หนวยท 2 อนาคตศกษาดานสาธารณสขในการจดการเชงกลยทธ อาจารย ดร.อรสา โฆวนทะ หนวยท 2 อนาคตศกษาดานสาธารณสขในการจดการเชงกลยทธ ตอนท 2.1 ความหมายและความส าคญของอนาคตศกษาดานสาธารณสขกบการจดการเชงกลยทธ 2.1.1 ความหมายของอนาคตศกษาดานสาธารณสข 2.1.2 ววฒนาการและความส าคญของอนาคตศกษาดานสาธารณสขกบการจดการเชงกลยทธ ตอนท 2.2 ฉากทศนในการศกษาอนาคตดานสาธารณสข

2.2.1 ความหมายของฉากทศนและรปแบบของฉากทศนในการศกษาอนาคตดานสาธารณสข 2.2.2 ขนตอนของการสรางฉากทศนในการศกษาอนาคตดานสาธารณสขกบการจดการเชงกลยทธ ตอนท 2.3 ความรทวไปเกยวกบวธวจยในการศกษาอนาคตดานสาธารณสข

2.3.1 แนวทางการวธวจยในการศกษาอนาคตดานสาธารณสข 2.3.2 องคประกอบวธวจยในการศกษาอนาคตดานสาธารณสข ตอนท 2.4 เครองมอ รปแบบของโครงการและการประยกตใชในการจดการเชงกลยทธ การศกษาอนาคตดานสาธารณสข

2.4.1 ความมงหมายของการใชเครองมอในการศกษาอนาคต 2.4.2 เครองมอทใชในการศกษาอนาคตดานสาธารณสข 2.4.3 รปแบบของโครงการศกษาอนาคตดานสาธารณสขและการน าประยกตใชในจดการเชงกลยทธ แนวคด

1. อนาคตศาสตรเปนศาสตรสาขาหนงทศกษาเกยวกบเหตการณ หรอแนวโนมในอนาคตส าหรบอนาคตศกษาดานสาธารณสขเปนการน าหลกการของอนาคตศาสตรมาประยกตใชในงาน สาธารณสข เปนหลกการคาดการณทใกลเคยงกบการก าหนดนโยบาย การวางแผนในระยะยาว และการก าหนดยทธศาสตรดานสาธารณสขในอนาคต

2

2. ฉากทศนในการศกษาอนาคตศกษาสาธารณสข คอผลลพธของการศกษาอนาคตทแสดงถงเหตการณทสนใจทเกยวของกบสขภาพและระบบบรหารสขภาพ การสรางฉากทศนม 7 ขนตอน ฉากทศนมหลายรปแบบมรปแบบทในอนาคตเปนไปไดมากสดหรอเปนไปไดยาก 3. ความรทวไปเกยวกบวธวจยในการศกษาอนาคตดานสาธารณสขประกอบดวย 3 แนวทางในการศกษา และ7 องคประกอบทส าคญ 4. เครองมอทใชในการศกษาอนาคตศกษาดานสาธารณสขมหลายแบบ ซงตองเลอกตามความเหมาะสมกบเรองทจะศกษาและจดมงหมายของสงทตองการกษา รปแบบของการศกษามหลายรปแบบขนอยกบวตถประสงคของการศกษา

วตถประสงค เมอศกษาหนวยท 2 จบแลว นกศกษาสามารถ

1. อธบายความหมายความส าคญของอนาคตศกษาดานสาธารณสขได 2. ก าหนดและสรางฉากทศนการศกษาอนาคตดานสาธารณสขได 3. อธบายความรทวไปเกยวกบวธการวจยอนาคตศกษาดานสาธารณสขได 4. ใชเครองมอในการสรางรปแบบของโครงอนาคตศก

ตอนท 2.1 ความหมายและความส าคญของอนาคตศกษาดานสาธารณสขกบการจดการเชงกลยทธ โปรดอานแผนการสอนประจ าตอนท 2.1 แลว จงศกษาเนอหาสาระ พรอมปฏบตกจกรรมในแตละเรอง หวเรอง เรองท 2.1.1 ความหมายของอนาคตศกษาดานสาธารณสข เรองท 2.1.2 ววฒนาการและความส าคญของอนาคตศกษาดานสาธารณสขกบการจดการเชงกลยทธ แนวคด

1. อนาคตศกษาดานสาธารณสข คอการศกษาแนวโนมหรอเหตการณทจะเกดขนในอนาคตทเกยวกบสขภาพและระบบบรการสขภาพโดยมการศกษาอยางเปนกระบวนการ 2. อนาคตศกษาดานสาธารณสขเปนการน าหลกการของอนาคตศาสตรมาประยกตใชในงานสาธารณสข เปนหลกการคาดการณทใกลเคยงกบการก าหนดนโยบาย การวางแผนในระยะยาว และการก าหนดยทธศาสตรดานสาธารณสข และมความส าคญตอการจดการเชงกลยทธ

3

วตถประสงค เมอศกษาตอนท 2.1 จบแลว นกศกษาสามารถ

1. อธบายความหมายของอนาคตศกษาดานสาธารณสขได 2. อธบายแนวคดเกยวกบอนาคตดานสาธารณสข และความส าคญของการศกษาอนาคตดานสาธารณสขตอ

การบรหารสาธารณสขของไทยได เรองท 2.1.1. ความหมายของอนาคตศกษาดานสาธารณสข 1. ความเปนมา

การศกษาอนาคต (Futures Study) และการวจยเกยวกบอนาคต (Futures Research) ไดเรมมมาอยางตอเนองกวา 50 ป มาแลว โดยเรมแรกมการน าเอาศาสตรนมาใชในเรองทเกยวกบอตสาหกรรมธรกจ และสงแวดลอม ดงเชน ประเทศญปนมการคาดการเกยวกบตลาดรถยนตเพอวางแผนการผลต ประเทศในยโรปมการศกษาอนาคตของสงแวดลอมเพอจดการวางแผนรกษาสงแวดลอมใหคงอย การศกษาสวนใหญท าในประเทศทเจรญแลว เชน ยโรปและอเมรกา

เรองของอนาคต (Future) เรมเปนทสนใจกนอยางแพรหลายในชวง 40 ปทผานมานเอง การมองไปขางหนาเรมเปนทยอมรบวามความส าคญในการก าหนดนโยบายและการวางแผน แตอยางไรกตามผบรหารสวนหนงยงไมคอยเหนความส าคญของการวเคราะหสถานการณในอนาคต โดยเฉพาะอยางยงผบรหารในสวนของการสาธารณสข ดงจะเหนไดจากการทยงไมคอยมคมอหรอต าราวาดวยเรองนจดพมพออกมาเผยแพรมากมายนก

เมอป ค.ศ. 1978 องคการอนามยโลกไดก าหนดเปาหมายสขภาพดถวนหนาในป พ.ศ. 2543 หรอ Health for All by the Year 2000 เปนการก าหนดเปาหมายใหประเทศสมาชกวางแผนการด าเนนงานดานสาธารณสขใหบรรลผลใน 22 ปขางหนา นบเปนผลงานอนาคตดานสขภาพชนส าคญ เพราะเปนการก าหนดภาพลกษณดานสขภาพในอนาคตทเปนทยอมรบกนในระดบนานาชาต ซงกอใหเกดยทธศาสตรการพฒนาดานสาธารณสขตดตอกนมากวา 15 ป อยางไรกตาม หลงจากทไดด าเนนการมาไดกวาครงแผน ผลลพธของสขภาพประชากรโลกยงอยหางไกลเปาหมายทวางไว ดงนน องคการอนามยโลกจงไดจดประชม Health Futures in Support of Health for All ทกรงเจนวาประเทศสวสเซอรแลนดในป ค.ศ. 1993 (พ.ศ. 2536) เพอก าหนดกลวธใหมทจะท าใหอนาคตป 2000 บรรลเปาหมาย Health for All และทประชมมความเหนวาอนาคตดานสขภาพจะเปนกลวธทจะน าไปสสขภาพดถวนหนาในป 2543 หรอป ค.ศ. 2000 ได ตอมาในป ค.ศ. 1996 (พ.ศ. 2539) องคการอนามยโลกไดท าการศกษาอนาคตดานสขภาพเพอวเคราะหสถานะสขภาพและพยากรณแนวโนมของประชากรโลกในป 2025 (Global health situation; analysis and projection 1950-

4

2025) พรอมทงจดท าวสยทศนในป 2025 และพฒนายทธศาสตรส าหรบการดแลสขภาพของประชากรโลก ในขณะเดยวกนองคการอนามยโลกไดสนบสนนใหมการน าอนาคตดานสขภาพมาใชกบงานดานการสาธารณสข โดยมอบหมายให Dr. Martha J Garrett เปนทปรกษาและไดจดท าคมอ Health Futures Handbook หรอคมออนาคตดานสขภาพเพอใหประเทศสมาชกองคการอนามยโลกไดท าการศกษาอนาคตดานสขภาพและเปนการทดสอบคมอดงกลาวดวยในป พ.ศ. 2538-2540 การศกษาอนาคตดานสขภาพจงไดเรมเกดขน

ประเทศไทยโดยกระทรวงสาธารณสขไดเรมด าเนนการพฒนาดานอนาคตศกษาดานสาธารณสข โดยมการฝกอบรม และการศกษาวจย โดยมการแปลคมอคมอ Health Futures Handbook เปนภาษาไทย และมการจดอบรมตงแต ป พ.ศ. 2541 จนถงปจจบนประมาณ 20 รน และมงานวจยทใชเทคนคนตพมพในวารสารดานนโยบายและแผนสาธารณสขในชวง 10 ปทผานมา

2. ค าและความหมายทเกยวของกบอนาคตศกษาดานสาธารณสข

อนาคตศาสตร ภาษาองกฤษใชค าวา Futures เปนค าพหพจน เชนเดยวกบวชาเศรษฐศาสตรหรอ วชาวทยาศาสตร ทใชค าวา Economics และSciences ตามล าดบ

อนาคตศาสตรเปนศาสตรสาขาหนงทศกษาเกยวกบเหตการณหรอแนวโนมในอนาคต เปนการมองไปขางหนาอยางนอย 10 ปขนไป

เนองจากอนาคตศาสตรเปนเรองทเพงไดรบความสนใจ และมการใชค าทแตกตางกนไปในแตละพนท เชน อนาคตวทยา (Futurology) อนาคตศกษาหรอการศกษาอนาคต (Futures Studies) และการวจยอนาคต (Futures Research) จงมขอโตแยงเกยวกบชอและความหมายของการศกษาอนาคตทใชกนอย The World Futures Society ไดมมตเลอกใชค าวา การศกษาอนาคต (Futures Study) เปนอนดบ 1 และการวจยอนาคต (Futures Research) เปนอนดบ 2

เมอองคการอนามยโลกรเรมน าเอาศาสตรนมาใชในวงการสาธารณสข องคการอนามยโลกใชค าภาษาองกฤษวา Health Futures และเมอองคการอนามยโลกไดมอบหมายให Dr. Martha J Garrett พฒนา คมอ Health Futures Handbook เพอใหประเทศสมาชกทดลองใชคมอในการศกษาอนาคตดานสขภาพ และประเทศไทยไดรวมในการทดลองใชคมอนดวยในป 2539-2540 นายแพทยพรเทพ ศรวนารงสรรค ผอ านวยการส านกนโยบายและแผนสาธารณสขในขณะนนไดบญญตศพทเปนภาษาไทยเพอใชในกลมททดลองคมอ โดยใชค าวา “อนาคตดานสขภาพ” ส าหรบค า Health Futures และ“การศกษาอนาคตดานสขภาพ หรอการศกษาอนาคตดานสาธารณสข” ส าหรบค าวา Health Futures Study แตถาอานจากต าราทวๆ ไป กอาจจะพบค าอนๆ ทใชแทนกนได เชน โครงการอนาคตดานสขภาพ (Health Futures Project) กจกรรมอนาคตดานสขภาพ (Health Futures Activities) หรองานดานอนาคตสขภาพ (Health Futures Work) เปนตน

5

ความหมายของค าวา “อนาคตดานสขภาพ” Dr. Martha J Garrett ไมไดใหค าจ ากดความหรอความหมายไวในคมอ Health Futures แตจากค าอธบายของส านกงานองคการอนามยโลกประจ าภาคพนอาฟรกา (World Health Organization, Regional Office for Africa) ทใชในการศกษาเพอจดท า Long Term Development 2000 ส าหรบการวางแผนพฒนาประเทศในทวปอาฟรกา กลาวไววา อนาคตดานสขภาพเปนสาขายอยของอนาคตศาสตร (Health Futures is a subset of Futures) การใหความหมายของอนาคตดานสขภาพกบการศกษาอนาคตดานสขภาพควรเรมตนจากความหมายของค าวาการศกษาอนาคต ซงหมายถงกระบวนการศกษาถงเหตการณและแนวโนมทจะเกดขนในอนาคต ดงนน เมอรวมเอาความหมายของวชาอนาคตศาสตร และการศกษาอนาคตเขาดวยกนความหมายของอนาคตดานสขภาพ/สาธารณสขและการศกษาอนาคตดานสขภาพ/สาธารณสขจงเปน ดงน

อนาคตดานสาธารณสข (Health Futures) หมายถง การศกษาเหตการณและแนวโนมในเรองทเกยวกบสขภาพทจะเกดขนในอนาคต อนเปนการมองไปขางหนาโดยมวตถประสงคเพอทจะน าเอาองคความรนนมาวางแผนหรอจดการกบสถานการณปจจบนใหบรรลวตถประสงคและเปาหมายทตงไวส าหรบอนาคต หรอการวางแผนเพอหาทางปองกนมใหเกดเหตการณทไมพงประสงคในอนาคต การศกษาอนาคตดานสาธารณสข (Health Futures Study) หมายถง กระบวนการศกษาสถานการณและแนวโนมของเรองทเกยวกบสขภาพของคนและรวมทงระบบบรการสขภาพ โดยใชระเบยบวธวจยของการศกษาอนาคต หลงจากศกษาเนอหาสาระเรองท 2.1.1 แลว โปรดปฏบตกจกรรม 2.1.1 ในแนวการศกษาหนวยท 2 ตอนท 2.1 เรองท 2.1.1 เรองท 2.1.2 ววฒนาการและความส าคญของอนาคตศกษาดานสาธารณสขกบการจดการเชงกลยทธ ปจจบนเรองสขภาพ สงแวดลอม และการพฒนาทย งยน เปนหวขอทมการกลาวถงและมความสมพนธกนในระดบโลก ในขณะทประเทศยงเผชญกบปญหาทเกยวกบความยากจน และขาดการใหบรการขนพนฐานในดานหนง และในอกดานมการเจรญเตบโตดานอตสาหกรรม การพฒนาทางเทคโนโลย และมความเปนเมองมากขน ดงนน แนวทางในการทจะด าเนนงานดานสขภาพและการแกปญหาดานสงแวดลอม เพอใหเกดการพฒนาทย งยนจงเปนเรองททาทายส าหรบผรบผดชอบงานดานสขภาพ ส าหรบประเทศไทย ตงแตแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคม ฉบบท 1 เปนตนมาไดมการพฒนานโยบายสาธารณสขทเนนในการใหบรการรกษาพยาบาล โดยมการขยายบรการใหครอบคลมพนททวประเทศ จนกระทงใน

6

แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคม ฉบบท 9 ทผานมาทมนโยบายสรางหลกประกนสขภาพถวนหนา เพอใหประชาชนไดรบบรการทางสขภาพทงดานการรกษาพยาบาล การฟนฟสภาพ การสงเสรมสขภาพและการปองกนโรคอยางไดมาตรฐาน เสมอภาค และเทาเทยมกน จะเหนไดวา ภายนโยบายสาธารณสขไดมววฒนาการอยางตอเนอง ไดมการแปลงนโยบายดงกลาวสการปฏบต โดยก าหนดยทธศาสตร นโยบายและแผนเพอใหมการดแลประชาชนอยางทวถง สรางความเขมแขงของชมชนในการดแลสขภาพ คนไทยตนตวและเปลยนพฤตกรรมโครงการดแลสขภาพ มการออกก าลงกายบรโภคอาหารทสะอาดและปลอดภย อารมณ การลดโรคทส าคญ โรคหลอดเลอดและหวใจ ความดนโลหตสง โรคเบาหวาน และมะเรง เปนตน รวมทงกจกรรมอนๆ ทจ าเปนในการรกษาสขภาพและทรพยากรอนๆ ทจ าเปนตอการสรางสขภาพของบคคล ครอบครว และชมชน โดยมภาครฐสนบสนน และมความจ าเปนในการสรางและพฒนาใหประเทศไทยเปนประเทศทมการสรางสขภาพ ทงในระดบต าบล อ าเภอ จงหวด และสดทาย ประเทศทมงสสขภาพดในอนาคตอนใกล

1. ววฒนาการและกรอบแนวคดกระบวนการจดท าและวเคราะหนโยบายสาธารณสข ปจจบนกรอบแนวคดในเรองปจจยก าหนดตอสขภาพอนามยของประชาชนไดขยายกวางขนดงในแผนภาพท 1 จะเหนไดวาปจจยทมอทธพลตอสขภาพเปนสหปจจยทมทงปจจยสวนบคคล พฤตกรรม พนธกรรม ปจจยทางสงคม สงแวดลอม และระบบบรการสขภาพ สขภาพ กาย ใจ สงคม จตวญญาณ เพศ การเรมตนทด: พฒนาการในวยเดกระยะแรก การศกษา วฒนธรรม การปฏบตดานสขอนามยสวนตวและทกษะการแกปญหาของบคคล ปจจยทางชววทยาและพนธกรรม การจางงานและสภาพการท างาน สงแวดลอมทางกายภาพ

7

สงแวดลอมทางสงคม เครอขายการสนบสนนทางสงคม บรการทางสขภาพ (สงเสรม ปองกน รกษา ฟนฟ) รายและสถานะทางสงคม ภาพท 2.1 ปจจยก าหนดสขภาพทส าคญ ทมา: จรตม ศรรตนบลล อ านาจ ศรรตนบลล 2545 มมมองใหมของสขภาพซงเปนแนวโนมทนาสนใจ และตอกย าใหเหนพลวต และความเชอมโยงของสขภาพและองคประกอบอนๆ ของการด ารงชวต ดงนคอ

1) สขภาพในฐานะสทธมนษยชน สขภาพไดรบการยอมรบใหเปนสทธขนพนฐานของมนษยทรฐมหนาทด าเนนการเพอสรางความมนคงทางสขภาพใหแกประชาชน 6 ประการ คอ ไมเจบปวยหากไมจ าเปนตองปวย หากเจบปวยตองไดรบการรกษาตามความจ าเปน ไมพการหากไมจ าเปนตองพการ หากตองพการกใหพการนอยทสด เมอพการตองไดรบการฟนฟสมรรถภาพและสามารถใชชวตไดอยางมคณภาพ และไมเสยชวตหากไมจ าเปนตองเสยชวต 2) ความกวางขวางของกรอบนยามสขภาพ สขภาพไมไดจ ากดอยเพยงเรองการรกษาพยาบาลเทานน แตครอบคลมการปองกนโรค การสงเสรมสขภาพ การรกษาพยาบาล และการฟนฟสมรรถภาพดวย นอกจากน ขอบเขตของสขภาพยงไมจ ากดอยแตเฉพาะเรองสาธารณสข แตเชอมโยงไปสประเดนทางเศรษฐกจ สงคม สงแวดลอม วฒนธรรม ประเพณ ความเชอและคานยมของสงคม หรอแมแตการปกครองดวย 3) แนวโนมคณภาพ การท างานทมคณภาพทวความส าคญมากยงขน ไมเวนแตคณภาพในระบบสขภาพ คณภาพเชอมโยงกบมาตรฐาน จรยธรรม การตอบสนองความตองการอนน าไปสความพงพอใจ 4) การใชความรเปนฐาน การตดสนใจเลอกนโยบาย การวางแผน หรอแมแตการปฏบตตางๆ ในวชาชพหรอระบบงานทเกยวของลวนมแนวโนมทจะตองใชความรเปนฐานมากขน เมอมการพฒนาองคความรใหมๆ เกยวกบสขภาพ ขอบเขตนยามความหมายของสขภาพและปจจยก าหนดสขภาพกมความเปลยนแปลงไป 5) ระบบการเงนเพอสขภาพ การยกระดบและรกษาสขภาพมตนทนคาใชจาย เรองระบบการเงนเพอสขภาพเขาไปเกยวกบการพฒนาเศรษฐกจ ประสทธภาพของการใชและความจ ากดของทรพยากร ความ

8

เสมอภาคและความเปนธรรมของสงคมในการรบภาระทางสขภาพทเกดขนกบคนในสงคม น าไปสเรองกลไกในการกระจายความเสยง เชน การประกนสขภาพ เปนตน 6) อตสาหกรรมสขภาพและธรกจสขภาพ สขภาพกลายเปนอตสาหกรรมมากขน กจการทางอตสาหกรรมและบรการตางๆ เขามาเชอมโยงกบเรองสขภาพในทางธรกจมากขน ไมวาจะเปนการผลตยาและเวชภณฑ การบรการรกษาพยาบาล อาหาร การออกก าลงกายและสงเสรมสขภาพรปแบบตางๆ ตลอดจนประเดนดานการคาระหวางประเทศ ท าใหระบบสขภาพสวนหนงกลายเปนธรกจสขภาพทมก าไรในรปของตวเงนเปนแรงจงใจ ซงมโอกาสบดเบอนพฒนาการของระบบไปจากสขภาพของบคคลและสาธารณะตามทควรจะเปนได

แตอยางไรกตามสขภาพของประชากรมความเสยงมากเพมขน จากการเปลยนแปลงของประชากรและ

สงแวดลอม รวมทงพฤตกรรมและวฒนธรรมการใชชวต อนมสาเหตจากการพฒนาประเทศและระบบเศรษฐกจทเจรญเตบโตอยบนฐานของการใชทรพยากรธรรมชาต และสงแวดลอมอยางสนเปลอง กอใหเกดความขดแยงและความเสอมของสงคม สภาพแวดลอมถกท าลาย สความเสอมของสขภาพมนษย การขาดความสมดลระหวางการพฒนาและการใชทนทางเศรษฐกจ สงคม และทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ทเนนดานปรมาณมากกวาคณภาพ ท าใหทนตางๆ ลดนอยลงและไมไดรบการพฒนาเทาทควร โดยเฉพาะการพฒนาทนทางสงคมทเปนทนมนษยเปนปจจยหลกทมความส าคญมากทสดตอการพฒนาสรางทนอนๆ และน าไปสการพฒนาคนและสงคมใหมสขภาวะ ตลอดจนพฒนาเศรษฐกจของประเทศชาตใหเจรญกาวหนาเทาทนการเปลยนแปลงของกระแสโลกาภวตน ซงกยงไดรบความส าคญนอย ท าใหการพฒนาประเทศทงในบรบทการเปลยนแปลงทางดานเศรษฐกจ ความกาวหนาทางดานเทคโนโลย สงคมและโครงสรางประชากร สงแวดลอม และพฤตกรรมการบรโภค มผลพวงกอเกดปญหาทซบซอนเปนภยคกคามตอสขภาพและความอยดมสขของคนไทยตามมามากมาย ปจจยเสยงและภยคกคามทส าคญไดแก 1. สถาบนครอบครวออนแอ พฤตกรรมการบรโภคอาหารทไมเหมาะสมไมสมดล และพฤตกรรมเสยง จากการเสพสงเสพตด ความไมตระหนกถงความปลอดภย ขาดการออกก าลงกาย สงผลเสยตอสขภาพ และเศรษฐกจในระดบบคคล ครอบครว สงคม และประเทศ โดยเฉพาะอยางยงภาระคาใชจายทางดานสขภาพทเพมสงขนโดยไมจ าเปน จากการเจบปวยดวยโรคทสามารถปองกนได โรคเรอรง และมคาใชจายในการรกษาพยาบาลสง 2. ภาวะการณบบคนทางเศรษฐกจและสงคม การขยายตวของสงคมเมองทมสภาพแวดลอมไมเออตอสขภาพ ทงทอยอาศย สถานทท างาน และสงแวดลอมทไมปลอดภย และการด ารงชวตทไมเหมาะสม ท าใหคณภาพชวตและสขภาพเสอมลง สถาบนครอบครวถกท าลาย

9

3. ภยคกคามทางเพศ ความขดแยง ความรนแรง ท าใหเกดความไมปลอดภยทางดานรางกาย จตใจ และทางเพศ โดยเฉพาะอยางยงในกลมเดกและเยาวชนทขาดความร ความเขาใจทถกตอง รไมเทาทน ขาดภมคมกน ถกทอดทง ขาดทพง ขาดการควบคมตนเอง ถกท ารายหรอท าลายตนเองและผอน ท าใหสญเสยสขภาพจากการเจบปวย พการ และสญเสยชวต 4. กระแสคานยมการบรโภคแบบวตถนยม บรโภคนยม โดยการบรโภคเลยนแบบ บรโภคฟมเฟอย เกบพอด ขาดการค านงถงคณคา ขาดการกรองกลนกรองเลอกใชอยางเหมาะสม ตลอดจนการผลตสนคาและบรการทขาดจตส านกตอสวนรวม น าไปสการบนทอนทนทางสงคม จากการท าลายภมปญญา วฒนธรรม สงแวดลอม และน าไปสความขดแยงทางสงคม 5. อบตเหต อบตภย และความรนแรงจากเหตการณความไมสงบ มอบตการณมากขนและยากแก การคาดการณ เกดความสญเสยทางสขภาพ ชวตและทรพยสนมากมาย ตองลงทนพฒนาระบบเฝาระวง ปองกนควบคม ดแลชวยเหลอ และเตรยมความพรอมระบบบรการฉกเฉนเพอรองรบเหตการณทจะเกดขน 6. การเปลยนแปลงโครงสรางประชากรสสงคมผสงอาย ท าใหภาระคาใชจายและการลงทนทางดานสขภาพมากขน เพอรองรบการดแลสขภาพของผสงอายจากภาวะโรคเรอรงและโรคทเกยวของกบผสงอาย และเตรยมพรอมคนทกชวงอายเขาสการเปนผสงอายทมคณภาพ

การสรางความส าเรจเชงนโยบายทย งยนนาจะไดจากการสรางวาระแหงชาต และนโยบายทชดเจนดานสขภาพ ซงผทท างานทางวชาการหรอทางเทคนค ตองเขามาสนบสนนการท างานทางการเมอง โดยเฉพาะดานองคความรและการประยกตใชองคความร ในขณะทการท าใหฝายการเมองรบฟงและเชอมนในแนวคดนน ตองท าผานประชาชน ใหเปนนโยบายทมาจากเสยงสวนใหญ (Popular policy) ตวอยางเชน การสรางหลกประกนสขภาพ เมองไทยแขงแรงคนไทยแขงแรง ในการสงเสรมสขภาพ ใหความส าคญกบเรองการออกก าลงกาย อนามยสงแวดลอม และสขาภบาลอาหาร มการท าวจยใหไดมาซงองคความรทจะตอบค าถามประชาชนได ใหประชาชนเหนประโยชนวา สขภาพมคณคาตอชวตของตนเอง ครอบครว และทกคน ท าใหเหนวาปจจยตางๆ มผลตอสขภาพอยางไรทงทางบวกและทางลบ ท าใหคนเหนคณคาทชดเจน และมความสามารถในการดแลสขภาพของตนเองได 2. ความส าคญของอนาคตศกษาดานสาธารณสขกบการจดการเชงกลยทธ

หลกการของอนาคตศาสตรมความหมายใกลเคยงกบการก าหนดนโยบายและการวางแผนระยะยาว แตทงนการศกษาอนาคตมใชสงทจะมาทดแทนกระบวนการจดท านโยบายและการวางแผน และการพฒนายทธศาสตร แตการใชศาสตรนอยางเหมาะสมจะชวยสงเสรม สนบสนนการก าหนดนโยบายและการวางแผนใหมความสมบรณยงขน เพราะการศกษาอนาคตอยางถถวน (exploring the future) จะท าใหเขาใจหนวยงาน หรอองคกร สงแวดลอมขององคกร และปจจยทเกยวของไดดขน ดงนน ผวางแผนจงสามารถวเคราะหถงโอกาสและภาวะคกคามทงหมดทจะเปนไปได

10

และน าเอาขอมลเหลานนมาใชในกระบวนการจดท านโยบายและการวางแผน จงท าใหมการวางนโยบายและแผนไดอยางสมบรณ

ปรชญา แนวคด และวตถประสงคของการศกษาอนาคต คอการหาขอมลทงหมดเพอน ามาปรบนโยบายและกลยทธเพอจดการกบปญหาทประสบอยในปจจบนและวางแผนเพอใหบรรลวตถประสงคทตงไวในอนาคต การมองไปขางหนาอาจท าใหคนพบผลทเกดขนจากนโยบายและยทธศาสตรในปจจบน เพราะในชวง 5 ป หรอ 10 ปขางหนา อาจมผลทเกดขนจากนโยบายในปจจบน และในชวงเวลาดงกลาวจะเปลยนลกษณะของปญหาในปจจบนไปสมมมองทตางออกไป ซงอาจท าใหปญหานนๆ เพม/ลดความส าคญลงกวาในปจจบนกได นอกจากนนการมองไปขางหนาไกลๆ ยงชวยชน าถงขอมลทเปนประโยชนในการก าหนดนโยบายและการวางแผนทจะตองเตรยมหาไวตงแตบดน

ดงนน การมองไปในอนาคต ไมใชการคาดการณหรอการวางแผนในชวงเวลานนๆ แตเพอศกษาและอธบายถงผลทจะตามมาในระยะยาวของนโยบายและยทธศาสตรในปจจบน การศกษาอนาคตจงชวยใหการเตรยมการส าหรบอนาคตมประสทธภาพมากขน เนองจากผบรหารมพนฐานจากภาพอนาคตมากกวา 1 ภาพ เหตการณในอนาคตมกจะไมเปนไปตามทเราคาดการณเอาไว ท าใหการบรหารจดการตองยงยากกบการแกไขปญหาวกฤตทเกดขนเนองๆ ดงนน หากผบรหารเตรยมตวรบสถานการณหลายๆ รปแบบ จะท าใหสามารถวางแผนบรหารจดการในปจจบนใหเกดประสทธภาพสงสดได ในปจจบนโลกมการเปลยนแปลงไปเรวมาก วธการวางแผนแบบดงเดมจงไมเหมาะสมกบสถานการณปจจบน แผน 5 ป จะมผลส าเรจถาสภาวะตางๆ เปนไปตามทคาดการณเอาไว ซงในความเปนจรงเปนไปไดยากมาก ดงนน อนาคตศาสตรจะชวยท าใหผบรหารมมมมองในอนาคตหลายรปแบบ และครอบคลมทกเหตการณทอาจเกดขนในอนาคต จงสามารถเตรยมการรองรบสงทจะเกด ปองกนสงทไมตองการใหเกดในอนาคต ดงนน ประโยชนการใชอนาคตศกษามาชวยในการพฒนานโยบายและแผนคอ

1. มนโยบายและแผนทดกวา เพราะอนาคตศกษาดานสขภาพจะมองทงระบบทสนใจ สงแวดลอมขององคกร ผทมสวนเกยวของทงหมด 2. มยทธศาตรทยดหยนกวา เพราะการศกษาอนาคตเปนการมองไปขางหนาแลวยอนกลบมาจดการกบสถานการณปจจบนเพอใหเดนทางไปถงอนาคตทวางเปาหมายไว 3. มการปรบตวของหนวยงานไดงายขน เนองจากมการมองอนาคตในหลายรปแบบ ท าใหหนวยงานสามารถเลอกไดวาจะใหอนาคตของหนวยงานเปนรปแบบใด 4. มความไวตอการเปลยนแปลงของโลก เพราะมการมองไปขางหนา ตดตามสถานการณอยตลอดเวลา ท าใหเตรยมพรอมรบสถานการณทจะเกดขนทกรปแบบ 5. มการตอบสนองตอสถานการณไดอยางฉบไว เพราะมการคดไวลวงหนาแลววาจะใหหนวยงานหรองานทรบผดชอบอยเปนไปในทศทางใด

11

6. มการเสรมสรางการเรยนรขององคกร เพราะมการวาดฝนภาพขององคกรในอนาคต ท าใหทกคนในองคกรศกษาหาทางทจะไปถงภาพฝนทตองการ 7. เกดการสรางแรงจงใจ การน าเอาอนาคตศาสตรมาผสมกบการก าหนดนโยบายและการวางแผนท าใหการเตรยมการมประสทธภาพดยงขน สงเสรมใหเกดการเรยนร ลดการท างานแบบประจ า สงเสรมใหเกดกจกรรมใหม

การศกษาวเคราะห สภาพแวดลอมทเปลยนแปลงไป และคาดการณมองไปในอนาคตอยางถกหลกวชาอนาคต

ศาสตร (Futures Study) ใหใกลเคยงกบสงทจะเกดขนจรงมากทสด เพอใชเปนแนวทางในการก าหนดแนวทางการพฒนาสขภาพใหเหมาะสม เกดประโยชนสงสดแกประเทศไทยและประชาชนไทย รวมทงสรางความกาวหนาเชงวชาการและสรางความมนคง ย งยนแกระบบงาน/หนวยงานดานสขภาพ หลงจากศกษาเนอหาสาระเรองท 2.1.2 แลว โปรดปฏบตกจกรรม 2.1.2 ในแนวการศกษาหนวยท 2 ตอนท 2.1 เรองท 2.1.2

ตอนท 2.2 ฉากทศนในการศกษาอนาคตดานสาธารณสข โปรดอานแผนการสอนประจ าตอนท 2.2 แลว จงศกษาเนอหาสาระ พรอมปฏบตกจกรรมในแตละเรอง หวเรอง

เรองท 2.2.1 ความหมายของฉากทศนและรปแบบของฉากทศนในการศกษาอนาคตดานสาธารณสข เรองท 2.2.2 ขนตอนของการสรางฉากทศนในการศกษาอนาคตดานสาธารณสขกบการจดการเชงกลยทธ แนวคด

1. ฉากทศนหมายถงผลลพธของการศกษาอนาคตชนดหนงทแสดงใหเหนถงเหตการณหรอสถานการณในอนาคต ณ จดเวลาทสนใจ ฉากทศนมหลายรปแบบ ฉากทศนเปนรปแบบในอนาคตดานสขภาพทเราสนใจศกษาอนาคต 2. ขนตอนของการสรางฉากทศนในการศกษาอนาคตดานสาธารณสข ม 7 ขนตอน แตละขนตอนจะม

รายละเอยดและการก าหนดเงอนไขหรอขอสนนฐานทเหมาะสมกบวตถประสงคและประเภทของแตละฉากทศน

12

วตถประสงค เมอศกษาตอนท 2.2 จบแลว นกศกษาสามารถ

1. อธบายความหมายของและรปแบบของฉากทศนทเกยวของกบอนาคตดานสาธารณสขได 2. อธบายของขนตอนของการสรางฉากทศนและสามารถสรางฉากทศนในการศกษาอนาคตดานสาธารณสข

ได เรองท 2.2.1 ความหมายของฉากทศนและรปแบบของฉากทศนในการศกษาอนาคตดานสาธารณสข 1. ความหมายของฉากทศน

ค าวาฉากทศน มาจากภาษาองกฤษวา Scenario ซงเปนศพททใชในวงการละคร หมายถง เคาโครงเรอง ทระบเหตการณตามล าดบทเกดขนเปนฉากๆ รวมทงการปรากฏตวของตวของผแสดงในแตละฉาก และตอมาใชในวงการภาพยนตรหมายถงบททใชส าหรบการถายท า ซงก าหนดรายละเอยดของต าแหนงของกลองและตวละครในแตละฉาก รวมถงรายละเอยดทางเทคนค เชน การใชมมกลอง การเคลอนไหวของกลอง ลกษณะภาพทตองการ ตอมาเรมมการน ามาใชในวงการธรกจ หมายถงการประเมนสถานการณและความเปนไปไดตางๆ ในอนาคต ในภาษาไทยนอกจากค าวาฉากทศนแลวยงมการใชค าวา ภาพอนาคต อกดวย หวใจส าคญของการศกษาอนาคตอยทฉากทศนอนเปนภาพลกษณของอนาคต

ฉากทศนหมายถงผลลพธของการศกษาอนาคตชนดหนงทแสดงใหเหนถงเหตการณหรอสถานการณในอนาคต ณ จดเวลาทสนใจดวยวธการตางๆ เชน การพรรณนา การแสดงบทบาทสมมต การน าเสนอโดยแผนภาพ แสง เสยง ส ฯลฯ แตทงนมไดหมายความวาการศกษาอนาคตทกเรองจะตองมการสรางฉากทศนเสมอไป การศกษาอนาคตดานสขภาพทเกยวของกบการวเคราะหสถานการณ และแนวโนมของโรคอาจไดผลลพธเปนเสนกราฟทแสดงแนวโนมของการเกดโรค การวเคราะหสถานบรการสาธารณสขอาจไดผลลพธเปนปจจยทเกยวของ การศกษาอนาคตของการใหบรการผปวยโรคเอดสแบบสมบรณอาจไดผลลพธเปนโมเดลทางคอมพวเตอรเหลานเปนตน สงเหลานจะเปนขอมลพนฐานของการสรางฉากทศนในการศกษาอนาคตดานสขภาพในเวลาตอมา 2. รปแบบของฉากทศน รปแบบของฉากทศนหรอรปแบบของอนาคตมไดหลายรปแบบ ดงแสดงในแผนภาพท 2.2 ในภาพเปนการมองจากจดหนงในปจจบนไปในอนาคต ลกษณะการมองเปนแบบกรวยมใชทอทรงกระบอกเพราะความหลากหลายของอนาคตทอาจเปนไปไดนนเพมขนตามระยะหางจากจด ณ ปจจบน หากท าการตดขวางกรวย ณ เวลาตางๆ กนใน

13

อนาคต พนทตดขวาง ณ ตรงนนจะครอบคลมอนาคตทเปนไปไดทงหมด ณ จดเวลานน ซงอนาคตบางรปแบบกเปนสงทเกดขนตอเนองจากสถานการณปจจบน (extrapolated futures) บางรปแบบกเปนอนาคตทมโอกาสเกดมากทสด (most likely futures) บางรปแบบกเปนสงทเกดขนไดยากแตถาเกดขนแลวจะมผลกระทบทรนแรงซง Dr. Martha J Garrett เรยกวา wildcards scenario บางรปแบบของอนาคตอาจเปนสงทเราปรารถนาใหเกดขน (desired scenario) และอกหลายๆ รปแบบ (other probable futures) เมอเราศกษาอนาคตดานสขภาพเรองหนงเราอาจสนใจรปแบบของอนาคตมากกวา 1 รปแบบกได ปจจบนและอนาคตทพยากรณไว (Present and extrapolated futures) อนาคตทมโอกาสเปนไปไดมากทสด (Most likely futures) อนาคตทเกดไดยากแตมผลกระทบรนแรง (Wildcard futures) อนาคตทปรารถนาใหเกดขน (Desired futures) อนาคตทเปนไปไดแบบอน (Other probable futures)

14

ทมา: ปรบจาก Martha J. Garrett, 1999. แผนภาพท 2.2 ฉากทศน รปแบบตางๆ ณ จดหนงของเวลาในอนาคต ฉากทศนทเชอวาจะเกดขนในอนาคตทงหมด

ระบบการตงชอและการจ าแนกชนดของฉากทศนในขณะนยงไมเปนทยอมรบอยางสากล ดงนน ฉากทศนชนดหนงอาจมชอไดหลายชอดงแสดงในตารางท 2.1 ตารางท 2.1 การจ าแนกประเภทของฉากทศนและการตงชอ ประเภทของฉากทศน การตงชอ 1. ฉากทศนทมโอกาสเกดมากทสด Expected scenarios, environmental scenarios, reference

scenarios, most likely scenario, most probable scenarios, probable scenarios, predictions, projections, forecasts, trend scenarios

2. ฉากทศนทใชพรรณนาอนาคตซงเชอวาจะเกดขน

Feasible scenarios, plausible scenarios, probable scenarios, possible scenarios, exploratory scenarios, alternative scenarios

3. ฉากทศนทอธบายอนาคตบนพนฐานของการพยากรณจากขอมลในปจจบน

Extrapolation scenarios, baseline scenarios, trend scenarios

4. ฉากทศนของอนาคตทเหนอการคาดเดา

Exploratory scenarios, alternative scenarios, contrasted scenarios

5. ฉากทศนทอธบายอนาคตทมโอกาสเกดขนนอยแตถาเกดขนแลวจะมผลกระทบทรนแรง

Wildcard scenarios

6. ฉากทศนทพรรณนาอนาคตอนเปนผลรวมของเหตการณทเปนไปไดและเปนไปไมได, ทปรารถนาและไมปรารถนา

Likely and unlikely events, desirable and undesirable happening scenarios (mixed scenarios)

7. ฉากทศนทอธบายรปแบบของอนาคตทแตกตางไปจากทคาดไวอนเนองมาจากนโยบายหรอยทธศาสตร

Strategic scenarios, alternative scenarios

8. ฉากทศนทตองการในอนาคต Desired scenario, preferable scenarios, alternative scenarios, horizon scenarios, utopian scenarios, visions

15

ตารางท 2.1 (ตอ) ประเภทของฉากทศน การตงชอ 9. ฉากทศนของอนาคตทตองการและมความเปนไปได

Visions

10. ฉากทศนทพรรณนาอนาคตทอาจเกดขนไดเมอเปรยบกบสงทตองการ

Exploratory scenarios,

11. ฉากทศนส าหรบอนาคตทเลวราย Dystopia scenarios 12.ฉากทศนทอธบายสถานการณสดทายของอนาคตหรอภาพอนาคตสดทาย

Situational scenarios, end-point scenarios

13.ฉากทศนของเหตการณทน าไปสสถานการณสดทาย

Developmental scenarios, strategic scenarios, interim scenarios

14.ฉากทศนทพรรณนาอนาคตภายใตความแตกตางของขอก าหนดหรอภายใตเงอนไขทแตกตางกน

Scenarios named after the assumptions, such as the great leap forward, stagnation, international integration, hard times ,sustainability, transformation

15 ฉากทศนทใหความสนใจประเดนทแตกตางกนในอนาคต

Sectoral scenarios, multisectoral scenarios, macro environmental scenarios, institutional scenarios

ทมา: ปรบจาก Martha J Garrett 1999: 10 ตารางท 2.1 เปนผลจากการศกษาและรวบรวมประเภทและการตงชอฉากทศนของ Dr. Martha J Garrett จากตารางท 2.1 จะเหนไดวาฉากทศนหนงอาจถกจ าแนกไดมากกวา 1 กลม และการตงชอฉากทศนกมความเหลอมล ากน ทงน เปนเพราะระบบการตงชอฉากทศน (scenario nomenclatures) ในหมนกอนาคตศาสตร (futurist) ยงไมมขอยต ดงนน ในระหวางนจงเปนหนาทของผทท าการศกษาอนาคตดานสขภาพทจะตองอธบายความหมายของฉากทศน และประเภทไวในรายงานการศกษาเมอมการอางถงชนดของฉากทศนทแตกตางกน การทฉากทศนมการจ าแนกไดหลายกลมรวมทงการตงชอ และการศกษาอนาคตเรองหนงสามารถสรางฉากทศนไดหลายรปแบบเพราะมนษยเราแตละคนมประสบการณและการเรยนรตลอดจนอยอาศยในสงแวดลอมทแตกตางกน จงท าใหมปรชญาคานยมและความสนใจทแตกตางกน ดงนน แตละคนจงมความคดเหนและทศนคตตอการศกษาอนาคตดานสขภาพทแตกตางกน ตลอดจนมความคดทจะน าเอาความรทไดจากการศกษาไปใชประโยชนแตกตางกนไป

16

หลงจากศกษาเนอหาสาระเรองท 2.2.1 แลว โปรดปฏบตกจกรรม 2.2.1 ในแนวการศกษาหนวยท 2 ตอนท 2.2 เรองท 2.2.1 เรองท 2.2.2 ขนตอนของการสรางฉากทศนในการศกษาอนาคตดานสาธารณสขกบการจดการเชงกลยทธ

ฉากทศนหรอภาพลกษณของอนาคตเปนผลลพธอยางหนงของการศกษาอนาคต เปนการแสดงใหเหนถงสถานการณในอนาคต ณ จดเวลาหนง โดยประเภทของฉากทศนทจะสรางนนขนอยกบความสนใจของผทศกษา เปนการก าหนดเงอนไขหรอขอสนนษฐานทเหมาะสมกบวตถประสงคและชนดของฉากทศนทจะสรางขน

ขนตอนของการสรางฉากทศนและการน าไปใชประกอบดวย 7 ขนตอน ดงน 1. การก าหนดกกรอบของฉากทศน (Framing the scenarios) การวางกรอบของฉากทศนจะตองสอดคลองกบ

วตถประสงคของการศกษาอนาคต ดงตวอยางตอไปน 1.1 วตถประสงคเพอการท านาย (Prediction) ผศกษาตองการอธบายอนาคตซงเปนความตอเนองจาก

ปจจบน ขอสนนษฐานพนฐานคอ “ ถาแนวโนมทเปนอยในปจจบนยงคงด าเนนอยโดยปราศจากการเปลยนแปลงทไมคาดหมาย ………………….”

1.2 วตถประสงคเพอการพยากรณ (Forecasting) ผศกษาตองการอธบายอนาคตทจะเกดขนซงมลกษณะเปนแนวโนมและเกดขนไดหลายรปแบบ แตละรปแบบมความเปนไปไดทจะเกดขนแตกตางกน ขอสนนษฐานของแตละฉากทศนคอ “ถาแนวโนมและเหตการณซงมความนาจะเปนเหลานเกดขน………….”

1.3 วตถประสงคเพอการคาดการณ (Foresight) ผศกษาตองการอธบายอนาคตทจะเกดขนทกรปแบบเชนเดยวกบการพยากรณ แตไดคาดการณถงอนาคตทมโอกาสเกดขนนอย แตถาเกดขนแลวจะมผลกระทบคอนขางรนแรง (wildcard scenario) ไวดวย ขอสนนษฐานจะเปนดงน “ ถาเหตการณและแนวโนมทไมนาจะเกดขนแตไดเกดขน…………..”

1.4 วตถประสงคเพอการจนตนาการ (Envision) ผศกษาตองการสรางฉากทศนของอนาคตทปรารถนา (desired future) ขอสนนษฐานเบองตนจะเปน “ ถาอนาคตเปนไปตามทเราคาดหวงไวคอ………………..”

1.5 วตถประสงคเพอการทดสอบทางเลอกเชงนโยบาย (Testing option) ผศกษาตองการวาดฉากทศนของอนาคตทเกดจากทางเลอกเชงนโยบายทแตกตางกน ขอสนนษฐานจะเรมดวย “ ถานโยบายสขภาพแหงชาตไดรบการยอมรบ……………”

17

วตถประสงคทวไปจะเปนตวก าหนดการเลอกฉากทศนทจะสราง วตถประสงคทวไปทง 5 แบบนแสดงใหเหนโดยการยกตวอยางสมมต 5 โครงการ ดงน ทมท 1 ท างานอยในส านกสงเสรมสขภาพ กรมอนามย ซงรบผดชอบเกยวกบอนามยสขภาพอนามยของประชากรตงแตแรกเกดจนตาย ดงนน จงสนใจการเปลยนแปลงเกยวกบโครงสรางอายของประชากรในแตละพนท การอพยพเขาและออก ความเปนเขตเมองและชนบท ทมนมความเชอวารปแบบและแนวโนมของประชากรสามารถท านายไดลวงหนาถามขอมลเพยงพอ จงไดท าการศกษาอนาคตสขภาพของประชากร โดยตงวตถประสงคเพอท านายอนาคตของประชากรไทยทเปนไปไดมากทสด เพอทจะเปนพนฐานในการก าหนดนโยบายการใหบรการสงเสรมสขภาพของประชากรไทยของกรมอนามย ทมท 2 ท างานอยส านกนโยบายและยทธศาสตร ส านกงานปลดกระทรวงสาธารณสข ตองการศกษาผลกระทบของเศรษฐกจตอสขภาพ ทมนมองอนาคตของเศรษฐกจวาถกก าหนดโดยกระบวนการทเปนอยในปจจบน แตไมสามารถท านายไดหมด อนาคตมใชเสนตรงเพยงเสนเดยว แตกระจายเปนรปกรวยของความเปนไปไดหลายแบบ วตถประสงคทวไปในการศกษาจงเพอพยากรณอนาคตทงหมดทเกดขน โดยแยกแยะอนาคตทอาจเปนไปไดหรอเชอวาจะเกดขนทงหมด ดงนน นอกจากจะท านายแลวเขายงพยากรณอนาคตทอาจเกดขนทงหมด ฉากทศนทเปนไปไดจงมมากกวา 1 รปแบบ โดยเขาจะพจารณาวาแตละแบบมความเปนไปไดมากนอยเพยงไร ทมท 3 ท างานอยส านกระบาดวทยา กรมควบคมโรค ทมนทราบวามปจจยหลายอยางทมผลกระทบตอแบบแผนของการเกดโรค เชน การเปลยนแปลงของอากาศ การกลบมาระบาดของโรคเกา การระบาดของโรคใหม ทมนมองอนาคตวาคอนขางจะท านายไดยากและมกจะเกยวของกบการเปลยนแปลงทฉบพลนและรนแรง เปาหมายของเขาคอการปรบปรงแกไขปญหาในอนาคต และกระตนใหเตรยมความพรอมรบสถานการณตางๆ ทจะเกดขนในอนาคต ดงนน เขาจงตงวตถประสงคทวไปของการศกษาอนาคตเพอการคาดการณ จงไมเพยงแตสรางฉากทศนทมความเปนไปได แตยงรวมถงอนาคตทมโอกาสเกดขนนอยแตถาเกดแลวจะมผลกระทบอยางมาก (wildcard scenario) โดยเนนวาอนาคตทไมนาเปนไปไดอาจเกดขน จงตองท าการคาดการณไวดวย ทมท 4 ท างานอยในส านกสนบสนนประชากร กรมสนบสนนบรการสขภาพ สมาชกของทมมความเชอวา มนษยองคกร และสงคม สามารถท าใหเกดอนาคตทพงปรารถนาไดถาไดรบการกระตนและสงเสรมทเพยงพอ เขาไมชอบอนาคตทมแนวโนมเกดขนเอง ดงนน เปาหมายของพวกเขาคอการสรางภาพลกษณของอนาคตทพวกเขาและคนอนๆ สามารถอยรอดอยางมความสข พวกเขาจงตงวตถประสงคทวไปของการศกษาอนาคตเพอการจนตนาการ และไดสรางอนาคตทปรารถนา ตวอยางเชน โครงการ Healthy City หรอ Healthy Thailand 2025 ของกระทรวงสาธารณสข ทมท 5 ท างานอยส านกนโยบายและยทธศาสตร ตองการเสนอทางเลอกเชงนโยบายแกผบรหาร เขาจงตงวตถประสงคทวไปของการศกษาอนาคตเพอทดสอบทางเลอกเชงนโยบาย และไดสรางฉากทศนทางเลอกเชงนโยบายเกยวกบการดแลสขภาพของประชาชนใหผบรหารพจารณา ฉากทศนท 1 คอผลของการใหบรการตามนโยบายทเนนการสงเสรม

18

สขภาพในชมชน ฉากทศนท 2 การใหบรการตามนโยบายเชงรบคอการรกษาโรคในสถานพยาบาล ฉากทศนท 3 การใหบรการแบบผสมผสานทงเชงรกและเชงรบ เปนตน 2. การวาดภาพฉากทศน (Filling in the scenario) ขนตอนนเปนการเตมรายละเอยดหรอบรรจขอความลงไปในภาพอนาคตทสรางขน โดยอธบายถงความสมพนธของตวแปรทกตวทสนใจศกษา ทงนตองอาศยองคความรทไดมาจากการศกษาตงแตตน วธการวาดภาพฉากทศนอาจอาศยผเชยวชาญมาใหความคดเหนดวยเทคนคการประชมแบบตางๆ กน อาจจะเปนการประชมระดมสมอง หรอเดลไฟเทคนคกได หรอแมแตการใสตวแปรลงไปในแบบจ าลองทางคณตศาสตรหรอคอมพวเตอร หรอการนงหลบตาจนตนาการอนาคตทตองการโดยอาศยขอมลทมอย

3. การประเมนความเปนไปไดของฉากทศนทสรางขน (Evaluating the scenario) เปนการเปรยบเทยบหลงจากสรางฉากทศนเสรจเรยบรอยแลว เพอเปนการทดสอบความเปนไปไดของฉากทศน จะตองมการประเมนฉากทศนทสรางขน การประเมนกระท าไดโดยพจารณาเปรยบเทยบกบ TOR ทไดก าหนดไวตงแตเรมโครงการ หรออาจก าหนดหลกเกณฑ (criteria) ในการประเมนขน และใหผเชยวชาญหรอผทเกยวของรวมแสดงความคดเหนถงความเปนไปไดของฉากทศนทสรางขน หลงการประเมนอาจมการปรบแกฉากทศนใหมอกครง 4. การน าเสนอฉากทศน (Presenting the scenarios) เปนการน าเสนอผลการศกษาอนาคตหรอภาพลกษณของอนาคต การเลอกวธการน าเสนอและสอทใชในการน าเสนอฉากทศนขนอยกบกลมเปาหมายทจะน าเสนอและเรองทศกษาเปนสวนใหญ นอกจากนนกขนอยกบงบประมาณ เวลา สถานท และปจจยอนๆ ฯลฯ กลมเปาหมายอาจเปนผบรหาร นกวชาการ หรอประชาชนทวไป การน าเสนอฉากทศนมไดหลายรปแบบ เชน ขอความพรรณนาอนาคตทวาดฝนไว การเลนบทบาทสมมต การน าเสนอดวยโปสเตอร ภาพการตน ฯลฯ

จะเหนไดวาในวตถประสงคขอ 4 เปนสวนทใชในการจดท าวสยทศนในการวางแผนเชงกลยทธ ดงนน วตถประสงคเพอการจนตนาการ (Envision) ในการศกษาอนาคตดานสาธารณสขจงเปนวตถประสงคทน ามาซงการสรางฉากทศนทปรารถนาจะใหเกดขนและเปนไปได ในการจดการเชงกลยทธ หลงจากศกษาเนอหาสาระเรองท 2.2.2 แลว โปรดปฏบตกจกรรม 2.2.2 ในแนวการศกษาหนวยท 2 ตอนท 2.2 เรองท 2.2.2

19

ตอนท 2.3 ความรทวไปเกยวกบวธวจยในการศกษาอนาคตดานสาธารณสข โปรดอานแผนการสอนประจ าตอนท 2.3 แลวจงศกษาเนอหาสาระ พรอมปฏบตกจกรรมในแตละเรอง

หวเรอง เรองท 2.3.1 แนวทางการวธวจยในการศกษาอนาคตดานสาธารณสข

เรองท 2.3.2 องคประกอบวธวจยในการศกษาอนาคตดานสาธารณสข แนวคด

1. แนวทางการศกษาวธวจยในการศกษาอนาคตศกษาดานสาธารสขจ าแนกตามลกษณะของขอมลและวธการศกษา ม 3 แนวทาง คอ เชงปรมาณ เชงคณภาพ และบรณาการภายใตความหลากหลายเงอนไข 2. องคประกอบวธการวจยในการศกษาอนาคตศกษาดานสาธารณสขม 7 ประเดนส าคญคอ การก าหนด

ประเดนทศกษา การหาขอมล การวเคราะหระบบ การพรรณนาสถานการณในอดตและปจจบน การจนตนาการ การแนวโนม การสรางฉากทศน และการน าผลการศกษาไปใช วตถประสงค เมอศกษาตอนท 2.3 จบแลว นกศกษาสามารถ

1. อธบายแนวทางการศกษาวธวจยในการศกษาอนาคตดานสาธารณสขได 2. อธบายองคประกอบวธวจยในการศกษาอนาคตดานสาธารณสขได

20

เรองท 2.3.1 แนวทางการศกษาวธวจยในการศกษาอนาคตดานสาธารณสข

อนาคตดานสขภาพเปนสาขายอยของอนาคตศาสตร ดงนน การศกษาอนาคตดานสขภาพจงใชระเบยบวธวจยเชนเดยวกบการศกษาอนาคต ซงมขนตอนทเปนวทยาศาสตรเพอใหไดมาซงขอมลทเชอถอไดเชนเดยวกบการวจยโดยทวไป แตมความซบซอนกวาเพราะมการสรางฉากทศนหรอภาพลกษณของอนาคตดวย แนวทางในการศกษาอนาคตศาสตรจ าแนกตามลกษณะของขอมลและวธการออกเปน 3 แนวทางคอ

1. Hard approach เปนแนวทางในการศกษาอนาคตทเปนรปธรรมและเชงปรมาณทอาศยขอมลทเปนตวเลข มกจะด าเนนการโดยใชผเชยวชาญ มความชดเจนในเรองของระเบยบวธวจยทเปนเทคนค และตองอาศยเทคโนโลยและคอมพวเตอรมาชวยสนบสนนการวเคราะหขอมล ไดเหนความสมพนธของปจจยทเกยวของไดผลการศกษาทนาเชอถอ มคณคาและอางองได มขอดคอมพนฐานทมนคงในเชงวทยาศาสตร 2. Soft Approach เปนแนวทางในการศกษาอนาคตแบบนามธรรมและเชงคณภาพ โดยอาศยการแสดงความคดเหน ความรสกทสะทอนความเปนจรงของปรากฏการณเปนสวนใหญ อาจมการอาศยตวเลขบางเลกนอย ตองการผเขามารวมแสดงความคดเหนอยางหลากหลาย อาจไมตองใชเทคนคสง เปนการศกษาทใชกระบวนการ เชน การประชมระดมสมองเพอสรางจนตนาการอนาคตของชมชนทพงปรารถนา ขอดของการศกษาวธนคอไมใชอปกรณทยงยาก ราคาแพง และเทคนคทไมสง ใชงบประมาณนอย 3. Integrated Approach เปนแนวทางในการศกษาอนาคตทมความหลากหลายภายใตเงอนไขมากมาย และมความเกยวพนกน เปนวธการทผสมผสานทง Hard Approach และSoft Approach เขาดวยกน

หลงจากศกษาเนอหาสาระเรองท 2.3.1 แลว โปรดปฏบตกจกรรม 2.3.1 ในแนวการศกษาหนวยท 2 ตอนท 2.3 เรองท 2.3.1

21

เรองท 2.3.2 องคประกอบวธวจยในการศกษาอนาคตดานสาธารณสข

องคประกอบของการศกษาอนาคตดานสขภาพ (The component of Health Futures Study) โดยทวไปแบงออกได ดงน 1. การก าหนดประเดนทจะศกษา (Clarifying the issues) เปนการเลอกหวขอทจะศกษาจาก area ทสนใจ และจดท าเคาโครงของการศกษา (Term of Reference = TOR) ขนตอนน อาจใชวธระดมสมอง การอภปรายในหมสมาชก หรอการปรกษาผเชยวชาญกได เชน หากผศกษาสนใจหวขอเศรษฐศาสตรสาธารณสขแลว จะมประเดนทศกษามากมาย เชน การลงทนดานสขภาพเพอการพฒนาเศรษฐกจ คาใชจายดานสขภาพในอนาคต หรอ ตนทนการรกษาโรคเอดสในอนาคต เปนตน 2. การหาขอมล (Acquiring information) เปนการเกบรวบรวมขอมลทตองใชในการสรางฉากทศน ซงขนตอนนขนอยกบขอมลทตองการซงมทงขอมลเชงปรมาณและขอมลเชงคณภาพ ผศกษาจะตองประยกตใชระเบยบวธวจยใหเหมาสมในการทจะไดมา ซงขอมลดงตวอยางทไดอธบายไวในเรองของการศกษาอนาคตดานสขภาพเรองประชากรของ สรยพร พนพงและกาญจนา ตงชลสทธ 3. การวเคราะหระบบ (Analyzing the system) การศกษาอนาคตดานสขภาพสวนมากเกยวของกบการสรางฉากทศน กจกรรมสวนใหญจงเกยวของกบการวเคราะหระบบซงเปนการพจารณาท าความเขาใจโครงสรางและหนาทของหนวยงาน ทงนขนอยกบเรองทศกษา ตวอยางเชน หากตองการศกษาอนาคตการใหบรการของโรงพยาบาลชมชนแหงหนง การวเคราะหระบบจะตองพจารณาองคประกอบทงหมดของโรงพยาบาล เชน ก าลงคน วสด ครภณฑ บทบาทหนาทความรบผดชอบ ประเภทและจ านวนของผปวยทมารบบรการ ผลของการใหบรการในปจจบน ฯลฯ 4. การพรรณนาสถานการณในอดตและปจจบน (Describing the past and present) ขนตอนนเปนการจดท าประวตของระบบงานหรอสถาบนทศกษาซงจะเปนฐานในการพยากรณเมอจดท าฉากทศนโดยการรางความเปนมาในอดตและบรรยายถงสถานการณปจจบน ขนตอนนจะงายขนหากจดท ารายการทวเคราะหตอไปน ตวแปรส าคญ (key factors) ผทเกยวของ (key actors) ตวแปรน าเขา (input variables) ตวแปรผลลพธ (output variables) ผลทไดจากขนตอนนจะเปนรายงานประกอบดวย บทความ ตาราง กราฟ ทแสดงถงสถานะของหนวยงานหรอเรองทศกษาตงแตอดตจนถงปจจบน

5. การจนตนาการแนวโนมของสถานการณทจะเกดขนในอนาคต (Imagining future trends and events) เมอมาถงขนนถอไดวาคณะท างานหรอทมงานไดรบการปพนฐานไวแลว โดยอาศยการเขาใจระบบ และการเขาใจสถานการณของอดตและปจจบน บดนถงเวลาทจะคดถงอนาคตแลว ในขนแรกเปนการจนตนาการแนวโนมและเหตการณในอนาคต โดยการพยากรณแนวโนมของตวแปรทสนใจศกษาเพอน าไปใชในขนตอนตอไป

6. การสรางฉากทศน (Creating the scenarios) ไดกลาวไวในเรองท 2.2.2 แลว

22

7. การน าผลการศกษาไปใช (Applying the results) ขนตอนนขนอยกบวตถประสงคของโครงการ หากเปนการศกษาทมวตถประสงคเพอเสนอทางเลอกเชงนโยบายกตองน าผลการศกษาเสนอใหผบรหารไดรบทราบ หากโครงการศกษาอนาคตมวตถประสงคเพอหาแนวรวมในการรกษาความสะอาดของแมน าเจาพระยา ผศกษากตองน าเสนอผลการศกษาแกประชาชนทอาศยอยสองฝงของแมน าเจาพระยาและผทสญจรไปมาโดยอาศยแมน าสายน หลงจากศกษาเนอหาสาระเรองท 2.3.2 แลว โปรดปฏบตกจกรรม 2.3.2 ในแนวการศกษาหนวยท 2 ตอนท 2.3 เรองท 2.3.2 ตอนท 2.4 เครองมอทใชในการศกษาอนาคตดานสาธารณสข โปรดอานแผนการสอนประจ าตอนท 2.4 แลวจงศกษาเนอหาสาระ พรอมปฏบตกจกรรมในแตละเรอง หวเรอง

เรองท 2.4.1 ความมงหมายของการใชเครองมอทใชในการศกษาอนาคต เรองท 2.4.2 เครองมอทใชในการศกษาอนาคตดานสาธารณสข

เรองท 2.4.3 รปแบบของโครงการศกษาอนาคตดานสาธารณสขและการประยกตใชในการจดการเชงกลยทธ แนวคด

1. การใชเครองมอในการศกษาอนาคตศกษาดานสาธารณสขมจดมงหมายหลายประการคอ เพอขอความเหนจากผเชยวชาญ การหาขอสรปจากผเชยวชาญ การวเคราะหสถานการณ การตรวจสอบสถานการณรอบดาน การสรางความคดเหน การเพมศกยภาพ และการตดสนใจ 2. เครองมอทใชในการศกษาอนาคตศกษาดานสาธารณสขมหลายประการ ไดแกการระดมสมอง การ

สมภาษณผเชยวชาญ การระดมความคดเหนแบบ TKS การลอกเลยนแบบ บทบาทสมมต วงลออนาคต การพยากรณโดยอจฉรยะ ซงผศกษาตองเลอกใชเครองมอทเหมาะสมกบสงทตองการศกษา

3. รปแบบของโครงการศกษาอนาคตมหลายรปแบบทงนขนอยกบวตถประสงคของการศกษาและสามารถน ามาประยกตในงานสาธารณสขทเหมาะสม วตถประสงค เมอศกษาตอนท 2.4 จบแลว นกศกษาสามารถ

23

1. อธบายความมงหมายของการใชเครองมอทใชในการศกษาอนาคตได 2. อธบายของเครองมอทใชในการศกษาอนาคตดานสาธารณสขได 3. อธบายการเลอกใชรปแบบของโครงการการศกษาอนาคตศกษาสาธารณสข 4. อธบายการประยกตใชรปแบบโครงการการศกษาอนาคตสาธารณสขในการจดการเชงกลยทธ

เรองท 2.4.1 ความมงหมายของการใชเครองมอทใชในการศกษาอนาคต โครงการวจยไมวาจะเปนการวจยเชงส ารวจ การวจยเชงทดลอง ลวนตองใชเครองมอในการศกษาวจยทงสน เชน แบบสอบถาม แบบส ารวจ โมเดลทางคณตศาสตร แบบบนทกขอมลผลการวจย เครองมอในการทดลองทางหองปฏบตการ เครองตรวจรกษาทางการแพทย ฯลฯ เครองมอในการวจยมความส าคญตอกระบวนการวจยและผลการศกษา ดงนน ผวจยจะตองศกษาใหเขาใจเกยวกบเครองมอกอนทจะเลอกมาใช การศกษาอนาคตดานสขภาพกมเครองมอมากมายใหเลอกใช ดงนน ผทจะท าการศกษาอนาคตดานสขภาพจงควรท าความคนเคยกบเครองมอเหลานนดวย ความมงหมายของการใชเครองมอ เครองมอทใชในการศกษาอนาคตดานสขภาพจะถกเลอกใชหลงจากทมการตงวตถประสงคของโครงการ ออกแบบการศกษา การจดตงทมงาน และการตดสนใจน าผลการศกษาไปใชประโยชนแลว เครองมอทใชในการศกษาอนาคตดานสขภาพท าหนาทดงตอไปน

1. เพอขอความเหนคดเหนจากผเชยวชาญ (Soliciting expert opinion) ความรมากมายเกดจากการวจย การทดลอง การวเคราะหเหตการณในอดต แตเราไมสามารถหาความรดวยการทดลองกบเหตการณในอนาคตไดนอกจากจะสรางแบบจ าลอง เราไมสามามารถทดสอบสมมตฐานวาภายใตสถานการณทแตกตางกนอะไรจะเกดอะไรขนหรอไมในอนาคต การทจะรวาอะไรจะเกดขนในอนาคตหรอไมอยางไร นอกจากการสรางแบบจ าลองแลววธหนงคอการถามความเหนจากผเชยวชาญ วธนเปนวธทมนษยท ากนมาเปนพนๆ ปแลว ในอดตผเชยวชาญคอผวเศษและผท านายโชคชะตา ปจจบนพวกเขาเหลานนคอ ทปรกษา นกวจย นกวชาการ และผเชยวชาญเฉพาะทาง ส าหรบโครงการศกษาอนาคตดานสขภาพผเชยวชาญคอผทมความรและประสบการณในเรองนนๆ กลมผท างานอาจตองการขอความเหนจากผเชยวชาญในหลายประเดน เชน ขอบเขตของการศกษา ตวแปรทส าคญ สมมตฐานทใชในการสรางฉากทศน ฯลฯ 2. เพอสรางความคด (Generating ideas) ความทาทายของการศกษาอนาคตดานสขภาพคอความคดสรางสรรคและการแกปญหา ความคดดๆ ไมเกดขนเพราะคนไมเขาใจในคณคาทตนมอยและไมไดแสดง

24

ออกมา เทคนคในการกระตนใหเกดกระแสการไหลของความคดคอการประชมระดมสมอง การสรรคสรางความคดใชมากในการศกษาอนาคตดานสขภาพ เชน การก าหนดขอบเขตของการศกษา การวเคราะหตวแปรส าคญของระบบ (key variables) 3. เพอหาขอสรป (Developing consensus) ความคดเหนของผเชยวชาญทไดรวบรวมมาดวยเทคนคตางๆ นนเปนความเหนของแตละคน บางครงเราจ าเปนตองหาขอสรปจากความคดเหนเหลานน ในการทจะท าใหสงทตองการเลอกแคบลงและไดมการจดล าดบความส าคญจ าเปนตองใชเทคนคการหาความสอดคลองหรอการหาขอสรป ซงอาจใชวธทางวทยาศาสตร เชน การวเคราะหทางสถตขอมลทไดจากการส ารวจหรอสมภาษณ วธการนจะงายถาใชค าถามทมค าตอบใหเลอกหรอการใหคะแนนแบบจดล าดบ แตถาเปนค าถามปลายเปด บางครงผศกษาอาจเกดอคตกบผตอบ ท าใหความคดดๆ ถกมองขามไป วธทชวยแกไขปญหานคอ Delphi technique หรอ norminal group, TKJ, Quality circle 4. เพอวเคราะห (Analyzing) การวเคราะหคอการหาความสมพนธของตวแปรทสนใจ การวเคราะหบทบาทหนาทของปจจยหรอองคประกอบของสงทเราสนใจศกษา การวเคราะหสามารถท าไดหลายระดบตงแตการวเคราะหดวยมอเปลาคอการเขยนลายละเอยดลงบนกระดาษจนถงการใชเครองมอ เชน แบบจ าลองทางคอมพวเตอร เปนตน 5. เพอตรวจสอบสถานการณรอบดาน (Scanning) เปนการใหความสนใจสงแวดลอมรอบองคกรทศกษา เพอวเคราะหและหาปจจยภายนอกทมผลตอองคกร การตรวจสอบสงแวดลอมทมผลกระทบตอองคกรอาจกระท าไดโดยการสมภาษณความคดเหนของผเชยวชาญกได 6. เพอฉายภาพไปขางหนา (Projection) เมอพดถงการฉายภาพไปขางหนาทกคนมกคดถงตวเลขในการพยากรณซงแสดงแนวโนมของสถานการณในอนาคต ในทางการศกษาอนาคตดานสขภาพการฉายภาพไปขางหนารวมถงการจนตนาการในสงทจะเกดขนในอนาคต (To send something forth in one’s mind) เครองมอในการฉายภาพไปขางหนามมากมาย ทมความซบซอนไดแก econometric, input-output model ใชส าหรบพยากรณพฤตกรรมอนาคตอนใกล simulation game, role playing เปนตน 7. เพอชวยในการตดสนใจ (Making judgement) การศกษาอนาคตดานสขภาพมกจะเกยวของกบการใหน าหนกตอทางเลอกของกจกรรม โครงการ ถงแมวาการตดสนใจเลอกจะท าไมยาก แตบางครงกมปจจยหลายอยางทตองพจารณา ซงอาจท าใหเกดความล าเอยง สงทจะชวยใหการตดสนใจท าไดงายคอการใชเครองมอหรอเทคนคเขาชวย เชน relevance tree, linear program เปนตน 8. เพอเพมศกยภาพ (Empowering) การศกษาอนาคตดานสขภาพบางครงเราตองการสงเสรมใหประชาชนหรอคนในองคกรมความสามารถในการสรางอนาคตของพวกเขา โดยพยายามสงเสรมและกระตนให

25

ประชาชนมศกยภาพในการจนตนาการถงอนาคตขางหนาทดกวาวนน หยดคดเรองความหมดหวงและท างานดวยความกระตอรอรน วธทงายคอการใหแนวคดในการประชมเชงปฏบตการ (Guided Imagery)

หลงจากศกษาเนอหาสาระเรองท 2.4.1 แลว โปรดปฏบตกจกรรม 2.4.1 ในแนวการศกษาหนวยท 2 ตอนท 2.4 เรองท 2.4.1 เรองท 2.4.2 เครองมอทใชในการศกษาอนาคตดานสาธารณสข เครองมอทใชในการศกษาอนาคตมมากมาย บางชนดเปนสงทเรารจกกนดแลว แตบางชนดกเปนเรองใหม ผทจะท าการศกษาอนาคตดานสขภาพจ าเปนตองศกษารายละเอยดของเครองมอแตละชนดกอนทจะตดสนใจเลอก ทางออกทางหนงคอการปรกษาผเชยวชาญเกยวกบเครองมอและเทคนคนนๆ ในทนจะยกตวอยางเครองมอและเทคนคบางชนดเพอใหเกดแนวคดเกยวกบเครองมอพอสงเขป

1. In-depth interview of experts การสมภาษณผเชยวชาญเชงลก เปนการสมภาษณผเชยวชาญในประเดนทศกษา โดยก าหนดวตถประสงคของการสมภาษณใหชดเจน สรางแบบสอบถามทมการเรยงล าดบค าถามใหตอเนอง ผสมภาษณตองมความรในเรองทจะศกษาเปนอยางด 2. Brainstorming การประชมระดมสมอง เปนการประชมทมวตถประสงคเพอใหไดมาซงความคดอนหลายหลายจากกลมบคคลทเกยวของในเรองนนๆ ภายในเวลาอนสน ตางจากการประชมโดยทวไปคอการประชมระดมสมองเปนเทคนคการประชมเพอรวบรวมความคดเหน ขอเสนอแนะเพอหาแนวทางการด าเนนงานแบบใหมๆ ตองมแนวทางการประชมทชดเจนและมการก าหนดประเดนทจะอภปรายอยางชดเจน จ านวนสมาชกทเหมาะสมอยางนอย 8 คนและมากทสดไมควรเกน 25 คน มการบนทกขอคดเหนของทกคนใหสมาชกทกคนในทประชมไดเหนอยางชดเจนบนกระดานหรอกระดาษพลก เมอไดขอคดเหนมากพอสมควรหรอหมดเวลาทก าหนด อาจหยดพกชวคราว แลวกลบมาระดมความคดกนใหมในเรองเดมถาตองการความคดเหนเพมเตม หรอเรองใหมกได 3. TKJ method การระดมความคดเหนแบบ TKJ เปนเทคนคทศาสตราจารยทางดานมนษยวทยาชอ Jiro Kawakita แหง Tokyo Institute of Technology เปนผคดคนขนมาส าหรบรวบรวมความคดเหนและการตอบสนองตอเรองทสนใจศกษาโดยเฉพาะอยางยงเรองทเกยวกบอารมณและการแสดงออก การประชมเรมดวยคดเลอกสมาชก 8-12 คน ผด าเนนการกลมชแจงวตถประสงคและวธการประชม และแจงประเดนทจะพจารณาในรอบแรก ใหผเขารวมประชมเขยนความคดเหนเกยวกบประเดนทจะพจารณารอบแรกลงในการดทแจกแผนละ 1 ความคดเหนภายในเวลาทก าหนด (สงสดไมเกน 10 แผน) ผด าเนนการรวบรวมการดแลวน ามาสบแบบสบไพแลวแจกใหทกคนใหม ผเขารวมประชมจะไดชดของการดคนละ 1 ชด ผด าเนนการเรยก

26

ผเขารวมประชมขนมา 1 คนใหอานความคดบนแผนการดทถออย 1 แผน ในขณะเดยวกนผเขารวมประชมทเหลอทงหมดตรวจดขอความในแผนการดของตน เมอมขอความใดทคดวาเหมอนกนหรอใกลเคยงกนกยกมอขน ผด าเนนการเรยกใหผยกมออานขอความดงๆ เพอใหผเขารวมประชมทงหมดพจารณาวาเหมอนจรงหรอไม ถากลมมมตวาเหมอนกใหรวบรวมแผนการดนนไวเปนกอง หลงจากนนผด าเนนการกเรยกคนถดไปใหอานขอความบนแผนการดทตนถออยอก กระบวนการจะด าเนนไปเหมอนเดมจนกระทงแผนการดถกแยกเปนกองๆ มากบางนอยบาง ขอความในกองทมมากทสดจะถกน ามาพจารณาโดยวธการเหมอนเดมอกครง 4. Simulation game เกมลอกเลยนแบบ ไดมการสรางโปรแกรมคอมพวเตอรส าหรบเกมลอกเลยนแบบมากมาย ตวอยางเชน Stratagem เปนเกมสมมตใหผเลนเปนรฐมนตรประจ ากระทรวงของรฐบาล ซงมหนาทเกยวกบการจดสรรงบประมาณตามงบประมาณทรฐบาลใหมาอยางจ ากด โดยการตดสนใจลงทนในเรองของการใหบรการดานสขภาพ การลงทน การคมนาคมฯ เมอน างบประมาณเขาไปประมวลในคอมพวเตอร ในแตละป จะไดผลเปนคณภาพชวตของประชากร และเศรษฐกจของประเทศ การเลนแตละรอบเปรยบเทยบไดกบการบรหารประเทศในแตละป เมอเวลาผานไป 5 ปหรอ 10 ป ประเทศอาจเจรญหรอเปนหนกได เปนตน 5. เทคนคทใชสรางวสยทศน Guided imagery ผด าเนนการใชเวลาประมาณ 45 นาท เรมตนดวยใหกลมนงเงยบๆ ในทมดและหลบตา ผด าเนนการพดจนตนาการวาไดทองเทยวไปในอนาคต 10 ป หรอ 15 ปเพอไปเยยมเยยนสงคมในจนตนาการ (หรออาจเปนชมชน สถาบน ฯลฯ) ผด าเนนการพดเบาๆ น าผเขารวมประชมสอนาคต ชจดทควรสนใจและใหสงเกตวามอะไรแวบขนมาในสมอง ขอส าคญผด าเนนการจะตองไมใสความรสกของตวเองลงไปดวย เมอแบบฝกหดจบลงใหเปดไฟแลวใหผเขารวมประชมแตละคนเขยนสงทพบในจนตนาการลงในกระดาษ สงทไดนจะน าไปเปนสวนหนงของการสรางวสยทศนในขนตอนการสรางฉากทศนของโครงการอนาคตศกษา 6. Role playing บทบาทสมมต สมาชกของกลมจะแสดงบทบาทสมมตเปนตวบคคลในหนวยงานทศกษาและลอกเลยนพฤตกรรมภายใตสถานการณทเปนเงอนไข เรมตนดวยใหผแสดงบทบาทสมมตเขาใจตวบคคลทเขาจะตองแสดงบทบาทสมมต แลวก าหนดสถานการณหรอเงอนไขทผแสดงจะตองตกอยภายใตสถานการณนน ใหผแสดงบทบาทสมมตทกคนแสดงออกซงพฤตกรรมอยางเสร ผศกษาจดบนทกผลทไดจากการแสดงบทบาทสมมต หรอผศกษารวมกนวเคราะหบทบาททเหน วธนมประโยชนส าหรบเรองทไมสามารถรวบรวมขอมลโดยตรงจากตวบคคลในหนวยงาน เชน เรองทางดานสงคมการเมอง และการตดสนใจทางการเมอง 7. Futures wheels วงลออนาคต วงลออนาคตหรอแผนผงปญหาเปนเครองมอทใชในการแยกแยะผลทจะเกดขนจากแนวโนมหรอการเปลยนแปลงของเหตการณ วธนเรมดวยการเลอกสงทคดวาจะเกดขนในอนาคตแลวเขยนสงนนลงตรงกลางของกระดาษหรอกระดานด า เขยนสงทจะเกดตามมาในวงกลมรอบๆ ความคดทเกดขนครงแรกใหอยในวงใน (ภาพท 2.3) อกวงถดมาใหเขยนผลของสงทคดวาจะเกดตามมาเปนแบบแขนง

27

แตกออกมาเรอยๆ ความคดนจะเพมจ านวนแบบพชคณต การท าเชนนใชเวลาไมมาก หลงจากนนเลอกวงลอส าคญเพยง 3 วงลอในรอบแรก รอบทสอง รอบทสามและรอบทส กจะไดวงกลมทงหมด 120 วงกลม (3+9+27+81) วงลออนาคตอาจสรางดวยคนเพยงคนเดยว คนสองคนจบคกน หรอเปนกลมคณะ ถาเปนกลมจะตองใชเทคนคเพอใหไดความคดเหนรวม วงลออนาคตเปนวธมประโยชนในการอธบายสงทจะเกดตามมาโดยไมไดคาดหวงไวกอน โดยเฉพาะอยางยงเมอกระบวนการด าเนนไปจนถงรอบทส จะชวยใหกลมเกดความเขาใจวาไมใชเรองงายทจะท านายผลกระทบทงหมดของเหตการณหรอตดสนใจในเรองใดลงไป เพราะผลทเกดขนบางครงกไปคาบเกยวกบเหตการณอน ภาพท 2 ตวอยางของกงลออนาคต จ านวนประชากรในเขตเมองเพมเปน 2 เทาใน 15 ปขางหนา จ านวนยานพาหนะในเขตเมองเพมขนอยางมาก ความรเกยวกบการแพทยแผนโบราณลดลง โรคตดตอทางเพศสมพนธเพมขน สายใยในครอบครวลดลง ปญหาสขภาพจตผดปกตเพมขน ประชาชนทมฐานะดกวายายไปอยชานเมอง จ านวนแพทยในเขตเมองลดลง คณภาพของบรการสขภาพลดลงเนองจากงบประมาณลดลง คณภาพของน าเขาสภาวะวกฤต โรคตดตอทางน าเพมขน ผลกระทบทางลบตอบรการสขภาพทใชน า อตราปวยและตายดวยบาดเจบและอบตเหตทางการจราจรเพมขน คณภาพอากาศเลวลง โรคทางเดนหายใจเพมขน ประชากรเปลยนพฤตกรรมไปสสงคมเมอง เชน การสบบหรมากขน ภาพท 2.3 วงลอแหงอนาคต

28

8. Genius forecasting การพยากรณโดยอจฉรยะ เปนการแสวงหาความเหน ผเชยวชาญทมความสามารถในการพยากรณสงทจะเกดขนในอนาคต การเลอกผเชยวชาญจะตองใหไดผทมความรในเรองทจะพยากรณเปนอยางด

9. Time-space grids หรอ Time series table เปนเครองมอทใชในการแสดงความสมพนธของตวแปร 2 ชด

ในตาราง matrix ตวแปรชดท 1 เปนคณลกษณะของเรองทจะศกษา ตวแปรชดท 2 เปนระยะเวลาทจะศกษา ทงอดต ปจจบนและอนาคต

10. Actor analysis and political mapping เปนการวเคราะหผทมบทบาทส าคญในกระบวนการตดสนใจและการวางแผน โดยใชเทคนคของ SWOT มาชวยในการวเคราะหบทบาทของผมบทบาทส าคญในการตดสนใจ แลวท าการวเคราะหตวแปรทส าคญอนเปนลกษณะของผมบทบาทในการการตดสนใจในตาราง matrix จากนนน าขอมลมาลงในแผนผง 2 ชดทแสดงความสมพนธและความขดแยงของผมบทบาทส าคญในการตดสนใจตามวตถประสงคทก าหนด

11. Actor interview and surveys เปนการสมภาษณหรอสอบถามผทมบทบาทส าคญในสงคม เชน นกการเมอง ผบรหารระดบสง ผน าชมชน ฯลฯ ซงเปนตวแทนของของคนในสงคมทจะขอความเหน การแปลผลของการสมภาษณจะตองท าดวยความระมดระวง และอาจตองหาขอมลเพมเตมเนองจากกลมคนเหลานอาจจะหลกเลยงทจะตอบค าถามหรอระมดระวงในการใหความคดเหน 12. Nominal group method เปนการหาขอคดเหนของกลมในสถานการณทไมเอออ านวยใหมการออกความคดเหนหรอลงมตอยางเสร โดยใหสมาชกของกลมเขยนขอคดเหนหรอมตลงในกระดาษ แลวน าความคดเหนหรอมตมาใหกลมวจารณหรอซกถาม ความคดทไดรบการยอมรบจะเขยนไวบนกระดาษตดไวทกระดานด าหรอผนงหองประชม แลวใหกลมเลอกความคดเหนโดยการลงคะแนนลบ

13. Relevance tree and paths เปนการวาดแผนผงทมลกษณะคลายตนไม ฐานของตนไมคอรากแตละรากแทนวตถประสงคของเรองทจะศกษาแตละขอ กงกานของตนไมแทนแทนวตถประสงคยอย และแขนงยอยของกงกานแทนกจกรรมทจะท าใหบรรลตามวตถประสงคยอยในแตละกง กงของตนไมจะถกแบงออกเปน 5-7 ระดบ ขนตอไปเปนการใหน าหนกแกวตถประสงคยอยเพอบอกวามสวนทจะบรรลวตถประสงคใหญมากนอยเพยงใด หลงจากนนใช matrix เพอก าหนดความแตกตางของแตละทางเดน (แขนงตนไม)

14. Cross-impact analysis เปนการพยากรณการเปลยนแปลงในอนาคตซงมความเชอวาการเปลยนแปลงของแนวโนมหนงหรอเหตการณหนงยอมมผลกระทบตอเหตการณอนดวย ความสมพนธทเกดขนม 3 ลกษณะ คอ เหตการณเหลานนไมมความสมพนธกนเลย เหตการณหนงอาจเพมหรอเสรมใหอกเหตการณหนงเกดขน และเหตการณหนงอาจท าใหอกเหตการณหนงมโอกาสเกดนอยหรอไมเกดเลย หลงจากนนใหบนทกเหตการณเหลานนใน Cross-impact matrix

29

ตารางท 2.2 ความสมพนธระหวางเครองมอกบหนาท หนาท เครองมอ

ขอความเหนผเชยวชาญ

สรางความคด

หาขอสรป วเคราะห ตรวจสอบสถานการณรอบดาน

ฉายภาพไปขางหนา

ชวยในการตดสนใจ

เพมศกยภาพ

การสมภาษณผเชยวชาญเชงลก XXX X X X X การประชมระดมสมอง XXX X การระดมความคดเหนแบบ TKJ X XXX XXX X X เกมลอกเลยนแบบ X XXX XXX X X Guided Imagery X XXX XXX บทบาทสมมต X XXX XXX X วงลออนาคต X XXX X การวเคราะหขอมลโดยใชสถต XXX XXX การพยากรณโดยอจฉรยะ XXX X X X X Time-space grids X XXX X XXX X Actor analysis and political mapping

XXX XXX

Actor interview and surveys X XXX X X Nominal group method X XXX XXX X X Relevance tree and paths XXX Cross-impact analysis XXX หมายเหต: XXX = หนาทหลกของเครองมอ X = หนาทอยางอนของเครองมอทเปนไปได ทมา: ดดแปลงจาก Martha J Garrett 1999: 130

30

จากตารางท 2.2 จะเหนไดวาเครองมอชนดหนงสามารถท าหนาทไดหลายอยาง และในการทมวตถประสงคอยางหนงสามารถเลอกเครองมอไดหลายชนด ผทท าการศกษาอนาคตดานสขภาพจงมความจ าเปนทจะตองศกษารายละเอยดของเครองมอกอนทจะเลอก นอกจากน จะตองค านงถงเวลาและงบประมาณดวย เพราะเครองมอบางอยางมราคาแพง เชน แบบจ าลองทางคอมพวเตอร ซงมลขสทธและบางครงกไมเหมาะกบการศกษาในประเทศเพราะแบบจ าลองนนถกพฒนามาจากประเทศทพฒนาแลวเปนสวนใหญ เชน สหรฐอเมรกา เครองมอบางอยางใชเวลาในการเกบรวบรวมขอมลนานเชนเทคนคเดลไฟด เมอเทยบกบการประชมระดมสมอง เปนตน หลงจากศกษาเนอหาสาระเรองท 2.4.2 แลว โปรดปฏบตกจกรรม 2.4.2 ในแนวการศกษาหนวยท 2 ตอนท 2.4 เรองท 2.4.3

31

เรองท 2.4.3 รปแบบของโครงการศกษาอนาคตดานสาธารณสขและการประยกตใชในการจดการเชงกลยทธ รปแบบของโครงการอนาคตดานสาธารณสขขนอยกบการน าเสนอ การน าผลการศกษาไปใช (Applying the results) ซงขนตอนนขนอยกบวตถประสงคของโครงการ หากเปนการศกษาทมวตถประสงคเพอเสนอทางเลอกเชงนโยบายกตองน าผลการศกษาเสนอใหผบรหารไดรบทราบ หากโครงการศกษาอนาคตมวตถประสงคเพอหาแนวรวมในการแสดงความคดเหนเชน การหาแนวรวมในการแสดงความคดเหนตอการรกษาความสะอาดของแมน าเจาพระยา ผศกษากตองน าเสนอผลการศกษาแกประชาชนทอาศยอยสองฝงของแมน าเจาพระยาและผทสญจรไปมาโดยอาศยแมน าสายน ปจจยในการก าหนดรปแบบของโครงการอนาคตดานสาธารณสขมความส าคญ ดงนน ปจจยส าคญในการก าหนดรปแบบของการน าเสนอผลการศกษาคอกลมเปาหมาย (audience) และหวเรองทศกษา นอกจากนนกมเรองเกยวกบเวลา สถานท งบประมาณ ฯลฯ กลมเปาหมายอาจจะเปนผบรหาร นกวชาการ ประชาชนทวไป ขอแนะน าในการน าเสนอผลการศกษาอนาคตดานสขภาพแกกลมเปาหมายสรปไดดงตารางท 3 ตารางท 3.3 รปแบบในการน าเสนอผลการศกษาอนาคตดานสขภาพแกกลมเปาหมาย กลมเปาหมาย ลกษณะขอมล สอ ผบรหาร เนอหาเขมขน มเปาหมายชดเจน ใชเวลา

ไมมาก รายงานฉบบผบรหาร (Executive summary) แผนท

ผปฏบตงาน เนอหาเขมขนปานกลาง มรายละเอยดมากกวาผบรหาร เนนการปฏบตงานหรอกจกรรม และผลลพธทได

คมอ ภาพยนตร รายงานผลการศกษาฉบบยอ

นกวชาการ เนอหาละเอยด มขอมลสนบสนน รายงานผลการศกษาฉบบสมบรณ ประชาชนทวไป เนอหาไมมากและไมยาก มจดสนใจ ภาพยนตรสารคด

บทบาทสมมต ละคร เพลง ภาพวาด

32

การน าไปประยกตใชในการจดการเชงกลยทธ ดงไดกลาวไวแลวในเรองท 2.2.2 เกยวกบความส าคญของการเลอกวตถประสงคของการศกษาอนาคต

ดานสาธารณสข และการเลอกฉากทศนทจะสราง ในการศกษาอนาคตดานสาธารณสข ดงน 1. การท านาย (prediction) เปนการพรรณนาวาอนาคตขางหนาจะเปนอยางไรมไดรปแบบเดยว 2. การพยากรณ (forecasting) เปนการพรรณาวาอนาคตขางหนาจะเปนอยางไรไดบาง มไดหลายรปแบบ ทงน แตละรปแบบมความนาจะเปนในการเกดแตกตางกน 3. การคาดการณ (foresight) เปนการมองอนาคตอยางกวางๆ ทงทเปนไปไดและเปนไปไมได ทงอนาคตทปรารถนาใหเกดขนและปรารถนาใหไมเกดขน และอนาคตทมโอกาสเกดขนนอยแตถาเกดขนแลวอาจมผลกระทบอยางรนแรง (wild card) 4. การจนตนาการณ (Envisioning) เปนการวาดภาพอนาคตทตองการ โดยสรางจนตนาการอาจสรางรปแบบเดยวหรอหลายรปแบบกได ตวอยางทเหนอยบอยๆ คอการก าหนดวสยทศน 5. การทดสอบความเหน (Testing options) เปนการพจารณาอนาคตทเปนผลมาจากนโยบายตางๆ

ดงนน การน าไปประยกตใชในการจดการเชงกลยทธ ดงตวอยางวตถประสงคทผศกษาวจยท างาน

รบผดชอบเกยวกบการจดท างบประมาณของกระทรวงสาธารณสข มความเหนวาการจดท าค าของบประมาณการใหบรการดานสขภาพแกผยากจนและผดอยโอกาสของแตละกรมในกระทรวงสาธารณสขบางเรองมความซบซอน และบางเรองไมมกรมรบผดชอบคอไมครอบคลม จงตองมการปรบปรงการจดท างบประมาณการใหบรการสขภาพแกผยากจนและผดอยโอกาสใหมประสทธภาพและใหมความครอบคลม และมแนวคดวาการใหบรการดานสขภาพแกผยากจนและดอยโอกาสของกระทรวงสาธารณสขควรบรณาการแผนงานโครง การของทกกรมของกระทรวงเขาดวยกนจะดกวาทจะท าแบบแยกรายกรมตามแบบเดม จงตงวตถประสงคทวไปของการศกษาอนาคตดานสขภาพเพอทดสอบความเหน (testing opinions) และก าหนดทจะสรางฉากทศนขนมา 2 รปแบบคอ ฉากทศนทเกดจากการเลอกจดท างบประมาณการใหบรการดานสขภาพแกผยากจนและผดอยโอกาสแบบแยกรายการเหมอนเดมซงเปนฉากทศนทเปนไปได (most likely scenario) และฉากทศนทเกดจากการจดท างบประมาณแบบบรณาการณ ซงสามารถเลอกไดทงแบบฉากทศนทปรารถนา (desired scenario) หรอฉากทศนทเปนแนวโนม (trend scenario) และไดตงวตถประสงคของการศกษาส าหรบการศกษาอนาคตดานการจดท างบประมาณของกระทรวงสาธารณสข ดงน

1. เพอศกษาสถานการณการและแนวโนมของการใหบรการดานสขภาพแกผยากจนและผดอยโอกาส 2. เพอศกษาแผนงานโครงการการใหบรการดานสขภาพแกผยากจนและผดอยโอกาสของกรมในกระทรวงสาธารณสข

33

3. เพอศกษาปจจยทมอทธพลตอประสทธภาพของการจดบรการดานสขภาพแกผยากจนและผดอยโอกาส 4. เพอวเคราะหจดแขงและจดออนของการการจดท างบประมาณส าหรบใหบรการดานสขภาพแกผยากจน5. และผดอยโอกาสแบบแยกรายกรมและแบบบรณาการ 6. เพอพฒนาภาพลกษณของการใหบรการดานสขภาพแกผยากจนและผดอยโอกาสในแบบตางๆ เพอจดท าขอเสนอทางเลอกเชงนโยบายในการจดท างบประมาณการใหบรการดานสขภาพแกผยากจนและผดอยโอกาส ดงไดกลาวไวในตอนตนแลววาการศกษาอนาคตศาสตรกด หรอการศกษาอนาคตดานสขภาพกดลวนเปน

กระบวนการศกษาเพอใหไดมาซงสถานการณในอนาคตของเรองทสนใจ ซงอาจจะออกมาเปนกราฟแสดงแนวโนมของโรค หรอองคประกอบทมอทธพลในการท างานของหนวยงาน แตสวนใหญแลวการศกษาอนาคตจะไดผลลพธเปนฉากทศนหรอภาพลกษณของอนาคตในทสด กระบวนการทจะใหไดมาซงขอมลเพอน ามาสรางฉากทศนจ าเปนตองอาศยกระบวนการศกษาวจยเชนเดยวกบการศกษาวจยทวๆ ไป ดงนน การจดท าโครงการศกษาอนาคตดานสขภาพเรองหนงอาจจะประกอบดวยโครงการวจย โครงการส ารวจ หรอโครงการยอยๆ อกมากมายเพอใหไดขอมลมาสรางฉากทศน ซงกใชระเบยบวธวจยตามปกตของเรองนนๆ เชน ในการศกษาอนาคตดานสขภาพเกยวกบประชากร แหงสถาบนวจยประชากรและสงคม หาวทยาลยมหดล การศกษาครงนมวตถประสงคในการศกษาอนาคตเพอการพยากรณ (forecasting) และจนตนาการ (Envisioning) จงสรางฉากทศน 2 รปแบบคอฉากทศนทคาดวาจะเกด (most likely scenario) กบฉากทศนทอยากจะใหเปน (desired scenario) ตามล าดบ

ผศกษาตองการขอมลในเวลาทรวดเรว ดงนน แทนทจะใชขอมลประชากรแบบปฐมภมซงจะตองท าท าการส ารวจโดยจะตองด าเนนการตามระเบยบวธวจยของการส ารวจขอมลหรอการส ามะโน ผศกษาใชวธรวบรวมขอมลดานประชากรและสถานการณทางสงคมแบบทตยภมจากสถต เอกสารและผลงานวจยตางๆ ทเกยวของ นอกจากน ผศกษาไดท าการเกบรวบรวมขอมลเกยวกบแนวโนมของปญหาสขภาพอนเปนผลกระทบจากการเปลยนแปลงทางสงคมโดยวธการสมภาษณเชงลก (In-depth interview) ผเชยวชาญและผท างานในระดบนโยบาย ซงขนตอนนใชระเบยบวธวจยของการสมภาษณเชงลก เปนตน หลงจากนนจงน าขอมลมาสรางฉากทศนตามขนตอนของการสรางฉากทศนทไดกลาวมาแลว ส าหรบการศกษาอนาคตดานสขภาพเรองอนๆ ผศกษาจะตองพจารณาเลอกวธการใหไดมาซงขอมลทตองการและตวขอมลจะเปนตวก าหนดระเบยบวธวจยในการเกบรวบรวมขอมลนนๆ หลงจากศกษาเนอหาสาระเรองท 2.4.3 แลว โปรดปฏบตกจกรรม 2.4.3 ในแนวการศกษาหนวยท 2 ตอนท 2.4 เรองท 2.4.3

34

บรรณานกรม 1. คณะกรรมการอ านวยการจดท าแผนพฒนาสขภาพแหงชาต ฉบบท 10. (2550). แผนพฒนาสขภาพแหงชาต ฉบบท 10 ในชวงแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 10 พ. ศ. 2550-2554 2. จรตม ศรรตนบลล อ านาจ ศรรตนบลล (2545) ตวแบบส าหรบการปฏรประบบสรางเสรมสขภาพของประเทศไทย. ส านกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.) 3. ส านกงานสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (2544) ส านกงานสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส): ความเปนมาและแนวทางการด าเนนงาน กรงเทพมหานคร บรษทเกษมอนนต พรนตง จ ากด 4. ส านกงานปฏรประบบสขภาพแหงชาต (2549) ยทธศาสตรสขภาพพอเพยง: ทศทางในชวงแผนฯ 10 กรงเทพมหานคร บรษทสามเจรญพาณชย กรงเทพมหานคร จ ากด 5. Garrett, Martha. (1999). Health Futures-A handbook for health professional. Geneva: World Health Organization. 6. The Thai Working Group on Burden Attributable to Risk Factors. (2004). Thailand’s Risk Burden in 1999. Bangkok: Bask Digital Co., Ltd. 7. World Health Organization. (2001). Macroeconomics and Health: Investing in Health for Economic Development. Report of the Commission on Macroeconomics and Health. Geneva: World Health Organization. 8. World Health Organization (2002). The World Health Report 2002, Reducing Risks, Promoting Healthy Life. Geneva: World Health Organization. 9. สวทย วบลยผลประเสรฐ และคณะ (2541) โครงการศกษาอนาคตการสาธารณสข: อนาคตของระบบบรการสาธารณสขไทย ในวารสารนโยบายและแผนสาธารณสข ปท 1 ฉบบท 2 เมษายน-มถนายน 2541, หนา 48-58.

35

10. แสงสนต พานช และคณะ (2541) โครงการศกษาอนาคตการสาธารณสข: แนวโนมปญหาสงแวดลอมดานมลพษทางอากาศกบสขภาพของประชาชนในกรงเทพมหานคร ในวารสารนโยบายและแผนสาธารณสข ปท 1 ฉบบท 2 เมษายน-มถนายน 2541 หนา 13-21. ภาคผนวก 1-2 (pdf files)