หนวยท 7 : ภมปญญาการแพทยพนบานไทย

หนวยท 8 : ภมปญญาการแพทยพนบานนานาชาต

ความหมาย ขอบเขตและความส าคญของภมปญญาการแพทยพนบานไทย

ภมปญญาการแพทยพนบานไทย หมายถง พนความรทงหมดทเกยวกบการแพทยเฉพาะถนของไทย

ขอบเขตของภมปญญาการแพทยพนบานไทย

ประเดนทแตกตาง การแพทยพนบาน การแพทยแผนไทยทมาของสมนไพรทใช มกใชสมนไพรไดงายใน

ทองถน หรอพนทใกลเคยงดวย

มการใชสมนไพรจากตางประเทศรวม

เทคนคทใชรกษา มกใชเทคนคงาย ๆ เชน ตม ฝน ดอง ปนลกกลอน

มวธซบซอน เชน ท าเปนยานตถ หงน ามน เผารมควน

วธถายทอดความร สอนตวตอตว ฝกจากประสบการณจรง

มเนอหาชดเจน จดเปนระบบเรยนในหอง

ขอบเขตของภมปญญาการแพทยพนบานไทย

ประเดนทแตกตาง การแพทยพนบาน การแพทยแผนไทยค าอธบายสาเหตของการปวย

สมพนธอยกบความเชอพนฐานของชมชน

มทฤษฎชดเจน เชน ความสมดลของธาต 4 สมฏฐานวนจฉย

การใชพธกรรม ใชพธกรรม คาถาอาคมประกอบมาก

ใชพธกรรมและคาถาอาคมนอยกวา

กลมคนทใช กลมคนเลก ๆ เฉพาะทองถน

ใชกบคนในวงกวาง

การรวมกลมของหมอ

ไมคอยมการรวมตวกนเปนเครอขาย

มการจดตงกลมหรอสมาคม

ความส าคญของภมปญญาการแพทยพนบานไทย

ม 3 ประการ คอ1. ภมปญญาการแพทยพนบานเปนผลผลตของวฒนธรรมไทยจงสอดคลองกบวถของคนไทย2. ภมปญญาการแพทยพนบานเปนทางเลอกในการดแลสขภาพของผปวยทคนไทยสวนใหญยงตองการ3. ภมปญญาการแพทยพนบานเปนทรพยากรทส าคญของวทยาศาสตรการแพทยทสามารถพฒนาใหเกดประโยขนตอคนไทยได

ความเชอพนฐานของภมปญญาการแพทยพนบานไทย

ความเชอในสงทเหนอธรรมชาตทเปนสาเหตของการปวย ไดแก• ความเชอเรองผซงมทงผดและผรายทเปนสาเหตของการเจบปวย• ความเชอเรองขวญ หากขวญออกจากตวจะท าใหผนนเจบปวยหรอถงแกชวต• ความเชอเรองฤกษและโชคชะตาทท าใหคนนนมเคราะหหรอเจบปวยได• ความเชอเรองกรรมในพทธศาสนาทท าใหคนเจบปวยหรอถงแกชวตในลกษณะตาง ๆ กน

ความเชอพนฐานของภมปญญาการแพทยพนบานไทย

ความเชอตามหลกพทธศาสนา พทธศาสนาเปนกรอบความเชอพนฐานทใช

อธบายเกยวกบชวตและความสมพนธระหวางชวตกบโลกน โลกอน และจกรวาล ซง

เปนองคความรในการท าความเขาใจกบรางกาย การดแลสขภาพและการรกษาโรค

นอกจากน พทธศาสนายงเปนแหลงสะสมและถายทอดความรทางการแพทย เปน

สถานทใหการรกษาโรคมาตงแตอดต

ความหลากหลายของภมปญญาการแพทยพนบานไทย

ภมปญญาการแพทยพนบานภาคเหนอ

ความเชอเกยวกบชวตและสขภาพของชาวลานนา ชาวลานนาเชอวาชวตคน

ประกอบขนดวยองคประกอบพนฐาน 2 อยาง คอ รปกบนาม หรอสวนของธาต

กบสวนของขวญ ซงสมพนธกนอยางใกลชด เมอใดทแตละสวนบกพรองหรอ

ความสมพนธระหวางกายกบใจไมสมดลกกอใหเกดความเจบปวยขนได

ความหลากหลายของภมปญญาการแพทยพนบานไทย

ภมปญญาการแพทยพนบานภาคเหนอ

หลกการดแลผปวยของภมปญญาการแพทยพนบานลานนา คอ การเสรมสวน

ทขาด ขจดสวนทเกน ลางสงทเปนพษ แกไขสงทเปนตนเหตของการปวย และบ ารง

รางกายใหแขงแรงโดยใชอาหารหรองดอาหารบางชนดทเปนของแสลงตอโรค ใชยา

สมนไพรซงเปนยาต ารบ อาจใชรวมกบการนวด การปรบพฤตกรรม หรอท าพธกรรม

รวมดวย โดยเฉพาะเมอสาเหตของการเจบปวยเกดรวมกบการเสยสมดลของขวญก

จะท าพธ ฮองขวญ หรอเรยกขวญใหกลบคนมาสรางกายหรออวยวะทขวญนนอย

ความหลากหลายของภมปญญาการแพทยพนบานไทย

ภมปญญาการแพทยพนบานภาคเหนอ

วธการวนจฉยของหมอพนบานลานนาไมไดแยกขนตอนของการวนจฉยกบ

การรกษาออกจากกนชดเจน วธการวนจฉยไมมหลกทตายตวหรอใชรวมกน ใน

สวนของขนตอนการรกษาของหมอพนบานลานนานน สามารถแบงเปนกลมใหญ

ความหลากหลายของภมปญญาการแพทยพนบานไทย

ภมปญญาการแพทยพนบานภาคเหนอ• กลมทปองกนหรอรกษาดวยพธกรรม เชน การดฤกษยาม การขจดปดเปาสง

เลวรายจากการด• กลมทปองกนหรอรกษาทางกาย เชน การนวดบบเสน การแหก การย าขาง• กลมทปองกนหรอรกษาดวยยาสมนไพร• กลมทปองกนหรอรกษาดวยอาหารและการกน เชน การงดอาหารแสลง หรอกน

อาหารใหสอดคลองกบธาตของผปวย

ความหลากหลายของภมปญญาการแพทยพนบานไทย

ภมปญญาการแพทยพนบานภาคอสาน

ความเชอพนฐานเกยวกบการเจบปวย คอ ความเชอเรองกรรมตามหลก

พทธศาสนา ความเชอเรองผ และความเชอเรองเคราะหกรรม

ความหลากหลายของภมปญญาการแพทยพนบานไทย

วธการรกษาและหมอพนบานภาคอสาน แบงได 6 ประเภท ไดแก• หมอยาสมนไพร รกษาโรคโดยใชสมนไพร โดยอาจมคาถาอาคมประกอบดวย• หมอมนตหรอหมอเปา รกษาโรคดวยการเปามนตหรอใชคาถาอาคมเปนหลก• หมอธรรม ใชพธกรรม เชน ผกฝาย (สายสญจน) รดน ามนต เปนตน รวมกบ

คาถาอาคมขบไลผทเปนสาเหตการปวย

ความหลากหลายของภมปญญาการแพทยพนบานไทย

วธการรกษาและหมอพนบานภาคอสาน แบงได 6 ประเภท ไดแก• หมอสขวญ ท าพธเรยกขวญใหกลบคนสรางกายเพอใหหายปวย• หมอมอหรอหมอด ใชดฤกษยามเคราะหกรรมเพอระบสาเหตของการเจบปวย• เฒาจ า มหนาทประกอบพธกรรมเพอบวงสรวงสงเวยผ และเทวดาประจ า

หมบาน

ความหลากหลายของภมปญญาการแพทยพนบานไทย

ภมปญญาการแพทยพนบานภาคกลาง

ความเชอเกยวกบชวตและสขภาพของคนภาคกลาง เนองจากอยใกลกบ

ศนยกลางพฒนาท าใหแนวคดเกยวกบผและอ านาจเหนอธรรมชาตมความส าคญ

ลดลง ในขณะทมความรและตวยาจากวฒนธรรมอนมาใชรกษาโรค

ความหลากหลายของภมปญญาการแพทยพนบานไทย

ภมปญญาการแพทยพนบานภาคกลาง

วธการรกษาและหมอพนบานภาคกลาง หมอพนบานทพบเหมอนกบภาค

อน แตคาถาอาคมและพธกรรมอาจจะแตกตางกนไปไมซบซอน

ความหลากหลายของภมปญญาการแพทยพนบานไทย

ภมปญญาการแพทยพนบานภาคใต

ความเชอเกยวกบชวตและสขภาพของคนภาคใตในเรองเหนอธรรมชาตม

นอยกวาพนทอน เนองจากสภาพแวดลอมตาง ๆ ไดแก วฒนธรรม การนบถอ

ศาสนาอสลาม ซงท าใหคนในภาคใตไมตองมความรสกพงพงอยกบอ านาจเหนอ

ธรรมชาตมากนก

ความหลากหลายของภมปญญาการแพทยพนบานไทย

ภมปญญาการแพทยพนบานภาคใต

วธการรกษาและหมอพนบานภาคใต ประเภทของหมอทรกษาสวนใหญจะ

เปนหมอสมนไพรทเชยวชาญการใชสมนไพรในทองถน หมอต าแยทเรยกวา

โตะบแต และหมอง

สถานการณปจจบนภมปญญาการแพทยพนบานไทย

ปจจบนกระแสความนยมในภมปญญาการแพทยพนบานมสงขน วธการดแล

สขภาพพนเมองหลายวธไดรบการปรบปรงใหสอดคลองกบวถชวตคนรนใหมและ

ไดรบความนยมอยางกวางขวาง เชน การนวดไทย การอบไอน าสมนไพร สปา

อาหารสมนไพร รวมทงผลตภณฑจากสมนไพรทท าในรปแบบทสะดวกในการใช

และพกพาในบรรจภณฑทสวยงาม เปนตน

สถานการณปจจบนภมปญญาการแพทยพนบานไทย

นโยบายของประเทศไทยในการพฒนาภมปญญาการแพทยพนบานทผานจะ

ชวยใหการแพทยพนบานเปนทางเลอกในการดแลสขภาพ แตการพฒนากเปนไปอยาง

ชา ๆ และเมอเปรยบเทยบกบการสนบสนนการขยายตวของระบบบรการสขภาพแผน

ปจจบนแลว พบวาคาใชจายสวนนเปนสดสวนทนอยมาก นอกจากนการพฒนาทผาน

มาสวนใหญกด าเนนไปตามแนวคดทางวทยาศาสตร ท าใหการศกษาและพฒนาสวน

ใหญแยกขาดจากการใชจรงของชาวบานทผกพนอยกบความเชอในทองถน ผลจาก

การศกษาจงไมชวยสนบสนนใหเกดการพฒนาและใชจรงในชมชนมากนก

สถานการณปจจบนภมปญญาการแพทยพนบานไทย

สาเหตหลกทท าใหคนยคนไมสนใจสบทอดความรการแพทยพนบาน

เนองจากองคความรเหลานมโอกาสน าไปใชนอยลง ความรเหลานยงไมไดรบการ

รบรองตามกฎหมายไมสามารถน าไปประกอบเปนอาชพได นอกจากน วธการสบ

ทอดความรตองอาศยความอดทนและใชเวลานานกวาจะมความช านาญจนไดรบ

การยอมรบ

การพฒนาภมปญญาการแพทยพนบานไทย

การพฒนาภมปญญาการแพทยพนบานไทยควรตองมผมสวนรวม ดงน

• นกวชาการทหลากหลายสาขาเขามาท าวจยรวมกนอยางบรณาการเพอหาขอมล

สวนทยงขาดและมงเปาหมายเพอการพฒนาภมปญญาการแพทยพนบานเปนหลก

• มคนในภาครฐใหการสนบสนนในเชงนโยบาย ปรบปรงกฎหมายใหเหมาะสม และ

ก าหนดใหมหนวยงานเขามารบผดชอบประสานงานใหพฒนาไปไดอยางเปน

รปธรรม

การพฒนาภมปญญาการแพทยพนบานไทย

การพฒนาภมปญญาการแพทยพนบานไทยควรตองมผมสวนรวม ดงน

• มการประสานงานกบภาคธรกจเพอพฒนาอยางเปนระบบพรอมทงมมาตรการ

ปองกน มใหน าไปเปนเครองมอในการหลอกลวงหรอแสวงหาผลประโยชน

• ใหคนในชมชนนน ๆ เขามาเปนตวหลกในการเรยนรและพฒนาภมปญญา

การแพทยพนบานของตนรวมกบนกวชาการและภาคอน ๆ

ความหมายและความส าคญของภมปญญาการแพทยพนบานนานาชาต

การแพทยพนบานจะตองประกอบดวยคณสมบต 5 ประการ ดงนo เปนองคความรการดแลสขภาพในชมชนแบบดงเดมo เปนองคความรทสอดแทรกในวถชวต ความเชอ พธกรรม วฒนธรรมประเพณของชมชนo เปนองคความรทใชทรพยากร ทมอยในทองถนเปนหลกo เปนองคความรทชมชนในทองถนสวนใหญยอมรบo เปนองคความรทไมไดพฒนามาจากความรทางวทยาศาสตรการแพทยปจจบน

ปจจยทมอทธพลตอพฒนาการของการแพทยพนบานนานาชาต

• ความสามารถในการอยรอดของสงมชวต เปรยบเหมอนการแพทยพนบานของสงมชวตแตละสายพนธทไดมาโดยธรรมชาตไดคดเลอกทางพนธกรรมและการสงสมประสบการณจากธรรมชาตเพอดแลสงมชวตแตละสายพนธ

• การแพทยโบราณในยคดกด าบรรพผกพนกบธรรมชาตตามความเชอและประสบการณจรงโดยไมมค าอธบายอยางเปนหลกวทยาศาสตร แตเปนสงทชวยใหมนษยดกด าบรรพไมใหสญพนธและววฒนาการอยรอดมาเปนมนษยในปจจบน

แนวคดเชงวทยาศาสตรทมอทธพลตอภมปญญาการแพทยพนบานนานาชาต

การพฒนาของการแพทยแผนตะวนตก เรมจากยคเรมตน ผทไดรบเปนบดาแหงการแพทยคอ ฮปโปเครตส เกดในดนแดนกรก ตอมาในยคการครอบง าของศาสนจกร ไดเกดโรคระบาดขน ซงการแพทยไมสามารถหยดยงได จงท าใหมนษยหนไปพงทางศาสนา ตอมาในยคฟนฟ การแพทยไดกลบมาอกครงในยคเรนาซองส ซงในยคนนกปราชญสายการแพทยไดหนมาศกษาเรยนรจากคนปวยและศพแทนการศกษาแนวคดทฤษฎจากต ารา และในยควทยาศาสตรสมยใหม

แนวคดเชงวทยาศาสตรทมอทธพลตอภมปญญาการแพทยพนบานนานาชาต

ไดเกดความคดในการสรางองคความรวทยาศาสตรสขภาพมากมาย ไดแกo จโอแวนน บาตสตา มอรแกกน ไดคนพบสงปกตในตบจากการผาศพ เปน

การเรมตนวชาพยาธวทยากายภาพo เอดเวรด เจนเนอร ไดคนพบการใชฝหนองจากฝดาษววมาปลกสราง

ภมคมกนโรคฝดาษในมนษย เปนการเรมใชวคซนในการตอสกบโรคระบาดตาง ๆ

แนวคดเชงวทยาศาสตรทมอทธพลตอภมปญญาการแพทยพนบานนานาชาต

ไดเกดความคดในการสรางองคความรวทยาศาสตรสขภาพมากมาย ไดแกo หลยส ปลาสเตอร ไดคนพบแบคทเรยโดยกลองจลทรรศน การฆาเชอดวย

การผานความรอน การใหวคซนปองกนโรคกลวน าในคน และโรคแอนแทรกซในววo โรเบรต คอค คนพบยาเพนนซลนจากเชอราเปนการคนพบทท าใหเกดยา

ปฏชวนะเพอตอสกบเชอโรคอยางกวางขวาง

ภมปญญาการแพทยพนบานสาขาหลก

การแพทยแผนจน– ประวตความเปนมา แบงตามยคได ดงน

o ยคก าเนดการแพทยแผนจน เรมตนจากยคกอนประวตศาสตร โดยมหลกฐานคอ ชนเผาฝซ ประดษฐเขมหน 9 เลน ซงอาจรกษาโดยวธฝงเขม และมการใชสมนไพรในการรกษาโรค โดยเรมตนจากหวหนาเผาทชอเสนหนง และจกรพรรดหวงต เปนผรเรมศกษารวบรวมความรการดแลสขภาพเปนคมภรส าคญสองชด

ภมปญญาการแพทยพนบานสาขาหลก

o ยคพฒนาการแพทยแผนจน มดงน1.พฒนาเรองตรวจรางกายโดยการจบหรอคล าชพจร2.พฒนาเรองปจจยการเกดโรคและอาการของโรค3.ความกาวหนาทางเภสชวทยาและการปรงยา4.มการแตงต าราการแพทย โรคระบาด ยาและสมนไพรมากมาย

o ยคมดของการแพทยแผนจน ในปลายราชวงคชง ไดมการตงโรงพยาบาลมชชนนารแหงแรกทเมองหมาไฉ และเกดสงครามฝน ตอมามการตงโรงพยาลมชชนนารมากมายและตงโรงเรยนแพทยแผนตะวนตกดวย

ภมปญญาการแพทยพนบานสาขาหลก

o ยคการแพทยแผนจนประยกต หลงสถาปนาสาธารณรฐประชาชนจน ไดมนโยบายสนบสนนการแพทยพนบานเพอการพงพาตนเองในประเทศ ไดมการจดตงมหาวทยาลยการแพทยแผนจน 4 นครใหญ คอ ปกกง เซยงไฮ นานกงและเฉงต โดยแนวการแพทยแผนจนไดรบการตอบรบเปนอยางด

ภมปญญาการแพทยพนบานสาขาหลก

– ศาสตรการแพทยแผนจน มหลกพนฐาน ดงนo เปนการปรบสมดลของกาย ใจ สงแวดลอม ตามทฤษฎหยนหยาง ธาตทง

หา อวยวะภายใจทงกลวงและตน และปจจยสงแวดลอมภายนอก แบบเปนองครวม

o รางกายมชวตดวยการเคลอนไหวของลมปราณ ถาหากลมปราณตดขดกจะมอาการไมสบายใหปรากฏเหนได

ภมปญญาการแพทยพนบานสาขาหลก

– ศาสตรการแพทยแผนจน มหลกพนฐาน ดงนo การตรวจวนจฉยโรคใชวธสประการโดยการมอง ดมหรอฟง ถาม และการ

คล าชพจรo การรกษาโดยการปรบสมดลดวยยา อาหาร การฝงเขม การเดนลมปราณ

การกดจด การนวดทยนา การใชแกวดดและการกวาซา

ภมปญญาการแพทยพนบานสาขาหลก

การแพทยอายรเวท– ประวตความเปนมา การแพทยอายรเวทเปนระบบการแพทยทเกาแกทสดของโลกสาขาหนง มแหลงก าเนดในประเทศอนเดย

ภมปญญาการแพทยพนบานสาขาหลก

– ศาสตรการแพทยอายรเวท มพนฐานตามหลกความเชอ ดงนo ความเชอในปญจมหาภตะ สรรพสงเกดจากพนฐานหาอยาง ไดแก ดน น า

ลม ไฟ และอากาศ ประกอบเปนตวมนษย จะกลายเปนธาตพนฐาน 3 ประเภท ไดแก วาตะ (อากาศและลม) ปตตะ (ไฟและน า) กผะ(ดนและน า)

o การวนจฉยความผดปกต ตองวนจฉยถงความผดปกตทท าใหรางกายขาดสมดล และตองใหการรกษาโดยใหรางกายคนสสมดล

o อายรเวทย าความส าคญของการตรวจพบตงแตเรมแรก เพอสงเสรมปองกนโรคแตเบองตน

ภมปญญาการแพทยพนบานสาขาหลก

– ทฤษฎไตรธาต เปนองคประกอบพนฐานสามประการของการท างานรางกาย ไดแก วาตะ (การเคลอนไหว) ปตตะ (พลงงานความรอนในรางกาย) กผะ (ตวรกษาสภาพความเปนรางกาย) และจ าแนกรางกายเปนเนอเยอ 7 ชนด ไดแก น าเหลอง เลอด เนอ ไขมน กระดก เนอเยอและประสาท และไขกระดก ในชวงรางกายมการใชหรอเผาผลาญอาหาร เนอเยอแตละอยางจะผลตของเสยขน เรยกวา มละ ไดแก อจจาระ ปสสาวะ เหงอ เลบ เสนผม เปนตน สขภาพของคนเราขนกบภาวะสมดลของธาต และมละ ในทางอายรเวทจะนยามบคคลทมสขภาพสมบรณวา มสมดลของไตรธาตและเนอเยอในรางกายมระบบการดดซมและขบถายของเสยตาง ๆ เปนปกต

ภมปญญาการแพทยพนบานสาขาหลก

การแพทยยนาน– ประวตความเปนมา การแพทยยนานเปนการแพทยพนบานทเกดจากองคความรทางการแพทยทองถนและความเชอตามศาสนาอสลาม ในดนแดนลมน าเมโสโปเตเมย (ประเทศอรกในปจจบน)

ภมปญญาการแพทยพนบานสาขาหลก

– ศาสตรยนานo มแนวคดพนฐานประกอบดวยทฤษฎธาต 4 ของฮปโปเครตส และมสมมตพนฐานวารางกายมน าอย 4 อยาง ไดแก เลอด เสมหะ น าดเหลอง และน าดด าo การแพทยแบบยนานมองวรางกายประกอบดวยสงตอไปน คอ ธาตทง 4 อารมณ โครงสราง อวยวะ พลงชวต ความสามารถ หนาท

ภมปญญาการแพทยพนบานสาขาหลก

การแพทยโฮมโอพาธo ประวตความเปนมา เรมมตงแตสมยฮปโปเครตส แตมการน ามาใชอยาง

จรงจงโดยนายแพทยซามเอล ครสเตยนฮาเนแมน ชาวเยอรมน ซงบดาของการบ าบดแบบโฮมโอพาธ

ภมปญญาการแพทยพนบานสาขาหลก

ศาสตรการแพทยโฮมโอพาธเปนการบ าบดแบบเรงกระตนใหพลงชวตมการปรบสมดลใหม โดยฟนฟให

พลงชวตมก าลงและแขงแรงมากขนเพอตอตานอาการเจบปวยได อาจกลาวโดยรวมวาการหายจากโรคเกดขนจากกระบวนการตามธรรมชาตของรางกายเอง

ภมปญญาการแพทยพนบานสาขาหลก

ทฤษฎของการบ าบด มพนฐาน 4 ขอ คอ1.ตองมการพสจนฤทธหรอพษของสารทจะน ามาใชเปนยาในคนปกตกอน ยกเวนในกรณททราบพษทแนชดของสารนนแลว2.การเลอกและจายยาตองเปนไปตามกฎของความเหมอน หรออาจกลาวงาย ๆ วา หนามยอกใหเอาหนามบง3.การใหยาเพอการบ าบดตองเปนยาต าราเดยว4.การใหและเตรยมยาตองเปนตามกฎขนาดนอย

ภมปญญาการแพทยพนบานสาขาหลก

การแพทยทเบตo ประวตความเปนมา เปนการแพทยพนบานของชนเผาทเบตo ศาสตรการแพทยทเบต มหลกการและแนวคดเปนองครวมเชนเดยวกบ

ศาสตรการแพทยพนบานทส าคญอน ๆ มการศกษาการใชสมนไพรในทราบสง นอกจากนยงม ความเดนอกประการ คอ การไดรบอทธพลจากพทธศาสนานกายมหายาน เปนความโดดเดนทางดานความเปนองครวมของกายและจต

ภมปญญาการแพทยพนบานสาขาหลก

การแพทยพนบานในทวปยโรป– ประเทศเยอรมน การแพทยทางเลอกและการแพทยพนบานทไดรบความนยมเรยงตามล าดบ ไดแก โฮมโอพาธ การฝงเขม ไคโรแพรคตก การบ าบดดวยโอนโนและออกซเจน สมนไพร การบ าบดทางชวเคม การนวด และการบ าบดดวยเซลล– ประเทศนอรเวย การแพทยทางเลอกทไดรบความนยม ไดแก การฝงเขม โฮมโอพาธ รเฟลกโซโลจ ยาสมนไพร ไคโรแพรคตก

ภมปญญาการแพทยพนบานสาขาหลก

การแพทยพนบานในทวปยโรป– ประเทศสเปน มการตงโรงพยาบาลโฮมโอพาธขน การแพทยทางเลอกทไดรบความนยม ไดแก การฝงเขม ธรรมชาตบ าบด และการแพทยทใชชววตถตาง ๆ– ประเทศสหภาพองกฤษ มการจดใหมโรงพยาบาลโฮมโอพาธในเมองใหญ ๆ โดยในระบบประกนสขภาพไดครอบคลมการแพทยทางเลอก 5 ประเภท ไดแก โฮมโอพาธ ออสตโอพาธ การใชสมนไพร การฝงเขม และธรรมชาตบ าบด

ภมปญญาการแพทยพนบานสาขาหลก

การแพทยพนบานในทวปอเมรกา– ประเทศบราซล มการรบรองการแพทยโฮมโอพาธเปนการแพทยสาขาหนง– ประเทศแคนาดา สวนใหญเปนเรองผลตภณฑสขภาพจากธรรมชาต ทงจากการแพทยแผนจน อายรเวท ต ารบโฮมโอพาธ– ประเทศเมกซโก การแพทยพนบานทไดรบความนยม ไดแก ผดงครรภโบราณ หมอสมนไพร การจดกระดก นตกรรมทางดานจตวญญาณ– ประเทศสหรฐอเมรกา การแพทยทางเลอกทไดรบความนยม ไดแก เทคนคการคลายเครยด ผลตภณฑสมนไพร การนวด ไคโรแพรคตก การรกษาทางจตวญญาณ เมทกะไวตามน การสะกดจต และการฝงเขม

ภมปญญาการแพทยพนบานสาขาหลก

การแพทยพนบานในทวปออสเตรเลย– ประเทศออสเตรเลย การแพทยพนบานในออสเตรเลย ประกอบดวย การแพทยแผนจน การแพทยอายรเวท โฮมโอพาธ และสมนไพรจากยโรป

ภมปญญาการแพทยพนบานสาขาหลก

การแพทยพนบานในทวปแอฟรกา– ประเทศคองโก ในพนทชนบทหมอสมนไพรและหมอจตวญญาณเปนหมอพนบานทไดรบความนยม สวนในชมชนเมองหมอฝงเขมและหมอธรรมชาตบ าบดไดรบความนยม– ประเทศเอธโอเปย การแพทยพนบานครอบคลมการใชสมนไพร การบ าบดทางจตวญญาณ ผดงครรภโบราณ วารบ าบด การนวด การใชแกวดด การผาตด การจดกระดก และเคานเตอร เออรเตชน

ภมปญญาการแพทยพนบานสาขาหลก

การแพทยพนบานในทวปแอฟรกา– ประเทศกานา ไดใหความสนใจกบการแพทยพนบาน เชน การฝงเขม โฮมโอพาธ ธรรมชาตบ าบด การจดกระดก และวารบ าบด– ประเทศแอฟรกาใต การแพทยพนบานม โฮมโอพาธ การใชยาสมนไพร ธรรมชาตบ าบดและการจดกระดก– ประเทศแทนซาเนย การแพทยพนบานทไดรบความนยม ไดแก แมเหลกบ าบด โฮมโอพาธ การนวด การแพทยแผนจน เกาหลและอนเดย– ประเทศอยปต การแพทยพนบาน ไดแก ไคโรแพรคเตอร