वाप्ोवकस दक्प ण - wapcosjan-mar).… · ǒ्नȢȳोक2...

50
वाोव पण वाोव पण जनवरी- मा, 2015 अंो-76 इ अंो मपृक ं0 ंरो आर.ोे .गुाअ ं िनेको नीोी ंपान लाोार अिमााभ िपाकी, मुख ंपान म,ल ,ा.आर.पी.ूे , मा ंो अिमााभ िपाकी, मुख ंपाो िनमी भट, उप मु ंो (रा.भा.ोा.) वग गीाा कमा, वरर.अनुवाो कारा रानी, ाो (पिोा ोे अंागा ोािकलेख मं िो वार लेखो ोे अपने ं।ंपान म,ल ोा इोे िल मा वना अिनवा नीं ै।) वल आाररो वारण ेाु अ ं िनेको लम े 1 पाोी 2 राजभाषा गिाविां 3-5 ंी राजभाषा िमिा िनरीण 6-7 िनगिमा माार 8 पावर भाग 9-10 वुा भाग 11-12 ाइव पावर भाग 13 इलैोव-मैोेिनोल भाग 14 अवाापना भाग 15-17 गंगा ंरण व पावरण भाग 18 जल, भवन वं ो िनमाण ोेर 19-20 पान वं रगा भाग 21 ोीोृा जल ंान ंन भाग 22-23 जल ंान वोा भाग 24-25 लघु ाइ,ल वं ं अन भाग 26 पररवजना मूलांोन वं ोृष भाग 27 िमो भाग 28-30 गांी नगर ेिी ोााल 31 लेख – ां ा ोपग पेू, ोंवि,ा मं भूजल ंान ोा अन 32-34 भारा ोी ाम मिलां -.लिलाा, ाम इंजीिनर 35-38 ु पानी पीने ोे फाे 39 गमी मं पैर ोी ू े छुोारा पाने ोे रामाण रीोे 40 व फूल ोी आग –भाराी ालो ोा वािभमान 41-43 वा- वू..... मां ोव िोने नाा 44 खु ोव व ना 45 िंू परपरां े जुे े वैािनो ाो 46-48

Upload: others

Post on 19-Oct-2020

0 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: वाप्ोवकस दक्प ण - WAPCOSJan-Mar).… · ǒ्नȢȳोक2 5.03201कोȫकǒ¢Üक्ȤकोȢ ȢलȢकोȢकआ ȫनकǒो Ȣकग Ȣ।क

वापकोवस दकप णककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककक ककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककक

वापकोवस दकप ण

जनवरी-कमार ,क2015ककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककअो-76

ककककक इस दकअोकम पषकककस द0 स दरकषो

आर.ो.गपकाा अधककषकस द करब किनको

ाोनीोीकस दपानकस दला ोार

अिमााभकतरिपाकी,करबमखक

स दपानकमणक,लकक ,ा.आर.पी. ,कम ाकरब ो

अिमााभकतरिपाकी,करबमखक

स दपाो िनमकमीकभट ,क

उपकमखक करब ोक(रा.भा.ोा.)

स द वग गीााककमा ,कवरर.अनवाो काराकरानी,कस द ाोक

(पतरिोाक ोक अाग ाक रबोािकाक लखक मकवक ककाक िो क ग क तरवरारक लखोक ोक अपनकक क।कस दपानकमणक,लकोाकइस दोकिल कस द माक वनाकअिनवा कन ीक ।)

ोवलकआनकाररोकतरवारणक ा

अधककषकस द करब किनको ोीकोलमकस दक 1 स दमकपाोी 2 राजभाषाकगिातरवि ा 3-5 स दस दीकराजभाषाकस दिमिाकिनरीकषणक 6-7क िनगिमाकस दमारार 8 पावरकरबभाग 9-10 तरवदयाकरबभाग 11-12 ाइडरवकपावरकरबभागक 13 इलककोव-मोिनोलकरबभाग 14 अवसकाापनाकरबभाग 15-17 गगाकस दरकषणकवकपा वरणकरबभाग 18 जल,कभवनक वकस दडोकिनमा णकोनकर 19-20 पतकानक वकनकरगा करबभाग 21 ोीोाकजलकस दस दा नकरब नकरबभाग 22-23 जलकस दस दा नकतरवोास दकरबभाग 24-25 लघक ाइ,लक वकस द दधकअधकनकरबभाग 26 पररवजनाकमलक ाोनक वकोतरषकरबभाग 27 ोािम ोकरबभाग 28-30 गा ीकनगरककषिीकोाा ल 31 लखक–करबााकोमकपगकसकप,कोवि,ाकमकभजलकक

ककककककस दस दा नकोाकअधक नक 32-34

भाराकोीकरबामकमि ला - .लिलाा,करबामकइजीिनरक 35-38 स द कपानीकपीनकोकफा 39 गमीकमकपरकोीककस दकछ ोाराकपानकोकरामाणकारीो

40

वकफलकोीकआगक–भाराीकालोकोाकसकवािभमानक 41-43 ोतरवाा-कस दवरक.....कमाकोवकिोस दनकनााक 44 ख कोवकवगकना 45 ि कपरमकपराकस दकजडककव ािनोकाो 46-48क

Page 2: वाप्ोवकस दक्प ण - WAPCOSJan-Mar).… · ǒ्नȢȳोक2 5.03201कोȫकǒ¢Üक्ȤकोȢ ȢलȢकोȢकआ ȫनकǒो Ȣकग Ȣ।क

वापकोवस दकप णककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककक ककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककक

भलाई-राईकमनषक कोकसकवाा कपरकिनभ रकन ीक ,कऔरकनकव कमनषक कोीकइकछाकपरक ीक िनभ रक ।कनीिाकऔरकभावनाकोकीरक स दवक स द क िखाईक न ीक ााक ।क ममााक क ोक ोारणककरकोवक मकोवईक तरवकषकवसकाक नाकरा ाक ,क परनकाकिकव कउस दोक िल क ािनोारोक वकावकउस दक नक मकअनीिाक क–कइस दक ााक ोवक मक स दमझाक ।क भावनाक िखानाक िन:स दनक कअकछाक कपरकनीिा-तरवरारकोकदवाराकउस दोीकमा ाकनक ीक व,कावकव कतरवषरपकनकजााीक क।क

- कस दमकपण कगा ीकवाममक(खणक,क6)कप0क316

Page 3: वाप्ोवकस दक्प ण - WAPCOSJan-Mar).… · ǒ्नȢȳोक2 5.03201कोȫकǒ¢Üक्ȤकोȢ ȢलȢकोȢकआ ȫनकǒो Ȣकग Ȣ।क

वापकोास दकप णककककककककककककककककककककककककककककककककक1ककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककक ककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककक

Page 4: वाप्ोवकस दक्प ण - WAPCOSJan-Mar).… · ǒ्नȢȳोक2 5.03201कोȫकǒ¢Üक्ȤकोȢ ȢलȢकोȢकआ ȫनकǒो Ȣकग Ȣ।क

वापकोास दकप णककककककककककककककककककककककककककककककककक2ककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककक ककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककक

Page 5: वाप्ोवकस दक्प ण - WAPCOSJan-Mar).… · ǒ्नȢȳोक2 5.03201कोȫकǒ¢Üक्ȤकोȢ ȢलȢकोȢकआ ȫनकǒो Ȣकग Ȣ।क

वापकोास दकप णककककककककककककककककककककककककककककककककक3ककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककक ककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककक

राजभाषाकगतिववतिया

दनाोक 08क जनवरी,क 2015क ोाक जलक स दस दािन,क नीक ववोास दक औरक क गगाक स दरकषणकमतरालयकदवाराककवापकोास दकतलतमड ककोाकराजभाषाकोाया वकवयनको ककष तरकम कवष क2012-13कह िकददविीयकपरसकोारको कप पकम क‘’राजभाषाकवजयिीकोप’’कवकपरशससिकपतरकपरानकदोयाकगयाक ।कयहकोपकवकपरतशसकिकपतरकशरीकअमरकोमार,कोाय ोारीक तन शोक(पररयाजनाए)कएवकअधकयकष,कववभागीयकराजभाषाकोाया वकवयनकस दतमतिकन कपरापकिकदोयाक।

जलक स दस दािन,क नीक ववोास दक औरक गगाक स दरकषणक मतरालयक ोीक राजभाषाक ोाया वकवयनकस दतमतिक ोीक दनाोक 23.02.2015क ोाक आयासजिक बठोक म क वापकोास दक स द क उपक मखकयककपरबिोक(रा.भा.ोा.)कन कभागकतलयाक।क

दनाोक 18.03.2015क ोाक ोाय ोारीक तन शोक (पररयाजनाए)क एवक अधकयकष,क ववभागीयकराजभाषाक ोाया वकवयनक स दतमतिक ोीक अधकयकषिाक म क ववभागीयक राजभाषाक ोाया वकवयनकस दतमतिकोीकबठोकोाकआयाजनकदोयाकगयाक

दनाोक25.03.2015कोाकदहवकीकोाय शालाकोाकआयाजनकदोयाकगया।क स दकअवस दरकपरकककककककककशरीक स दनीलक भडानी,क राजभाषाक अतिोारी,क राषटकरीयक बागवानीक बाक ,क ोवषक मतरालयक ोाकवकयाखकयानक न कह िकआमवतरिकदोयाकगयाकसजवकहोन क‘राजभाषाकनीतिकजञानकोाया वकवयनक–कचनौतियाकएवकस दमािान’’कववषयकपरकोातम ोोकोाकजानोारीकीक।

स दस दीयक राजभाषाक स दतमतिक ोीक स दरीक उपक स दतमतिक दवाराक दनाोक 09.02.2015क ोाकवापकोास दकोाया लयकोाकराजभाषाकस दबिीकतनरीकषणकदोयाकगयाक।क स दकतनरीकषणकम कका0कपरस दवकनक ोमारक पाडस दाणीक (स दयाजो),क शरीक िप णक ववजय,क स दस दक स दसकयक (राजकयक स दभा)किथाकका0कमह वकरकनाथकपाकक ,कस दस दकस दसकयक(लाोकस दभा)कउपससकथिकथ क।

दनाोक 5क दस दमकबर,क 2014क ोाक नगरक राजभाषाक ोाया वकवयनक स दतमतिक (उपकरम),कोालोािाको कितकवाविानकम कदहवकसकिानकपरातलयमकोारपार शनकतलतमड कको कस दौजवकयकस द क‘’दहवकीकम कतनबिकल नकपरतियातगिा’’कोाकआयाजनकदोयाकगयाकथाकसजस दम कवापकोास दको कोालोािाकोाया लयकस द कशरीमिीकउपास दनाकन कभागकतलयाकिथाकििीयकपरसकोारकपरापकिक

Page 6: वाप्ोवकस दक्प ण - WAPCOSJan-Mar).… · ǒ्नȢȳोक2 5.03201कोȫकǒ¢Üक्ȤकोȢ ȢलȢकोȢकआ ȫनकǒो Ȣकग Ȣ।क

वापकोास दकप णककककककककककककककककककककककककककककककककक4ककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककक ककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककक

दोयाक ।कयहकपरसकोारक दनाोक 29.01.2015कोाकनगरक राजभाषाकोाया वकवयनकस दतमतिक(उपकरम),कोालोािाकोीकछमाहीकबठोकम कपरानकदोयाकगयाक।

क(तनमकमीकभटड) उपकमखकयकपरबिोक(रा.भा.ोा.)

एोकबारकपतश याको कनागररोकबहिकपर शानकहाकगए;ककयकयोदोकपकषीकउनो क िोकोाकअनाजक ाकजायाकोरि कथ क।कपर शानकनागररोकअपनाकोषटकडकल ोरकराजाक कररोको कपास दकपहच क।कस दनोरकराजाकोाकबहिककरािकआया।कउस दन कितकोालकराजकयको कस दभीकपसकषयोकोाकमारन कोीकोाषणाकोरकीक।कपसकषयोको कमार कजान कपरकनागररोोकन कउतकस दवकस दाकमनायाकऔरकयहकस दाचाकदोकउनोीकस दारीकस दमसकयाओ कोाकअिकहाकगया,कल दोनकअगल कवष क िोकम कअनाजकबान कपरकएोकानाकभीकनहीकउगाक।कराजाकन कोारणकपिाकलगवायाकिाकपिाकचलाकदोकतमटडीकम कजाकोीड कथ ,कउवकहोन कबीजोकोाकहीक ाकतलयाकथा।कपहल क नकोीडोकोाकपकषीक ाकजाि कथ ,कसजस दस द कबीजकस दरसकषिकरहि कथ ,कल दोनक स दकबारकपसकषयोको कनकरहन कस द कफस दलको कहान कस द कपहल कहीकतरादह-तरादहकमचकगई।कजबकयहकोारणकस दबोाकपिाकचलाकिाक राजाकस द कल ोरकस दामावकयक कनागररोकिो,क हरकोाईकअपनीकनाानीकपरकपछिायाक।कउवकह कमहस दस दकहआकदोक स दकस दसषटकडकम कस दभीकपराणीकएोकस दर कपरकतनभ रकह,कयहाकपरकपरमातकमाकन कोाईकभीकपराणीकवकयथ कनहीकबनायाकऔरकस दभीकतमलोरककस दसषटकडकचकरकम कस दहयागकोरि कहक।क स दम कस द कदोस दीकएोकोाकभीकहडाना,कपरोतिकोीकवकयवसकथाकम कगतिरािकप ाकोरनाकह,कसजस दोाकषटकपररणामकपरतकय ोकोाकभगिनाकपडिाकह।कस दर कराजकयकस द कपकषीकबलाएकगए,किबकजाोरकराजकयकोीकोवषकवकयवसकथाककस दहीकहाकपाई।कककककककककककककककककककककककककककककककककककक

स दाभारक:कअ कककजकयातिककक

Page 7: वाप्ोवकस दक्प ण - WAPCOSJan-Mar).… · ǒ्नȢȳोक2 5.03201कोȫकǒ¢Üक्ȤकोȢ ȢलȢकोȢकआ ȫनकǒो Ȣकग Ȣ।क

वापकोास दकप णककककककककककककककककककककककककककककककककक5ककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककक ककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककक

Page 8: वाप्ोवकस दक्प ण - WAPCOSJan-Mar).… · ǒ्नȢȳोक2 5.03201कोȫकǒ¢Üक्ȤकोȢ ȢलȢकोȢकआ ȫनकǒो Ȣकग Ȣ।क

वापकोास दकप णककककककककककककककककककककककककककककककककक6ककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककक ककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककक

माननीयकस दस दीयकराजभाषाकस दतमतिकदवाराकवापकोास दको क

गडगावकोाया लयकोाकराजभाषाकस दबकिीकतनरीकषण

स दस दीयकराजभाषाकस दतमतिकलाोस दभाको कबीस दकिथाकराजकयकस दभाको कस दकस दसकयोकोाकतमलाकोरकगदठिकोीकजािीकहक।क स दकस दतमतिकोाकस दवविाकोीकदविकस द किीनकउपकस दतमतियोकम कबाडाकगयाकहक।कहमाराकउपकरमकस दरीकउपकस दतमतिको कअिग िकआिाकहक।कअि:कस दस दीयकराजभाषाक स दतमतिकोीक स दरीक उपक स दतमतिक दवाराक दनाोक 09.02.2015कोाक वापकोास दको कगडगावकोाया लयकोाकराजभाषाकस दबकिीकतनरीकषणकदोयाकगयाक।क

स दकतनरीकषणको कौरानकउपकस दतमतिकोाकन ितकवकमाननीयककका0कपरस दवकनकोमारकपाडस दाणी,कस दस दकस दसकयक(लाोस दभा)कस दयाजोकदवाराकदोयाकगयाक।कउपकस दतमतिको कअवकयकस दसकयोकम कमाननीयकस दस दकस दसकयकशरीकिणणक ववजयक (राजकयकस दभा)किथाकका0कमह वकरकनाथकपाकक क(लाोकस दभा)कउपससथिकथ क।कस दस दीयकराजभाषाकस दतमतिको कस दतचवालयकस द क स दकतनरीकषणकोाय करमकम कका0कशरीपरोाशकशकयकला,कअवरकस दतचव,कस दशरीकअतभलाषाकतमशरा,कदहवकीकअतिोारीकिथाकररपाड रकभीकस दसममतलिकहएक।

ककककककककककककककककककककककककककककककककककक

Page 9: वाप्ोवकस दक्प ण - WAPCOSJan-Mar).… · ǒ्नȢȳोक2 5.03201कोȫकǒ¢Üक्ȤकोȢ ȢलȢकोȢकआ ȫनकǒो Ȣकग Ȣ।क

वापकोास दकप णककककककककककककककककककककककककककककककककक7ककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककक ककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककक

माननीयकस दास दोको कअतभननकएवकपररचयकोीकऔपचाररोिाको कउपरािकअधकयकषकस दहकपरबिक तन शोक न क वापकोास दक ोाया लयक ो क बार क म क अतभभाषणक दयाक िथाक ोाय ोारीकतन शोक(परर.)कवकअधकयकष,कववभागीयकराजभाषाकोाया वकवयनकस दतमतिकन कउपकस दतमतिको कस दमकम कपरसकििीोरणकदयाक।क

स दक परक उपक स दतमतिक ो क स दभीक माननीयक स दसकयोक न क वापकोास दक ोाया लयक म क राजभाषाकोाया वकवयनको कस दभीकपहलओ कपरकववसकिारकस द कववचार-ववमश कदोयाकिथाकगडगावकोाया लयकम कराजभाषाकदहवकीको ककष तरकम कदोएकजाकरह कववतभवकनकोाययो कोीकपरशस दाकोीक।क

तनरीकषणको कौरानकदहवकीकअनभागकदवाराकोाया लयको कोामोाजकम कपरयागकदोएकजाकरह कददवभाषीकप पकम कियारकसकिाव जोकवकअवकयकस दामीकोीकपरश नीकलगाईकगईकसजस द कमाननीयकस दसकयोकन कबडीकप तचकस द क ाकवकबहिकस दराहनाकोीक।कक

Page 10: वाप्ोवकस दक्प ण - WAPCOSJan-Mar).… · ǒ्नȢȳोक2 5.03201कोȫकǒ¢Üक्ȤकोȢ ȢलȢकोȢकआ ȫनकǒो Ȣकग Ȣ।क

वापकोास दकप णककककककककककककककककककककककककककककककककक8ककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककक ककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककक

तनगतमिकस दमाचार

38वीकल ाकपरीकषाकबठोक दनाोक 12कजनवरी,क 2015कोाकवापकोास दकोाया लय,क ोलाशकभवनकम कस दमकपवकनकहईक।

स दीएस दआरक िथाक स दििक पाषणीयिाक ोीक 8वीक बठोक दनाोक 12क जनवरी,क 2015क ोाकवापकोास दकोाया लय,कोलाशकभवनकम कस दमकपवकनकहईक।

207वीकबाक कबठोकदनाोक13कफरवरी,क2015कोाकवापकोास दकोाया लय,कोलाशकभवनकम कस दमकपवकनकहईक।

स दीएस दआरक िथाक स दििक पाषणीयिाक ोीक 9वीक बठोक दनाोक 27क फरवरी,क 2015क ोाकवापकोास दकोाया लय,कोलाशकभवनकम कस दमकपवकनकहईक।

208वीकबाक कबठोकदनाोक23कमाच ,क2015कोाकवापकोास दकोाया लय,क ोलाशकभवनकम कस दमकपवकनकहईक।

(ो .ो .ोककवाल) ोमकपनीकस दतचव

शरीमदकभागविकस द अशरददिाना:कपप षाकिम सकयासकयकपरिपक। अपरापकयकमाकतनवि वकि कमतकयस दस दारवतकम तनक।।क

ह क परिपक स दक परोारक स दक िमा चरणक म कशरदधारदहिक शोासकपक पप षक म क परापकिक ोरन कस द क वतचिक हाोरक स दक भवस दागरक म क जवकमकमतकयकबिनकचकरकम कस द करहि कहक।

Page 11: वाप्ोवकस दक्प ण - WAPCOSJan-Mar).… · ǒ्नȢȳोक2 5.03201कोȫकǒ¢Üक्ȤकोȢ ȢलȢकोȢकआ ȫनकǒो Ȣकग Ȣ।क

वापकोास दकप णककककककककककककककककककककककककककककककककक9ककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककक ककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककक

पावरकपरभाग

नएकवकयवस दायको कतलएकिोनीोीकएवकववतकिीयकपरसकिावक

मानोकवकल बतलगकोाय करमको कअिग िकजाचकपरीकषणकह िकIameकोाकपनलकबनानाक। माजासमबो-सजमकबाबकव -सकषणकअीोाकरास दतमशनकपररयाजनाकह िकरास दएकयकशनकस दलाहोारक

स द वाएक। 150क ामीणक स दमायोक ो क ववदयिीोरणक ह िक अतभयावतरोीक अधकययन,क पय व कषणक िथाक

ोाययो कोाकतनयतरणक। िजातनया,क ोाईडव ोक (4.2क म गावाड)क िथाक दोउपाक (7.2क म गावाड)क लोक हा डराक

लसकयकरोकपररयाजनाकोीकआरसमकभोकररपाड किथाकवकयवहाय िाकररपाड क।

परसकििकबातलयाक

रवाकका,क दोगालीक ववश षकआतथ ोकजानक ससथिक50कम गावाडक हवीकफयलकआयलकफायरकथम लक पकलाडक िथाक एवकयकयएशनक एचक वीक न डवो क 110क ो वीक ला नक वक उपसकड शनक ोाकवकयवहाय िाकअधकययनक।

डागा,क161को वीकला नकोारा-मगा-पोगकिथाकस दबदधकउपसकड शनकोाकतनमा णक। रवाकका,क रवामागना,क कयकयोगा,क नगामाक िथाक दोर ह क सजलोक म क ामीणक ववदयिीोरणक

पररयाजनाओ कोाकपय व कषणक।

परसकििकपीकयकयकी/ईओ आईक

राजकयकम कथम लकपावरकपकलाडक(2x60कम गावाड)कोीकसकथापनाकह िकपरामशसकस द वाएक। बगला श,क बगला शक पावरक तकक परणालीक ामीणक ववदयिीोरणक िथाक नवीोरणक ऊजा क

ववोास दकIIककपररयाजनाकोाकववशकवस दनीयिाकअधकययनक। मगातलया,कऊजा ककषिाकिथाकशहरीकपया वरणकस दिारक–कभाग-2क

शरीलोाकम कराच क2कोीकियारीकह िकपररयाजनाकपरबिनकस दहयागक।

परापकिकोाय क

ओ दकशाकपावरकरास दतमशनकोारपार शनकतलतमड क,कचरणकआईएको कअिग िक कक-।।कह िकदकसकोाम-ईएस दस दीओ कवकएनईएस दस दीओ को कअतिोारककष तरकम कपो ज-4कह िककओ दकशाकपावर

Page 12: वाप्ोवकस दक्प ण - WAPCOSJan-Mar).… · ǒ्नȢȳोक2 5.03201कोȫकǒ¢Üक्ȤकोȢ ȢलȢकोȢकआ ȫनकǒो Ȣकग Ȣ।क

वापकोास दकप णककककककककककककककककककककककककककककककककक10ककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककक ककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककक

रास दतमशनक ोारपार शनक तलतमड कक दवाराक दएक गएक ोाय क ह िक स दबदधक ला नोक ो क स दाथकअतिररकयकि-22कएआईएस दकवकजीआईएस दकउपसकड शनोको कतनमा णकह िकपररयाजनाकपरामशसकस द वाएक।

(की.वी.एस द.एन.राज) महाकपरबिोक

ोिजञिाकोाकभाव

स दाभारकनवभारिकडा मकस द

एोकहाडलकोाकमातलोकमस दलमानकथा।क स दीकहाडलकम कचा थरामकनामकोाकएोकतस दिीकवषयो स द कनौोरीकोरिाकथा।कएोकदनक गा योकन कहाडलकमातलोकऔरकउस दोीकपतनीकोा च िावनीकी,क 'ोलकिोकचा थरामकोीकहतयाकोरकीकजानीकचादहए।' कचा थरामकहाडलकमातलो ो कपररवारको कतलएकअपनीकजानकभीकवयौछावरकोरन कोाकियारकरहिाकथा। हाडलकमातलोको क बचच क भीक चा थरामकोाक 'चाचाक जान' ोहि क नहीक थोि क थ ।क हाडल

मातलोकन कजबकयहकबािकपतनीकोाकबिाईकिाकवहक तचतििकहाक उठीक दोक ोछक रकबा

चा थरामक ोीक हतयाक ोरक ीक जाएगी।क ोछक स दाचोरक उस दन क ोहा,क 'चा थरामक न क वषयो कहमारीकस द वाकोीकह, हमार कबचचोकोाकअपन कबचचोकोीकिरहकपयारकदोयाकह।ककयया उस दोीकहतयाकस द कपरवरदगारकनाराजकनहीकहोग ।'

हाडलकमातलोकअस दमजस द म कपडकगयाकऔरकबाला,क'यदकमन क स दोीकहतयाकोरकोस दमकपरीकनहीकोीकिाकउवमाी हम कभीकमारककाल ग ।क स दस द कबचन कोाककययाकउपायकह?क' पतनीकोछक रकस दाचोर बाली,क 'िमकब हाशीकोाकसवागकोरकल डकजाओ ।कमकचा थरामकोाकगावकस द कबाहरकोर आऊगी।कबाकम कहमकरा-पीडकोरकशारकमचाक ग कदोकचा थरामकचायकम कब हाशीकोी वाकवपलाकचोमाक ोरकभागकगया।'क हाडलको कमातलोकोाकयहकउपायकस दहीकलगा।कऐस दाकही दोयाकगया।कचा थरामकोाकवहाकस द कस दरसकषिकतनोालकदयाकगया। गा यो स द कयाजनाको कमिावबोकयहीकोहाकगयाकदोकवहकउवह कब हाशकोरकचोमाक ोरकभाग तनोला।कचा थरामकदोस दीकिरहकस दोशलकअमिस दरकजाकपहचा।क स दो कबाकवहकजीवनकभरकअपन हाडलकमातलोकवकमालदोनको कपरतिकोिजञिाकोाकभावकमनकम कतलएकिम कव

जाति-पातिकोाकभ भावकदोएकवबनाकतनःसवाथ कस द वाकम कलगाकरहा।

Page 13: वाप्ोवकस दक्प ण - WAPCOSJan-Mar).… · ǒ्नȢȳोक2 5.03201कोȫकǒ¢Üक्ȤकोȢ ȢलȢकोȢकआ ȫनकǒो Ȣकग Ȣ।क

वापकोास दकप णककककककककककककककककककककककककककककककककक11ककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककक ककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककक

ववदयिकपरभाग

नएकवकयवस दायको कतलएकिोनीोीकएवकववतकिीयकपरसकिावक

सजल कम क5कगावो/बससियोको कववदयिीोरणकह िकववसकििकपररयाजनाकररपाड क। ववतभवकनक राजकयोक िथाक स दोक शातस दिक राजकयोक म क स दभीक ो क तलएक 24x7क ववदयिक उपलबकिक

ोरवान कह िकस दडोकमाकनतचतरक। ववतभवकनकसजलोको कराजीवकगािीकामीणकववदयिीोरणकयाजनाकसकोीमोको कअिग िकोाययो क

ह िकअतिररकयकिकपावरकरास दफाम र,कपावरकरास दफाम रकोाकस दवि न,क11को वीकएलडीकला न,ककीडीआरकएस द/एस दकवकबीपीएलकनईकस द वाकोन कयकशनकह िकोाय को कबाकोीकमानीडररग,कपय व कषणकऔरककगणवतकिाकतनयतरणकपरामशसकस द वाएक।

ामीणकववदयिीोरणकयाजनाक–कXIIवीकयाजनाको कअिग िकामीणकववदयिीोरणकोाययो को कतनमा णकोाययो कवकस दामीको कतनरीकषणकह िकििीयकपकषकतनरीकषणकअतभोरणक।

पावरकरास दतमशनकपररयाजनाकह िकसकवितरकअतभयिाक। राजकयकववदयिकबाक को कअतिोारककष तरको कअिग िकएोीोिकपावरकववोास दकसकोीमकवकीनक

यालक उपाधकयायक ामक जकयातिक याजनाक सकोीमक ह िक ववसकििक पररयाजनाक ररपाड क िथाकपररयाजनाकपरबिनकपरामशसकोाय क।

परसकििकपीकयकयकी/ईओ आईक

राजकयकववदयिकबाक को कअतिोारककष तरको कअिग िकएोीोिकपावरकववोास दकसकोीमकवकीनकयालक उपाधकयायक ामक जकयातिक याजनाक सकोीमक ह िक ववसकििक पररयाजनाक ररपाड क िथाकपररयाजनाकपरबिनकपरामशसकोाय क।

परापकिकोाय क

ोानपरक लसकयरतस दडीक स दपकलाईक ोमकपनीक तल0क ह िक एोीोिक पावरक ववोास दक सकोीमक ह िकपररयाजनाकपरबिनकअतभोरणकोीकतनयविक।

ीनयालक उपाधकयायक ामक जकयातिक याजनाक (ास दी/कलतलिपरक वक लम)क ो क अिग िकसजलोकोीकववसकििकपररयाजनाकररपाड क।

ीनयालक उपाधकयायक ामक जकयातिक याजनाक ह िक जयपरक दकसकोामक ो क 12क सजलोक ह िकववसकििकपररयाजनाकररपाड क।

Page 14: वाप्ोवकस दक्प ण - WAPCOSJan-Mar).… · ǒ्नȢȳोक2 5.03201कोȫकǒ¢Üक्ȤकोȢ ȢलȢकोȢकआ ȫनकǒो Ȣकग Ȣ।क

वापकोास दकप णककककककककककककककककककककककककककककककककक12ककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककक ककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककक

एोीोिक पावरक ववोास दक सकोीमकिथाक ीनक यालक उपाधकयायकामकजकयातिकयाजनाक ह िकजािपरक ववदयिक वविरणक तनगमक तलतमड क,कजािपरक दकसकोामको कपरतकय ोक10क सजलोकह िकस दवकषणकवकववसकििकपररयाजनाकररपाड क।

(अोरकपवार) मखकयकअतभयिाकक

गजरािकम कएोकपरतस ददधकवोीलकरहाकोरि कथ क।कएोकबारकव कमोमाकलडकरह कथ क दोकगावकम कउनोीकपतकनीकबीमारकहाकगईक।कव कउस दोीकस द वाकोरन कगावकपहच कदोकउवकहीकदनोकउनो कमोम कोीकिारी कपडकगईक।कएोकिरफकउनोीकपतकनीकोाकसकवासककयकथा,किाकस दरीकऔरकउनोाकमोमाक।कउवकह कअस दमजस दकम क कपतकनीकन कोहाक –क ‘म रीक तचवकिाकनकोर ,कआपकशहरकजाए’।कआपो क नकरहन कपरकोहीक दोस दीकब ोस दरकोाकस दजाकनकहाकजाएक।‘कवोीलकस दाहबक: ीकमनकस द कशहरकपहच कऔरकजबकव कअपन कमवसकयोलको कपकषकम क सजरहकोरन क ड कहीकहएकथ कदोकदोस दीकन कउनोाकएोकड लीामकलाोरकदयाक।क

उवकहोन कड लीामकपर ोरकअपनीकज बकम क र क तलयाकऔरकबहस दकजारीक र ी।कअपन कस दबिोको कआिारकपरकउवकहोन कअपन कमवसकयोलकोाकतनसषकतस ददधकोरकदया,कजादोकवहकथाकभीक ।कस दभीकलागकवोीलकस दाहबकोाकबिाईक न कपहच कऔरकउनस द कपछन कलग क दोकड लीामकम ककयकयाक तल ाकथा?कवोीलकस दाहबकन कजबक वहक ड लीामकस दबोाक द ायाक िाक व क अवाोक रहक गएक ।क उस दम क उनोीकपतकनीक ोीक मतकयक ोाक स दमाचारक थाक ।क लागोक न क ोहा-क ‘आपकअपनीक बीमारकपतकनीकोाकछाडोरकोस द कआकगए’?क वोीलकस दाहबकबाल क–क‘आयाकिाकउस दीको कआ शकस द कहीकथा; कयकयोदोकवहकजानिीकथीकदोकब ोस दरकोाकबचान कोाकोतकि वकयकस दबस द कबडाकिम कहािाकह’क।कव कवोीलकऔरकोाईकनहीक–स दरारकवलकलभकभाईकपड लकथ ,कजाकअपन क स दीकोतकि वकयकपालनको कोारणकलौहकपप षकोहलाएक।क ककककककककककककककककककककककककककककककककक

स दाभारक:कअ कककजकयातिक

Page 15: वाप्ोवकस दक्प ण - WAPCOSJan-Mar).… · ǒ्नȢȳोक2 5.03201कोȫकǒ¢Üक्ȤकोȢ ȢलȢकोȢकआ ȫनकǒो Ȣकग Ȣ।क

वापकोास दकप णककककककककककककककककककककककककककककककककक13ककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककक ककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककक

हा डरा-पावरकपरभाग

परसकििकपीकयकयकी/ईओ आईक

िामाोाकशीकVकजलकववदयिकपररयाजनाको कअिग िक ववसकििकअतभयावतरोीक दकजा नकिथाकतनववाकसकिाव जकोीकियारीक।

स दरीकीनकपावरकववोास दकपररयाजनाको कअिग िकरोगस दाकससथिक118कम गावाडकतनोाचकजलकववदयिकपररयाजनाक।

न पाल,कऊपरीकअप णकजलकववदयिकपररयाजनाकिथाक वाक ाला जलकववदयिकपररयाजनाकह िकववसकििकअतभयावतरोीकदकजा नकिथाकतनमा णकपय व कषणक।

(अनपमकतमशरा) वरर.कमहाकपरबिो

ववशकवकम कआमीकहीकएोमातरकऐस दाकपराणीकहक जाक प डक ोाडिाक ह,क उस दोाक ोागजकबनािाकहकऔरकउस दकपरकतल िाकहक‘’प ककबचाओ ’’क।

Page 16: वाप्ोवकस दक्प ण - WAPCOSJan-Mar).… · ǒ्नȢȳोक2 5.03201कोȫकǒ¢Üक्ȤकोȢ ȢलȢकोȢकआ ȫनकǒो Ȣकग Ȣ।क

वापकोास दकप णककककककककककककककककककककककककककककककककक14ककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककक ककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककक

लकयकरा-मो तनोलकपरभाग

नएकवकयवस दायको कतलएकिोनीोीकएवकववतकिीयकपरसकिावक

यगाकका,कउतकिरीकपसचिममीकररवीजारी, कपसचिममी,कमधकयकपसचिममी,कसकषणकिथाकसकषणकपसचिममीकववदयिकवविरणकस द वाककष तरकम करास दफाम रको कस दसकथापनकस ददहिक1,556कदोमी0को कमधकयमकवालकड जकला नकिथाक1,362कदोमी0कोीकोमकवालकड जकन डवो कोाकपररयाजनाकपरबिनकिथाककतनमा णकपय व कषणक।

बगला शक म क तचटडागोगक याक अवकयक सकथानोक परक 2x660 कम गावाडकोालकफायरक थम लकपावरकपकलाडकोाकववसकििकवकयवहाय िाकअधकययन,कआईईई,कएस दआईए,कईआईएक।

बगला श,कढाोा,कतचटडागोगकिथाकस दलह डककष तरक:कामीणकववदयिीोरणकवविरणकपरणालीको कउवकनयनकह िकपय व कषणकवकपरबिनक।

परसकििकपीकयकयकी/ईओ आईक

यगाकका,कयगाककाको कमधकयकिथाकपवसकभागोकम कएमवीको क565कदोमी0किथाकएलवीको क453कदोमी0को कतनमा णकह िकपरापणकस दहयागकिथाकस दववाकपरबिनक।

बगला श,कढाोाक–कतचटडागोगकमखकयकपावरकतककस दशविोरणकपररयाजनाकोाकदकजा नकिथाकपय व कषणक।

न पाल,कन पालक–क सकयाकददविीयककरास दकबाक रकरास दतमकशनकला नकक(बराोाड-गार पर)कह िकवकयवहाय िाकअधकययनक।

बगला श,क ववदयिक परणालीक ववसकिारक िथाक कषिाक स दिारक तनव शक ोाय करमक ो क अिग िककककअमीनबाजारक–कमाओ वाक-कमगलाक400को वीकरास दतमशनकला नकिथाकअमीनबाजारक400को वी/230को वीकउपकसकड शनकोाकतनमा णक।

स दरीकीनकपावरकववोास दकपररयाजनाक–किोनीोीकस दहायिाकहा डराकपावरकर दकगकववोास दकोीकतकवरणक।

क(ओ .पी.तछबकबर) कमहाकपरबिो

Page 17: वाप्ोवकस दक्प ण - WAPCOSJan-Mar).… · ǒ्नȢȳोक2 5.03201कोȫकǒ¢Üक्ȤकोȢ ȢलȢकोȢकआ ȫनकǒो Ȣकग Ȣ।क

वापकोास दकप णककककककककककककककककककककककककककककककककक15ककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककक ककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककक

अवसकथापनाकपरभागक

नएकवकयवस दायको कतलएकिोनीोीकएवकववतकिीयकपरसकिावक

राजकयको कववतभवकनकसजलोकम कीनयालकउपाधकयायकामकजकयातिकयाजनाको कतलएकववसकििकपररयाजनाकररपाड कवकपररयाजनाकपरबिनकअतभोरणकोीकतनयविक।

ििीयकपकषकतनरीकषणकअतभोरणकदोराएकपरकल न कह िकपरामशसकस द वाएक। राजकयको क ववतभवकनक सजलोकम को नकर/राजकयकपरयासजिकपररयाजनाओ को कोाया वकवयनकम क

पररयाजनाकपरबिनकपरामश ,कपररयाजनाकअतभोरणकिथाकििीयकपकषकतनरीकषणक।

राजीवकआवास दकयाजनाको कअिग िकववतभवकनकनगरकपातलोाकपररषोकम कअतभजञािकपरथमकवष कह िकसकलमकमकयकिकशहरकयाजनाकोाकोाय किथाकववसकििकपररयाजनाकररपाड क।

तनव शककष तरको कचरण-।किथाकऔदयातगोककष तरकह िकजलकआपति कपरणालीको कस दिारकह िकववसकििकपररयाजनाककररपाड ,कबालीकपरदकरयाकपरबिनकिथाकतनमा णककपय व कषणक।

सकवाजीलक,क लाअरक उस दथ-।।क ववसकिारक काउनसकरीमक ववोास दक –क दकजा नकऔरक क तनमा णकपय व कषणकस दोडोकह िकअतभयावतरोीकस द वाएक।

रवाकका,क51.54कदोमी0कब स दकcricumb; – Nyagatare कराडकचरण-।क:कब स दक–कप ोामाकोाकपय व कषणक।

सकवाजीलक,क मनजीनीक स द क मकबाल नक (एमआर3)क हा व क पररयाजनाक ह िक ोाया ववयनकदकजा नकतनमा णकपव ,कस दमीकषा,कतनमा णकपय व कषणकस द वाएक।

ोीतनया,कोीतनयाको कपसकडारलकवकएाकपसकडारलककष तरोकम कजलककववोास दकपररयाजनाओ कोाकआोलन।कक

तस दएराकतलओ न,ककषमिाकोाय करम,कचरण-।।कोाकोाया वकवयनक। हा कलकपावरकपररयाजनाको कस दमापनकोीक रीकस द कस दबतििकररपाड कोाकअधकययनक। ोमकपोको कववोास दकवकतनमा णकोाय कोरन को कतलएकववशकवववदयालयकोीकओ रकस द कअतभयिाक

ो कप पकम कोाय कोरन को कतलएकपररयाजनाकपरबिनकपरामशसकस द वाएक।

ामीणकजलकआपति कवकसकवचकछिाकपररयाजनाकह िकसकवितरक तनमा णकगणवतकिाक तनगरानीकपरामश ािाक।

ववतभवकनकशहरोकोीकशहरकववोास दकयाजनाकोाकस दशािनक।क

ववतभवकनकशहरोकह िकपरापकिकोाययो को कतनएकतनमा णकपय व कषणकपरामशसकस द वाएक।

ववतभवकनक पो जोक ह िक परिानक मतरीक ामक स दडोकयाजनाक सकोीम/पलकोाययो क ो क अिग िकामीणकस दडोोको कतनमा णकोाकपय व कषणकिथाकगणवतकिाकतनयतरणक।

Page 18: वाप्ोवकस दक्प ण - WAPCOSJan-Mar).… · ǒ्नȢȳोक2 5.03201कोȫकǒ¢Üक्ȤकोȢ ȢलȢकोȢकआ ȫनकǒो Ȣकग Ȣ।क

वापकोास दकप णककककककककककककककककककककककककककककककककक16ककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककक ककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककक

औदयातगोक कष तरक ो क बाहरीक अवसकथापनाक ववोास दक ोाययो क ह िक पय व कषणक वक गणवतकिाक

तनयतरणकपरामश ािाक। मखकयकिथाकशा ाकनहरोकोीकगाक तनोालन क दवाराककषमिाओ को क पनवा स दक ह िक ववसकििक

पररयाजनाकररपाड /वकयवहाय िाकररपाड क। राषटकरीयकचकरवािकजास मक वकयनीोरणकपररयाजनाकचरण-।।क ह िक ििीयक पकषकगणवतकिाकक

ल ाकपरीकषोक। एोीोिकठास दकअपश षकपरबिनकयाजनाक।

बतनयाको वरोकह िकदकजा नकिथाकतनमा णकपय व कषणकपरामशसकस द वाएक।

राजकयकम कनीकपरतशकषणकिथाकिडकस दरकषणकोाययो कोाकनीकआोाररोीक ववशकल षणकिथाककदकजा नक।

एोीोिकजलसकनकपरबिनकोाय करमको कअिग िकपररयाजनाओ कोाकमधकयविसकमलकयाोन। जलकआपति कवकसकवचकछिाकसकोीमोकम कसकथाईकमलकयाोनकस दवकषणकपरकअधकययनकोरनाक। ामीणकजलकआपति कवकसकवचकछिाकपररयाजनाकोाकपरभावकववशकल षणक। मखकयक सजलाकस दडोकस दिारकपररयाजनाको कअिग िक दोएकजान क वाल क तस दववलकोाययो कोाक

तनमा णकपय व कषणक। तस दवर जकपररयाजनाकह िकपररयाजनाकपरबिनकपरामश ािाक।

महानगरकववोास दकपरातिोरणकम कववतभवकनकवगसोरणक। लाओ ककीपीआर,क डरकम ोोगकउपककष तरकबार कवकस द ाकजास मकपरबिनकिथाकवकयनीोरणक

पररयाजना। डरकम ोोगकउपककष तरकपय डनकअवसकथापनाकह िकस दमकववोास दकपररयाजनाक–कपररयाजनाक

परबिनकऔरकतस दववलकअतभयावतरोीकस दहयागक।

िजातनया,क जाजीबारक िथाक िजातनयाक मखकयक भतमक म क ववसकििक चावलक उतकपानकपररयाजनाकह िकब स दर ाकअधकययनकोरन कह िकपरामशसकस द वाएक।

ीनयालक ामक जकयातिक याजनाक ो क अिग िक स दवकषणक ो क स दाथक ववसकििक पररयाजनाकररपाड ।

ववतभवकनकोलसकडरकह िकडायर-।।कशहरोकह िकजलकआपति कसकोीमोकोीकववसकििकपररयाजनाकररपाड क।

राजीवकआवास दक याजनाक ो क अिग िक अतभजञािक परथमक वष क सकलमक ह िक ोाय क ोीक सकलमकमकयकिकशहरकयाजनाकिथाककववसकििकपररयाजनाकररपाड क।

Page 19: वाप्ोवकस दक्प ण - WAPCOSJan-Mar).… · ǒ्नȢȳोक2 5.03201कोȫकǒ¢Üक्ȤकोȢ ȢलȢकोȢकआ ȫनकǒो Ȣकग Ȣ।क

वापकोास दकप णककककककककककककककककककककककककककककककककक17ककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककक ककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककक

ववदयमानक जलकआपति क परणालीक ोाक स दिारक वक पन:क मरमकमिक ह िक ववसकििक पररयाजनाकररपाड कऔरकनगरक तनगमोको कोमाककककष तरको कलगािारकजलकआपति क ह िकपरणालीकोाकउवकनयनक।

बार कस दरकषणकोाययो कह िकववसकििकपररयाजनाकररपाड क। जलकआपति किथाकसकवचकछिाकसकोीमोकम कस दििकमलकयाोनकस दवकषणकपरकअधकययनक। शहरीकजलकआपति कसकोीमको कपन:स दगठनकह िकलाोकसकवासकयकअतभयावतरोीकववभागकोाक

परचालनकवकर कर ावकस दहयागक। ववयिनामकतस दतचिकोवषकस दिारकपररयाजनाक।

परसकििकपीकयकयकी/ईओ आईक

मादो डकपररस दरक ससथिकनएकस दॉफडव यरकिोनीोीकोाकपाो कोीक सकथापनाकम कनवीोरणकिथाकआिररोकोाययो कह िकडन ोीकफम क।

ीनयालकउपाधकयायकामकजकयातिकयाजनाको कअिग िकववसकििकपररयाजनाकररपाड किथाकपररयाजनाकपरबिनकअतभोरणकोाय क।

ववो वकरीोरणक जलसकनक क ववोास दक पररयाजनाक ह िक बाहरीक जलक ववजञानीक मानीडररगकपरामश कदोराएकपरकल नाक।

ना जीररया,क शहरीक जलक कष तरक स दिारक िथाक पाड क हरोाड क जलकआपति क िथाक सकवचकछिाकपररयाजनाक:कपररयाजनाकोाया वकवयनकयतनडकोाकपररयाजनाकपरबिनकपरामशसकस द वाएक।कककककककककककक

परापकिकोाय क

राजीवकआवास दकयाजनाक–कोलसकडर-IVकव Vको कअिग िकार ककको कववतभवकनकशहरोकम कसकलमकह िकववसकििकपररयाजनाकररपाड किथाकपररयाजनाकपरबिनकोाय क।

िीसकिाकलाकबािकपररयाजनाक-।।कराषटकरीयकहा डराक लसकयरोकपावरकोारपार शनको कहा कलकपावरक पररयाजनाक ो क लसमबिक स दमापनक स द क स दबतििक ववसकििक ववशकल षणक वक ररपाड क ोीकककियारीक।

(आर.ो .अवाल) महाकपरबिोक

Page 20: वाप्ोवकस दक्प ण - WAPCOSJan-Mar).… · ǒ्नȢȳोक2 5.03201कोȫकǒ¢Üक्ȤकोȢ ȢलȢकोȢकआ ȫनकǒो Ȣकग Ȣ।क

वापकोास दकप णककककककककककककककककककककककककककककककककक18ककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककक ककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककक

गगाकस दरकषणकवकपया वरणकपरभाग

नएकवकयवस दायको कतलएकिोनीोीकएवकववतकिीयकपरसकिावक

िजातनया,करकएकस दलामकपाड कस दिारकह िकपया वरणीयकवकस दामासजोकपरभावकआोलनक। राजकयकोीकस दीमाको कअ रकनीकब तस दनकोाकस दचयीकपया वरणीयकपरभावकआोलनकअधकययनक

िथाकववसकििकररपाड कपरसकििकोरनाक। हा डराक लसकयरोक पररय ाजनाक (55क म गावाड)क ोाक स दचयीक पया वरणीयक अधकययनक

(पया वरणीयकपरभावकआोलनकिथाकपया वरणकपरबिनकयाजना)क।

परसकििकपीकययकी/ईओ आई

ववपाकोाकठीोकोरन कोीकपररयाजनाकोाकसकवितरकपया वरणीयकवकस दामासजोकआदकडक। ोीतनया,कलाअरकवकजालाकनीकपरकबार कवकयनीोरणकस दरचनाको कस दिारकह िकपया वरणीयकवक

स दामासजोकपरभावकआोलनकोाकअदयिनकोरनाक। सजमकबाबकव ,कहवाग कपावरकसकड शनकह िकजवववववििाकपरबिनकयाजनाकिथाकएोीोिकअपश षक

परबिनकयाजनाक। रवाकका,कपया वरणीयकवकपराोतिोकस दस दािनकपरबिनकम किोनीोीकस दहायिाक। राषटकरीयकनीकस दरकषणकयाजनाको कअिग िकनीकस दरकषणकपररयाजनाकचरण-।।कक। माजासमबो,कएमडीईकपररयाजनाकह िकपया वरणीयकवकस दामासजोकपरभावकआोलन,कपनवा स दक

नीतिकर ाचागिकोाय कवकपनप दधारकोाय कयाजनाक। रवाकका,कदोचदोरीओ ,कगस दाबा,कहय ,कमहागाकिथाकमस दाज कसजलोकम कपरसकिावविको वकरीोिक

तस दवर जकपरणालीको कतनमा णकह िकपया वरणीयकवकस दामासजोकपरभावकआोलनक।क

भडान,कहा डराकपावरकपररयाजनाओ कह िकवकयनिमकपया वरणीयकपरभावकपरकअधकययनक। रवाककाकपनवा स दकोाय कयाजनाक।क

(का0कअमनकशमा ) महाकपरबिो

Page 21: वाप्ोवकस दक्प ण - WAPCOSJan-Mar).… · ǒ्नȢȳोक2 5.03201कोȫकǒ¢Üक्ȤकोȢ ȢलȢकोȢकआ ȫनकǒो Ȣकग Ȣ।क

वापकोास दकप णककककककककककककककककककककककककककककककककक19ककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककक ककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककक

जल,कभवनकवकस दडोकतनमा णको वकरक

नएकवकयवस दायको कतलएकिोनीोीकएवकववतकिीयकपरसकिावक

रवाकका,कRuyironza वकोाबयाकाकजलकस दस दािनकववोास दकपररयाजनाक(लॉड-1)किथाकमाराकोाडीकवकवकगानाकजलकस दस दािनकववोास दकपररयाजनाक(लॉडक2)कह िकवकयवहाय िाकअधकययन,कववसकििकदकजा नकऔरककतनववाकसकिाव जक।

गावको किडीयकनीतिको कराषटकरीयकस दसकथानकोाकतनमा णक।

परसकििकपीकयकयकी/ईओ आईक

कष तरीयक ोाया लयक ो क ोाया लयक भवनक औरक क सकडाफक कयकवाड रक (तस दववलक वक ववदयि)क ोीकवावष ोकमरमकमिकवकर र ावक।

स दामासजोकस दरकषाकभवनकम क परतशकषणकवकअनस दिानक ह िक राषटकरीयकअोामीकम क वावष ोकर र ावकस दववाक(तस दववलकवकववदयि)कोाय क।

ोीतनया,क मवाच क बािक तनमा णक पय व कषणक वक गणवतकिाक आशकवास दनक याजनाक –क ओ नरकअतभयिाक।

यगाकका,क जलक आपति क पातरिाक आोलनक िथाक अतिमक चयन,क वकयवहाय िाक अधकययन,कववसकििकदकजा नकिथाकतनमा णकपय व कषणक।

यगाकका,कोास द र क –कफाड कपाड लककष तरकह िकजलकिथाकसकवचकछिाकअवसकथापनाको क ववोास दकह िकवकयवहाय िाकअधकययनकवकपरीकदकजा नक।

ोीतनया,कोछकचयतनिकमधकयकशहरीकनगरोकह िकजलकआपति कवकसकवचकछिाकह िकिोनीोीकदकजा नक।

ोीतनया,कबस दकिीवरकपारगमनकस दवविाकस ददहिकला ोानीकस दडोकजकयकशनकस द कज मकस दकदकरचप कस दडोकजकयकशनकिोकA104कमहामाग को कचयनकोाकववसकििकदकजा नक।

ोीतनया,कएलककार डकिथाकआस दपास दको कस दड ला डकशहरोकह िकजलकआपति कमासकडरकयाजना। ोीतनया,कलाअरकवकजायाकतस दचाईकपररयाजनाकचरण-।को कस दहयागकोाया वकवयनकिथाकलाअरक

वकजायाक नीक परक बार क वकयनीोरणक स दरचनाक ो क स दिारक ोाक ोाया वकवयनक स दहयागककपरामश ािाक।

ोीतनया,क जलककष तरक स दिारक िथाककषमिाक तनमा णक –क परथमक सकिरको क स दहयागको क तलएकोाया वकवयनकस दहयागकपरामश ािाक।

Page 22: वाप्ोवकस दक्प ण - WAPCOSJan-Mar).… · ǒ्नȢȳोक2 5.03201कोȫकǒ¢Üक्ȤकोȢ ȢलȢकोȢकआ ȫनकǒो Ȣकग Ȣ।क

वापकोास दकप णककककककककककककककककककककककककककककककककक20ककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककक ककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककक

ोीतनया,क 140कम गावाडकOlkaria Vक किथाककककक70 म गावाडकOlkaria ।कयतनड-6कभ-िापीयकपावरकपररयाजनाकोाया वकवयनकह िकपरामशसकस द वाएक।

मलावी,कवकयवहाय िाकअधकययनकिथाकववसकििकअतभयावतरोीकदकजा नक।

ोीतनया,कल ोकववकयकडाररयाकब तस दनकह िकपरारसमभोकिथाकस दरलीोिकएोीोिकजलकस दस दािनकपरबिनकमाकलकोाकववोास दक।

ोीतनया,कपरसकिावविकएमकबकबाईपास दकिथाकोाोामागकबा पास दको कतनमा णकह िकवकयवहाय िाकअधकययन,कपया वरणीयकपरभावकआोलन,कस दामासजोकपरभावकआोलनकवकपनप दधारकोाय कयाजना,कपरारसमभोकववसकििकदकजा नकिथाकतनववाकसकिाव जनक।

मामकबाराक–कमारीोानीक(ए109)कमहामाग कपररयाजनाकलॉड-1क:कमामकबाराक–कKwa Jomvu कस द कयकशनक(11.3कदोमी.)कतनमा णकपय व कषणकस द वाएक।

ोीतनया,कक1कड यरकबािकजलकआपति कपररयाजनाकह िकपय व कषणक।

ना जीररया,क शहरीक जलक कष तरक स दिारक िथाक पाड क हरोाउडक जलक आपति क वक सकवचकछिाकपररयाजनाक:कपररयाजनाकोाया वकवयनकयतनडकोाकपररयाजनाकपरबिनकपरामशसकस द वाएक।

परापकिकोाय क

ल नऊ,कनारोादडकयकस दकोरालकबकयराको कोाया लयकभवनकोाकतनमा णक। यमनाक एकयकस दपरस दक औदयातगोक ववोास दक परातिोरणक ोीक पररयाजनाक ोाययो क ह िक फीलककक

गकवतकिाकआशकवास दनकोाय क।

(परीपकोमार) कपरम क

हस दि -हस दि क

ठकबालन कोीकभीकहकहािीकह।कउिारकदएकहएकपस द कवापस दक ल न क ो क तलए मगलक ो क ोरक परक लकला नकपर फानक दोयाक िाक उस दोाक जवाबक स दनक ोरक िाक मकब हाश हाि -हाि कबचा। बाला, "गाडीकचलाकरहाकह।कबाकम फानकोरिाकह।’

Page 23: वाप्ोवकस दक्प ण - WAPCOSJan-Mar).… · ǒ्नȢȳोक2 5.03201कोȫकǒ¢Üक्ȤकोȢ ȢलȢकोȢकआ ȫनकǒो Ȣकग Ȣ।क

वापकोास दकप णककककककककककककककककककककककककककककककककक21ककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककक ककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककक

पततनकएवकबरगाहकपरभाग

नएकवकयवस दायको कतलएकिोनीोीकएवकववतकिीयकपरसकिावक

मासकडरक याजनाक ो क परथमक चरणक ह िक पाड क र र ावक स दवविाओ क ो क ववोास दक ह िकवकयवहाय िाकअधकययनक।

िजातनयाक गणराजकय,क रक एक स दलामक पाड क परव शक चनलक ो क तनोष णक ह िक बाथमदरोकहा डराकायनातमोकिथाकसजओ डसकयनोलकस दवकस ददहिकवकयवहाय िाकअधकययनक।

पाड को कववोास दकह िकिीवरकिोनीोीकआतथ ोकवकयवहाय िाकररपाड क। Estuaryकम कर र ावको कौरानकतनोष ोकस दामीको कपरभावीकपरयागकिथाकतनपडार कह िक

अधकययनक।

परसकििकपीकयकयकी/ईओ आईक

वकयकडराईकरॉोको कतनमा णकह िकपररयाजनाकपरबिनकपरामश क। बगला श,क भारिक ो क स दाथक स दीमाक परक चयतनिक बगला शक भतमक पतकिनक ह िक ववसकििक

वकयवहाय िाकवकदकजा नकअधकययनक।

परापकिकोाय

गजराजक(4कपाड )कराजकयकम कतनमकनकमतकसकयकपाड कोाकववोास दक

i. ववरावलकमतकसकयकबरगाहकचरण-।। ii. भर शकवरकमतकसकयकबरगाह

iii. पारबरकमिककसकयकबरगाह

iv. ओ ाकमतकसकयकबरगाहक

क रीवालक वक ासकरकयकचरकतलतमड क,कचवकरापरको क नड ोकवलकह िकस दिहीकजलक नड ोकपा पको कपनप दधारकह िकिोनीोीकपरसकिावक।

लोोातलोकमापकअधकययनकोाकववसकिारक। (का0कआर.पी.ब )

महाकपरबिोक

Page 24: वाप्ोवकस दक्प ण - WAPCOSJan-Mar).… · ǒ्नȢȳोक2 5.03201कोȫकǒ¢Üक्ȤकोȢ ȢलȢकोȢकआ ȫनकǒो Ȣकग Ȣ।क

वापकोास दकप णककककककककककककककककककककककककककककककककक22ककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककक ककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककक

एोीोिकजलकस दस दािनकपरबिनकपरभाग

नएकवकयवस दायको कतलएकिोनीोीकएवकववतकिीयकपरसकिावक

ववतभवकनकजानको कतलएकएोीोिकजलसकनकपरबिनकोाय करमकोीकमानीडररग,कमलकयाोन,कजानोारीकवकसकिाव जनक।

सजल कम क वषा कजलक तनोास दीकपरणालीकोीकयाजनाकवक दकजा नकह िक ववसकििकपररयाजनाकररपाड क।

न पाल,क स दपकिकोास दीक उचकचक बािक बहउदद शीयक पररयाजनाक िथाक स दनोास दीक भककारण-स दह-कायवज नकसकोीमकदवाराकतस दचाईको कअिग िकआन कवाल कपरसकिावविकन पालीकपरािकम कोमाककककष तरकोाकतस दचाईकअधकययनक।

न पाल,कम लामकचीकहकवकयकस द कवककायवज नकस दरगकोाकदकजा नकऔरककतनमा णकपय व कषणक।

नामीवबयाक वक सकषणकअीोा,कलाअरकओ र जकनीकम क ववऊसलस ददडरफडक बािक वकयवहाय िाकअधकययनक।

डन ोीकआिारक परक जलक उपचारक पकलाडक स द क नीक ो क बार क स दरकषणक िथाक परतशकषणक ह िकअप सकषिक ववस दककििकस दव,कभगौतलो,कजलक ववजञानीकअवकव षणोकस ददहिक ववसकििकपररयाजनाकररपाड क।

न पाल,कनागमाडीकबािको कअवकव षणकवकअतभयावतरोीककदकजा नकह िकिोनीोीकवकववतकिीयकपरसकिावक।

तथयावपया,क ाबस दक हा डराक पावरक पररयाजनाक ोाक वकयवहाय िाक पव क वक वकयवहाय िाकअधकययन।

परसकििकपीकयकयकी/ईओ आईक

मॉररशस द,कररववएर क स दकएग लल स दककमकोीकदकजा नकस दमीकषाकिथाकतनमा णकपय व कषणकह िकपरामशसकअतभयावतरोीकस द वाएक।

न पाल,कम लामकचीकजलकआपति कपररयाजनाक-कहकवकयकस द कऔरककम लामकचीकककायवज नकस दरगकह िकतनमा णको कौरानकदकजा नकऔरकतनमा णकपय व कषणकस द वाएक।

बगला श,कतस दचाईकपरबिनकस दिारकपररयाजनाक–कस दीएस द2कमहरीकतस दचाईकपरबिनकआपर डर। ल स दाथा,कल स दाथाकलालककजलकआपति कअधकययनकववसकििकदकजा नकोाकस दशािनकवकअदयिनक

ोरना।

Page 25: वाप्ोवकस दक्प ण - WAPCOSJan-Mar).… · ǒ्नȢȳोक2 5.03201कोȫकǒ¢Üक्ȤकोȢ ȢलȢकोȢकआ ȫनकǒो Ȣकग Ȣ।क

वापकोास दकप णककककककककककककककककककककककककककककककककक23ककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककक ककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककक

ल स दाथा,कवासकोाकह िकपररयाजनाकपरबिनकर ाचागिकोाययो कोाकववोास दक।

स द यच लल स दकगणराजकय,कस द यच लकलस दकएोीोिकवकवकयापोकसकवचकछिाकमासकडरकयाजनाक। जलकतनव शकोाय करमकवकयवहाय िाकअधकययनक। ल स दाथा,क पातलहालीक बािक िथाक स दबदधक ोाययो क ो क दकजा नक वक तनमा णक पय व कषणक ह िक

वकयवस दातयोकस द वाओ को कतलएकपरी-कयकवातलदफो शनक। ोाना,करवचातलिकमाकलकवकएोीोिकजलकवविरणकन डवो कस ददहिकजीएएमएकह िकोानाक

वाडरकोमकपनीकतलतमड क,कजलकआपति कमासकडरकयाजनाको कउवकनयनकह िकपरामशसकस द वाएक। न पाल,कोमाककककष तरकववोास दकअधकययनकचरण-।।क। मॉररशस द,किोनीोीकस दहायिाकिथाककषमिाकतनमा णक।

क(स दजयकतस दोल) परम

एोकस दिको कपास दकएोकिनीकवकयसकयकिकतमलन को कतलएकपहचाकऔरकउनस द क बाला-क ‘महाराजक मन क आापोीक ोथाक स दनी,क मक बहिकपरभावविक हआक ।कमकआपोाक पाचकला कप पय क नाक चाहिाक ह,किादोकआपकउस दस द क एोकनयाक मदरक बनाकस दो ’क ।क स दिकबाल क –क‘ब डाकिकसजस दकनगरककस द कआयाकह,कमकजबकवहाकोथाकोरन कगयाकथाकिाकमन कवहाकअन ोकभ -पकयास द कगरीबकलागक क।किकमदरकबनान क ोीक जगहक उनो क तलएक ोछक ोाय क ोरक ।क उस दोाक प कयककमदरकस द कजकयााकहागाक।क

Page 26: वाप्ोवकस दक्प ण - WAPCOSJan-Mar).… · ǒ्नȢȳोक2 5.03201कोȫकǒ¢Üक्ȤकोȢ ȢलȢकोȢकआ ȫनकǒो Ȣकग Ȣ।क

वापकोास दकप णककककककककककककककककककककककककककककककककक24ककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककक ककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककक

जलकस दस दािनकववोास दकपरभाग

नएकवकयवस दायको कतलएकिोनीोीकएवकववतकिीयकपरसकिावक

नाहरक पररयाजनाक सकिर-।।क ो क ववसकिार,क नवीोरणक िथाक आितनोीोरणक ोीक ववसकििकपररयाजनाककररपाड क।

जलाशयकल फडककबोकनहरकोाकजलकववजञानीकस दमीकषाकअधकययनकोरनाक। अपरकोषटकणाकपररयाजनाको कअिग िकववसकििकस दवकषण,कअवकव षण,कफलोकसकिर-।।क।क

ोानाकगणराजकय,कएनईकीस दीओ कआपति कस दिारकपनप दधारकपररयाजनाकचरण-।।क। जलकआपति कपररयाजनाको कभाग-।कवकभाग-।।कह िकसकथलाोतिकस दवकषण,कम ाकसकराडाकह िक

भिोनीोीकअवकव षण,क दकजा न,क ररपाड कवकएकएवकएफकह िक ववसकििकपररयाजनाक ररपाड किथाकिोनीोीकअनमानक।

बराचको नालकफलाोकसकिर-।।।कह िकववसकििकस दवकषण,कअवकव षण,कदकजा न,कववसकििकडरा ग,कअनमानकिथाकमस दौाकबालीकसकिाव जक।

जलकआपति कसकिर-।।को कअिग िक नड ोकजलाशयकस द कस दवि नकवकरास दतमशनकभागकह िकस दवकषण,कअवकव षणकवकदकजा नकस ददहिकववसकििकपररयाजनाकररपाड कवकतनववाकसकिाव जक।

ना जीररया,क माक राजकयकम ाक ोडावक तनयतरणक सकथलोक ह िक अतभयावतरोीक दकजा नकऔरककपय व कषणकोाय क।

तलफडक तस दचाईक सकोीमक –क ववसकििक सकथलाोतिक स दवकषण,क दकजा न,क डरा ग,क जलाशयक ो कतस दववलकस दोडोोकोाकअनमानकिथाकपमकपकमाडरकअवकयक लकयकरा-मो तनोलकउपोरणकवकस दहयागीक तस दववकलकोाय किथाक तलफडकतस दचाईकसकोीमकह िक ववसकििकपररयाजनाक ररपाड कोीकियारीक तकयादक।क

परसकििकपीकयकयकी/ईओ आईक

अफगातनसकिान,क नगालक क जलक ववदयिक पररयाजनाक ह िक यतनडक 1क ोीक मानीडररग,कपय व कषण,कसकप यरकपाड को कपनप दधार,कस दमकर र ावकिथाकपराविानक।

अफगातनस दककिान,क ाक अफगातनसकिान Breshaq Sherkatक परतशकषणको वकरक ो क तनमा णक ोीकदकजा तनगकवकपय व कषणक।

Page 27: वाप्ोवकस दक्प ण - WAPCOSJan-Mar).… · ǒ्नȢȳोक2 5.03201कोȫकǒ¢Üक्ȤकोȢ ȢलȢकोȢकआ ȫनकǒो Ȣकग Ȣ।क

वापकोास दकप णककककककककककककककककककककककककककककककककक25ककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककक ककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककक

ना जीररया,क ना जीररयाक (रीतमग)क क पररयाजनाक म क रास दफातमगक तस दचाईक परबिनक ो कअिग िकबोालारीकिथाकमधकयकररयाकतस दचाईकसकोीमोको कजलकउपयागोतकिा कस दोकवकसकोीमकपरबिनकववोास दकह िकिोनीोीकस दहायिाक।

एोीोिक जलसनक परबिनक ोाय करमको क बचक III, IV वक Vक पररयाजनाओ क ो क अिग िकमानीडररगकमलकयाोनकजानोारीकिथाकसकिाव जनकस द वाएक।

अफगातनसकिान,कस दराबी-2कपररयाजनाकह िकपरामशसकस द वाए–ववसकििकवकयाखकया,कवकयवहाय िा,कववसकििकदकजा न,कडरा ग,कोमकपकयड शनकिथाकबालीकसकिाव जनकियारकोरनाक।

सजमकबाबकव ,क हरार ,क तचडगववजा,क प वाक िथाक र कचीफक ह िक जलक आपति क वक सकवचकछिाकअवसकथापनाकोाकपनप दधारक।

परापकिकोाय राजसकथानकस दरोारकम कबच-Iकस द कVकिोकजलसकनकपररयाजनाओ कह िकोाडा,कभरिपरकऔरक

जािपरक परभागक ो क एोीोिक जलसकनक परबिनक ोाय करमक ो क अिग िक मानीडररग,कमलकयाोन,कजानोारीकवकसकिाव जनकोाय क।

ि लगानाकम कएोीोिकजलसकनकपरबिनकोाय करमकोीकमानीडररग,कमलकयाोन,कजानोारीकवकसकिाव जनकोाय क।

कमराोाटडीकजलाशयकसकोीमकोीकववसकििकपररयाजनाकररपाड क। च नकजलाशयकसकोीम,कपडनाको कदकतस दसलडगकोाय कह िकववसकििकपररयाजनाकररपाड क। ोषटकणाकभायकयकजलकतनगमकतलतमड ककोाय कोाकििीयकपकषकतनरीकषणक।

क(शभकआजा) महाकपरबिो

जलकहीकजीवनकोाकआिार

ोभीकनकस दमाक स द कब ोारक। जलकस द कतमलिीकसजगानी

वकयथ कोराकनकोभीकभीकपानीक।

Page 28: वाप्ोवकस दक्प ण - WAPCOSJan-Mar).… · ǒ्नȢȳोक2 5.03201कोȫकǒ¢Üक्ȤकोȢ ȢलȢकोȢकआ ȫनकǒो Ȣकग Ȣ।क

वापकोास दकप णककककककककककककककककककककककककककककककककक26ककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककक ककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककक

लोकहा कलकएवकस दबदधकअधकययनकपरभाग

नएकवकयवस दायको कतलएकिोनीोीकएवकववतकिीयकपरसकिावक

ववतभवकनकमा करा/तमतनकहा कलकपररयाजनाकह िकववसकििकस दवकषणकअवकव षणकिथाकववसकििकपररयाजनाकररपाड क।

परसकििकपीकयकयकी/ईओ आईक

राजकयकम कस दालरकपावरकिथाकलो/तमतन/मा कराकहा डराकपररयाजनाओ कस ददहिकनवीोरणकऊजा कपररयाजनाकोीकसकथापनाकस दरलकबनानाक।

राजकयकम कस दालरकपावरकपररयाजनाओ कोीकसकथापनाकस दरलकबनान कह िकपरामशसकस द वाएक।

(ए.ो .गहलाि) परम क

ाहाक-कस दिकोबीरक

पर म-पर मकस दबकोा कोह, पर मकनकचीवहकोायक। जाकमारगकस दादहबकतमल, पर मकोहावकस दायक॥

स दिकोबीरास दकजीकोहि कहकदो पर मकोरन कोीकबािकिाकस दभीकोरि कहकपरकउस दो कवासिववोकप पकोाकोाईकस दमकनही पािा।क पर मक ोाक स दचचाक माग क िाक वहीक हक जहाकपरमातमाकोीकभविकऔरकजञान परापतकहाकस दो ।

Page 29: वाप्ोवकस दक्प ण - WAPCOSJan-Mar).… · ǒ्नȢȳोक2 5.03201कोȫकǒ¢Üक्ȤकोȢ ȢलȢकोȢकआ ȫनकǒो Ȣकग Ȣ।क

वापकोास दकप णककककककककककककककककककककककककककककककककक27ककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककक ककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककक

पररयाजनाकमलकयाोनकएवकोवषकपरभाग

नएकवकयवस दायको कतलएकिोनीोीकएवकववतकिीयकपरसकिावक

ोवषकयावतरोरणकपरकउपकतमशनकोीकमानीडररगकवकस दमविसकमलकयाोनक।क

परसकििकपीकयकयकी/ईओ एस दक

जलकस दनकपररयाजनाओ को कपरभावकआोलनकह िकअतभोरणोको कमलकयाोनकोाकपनलकबनानाक।

(आर.ो .तिवारी) पररयाजनाकतन शोक

अगरकआपकदोस दीकोाकोछक नाकचाहि कह,किाक उस दोाक अचकछाक वकयकिक ाक ।क कयकयोदोकआपक हरक चीजक वापस दक ल क स दोि क हा,कल दोनकदोस दीकोाकदयाकहआकअचकछाकवकयकिकनहीक।

Page 30: वाप्ोवकस दक्प ण - WAPCOSJan-Mar).… · ǒ्नȢȳोक2 5.03201कोȫकǒ¢Üक्ȤकोȢ ȢलȢकोȢकआ ȫनकǒो Ȣकग Ȣ।क

वापकोास दकप णककककककककककककककककककककककककककककककककक28ककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककक ककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककक

ोातम ोकपरभाग

िनातिया

तनमकनतलस िकअतिोाररयोकएवकोम चाररयोकोाकउनो कनामको कस दमकषकशा य कगएकवववरणको कअनस दारकमाहकजनवरी-माच ,क2015को कौरानकसकथानािररिकदोयाकगयाक :- कर .स द. नामकवकपनाम

स दव शरी/शरीमिी/ोमारीक

जहाकस द कसकथानािरणक

दोयाकगया जहाकसकथानािररिकदोयाकगया

1. मादहिकअवाल

अतभयिाक

आई.कबकलकय.आर.एमकपरभागकगडगावकोाया लय

गवाहाडीक रीजनलक ोाया लय

2. अस लकगौड

वरर.अतभयिा हरानकफीलकककोाया लय बीकीकपरभाग,कोलाशकभवन

नईकदलकलीक

3. अप णक व

अतभयिा/पराज कयकडकमन जर भीमिालकोाया लय हरानकफीलकककोाया लय

4. चसवरोाकपरस दा

सकडाफकोारकडरा वर गकगावककोाया लय परशास दनकपरभाग,कोलाशकभवन

नईकदलकली 5. चवकरोािा

ोाया लयकपरबिोक(स दववा) डरकनाएकाकोाया लय ोातम ोकएवकपरशास दनकपरभाग

गकगावकोाया लय

6. राज शकोतस दगा अतभयिाकपरतशकष

कबकलकय.आर.की.कपरभागकगडगावकोाया लय

जयपरकोाया लय

7. राजोमार

स द शवाहो लकयकरा-मो तनोलकपरभाग

गडगावकोाया लय ज.स द.,कन.वव.कवकगगाकस दरकषणकमतरालय,कशरमकशविकभवन,क

नईकदलकली 8. परणवकशरीवासकिव

अतभयिाकपरतशकष पावरकपरभाग,कोलाशकभवन,कनईकदलकली

ल नऊकपररयाजनाकोाया लय

9. मितमिाकस द ठी की.ई.ओ .(स दववाकआिार)

भवन शकवरक–कपीएमस दीकोाया लय

पररयाजनाकोाया लय,कभवन शकवर

10. अवलावकच कस दनी अतभयिा

पररयाजनाकोाया लय,कभवन शकवर

कष तरीयकोाया लय,कभापाल

11. ोवपलकअवालक

अतभयिाकपरतशकष कष तरीयकोाया लय,कभापाल पररयाजनाकोाया लय,कभवन शकवर

12. रिनमसणकराजीव

पररयाजनाकअतभयिा गकगावकोाया लय पररयाजनाकोाया लय,कपडनाकककक

Page 31: वाप्ोवकस दक्प ण - WAPCOSJan-Mar).… · ǒ्नȢȳोक2 5.03201कोȫकǒ¢Üक्ȤकोȢ ȢलȢकोȢकआ ȫनकǒो Ȣकग Ȣ।क

वापकोास दकप णककककककककककककककककककककककककककककककककक29ककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककक ककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककक

कर .स द. नामकवकपनाम

स दव शरी/शरीमिी/ोमारीक

जहाकस द कसकथानािरणक

दोयाकगया जहाकसकथानािररिकदोयाकगया

13. स दिीरकशमा तस दसकडमकअतिोारीक(स दववा)

रायपरकोाया लय जबलपरकोाया लय

14. मो शकयाव

स द शवाहोक(स दववा) रायपरकोाया लय राचीकोाया लय

तनयवियाक

तनमकनतलस िक ोातम ोोक ोाक वापकोास दक म क माहक जनवरी-माच ,क 2015क ो क ौरानक परतशकषकअतभयिाको कपकपरकतनयकयकिकदोयाकगयाक:

कर .स द. नाम

स दव शरी/शरीमिी/ोमारी

1 तशिावकशकवमा

2 मा0कपरव जकतस ददददोीक 3 शतशकिपकस दीक 4 ीप वकर 5 शाकनामनी

तकयागकपतर

तनमकनतलस िकोातम ोोकदवाराकजनवरी-माच ,क2015को कौरानकोमकपनीकोीकस द वाओ कस द कतकयागकपतरकदयाक:

कर .स द. नामकिथाकपनाम

स दव शरी/शरीमिी/ोमारी

1 पस लकतश ा,कमन जमडकपरतशकष

2 तनिी,कस दाफडव यरकपराामर 3 ोमलकोमारकस दनी,कअतभयिाकपरतशकष 4 अतच िकशोरकपी.वी.,कअतभयिा 5 हरभजनकतस दह,कअतभयिाक

Page 32: वाप्ोवकस दक्प ण - WAPCOSJan-Mar).… · ǒ्नȢȳोक2 5.03201कोȫकǒ¢Üक्ȤकोȢ ȢलȢकोȢकआ ȫनकǒो Ȣकग Ȣ।क

वापकोास दकप णककककककककककककककककककककककककककककककककक30ककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककक ककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककक

स द वातनववततक

शरीकओ .पी.स द ठी,कउपकमखकयकपरबिोक(ोा.कएवकपरशा.)कवापकोास दकोीकतनयतमिकस द वाओ कस द कदनाोक27.02.2015क(28.02.2015कशतनवार)कोाकस द वातनवतकिकहएक।

शरीक राज वकक तस दहक स दनी,क स दहायोक (ोा.क एवक परशा.)क वापकोास दकोीक तनयतमिकस द वाओ क स द कदनाोक31.03.2015कोाकस द वातनवतकिकहएक।

(एस द.ववजयकराव) महाकपरबिोक(ोा./परशा.कवकवव.)

अिो ोी स दखया

एो दन अोबर न बीरबल स द पछा, बीरबल जरा बिाओ िाक स द तनया म दोस दोी स दखयाकअतिो ह, जा स दोि ह या जा अि ह ? बीरबल बाल , स द स दमय िरि िा आपो स द स दवाल

ोा जबाब ना म र तलए स दमभव नही ह ल दोन म रा ववशवास द ह ोी अिो ोी स दखया अतिो हागी बजाय स दोन वालो ो क।कबाशाह न ोहा ोी िमह अपनी बाि तस ददध ोरो द ानी हागी, बीरबल न बाशाह ोी चनौिी सवीोार ोर लीक।कअगल दन बीरबल बीच बाजार म एो वबना बनी हई चारपाई ल ोर बठ गए और उस द बनना शप ोर दया, उस दो अगल-बगल ा आमी ोागज-ोलम ल ोर बठ हए थ क।

थाकी ही र म वहा भीड कयोठी हा गई यह न ो तलए दो हा कयया रहा ह, वहा मौज हर

वयवि न बीरबल स द एो ही स दवाल पछा “बीरबल िम कयया ोर रह हा ? “ बीरबल ो अगल-बगल

बठ ानो आमी ऐस दा स दवाल ोरन वालो ोा नाम पछ पछ ोर तल ि जा रह थ , जब बाशाह

ो ोानो िो य बाि पहची दो बीच बाजार बीरबल चारपाई बन रह ह िा वा भी वहा जा पहच और वही स दवाल दोया “यह िम कयया ोर रह हा?”

ोाई जबाब दए वबना बीरबल न अपन बगल म बठ एो आमी स द बाशाह अोबर ोा भी नाम

तल ल न ोा ोहा िभी बाशाह न आमी ो हाथ म थमा ोागज ोा पतल ा ल तलया उस द पर

तल ा था “अि लागो ोी स दची” ।कबाशाह न बीरबल स द पछा स दम म रा नाम कययो तल ा ह?

बीरबल न ोहा “जहापनाह, आपन ा भी दो म चारपाई बन रहा ह, दिर भी आपन स दवाल

पछा दो म कयया ोर रहा ह” ।

बाशाह न ा उन लागो ोी स दची म एो भी नाम नही था जा स दोि थ , ल दोन अि लागो ोी स दची ोा पतल ा ब ह भारी था ! बीरबल न ोहा “हजर, अब िा आप म री बाि स द स दहमि हा दो तनया म अिो ोी िाा जयाा ह” ।कबीरबल ोी स द चिराई पर बाशाह म म मसोरा दए।

Page 33: वाप्ोवकस दक्प ण - WAPCOSJan-Mar).… · ǒ्नȢȳोक2 5.03201कोȫकǒ¢Üक्ȤकोȢ ȢलȢकोȢकआ ȫनकǒो Ȣकग Ȣ।क

वापकोास दकप णककककककककककककककककककककककककककककककककक31ककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककक ककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककक

गािीकनगरककष तरीयकोाया लय

नएकवकयवस दायको कतलएकिोनीोीकएवकववतकिीयकपरसकिावक

स दमहकपचायि,कचरणक।।कवक।।।कम कगावकम कस दमरकोडाव/स दरकषणकीवारकोाकतनमा णक। शहरकम कववतभवकनकजलकआपति कपररयाजनाकह िकपररयाजनाकपरबिनकपरामशसकस द वाएक। सजलोक म क ववदयमानक मा नरक तस दचाईक सकोीमोक ोीक मरमकमि,क नवीोरणक वक पनवा स दक ह िक

ववसकििकपररयाजनाकररपाड क। ज टडीकस द कला डकहाउस दकिोकस दमरककोडावकरािनकह िकस दरकषणकीवारकोाकतनमा णक। नीको कस दरकषणकवकपरबिनकह िकववसकििकपररयाजनाकररपाड क। ज टडीकस द कला डकहाउस दकिोकस दमरकोडावकरािनकह िकबचावकीवारकोाकतनमा णक। कषमिाकतनमा णकयाजनाकवकमाकयलकस दक।

कक

परसकििकपीकयकयकीएस द

जलकआपति कवकजलकतनोास दीकपरणालीकिथाकअपश षकजलकवककतस दवर जकउपचारकपकलाडकोीकयाजना,कदकजा नक।

परापकिकोाय क

एस दज एमएमएस दवीवाईको कअिग िकदवारोाकजलकआपति कसकोीमकह िकडीपीआईक। एस दज एमएमएस दवीवाईको कअिग िकििीयकपकषक तनरीकषणकअतभोरणक (फायरकसकड शनकवक

स दडोकोाय कोाकतनरीकषण)क। परसकिावविकिाल राकअिरा षटकरीयकएयरपाड कवकहवाईकजानकह िकबार कवकयनीोरणकअधकययनक। मनकवकीवकस दोकशातस दिकराजकयको कमनकसजल को कनानीकमनकशहरकिथाकजनगणनाक

शहरोकह िकभजलकतस दवर जकपरणालीकह िकववसकििकपररयाजनाकररपाड क। स दीआईपीक पररयाजनाक स द.क 12को क अिग िकजीआईकीस दीक वापीक अतिस दतचिककष तरक म क श षक

स दडोोको कस दशविोरणकोाय कह िकििीयकपकषकतनरीकषणक।

(एस द.ो .शरीवासकिव) कष तरीयकपरबिोक

Page 34: वाप्ोवकस दक्प ण - WAPCOSJan-Mar).… · ǒ्नȢȳोक2 5.03201कोȫकǒ¢Üक्ȤकोȢ ȢलȢकोȢकआ ȫनकǒो Ȣकग Ȣ।क

वापकोास दकप णककककककककककककककककककककककककककककककककक32ककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककक ककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककक

पराि ोमपोग सप य, ोबादकया म भजल स दस दािनो ोा अधययन

पररचय:-

ोमबादकया ोी शाही स दरोार ो अनराि पर भारि स दरोार न भजल स दस दािनो ोा अधययन भारि

स दरोार ो उपकरम वापोास द ोा स दपाक । स द स दबि म ोमबादकया ो राजयकस दतचव महामदहम

एच.ई. बन हीन ोी अधयकषिा म दनाो 25.08.2014 ोा बठो ोी गई । स दा ड ौरा, बठोो एव काडा स दह ो स दबि म वापोास द ोी स दहायिा ो तलए, शरी माओ हाो, उप महातन शो

ड सकयनोल अफ स द एव तन शो, हायडरालॉजीकऔर ररवर वकयस द , (जल स दस दािन और मौस दम ववजञान

मतरालय) ोा नाकल अतिोारी ो प प म तनयि दोया गया ।

स द स दबि म कष तर स द जड जमीनी ोायस ोाकवापोास दको ववश षजञोकदवाराककष तरको कववतभवन सथलो ो तनरीकषण दनाो 30.09.2014 स द 14.10.2014 ो कौरान स दपवन दोयाकगयाक। स द ौरान

ोल 47 हा डरााफ न डवो सड शनो ोी सथापना ोी गई । न 47 सथलो म 23 ोॉग वपस द ई म िथा 24 बस दीथ सजल म ससथि ह । न हा डरााफ सड शनो ोी परति माह मॉनीडररग ोी जािी ह,

सजस दो ौरान भजल सिर ोा मापन एव वॉडर स दमपल तलए जाि ह । न वॉडर स दमपल ोा रस दायतनो अधययन ोर भजल ोी गणवतता ववतभवन उपयागो ो तलए स द कष तर म सथावपि ोी जाएगी ।

पराि ोमपोग सप य, ोबादकया म अधययन कष तर ो जनप ोा शा िाकहआकनकयकशा

नकयशा

Page 35: वाप्ोवकस दक्प ण - WAPCOSJan-Mar).… · ǒ्नȢȳोक2 5.03201कोȫकǒ¢Üक्ȤकोȢ ȢलȢकोȢकआ ȫनकǒो Ȣकग Ȣ।क

वापकोास दकप णककककककककककककककककककककककककककककककककक33ककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककक ककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककक

सथावपिकहा डरााफकसड शन

ववतशि अनभव:

ोाय कष तर स दपान ो ौरान ववतभवन जानोाररयो ोा आम जन मानस द स द परापत ोरना, कष तरीय भाषाक( म र) ोी जानोारी ोम हान ोी वजह स द अतयि ोदठन रहा। ऐस द जगह ोाम ोरना जहा लाग

आपोी भाषा ोा नही स दमि , आपोी भावनाओ ोा स दमि , एो परोार ोा नयापन परान

ोरना ।

वापोास दकडीमक ामीणोक स द जानोारी एोवतरिकोरिी कहईकक

ससथरकजलकसिरकमापि हएक

Page 36: वाप्ोवकस दक्प ण - WAPCOSJan-Mar).… · ǒ्नȢȳोक2 5.03201कोȫकǒ¢Üक्ȤकोȢ ȢलȢकोȢकआ ȫनकǒो Ȣकग Ȣ।क

वापकोास दकप णककककककककककककककककककककककककककककककककक34ककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककक ककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककक

भववषटय म भजल स दस दािन ो पररमाणन ो तलए तत-स दामी पर ोाय चल रहा ह, सजस दम ववश षिः काडा ोा जी.आई.एस द. प पािरीोरण एव गसणिीय मॉकल ोी सथापना स दसममतलि ह ।

अधकययनककष तरकोीकगतिववतियोकोाकशा ि कहएकतचतर

सथावपिकहा डरााफकसड शनक

स दार- व ाि स दहाय (अतभयिाकपरतशकष) अतनल शमा (अतभयिाकपरतशकष)

माग श नकम क– स दशरी पजा ोपर (परम -वयापार ववोास द) शरी मनाज शरीवासिव (ववश षजञ) शरी राहल स दरानी (अतभयिा)

पी.एच.कऔरकववदयिकचालोिा मापि हए

Page 37: वाप्ोवकस दक्प ण - WAPCOSJan-Mar).… · ǒ्नȢȳोक2 5.03201कोȫकǒ¢Üक्ȤकोȢ ȢलȢकोȢकआ ȫनकǒो Ȣकग Ȣ।क

वापकोास दकप णककककककककककककककककककककककककककककककककक35ककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककक ककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककक

ए.कलतलिाक

परथमक जीतनयरक

क(स दाभारक:कभारिकोीकपरथमकमदहलाए)

स दनक1937कोाकभारि!क शकम कमदहलाओ कोी,कववश षियाकवविवाओ कोीकससथतिकोीकस दहजकहीकोलकपनाकोीकजाकस दोिीकह।कएोकओ रककएोकलबीकअि रीकराहकथी,कसजस दकपरकचलन को कतलएकपराय:क उस दकस दमयकोीक वविवाऍक बाधकयकथीक –क ोडबीकजनोकोीकस द वाकोरि क हएकऔरक उनो कआशरयकम कपलि कहएकअपमानको कोडकपीन कोीकराह।कस दरीकओ रककउपय कयकिकपरपरागिकराहकस द कहडोरकएोकराहकथी,कसजस दम कपग-पगकपरकोॉड कथ कऔरकवबरल कवकयविकहीक स दकपरकचलकपाि कथ ;कपरकजाकचलकपाि कथ ,कव कएोकनईकराहकबनाि कथ ।कहरकयगकम कय कराह कबनाईकजािीकह,कजाकपहल कितमलकपगककीकमातरकहािीकह,कपरकिीर -िीर कजबकअस दखकयकोमोकोाकअपन कऊपरकचलान कम कस दमथ कहाकजािीक हकिाकउजलाकपथकबनकजािीकह।कभारिकोीक ‘पहलीकमदहलाक जीतनयर’कबनोरकशरीमिीकए.कलतलिाकन कऐस दीकहीकएोककनईकराहकबनाईकथी। क

लतलिाकअठारहकवष कोीकछाडीकस दीकअवसकथाकम कहीकवविवाकहाकगईकथी।कगाकम कचारकमहीन कोीकबचकचीकथी।कभायकयकन कउनो कस दाथककररक लक लाकथा;कपरकव कउस दो कहाथोक ल कजान को कतलएकनही,कउस दस द कलडोरकउस द कबलन को क तलएकबनीकथी।कल दोनक स दोाकशर यकव कसकवयकनकल ोरकअपन क वपिाकोाक िीक ह।कउनो कअनस दार,क “म र क वपिाजीकन कोहाक–कएोकमदहलाक जीतनयरककयकयोक नहीक बनक स दोिी?क मक अपनीक ब डीक ोाक बनाोरक द ाऊगा।कऔरक तमतरो,क स दबतियोक ो कववरािोको कबावजकव कअपन कतनशकचयकपरकदर करह ।“क

लतलिाक ोाक जवकमक स दनक 1919क म क मरास दक म क हआ।क वपिाक शरीक पपकपक स दबकबारावक मरास दक जीतनयररगकोॉल जकम क लसकयरोलक जीतनयररगको कपराफ स दरकथ ।कअपन कआठकभाई-बहनोकम कलतलिाकोाकपाचवाकसकथानकह।कस दभीकभाई-बहनोकन कअपन कस दमयको कअनोलकपया पकिकतशकषाकपाई।कलडदोयोकोाकछाडीकअवसकथाकम कवववाहकउस दकस दमयकोाकररवाजकथा।कलतलिाकोाकवववाहकभीकपरहकवष कोीकउमरकम कोरकदयाकगयाकथा।कपरकवववाहको कबाकभीकउनोीकतशकषाकिबकिोकचालकरही,कजबकिोकदोकउवकहोन कमदरोकपास दकनकोरकतलया।कस दनक1934कम कवववाहकहआकऔरक1936किोकउवकहोन कअपनीकतशकषाकपरीकोी।कदफरकस दमयको कअनप पकमदरोकिोकोीकतशकषाकोाकपया पकिकस दमोरकआग कपर नाकबकोाकदयाक।कस दनक1937कम कउवकहोन कलडोीकोाकजवकमकदयाक

Page 38: वाप्ोवकस दक्प ण - WAPCOSJan-Mar).… · ǒ्नȢȳोक2 5.03201कोȫकǒ¢Üक्ȤकोȢ ȢलȢकोȢकआ ȫनकǒो Ȣकग Ȣ।क

वापकोास दकप णककककककककककककककककककककककककककककककककक36ककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककक ककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककक

औरकबचकचीकजबकचारकमहीन कोीक हई,क उनो क पतिकमा-ब डीकोाकअो लाकछाडोरकचलकबस द ।कएोबारगीकउनोीकआ ोको कआग कअिोारकछाकगया,कपरकउनो कअनस दार,क“म र कयायकयकवपिाकन क

िरवकिकम कस दभालकतलया।कस दभीकलागोकन कम ककाकयकडरकबनन कोीकस दलाहकी।कमन कसकवयकभीक स दोाकस दमथ नकदोया,किबककयकयोदोकमदहलाओ को कतलएकिोनीोीकउचकचकतशकषाकोाको वलकयहीककष तरक लाकथा।कनएककष तरकम कजान कोाकमम कशायकस दाहस दकनकथा,कनकववरािको कस लाफक ड कहान क ोाक ही।क दफरक छाडीक बचकचीक ोीक भालक ोीक स दमसकयाक थी।क म क लगिाक थाक दोक जीतनयररगकम कम कअतिोकस दमयक नाकपड गाकिाकबचकचीकोीकउप कषाकहागी।कपरकवपिाजीकन कस दमा-बाोरकम राक दविोाणकबलक दया।कव कम क पहलीकमदहलाक लसकयरोलक जीतनयरकबनान कोाकतनण यकल कचो कथ ।कउवकहोन कम क डरकोीकपरीकषाकदलाई।कदफरकबडीकोातशशकस द क जीतनयररगक ोॉल जक ो क वपरतस दपलक औरक तशकषाक तन शोक ोीक ववश षक आजञाक परापकिक ोरक जीतनयररगकम कपरव शकदलान कम कस दफलिाकपरापकिकोरकली।कस दनकक1940कम कमन कजबकोॉल जकम कपरव शकतलयाकिाकनको वलकमकअो लीकलडोीकथी,क स दककष तरकम कनईकहान कस द कस दव तरकचचा कोाकववषयकभीकथी।कस दभीकलागक करह कथ कदोकमक स दम कदडोकपाऊगीकदोकनही।क स दकअजीबकस दीकससथतिकम कपहल कमकोबराकउठी।कएोकबारकोरकआोरकराकीकिाकवपिाजीकन कम राकउतकस दाहकजारीकर न को कतलएकएोकऔरकपरयतकनकदोया।कउवकहोन कअ बारकम कएोकररकयकिकसकथानकोाकववजञापनक ोरकएोकअवकयकलडोीकोमारीकलीलाकजाज कोाकभीकोॉल जकम कपरव शकल न को कतलएकआोवष िकोरकतलया,कजाकबाकम कतस दववलक जीतनयररगकम कचलीकगई।क स दकपरोारकपरारभकम कउ डि क–कस द कद ाईक न कवाल कपरकदफरकजमकगएकऔरकस दनककक1943कम कमन कऑनस द कल ोरक जीतनयररगकोीकदकीकपरापकिकोरकली।“

ककककक

एोकबारकस दाहस दको कस दाथकदोस दीकओ रकोमकचलकपडि कहकिाकदफरकआग कोीकराहकभीकसकवयकहीक लिीकचलीकजािीकह।कशरीमिीकलतलिाकन क लसकयरोलक जीतनयरकबनन को कबाकभिपव क‘ईसकडक दकयाक र लव ’कोीकलाोामादडवकवो शॉपकम कएोकस दालकिोकएपर दडस दको कप पकम कोामकोरकअनभवक परापकिक दोया,क दफरक शीघरक हीक उवकह क भारिक स दरोारक ो क लसकयरोलक ोतमशकनरक ो कोाया लयकम कअचकछीकनौोरीकतमलकगई।काकवष किोकोामकोरन को कबाकउवकहोन क वपिाकोीक चकछाक परक नौोरीकछाडोरक उनो क शािकोाय क म क हाथक बडायाक ।क शरीमिीकलतलिाको क वपिाकवबजलीको कजल-िरग,कबगरकिएकोीकभटडीकिथाकोईकअवकयकवसकिओ को कअववषटकोिा कथ क ।कउनो क स दकशाि-ोाय कम कस दहायोकहाोरकलतलिाजीकोाकजञानकऔरककववसकििकहाकगयाक।क स दकबीचकउवकहोन कलनको क लसकयरोलक जीतनयररगक सकडीटयडकस द क दकीकपरापकिकोी,क दफरकस दनक1953कम कउवकह कवहाकस द क‘एस दातस दएडकम मकबर’कोाकवषिकोरकचाड क क लसकयरोलक जीतनयर’कबनाक

Page 39: वाप्ोवकस दक्प ण - WAPCOSJan-Mar).… · ǒ्नȢȳोक2 5.03201कोȫकǒ¢Üक्ȤकोȢ ȢलȢकोȢकआ ȫनकǒो Ȣकग Ȣ।क

वापकोास दकप णककककककककककककककककककककककककककककककककक37ककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककक ककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककक

दयाकगयाक।कमन क स दकपसकिोको कतलएकजबकउनस द कस दमकपो कदोयाकथा,किबकव कशरीमिीकलतलिाकएस दातस दएड कक लसकयरोलक कसकरीज,कोलोतकिाकम कोाय कोरकरहीकथीक।क

अपन कपररवारको क‘ोररयर’को कबार कम कलतलिाजीकन कोहा,क‘’म र कवपिा,कम र कचारोकभाई,कम,कम राकभकिीजाकऔरककम राकामाक–कस दभीक लसकयरोलक जीतनयरकहक।‘’

कयकयाकभारिकम कमदहलाक जीतनयरोको क तलएकोाय कष तरकवकयापोकह ?क स दो कउतकिरकम कशरीमिीकलतलिाकोाकोहनाकथाकदोकउनो कअनमानकम कअो ल क लसकयरोलक जीतनयरीकम कहीक शकम क स दकस दमयकलगभगक150कमदहलाएकोामकोरकरहीकहक।कऔदयातगोीोरणकबर न को कस दाथ-स दाथकिीर -िीर क ोाय कष तरक भीक बर किाक जाक रहाक हक औरक क मदहलाओ क ोाक भीक ऐस द क ोाययो क ो क तलएकउपयकयकिकमानाकजाकरहाकहक।कदफरकभी,क नककष तरोकम कसियोकोाकनौोरीकपान कम कअभीकोदठनाईकहक।कल दोनकअपन कवव शोको कअनभवकस द कव कोहिीकहकदोकयहकोदठनाईकवहाकभीकह,कजहाकअतिोकस दखकयाककम कमदहलाएक जीतनयरकबनकचोीक हक ।कस दर क शोकोीक ससथतिक ि क हएकहमार कयहाकोमकोदठनाईकहक।कस दाथकहीकउनोाकववशकवास दकहकदोकस दोष को कबावजकिीर -िीर कससथतिकम कस दिारकहािाकजाएगाक।क

मदहलाक जीतनयरोकऔरकवजञातनोोकोीकववशकवकस दसकथाकोीकोाईकशा ाकभारिकम कनहीकहक।कदफरकभी,कउनो कतनजीकस दमकपोयो को कआिारकपरकउवकह क स दकस दसकथाकन कस दनक1964कम कवकययाो कम कहएकपहल क ववशकवकस दमकम लनकम कआमवतरिकदोयाकगयाकथाक।कउवकहोन कउस दकस दमकम लनकम कभारिकोाकपरतितनतितकवकदोयाकथाक।क स दकस दमकम लनकम क35क शोकोीकिथाकस दयकयकिकराजकयकअम ररोाको कस दभीक 50क राजकयोकोीक 500कस द कअतिोकमदहलाकपरतितनतियोकन कभागक तलयाकथाक ।कभारिीयकमदहलाएको वलक2कथीक–कभारिकस द क लसकयरोलक जीतनयरकशरीमिीकलतलिाकिथाकोनाकाकस द कसकवा लकस दक जीतनयरकशरीमिीकउषाकस द नानी,कजाकभारिीयकहाोरकभीकोनाकाकम कोामकोरन को कोारणकवहाकोीकपरतितनतिकहाोरकआईकथीक।कस दयागकस द कशरीमिीकस द नानीकभीकबबईकयतनवतस द डीकोीकपरथमकमदहलाकतस दववलक जीतनयरकथीक।

जलाईक1967कम कवजञातनोकिथाक जीतनयरकमदहलाओ कोीक स दकववशकवकस दसकथाकोाकददविीयकववशकवकस दमकम लनकोवबरज,क यकलककम कहआकथाक।कलतलिाकजीकन कउस दम कनको वलकभारिीयकपरतितनतिको कप पकम कभागकतलयाकथा,कवरनकस दसकथाकोीकस दसकयाको कनाि कस दमकम लनकम कभारिीयकमदहलाओ कोाक अतिोकस द क अतिोक परतितनतितकवक बर ान क ोीक भीक अथोकोातशशकोीक थीक ।क स दसकथाक ोीकगतिववतियोकिथाकस दमकम लनकोाककपररचयककभारिकोीकहरकवजञातनोककऔरकक जीतनयरकमदहलाक

Page 40: वाप्ोवकस दक्प ण - WAPCOSJan-Mar).… · ǒ्नȢȳोक2 5.03201कोȫकǒ¢Üक्ȤकोȢ ȢलȢकोȢकआ ȫनकǒो Ȣकग Ȣ।क

वापकोास दकप णककककककककककककककककककककककककककककककककक38ककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककक ककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककक

िोकपहचान कोाकसजमकमाकउवकहोन कअपन कऊपरकल कर ाकथाक।कस दाथकहीकउवकहोन कस दमकम लनकोाकभारिीयकवजञातनोकिथाक जीतनयरकमदहलाओ कोीकस दखकया,कउनो कोाय कष तरोको कववभाजनकआदको कबार कम कस दहीकररपाड क न को कतलएकआोड कभीक ोटठ कदोय कथ ,किादोकतनोडकभववषटकयकम कस दसकथाकोीकभारिीयकशा ाको कतनमा णकिथाकउस दो कस दचालनकम कस दहायिाकतमल क।

लतलिाजीक ोहिीक थी,क ‘’भारिीयक जनिाक ोाक जीवन-सकिरक उठान क ो क तलएक मदहलाओ क ोाकअतिोकस दखकयाकम क ववजञानकऔरककिोनीोीको ककष तरकम कआनाकचादहएक।क स दस द कउवकह कअचकछ क‘ोररयर’किथाक शकस द वाकोाकस दअवस दरकएोकस दाथकतमल गाक।‘’

अतिोकस दीिा-स दािाक हानाक भीक अचकछाककनहीक हािाक हक ।क रअस दल,कस दीि क वकषकहीक स दबस द क जकयााक ोाड क जाि क हकऔरकजाक ड र क वकषक हाि क ह,क वाक ड क रहकजाि कहक।

Page 41: वाप्ोवकस दक्प ण - WAPCOSJan-Mar).… · ǒ्नȢȳोक2 5.03201कोȫकǒ¢Üक्ȤकोȢ ȢलȢकोȢकआ ȫनकǒो Ȣकग Ȣ।क

वापकोास दकप णककककककककककककककककककककककककककककककककक39ककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककक ककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककक

स दबहकपानीकपीन को कफाय क

कीहा डर शनकस द कबच ोईकोड कस दान को कबाकजबकहमकजागि कहकिाकशरीरकम कपानीकोीकोमीकहाकजािीकहक। स दबहकपानीकपीन कस द करािकभरकोीकपानीकोीकोमीकपरीकहाकजािीकहकऔरकशरीरकचसि महस दस दकोरिाकहक।क स दस द कमककभीकअचछाकरहिाकहक।

शरीरकोीकस दफाई

स दबहकस दबहकउठकोरकपानीकपीन कस द कशरीरकम कप ाकहएकअनचाह कहातनोारोकितवकतनोल जाि कहक। जबकहमकस दाि कहकिाकशरीरकम कमरममिकोाकोामकचलकरहाकहािाकह, स दम कोईकहातनोारोकितवकभीकतनोलि कहक।क नकितवोको किलकजान कस द कतवचाकस दाफ औरकचमोारकहािीकहक।

पाषोकितव

ालीकप डकम कपानीकपीन कस द कआिोकोीकस दफाईकहािीकहक।क स दस द कशरीरकोाकपाषोकितवोकोाकस दा न कम कमकतमलिीकहक।

शारीररोकस दिलन

स दबहकपानीकपीन कस द कशरीरकोाकलतस दोाकितरकस दिलनकम करहिाकहक।क तनोकोाययो म ककषमिाकबर ान कऔरकशरीरकोीकरागकपरतिरािीककषमिाको कतलएकयहकब हकजप री हक।

वजन

पानीकपीन कस द कवजनकोडान कम कभीकमकतमलिीकहक।क स दबहकउठकोरकऐस दाकोरन को कफाय स दबस द कजयााकहक।क स दस द कशरीरकोीकदनकभरकोलारीक च कोरन कोीककषमिाकबर िी हक।

ि जकदमाग

अगरकआपक बकपानीकपीि कहकिाकदमागको कि जकचलन को कबार कम कभीकतनसचिमिकरदहएक।क स दबहकपानीकपीन कस द कदनकभरकदमागकअचछाकचलिाकहक।

नएकऊिोोकोाकतनमा ण

नकोाक83 फीस दीकदहसस दाकपानीकस द कबनाकहािाकहक।क ोातशोाओ कम कपानीकोीकमातरा ोरीबक75 फीस दीकहािीकहक।क स दबहकपानीकपीन कस द कशरीरकम क नकऔरकनईकोातशोाओ को बनन कोीकपरदकरयाकबर िीकहक।

ोबजकस द कआजाी ोबजकोाकमखयकोारणककीहा डर शनकयातनकशरीरकम कपानीकोीकोमीकह| स दबहकपानीकपीनाकदनकोीकअचछीकशणआिकोाकमतरकह।

Page 42: वाप्ोवकस दक्प ण - WAPCOSJan-Mar).… · ǒ्नȢȳोक2 5.03201कोȫकǒ¢Üक्ȤकोȢ ȢलȢकोȢकआ ȫनकǒो Ȣकग Ȣ।क

वापकोास दकप णककककककककककककककककककककककककककककककककक40ककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककक ककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककक

गमसकम कपरोकोीकबबकस द कछडोाराकपान को करामबाणकिरीो

माज क ालन कपरकपरकस द कबबकआनाकयाकवबनाकोारणकहीकपरकस द कबबकआनाकय स दमसयाकगमसकम कोईकलागोको कस दाथकहािीकह।कयहकएोकबिरकससथतिकहकसजस दस द कदो आपकअपन कजि कोहीक ालन कम कअस दहजकमहस दस दकोरि कह।करअस दलकहमार कपरोकम बहिकस दीकपस दीन कोीकतथयाकहािीकह।क नकतथयोकस द कआन कवालाकपस दीना परोको कबकयडीररयाकस द कतमलकजािाकहकजाकदोकबबकोाकबर ाक िाकह।कपरोकस द औरकजिोकस द क स दकबबकोाकरकर न को कोछकोर लकनस कह।कआ एक ि कह ऐस द कहीकोछकोर लकिरीो कसजनस द क स दकबबकोाकरकर ाकजाकस दोिाकह... 1. ब दोगकस दाका

आिीकभरीकपानीकोीकबालडीकम क1 चममचकब दोगकस दाकाक तमलाए।क स दम कअपन कपरक20 तमनडकिोकर ।कस दपताहकम कोमकस द कोमकाकबारकस दान कस द कपहल कयहकअवशयकोर ।कआप अपन कपरोकपरकमाज कपहनन कस द कपहल कभीकब दोगकस दाकाक तछडोकस दोि क ह।कयह बकयडीररयाकोाकमारिाक हकऔरकपस दीन कोाकराोिाकह।

2. स द िाकनमो

गनगन कपानीकम काकचममचकस द िाकनमोकतमलाएकऔरक स दम कअपन कपरोकोा 15 तमनडकिोकर ।कयहकपरोकम कतछप कहएकबकयडीररयाकोाक तमकोरिाकह।

3. अरो

अरोकोाकपानीकम कआि कोड किोकउबाल ।क स दकपानीकोाकआिीकबालडीकठक कपानीकम काल ।कअपन कपरोकोाक स दकोालकम कआि कोड किोकर , स दस द कपस दीन कस द कराहि तमल गी।कपरोकोीकबबकराोन कोाकयहकस दािारणकिरीोाकह।

4. तस दरोा यहकएोकपरोारकोाकएतस दककहकऔरकबकयडीररयाकोाकबर न कस द कराोिाकह।कसजस दस द कपस दीन ोीकबबकरकहाकजािीकह।कएोकोपकतस दरोाकआिीकबालडीकगनगन कपानीकम ककाल कऔर स दम कअपन कपरोकोाक15 तमनडकिोकर ।काकस दपताहकिोकस दान कस द कपहल कयह राजानाकोर ।

5. लग

जबकजिोकस द कबबकआन कलग किबक वारकोीकलोडीको कतछलो कयाकपर कलगकोछ दनोको कतलएकअपन कजिोको कअ रकर ।कबबकोछकदनोको कबाकगायबकहा जाएगी।

6. सकरबकोर स दबह-शामकपरोकोाकस दाफकपानीकस द किाए।कस दमय-स दमयकपरकपरोकोाकसकरबकोर ।क स दस द कमिकतवचाकतनोलकजाएगीकऔरकपस दीन कोीकबबकरकहाकजाएगी।

Page 43: वाप्ोवकस दक्प ण - WAPCOSJan-Mar).… · ǒ्नȢȳोक2 5.03201कोȫकǒ¢Üक्ȤकोȢ ȢलȢकोȢकआ ȫनकǒो Ȣकग Ȣ।क

वापकोास दकप णककककककककककककककककककककककककककककककककक41ककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककक ककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककक

ाकफलोकोीकआग भारिीयकबालोोकोाकसकवातभमानक

स दनक1805कोीकबािक हक।क तस दकयक ोको कस दव कगप कगाववक तस दहकजीक शकोीकरकषाको क तलएकमगलोकस द कलाहाकल करह कथ क।कउनो काकबड कब ड कलडि कहएकशहीकहाकगएक।कगप कगाववकतस दहकजीकशकमनकपरकदफरकस द कहमलाकोरन को कववचारकस द कस दरसकषिकसकथानकम कवापस दकआकगएक।

उनो काकब ड कऔरकथ ,कजारावरतस दहकऔरकफिहतस दहक ।कव कानोकअपन क वपिाकस द क वबछडोरकाीको कस दगकवहाकस द कचल कगएक।कोन कजगलोकऔरककपहाडोकोीकगफाओ कम कउवकहोन कोईकदनकोाड क।कएोकदनकअचानोकउनोीकभ डकअपन कपरान करस दा एकगगकस द कहाकगईक।कगगकउवकह ककअपनीकोपकीकम कल कआयाक।कपरकवहकिा बाजकतनोलाक।कस दरदहको कशास दोकन क नकवीरकबालोोकोाक पिाक न क वाल क ोाक बडाक नामक न क ोाक एलानक दोयाक थाक ।क स दकलालचकम कपडोरक गगक न क पहल क िाक उनो क ोीमिीक गहन क छीनक तलए,क दफरक ानोक ोाक िा क स द कपोडवाोरकवजीरक ानको करबारकम कप शकदोयाक।

परकानोकबालोकजराकभीकनकोबराए,कश रको कबचकच कोीकिरहकतनकरक ड करह क।कस दरदहको कनवाबकन कगरजोरकउनस द कोहाक–क‘’अर कनाानकबचकचोक!किमकह कनहीकमालमकदोकमकिमकहाराकशकमनकहकऔरककम रीकिलवारकिमकहार क नकोीकपकयास दीकहक।‘’

ानोकबालोोकन कस दीनाकिानोरकोहाक–क‘’हा,कहम कस दबकपिाकहकदोकिमकहमार कशकमनकहाक।‘’

ोडोोरकवजीरक ानकबालाक –क ‘’िमकानोकअभीकबचकच कहाक ।कयहकउमरकिमकहार कलडन कोीकनही,क लन क ोन कोीक हक ।किमकचाहाकिाकमकिमकह क राजाओ कजस दाकस द कऔरकआरामक कस दोिाकहक।को वलकहमारीकआिीनिाकसकवीोारकोरकलाक।‘’

ानोकम कछाडाकथाकजारावरकतस दह,कस दनोरककरािकस द कलालकगया,क‘’दोस दकखकयालकम कहाकनवाबकस दाहबक ।कहम कलालचक द ाोरकगलामकबनानाकचाहि क हाक ।कहमाराक वपिाक शकोाकआजाकोरन को क तलएकजानकोीकबाजीकलगाक कऔरकउनो कवीरकलाडल कब ड कस द कऔरकएशकवय कम कसजवकगीकवबिाएक?कयहकनहीकहाकस दोिा,कहमकमौिकस द कनहीककरि क।‘’

स दरीकओ रकफिहतस दहकगरजोरकबालाक–क‘’मौिकस द किमककरि कहा,कजाकोईकबारकम र क वपिाककोीकिलवारकस द कोायलकहाोरकभागकगएक।किमकोायरकहाक।कबजदलकहा,कवीरकबहारकिाकतस दर

ऊचाकोरो कमरनाकपस दकोरि कहक।कतस दरकोानाकव कनहीकजानि क।‘’

Page 44: वाप्ोवकस दक्प ण - WAPCOSJan-Mar).… · ǒ्नȢȳोक2 5.03201कोȫकǒ¢Üक्ȤकोȢ ȢलȢकोȢकआ ȫनकǒो Ȣकग Ȣ।क

वापकोास दकप णककककककककककककककककककककककककककककककककक42ककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककक ककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककक

गसकस द कस द कपागलकहाोरकस दरदहको कशास दोकन किलवारकमकयानकस द कबाहरक तनोालकलीक।कवहकतचलकलाकउठाक–क‘’बोवास दकबकोराक।कएोकबारकदफरकस दाचकला,कआिीनिाकयाकमौिक।‘’

‘’जबानकबकोरा,कनहीकिाक ीचकलगाक।किमककययाकजानाक शको कतलएकमर-तमडन कोीकआगकोस दीकहािीकहक।कबहारकबचकच कअपनीकआनकपरकमरकतमडनाकजानि कह,कपरकऐस दाकोामकनहीकोरि कसजस दस द कउनो कमािाकवपिाकऔरकक शकोाकनामकोलदोिकहा’’क–कफिहतस दहकबालाक।‘’

नवाबकोाकगसकस दाकोाबकम ककनकरहाक।कउनोीकआ ोकस द कअगार कबरस दकरह कथ क।कउस दन कहकयकमकदयाक–क‘’ नकानोकछाोरोकोाकसजाकहीकीवारकम कतचनकाक।‘’

आजञाकस दनोरकानोकवीरकभाईयोको कहाठोकपरकववतचतरकमसकोानक लकगईक।कउनो कच हर कि जकस द कचमोकउठ क।कतनकरकश रको कशावोोकोीकिरहकव कससथरक ड करह क।कोछकहीकपलोकम कनवाबको ककररकजलकलाकउवकह कपोडोरकल कगएक।

स दर क दनकफिहतस दहकऔरकजारावरतस दहकोाक डाकोरो क ीवारक तचनीकजान क लगीक ।क उस दीकस दमयकमगलकशास दोकवहाकआोरकबालाक–क ‘’ीवारकस दीिीकबनाईकजाएकऔरकईडकिाडन कोीकबजायक नो कअगकहीकछाडकदएकजाएक।‘’

यहकस दनोरकभीकानोकबालाोोको कमहकपरकितनोकस दाकककरकयाकोबराहडकनहीकथीक।कउलकड कव क शकनजरकआकरह कथ क ।कउनोीकआ ोकम कअपारकचमोकथीक ।कीवारक तचनन कवाल क राज-मजरकिाकबालोोकोीकदढिाकऔरककस दाहस दक ोरकगकरहकगएक।कोछकराजकमजरोको कहाथकहीकनहीकचलकपाकरह कथ क।कजाकोारीगरकठीोकउनो कशरीरको कस दाथकईड कतचनकरहाकथा,कअिकम कवहकभीकराकपडाक।कउस दोाकदलकभरकआयाक।कउस दन कोापिीकहईकआवाजकम कपछाक–क‘’ब डा,किमकह क स दकिरहकसजाकफनायाकजाकरहाकह,कदफरकभीकिमक िन क शकनजरकआकरह कहाकदोकजस द कोहीकोाकराजकयकतमलकगयाकहाक।क स दोाककयकयाकोारणकहक?ककयकयाकस दचमचकमौिक िनीकअचकछीकचीजकहक?कउस द कगल कलगाि कहएकिमकह कजराकभीक कनहीक?’’

‘’ब शो‘’कफिहतस दहकन कोहाक–क‘’ऐस दीकमौिक शनस दीबोकोाकहीकतमलिीकहक।क शकपरकमर-तमडनाकभलाकदोस द कनस दीबकहािाकहक?

ऐस दीक जकजिकोीकमौिकिाकउस द कहीकतमलिीकहकसजस द क शकोीकतमटडीकजी-जानकस द कचाहिीकहक।कहमारीक शीकोाकआजकोाईकिालकनहीकस दोिाक।कयहकहमार कवपिाककोीकफिहकह,ककहमार क शक

Page 45: वाप्ोवकस दक्प ण - WAPCOSJan-Mar).… · ǒ्नȢȳोक2 5.03201कोȫकǒ¢Üक्ȤकोȢ ȢलȢकोȢकआ ȫनकǒो Ȣकग Ȣ।क

वापकोास दकप णककककककककककककककककककककककककककककककककक43ककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककक ककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककक

ोीकफिहकहक।कहमारीकआजाीकोीकफिहकहक।कऐस दीकजीिकस द कोौनकब डाकफलाकनकस दमाएगाक?कआजकमौिकभीकहम कल कजाि कहएकअपनाकस दौभायकयकस दमकरहीकहागीक।क

अचानोकस दरदहकोाकशास दोकभीकवहाकआकपहचाक।कफिहतस दहको कवचनकस दनोरकवहकशम कस द कपानी-पानीकहाकगयाक।कअपनीक ीकतमडान को कववचारकस द कवहकबालाक–क‘’अबकभीकवकयकिकहक।कम राकोहनाकमानकजाओ ,कनाानकनकबनाक।कहमारीकआिीनिाकोबलकोरकलाकिाकमकअभीकभीकहकयकमक ोरकीवारकिडवाकस दोिाकहक।को वलक‘’हा’’कोहकाक।कचाहोकिाकोईकगावक नामकक।कस दाचकला,कआग किमकहारीकमजसक।‘’

बालोकस दनोरकस लस लाकपड क।कोहकउठ क–क‘’वीरोकोाकतनशकचयकअडलकहािाकहकनवाब,कव कअपनाकतस दरकोडाकस दोि कहकपरकतस दरकोानाकनहीकजानि क।कोारीगरोकोाकराोाकनही,कउवकह ोामकोरन काक।‘’

नवाबकन कहकयकमकदयाक–क‘’स दराकराजकमजरकयहाकआएकऔरकफौरनक नकलडोोको कमहकईडोकस द कथापक क।‘’क

ोारीगरोकन ककरकस द कजलकी-जलकीकोामकशप कदोयाक।कमहकिोकईडोको कढोि कहीकवीरकबालोोकोाकअभयकजयोाषकहआ,क‘’भारिकमािाकोीकजयक।कम र क शकोीकजयक।क शकोीकआनकपरकमर-तमडन कवाल कशहीोकोीकजयक।‘’

उनोाक यहकजयोाषकआजकभीक भारि-भतमक परक गजक रहाक हक ।क जहाक ऐस द क बतलानीक वीर,क शपर मीकऔरककस दाहस दीकबालोकहो,कवहक शकभलाकोबकदोस दीकोाकगलामकरहकस दोिाकहक।

दहवकीकम कोामकोरनाकआस दानकह,कशप किाकोीसजएक।क

Page 46: वाप्ोवकस दक्प ण - WAPCOSJan-Mar).… · ǒ्नȢȳोक2 5.03201कोȫकǒ¢Üक्ȤकोȢ ȢलȢकोȢकआ ȫनकǒो Ȣकग Ȣ।क

वापकोास दकप णककककककककककककककककककककककककककककककककक44ककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककक ककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककक

स दाच.......कमाकोाकदोस दन कबनाया तनमकमीकभटड

उपकमखकयकपरबिोक(रा.भा.ोा.)क

माकहीकबस दक ोकऐस दीकहकजाकनाराजकनहीकहािी, उस दो कलबोकपरकोभीकब-आकनहीकहािी,

आजकभीकजीकोरिाकहकदोकमकबचकचीकबनकजाऊ, माकस द कऐस द कतलपडकदोकस दबकोछकभलकजाऊ,

स दाच.....कमाकोाकदोस दन कबनायाक।

स दाना-चाी,कहीर -मािीकयाकहाकप राज, म रीकमाकोीकममिाकजस दीकनहीकोाईकस दौगाि, पोडीकउगलीकम रीकउस दन कचलनाकम कतस द ाया, िप,कबाररश,कबस दिकऋिकम कजीनाकम कतस द ाया,

कस दाच.....कमाकोाकदोस दन कबनायाक।

माकोाकअहस दास दकतनरालाकस दपनाकह, सजस दन क ,क कम कआचलकम कतछपायाकह,

तकयाग,किपसकया,कस द वाकोाकमप सकथलकम कमीठाकरनाकह, स दव ना,कअहस दास द,कभावनाकोाक शनमाकपालनाकह,

कस दाच.....कमाकोाकदोस दन कबनायाक।

िभीकआईकआवाजकोहीकस द .. पहचकनहीकस दोिाकमक(ईशकवर)कहरकअपन को कपास द,

स दतलएकबनाईकमन कएोकोतिक ास द, दयाकसजस द कमन क‘मा’कोाकनामकऔर, भ जकदयाकहरकअपन को कपास दक।

अिकम कम रीकखकवादहश...... मागकलकमकय कमवकनिकदो,कदफरकवहीकजहाकतमल ,

दफरकवहीकगा,कदफरकवहीकमाकतमल क।

Page 47: वाप्ोवकस दक्प ण - WAPCOSJan-Mar).… · ǒ्नȢȳोक2 5.03201कोȫकǒ¢Üक्ȤकोȢ ȢलȢकोȢकआ ȫनकǒो Ȣकग Ȣ।क

वापकोास दकप णककककककककककककककककककककककककककककककककक45ककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककक ककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककक

कोाकयाययकबनाए

अ जीको कपरतस ददध ल ोकजाज कबना क कशॉकोाकआरतभो जीवनकब हकस दोष पण कथा।कल दोनकिमामक ववपरीिक पररससथतियोक म क भीक उवहोन हारक नहीक मानी, औरक िीर -िीर क स दफलिाक ोीकबलदयाक छि कगए।कएोकदनकउवह एोकोॉल जको कोाय करमकम कमखयकअतितथको कप पकम कआमवतरिकदोयाकगया। बना क कशॉकन कस दहजिाकस द कआमतरणकसवीोारकोरकतलयाकऔरकोाय करमको कदन ोॉल जकपहचकगए।कउवह क ोरकोॉल जको कववदयातथ योको कउतस दाहकोाकोाई दठोानाकनकरहा।कस दभीकउनोीकएोकलोकपान कोाकलालातयिकहाकउठ ।

ोाय करम स दमापतकहआकिाकउनो कऑडााफकल न कवालोकोीकएोकअचछी- ास दीकभीडकवहाकजमा थी।कएोकनौजवानकन कअपनीकऑडााफकबोकउवह क ि कहएकोहा,'स दर, म कस दादहतय स द कबहिकलगावकहकऔरकमन कआपोीकोईकपसिो कपर ीकह।कमकअबकिोकअपनीकोाई पहचानकनहीकबनाकपायाकह, ल दोनकबनानाकअवशयकचाहिाकह।क स दो कतलएकआपकोाई स द शक ोरकअपन कहसिाकषरकोरक किाकबहिकम हरबानीकहागी।' बना क कशॉ नौजवानकोीक स दकबािकपरकिीम कस द कमसोराएकदफरकउस दो क हाथकस द कऑडााफकबोकल ोर एोकस द शक तल ाकऔरकअपन क हसिाकषरकभीकोरकदए।

नौजवानकन कऑडााफ बोक ालोरक ीकिाकस द शकपरकउस दोीकनजरकगई।कतल ाकथा-'अपनाकस दमयकस दरोको ऑडााफक ोटठाकोरन कम कनिकनकोर , बसलोक कोाक स दकयाययकबनाएकदो

स दर कलागकआपो कऑडााफकपरापतकोरन को कतलएकलालातयिकरह ।' यहकस द श पर ोरकनौजवानकन कउनोाकअतभवानकदोयाकऔरकबाला,'स दर, मकआपो क स दकस द शकोाकजीवन भरकयाकर गाकऔरकअपनीकएोकअलगकपहचानकबनाोरकद ाऊगा।' बना क कशॉकन नवयवोकोीकपीठकथपथपाईकऔरकआग कचलकपड ।

स दभारक:कनवभारिकडा मकस दक

Page 48: वाप्ोवकस दक्प ण - WAPCOSJan-Mar).… · ǒ्नȢȳोक2 5.03201कोȫकǒ¢Üक्ȤकोȢ ȢलȢकोȢकआ ȫनकǒो Ȣकग Ȣ।क

वापकोास दकप णककककककककककककककककककककककककककककककककक46ककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककक ककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककक

दह परमपराओ स द जड य वजञातनो िो

हरीशकोमार,कअतभयिाकपरतशकष जलकस दस दािनकववोास दकपरभाग

1. ोान तछवान ोी परमपराक

भारि म लगभग स दभी िमयो म ोान तछवान ोी परमपरा ह।

वजञातनो िो क-कश नशािी मानि ह दो स दस द स दाचन ोी शवि बर िी ह। जबदो कॉकयडरो ोा मानना ह

दो स दस द बाली अचछी हािी ह और ोानो स द हाोर दमाग िो जान वाली नस द ोा रि स दचार तनयवतरि रहिा ह।

2. माथ पर ोमोम/तिलो

मदहलाए एव पणष माथ पर ोमोम या तिलो लगाि ह।

वजञातनो िो क- आ ो ो बीच म माथ िो एो नस द जािी ह। ोमोम या तिलो लगान स द उस द जगह ोी ऊजा बनी रहिी ह। माथ पर तिलो लगाि वि जब अगठ या उगली स द पर शर

पडिा ह, िब च हर ोी तवचा ोा रि स दपलाई ोरन वाली मास दप शी स ददकरय हा जािी ह। स दस द च हर ोी ोातशोाओ िो अचछी िरह रि पहचिाकहक।

3. जमीन पर बठोर भाजन

भारिीय स दसोति ो अनस दार जमीन पर बठोर भाजन ोरना अचछी बाि हािी ह।

वजञातनो िो क- पालिी मारोर बठना एो परोार ोा याग आस दन ह। स द पाजीशन म बठन स द मससिषटकोकशाि रहिा ह और भाजन ोरि वि अगर दमाग शाि हा िा पाचन दकरया अचछी रहिी ह। स द पाजीशन म बठि ही -ब- दमाग स द एो तस दगनल प ड िो जािा ह, दो

वह भाजन ो तलय ियार हा जाय ।

4. हाथ जाडोर नमसि ोरना जब दोस दी स द तमलि ह िा हाथ जाडोर नमसि अथवा नमसोार ोरि ह।

वजञातनो िो क- जब स दभी उगतलयो ो शीष एो स दर ो स दपो म आि ह और उन पर बाव

पडिा ह। एकययपर शर ो ोारण उस दोा स दीिा अस दर हमारी आ ो, ोानो और दमाग पर हािा ह,

Page 49: वाप्ोवकस दक्प ण - WAPCOSJan-Mar).… · ǒ्नȢȳोक2 5.03201कोȫकǒ¢Üक्ȤकोȢ ȢलȢकोȢकआ ȫनकǒो Ȣकग Ȣ।क

वापकोास दकप णककककककककककककककककककककककककककककककककक47ककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककक ककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककक

िादो स दामन वाल वयवि ोा हम लब स दमय िो या र स दो । स दरा िो यह दो हाथ

तमलान (पसचिममी स दभयिा) ो बजाय अगर आप नमसि ोरि ह िा स दामन वाल ो शरीर ो ोीडाण आप िो नही पहच स दोि । अगर स दामन वाल ोा सवा न फल भी ह िा भी वह वायरस द

आप िो नही पहच गा।

5. भाजन ोी शणआि िी स द और अि मीठ स द जब भी ोाई िातम ो या पाररवाररो अनषठान हािा ह िा भाजन ोी शणआि िी स द और अि

मीठ स द हािा ह।

वजञातनो िो क- किी ा ान स द हमार प ड ो अ र पाचन ितव एव अमल स ददकरय हा जाि ह। स दस द पाचन ितर ठीो िरह स द स दचातलि हािा ह। अि म मीठा ान स द अमल ोी िीवरिा ोम

हा जािी ह। स दस द प ड म जलन नही हािी ह।

6. पीपल ोी पजा िमाम लाग स दाचि ह दो पीपल ोी पजा ोरन स द भि-पर ि र भागि ह।

वजञातनो िो क-क स दोी पजा स दतलय ोी जािी ह, िादो स द प ड ो परति लागो ोा स दममान

बर और उस द ोाड नहीक। पीपल एो मातर ऐस दा प ड ह, जा राि म भी ऑकयस दीजन परवादहि ोरिा हक।

7. सकषण ोी िरफ तस दर ोरो स दाना सकषण ोी िरफ ोाई पर ोरो स दािा ह, िा लाग ोहि ह दो बर स दपन आय ग , भि पर ि ोा स दाया आ जाय गा आदक। स दतलय उततर ोी ओ र पर ोरो स दाय ।

वजञातनो िो क- जब हम उततर ोी ओ र तस दर ोरो स दाि ह, िब हमारा शरीर प वी ोी चबोीय

िरगो ोी स दीि म आ जािा ह। शरीर म मौज आयरन यानी लाहा दमाग ोी ओ र स दचाररि

हान लगिा ह। स दस द अलजा मर, परदोस दन, या दमाग स दबिी बीमारी हान ोा िरा बर

जािा ह। यही नही रिचाप भी बर जािा ह।

8. स दय नमसोार दहओ म स दबह उठोर स दय ोा जल चर ाि हए नमसोार ोरन ोी परमपरा ह।

Page 50: वाप्ोवकस दक्प ण - WAPCOSJan-Mar).… · ǒ्नȢȳोक2 5.03201कोȫकǒ¢Üक्ȤकोȢ ȢलȢकोȢकआ ȫनकǒो Ȣकग Ȣ।क

वापकोास दकप णककककककककककककककककककककककककककककककककक48ककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककक ककककककककककककककककककककककककककककककककककककककककक

वजञातनो िो क - पानी ो बीच स द आन वाली स दय ोी दोरण जब आ ो म पहचिी ह, िब

हमारी आ ो ोी रौशनी अचछी हािी ह।

9. तस दर पर चाडी दह िम म ऋवष मनी तस दर पर चदडया र ि थ । आज भी लाग र ि ह।

वजञातनो िो क - सजस द जगह पर चदडया र ी जािी ह उस द जगह पर दमाग ोी स दारी नस द आोर तमलिी ह। स दस द दमाग ससथर रहिा ह और स दान ोा कराि नही आिा, स दाचन ोी कषमिा बर िी ह।

10. वरि र ना ोाई भी पजा-पाठ या तयाहार हािा ह, िा लाग वरि र ि ह।

वजञातनो िो क- आयव ो अनस दार वरि ोरन स द पाचन दकरया अचछी हािी ह और फलाहार

ल न स द शरीर ोा कीडॉकयस दीदफो शन हािा ह, यानी उस दम स द राब ितव बाहर तनोलि ह। शािोिा ओ ो अनस दार वरि ोरन स द ोस दर ोा िरा ोम हािा ह। हय स दबिी रागो, मिम ह,

आद राग भी जली नही लगि ।

11. चरण सपश ोरना दह मावयिा ो अनस दार जब भी आप दोस दी बड स द तमल , िा उस दो चरण सपश ोर । यह हम

बचचो ोा भी तस द ाि ह, िादो व बडो ोा आर ोर ।

वजञातनो िो क- मससिषटो स द तनोलन वाली ऊजा हाथो और स दामन वाल परो स द हाि हए एो

चकर परा ोरिी ह। स द ोॉस दतमो एनजस ोा परवाह ोहि ह। स दम ा परोार स द ऊजा ोा परवाह

हािा ह, या िा बड ो परो स द हाि हए छाड ो हाथो िो या दफर छाड ो हाथो स द बडो ो परो िो।

12. िलस दी ो पौि ोी पजा िलस दी ोी पजा ोरन स द ोर म स दमददव आिी ह। स द शाति बनी रहिी ह।

वजञातनो िो क - िलस दी मयन तस दसडम ोा मजबि ोरिी ह। तलहाजा अगर ोर म किलस दीकोाकपौिा हागा, िा स दोी पवततयो ोा सि माल भी हागा और उस दस द बीमाररया र हािी ह।