช น ก นพอเพลง แมเพลงทรองเพลงพนบาน แบงออกได 2

ป ร ะ เ ภ ท ค อ1.1 พอเพลง แมเพลงสมครเลน คอ พอเพลง แม

เพลงทรองเลนเอาสนก รองเลนเพลงเปนบางคร ง บางคราวยาม

17

เทศกาลในทองถน รองเลนโดยไมไดคดคาตอบแทนเปนเงน ไมไดฝกฝนมาโดยตรง ไมมครสอนแตอาศยปฏภาณหรอการจำาเขามาร อ ง

1.2 พอเพลง แมเพลงอาชพ คอ พอเพลง แมเพลงทเลนเพลงเปนอาชพ เรยกเปนภาษาชาวบานวา เพลงหา“ ” ตองมการวาจางไปแสดง ตองฝกฝนมาเปนอยางด มความจำาด เสยงด และมป ฏ ภ า ณ ไ ห ว พ ร บ ด ว า เ พ ล ง ไ ด ส น ก

2. ล ก ค หมายถง ผเลนเพลงทรบหนาทรองรบ รองซำาความตาม

แตลกษณะของเพลง บางทกเปน ผรองแทรกขดจงหวะรองดวยถอยคำาหรอความเพอใหเกดความสนกสนาน และยงเปนผใหจงหวะ เชน ปรบมอ ตกรบ ตฉง ทางภาคใตเรยกลกควา ทายไฟ“ ” สำาหรบล ก ค ใ น ว ง เ พ ล ง ส ว ด ม า ล ย ท า ง ภ า ค ใ ต เ ร ย ก ว า ค ห “ ”

3. ค ร เ พ ล งหมายถง คอผทไดรบการยกยองวามความสามารถใน

การรอง อาจเปนพอเพลง แมเพลงรนเกาทรจกแตชอ หรอเปนผทมคนฝากตวเปนศษยใหชวยฝกสอน ธรรมเนยมไทยยกยองครวาเปนผม พระคณเปนทสองรองจากพอแม โดยเฉพาะครในดานการแสดง จะตองมการไหวร ำาลกถงพระคณคร เพราะฉะนนกอนเลนเพลงทกครงจะมการไหวครและมบทไหวครบอกชอครเพลงทฝกสอนต น ด ว ย

4. ค ร พ ก ล ก จ ำาคอ ครทพอเพลงแมเพลงมไดฝากตวเปนศษยใหสอน

เพลงโดยตรง แตแอบฟงหรอไดยนกลอนทรองแลวจำากลอนเขามาร อ ง ต อ

5. ก ล อ น แ ด ง

18

เปนภาษาชาวเพลง หมายถงกลอนทมคำากลาวถงอวยวะเพศและพฤตกรรมทางเพศอยางตรงไปตรงมาไมมการเลยง คำาเหลานตามปกตสงคมถอวาเปนคำาหยาบ ไมใชพดทวไปในชวตประจำาวน

6. ม ต โ ตคอ ถงแลวซงความร คอรแจง นอกจากกลอนทครมอบ

ใหแลว พอเพลง – แมเพลง ทสามารถประดษฐกลอนไดดวยตนเอง ม ป ฏ ภ า ณ ไ ห ว พ ร บ เ ร ย ก ว า ม ต โ ต แ ต ก“ ”

7. ก ล อ น ต บหมายถงกลอนชดตาง ๆ ทผกเปนเร องในการรองของ

เพลงพนบานภาคกลาง เชน ตบชงช หมายถง กลอนชดผกเปนเรองชายสองแยงชงหญงหนง กลอนตบมตาง ๆ กนไป เชน ตบเมร ตบห ม า น ล ต บ แ ม ว เ ป น ต น

ป ร ะ เ ภ ท ข อ ง เ พ ล ง พ น บ า น

เพลงพนบานแบงออกไดหลายประเภท ขนอยกบวธการจดแบง ด ง ต อ ไ ป น

1. แบงตามเขตพนท เปนการแบงตามสถานททเพลงปรากฏ อาจแบงเปนภาค เชน เพลงพนบานภาคใต เพลงพนบานภาคเหนอ หรอแบงยอยลงไปเปนจงหวด อำาเภอ ตำาบล เชน เพลงพนบานตำาบล บ า ง ห ม า ก อ ำา เ ภ อ เ ม อ ง ช ม พ ร จ ง ห ว ด ช ม พ ร เ ป น ต น

2. แบงตามกลมวฒนธรรมของผเปนเจาของเพลง เชน เพลงพ นบานกล มวฒนธรรมลาวโซง เพลงพ นบานกล มว ฒ น ธ ร ร ม ไ ท ล า ว เ ป น ต น

3. แบงตามโอกาสทรอง เปนเพลงทรองตามฤดกาล หรอเทศกาล รองเลนไดทวไปไมจำากดโอกาส เชน เพลงทรองในฤดเกบ

19

เกยว เพลงนา (ภาคใต) เพลงทรองในเทศกาลตรษสงกรานต เพลงบ อ ก (ภ า ค ใ ต ) เ ป น ต น

4. แบงตามจดประสงคในการรอง เชน เพลงกลอมเดก เพลงปลอบเดก เพลงประกอบการละเลนของเดก เพลงปฏพากย เ พ ล ง ป ร ะ ก อ บ พ ธ ก ร ร ม เ ป น ต น

5. แบงตามความสนยาวของบทเพลง เชน เพลงปฏพากยส น เ พ ล ง ป ฏ พ า ก ย ย า ว

6. แบงตามเพศของผรอง เปนเพลงของผหญง เพลงของผชาย เชนเพลงสวดสารภญญของอสาน เปนเพลงของผหญง เพลงทรองในพธกรรมงานศพ จะเปนเพลงเฉพาะผชาย เชน เพลงกาหลง (ภ า ค ใ ต ) ส ว ด ม า ล ย (ภ า ค ใ ต ) เ ป น ต น

7. แบงตามจำานวนผรอง เปนเพลงรองเดยว และเพลงรองหม เชน เพลงกลอมเดก เพลงปลอบเดก เปนเพลงรองเดยว เพลงเ ร อ เ พ ล ง น า เ พ ล ง บ อ ก ข อ ง ภ า ค ใ ต เ ป น เ พ ล ง ร อ ง ห ม

8. แบงตามวยของผรอง เปนเพลงเดก เพลงผใหญ เชน เพลงจ ำาจ เป น เพลงเด ก หมอล ำา เป น เพลงผ ใหญ เป นต น

ประเทอง คลายสบรรณ (2531 : 89) แบงเพลงพนบานออกเ ป น 3 ป ร ะ เ ภ ท ค อ

1. เพลงพธกรรม คอ เพลงทใชรองในพธใดพธหนง เชน พธเกยวกบการเกด การบวช หรอการทำาบญตามประเพณ เชน เพลงประกอบการแหนางแมว การแหลทำาขวญนาค และเพลงพษฐาน

2. เพลงกลอมเดก คอ เพลงทรองเหกลอมเดกทารก เพอใหเดกทารกเพลดเพลนหลบงาย มเนอรองสน ๆ เนอเพลงมความหมายเอาใจและยกยอเดก บางเพลงกขใหเดกกลวบาง สะทอนใหเหนภาพ และ ความเปนอยในสงคมบาง หรอบางเพลงกมลกษณะสงสอน

20

อบรมให คตธรรมไปในตว ซงแสดงถงความรกใครหวงใยของพอแม ป ย า ต า ย า ย ท ม ต อ ล ก ห ล า น

3. เพลงรองเลน คอ เพลงทชาวบานใชรองเลนในยามวางจากภารกจการงาน เชน เพลงฉอย เพลงลำาตด เปนตน เพอความสนกสนานผอนคลายความเหนดเหนอยจากการทำางาน เชน เพลงสงฟาง หรอเพลงทใชรองเลนในเทศกาลตาง ๆ เชน เพลงรอยพรรษา เ ป น ต น

สกญญา ภทราชย (2532 : 239 – 247) แบงเพลงพนบานโดยแ บ ง ต า ม จ ด ป ร ะ ส ง ค ข อ ง เ พ ล ง ส ร ป ไ ด ด ง น

1. เพลงกลอมเดก คอ เพลงทรองเพอกลอมใหเดกนอนหลบไดไวข น เพลงกลอมเดกเปนเพลงสน รองชา ๆ มเออนยาว ๆ

2. เพลงปลอบเดก หรอ เพลงหยอกเดก เปนเพลงทรองเพอปลอบหรอหยอกเดก เปนเพลงสน ๆ ใชคำางาย ๆ มกเปนคำาเลยนเสยงธรรมชาต เพอเรยกรองความสนใจของเดก เพลงชนดนมกมการแสดงทาทางประกอบเพอฝกใหเดกรจกใชอวยวะแขน - ขา

3. เพลงรองเลน คอ เพลงทเด กใชรองเล นเพ อความสนกสนาน อาจเปนเพลงรองธรรมดา หรอรองลอเลยน เพลงรองเลนเปนเพลงสน ๆ เลนคำาคลองจอง และเลนเสยงสงตำา เนอหาของเพลงนำามาจากสง รอบ ๆ ตวเดก เรองธรรมชาต ครอบครว เพอนฝง บางวรรคกมความหมาย บางวรรคกไมมความหมาย เพราะมงก ร ะ ท ง เ ส ย ง ใ ห น า ส น ใ จ เ ท า น น

4. เพลงประกอบการละเลนเดก คอ เพลงทเดกใชรองประกอบการเลน อาจเปนการรองกลม รองเดยว หรอสลบกนรองกได บางทกม ก า ร ต บ ม อ ใ ห จ ง ห ว ะ ห ร อ ท ำา ท า ท า ง ป ร ะ ก อ บ

21

5. เพลงปฏพากย หรอเพลงโตตอบชายหญง คอ เพลงทใชรองโตตอบกนในเชงเกยวพาราส ซงมจดเดนอยทปฏภาณ การใชโ ว ห า ร ช ง ไ ห ว ช ง พ ร บ ก น

เพลงปฏภาณเปนเพลงทรองเลนกนเปนกลมหรอเปนวง ประกอบดวยคนนำาเพลงทเรยกวา พอเพลง แมเพลง และมลกคคอยใหจงหวะ เปนเพลงทเลนกนในยามเทศกาลทหนมสาวมโอกาสพบปะกน เชน เทศกาลตรษสงกรานต เทศกาลกฐนผาปา และในงานบญต า ง ๆ

6. เพลงประกอบพธกรรม คอ เพลงทใชรองประกอบในพ ธ ก ร ร ม เ ช น เ พ ล ง แ ม ศ ร

ประคอง เจรญจตรกรรม (2535 : 11) แบงเพลงพนบานโดยแ บ ง ต า ม ว ต ถ ป ร ะ ส ง ค ข อ ง เ พ ล ง เ ป น 3 ป ร ะ เ ภ ท ค อ

1. เ พ ล ง ก ล อ ม เ ด ก2. เ พ ล ง ป ฏ พ า ก ย 3. เ พ ล ง ป ร ะ ก อ บ ก า ร เ ล นสรปไดวา การแบงประเภทเพลงพนบาน แบงไดหลายประเภท

ขนอยกบวธการจดแบง และแนวทางในการศกษาเพลงพนบานวา ม จ ด ป ร ะ ส ง ค ใ ด แ ล ว แ บ ง ต า ม จ ด ป ร ะ ส ง ค ท ต อ ง ก า ร น น

เ พ ล ง พ น บ า น ภ า ค ใ ต ภาคใตมเพลงพนบานคอนขางนอยเมอเทยบกบภาคอน เพลง

ของภาคใตมกใชรองโตตอบ (ยกเวนเพลงกลอมเดก) และมกไมมเคร องดนตรมาประกอบ ไมมการรายร ำา การรอง มหวหนารองนำา เรยกวา แมเพลง“ ” (เรยกไดทงหวหนาทเปนชายและเปนหญง) ม

22

ลกคชวยรองเสรมและรองรบตาม สวนใหญเนนทคารมกลอน ไหวพ ร บ เ ป น ต น

เพลงพนบานภาคใตบางเพลง แตเดมใชรองกนตามเทศกาล ตอมาไดมการนำาไปรองในโอกาสอน ๆ ดวย เชน เดมรองในหนานา หนาสงกรานต แลวนำาไปรองตามงานบญ งานแตงงาน งานศพ เปนตน โดยทวไปแลว ผรองหรอคณะทรองไมไดรองเปนอาชพแตอยางใด และในปจจบน ไมคอยมคนรองเพลงพนบาน กนนก และบ า ง เ พ ล ง ก เ ก อ บ ห ม ด ต ว ค น ร อ ง ไ ด อ ย แ ล ว

เพอใหครอบคลมเพลงพนบานในทกทองถนและทกชนดของจงหวดชมพร ในทนจงแบงเพลงพนบานจงหวดชมพร ออกเปน 4 ป ร ะ เ ภ ท ใ ห ญ ๆ ค อ

1. เ พ ล ง ก ล อ ม เ ด ก2. เ พ ล ง ป ฏ พ า ก ย 3. เ พ ล ง ป ร ะ ก อ บ พ ธ 4. เ พ ล ง ม ห ร ส พ

เพลงพนบานจงหวดชมพรเพลงพนบานชมพรทขบรองกนอยางแพรหลาย และสบทอด

กนมาชานาน มเอกลกษณเปนของ ตนเอง เชน เพลงกลอมเดก เพลงนา เพลงบอก เพลงเรอ เพลงกรรมตก ลำาตดปา เพลงเห และส ว ด ม า ล ย

เพลงพนบานขบรองดวยภาษาถน มทำานองชาเนบนาบ ม สมผสแสดงลกษณะความเปนคนเจาบทเจากลอน และปฏภาณไหวพรบทวาไดโดยฉบพลน ซงชาวบานเรยก มตโต เนอหาของเพลงเปนทงทางโลกและทางธรรมผสมผสานเขาดวยกน จงทำาใหมคณคาทงดานความบนเทง ความร ชนำาวธการดำาเนนชวต สงสอน อบรม เพลงพนบานมไวขบรองในโอกาสตาง ๆ เชน ใชสำาหรบกลอมลกใหนอน

23

หลบ ใชเกยวพาราสระหวางหนมสาว ใชสำาหรบบอกขาวเรองราว และใ ช ส ำา ห ร บ ส ง ส อ น อ บ ร ม เ ป น ต น

1. เ พ ล ง ก ล อ ม เ ด กเพลงกลอมเดก ภาคใตเรยกวาเพลงชานอง เพลงรองเรอ

เพลงกลอมนอง หรอเพลงนองนอน เพลงกลอมเดกหรอเพลงกลอมนอง ใชสำาหรบขบรองเพอใหเดกนอนหลบ มทวงทำานองชาเนบนาบ ชวนให งวงนอน ทงเนอรองและลลาการขบรองแสดงความเอออาทรหวงใยระหวางแมกบลก เพอเดกจะไดเตบโต เปนผใหญทมจ ต ใ จ ม น ค ง

เนอรองมมากมายทงทเกยวกบเดกและทไมเกยวกบเดก เชน กลาวถงความคบแคนใจในความ ดอยวาสนา ความผดหวงในความรก เหตการณสะเทอนใจ คตสอนใจ และสภาพสงคมและชวตทวไป ดงนนจงสามารถแบงเพลงกลอมเดกออกเปน 2 ประเภท คอ

1.1 เพลงกลอมเดกทมเนอหาเกยวกบเดก มกจะเนนใหเห นความร กความ เอา ใจ ใส ของพอแม ต อ ล ก ข อ ง ต น เ ช น

ขวญออนเหอ น อ น ใ ห เ ป น ส ขแมไมมาปลกเอย อ ย า ล ก ร บ ก ว นฟกหมอนแมตง ร อ ง ห ล ง น ม น ว ลอยาลกรบกวน ขวญอ อนเจ านอน

เ ป ล เ อ ยจ ง ห ว ด

ช ม พ ร

คำาทใชเรยกเดกวา ขวญออน“ นมนวล” ลวนเปนคำาทแสดงความรก ความเอนด เหนวาเดกมคาทงสน อกทงเนอความยงแสดง

24

ความเอาใจใส ดแลเดก ปลอบประโลมใจใหเดกรสกมนใจและมความส ข

1.2 เพลงกลอมเดกทมเนอหาไมเกยวกบเดก เพลงเหลานมกเปนเร องเกยวกบการบรรยายสภาพความเปนอย หรอเกยวกบการระบายความคบของใจของผรองหรอเกยวกบคตสอนใจตาง ๆ เพลงกลอมเดกประเภทน เนอหาจะเกยวของกบผใหญทอ ย ร อ บ ข า ง เ ช น

ฮาเออทอโหกเหอ ท อ ฟ ม ส า ม ส บ เ สนำาไหลนองใตเก ทอเปนลายลกหวายผนหนงทอจะนง ผ นหน งทอจะขายทอเปนลายลกหวาย ขายเจาไมพอ เออเห

อ ก น

(ศพทควรร ทอโหก คอ ทอหก หก คอ เครองทอผา ฟม คอ ชนสวนของเครองทอผา มฟนเปนซ ๆ คลายหว สำาหรบสอดเสนดายหรอไหมใชดงใหประสานกน สามสบเส คอ สาบสบซ ลายลกหวาย คอ ชอลายผาชนดหนงของภาคใต เก คอ ก คอ เครองทอผา)

จากเพลงกลอมเดกทยกมาขางตนน แสดงใหเหนวถชวตความเปนอยของชาวบานในภาคใต คอ การดำาเนนชวตของหญงทางภาคใต ททอผามใชเพยงเพอไวใชเทานน หากทอผาผนหนงไวใช สวนอก ผนหนงทอไวเพอขายดวย ซงแสดงถงลกษณะเศรษฐกจเชงการคาของภาคใตทเปนดนแดนตดทะเล แตอยางไรกตาม ลวดลายของผากยงไดรบอทธพลจากธรรมชาต คอ เปนลายลกหวาย ซงเปนพชพ น เ ม อ ง ใ น ป า ข อ ง ภ า ค ใ ต

25

ฮา เออ พชายเหอ… … หมายดอกไมไวกลางป า

นานไปขางเบองหนา ดอกไมจะมเจาของไดหยกเลบหมายมอ แมนแท แหละ หรอ

พ อ เ น อ ท อ งดอกไมจะมเจาของ พระทองเทยว

เ อ ย อ ย เ ห อ… …

(ศพทควรร ปา คอ ปา เหอ คอ คำาสรอยทำานองเออนในค อ )

เพลงกลอมเดกบทนเปนของจงหวดชมพร ทผหญงใชเตอนผชายทเธอพอใจใหมา หยกเลบหมายมอ“ ” ไวเสย โดยเปรยบผหญงเปนดอกไมอยกลางปา ซงหมายถงยงไมไดมเจาของ เมอใครมาเหนกสามารถเดดไปชมได ฉะนนชายคนทเธอพอใจ และพอใจเธอกค ว ร ร บ ม า ห ม น ห ม า ย ไ ว ก อ น

ฉ น ท ล ก ษ ณ ข อ ง เ พ ล ง ก ล อ ม เ ด กเพลงกลอมเดกภาคใต (รวมทงจงหวดชมพร) เป น

บทกลอนชาวบาน สวนมาก 1 บท จะม 8 วรรค ในแตละวรรคมคำาประมาณ 4 – 7 คำา บางวรรคอาจนอย หรอมากถง 10 คำากม และบางบทอาจมความยาวถง 30 วรรค หรอมากกวานน บทเพลงทม 8 วรรค สวนมากวรรคท 4 กบวรรคท 7 จะมขอความ ซำากนหรอตางกนเ พ ย ง เ ล ก น อ ย แ ล ะ ม ส ม ผ ส ด ง น

O O O O (O) O O O O O O O

O O O O O O O O O O O O O

O

26

O O O O O O O O O O O O O O

O O O O O O O O O O O O O O

ต ว อ ย า งฮาเออไกเถอนเหอ ขนเทอนดงทง

บ า นลกสาวขคราน นอนนานใหแมปลกแมฉวยไดดามขวาน แยงวานเขาดงพลกนอนนานใหแมปลก ลกสาวข คร านการ

เ ห อ

ก า ร ร อ ง เ ก ร นการรองเกรนและทำานองการขบรองแตกตางกนไปบางใน

แตละทองถน แตสวนมากจะเกรนนำาดวยคำาวา ฮาเออ“ ” ตามดวยคำาในวรรคแรก แลวจบวรรคดวยคำาวา เหอ“ ” เพลงกลอมเดกจะจบเ น อ ห า ใ น บ ท ห น ง ๆ จ ง ไ ม ม ส ม ผ ส ร ะ ห ว า ง บ ท

เนอรองของเพลงจะแฝงไวซ งคตธรรม จรยธรรม วฒนธรรม และประเพณอนดงามของทองถน เปนการปลกฝงคณธรรมใหแกเดก ตงแตนอนแบเบาะ เพอทจะเสรมสรางเดกใหเปนผใหญทด ในสงคมตอไปในอนาคต และเปนการสรางความสมพนธอนลกซงระหวางมารดากบบตร ใหเหนความรกของมารดาทม ต อ บ ต ร แ ล ะ จ ะ เ ป น ภ า พ ป ร ะ ท บ ใ จ เ ด ก ต ล อ ด ไ ป

ผขบกลอมเพลงจะเปนมารดาของเดก โดยปกตจะใหเดกนอนเปล มารดาผขบกลอมจะ ไกวเปลและขบกลอมเพลงไปดวย ขบ

27

กลอมเพลงไปจนกวาเดกจะนอนหลบ หลงจากนนมารดากจะใชเวลาท ำา ง า น บ า น ต อ ไ ป

มะพราวนาฬเก

คอนองเอย ค อ ม ะ พ ร า ว น า ฬ เ กตนเดยวโนเน อยกลางทะเลข ผ งฝนตกกไมตอง ฟ า ร อ ง ก ไ ม ถ งอยกลางทะเลขผง สำาหรบทานผม

บ ญ เ อ ย

มะพราวนาสเก คอ มะพราวลกสแดง สวนใหญใชทำายา โ น เ น ค อ โ ด ด ๆ ห น ง เ ด ย ว

เพลงกลอมเดกบทน เปนการเปรยบเทยบมะพราวนาสเก กบธรรมะวาธรรมะไมวาจะอยทใด ยงมความบรสทธ หากมอะไรมากระทบกระทงธรรมะกไมออนไหว ธรรมะจะเขาถงไดกดวยผมบญ (คนด) เ ท า น น

ฝนตกแซแซ

ฮา เอ ฝนตกเอย ต ก ม า แ ซ แ ซ กางชงไปรบแม แมเหยเรามากลาง

ฝ นแมคนอนกางรมขชาง แมเรากางชงใบมนแมเหยเรามากลางฝน ตามถนนหนทางเดน

เ อ ย .

28

ชง หมายถง ใบไมประเภทปาลม เอามาเยบใชกางแทนรม ซ ง ค น ย า ก จ น จ ะ ใ ช ช ง“ ” ก า ง แ ท น ร ม ก น ฝ น

เพลงกลอมเดกบทน แสดงใหเหนถงความเหลอมลำาในทางสงคม เนอรองแสดงถงความแตกตางระหวางคนตางฐานะวา ในขณะทฝนตก อกบานเอาชงไปรบแมเพราะกลวแมเปยกฝน สวนอกบานนำารมคนใหญอยางดไปรบแมเพราะกลวแมเปยกฝนเชนกน สงทแ ต ก ต า ง ค อ ใ ช ช ง ก บ ใ ช ร ม

ทวมรากลอกอ

นำามากเอย ท ว ม ร า ก ล อ ก อยายเฒาจอหรอ ย อ ว า ล ก ส า ว ด ลกสาวเลนช น า ง แ ม ไ ม ร ส ก ท ยอวาลกสาวด ไมบดสก บชาวบาน

เ อ ย

จ อ ห ร อ ห ม า ย ถ ง พ ด จ า พ า ซ อ , เ ซ อเพลงกลอมเดกบทน กลาวถงความรกของแมทมตอ

ลกสาววารกมาก ลกสาวไปประพฤต ไมดคบชสชาย แมกไมทราบ ม หนำาซำายงพดจาชมลกสาววาเปนเดกด โดยไมอบอายขายหนาชาวบ า น ท เ ข า ร ค ว า ม จ ร ง ว า ล ก ส า ว ป ร ะ พ ฤ ต ไ ม ด

นางแม

ฮาเอ นางแมเอย ร ก ล ก อ า ธ ร ร ม รกแตพระจนทร ร า ห ไ ม ร กนอยหรอนางแม ล ก ห ล า ก ใ จ น กพระราหไมรก รกแตพระจนทรสด

ท อ ง เ พ อ น เ อ ย

29

อ า ธ ร ร ม = ไ ม ย ต ธ ร ร มเพลงกลอมเดกบทน กลาวถงแมทรกลกไมเทากน ทำาให

ลกเกดความนอยเนอต ำาใจ แมรกลกท มร ปรางหน าตางดงาม (พระจนทร ) มากกวาลกท ร ปรางหน าตาไมงดงาม (พระราห )

ไกเถอน

ฮาเออ ไกเถอนเหอ ขนเทอนดงทงบานลกสาวขคราน นอนนานใหแมปลกแมฉวยไดดามขวาน แยงวานเขาดงพลกนอนนานใหแมปลก ลกสาวข คร านการ

เ อ ย .

ขนเทอน = ข น ส ะ เ ท อ น , ข น ก อ งขคราน = ข เ ก ย จฉวย = จ บ , ถ อ , ห ย บแยงวาน = แ ย ง ก นเพลงกลอมเดกบทน กลาวถงลกสาวนอนตนสาย เปน

คนขเกยจ ตองใหแมปลกลกใหตน โดยแมใชดานขวานแยงเขาทกนของลกสาวเปนการปลกใหลกสาวตน เพอใหลกสาวตนชวยทำางานบ า น ง า น เ ร อ น

เดอนขน

ฮา เอ เดอนขนเอย ข น ม า อ ร า มพบาวรปงาม จะมาขอน องตอใดตวนองคราวทา เหมอนกบพาคราว

ไ ฟ

30

จะมาขอนองตอใด นานไปจะโรยรา เ อ ย

พบาว = พ (ช า ย )ตอใด = เ ม อ ไ รคราวทา = ร อ ค อ ย , ค อ ยพา = สมทมพมไมทตดโคนลงทบถมกนไว

พ ะ ร ง พ ะ ร งเพลงกลอมเดกบทน กลาวถงสาวทวงสญญาจากชาย

หนมวาจะมาสขอเมอไร สาวกำาลงรอคอย หากชาไปสาวจะแกเสยกอน ส า ว ค อ ย เ ห ม อ น ส ม ท ม พ ม ไ ม ท ต ด ก อ ง ไ ว ร อ ไ ฟ ม า เ ผ า

เดนหนารว

ฮาเอ สาวสาวเอย อยาเดนหนาร วหนกน ก

รวกจะหก ไ ม ม ใ ค ร ป ก ใ ค ร ต อ งตดถวมงเหอ ส อ ง ค น พ น อ งไมมใครปกใครปอง ตดถวรอยพนทอน

เ อ ย

ตดถว = ค ำา ท ผ ห ญ ง ใ ช ด า ผ ช า ย

เพลงกลอมเดกบทน กลาวถงหญงสาวเหนชายหนมสองคนพนอง เดนผานรมรวบาน บอยครง จงวากลาววา ถารวหกใครจะซอมแซมให ชายหนมสองคนพนองเดนผานพนไปทกครงไมเคยชวยซอมแซมรวเลย ถาหากรกจรงกใหเขาไปสรางสมพนธ แตหากรกเลน ไ ม ไ ป ส ข อ ร ะ ว ง จ ะ เ จ อ ค ว า ม ร น แ ร ง

31

เพลงกลอมเดกจงเปนเพลงพนบานทพรอมดวยสาระและความบนเทง คอ สะทอนภาพวฒนธรรมความเปนอย ทศนคต อดมคตของคนในทองถน อนชวยใหเกดความเขาใจ ความเปนมาข อ ง ว ฒ น ธ ร ร ม ไ ท ย ด ข น

2. เ พ ล ง ป ฏ พ า ก ย เพลงปฏพากย คอ เพลงทผ หญงและผชายขบรอง

โต ต อบ ก น โด ย ใช ป ฏ ภ า ณไ ห วพ ร บ ใ นก า ร ร อ ง แ ก “ ” ก นการรองมกจะเร มดวยการททงสองฝายรองบทไหวคร

แลวฝายชายจะรองเพลงเกรน แลวเชญฝายหญงมา เลนเพลง“ ” ดวย เมอฝายหญงเร มเลนเพลงแลว กจะดำาเนนความเปนทำานองเกยวพาราสชกหาพาหน หรอสขอ ตอดวยชงช แลวจงจบลงดวยการลาจากกน เพลงปฏพากยมกดำาเนนความเชนนเสมอ แตเพอเพมความสนกสนาน พอเพลงหรอแมเพลงจะแทรกเพลงปลกยอยเปนช ด ไ ว ด ว ย เ ช น ช ด ท ำา ส ว น ค ร ว ต า ม ท เ ห น ส ม ค ว ร

เ พ ล ง ป ฏ พ า ก ย ข อ ง จ ง ห ว ด ช ม พ ร ม ด ง น 2.1 เ พ ล ง น า

เพลงนาเปนเพลงพนบานชนดหนงของภาคใต มเร องเลาวา ในสมยรชกาลท 5 ประมาณ พ.ศ. 2426 มคหบดผหนง ม ทด นไรนามากมาย อยท อ ำาเภอทาแซะ จงหวดชมพร ไดจดใหม การประกวดรองเพลงนา ทามกลางคนหนมสาวทไปชวยเกยวขาวในนาคหบดทานนน จงไดมการคด แตงเพลงนา ซงเดมเปนการเลนกลอนทว ๆ ไป ซงใคร ๆ กรองได ใหเปนเพลงทมความซาบซงถงอกถ ง ใ จ ผ ฟ ง ม า ก ท ส ด

การเลนเพลงนา นอกจากจะใชเลนแกเกยวกนในนาแลว ยงใชเลนโตคารมกนในงานวด งานนกขตฤกษและงานมงคลต า ง ๆ ต ล อ ด จ น แ ก เ ก ย ว ก น

32

เ พ ล ง น า : ช ม พ รสนน ชมวรฐาย (2542 : 5529-5531) ไดกลาวถง

เ พ ล ง น า ช ม พ ร ไ ว ด ง น ชาวนาในจงหวดชมพรไมนยมใชเคยวเกยวขาว แต

จะใช แกะ“ ” ตดเอาทละรวง การตดรวงขาวเอาทละรวงดวยแกะน เรยกวา เกบขาว“ ” แกะมตวเปนไมเนอออนแผนบาง ๆ สวนกวางทสดประมาณ 4 เซนตเมตร ยาวประมาณ 6.5 เซนตเมตร เปนรปสเหลยมคางหมกลาย ๆ เรยกวา กระดานแกะ“ ” มหลอดไมไผบากตดขวางเปนมอจบ หลอดไมไผยาวประมาณ 7 เซนตเมตร ตวแกะหรอใบแกะเปนใบมดบางกวางประมาณ 1 เซนตเมตร ยาวประมาณ 4 เซนตเมตร สองขางเปนหางแหลมหกขนเปนมมฉากเพอเสยบ ยดกบกระดานแกะ การเกบขาวใชนวนางกบนวกอยจบหลอดไมไผไวดานนอก ดานในใชนวหวแมมอ คำาหลอดไมไผไว นวกลางเหนยวกานรวงขาวเขาตดดวยคมแกะ นวชกบหวแมมอรวบรวงขาวไวสก 4-5 รวง แลวเอาถอไวในมอซาย เตมกำามอกตดซงขาวมามดเปน เลยง“ ” ห น ง เ อ า เ ล ย ง เ ห ล า น ไ ป น ว ด เ ป น ข า ว เ ป ล อ ก

การเกบขาวดวยแกะตองใชคนมาก ตองขอแรงเพอนบานมาลงแขกเกบขาว แขกเกบขาวเปนคนหนมคนสาวมากกวาคนมอาย ผหญงนงซนใสเสอแขนยาวสวมงอบ ผชายนงกางเกงขายาวใสเสอแขนยาวสวมงอบ ทงชายหญงจะประแปงขาวพรอย ปองกนคายขาวและทำาใหรสกเยนอกดวยสมยกอนไมมรถใช คนเดนผานปาผานทงไปตามทางแคบ ๆ ถาเปนแขกจากหมบานไกลจะเดนเรยงเปนแถวยาวมาจนถงนา ถามแมเพลงพอเพลงตดมาในกลม กจะรองเพลงนาเจยวแจวมาตงแตกลางทางนนทเดยว แขกลงนาแลวเรยงแถวหนากระดานดาหนาเกบขาวกนไปจนเวลาเยน

33

ระหวางเกบขาวอยนน แมเพลงจากหมบานตาง ๆ จะรองเพลงนาบ ร รย า ย ค ว า ม เ ก ย ว พ า ร า ส ห ร อ ว า แ ก ก น ใ น เ ร อ ง ต า ง ๆ

เพลงนาชมพรเปนกลอนสภาพชนดหนง มวรรคละ 10 คำาเปนพน ถาเนอความบงคบอาจลดเปนวรรคละ 9 คำา หรอเพมเปนวรรคละ 11 คำากได ธรรมดากลอนสภาพบทหนงม 4 วรรค หรอ 2 คำากลอน แตเพลงนาชมพรม 3 วรรค หรอ 1 คำากลอนครง เวนแตบทจบ หรอบทลงของตอนหนง ๆ จะม 4 วรรค หรอ 2 คำากลอนเตม คำาสมผสผดแผกจากหลกทวไปเลกนอย คอคำาท 3 หรอ 4-5 ของวรรคท 2 รบสมผสคำาสดทายของวรรคท 1 คำาสดทายของวรรคท 2 และวรรคท 3 ตองมเสยงสระและตวสะกดเปน แมเดยวกน เรยกกนวา กลอนอา กลอนอ คอลงดวยสระอา หรอสระอ คอ ไมมตวสะกด กลอนอนสระ อะ แมกน กลอนอง คอสระอ แมกง ฯลฯ เปนตน คนชำานาญจะไมวากลอนอา กลอนอ เพราะวางาย แตจะแสดงฝปากดวยก า ร ล ง ก ล อ น อ อ น ก ล อ น อ ง ฯ ล ฯ ซ ง ข บ ร อ ง ไ ด ย า ก ก ว า

ต ว อ ย า ง ส ม ผ ส

O O O O O O O O O O O

O O O O O O O O O O O

O O O O O O O O O O O

เพลงนา 1 วรรค มกจะม 10 คำา กลอนเพลงนา 3 วรรค เรยก “1 ลง” หลาย ๆ วรรคขบรวมกนไปจบ 1 กระทหรอ 1 เร อง เรยก “1 ลาง” สมผสระหวางวรรคคำาสดทาย วรรคท 1 สมผส คำาท 3, 4 หรอ 5 วรรคท 2 คำาสดทายวรรคท 2 สมผสคำาสดทายของวรรคท 3 ถาแตงลงตอไปตองให คำาสดทายวรรคท 3 สมผสกบ

34

ลงสระและตวสะกด

คำาสดทายของวรรคท 2 ของบทถดไป ฉนทลกษณเพลงนาจะเปนเชนน เ ร อ ย ไ ป

ซ ำา บ ท ก อ น

O O O O O O O O O O O

O O O O O O O O O O O เหอย

O O O O O O O O O O O

O O O O O O O O O O O เหอย

บทลงของตอนหนง ๆ ม 4 วรรคเตม ตองยกวรรคสดทายของบทกอนมาตงเปนวรรคท 1 วรรคท 2 รบสมผสตามแบบดงกลาวแลว เพมคำาลงทายวา เหอย“ ” วรรคท 3 เปนวรรคขดไมรบสมผส วรรคท 4 รบสมผสจากวรรค 3 เพมคำา เหอย“ ” แลวคนรองท งสองจะร อง เออ ทอดเส ยงยาว ไป ปร ะมา ณ… 4 จ งหว ะ

การรองเพลงนาตองมครองดวยคนหนง คนขบตนบท เรยกวา แมเพลง“ ” คขบรองเรยกวา ทายไฟ“ ” จบบทหนงแลวทายไฟอาจเปลยนมาขบรองเปนแมเพลง ตวแมเพลงกลบเปนท า ย ไ ฟ บ ท ต ว อ ย า ง ต อ ไ ป น เ ป น บ ท ไ ห ว ค ร

บทท 1 แมเพลง – ออ นอง หนา ขอนอมหตถนมสการ… … …ท า น อ า จ า ร ย ผ ป ร ะ ส า ททายไฟ - ขอน อมห ตถ นม สการท านอา จา รย ผ

ป ร ะ ส า ท แ ล ท า น เ ห อ ย…แมเพลง - วชาการสามารถทานสงเสรมสงสอน (ซำา…

ท า น ส ง เ ส ร ม ส ง ส อ น ) ท า น ช แ น ว ช ก น ำา

35

ใ ห ว า ค ำา ว า ก ล อ น

บทท 2 ทายไฟ - ออ นน แลเหอย ขอนอมจต… … … วนทตวาค ร เ พ ล ง น า เ พ ล ง พ น เ ม อ ง

แมเพลง - ขอนอมจตวนทตวาครเพลงนา เพลงพนเ ม อ ง (น ะ ท า น เ ห อ ย )

ทายไฟ - ชนระบอลอเลองใชแกลงกลาวหลอกหลอน (ซำา ใชแกลงกลาวหลอกหลอน… ) ทกทานรสกสน ทวทงถนชมพร

บทท 3 แมเพลง - …อนนำาเสยงของทานสดเสกสรร สงใดเ ป ร ย บ

ทายไฟ - อนนำาเสยงของทานสดเสกสรรสงใดเปรยบแมเพลง - มาเท ยมเทยบเสมอทานเหมอนไก ขนช

ห ง อ น ห ว า น ส ด ใ ส ซ า บ ท ร ว ง เ ห ม อ น น ำา ผ ง ร ว ง เ ม อ ง ค ร

บทท 4 ทายไฟ - …พระคณท านน นล ำา เล ศในแหล งหล าแมเพลง - พร ะ คณ ท า น น น ล ำา เ ล ศ ใ น แ ห ล ง ห ล าทายไฟ - ศษยขอนอมวนทายกหตถาเทดถอน บชา

ท า น ท ก ค ำา เ ช า แ ม ก ร ะ ท ง เ ข า น อ น

บทท 5 บทนเปนบทลง ม 2 คำากลอนเตม แตวรรคแรกตองซำาว ร ร ค ส ด ท า ย ข อ ง บ ท ท ม า ก อ น

แมเพลง - บชาทานทกคำาเชาแมกระทงเขานอน หวงอ า ล ย อ า ว ร ณ เ อ อ อ า ท ร ท า น เ ห อ ย

ทายไฟ - ท า น ม ค ณ ว ฒ บ ร ส ท ธ ก า ยแมเพลง - จะเปรยบเทยบสงใดสดอาลยศษย เหอย

(เ อ อ พ ร อ ม ก น… )

36

จากบทไหวครแลวสวนมากจะเปนบทชมโฉม เกยวพาราส บางทมแมเพลงอาวโสเคยบวชเรยนมากอน กอาจวาเพลงโต หรอแกกนในทางธรรมะ หนมสาวทวไปเมอตกเยนจะขนจากนา แมเพลงมกรองบทอ า ล ย ล า เ ล น ค ำา ส ล ะ ส ล ว ย ก น ใ จ

- จ ว น จ า ก เ ธ อ เ จ อ ไ ม ง า ม ย า ม ข ว า น บ น แ ห ง เ ห ย ว ห า ก า ย น ค น ช า ช น เ ช น ฉ น ค ด จ ะ ต า ย เ ก ด ใ ห ม แ ต ก ล ว จ ะ ใ ห ญ ไ ม ท น- ย า ม จ า ก ไ ป ไ ม ม อ ะ ไ ร จ ะ ฝ า ก ใ ห ข อ ฝ า ก ใ จ พ ช า ย ม อ บ ใ ห เ ป น ข อ ง ข ว ญ ว จ อ ด จ น เ ต ม ม ท ง เ ค ม ท ง ม น- ช ง ก น แ ม ใ ก ล เ พ อ น เ ห ม อ น เ ห น ห า ง ไ ก ล ไ ม พ ด พ ร ำา ป ร า ศ ร ย ใ จ ไ ม ใ ฝ ไ ม ฝ น เหมอนขอบฟามาป องป า เป นหอง เป นค น- ค น ร ก ก น แ ม อ ย ไ ก ล เ ห ม อ น อ ย ใ ก ล เบ ยดสน ทชดกายเหมอนต กบาตรรวมก น

บทลง - อยขอบฟาเขาเขยวเหมอนอยหองเดยวกน ผ ก ร ก ส ม พ น ธ ผ ก ใ จ ม น จ ร ง เ ห อ ย… เ ป น ค ท ก ข ค ย า ก ค ส ร า ง ค ส ม ค เค ยง เร ยงภ รมยตลอดกาล ไป เหอย…

ทกวนน คนไมมเวลาจะลงแขกเกบขาว เพลงนากซบเซาไปมาก หาคนฝปากดรองเพลงนาไดยาก เพลงนาจงเปนเพลงพนบ า น ท ร อ ว น จ ะ ส ญ ห า ย ห า ก เ ร า ท ก ค น ไ ม ช ว ย ก น ฟ น ฟ

2.2 เ พ ล ง บ อ กเพลงบอกเปนเพลงพนบานชนดหนงของภาคใต

เพลงบอกน นกเพลงบอก จะประมวลเรองราวประกาศสงกรานต

37

ตามแบบโหราศาสตรจากปฏทนหลวง แลวแตงเปนเพลงมกลอนสมผส นำาไปขบรองใหคนในทองถนฟง เพอบอกใหรแทนปฏทน

ตอมาวทยาการเจรญขน การคมนาคมการสอสารสะดวกขน การรองเพลงบอกเพอประกาศสงกรานตจงไมจ ำาเปนอกตอไป นกเพลงบอกจงปรบปรงเปลยนแปลงเพลงบอกใหเขมขนดวย การประชนเพลงบอก จงเกดเปนเพลงบอกโต หรอ การโตหรอปะทะคารมกนดวยเพลงบอก มกตกาเพยง 2 ประการ คอ ถาตดกลอน และตอบปญหาทอกฝายถามมาไมได กตองประกาศยอมแพออกไปใหไดยน ทวกน การโตตอบทตองใชกลอนสด และปฏภาณอยางยอดเ ย ย ม

เ พ ล ง บ อ ก : ช ม พ รสนน ชมวรฐาย (2542 : 5534 – 5535) ไดกลาวถง

เ พ ล ง บ อ ก ช ม พ ร ไ ว ด ง น เพลงบอก เปนเพลงทขบรองกนในวนตรษ และ

สงกรานต แตเดมขบรองกนในวด เชญชวนบรจาคเงนบำารงวดหรอสรางถาวรวตถอยางใดอยางหนง ครนตกเวลาเยนนกเพลงบอกจะออกจากวดขบรองขอบรจาคเงนทำาบญจากบานหนงไปสบานหนง ระเร อยไปจนรงสวาง เจาบานจะบรจาคเงนทำาบญและเลยงสราอาหารนกเพลงอกดวย ตอมาธรรมเนยมเปลยนแปลงไปกลายเปนขบรองอวยพรเจาบานในวนตรษสงกรานต อนถอวาเปนวนขนปใหมแบบเดม แมจะดกดนเปนเวลาต 3 ต 4 ถาเสยงขบเพลงบอกดงขนท หนาบาน เจาบานจะรบตนขนตอนรบ เลยงสราอาหารโดยไมขดเคองว า ไ ป ร บ ก ว น เ ว ล า ห ล บ น อ น เ ล ย

ทำานองเพลงบอกแบบเกาของชมพรแตกตางจากแบบทขบรองกนในปจจบนเปนอนมาก กลาวคอ แบบเกามกระบวนขบรองคลายบทไหวครของโนรา ทำานองพอจะคลายกนแตลกรบจะตางกน

38

มาก ทำานองขบแบบดงกลาวนปจจบนหาคนขบรองไดยาก ตวอยางทบนทกไวตอไปน บนทกจากความจำาทเคย ไดยนมาเมอ 50-60 ป กอน คงจะคลาดเคลอนไปบาง แตพยายามบนทกไวเพอรกษาประวตเ พ ล ง

เพลงบอกแบบเกาจะวารวดเดยว 12 คำา แลวลกครบ หรอจะวา 7 คำา เวนระยะเลกนอยแลววาตอไปอก 7 คำา แลวลกครบกแ ล ว แ ต แ ม เ พ ล ง จ ะ เ ห น ส ม ค ว ร

ตอมามนกเพลงบอกจากนครศรธรรมราชไปขบรองในงานทจงหวดชมพร ทำานองขบแบบนครศรธรรมราช มจงหวะเราใจและสนกสนานกวา นกเพลงบอกเมองชมพรจงปรบปรงวธขบรองตามกระบวนเพลงของทางนครศรธรรมราช และยงใชกนอยทกวนน กลอนชดหนงม 3 วรรค วรรคแรกม 6 ถง 8 คำา วรรคท 2 ม 5 ถง 6 คำา วรรคสดทายคอวรรคท 3 ม 11 หรอ 12 คำา วรรคแรกลกครบวา

โอระเห“ ” แลวซำา 3 คำาหลงของวรรค วรรคท 2 “ทอยชา ชาเหอย” แลวซำา 2 คำาหลงของวรรค วรรคสดทายลกครบวาซำา 4 คำาหลง แลวท ว น ม า ว า ซ ำา ท ง ว ร ร ค อ ก ท ห น ง ด ง น

ฉ น ท ล ก ษ ณ ข อ ง เ พ ล ง บ อ ก

O O O O O O O O O O O O

O O O O O O O O O O O O

O O O O O O O O O O O O

O O O O O O O O O O O O

ต ว อ ย า ง ค ำา ก ล อ น เ พ ล ง บ อ ก ใ น ว น ส ง ก ร า น ต - มาหยดยงเพยงหนาประต ดอมแลดเคาลาดเลาทาท

39

เ ข า เ จ า ข อ ง บ า น ค ง ส ำา ร า ญ ใ จ- วนนเปนวนสงกรานต ทานเจาบานคงพกผอนลกขน น ง ห ว ง พ ง น อ น พ ก ผ อ น ไ ม ไ ป ไ ห น- ค ณ ะ ผ ม น ำา ไ ป ท ำา บ ญ ส ม ท บ ท น ด ว ย น ำา ใ จ ม า น ง แ ด น อ ย แ น น ห น า ใ ด โ ป ร ด เ ห น ใ จ จ ร ง- ท า น ท ำา บ ญ แ ม ค ร ง ล ะ น ด ผ ล บ ญ ย อ ม ป ล ด ไ ป

ป ล ด เ ป ล อ ง แมเพยงบาทขาดเพยงเฟ อง ไม เปล องสกเท าไร- ท านมอบแล วขออ ำานวยพร จงถาวรจ ำา เรญสข ห า ง ค ว า ม ท ก ข ใ ก ล ค ว า ม ร ก ส ม ศ ก ด ศ ร - ผ ม ว า ด ง ม ไ ด ห ว ง เ ด น ว า พ อ เ ป น ก ร ะ ท ท ง น อ ม ต ว ล ง ด ว ย ส ภ า พ ผ ม ต อ ง ก ร า บ ล า

อยางไรกด กระบวนเพลงบอกในจงหวดทางภาคใตชมพรลงมา ไดปรบปรงใหมค ำาเออนแทรกเขามาหลงคำาท 6 ของวรรคสดทาย โดยเออนวา เออ“ เออ เหอย” สวน 4-5 คำาหลงนน จ ง ห ว ะ จ ะ ต ก ท ค ำา แ ร ก แ ล ะ 2 ค ำา ส ด ท า ย

จะเหนวาหลงคำา บาน จะเออนเสย 2 จงหวะ คำา คง ลงจ ง ห ว ะ แ ล ว ข า ม ไ ป ล ง จ ง ห ว ะ ท ร า ญ แ ล ะ ใ จ

สวนกระบวนขบรองทางชมพรวรรคสดทายหลงคำาท 6 ไมมเออน และจงหวะจะตกท 3 คำาหลง คอ สำา ราญ และใจ นอกจากนบางตำาบลในอำาเภอหลงสวน อำาเภอทงตะโก และอำาเภอเมองชมพร ลกคจะเปลยน ลกรบแปลกออกไปจากเดม คอหลงวรรคท 1 หรอวรรคท 2 ถาแมเพลงทงทายดวยคำาทสนกสนาน ลกคจะเปลยนลกรบจากโอระเห หรอทอยชา ฉาเหอย เปน ทอยตงนอต“นอย ทอยตงฉาฉาฉะเองเงอย” แลวซำา 4 คำา ทำาใหสนกขนกวาเดม

2.3 เ พ ล ง เ ร อ

40

ชาวชมพรดงเดมมวถชวตทผกพนอยกบสายนำา นำาความชมชนมาสชวตใหเราไดยงชพ ในการทำามาหากนและคมนาคมตดตอระหวางกน แตกนำาทกขพบตมาสพวกเราจนมอาจจะลมเลอนไ ด

เพลงเรอ เปนเพลงพนบานทสบทอดกนมาชานาน และเกยวเนองกบขนบธรรมเนยมประเพณอนดงาม บงบอกถงความผกพนทชาวชมพรมตอสายนำา ใชขบรองขณะพายเรอในขบวนแห ชกพระทางนำา ในวนพระเสดจ คอ วนแรม 1 คำา เดอน 11 หรอในวนท อ ด ก ฐ น

เ พ ล ง เ ร อ : ช ม พ รสนน ชมวรฐาย (2542 : 5542-5543) ไดกลาวถง

เ พ ล ง เ ร อ ช ม พ ร ไ ว ด ง น กอนสงครามโลกครงท 2 ชาวชมพรมอาชพทำานา

เปนหลก การทำาสวนเปน อาชพรอง สวนปลกพนธไมหลายอยางคละกนไป รายไดจากสวนสำาหรบใชสอยประจำาวน สวนนานน ไดขาวเปลอกขนยงไวบรโภคตลอดป ทเหลอนำาออกขาย ไดเงนมาเกบสะสมเปนรายไดหลกของครอบครว ใครมนามากเปนคนมฐานะดของครงนน เมอกอนฝนฟาตกตองตามฤดกาล ขนเดอน 6 (พฤษภาคม) ฝนจากลมมรสมตะวนตกเฉยงใตตกคร งละหลาย ๆ วน นำาขงเจงนองทองนา และหวยหนองคลองบงทงหลาย พอแมและลก ๆ ทโตแลวจะชวยกนไถ คราด หวาน และปกดำาตนขาวกนอยางขะมกเขมน ตกเดอน 11-12 ตนขาวเตบโตเขยวชอมไปทงทง ชวงนจะมฝนจากลมมรสมตะวนออกเฉยงเหนอตกหนกอกครงหนง นำาจะนองเตมฝงแมนำา ในเดอน 11 แรม 1 คำา พระออกพรรษา ชาวบานมเวลาวางทำาบญกศลจดงานนกขตฤกษ ทอดกฐน ทอดผาปา งานทเดนอยในครงนนมงานแหพระ งานแหพระ ไดแก การอญเชญพระพทธรป

41

สำาคญของทองถนแหแหนไปสมโภช ถาแหพระทางบก กจะทำาบษบกบนตะเฆประดษฐานพระพทธรปลากแหกนไป ถาแหพระทางเรอจะแตงบษบกบนเรอประดษฐานพระพทธรปแลวจงเรอแหแหนออกไปส ม โ ภ ช ส ม โ ภ ช แ ล ว ก แ ห ก ล บ ม า ย ง ว ด เ ด ม

กอนออกพรรษาชาวบานจดหาเรอพายขนาดใหญ 2 ลำา มาผกกนเป นเรอแฝด แตงบษบกสวยงามทกลางล ำาเรอประดษฐานพระพทธรป ดานหนาและดานหลง บษบกจดเปนทนงสำาหรบ พระและคฤหสถ มกลองใหญและฆองใหญอยางละ 1 ใบ เรอนเรยกวา เรอพระ“ ” หวเรอผกเชอกพวนไว ลากจง 4-5 เสน พระออกพรรษาแลว รงขนชาวบานมาพรอมกนดวยเรอพายมากมายหลายขนาด มตงแตพายคนเดยว จนถงขนาดเรอยาวมคนพาย 20-24 คน คนพายแตงกายสวยงามตามสมย เรอผหญงใสเสอแขนยาวสวมหมวกงอบเหมอน ๆ กน นงผาซนหรอผาถงแทนผาโจงกระเบน ทงนเพอจะไดวายนำาสะดวกในเวลา เรอลม เรอผชายมกใสเสอคอกลมหรอเสออนตามมตามได สวนมากนงกางเกงขาสน ผใหญในงานจะจด เรอยาวฝพายไมนอยกวาลำาละ 20 คน จำานวน 4-5 ลำาใหลากจงเรอพระ ไดฤกษโหสามลา เรอจงจวงพาย พยนำาเปนจงหวะพรอมกน รองฮย-เล-ฮย จงเรอพระแลนออกไป ฆอง กลองประโคมกกกอง เคร องประโคมของคนชมพรไมมพณพาทยราดตะโพนวงใหญอยางคนภาคกลาง มแตฆองกบกลองคหนงเทานน แตเพราะเปนกลองวดขนาดใหญ และฆองขนาดใหญ จงดงกองทองนำา

เพลงเรอชมพรขบรองดวยกลอนสภาพ (กลอนแปด) มกถอเอาวรรคละ 8 คำาหรอ แปดพยางคคอนขางจะเครงครดขบรองเปนคำาทละค คำาหลงของแตละคเปนจงหวะจวงพายพยนำา เนอรอง ขบไป 4 จงหวะ แลวมลกแทรกวา นอยเฮย“ สาวเหอย” หรอ พเหอย“ นองเหอย” และทวนเนอรองตอนปลาย 2 ค 2 จงหวะ ครบแปดจงหวะ ทำานองวนซำากนอยดงนตลอดเพลง เร มตน

42

อาจเปนไหวพระรตนตรย ชมเรอพระแลวเกยวพาราส หรอโตปญหา กลอนเพลงเรอแตละวรรคตองลงเสยงสระและตวสะกดเดยวกน เชน กลอนอา กลอนอ หมายความวาลงทายดวยสระ อา หรอสระ อ ไมมตวสะกด กลอนอน ลงทายดวยสระอะ แมกน กลอนอด ลงทายดวยสระ อ แมกด เปนตน เปนการแสดงฝปาก เพราะเปนกลอนทวายากก ว า ค ำา ล ง ท า ย ม ส ร ะ ไ ม ม ต ว ส ะ ก ด

ฉนทลกษณของเพลงเรอคลายกบกลอนสภาพ แตการสมผสจะไมแนนอน มความยดหยน บางทมสมผสระหวางวรรค บางทไมม โดยเฉพาะเพลงเรอรนเกาจะมความยดหยนมาก ฉ น ท ล ก ษ ณ เ พ ล ง เ ร อ อ า จ ส ร ป ไ ด ด ง น

ฉนทลกษณของเพลงเรอ

O O O O O O O O O O O O O O O O

O O O O O O O O O O O O O O O O

O O O O O O O O O O O O O O O O

O O O O O O O O

การสงสมผสอาจจะตางออกไปจากนบาง เชน คำาสดทายของวรรคหนาสงสมผสไปยงคำาสดทายของวรรคหลง โดยทวไปวรรคหนงจะมระหวาง 7-9 คำา บทหนง ๆ อาจจะม 4-7 วรรค ลกษณะเดนทพบในเพลงเรออยางหนงคอ จะมสมผสภายในวรรคแทบทงสน ค ำา ท ส ม ผ ส ม ก เ ป น ค ำา ท 4 ก บ ค ำา ท 6

43

เรอทรง องคพระ สวยสะ วไล (รบ-นองเหย สาวเหอย ส ว ย ส ะ ว ไ ล )

ล ม พ ด พ ร ว พ ร ว ธ ง ป ล ว ไ ส วพ า น ท อ ง พ ร า ว พ ร ง ว า ง ต ง ผ า ไ ต รด อ ก ไ ม ห อ ย ห น า ง า ม ต า ส ด ใ ส (ร บ ท ก ว ร ร ค )เ ร อ พ า ย เ ป น ห ม เ ข า ค ก น ไ ปด ง า ม ว ไ ล จ บ ใ จ จ ร ง เ ฮ ย

แ ม เ พ ล ง ช า ยเออเหอย ขอถาม เรองาม ทรามวย (รบ-นองเฮย สาว

เ ห อ ย เ ร อ ง า ม ท ร า ม ว ย )ห น า ต า ข า ว ข า ว เ ป น ช า ว บ า น ไ ห นม ค ห ร อ ย ง บ อ ก ม ง เ ป น ไ ร (ร บ ท ก ว ร ร ค )ข อ แ ม ท ร า ม ว ย เ อ ย เ อ อ น ว า จ า

แ ม เ พ ล ง ห ญ งเ อ อ เ ห อ ย เ ร อ ช า ย ป า ก ร า ย น ก ห น าเ ท ย ว พ า ย ใ ต เ ห น อ ต า ม เ ร อ ฉ า น ม าค น ไ ม ร จ ก เ ท ย ว ท ก ถ า ม ห า (ร บ ท ก ว ร ร ค )พ ด พ ร ำา เ จ ร จ า น า ข น เ ห ล อ ใ จ

การเกยวพาราสกด การโตปญหากด ถาพอเพลงแมเพลงจบไดคทคารมทนกน กจะรองโตกนสนกสนานมาก แตพงระวงดใหด อาจมเรอเลก 2-3 ฝพายแยกจากเรอพระพงเขามากลางกลมเรออน ๆ หรอเฉยดใกลตลงเขามากจะไดฟงคารมตลกโปกฮา หรอคำาส า ม แ ง ส อ ง ง า ม ก น

เออเหอย ตดต อยร ไมไผ (รบ-พเหอย นอง เหอย อยร ไ ม ไ ผ )

44

เ ห น ค น เ ด น ไ ป ห ว ไ ถ ล อ อ ก ม าต ด ต ต ว น ฤ ท ธ แ ข ง ก ล า (ร บ ท ก ว ร ร ค )ห น า เ ถ อ น ห ว ผ า ห น ว ย ต า ไ ม ม บทตวอยางนพอเพลงชอ นายนอย สาธนศ ขบรองใน

งานแหพระตงแตป พ.ศ. 2472 ยงจำาสบทอดกนมาไดจนทกวนน อยางไรกด ทกวนนฝนฟาไมตกตองตามฤดกาล ออกพรรษาแลวไมมฝนตกใหนำาเตมฝ ง คนรนใหมไมนยมฟงการขบกาพยกลอน พอเพลงแมเพลงทมชอลมหายตายจากไป เพลงเรอชมพร กจะเหลอแตประวตวา คร งหนงคนชมพรสามารถดนกลอนสดไดไมแพคนเ ม อ ง อ น

3. เ พ ล ง ป ร ะ ก อ บ พ ธ เพลงประกอบพธ คอ เพลงทใชรองประกอบในพธกรรม

ซงมทงพธกรรมทเกยวกบชวต พธกรรมตามปฏทน และพธกรรมรกษาโรค ในพธกรรมดงกลาวเพลงประกอบพธจะเปนสวนสำาคญยง เพราะไดสรปจดประสงคหรอหลกการในการทำาพธนน ๆ ไวในบทรองสวนดนตรทบรรเลงประกอบกชวยให ผเขารวมพธ เกดอารมณค ล อ ย ต า ม

เพลงพนบานจงหวดชมพรจะเปนเพลงประกอบพธกรรมท เ ก ย ว ก บ ช ว ต แ ล ะ เ พ ล ง ป ร ะ ก อ บ พ ธ ก ร ร ม ต า ม ป ฏ ท น

3.1 เพลงประกอบพธกรรมทเกยวกบชวต หมายถง พธกรรมทจดทำาขนในชวงทม การเปลยนแปลงครงสำาคญในชวตตงแตเกดจนตาย เชน พธทำาศพ พธทำาขวญเดอน เปนตน สำาหรบเพลงพนบานจงหวดชมพร ทเปนเพลงประกอบพธกรรมทเกยวกบช ว ต ไ ด แ ก เ พ ล ง ก ร ร ม ต ก (ค ำา ต ก ) แ ล ะ ส ว ด ม า ล ย

3.1.1 เ พ ล ง ก ร ร ม ต ก ห ร อ ค ำา ต ก

45

อดม หนทอง (2542:1042-1043) ไดกลาวถ ง เ พ ล ง ค ำา ต ก ไ ว ด ง น

คำาตก เปนการละเลนอยางหนงของชาวไทยพทธภาคใต ซงรวมทง ชาวบานจงหวดชมพร คำาวา คำาตก“ ” นาจะตดคำามาจากคำาวา คำาตกเตอน“ ” เพราะสาระของบทรองคำาตกลวนเปนคำาตกเตอนทงสน กลาวคอ การละเลนชนดน เลนเฉพาะงานบวชนาค และตองเปนนาคทบวชคร งแรก โดยเลนในวนสกดบหลงพธสงฆ และเลนตอนแหเจานาคจากบานไปวด ถาจดพธโกนหวเจานาคทวด กเลน คำาตกตงแตตอนยกนาคขนบา หรอขนคานหามจนกระทงเจานาคเขาอโบสถ สำาหรบงานบวชนาคในสมยกอน บานทมฐานะดอาจจะจดงานหลายวนหลายคน แตละคนจะมคำาตกประชนฝปากกนดวยหลายคณะ เลากนวาแมเพลงคำาตกสวนใหญกคอเพลงบอกน น เ อ ง

คำาตกคณะหนง ๆ อาจใชแมเพลงคนเดยวหรอ 2-3 คนกได ยงได แมเพลงเปนผหญงดวยยงด เพราะจะไดรบบทบาทเปนมารดาหรอไมกสกาของเจานาค ทำาใหครกคร น เปนพเศษ ลกคไมจำากดจำานวน แตอยางนอยก 2-3 คน เครองดนตรมฉงและกรบอยางละค ป ชวาหรอขลย 1 เลา ถาในงานนนมป พาทยดวยจะเอาป พาทยเขาประสมกได โดยใหป พาทยบรรเลงคนเมอวาคำาตกจ บ เ ป น ต อ น ๆ

วธบรรเลงคำาตกจะเร มดวยลกครวฉง แมเพลงขนเพลง โดยคราวแรก 2 วรรค ลกครบ ฉา ฉา ฉา… … แลวแมเพลงวาอก 2 วรรค เมอแมเพลงวาจะลงคำาสดทายลกครบคำาสดทายพรอมกนและตอดวย เหย“ ” จากนนยอนกลอนวรรคสดทายอกครงห น ง ด ง ต ว อ ย า ง

บ ท ก ล อ น

46

ย า ม เ ม อ แ ม เ ก ด ล ก แ ม ก ำา ส ร ด เ ศ ร า โ ศ กเ ป น ธ ร ร ม ด า ข อ ง โ ล ก แ ต โ บ ร า ณ ม าแ ม ไ ด อ า บ น ำา ป อ น ข า ว ค ณ แ ม เ จ า ท น เ ส ด ส าค ณ แ ม ผ ก เ ป ล ผ า แ ล ว ช า ใ ห เ จ า น อ น

ว ธ ร อ ง แ ล ะ ร บแมเพลง : ยามเมอแมเกดลกแมกำาสรดเศราโศก เปน

ธ ร ร ม ด า ข อ ง โ ล ก แ ต โ บ ร า ณ ม าลกค : ฉ า ฉ า ฉ า… …แมเพลง : แมอาบนำาปอนขาวคณแมเจาทนเสดสา คณ

แ ม ผ ก เ ป ล ผ า แ ล ว ช า ใ ห เ จ า น อ นลกค : น อ น เ ห ย… ผ ก เ ป ล ผ า แ ล ว ช า ใ ห เ จ า น อ น

ในการรองในบทหลง เมอแมเพลงรองลงคำาสดทาย ลกคจะรบคำาสดทายพรอมกน แลวยอนรบวรรคสดทายในจวห ว ะ ท 2 แ ล ะ 3 ข อ ง ก ล อ น

อนง ในขณะทรองและรบ ป หรอขลยจะเปาคลอไปตลอด การเลนคำาตกในวนสกดบ บททนยมเลนกนมาก คอบทประคองครรภ สรรเสรญคณมารดา บทสอนนาคและบทลอเจานาค สวนการเลนตอนแหนาคไปวดจะมธรรมเนยมนยมทเปนแบบแผน คอจะเร มเลนตงแตยกเจานาคขนขคอหรอคานหาม (อาจทำาเปนรปชาง มา หงส) คณะคำาตกยนชดเจานาค ถาแมเพลงม 2 คน จะยนกระหนาบเจานาคทงสองขาง ถาเจานาคขคานหามแมเพลงจะเอามอจบคานหาม ลกคยนดานหลงถดไป พอเคลอนขบวนแห แมเพลงจะขนบทลา คอสมมตเปนบทเจานาคลามารดาและญาตพนองออกบวช จบบทลาขนบทอำานวยพร และสงสอนโดยแมเพลงสมมตเปนบดามารดาของเจานาค อวยพรใหเจานาคประสบความสวสด สอนใหสลดบวงทงหลายทอยขางหลง เชน สมบต ลกเมย สอนวตรปฏบตของ

47

สงฆ ในตอนนขบวนแหกำาลงอยระหวางทาง สองขางทางยงเปนปาหรอไมกมตนไมขนทวไป แมเพลงกจะเปลยนเนอหามาเปนบทชมนกชมไม ทำาให ไดบรรยากาศไปอกแบบหนง พอเขาเขตวดคำาตกจะเร มวาบทประคองครรภ ความลำาบากในการคลอด ความเอาใจใสทะนถนอมเลยงดของมารดาและบดา จนบตรเตบใหญได บวช พรรณนาถงอานสงสของการบวช และสอนเจานาคเกยวกบวตรปฏบตเมออยในสมณะเพศอกครงหนง พอนาคกาวเขาอโบสถกหยดเ ล น

ต ว อ ย า ง บ ท ก ล อ น บ า ง ต อ น

- บ ท ล า“เ ข า ก ร า บ บ ด า ม า ร ด า โ ศ ก า ร ำาเ จ า โ ศ ก ห ว น ค ร ว ญ ค ร ำา ม ว า ย ว า งลกกราบลาแม ไกลไปเสยแล วจากข างเ พ ร า ะ ม ก ร ร ม จ ำา ร า ง ห า ง พ ร ะ ม า ร ด าโ อ พ ร ะ ค ณ อ น อ ก ไ ด ป ก เ ก ล าไ ด ร ก ษ า ข า พ เ จ า จ น เ ต บ ใ ห ญ ม าแมอาบน ำาป อนขาวคณแมเจาทนเสดสาน ก ส ง ส า ร พ ร ะ ม า ร ด า ว น น ล ก ล า ไ ป… - บ ท ส ง ส อ น“ร ต น ะ เ บ อ ง บ น ค น ห า เ ห ต เ ม อ เ จ า เ ข า ท ร ง ไ ต ร เ พ ศ อ น ว เ ศ ษ โ สเจาจงทำาจตใหบรสทธ ย ดเอาพระธรรมโมท ง โ ล โ ภ โ ท ส ะ เ จ า จ ง ล ะ เ ส ยป า ก ว า ไ ป ใ จ ใ ห ถ ง ซ ง ร ต น งห า ม ใ จ ไ ว อ ย า ใ ห ห ว ง เ ร อ ง ล ก เ ม ยลกหนาเจาอยาวาแตปากนำาใจเจาจงละเสย

48

ทงลกเมยทรพยสนเจาอยาไดถวลหวง”- บ ท ช ม น ก ช ม ไ ม “โ น น โ น น ไ ม จ ก แ ล ะ ไ ม ไ ท รน น น น ไ ม อ ะ ไ ร ไ ก ว ก ง ไ ป ไ ก ว ม าห น ห น น ก เ ข า บ น แ ล ว ไ ป ก ง ห ว าน น น ก ก า บ น ม า ท ป ล า ย ไ ม ย ง ย า งก า เ ห ย ม น ร อ ง เ ส ย ง ก อ ง ด งไ ม เ อ ย ม น เ บ ย ด ก น เ ก ร ง ก ร า งเ ส ย ง ก ง ไ ม ต น ไ ม ห ก ด ง ผ ง ผ า งเ ห ม อ น เ ส ย ง ช า ง ห ก ไ ม ไ ผ ใ น ป า พ ร ง ”- บ ท ป ร ะ ค อ ง ค ร ร ภ “ตงแตเจาเขาสครรภนนแหละเปนวนแมทกขแ ม ม ไ ด ม ค ว า ม ส ข ส ก เ ท า เ ส น เ ก ศ ามน ให เว ยนหวมอมน เป นลมข นหน าตาเจ บพกตราคอแหงต วแม ส น แรงอ อนใ ห ร ะ ส ำา ร ะ ส า ย ข า ง ภ า ย ใ นต ง แ ต ล ม ห า ย ใ จ ข า ด เ ป น บ น เ ป น ท อ นใหอาเจยนเหยนรากแมแสนลำาบากเดอดรอนจะก นจะนอนไมเป นสขแมแสนจะทกขใจค ร บ ส า ม เ ด อ น แ ม ค อ ย ค ล า ยแ ต ย ง ท ำา ไ ห ร ไ ม ไ ด ม ใ ค ร จ ะ ท ำา ไ ห รกลวกระทบกระเทอนไปถงลกทครรภอยในแมตงใจปลกความรกหมกอยก บลกชายเม อ เจ าคลอดแม เจ บตลอดทก เส นขนม น ส ด แ ร ง แ ม จ ะ ท น จ ง ร อ ง ไ ห กวาต วเจาจะคลอดแมน กวาไมรอดตาย

49

เหนเจาคลอดมาเปนชายแมหมายจะพงบญ”คำาตกเปนการละเลนทมล กษณะคลายกบ

เพลงกลอมนาค“ ” เขาใจวาคงมกำาเนดมาจากตนตอเดยวกน เพลงชนดนนบเปนเครองมอในการสงสอนอบรมและเปนการเตรยมตวเจานาคใหร เขาใจสาระส ำาค ญของการบวชไดเป นอยางด ปลกฝงกตญญตา โดยเฉพาะตอมารดาบดาไดอยางลกซง จงเปนการละเลนทมไดมเปาหมายเพอเนนเอาสนก แตมเปาหมายเพอการเตรยมเจานาคใหเปนบรรพชตทดเปนหลกใหญ อยางไรกตามปจจบนนคำาตกเ ก อ บ จ ะ ส ญ ส น ไ ป แ ล ว

3.1.2 ส ว ด ม า ล ยชาวชมพรเรยกสวดพระมาลยเพยงสน ๆ วา สวดมาลยใช

สวดในงานศพ หลงจากม พระสงฆสวดพระอภธรรมแลว กจะแ ส ด ง ส ว ด ม า ล ย ต อ จ น ส ว า ง

จดมงหมายของการสวดมาลย เพอสงสอนใหสาธชนกลวบาป กลวอกศลกรรม และเปนวธแกความเงยบเหงาในขณะเฝาศพ และเพ อใหเจาภาพ หรอญาตผ ตายทเลาความเศราโศกด วย

แตเดมพระสงฆ เปนผสวดจำานวน 4 รป หรอ 1 เตยง ม ตาลปตรบงหนา ใชบทสวดจากหนงสอพระมาลย หรอทเรยกวาพระม า ล ย ค ำา ส ว ด (ค ำา ส อ น )

สำาหรบผสวดมาลยทเปนคฤหสถ คณะหนงเรยกวา วงมาลย วงหนง ๆ มประมาณ 4-6 คน หรอมากกวานกได ผเลนจะเปนผชายกได ผหญงรวมกบผชายกได นงลอมเปนวง กางคมภรหรอบทรองไวตรงกลาง มแมเพลง 2 คน เรยกวา แมค หรอตนเพลง สวนทเหลอเปนลกค หรอ คห ลกคมหนาทรองรบ การสวดของแมเพลงและมการแสดงทาทางประกอบดวย โดยทกคนในวงจะรวมแสดงทาทางและเสยงประกอบใหเขากบบททสวด อาจมขลย และ

50

รำามะนาเปนเครองดนตรประกอบหรอไมมกได การแตงกายสวนใหญแ ต ง ก า ย ต า ม ป ก ต แ ต บ า ง ว ง ก อ า จ แ ต ง ต า ม เ น อ เ ร อ ง

การสวดมาลยเรมขนหลงจากพระสวดพระอภธรรมเสรจแลว โดยเรม ตงนะโม เพอเปนการสรรเสรญคณพระรตนตรย และ ไหวคณ คอ ไหวคร อาจารย และสงศกดสทธทเคารพนบถอ ตอจากนน สวดบท ในกาล อนเปนบทเร มเนอเร องในหนงสอพระมาลย ท เรยกวาบทในกาลนน เพราะคำาขนตนของ บทสวดตอนนขนตนวา ในกาลอนลบลน เปนการเลาประวตของพระมาลยทไดโปรดสตวทงห ล า ย ใ น ส ว ร ร ค แ ล ะ น ร ก ผ ร อ ง บ ท น ต อ ง เ ป น ช า ย

เมอจบบทในกาลแลวจะขนบท ลำานอก หรอเรยกวา เรองเบดเตลด คอเปนเรองจาก วรรณคดตาง ๆ เชน ขนชางขนแผน สงขทอง พระอภยมน อเหนา จนทโครพ เปนตน การแทรกลำานอกเขามาเพอเปลยนบรรยากาศใหเกดความสนกสนาน ในบทลำานอกน อาจรองเปนทำานองเพลงลำาตด เพลงนา หรอเพลงฉอย กได แตสวนมากนยมวาเปนเพลงลำาตด ชาวบานมกเรยกบทนวา บทยกมาลย คอถอเปนการพลกแพลงตามความถนดของผเลน แตเดมไมมการเลนลำานอกหรอเลนเบดเตลดเพงขนในภายหลง เพอใหม การสวดมาลยมความสนกสนานเพมขน ในสมยกอนการฝกหดหรอการซอมสวดมาลยมปญหามากเพราะ การสวดมาลยทำากนเฉพาะในงานศพ หากฝกหดหรอซอมสวดมาลยในบานถอวาไมเปนมงคล ผ ฝกหดหรอ วงมาลยจงตองไปซอมหรอฝกหดทนำากลางทงนา ชายปาชา ในวดหรอในโรงนา ซงไมเปนทสะดวกนก ทำาใหประเพณการส ว ด ม า ล ย ค อ ย ๆ เ ล อ น ห า ย ไ ป ใ น ป จ จ บ น

ปจจบนการสวดมาลยในจงหวดชมพร มเลนอยเพยงแหงเ ด ย ว ท ต ำา บ ล ห า ด ท ร า ย ร อ ำา เ ภ อ เ ม อ ง จ ง ห ว ด ช ม พ ร

3.2 เพลงประกอบพธกรรมตามปฏท น หมายถ ง พธกรรมทมกำาหนดแนนอนในแตละเดอน เชน พธแรกนาขวญเดอน

51

6 พธลอยกระทง เดอน 12 เปนตน สำาหรบเพลงพนบานจงหวดชมพร ท เ ป น เ พ ล ง ป ร ะ ก อ บ พ ธ ก ร ร ม ต า ม ป ฏ ท น ค อ เ พ ล ง เ ห

เพลงเห เปนเพลงพนบานชนดหนงทใชขบรองในเทศกาลสงกรานต สมยกอน วนสงกรานตถอเปนวนหยดทำางาน เปนวนสนกสนานรนเรง เทยวเตรพกผอนหยอนใจ รองร ำาทำาเพลงกน อยางเตมท บางกเทยวกลางคนรองเพลงเหเรยกเจาบานลงมาคยรองร ำาดวยกน บางกรองเพลงเพอจดพม หาเงนมาบำารงวด เทยวไป หลาย ๆ บานเจาบานกยนดจดหาหมากพล บหร ลงมาต อ น ร บ

การรองเพลงเหมแพรหลายในอำาเภอทาแซะ มนายเพลงรองไปเทยวหนง แลวลกครบวรรคท 2 พรอมกน สวนเนอเร องทหยบมากลาวจะเปนเร องใดกได วาไปไดเร อย ๆ ไมจำากดความยาว

ช ม บ า น เ ร อ น ท ไ ป เ ย อ นมาถงปากทวารพวกฉานชวนนง ยกหตถขนตงเหนอเศยร-

ลกครบ เห ราเหยยกมอข นตงเหนอเศยรเฮยไหวภมบานภมเรอนเหมอนเจาบานไหว ผดคำาทงหลายอยางได

ถ อ –ลกครบ เห ถอเหยผดคำาทงหลายอยางไดถอเฮย

ในวนเทศกาลพวกฉานไดมา ขอรองเรยกหาผเจาบาน –ลกครบ เห บานเหยขอรองเรยกหาผเจาบานเฮย

ขอ โ ท ษ เถ ด ห นา ท ม า ม ด ค ำา ม ใ ห ช อ ก ซ ำา แ ก เ จ า บ า น –ลกครบ เห บานเหยมใหชอกซ ำาแกเจาบานเฮย

มาสมานไมตรเหมอนพเหมอนนอง เจาบานทงผองลกขนเถดลกครบ เห เถดเหยเจาบานทงผองลกขนเถดเฮย

ฟงซพวกเราเสยงเหมอนเขาตนแลว ยนเสยงแวว ๆ เรยกลกห ล า น –

52

ลกครบ เห หลานเหยยนเสยงแวว ๆ เรยกลกห ล า น เ ฮ ย

เจาบานอนญาตแลวเสยงแววเขาห ไดเปดประตตอนรบแลว –ลกครบ เห แลวเหยไดเปดประตตอนรบแลวเฮย

ขออภยนายประตฉานไดจมาหา ทงนนทร นนทรา ขอทางเขา – ลกครบ เห เขาเหยทงนนทร นนทรา ขอทางเขาเฮย

เจ าบ านป สาดกวาดท ใหน ง พวกเราไมย ง เด นเข ามา –ลกครบ เห มาเหย พวกเราไมยงเดนเขามาเฮย

-------------------------

เ พ ล ง เ ห แ ส ด ง ส ภ า พ ส ง ค ม ป จ จ บ น

ทมาวนนน ำาความดมาให แจงเร องมากหลายโปรดไดฟง – ลกครบ เห ฟงเหยแจงเร องมากหลายโปรดไดฟง

เ ฮ ยเทศกาลนหนารบอาสาชวยวด ชวยหาชวยจดเสนาสนะ –

ลกครบ เห สนะเหยชวยหาชวยจดเสนาสนะเฮยตามกำาลงศรทธาทพอหาได ดวยจตมงหมายเกอกลศาสนา –

ลกครบ เห หนาเหยดวยจตมงหมายเกอกลศาสนาเ ฮ ย

ศ ล ท า น ท ำา ไ ว ค ง ไ ม ไ ป ไ ห น ข อ ใ ห ม จ ต ใ จ ม น ศ ร ท ธ า –ลกค รบ เห ธาเหยขอใหมจตใจม นศรทธาเฮย

พวกเราและทานตองการความสข หวงหลกเลยงทกขกนทวห น า –

ลกครบ เห หนาเหยหวงหลกเลยงทกขกนทวหนาเ ฮ ย

ศลทานใชประจ ำาจะชวยน ำาพา ส งท ปรารถนาจะส ำา เรจ –

53

ลกครบ เห เรจเหยสงทปรารถนาจะสำาเรจเฮยท ง อ ย ด ก นด ม โ ภ คา ส ข จ ะ ห ล ง ไ ห ล ม า ด ง ส า ย ธา ร –

ลกครบ เหธารเหย สขจะหลงไหลมาดงสายธารเฮยเรายงมชวตควรคดใหถวนถ เราไดพงบารมองคในหลวง –

ลกครบ เห หลวงเหยเราไดพงบารมองคในหลวงเ ฮ ย

เปนรมโพธรมไทรของไทยทงปวง ทรงไดเปนบวงคลองใจไทย –

ลกครบ เห ไทยเหยทรงไดเปนบวงคลองใจไทยเฮยพระองคทรงหวงใยชาวประชา เขาชวยแกปญหากนไปทว –

ลกครบ เห ทวเหยเขาชวยแกปญหากนไปทวเฮยโครงการหลวงหลากหลายหมายชวยไทย พนลำาบากพนภยสข

ส บ า ย –ลกครบ เห สบายเหยพนลำาบากพนภยสขสบายเฮย

แกวกฤตอทกภยนำาทวมใหญชมพร ขดคลองลดใหผอนออกสท ะ เ ล –

ลกครบ เห ทะเลเหยขดคลองลดใหผอนออกสทะเลเ ฮ ย

ตงแตน นมาไมผวาอทกภย ไมมการทวมใหญ ในชมพร –ลกครบ เห พรเหยไมมการทวมใหญในชมพรเฮย

ดวยบารมลนเกลาของชาวประชา พนความเสดสากนไปทว –ลกครบ เห ทวเหยพนความเสดสากนไปทวเฮย

ทรงสนพระทยในการสวนครว ใหสรางร วปลกพชกนได –ลกครบ เห ไดเหยใหสรางร วปลกพชกนไดเฮย

ทงสองพระองคทรงเยยมประชาราษฎร มไดขาดตามราชป ร ะ ส ง ค –

54

ลกครบ เห ประสงคเหยมไดขาดตามราชประสงคเ ฮ ย

ไมหวงใยพระวรกายทไดลำาบาก แมขามหวยขามฟากมทอถอย –

ลกครบ เห ถอยเหยแมขามหวยขามฟากมทอถอยเ ฮ ย

ประชาไทยทวหนาจงพากนจงรก ชวยพทกษนอมถวายพระพร –

ลกครบ เห พรเหยชวยพทกษนอมถวายพระพรเ ฮ ย

ขอทรงเกษมสำาราญทกกาลเวลา ทวยเทพรกษาพระชนมยน –ลกครบ เห ยนเหยทวยเทพรกษาพระชนมยนเฮย

ทกพระองคมองไหนเหนเปนไทยแท เราทงหลายแหลควรเอาอ ย า ง –

ลกครบ เห อยางเหยเราทงหลายแหลควรเอาอยางเ ฮ ย

เอกลกษณไทยไมควรละวาง เอาแบบอยางลนเกลาของชาวไทย –

ลกครบ เห ไทยเหยเอาแบบอยางลนเกลาของชาวไ ท ย เ ฮ ย

สงคมวนวายเพราะไมละอายในดวงใจ ของไทยไทยมไดคดมาย ด ถ อ –

ลกครบ เห ถอเหยของไทยไทยมไดคดมายดถอเ ฮ ย

เราลมเหลยวแลไปแกทปลายมอ ตนเหตคอทงความไทยไทย –ลกครบ เห ไทยเหยตนเหตคอทงความไทยไทยเฮย

เอกลกษณไทยยอมมใจเอออาร มเมตตาปรานมสมาน –

55

ลกครบ เห สมานเหยมเมตตาปรานมสมานเฮยวฒนธรรมตางชาตมาพฆาตเกอบหมดสน ไดยลยนนาอนาถ

ช า ต ไ ท ย เ อ ย –ลกครบ เห ไทยเอยเหยไดยลยนนาอนาถชาตไทย

เ อ ยวฒนธรรมไทยสนใจรกษาไว ใหลกหลานเราไดชวยยดถอ –

ลกครบ เห ถอเหยใหลกหลานเราไดชวยยดถอเฮยชวยกนสรางคนละไมคนละมอ ชวยถอปฏบตวฒนธรรมไทย –

ลกครบ เห ไทยเหยชวยถอปฏบตวฒนธรรมไทยเ ฮ ย

บางธรรมเนยมไทยหายไปกไมกลบ คนรนใหมไมรบมาศกษา –ลกค ร บ เห ษาเอยคนร น ใหม ไม ร บมาศ กษา

ท ำาให เก ดการย ง ไปท งพารา สดเอ อมระอาไปตามก น –ลกครบ เห กนเหยสดเออมระอาไปตามกนเฮย

ประชาธปไตยไปเรวเกนคาดคด ผดวงจตไมทนเกดหวนไหว –ลกครบ เห ไหวเหยผดวงจตไมทนเกดหวนไหวเฮย

ไมไดสรางคณธรรมไวประจำาในจตใจ จงใชประชาธปไตยไมถกท า ง –

ลกครบ เห ทางเหยจงใชประชาธปไตยไมถกทางเ ฮ ย

อตตาธปไตยพาไกลไปเลอะเทอะ พวกธรรมาฯ กเยอะนงใจหาย –

ลกครบ เห หายเหยพวกธรรมาฯ กเยอะนงใจหายเ ฮ ย

อดมการณทดนนมอยมากมาย อดมการณทรายอนตรายแรง –

56

ลกครบ เห แรงเหยอดมการณทรายอนตรายแรงเ ฮ ย

ท ำาอยางไรสงคมไทยจะผาสก คงยงไมส นย คท แก ไข –ลกค รบ เห ไขเหยคงยงไมส นย คท แก ไขเฮย

ตองรวมมอรวมแรงและรวมใจ สรางสงคมไทยใหรงเรอง –ลกครบ เห เรองเหยสรางสงคมไทยใหรงเรองเฮย

4. เ พ ล ง ม ห ร ส พเพลงพนบานทเปนมหรสพ หมายถง เพลงพนบานทม

ลกษณะเปนการแสดง ผรองจะตองเปนบคคลทมความสามารถเปนพเศษ คอ มความจ ำาด มปฏ ภาณวองไว มเสยงด กวาคนอน คณสมบตเชนนชาวบานทกคนไมสามารถมได ผทมจงเปนศลปนทฝกฝนมาอยางด มกเปนทนยมและรจกกนในหมบาน และหมบานใกลเ ค ย ง เ ม อ ม ง า น จ ะ เ ป น ก า ร ว า จ า ง ไ ป เ ล น

เพลงมหรสพมธรรมเนยมในการเลน คอ มการลำาดบขนตอนในการเลนทกเพลงจะเรมตนดวยบทไหวคร และลงทายดวยการใหพรผชมผฟง โดยเฉพาะเจาภาพทจางมาเลน สำาหรบเพลงพนบานจงหวดชมพร ทจดเปนเพลงมหรสพ คอ ลำาตดพนบาน (ลำาตดปา)

ล ำา ต ด พ น บ า น (ล ำา ต ด ป า )ลำาตดพนบาน (ลำาตดปา) นยมเลนกนมาชานาน และยงม

สบทอดถงปจจบนม 2 คณะ คอ คณะของนายสนอง สำาลวอง ชอคณะ ส . ส ำาล บ า นร บ ร อ และคณะของ นา ย เว น จต รธา รา

การละเลนมร ำามะนา 3 ลก ใหญ กลาง เลก ระนาด ซออ ซอดวง ซงทำาดวยไมไผและกะลามะพราว เปนเครองดนตร มผเลน 4-5 ค น

การเลนลำาตดปา นยมเลนเมอเสรจจากการทำางานตอนกลางวนแลว พอตกคำากแกเหนอยดวยการรองร ำาทำาเพลงกนตาม

57

หมบานในชนบท หมนเวยนกนไปตามบานเพอน ๆ วากนแตกลอนไมเปนเร องราว แตลำาตดพนบานของตำาบลทาขาม อำาเภอทาแซะ จงหวดชมพร มครงแรกประมาณ พ.ศ. 2469 มคณะบคคลตงเปนกลมสวดพระมาลยหนาศพ แลวมการรองร ำาประกอบ จบเปนเรองตาง ๆ มคนขนไปยนสองคนวากลอนตอกน มลกรบผลดเปลยนกนวาทำานองตาง ๆ ตอมากแสดงเร อง มตวเจาเมอง นางเมอง พระเอก พระรอง นางรอง ตา ยาย เปนไปตามเร องทจะแสดง โดยเอาเร องจากหนงสอวรรณคดตาง ๆ เชน อเหนา สงขทอง ไกรทอง ลกษณาวงศ จนทรโครพ ฯลฯ แสดงเปนตอน ๆ ใหเหมาะกบตวแสดง ตอมามผนยมนำาไปแสดงในงานขนถำาปดทองปหลกเมอง เปนประจำาทกป ในว น แ ร ม 14 ค ำา เ ด อ น 5 ง า น น ม ก ำา ห น ด 3 ว น 3 ค น

ต ว อ ย า ง บ ท ล ำา ต ด พ น บ า น ท อ อ ก ส ง ห น า ฉ า ก

ส บ น ว ส า ธ ส ะ ผ ม ย ก ม อ ข น ไ ห ว พ ร ะ อ ง ค พระพทธธรรมสงฆ ระลกถงคณรตนะ กราบคารวะทง

ส า ม อ ง ค (ล ก ค ร บ )สรโยโอกาส พระหนมนอยวรนาถออกมานงเลน

(ซ ำา )นงลมหนม ๆ สาว ๆ ไปเสยทงเชาทงเยน (ลกครบ)

อทธพลของเพลงพนบานทมต อการดำารงชวตเพลงพนบานเปนมรดกทางปญญาทไดสะสมตอเนองกนมา

หลายช วอายคน เคยเปนสวนหนงในวถ ชวตของคนไทย และมอ ท ธ พ ล ต อ ส ง ค ม ไ ท ย ห ล า ย ด า น ด ง น

1. ใหความบนเทง เพลงพนบานใหความบนเทงสนกสนานเพลดเพลนแกสมาชกในสงคม เพราะ เนอหาของเพลงเตมไปดวยโวหารปฏภาณ และโวหารสงวาสทเรยกเสยงหวเราะจากผฟง อกทงม

58

จงหวะสนก คกคกเราใจ มทาทางรายรำายวเยาเขาทำานอง ทงผฟงและผ ร อ ง ก เ พ ล ด เ พ ล น ผ อ น ค ล า ย อ า ร ม ณ เ ค ร ย ด ไ ป ใ น ต ว

2. ใหการศกษา เพลงพนบานมบทบาทสำาคญในการใหความร ทงทางตรงและทางออม คำาสงสอนหรอความรโดยตรง เชน ความร ความเขาใจเกยวกบธรรมชาต สภาพแวดลอม การดำาเนนชวตในสงคมรวมทงความรเกยวกบพทธประวต หลกธรรมตาง ๆ สวนความรทางออม คอใชเปนสอในการอบรมสงสอน มกสอดแทรกคานยม และก ฎ เ ก ณ ฑ ท ค ว ร ป ฏ บ ต ใ น ส ง ค ม ไ ว ใ น บ ท เ พ ล ง

3. ควบคมสงคม เพลงพนบานมบทบาทในการควบคมสงคม เนองจากในเนอหาของเพลงมการช แนะระเบยบแบบแผน และพฤตกรรมทเหมาะสมในสงคม พอเพลง แมเพลง นอกจากจะนำาเสยงด โวหารดแลว ยงมความรทงในเร องประสบการณชวตและเร องทว ๆ ไป มาเสนอเพอโนมนาวจตใจผฟงใหคลอยตาม โดยสอดแทรกคำาสอนทางพทธศาสนาใหประพฤตตนในสงทด มศลธรรม

4. เปนทางระบายความคบของใจ เพลงพนบานเปนรอยกรองทมความเปนอสระในการสอสารทางอารมณ ความรสกนกคด จงเปนทางออกทคนในสงคมใชระบบความคบของใจทมตอสภาพทางการเ ม อ ง เ ศ ร ษ ฐ ก จ แ ล ะ ป ร ะ เ พ ณ ค า น ย ม ข อ ง ส ง ค ม

5. เปนสอมวลชนชาวบาน ในยคกอนทจะมวทย โทรทศน เพลงพนบานไดทำาหนาทเปนสอมวลชนกระจายขาวสาร เชน เพลงบอกเปนการเชญชวน บอกบญแกชาวบานใหเตรยมตวเตรยมใจไปทำาบญเนองในวนสงกรานตอยางพรอมเพรยง นอกจากนเพลงพนบานยงไดแสดงทศนคตของชาวบานทมเหตการณบานเมอง เนอหาของเพลง ม ก า รว พ า กษ ว จ า รณ ท า ง กา ร เ ม อ ง ข อ ง ร ฐ บ า ล ด ว ย

6. เพลงพนบานสะทอนใหเหนคานยมเดน ๆ ของคนไทย ถงแมวาประเทศไทยจะแบงเปนหลายภาค และมสภาพทางภมศาสตรและ

59

เศรษฐกจทแตกตางกน แตคนไทยกยงมคานยมเดน ๆ ทคลายคลงก น อ น ไ ด แ ก

6.1 คานยมเรองรกสนก จะเหนไดจากเพลงพนบาน โดยเฉพาะเพลงเรอ เพลงนา ของชาวชมพร ทชาวบานมาทำางานรวมกนกคดเลนเพลงเพอชวยผอนคลายความเหนดเหนอย ทำาใหการทำางานไ ด ท ง ง า น แ ล ะ ค ว า ม ส น ก ส น า น ไ ป พ ร อ ม ๆ ก น

6.2 คานยมเร องความกตญญ คนไทยทกทองถนจะถอวาความกตญญเปนสงสำาคญ ในการเลนเพลงจงตองมบทไหวครเ พ อ แ ส ด ง ค ว า ม ค า ร ว ะ ต อ ค ร ก อ น ท ก ค ร ง

6.3 คานยมเรองยดมนในศาสนา เพลงพนบานมกจะกลาวหลกธรรมของศาสนาของผขบรอง เพอเปนการสอนและใหความรแกผฟง ถาเปนพทธศาสนามกจะเนนเร องภาพ วาใครทำาสงใดไวกยอมไ ด ร บ ผ ล ข อ ง ก า ร ก ร ะ ท ำา ข อ ง ต น เ อ ง ต อ บ แ ท น ใ น ท ส ด

6.4 คาน ยมเร องผ มปฏ ภาณ คนไทยทกทองถนจะยกยองคนทฉลาดมปฏภาณ ดงจะเหนไดจาก การรองเพลงบอกของจงหวดชมพร มกจะมการประชนเพอแขงขนกนวาใครมปฏภาณ ส า ม า ร ถ โ ต ต อ บ ไ ด อ ย า ง ฉ บ พ ล น

7. เพลงพนบานเปนแหลงบนทกความเชอของคนในทองถน จะเหนไดวา เพลงพนบานมกมการกลาวถงผ และสงศกดสทธอยเสมอ ผและสงศกดสทธเหลานมสวนชวยสรางความรสกผกพนกนของค น ใ น ท อ ง ถ น เ ด ย ว ก น เ ช น ก า ร ม ผ บ ร ร พ บ ร ษ ร ว ม ก น

จากอทธพลของเพลงพนบานทกลาวมาแลวขางตน จะเหนไดวาเพลงพนบานไดสรางความรสกเปนอนหนงอนเดยวกนใหแกคนในสงคม ทงยงเปนภาพสะทอนของสงคมชาวบานไดอยางถกตองตามความเปนจรงมากทสดอกดวย เพลงพนบาน มไดมคณทาเพยงใหความบนเทงเทานน แตยงมคณคาในฐานะเปน แหลงบนทกความ

60

เปนมาและวฒนธรรมทองถน ตลอดจนสบทอดความคดอดมการณส บ ต อ ไ ป ย ง ค น ย ค ต อ ไ ป อ ก ด ว ย

ค ณ ค า ข อ ง เ พ ล ง พ น บ า น1. ค ณ ค า ใ น ต ว เ อ ง

เพลงพนบานเปนมรดกทางวรรณกรรม บทเพลงอนไพเราะ ถอยคำาสละสลวยทสอดแทรกไวดวยปรชญา หรอคำาสอนของคนเจาบทเจากลอน ไดถกสบทอดจากปากตอปากทเรยกวา มขปาฐะ เพลงพนบานพนเมองถกรอยกรองขนดวยถอยคำาทเรยบงายแตกนใ จ

สงเหลานเองททำาใหบทเพลงมคา นบเปนศลปะทางภาษาอยางหนง จดเปนวรรณกรรม มขปาฐะอยางแทจรง และแสดงถงวถชวตของชาวบานไดเดนชด เพลงพนบานมกจะสะทอนภาพชวตชนบทลกษณะความเปนอยของชาวบาน การประกอบอาชพ ทศนคตแ ล ะ ค ว า ม เ ช อ ต า ง ๆ ม ก ก ล า ว ไ ว ใ น บ ท เ พ ล ง

2. ค ณ ค า ท า ง ส ง ค มเพลงของชาวบานมกสอดแทรกคำาสงสอนไวในบทเพลง

เพอกลอมเกลาจตใจผฟงใหเปนคนดในสงคม เชน เพลงกลอมเดก คนกลอมจะรองเพลงทมคณคาในทวงทำานอง และอารมณของความรกความเอนดสตวเดก ทำาใหเดกเตบโตขนมาทามกลางความอบอนในหมญาตพนอง เพลงประกอบการละเลนของเดกกเชนเดยวกน ทำาใหเดกมพฒนาทางดานรางกายและจตใจ เกดความสนกสนานและรกใครปรองดองกน ฝกใหเป นคนร แพ ร ชนะ ร อภ ย เป นต น

เมอเขาชวงวยหนมสาวและเปนผใหญ พวกเขาไดฟงเพลงพนบานในงานเทศกาลตาง ๆ ทำาใหเขาไดมโอกาสพบปะเกยวพาราสกน ซ ง เ ป น จ ด เ ร ม ต น ข อ ง ก า ร ต ง ค ร อ บ ค ร ว ใ ห ม

61

ในปจจบนเพลงพนบานไดลดบทบาทลงไปจนกลาวไดวาหมดบทบาท และหนาทไปจากสงคมไทยเสยแลว เนองจากอทธพลของระบบเศรษฐกจและเทคโนโลยแบบใหมเขามาทดแทน จงทำาใหวถชวตของ คนไทยเปลยนแปลงไป อยางไรกตาม แมวาเพลงพนบานจะหมดความสำาคญ และลดบทบาทไปจากสงคมไทย กมใชจะสญหายไปเสยทเดยว เพลงพนบานยงไดเปลยนรปแบบเปนศลปะเพอการแสดงของศลปนอาชพ เชน ลำาตดคณะหวงเตะ คณะแมประยร และเพลงอแ ซ ว ข อ ง ค ณ ะ แ ม ข ว ญ จ ต ศ ร ป ร ะ จ น ต

62

บรรณานกรมบรรณานกรมทศนย ทานตวณช. คตชาวบาน. ชลบร : ภาควชาภาษาไทย และภ า ษ า ต ะ ว น อ อ ก ค ณ ะ ม น ษ ย ศ า ส ต ร

ม ห า ว ท ย า ล ย ศ ร น ค ร น ท ร ว โ ร ฒ บ า ง แ ส น , 2523.ประคอง เจรญจตรกรรม. หนงสอเรยนภาษาไทย รายวชา ท 035 วรรณกรรมทองถน. กรงเทพฯ :

โรงพมพไทยวฒนาพานช จำากด, 2535.ประเทอง คลายสบรรณ. วฒนธรรมพนบาน. กรงเทพฯ : สทธสารการพมพ, 2531ประพนธ เรองณรงค และ เสาวลกษณ อนนตศานต. ภมปญญาทางภ า ษ า . ก ร ง เ ท พ ฯ : บ ร ษ ท โ ร ง พ ม พ

ไ ท ย ว ฒ น า พ า น ช จ ำา ก ด , 2545.ภญโญ จตตธรรม. เพลงนา เพลงเรอ เพลงบอก คำาตก. สงขลา : แ ผ น ก ว ช า ภ า ษ า ไ ท ย ว ท ย า ล ย ค ร ส ง ข ล า , 2514.ราชบณฑตยสถาน. พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2542. กรงเทพฯ : นานมบคสพบลเคชน, 2546.วฒนธรรม พฒนาการทางประวต ศาสตร เอกล กษณและภ ม ป ญ ญ า จ ง ห ว ด ช ม พ ร . ก ร ง เ ท พ ฯ : โ ร ง พ ม พ

ค ร ส ภ า ล า ด พ ร า ว , 2544.สนน ชมวรฐาย. “เพลงนา : ชมพร”, ใน สารานกรมวฒนธรรมไทยภ า ค ใ ต เ ล ม 11. ห น า 5529 – 5531.

กรงเทพฯ : มลนธสารานกรมวฒนธรรมไทย ธนาคารไทยพ า ณ ช ย , 2542. . “เพลงบอก : ชมพร ”, ใน สารานกรมวฒนธรรมไทยภ า ค ใ ต เ ล ม 11. ห น า 5534 – 5535.

63

กรงเทพฯ : มลนธสารานกรมวฒนธรรมไทย ธนาคารไทยพ า ณ ช ย , 2542. . “เพลงเรอ : ชมพร ”, ใน สารานกรมวฒนธรรมไทยภ า ค ใ ต เ ล ม 11. ห น า 5542 – 5543.

กรงเทพฯ : มลนธสารานกรมวฒนธรรมไทย ธนาคารไทยพ า ณ ช ย , 2542.สกญญา ภทราชย. “เพลงพนบานของไทย”, ใน เอกสารการสอนภ า ษ า ไ ท ย 8 ห น ว ย ท 4. ห น า 214 – 277.

น น ท บ ร : ม ห า ว ท ย า ล ย ส โ ข ท ย ธ ร ร ม า ธ ร า ช , 2532.สก ญญา สจฉายา . เพลงพ นบานศกษา . ศราพร ณ ถลาง บ ร ร ณ า ธ ก า ร . ก ร ง เ ท พ ฯ : โ ค ร ง ก า ร ต ำา ร า

ค ณะ อ ก ษ ร ศ า ส ต ร จ ฬ า ล ง กร ณ ม ห า ว ท ย า ล ย , 2543.สธวงศ พงศไพบลย. “เพลงกลอมเดก : ไทยพทธภาคใต”, ใน ส า ร า น ก ร ม ว ฒ น ธ ร ร ม ไ ท ย ภ า ค ใ ต เ ล ม 11.

หนา 5522 – 5525. กรงเทพฯ : มลนธสารานกรมวฒนธรรมไ ท ย ธ น า ค า ร ไ ท ย พ า ณ ช ย , 2542.สมามาลย เรองเดช. เพลงพนบานจากพนมทวน. กรงเทพฯ : ห น ว ย ศ ก ษ า น เ ท ศ ก ก ร ม ก า ร ฝ ก ห ด ค ร , 2526.เอนก นาวกมล. เพลงนอกศตวรรษ. พมพคร งท 3. กรงเทพฯ : เ ม อ ง โ บ ร า ณ , 2527. . “เพลงพนบานกบการไมบนทก” ใน สารสถาบนภาษาไ ท ย . 2 (4) : ห น า 59-66. ต ล า ค ม –

ธ น ว า ค ม 2538. อดม หนทอง. “คำาตก”, ใน สารานกรมวฒนธรรมไทยภาคใต เลม 3. ห น า 1042 – 1043.

กรงเทพฯ : มลนธสารานกรมวฒนธรรมไทย ธนาคารไทยพ า ณ ช ย , 2542.

64

แบบฝกหดหนวยท 2

ค ำาช แจง ให น ก เร ยนอ านขอค ำาถามต อ ไปน ท ล ะข อแล วท ำาเ ค ร อ ง ห ม า ย ล ง ใ น ก ร ะ ด า ษ ใ น ข อ ท น ก เ ร ย น

เ ห น ว า ถ ก ต อ ง

1. ขอใดกลาวถงความหมายของเพลงพนบานไดถกตองทสดก. เ พ ล ง ท ช า ว บ า น ร อ งข. เ พ ล ง ท ช า ว บ า น ป ร ะ ด ษ ฐ ข นค. เ พ ล ง ท ช า ว บ า น ร ว ม ก น แ ส ด งง. เ พ ล ง ท ช า ว บ า น ม า ร ว ม ก น ร น เ ร ง

2. ใ น ส ม ย ก อ น เ พ ล ง ช า ว บ า น ไ ม เ ล น ใ น โ อ ก า ส ใ ดก. ง า น ม ห ร ส พข. ง า น ท ร ว ม ก น ท ำา ง า นค. ง า น พ ธ ก ร ร ม ต า ง ๆ ง. ง า น ร น เ ร ง ส น ก ส น า น

3. ข อ ใ ด เ ป น ค ณ ส ม บ ต ข อ ง เ พ ล ง พ น บ า น เ ด น ช ด ท ส ดก. ท ก ค น ร อ ง ไ ด ข. ใ ห ค ว า ม บ น เ ท งค. ม ส ม ผ ส ค ล อ ง จ อ งง. แ ส ด ง เ อ ก ล ก ษ ณ ข อ ง ค น ใ น ห ม บ า น

4. เ พ ล ง ป ฏ พ า ก ย ค อ อ ะ ไ รก. เ พ ล ง ช น ด ห น ง ข อ ง ว ง ม โ ห ร ข. เ พ ล ง ท ห น ม ส า ว ร อ ง โ ต ต อ บ ก นค. เ พ ล ง ท ใ ช ร อ ง ป ร ะ ก อ บ พ ธ ก ร ร มง. เพลงท หน มสาวรองร ำาพนความในใจแต เพยงผ เด ยว

65

5. ปจจยสำาคญอะไรททำาใหเพลงพนบานหมดบทบาทไปจากสงคมไ ท ยก. ร ส น ย ม ค น ไ ท ย เ ป ล ย น แ ป ล งข. วฒนธรรมตะวนตกทหลงไหลเขามาหลงสงครามโลกครงท 2ค. นโยบายควบคมและจ ำากดการละเลนพนบานของจอมพล

ป .พ บ ล ส ง ค ร า มง. ระบบเศรษฐกจเพอการคาและทนนยมทเขามาแทนทระบบ

เ ศ ร ษ ฐ ก จ ด ง เ ด ม6. ขอใดสนบสนนขอความทวา เพลงพนบานเปนสมบตของชาว“

บ า น ท ม ว ถ ช ว ต อ ย ใ น ส ง ค ม เ ก ษ ต ร ก ร ร ม ” ไ ด ด ท ส ดก. เพลงพนบานเกยวเนองกบพธกรรมเพอความอดมสมบรณ

ข อ ง พ ช พ น ธ ข. เพลงพนบานใชรองบรรเทาความเครยดในขณะเกยวขาว นวด

ข า วค. เพลงพ นบานสรางความสามคค แก สงคมเกษตรกรรมง. เ พ ล ง พ น บ า น ม เ น อ ห า เ ก ย ว ก บ ช า ว น า แ ล ะ ก า ร ท ำา น า

7. ค ำา ก ล า ว เ ก ย ว ก บ เ พ ล ง พ น บ า น ใ น ข อ ใ ด เ ป น ค ว า ม จ ร งก. เ ร ย บ เ ร ย ง ข น อ ย า ง ฉ บ พ ล นข. ใ ช ถ อ ย ค ำา ไ ท ย ถ น ท เ ข า ใ จ ง า ยค. ใ ช ท ว ง ท ำา น อ ง ท เ ร า ใ จ ส ว น ท า ร ำา ไ ม ก ำา ห น ดง. ใชการปรบมอ ฉาบ ฉง โทน เปนเคร องดนตรประกอบจงหวะ

8. ข อ ใ ด เ ป น ค ณ ส ม บ ต เ ฉ พ า ะ ข อ ง เ พ ล ง พ น บ า นก. น ย ม แ พ ร ห ล า ย ใ น ท อ ง ถ น น นข. ใ ช แ น ะ น ำา ส ง ส อ น ค น ใ น ถ น น นค. เ ก บ ส ะ ส ม ค ว า ม ร ไ ว เ ฉ พ า ะ ถ นง. เปนมรดกทคนในทองถนหวงแหนไมยอมถายทอดสคนกลม

อ น

66

9. ข อ ใ ด เ ป น เ พ ล ง ท ไ ด ต น แ บ บ จ า ก เ พ ล ง พ น บ า นก. เ พ ล ง ล ก ท งข. เ พ ล ง ล ก ก ร งค. เ พ ล ง ไ ท ย เ ด มง. เ พ ล ง ไ ท ย ส า ก ล

10. เ พ ล ง พ น บ า น ภ า ค ใ ด เ ป น ท น ย ม แ พ ร ห ล า ย ม า ก ท ส ดก. ภ า ค ใ ต ข. ภ า ค เ ห น อค. ภ า ค ก ล า งง. ภ า ค อ ส า น

11. เพลงพ นบ านแสดงให เห นถ งล กษณะคนไทยอย าง ไรก. เ ป น ค น ท ม ค ว า ม ก ต ญ ญ ร ค ณข. เ ป น ค น อ า ร ม ณ เ บ ก บ า น อ ย เ ส ม อค. เ ป น ค น ท เ ค า ร พ เ ช อ ฟ ง บ ด า ม า ร ด าง. เป นคนมปฏ ภาณไหวพรบด และเป นคนเจาบทเจากลอน

12. เพลงพนบานตอไปน เพลงใดทำาหนาทเหมอนวทยกระจายเสยงก. เ พ ล ง ฉ อ ยข. เ พ ล ง บ อ กค. เ พ ล ง ข อ ท า นง. เ พ ล ง แ ห น า ง แ ม ว

13. “ลกไหวเจาพอทศาลแก ลกจะไหวเจาแมเบกไพรถาลกเจอแลวไมลบหล เ จ อ แ ล ว ล ก ก ช ม อ ไ ห ว ”

เ น อ ห า ข อ ง เ พ ล ง ข า ง ต น ส ะ ท อ น ใ ห เ ห น ภ า พ ส ง ค ม ใ ดก. ว ถ ช ว ตข. ค า น ย มค. ค ว า ม เ ช อง. ธ ร ร ม เ น ย ม ป ร ะ เ พ ณ

67

14. เครองดนตรชนดใดทเปนเครองกำาหนดจงหวะในขณะทขบรองเ พ ล ง พ น บ า นก. ฉ ง ก ร บข. ก ล อ ง ฉ งค. ร ะ น า ด ก ล อ งง. ก ล อ ง ก ร บ

15. การรองเพลงพนบานทกครง การรองจะเรมรองจากอะไรกอนเ ป น ล ำา ด บ แ ร กก. บ ช า ค ร อ า จ า ร ย ข. บ ช า พ ร ะ ร ต น ต ร ยค. บ ช า พ ร ะ ม ห า ก ษ ต ร ย ง. บ ช า พ ร ะ ค ณ บ ด า ม า ร ด า

เฉลยแบบฝกหดหนวยท 2

1. ค2. ก3. ง4. ข5. ง6. ก

68

7. ค8. ค9. ก10. ง11. ง12. ข13. ค14. ก15. ข

กจกรรมเสนอแนะ

1. ก า ร แ ส ด ง บ ท บ า ท ส ม ม ต เพอสาธตเพลงกลอมเดก โดยแบงนกเรยนออกเปนกลม ๆ ละ

4 – 5 คน รองเพลงกลอมเดก ทนกเรยนในกลมแตงขนใหม

2. ก า ร ส ำา ร ว จ เ พ ล ง พ น บ า น

69

นกเรยนสำารวจดวา ในทองถนของนกเรยนมเพลงพนบานอะไรบาง แลวบนทกรายละเอยดไว นำามารวบรวมเปนเลม โดยจดหมวดหมและประเภทตามทไดศกษามา เกบหลกฐานการคนควาไวทหองส ม ด ก ล ม ส า ร ะ ก า ร เ ร ย น ร ภ า ษ า ไ ท ย

70