บทท 3 ความหมาย รปแบบ และสาเหตของความรนแรงในครอบครว

เพอใหเกดความเขาใจในเรองความรนแรงในครอบครว ในบทนผวจยจะเรมตนกลาวถงนยามเกยวกบความรนแรงในครอบครว และแนวคด มมมองของสตรนยมในการอธบายถงความรนแรงในครอบครวทสามกระท าตอรรรยา ในสวนตอมาจะกลาวถงลกษณะ หรอรปแบบของความรนแรงในครอบครวทผหญงตองเผชญ ตลอดจนสาเหตทกอใหเกดความรนแรงในครอบครว ทงน เพอสรางความเขาใจและน าไปสการลดปญหาความรนแรงในครอบครว และหาแนวทางในการปกปอง คมครองผหญงในครอบครวชนบทตอไป นอกจากน ผวจยจะกลาวถงผลกระทบในดานตาง ๆ จากความรนแรงในครอบครว โดยแยกศกษาถงผลกระทบตอตวผทไดรบความรนแรงโดยตรง ผลกระทบตอครอบครว และผลกระทบตอชมชนและสงคม ส าหรบในสวนสดทายผวจยจะกลาวถงสถานการณความรนแรงในครอบครวในสงคมไทย ดงจะไดศกษาโดยล าดบ 3.1 นยามเกยวกบความรนแรงในครอบครว ส าหรบนยามเกยวกบความรนแรงในครอบครว ในการศกษานผวจยไดแยกเสนอค านยามจากสามมมมองหลก ไดแก นยามความรนแรงในครอบครวตามปฏญญาวาดวยการขจดความรนแรงตอผหญง และนยามความรนแรงในครอบครวตามพระราชบญญตคมครองผถกกระท ารนแรงในครอบครว ซงเปนการนยามทางกฎหมาย และนยามของสตรนยมทอธบายความรนแรงทสามกระท าตอรรรยา เพอใหเหนถงขอแตกตาง การใหค าจ ากดความในแตละมมมอง ดงจะไดกลาวโดยล าดบ

1. นยามความรนแรงในครอบครวตามปฏญญาวาดวยการขจดความรนแรงตอผหญง องคการสหประชาชาตไดใหความหมายของการใชความรนแรงตอผหญง (Declaration on

the Elimination of Violence against Women) เปนครงแรกเมอป 2536 ในปฏญญาสากลวาดวยการขจดความรนแรงตอผหญง ดงน

“ความรนแรงตอผหญง หมายถงการกระท าใด ๆ ทเปนความรนแรงจากเพศราวะ ซงเปนผล หรออาจจะเปนผลใหเกดการท ารายทางรางกาย ทางเพศ หรอทางจตใจเปนผลใหเกดความทกทรมานแกผหญง รวมทงการขเขญ คกคาม กดกนเสรราพทงในทสาธารณะและชวตสวนตว และหมายความรวมถง

27

(ก) ความรนแรงตอรางกาย ทางเพศ และจตใจทเกดขนในครอบครว รวมทงการทบต การทารณกรรมทางเพศตอเดกผหญงในบาน ความรนแรงอนมเหตมาจากสนสอด การขมขนโดยคสมรส การขลบอวยวะเพศของผหญง และการปฏบตตามประเพณตาง ๆ อนเปนอนตรายตอผหญง ความรนแรงทกระท าตอผทไมใชคสมรส และความรนแรงทเกยวกบการหาประโยชนจากผหญง

(ข) ความรนแรงตอรางกาย เพศ และจตใจทเกดขนรายในชมนมทวไป รวมถงการขมขน การทารณกรรมทางเพศ การขมข ในสถานทท างาน ในสถานศกษา และสถานทอน ๆ การคาหญงและการบงคบใหคาประเวณ

(ค) การเพกเฉยของรฐตอความรนแรง ไมวาจะเปนความรนแรงทเกดตอรางกาย เพศและจตใจไมวาจะเกดขน ณ สถานทใด”59

2. นยามความรนแรงในครอบครวตามพระราชบญญตคมครองผถกกระท าดวยความรนแรงในครอบครว พ.ศ. 2550

นยามความรนแรงในครอบครวตามพระราชบญญตคมครองผถกกระท ารนแรงดวยความรนแรงในครอบครว พ.ศ. 2550 มาตรา 3 บญญตวา

มาตรา 3 ในพระราชบญญตน “ความรนแรงในครอบครว หมายความวาการกระท าใด ๆ โดยมงประสงคใหเกด

อนตรายแกรางกาย จตใจ หรอสขราพ หรอกระท าโดยเจตนาในลกษณะทนาจะกอใหเกดอนตรายแกรางกาย จตใจ หรอสขราพของคนในครอบครว หรอบงคบใชอ านาจครอบง าผดท านองคลองธรรมใหบคคลในครอบครวตองกระท าการ ไมกระท าการ หรอยอมรบการกระท าอยางใดอยางหนงโดยมชอบ แตไมรวมถงการกระท าโดยประมาท…”

จากนยามความรนแรงในครอบครวตามพระราชบญญตคมครองผถกกระท ารนแรงในครอบครว พ.ศ. 2550 ดงกลาวพบวาไมไดบญญตถงความรนแรงทางเพศ ใหสอดคลองตามปฏญญาสากลวาดวยการขจดความรนแรงตอผหญง 59

Declaration on the Elimination of Violence against Women. ประกาศโดยสมชชาใหญองคการสหประชาชาต เมอวนท 20 ธนวาคม 2536 มตท 48/104 เรยบเรยงโดยวระดา สมสวสด. ปฏญญาวาดวยการขจดความรนแรงตอผหญง มนาคม 2546.

28

3. นยามของสตรนยมทอธบายความรนแรงทสามกระท าตอภรรยา ในสวนนยามของสตรนยมทอธบายความรนแรงทสามกระท าตอรรรยาน มนกวชาการ

หลายทานใหความหมายไว ซงผวจยไดยกตวอยางบางสวน ดงรายละเอยดปรากฏดงน

Walker ไดนยามความหมายของผหญงทถกกระท าดวยความรนแรงในครอบครวไววา “เปนผทถกท ารายครงแลวครงเลาทงทางรางกายและจตใจ โดยทผชายตองการทจะควบคมเธอใหกระท าบางอยางทเขาตองการใหเธอท า และไมใหกระท าในสงทเขาไมตองการใหเธอท า โดยไมค านงถงสทธสวนตวของเธอ”60

Stordeur and Stille ไดอธบายความหมายของความรนแรงตอผหญงวา “เปนพฤตกรรมทเพศชายกระท าในความสมพนธระหวางเขาและผหญง โดยมเปาหมายเพอควบคมและกดข รวมทงคงความมอ านาจของตนเหนอผหญง”61 มลนธผหญง ใหความหมายของความรนแรงในครอบครวหมายถง การท ารายทงทางรางกายและจตใจระหวางสมาชกในครอบครว โดยรปแบบและระดบความรนแรงทตางกน ตงแตการทะเลาะโตเถยงไปจนถงการท ารายดวยอวยวะหรออาวธและรนแรงถงการท าลายชวต62

จฑารตน เอออ านวย กลาววา ความรนแรงในมมมองของผหญงนนเปนเรองของ “เพศ” และ “อ านาจ” ทอยเบองหลงการถายทอด การผลตซ าทางวฒนธรรมทไดใหคณคาและยกยองผชาย นอกจากน นยามความรนแรงในครอบครวในมมมองของผหญงไดหมายความรวมถง การทผเสยหายสญเสยพนทแหงความเปนสวนตว การถกขมขน ถกท าใหโดดเดยว การถกท าราย และรวมทงการถกขมขคกคามดวย63

กฤตยา อาชวนจกล กลาววา ความรนแรงตอผหญงเปนความรนแรงทมทงความรนแรงทางตรงทแสดงออกชดเจน ซงเรมตนตงแตการดาทอ ลงมอท าราย จนถงการฆาใหตาย และความรนแรงทซอนเรนไมชดเจน โดยความรนแรงทซอนเรนไมชดเจนนไดสมพนธกบบรบททางดาน

60

วลาสน พนานครทรพย, ความรนแรงในครอบครว : เสยงหวดรองของผหญงในชวตคและผลกระทบทตองเผชญ วทยานพนธของคณะสงคมวทยามานษยวทยามหาบณฑต มหาวทยาลยธรรมศาสตร, อนเมทกรป, 2546, หนา 27. 61

เรองเดยวกน, หนา 28. 62

มลนธผหญง, คมอปญหาความรนแรงในครอบครว, กรงเทพฯ : บานพกผหญง มลนธผหญง, 2532. 63

จฑารตน เอออ านวย, กระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนท : การเยยวยาความรนแรงในครอบครว, ภาควชาสงคมวทยาและมานษยวทยาคณะรฐศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย, [ระบบออนไลน]. แหลงทมาhttp://www.panyathai.or.th/wiki/index.php (15 ธนวาคม 2554).

29

วฒนธรรม การเมอง และสงคมอยางแนบแนน รายใตโครงสรางของความสมพนธเชงอ านาจทผหญงตองพงพาผชาย และการจดระบบทางสงคมทไดวางเงอนไขใหบทบาทของผหญงดอยกวา ต ากวาบทบาทของผชาย ดงน น “อ านาจทมมากกวาของผชายจงกลายเปนการสรางเงอนไขความชอบธรรมใหผชายอางถงในการละเมดสทธหรอท ารายผหญง”64 ฉะนน กฤตยา อาชวนจกล จงเหนวาความรนแรงตอผหญงมรากเหงามาจากความสมพนธเชงอ านาจระหวางความเปนผชายและผหญง

นอกจากน เจอมา ลช เคลล นกสตรนยมหวกาวหนาไดนยามความรนแรงทางเพศโดยรวมเอาการกระท าทงทางรางกาย สายตา ทางเพศ ซงการกระท าดงกลาวนถอเปนการคกคาม รกราน หรอการขมขนทสงผลกระทบใหเจบปวด อบอาย หรอท าใหผถกกระท าไมสามารถตดตอพบปะกบคนใกลชดได นอกจากน เจอมา ลช เคลล ไดใหความส าคญเกยวกบประสบการณความรนแรงทผหญงเผชญ โดยเสนอวา “ถาเราจะสะทอนขอบเขตและความซบซอนของความรนแรงทผหญงพบเจอ ในนยามของเรา จะตองฟงในสงทพวกเธอพด”65

จากการนยามความหมายของความรนแรงในครอบครวของสตรนยมดงกลาวขางตน กลาวสรปในท านองเดยวกนไดวา สตรนยมอธบายความรนแรงในครอบครววา เปนพฤตกรรมและการกระท าใด ๆ ทเปนการลวงละเมดสทธสวนบคคลทงทางรางกาย วาจา จตใจ ทางเพศ ซงพฤตกรรมความรนแรงตาง ๆ ทสามไดกระท าตอรรรยาน น หากพจารณารายใตกรอบความสมพนธในมตหญงชายแลว ปจจยหลกส าคญของความรนแรงทเกดขนกบผหญงนน คอ สถานราพทดอยกวา ต ากวาของผหญงในสงคม หรอความไมเทาเทยมทงหลายระหวางหญงชายในทก ๆ มตชวต ดงนน สตรนยมจงเหนวาความรนแรงในครอบครวทเกดขนกบผหญงนน ไดเกดขนเพอการพยายามรกษา และด ารงไวซงอ านาจทงหลายทเหนอกวาของผชาย อนสงผลใหเกดรปแบบความรนแรงในครอบครวในรปแบบตาง ๆ ดงจะไดกลาวในล าดบตอไป

3.2 รปแบบความรนแรงในครอบครว ความรนแรงในครอบครวถอเปนเรองทซบซอน มหลากหลายรปแบบตงแตการท ารายทางกาย การท ารายทางเพศ และการท ารายทางจตใจ ส าหรบรปแบบของความรนแรงในครอบครว

64 กฤตยา อาชวนจกล อางถงใน พมพวลย บญมงคล, มลลกา มตตโก, นภรณ สณหจรยา, อมพร หมาดเดน, ธรศกด พรหมพนใจ, แววรง นาวาบญนยม และศภเลศ กจขจรไพบลย, ศกยภาพประชาคม ในการจดการปญหาความรนแรงตอผหญงและเดก,โครงการจดตงส านกงานศกษานโยบายสาธารณสข สวสดการและสงคม คณะสงคมศาสตรและมนษยศาสตร มหาวทยาลยมหดล, 2546, หนา 25. 65

Kelly อางถงใน เรองเดยวกน, หนา 26.

30

แนวคดเชงสตรนยมไดจดรปแบบความรนแรงออกเปน 3 ระดบ โดยการจดรปแบบความรนแรงนไดแสดงใหเหนถงความซบซอนของความรนแรงทมปจจยเกอหนนในระดบโครงสรางทางสงคม วฒนธรรม ดงปรากฏรายละเอยดดงน

1) ความรนแรงทางตรง กลาวไดวาเปนความรนแรงทเหนไดงายดวยตา หรอรบรดวยห และชดเจนทสด อาท การท ารายรางกายทมรองรอยปรากฏชด การทบต ตบต การฆา การขมขน และการทารณกรรมในรปแบบตาง ๆ เปนตน นอกจากน ยงไดรวมถงการท ารายดวยวาจา การใชวาจาคกคาม การดาทอดวยค าหยาบ การบงคบขเขญทางจตใจ ตลอดถงการกระท าใด ๆ ในลกษณะทกระทบตอความตองการพนฐานของมนษยดวย66

2) ความรนแรงเชงโครงสราง หมายถง โครงสรางทางเศรษฐกจ สงคม และการเมอง โดยการจดระบบทางสงคมทวางเงอนไขใหผหญงดอยกวาผชาย ซงความรนแรงเชงโครงสรางกลาวไดวาเปนความรนแรงทไมสามารถมองเหนไดชดเจน กลาวคอ เปนความรนแรงเชงโครงสรางทท าใหเกดความไดเปรยบเสยเปรยบระหวางผมอ านาจมากกวาเอาเปรยบผมอ านาจนอยกวา หรออ านาจความไมเทาเทยมกนทเกดขนระหวางคนสองเพศในกระบวนการปฏสมพนธและแลกเปลยนระหวางกน ไดเปนรากฐานใหเกดการกดขเอารดเอาเปรยบในรปแบบตาง ๆ ในสงคม รายยงไปกวานน คอ การผลกดนกลมทมอ านาจนอยกวาใหอยชายขอบของสงคม และไมใหความส าคญกบปญหาทเกดขนกบกลมบคคลกลมดงกลาว67 3) ความรนแรงเชงวฒนธรรม หมายถง การมวฒนธรรมเปนกรอบของความเชอ อาท การเชอวาเรองความรนแรงในครอบครวเปนเรองปกตธรรมดา เปนเรองสวนตวรายในครอบครวทคนรายนอกไมควรเขาไปยง ดงนน การทคนสวนใหญยอมรบ และเหนความรนแรงในครอบครวเปนเรองปกตธรรมดา จงกอใหเกดความชอบธรรมกบความรนแรงหลายรปแบบ นอกจากน ความรนแรงเชงวฒนธรรมยงเปนรากฐานทอาจสงผลใหเกดความรนแรงทางตรง และความรนแรงเชงโครงสรางซงคนในสงคมตางยอมรบและคดวาเปนเรองทถกตอง เชน การยอมรบวาการใชก าลงเปนวฒนธรรมของผชาย การยอมรบวาผชายเปนชางเทาหนา ผหญงเปนชางเทาหลง68 เปนตน ทงน ความรนแรงทง 3 รปแบบดงกลาวขางตน สวรรณา สถาอานนท นกปรชญาสตรนยม ไดกลาววา ความรนแรงทางตรงเปนความรนแรงแบบหยาบ ทสามารถสมผส หรอไดยนได สวนความรนแรงเชงโครงสรางอยในระดบหยาบปลานกลางทเปนรากฐานของการเออใหเกดความ 66 จรยวรรณ พทธานรกษ, ชายไทย รกษาชาต และณรตน สมสวสด, “การคามนษย” พนจในแนวสตรนยม ในพนทของอนเตอรเนต กระบวนการทางกฎหมาย และหนวยงานภาครฐ, วนดาเพรส : เชยงใหม, 2550, หนา 91. 67

เรองเดยวกน, หนา 92. 68

เรองเดยวกน.

31

รนแรงทางตรง และในสวนสดทายความรนแรงเชงวฒนธรรมถอเปนความรนแรงทมรากลกฝงแนนในวธคดของคนในสงคม อกทง ยงเปนความรนแรงทมความนากลว ซงมอทธพลสงผานไปสทกระดบของโครงสรางทางสงคมดวย69

จากการจดรปแบบความรนแรงในครอบครวตามแนวคดเชงสตรนยมทง 3 ระดบดงกลาวไดมลกษณะทครอบคลมถงการกระท าทงหลาย ซงกอใหเกดความรนแรงในครอบครวตอผหญงทงทางรางกาย จตใจและเพศ อยางไรกตาม เพอขยายลกษณะของรปแบบความรนแรงในครอบครวทง 3 ระดบ เพอใหงายตอการท าความเขาใจรปแบบของความรนแรงทสามกระท าตอรรรยา ดงมลกษณะตอไปน70

1. การบงคบและการขมข อาท การบงคบ การขวาจะท ารายดวยวธการตาง ๆ ไมวาจะเปนการขวาจะทอดทง จะฆาตวตาย เปนตน 2. การคกคาม อาท การท าใหรรรยากลวโดยวธการตาง ๆ เชน โดยการใชสายตา กรยาทาทาง การท าลายสงของของรรรยา เปนตน 3. การใชวธการใหอยตามล าพง อาท การจ ากดสถานททรรรยาจะไป การหามรรรยาท าในสงทรรรยาอยากท า การหามรรรยาในการพบปะพดคยกบบคคลอน ซงสามารถสรปการกระท าลกษณะดงกลาวไดวาคอการก ากบควบคมการด าเนนชวตทกอยางของรรรยา 4. การบบคนทางอารมณ อาท การพยายามท าใหรรรยารสกเลวราย การดถกเหยยดหยามรรรยา การท าใหรรรยารสกต าหนในความบกพรองของตนเอง หรอท าใหรรรยารสกไมมคา ไรคา ไมมความหมาย เปนตน

5. การท าความรนแรงในครอบครวใหเปนเรองเลก คอ กรณทสามพยายามท าใหการท า รายเปนเพยงเรองเลกนอย โดยสามไมมความวตกกงวลกบการกระท า และไมรบผดชอบตอเหตการณใด ๆ ทเกดขน ยงไปกวานน ในกรณทเกดความขดแยงเกดขนในครอบครว สามกลบกลาวโทษวารรรยาเปนตนเหตแหงความขดแยงทงหลาย

6. การใชลกเปนเครองมอ อาท การขบงคบ สรางความกดดนตาง ๆ ใหกบลก ใชลกเปนตวกลางในการสอสารระหวางตนกบรรรยา โดยทเหนแกประโยชนของตนเปนหลก 7. การใชอรสทธความเปนผชาย การเปนผน าครอบครว คอ การก าหนดบทบาทหนาทของสมาชกในครอบครว และผกขาดอ านาจการตดสนใจ รายยงไปกวานน คอการปฏบตตอรรรยาเสมอนตนเปนเจาชวตของรรรยา 69

กฤตยา อาชวนจกล, ชนฤทย กาญจนะจตรา, วาสนา อมเอม และอษา เลศศรสนทด, ความรนแรงในชวตคกบสขภาพผหญง, นครปฐม : สถาบนวจยประชากรและสงคม มหาวทยาลยมหดล, 2546, หนา 2. 70 วลาสน พนานครทรพย, สามท ารายฉน, พมพครงท 1, อนเมทกรป, 2546, หนา 30.

32

8. การบบบงคบทางเศรษฐกจ คอ การท าใหรรรยารสกวาตนมความส าคญซงรรรยาตองพงพาอาศยในเรองเศรษฐกจ การเงน และคาใชจายตาง ๆ ในครอบครว ทงน การจดรปแบบความรนแรงในครอบครวทง 8 รปแบบดงกลาวขางตน ไดสรางรปแบบของการควบคมรรรยาทรจกในนาม “วงลอแหงอ านาจและการควบคม” ซงวงลอแหงอ านาจและการควบคมไดใชอธบายการเชอมโยงความรนแรงทางกายและรปแบบการควบคมบงคบตาง ๆ ทสามกระท าตอรรรยา เพอใหไดมาหรอรกษาไวซงอ านาจและการควบคมในเรองของความคด ความรสก หรอพฤตกรรมตาง ๆ ของรรรยา ปรากฏดงราพ

ภาพแสดงวงลอแหงอ านาจและการควบคม71

71

เรองเดยวกน, หนา 29.

การบงคบ

และการขมข การคกคาม

การบบบงคบ

ทางเศรษฐกจ การบบคน

ทางอารมณ

การใชอภสทธ ความเปนผชาย

การใชลกๆ

เปนเครองมอ

การท าความรนแรงใหเปนเรองเลกนอย

การใชวธการใหอยตามล าพง

พลง และ

การควบคม

PHYSICAL VIOLENCE

SEXUAL

33

จากรปแบบ “วงลอแหงอ านาจและการควบคม” ขางตนถอเปนรปแบบการควบคมรรรยาท

สะทอนถงสงทอยเบองหลง ซงเปนสาเหตของความรนแรงในครอบครวทสามกระท าตอรรรยาทงสน ดงจะไดน าเสนอในล าดบตอไป

3.3. สาเหตของความรนแรงในครอบครว จากการศกษาถงสาเหตความรนแรงในครอบครวโดยใชกรอบของสตรนยมพบวา มไดมสาเหตเพยงประการเดยวทกอใหเกดความรนแรงตอผหญง แตมหลายสาเหตทเชอมรอยกนในการกอใหเกดความรนแรงในครอบครวตอผหญง โดยทชา ณ นคร ไดศกษาถง ความรนแรงตอผหญง ปญหาสวนตวหรอปญหาโครงสราง และไดมการตงค าถามวา ท าไมเหตการณความรนแรงจงเกดขนกบผหญงซ าแลวซ าเลา ซงมค าตอบวาความรนแรงทเกดขนกบผหญงเปนเพราะรากเหงาความรนแรงอยางนอย 3 มตทเชอมรอยกนอยางเหนยวแนน72 กลาวคอ

1. มตทางวฒนธรรม มตทางวฒนธรรมเปนอทธพลในการเกด และด ารงอยของความรนแรงในครอบครว

กลาวคอ สงคมไทยเปนสงคมทไดรบอทธพลทางวฒนธรรมมาจากอนเดยและจน โดยผานทางศาสนาพทธ พราหมณ ซงวฒนธรรมของอนเดยและจนนนผหญงมสถานราพทต ากวาชายมาก ปรากฏตามมนศาสตรของอนเดย มขอความทเกยวกบสตรวา “เมอเยาวบดาคมครองรกษา เมอใหญเปนหนาทของสาม และเมอแกเฒาเปนหนาทของบตรชาย” โดยจนกมวฒนธรรมความเชอวา การไดบตรสาวถอวาขาดทน ยงไปกวานน การมบตรสาวมากถอเปนเรองเคราะหรายมากส าหรบคนจน73 ซงส าหรบสงคมไทยไดถอมาตลอดวาชายเปนผน าในครอบครว ชมชน และประเทศชาต โดยเหนวาการบวชของลกชายเปนการตอบแทนบญคณพอแมอนประเสรฐสด ในขณะเดยวกนสงคมไดก าหนดบทบาทความเปนหญงความเปนชาย (Gender Role) ไว อาท ก าหนดวาผชายมหนาทในการหาเลยงครอบครว เปนหวหนาครอบครว และก าหนดใหผหญงเปนแมบาน เลยงดบตร คอยปรนนบตสาม นอกเหนอไปกวานนไดมค าสอนทไดถายทอดจากรนหนงมาอกรนหนง

72

ทชา ณ นคร, เครอขายผหญงกบรฐธรรมนญ, ในอนเรอน ทองอยสข (บรรณาธการ), มตสตรวถสงคมไทย, รวมบทความจากการประชมวชาการ ประจ าป 2546, กรงเทพฯ : สถาบนวจยสงคม จฬาลงกรณ มหาวทยาลย, 2547, หนา 182. 73

วนทนย วาสกะสน, สงคมไทยคาดหวงอยางไรกบผหญง, มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2541, หนา 5-7.

34

อยางตอเนองวา “สามเปนชางเทาหนา รรรยาเปนชางเทาหลง”74 “ชายเปนขาวเปลอก หญงเปนขาวสาร”75 (ขาวเปลอกตกทไหนยอมงอกทนน สวนขาวสารตกทไหนยอมเนาทนน) ซงเหลานไดสะทอนถงการใหความส าคญตอเพศชายเปนอยางมาก รายยงไปกวานน ผหญงยงถกสอนใหยอมรบความเปนรองผชายมาอยางตอเนอง และเปนสงทด ารงอยอยางตอเนอง ดงค ากลาวทวา “ตราบเทาทผาขาวมายงตากอยบนราวบน เหนอกางเกงในผหญงทวทงเมองไทย ตราบนนปญหาสงคมกยงด ารงอยตอไป”76 ซงความเชอเรองราวตากผานเปนเรองทถอปฏบตเครงครดมากในสงคมชนบท โดยผาซนและกางเกงในของผหญงจะอยต ากวาผาขาวมาของผชายมาตลอด การตากผาซนและกางเกงในของผหญงไวเหนอกวาหรอเสมอกบผาขาวมาจะเปนบาปทตดตวผหญง เปนเรองทไมควรท าอยางยง ดวยเหตน ผหญงจงถกชกน าใหยอมรบกบสราพความเปนรอง ทสงผลตอการยอมรบสราพการเปนผถกกระท าในทสด กลาวโดยสรปมตทางวฒนธรรมเปนความเชอทตกทอดมาจากรนตอรน ซงมตทางวฒนธรรมทเรมตนจากวฒนธรรมในครอบครว ซงสวนใหญมความเชอวาครอบครวเปนเรองสวนบคคล เปนเรองสวนตว ประกอบกบความเชอตาง ๆ ทเปนลกษณะค าสอน ค าพงเพย สราษตหรอ พธกรรม เชน สามเปนชางเทาหนา รรรยาเปนชางเทาหลง ไฟในอยาน าออก ไฟนอกอยาน าเขา เปนตน เหลานไดมอทธพลใหผหญงยดมนและถอเปนแนวปฏบต ในขณะเดยวกนกท าใหผชายเชอและรบรมาตลอดวาตนเปนผน าครอบครว มอ านาจเหนอกวาหญงซงเปนรรรยา ทผหญงตองยอมจ านนและรบสราพการเปนผถกกระท าในครอบครว รายยงไปกวานน จากการศกษางานวจยทเกยวกบความรนแรงทางเพศไดชใหเหนวาสาเหตหรอแรงจงใจส าคญทเปนสาเหตใหสามกระท าความรนแรงตอรรรยานน ไดเกดขนเพราะความตองการของชายในการแสดงอ านาจทเหนอกวาผหญงตามคานยมทางวฒนธรรม77 ดงนน จงถอไดวามตทางวฒนธรรมเปนสงทบมเพาะและถกซม

74

สมาคมบณฑตสตรทางกฎหมายแหงประเทศไทยในพระราชนปถมร, เครองหมายแหงความรงเรองคอสราพแหงสตร, กรงเทพฯ : สมาคม, 2535, หนา 28-29. 75

มาล พฤกษพงศาวล, ยอนรอยสทธความเปนคน, กรงเทพฯ : บรษทออฟเซท จ ากด, 2551, หนา 176. 76

อคน รพพฒน, นธ เอยวศรวงศ, ผาขาวมา ผาซน และกางเกงใน (บทความ), อางถงใน กอบกล องคทานนท (บรรณาธการ), ผหญงกบอ านาจทแปรเปลยน, กรงเทพฯ :โครงการจดพมพคบไฟ, 2537, หนา 37-38. 77 จตราภรณ วนสพงศ, กอบกล องคทานนท (บรรณาธการ), ผหญงกบอ านาจทแปรเปลยน, กรงเทพฯ : โครงการจดพมพคบไฟ, 2537, หนา 40.

35

ซบใหผชายมอ านาจเหนอผหญง จงอาจกลาวไดวาส าหรบมตทางวฒนธรรมแลวอาจเปนเรองทยาก และตองใชเวลาอยางมาก เพอเปลยนแปลงวธคด และคานยมเหลาน78 2. มตทางสงคม

มตทางสงคม คอ การทคนในสงคมไดรบรองความเชอตาง ๆ โดยเฉพาะอยางยงการรบรองความเชอในระบบชายเปนใหญในสงคม การยอมรบในความสมพนธเชงอ านาจทไมเทาเทยมกนระหวางคนสองเพศผานกระบวนการขดเกลาทางสงคม โดยผานการเลยงดทไดสรางความเปนหญง เปนชายขน รายยงไปกวานน สงคมไดมการใชทวมาตรฐาน (Double standard) ในการใหคณคา หรอบทลงโทษแกผหญงและผชายแตกตางกนไป โดยใชความแตกตางทางเพศเปนตวก าหนด ซงสงเหลานสงคมไดรบรองและใหคณคารายใตการจดระบบทางสงคมทไดวางเงอนไขหรอใหคณคาผหญงดอยกวา ต ากวาผชาย อนเปนสงทผกมดกบวธคดของคนในสงคมอยางมอาจปฏเสธได79 ปรากฏดงตวอยางค าพพากษาทสะทอนคานยมทางสงคมรายใตโครงสรางสงคมชายเปนใหญ ดงค าพพากษาท 605/2471 ผวเมยทะเลาะ ถกเถยงกน แลวผวถบเมย เมยใชไมตพรกตผว ผวจงเอาไมฟนตศรษะเมยแตก มบาดแผลไมถงสาหส ดงน ไมเปนเหตใหรรยาฟองหยาได และค าพพากษาฎกาท 580/2486 สามเคยดาและตรรยามาหลายครงแลวโดยไมมเหตอนสมควร มาครงนสามกตรรรยาถกศรษะและมโลหตไหลอกนนเปนเหตใหรรยาฟองหยาไมได80

3. มตทางกฎหมาย ส าหรบมตทางกฎหมาย ผวจ ยขอเรมตนจากการกลาวถงสาเหตของความรนแรงใน

ครอบครวในเชงประวตศาสตรกฎหมายทมตอผหญง ทมอทธพลตอการเกดและด ารงอยของความรนแรงในครอบครวในปจ จบน โดยความรนแรงในครอบครวท เ กด ขน หากยอนไปดประวตศาสตรกฎหมายจะเหนวาพระไอยการลกษณผวเมย81 เปนกฎหมายทสะทอนใหเหนถงสถานราพ และบทบาทของผหญงไดอยางชดเจน สถานะทดอยกวาของหญงในทางกฎหมายเหน

78 ทชา ณ นคร, เครอขายผหญงกบรฐธรรมนญ, ในอนเรอน ทองอยสข (บรรณาธการ), มตสตรวถสงคมไทย, รวมบทความจากการประชมวชาการ ประจ าป 2546, กรงเทพฯ : สถาบนวจยสงคม จฬาลงกรณ มหาวทยาลย, 2547, หนา 187. 79

เรองเดยวกน, หนา 188. 80

วระดา สมสวสด, นตศาสตรแนวสตรนยม, เชยงใหม วนดาเพรส, 2549. หนา 165. 81

ในงานวจยนผวจยจะเรยกพระไอยการลกษณผวเมย ตามความนยมทวไปวา กฎหมายลกษณะผวเมย

36

ไดชดเจนจากการทผหญงเหลานตกอยรายใตอ านาจของสามซงเปนหวหนาครอบครว82 ปรากฏดงในอดตทผานมา กฎหมายลกษณะผวเมยไดใหสทธแกสามในการทจะลงโทษรรยาของตนได โดยในหมวด 6 มาตรา 60 ไดบญญตวา “สามรรรยาอยดวยกน รรยามความผด สามจะปราบปรามโบยตหญง หญงจะเอาโทษแกสามน นมได ถารรยาดาวาหยาบชาแกสาม ใหรรยาเอาเฃาตอกดอกไมฃอโทษแกสามจงควร”83 จากบทบญญตกฎหมายลกษณะผวเมยดงกลาว ไดแสดงถงอ านาจของสามทอยเหนอรรรยาเปนอยางมาก กฎหมายไดรบรองหรอใหสทธแกผชายอยางชดเจนรายใตความสมพนธแบบชายเปนใหญและอยบนพนฐานของการกดขทางเพศและชนชน ซงการกดขดงกลาวนน ถอเปนการกดขทชอบดวยกฎหมายของสามตอรรรยา84 ทสะทอนใหเหนวาสถานราพของสตรต ามาก นอกจากน กฎหมายลกษณะผวเมย มาตรา 12 ไดบญญตวา “ผใดเสนหาแกทานยกรรยาใหแกทานดวยเสนหาแลว แลอยมาจะคนเอาเลา ทานวาจะคนมไดเลย”85 จงถอวาเปนการบญญตใหสทธแกสามในการยกรรรยาของตนใหแกบคคลอน ทเปนการแสดงใหเหนวารรรยาคอทรพยสมบตของสาม นอกเหนอไปกวานน บดามารดา และชายผเปนสาม ยงมอ านาจทจะขายลกสาว86 หรอรรรยา87 กได เหลานลวนตอกย าถงอ านาจของผชายทงสน และจากเหตการณส าคญทางประวตศาสตรในสมยรตนโกสนทรตอนตน เกยวกบการตอสของผหญงเพอสทธเสมอราคและโอกาสทเทาเทยมกบผชาย อนไดแก คดอ าแดงปอมทฟองหยาขาดจากสาม คดอ าแดงเหมอนทตอสเรยกรองในการทจะมคครองทตนเลอก และอ าแดงจนทตอสเพอมใหพอแมและสามขายตนเองไปเปนทาส ซงท งสามคดดงกลาวมประเดนทรวมกนกลาวคอ เปนการเรยกรองสทธในการตดสนใจของผหญง โดยทงสามคดลวนสะทอนใหเหนถงสถานราพทางกฎหมายของผหญง และความสมพนธเชงอ านาจระหวางหญงชาย ทเปนความเหลอมล าระหวางหญงชาย โดยจากเหตการณดงกลาวพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว รชกาลท 4 ทรงมพระราชด ารวา

82

สรศกด ลขสทธวฒนกล และกรณกา จรรยแสง (บรรณาธการ), ร.แลงการ กบไทยศกษา : รวมบทความแปล และบทความศกษาผลงาน, บรษทพมพด จ ากด, 2548, หนา 175-176. 83

กฎหมายตรา ๓ ดวง เลม ๒ ฉบบพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร (แกไขปรบปรงใหม), กรงเทพฯ: สขภาพใจ, 2548, หนา 27. 84

วระดา สมสวสด, กฎหมายครอบครว, กรงเทพฯ : โครงการจดพมพคบไฟ, 2546, หนา 11. 85

จตฤด วระเวสส, ความรนแรงในครอบครว, บทบณฑตย เลม 56 ตอน 3 กนยายน 2543, หนา 223. 86

กฎหมายลกษณะผวเมย หมวด 13 มาตรา 139 ในกฎหมายตรา ๓ ดวง เลม ๒ ฉบบพมพมหาวทยาลยวชาธรรมศาสตรและการเมองแกไขปรบปรงใหม, กรงเทพฯ : สขภาพใจ, 2548, หนา 60. 87

เรองเดยวกน, หนา 61.

37

“เรองราวเกยวกบมน เปนเรองตลกนาขบขน และไมทรงรสกผกมดทจะถกยดบทบญญตเกา ๆ ของกฎหมาย เมอไรกตามทพระองคทรงเหนวาไมเหมาะสมกบสมย”88 นอกจากน พระองคทรงเหนวาหลกกฎหมายเกาบางเรองไมยตธรรม เพราะกฎหมายไดปฏบตตอผหญงและผชายอยางไมเทาเทยมกน กฎหมายเปนราพสะทอนของระบบชายเปนใหญและสงคมแหงชนชน โดยพระองคทรงมพระด ารสวา “กฎหมายเหนผหญงเปนควาย ผชายเปนคน”89 ดงนน ในสมยรชกาลท 4 จงเปนจดเรมตนทส าคญในการกอก าเนดความยตธรรมและความเทาเทยมระหวางเพศใหเกดขนในสงคมไทย อกทง รชกาลท 4 ไดทรงออกพระราชกฤษฎกาใหผหญงมสทธเลอกวาจะแตงงานกบผชายได โดยทผหญงไมตองถกบงคบเหมอนทผานมาอกตอไป และพระองคทรงตราพระราชบญญตผวขายเมยทก าหนดวา สามจะขายรรรยาโดยรรรยาไมยนยอมไมได นอกจากน จากพระบรมราชวนจฉยของรชกาลท 4 ในกรณคดของอ าแดงเหมอนพระองคไดทรงวางหลกกฎหมายเกยวกบพฤตการณของการเปนสามรรรยาทชอบดวยเหตผลทสงผลกระทบใหระบบชายเปนใหญผอนคลายอ านาจลง90 ถอเปนการเรมตนทพระมหากษตรยทรงใชอ านาจในการแกไขเปลยนแปลง ทเปนการใหสทธแกรรรยาอยางไมเคยปรากฏมากอน อยางไรกตาม บทบญญตกฎหมายลกษณะผวเมยนนไดใชบงคบมายาวนานหลายรอยปตงแตสมยสมเดจพระเจารามาธบดท 1 (พระเจาอทอง) ป พ.ศ. 1904 ตนสมยอยธยา91 จนกระทงถงสมยรตนโกสนทรตอนตนจงยกเลก กลาวไดวาบทบญญตของกฎหมายมอทธพลในวถชวต และฝงรากลกในวธคดของคนในสงคม ดงนน จงตองใชระยะเวลาอกยาวนานมากในการจะเปลยนแปลงวถชวต และปรบเปลยนทศนคต ในเวลาตอมา เมอมการประกาศใชประมวลกฎหมายอาญา พ.ศ. 2499 ซงมผลบงคบตงแตวนท 1 มกราคม พ.ศ. 2500 ปรากฏวาในประมวลกฎหมายฉบบนกยงมบางมาตราทแสดงถงความไมเทาเทยมกนทางเพศ เชน ประมวลกฎหมายอาญามาตรา 276 ทบญญตวา “ผใดขมขนกระท าช าเราหญงซงมใชรรรยาตน…” ไดแสดงใหเหนวาสามเปนเจาของในชวต รางกายของผเปนรรรยา ในขณะเดยวกนการขมขนรรรยานนชอบดวยกฎหมายแมจะกระท าการขเขญ หรอประทษรายหรอกระท าการอนใดตามทระบไวกไมเปนความผดฐานขมขนกระท าช าเรา และตอมาแมจะมการแกไข 88 ร.แลงการ, “ววฒนาการแนวความคดกฎหมายในพมาและสยาม”, แปลโดย วระดา สมสวสด, อางถงใน มาล พฤกษพงศาวล, ยอนรอยสทธความเปนคน, กรงเทพฯ : บรษทออฟเซท จ ากด, 2551, หนา

144. 89

เรองเดยวกน. 90

มาล พฤกษพงศาวล, ยอนรอยสทธความเปนคน, กรงเทพฯ : บรษทออฟเซท จ ากด, 2551, หนา 210. 91

วระดา สมสวสด, ผหญงกบความเปนจรงในสงคม, คณะสงคมศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม, 2523, หนา 78.

38

เพมเตม มาตรา 276 อยหลายครง แตในการแกไขแตละครงกคงขอความวา “ผใดขมขนกระท าช าเราหญงซงมใชรรรยาตน…” ไวเปนเวลานานดวย จนกระทงไดมการแกไขครงสดทาย โดย มาตรา 3 แหงพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายอาญา (ฉบบท 19) พ.ศ. 255092 จงมการตดทงขอความ “ซง มใชรรยาตน” และใชค าวา “ผอน” แทน เพอใหกฎหมายมความสอดคลองกบรฐธรรมนญ ในการใหความคมครองสตร กลาวไดวาจากกฎหมายไทยตงแตกฎหมายลกษณะผวเมยจนกระทงมการแกไขประมวลกฎหมายอาญามาตรา 276 ในครงสดทาย รวมเปนชวงระยะเวลากวาหลายรอยปทกฎหมายเลอกปฏบตทางกฎหมายตอผหญงซงเปนรรรยา จงเปนทมาของความรนแรงตอผหญงทชายผเปนสามตางตระหนกวา ตนเองเปนเจาของในชวต รางกายของหญงผเปนรรรยา กลาวโดยสรปส าหรบมตทางกฎหมาย คอ กฎเกณฑของสงคมททกฝายตางยอมรบวาจะปฏบตตาม กฎหมายไทยตงแตอดต ไมวาจะเปนกฎหมายอาญา กฎหมายครอบครว ลวนสะทอนใหเหนถงวฒนธรรมทชายเปนใหญ กฎหมายไดเลอกปฏบตอยางชดเจนระหวางเพศ นอกจากน ระบบโครงสรางทางกฎหมายไดเออประโยชนใหกบผชาย อาจกลาวไดวากฎหมายเปนของผชาย ท าโดยผชาย และเพอผชาย93 ดงตวอยางกรณเรองเหตฟองหยา ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชยเดมกอนมการแกไขในป พ.ศ. 2550 ของมาตรา 1516 (1) ทบญญตวา สามอปการะหรอยกยองหญงอนฉนรรรยา อกฝายหนงฟองหยาได จากบทบญญตของกฎหมายสอความหมายวาการมรรรยาลบ ๆ โดยไมเปดเผย หรอยกยองแบบรรรยาจะใชเปนเหตฟองหยาไมได การบญญตเชนน เปนการก าหนดใหสาเหตของการหยาระหวางผหญงและผชายมความแตกตาง และตวอยางกรณตามกฎหมายอาญา ประมวลกฎหมายอาญา พ.ศ. 2499 ซงบงคบใชมาตงแตวนท 1 มกราคม พ.ศ. 2500 จนกระทงมการแกไขในป พ.ศ. 2550 เกยวกบบทบญญตเรองการขมขนกระท าช าเราตาม มาตรา 27694 ในเรองนไดตอกย าความเปนเจาของของชายทสงผลใหเกดความไมเปนธรรมตอหญงซงเปนรรรยา ซงขาดสทธตอเนอตวรางกาย และจตใจของตน ดงนน จากตวอยางจงเปนสวนหนงทเปรยบเสมอนกระจกสะทอนใหเหนถงดานมดของระบบชายเปนใหญทซอนอยในบทบญญตของกฎหมาย ทไดสรางการกดขทางเพศของผชายตอผหญง จงกลาวไดวาส าหรบมตกฎหมายแลว กฎหมายเปนพนททเตมไปดวยอคตและประสบการณของเพศชาย 92

ราชกจจานเบกษาเลม 124 ตอนท 56 ก วนท 31 เดอนกรกฎาคม พ.ศ. 2550. 93

สมชาย ปรชาศลปกล, นตปรชญาทางเลอก, กรงเทพฯ : วญญชน, 2546, หนา 58. 94

มาตรา 276 บญญตวา “ผใดขมขนกระท าช าเราผอนโดยขเขญดวยประการใด ๆ โดยใชก าลงประทษราย โดยหญงอยในสภาวะทไมสามารถขดขนได หรอโดยท าใหผอนเขาใจผดวาตนเปนบคคลอน ตองระวางโทษจ าคกตงแตสปถงยสบป และปรบตงแตแปดพนบาทถงสหมนบาท”

39

จากมตหลกสามมตดงกลาวขางตน ซงเชอมรอยกนอยางเหนยวแนนและเปนรากเหงาของความรนแรงในครอบครวนน ผวจยไดท าการศกษารายงานการพจารณาศกษาเรองการปองกนและแกไขปญหาพฤตกรรมความรนแรงในครอบครวของคณะกรรมาธการสตร เยาวชน และผสงอาย ทมการสมราษณ สงเกต ประเมน และทดสอบพฤตกรรมรนแรงในครอบครว ซงในรายงานดงกลาวมลกษณะการขยายรายละเอยดของรากเหงาความรนแรงทงสามมตขางตนดวย โดยสามารถจดกลม สาเหตและปจจยทเกยวของไดเปน 3 กลมใหญ95 ดงน

1. ปจจยสวนบคคล โดยสาเหตทกอใหเกดความรนแรงในครอบครวทเกยวของกบปจจยสวนบคคลน เกดจาก

การผดปกตของจตและบคลกราพ ซงผวจยไดแยกออกเปน 8 ปญหา ดงน

1.1 ปญหาทางจต สราวะจตผดปกต อาท ความเครยดเรอรง ความเครยดจากหนาทการงานในชวตประจ าวน ความกดดนทางจต โรคจต สมองผดปกต เปนตน ซงบคคลทมปญหาทางจตจะมความสามารถในการควบคมตนเองในระดบทต า

1.2 ปญหาการขาดทกษะจ าเปน96 อาท ทกษะชวตในการปรบตวตอวกฤต ปญหา ความผดหวง และ ทกษะในการระงบความโกรธ ระงบความขดแยง ตลอดจนการรบมอกบความเครยด เชน กรณตกงาน วางงาน เปนตน ดงนน การฝกทกษะการจดการกบความตงเครยดไดด เปนสงส าคญอยางยงในการปองกนความรนแรงในครอบครว

1.3 ปญหาสมองพการ ซงเปนสาเหตท าใหเกดอารมณกาวราวและไมสามารถควบคมตนเองได

1.4 ปญหาบคลกราพ ไดแก บคคลทขาดความรก ความผกพนในระหวางครอบครว หรอผ ทมบคลกราพกาวราว และขาดการควบคมตนเอง บคคลเหลานจะกระท าพฤตกรรมรนแรงเมอโกรธ ผดหวงรนแรง หรอสนหวง สนหนทาง เปนตน

1.5 ปญหาการใชสารเสพตด โดยเฉพาะพฤตกรรมการดมสราของสาม เปนสาเหตของการท าราย ทบตรรรยาและลกในบาน เนองจากผ ทใชสารเสพตด หรอผ ท ดมสรา จะท าใหความสามารถในการควบคมตนเอง การยบย งตนเองลดลง จงมโอกาสกระท ารนแรงในครอบครวไดมาก

95 รายงานของคณะกรรมาธการกจการสตร เยาวชน และผสงอาย, การปองกนแกไขปญหาพฤตกรรมรนแรงในครอบครว, 27 พฤศจกายน 2541, หนา 8-12. 96 กฤตยา อาชวนจกล, ชนฤทย กาญจนะจตรา, วาสนา อมเอม และอษา เลศศรสนทด, ความรนแรงในชวตคกบสขภาพผหญง, นครปฐม: สถาบนวจยประชากรและสงคม มหาวทยาลยมหดล, 2546, หนา 5.

40

1.6 ปญหาเพศ การเบยงเบนทางเพศปญหานมโอกาสน าไปสการละเมดและกระท าผดทางเพศไดมากขน

1.7 ปญหาพฤตกรรมสวนบคคล อาท การนอกใจคครองของตน ซงนอกจากการนอกใจคครองแลวปญหาพฤตกรรมสวนบคคลยงรวมถงลกษณะนสยการใชจายเกนตว วตถนยม ทเปนสาเหตใหมการกหนยมสน และเกดปญหาความเครยดตามมาไดในสด

1.8 ปญหาเจตคต และความเชอสวนบคคลทซมซบ หรอยอมรบวาผชายเหนอกวาและมอ านาจมากกวาผหญง

2. ปจจยครอบครว

ปจจยครอบครว หรอ ปจจยทางดานสงคมราวะจตวทยา ซงปจจยนมความเกยวของกบโครงสรางครอบครว การเรยนร ชวตความเปนอย และการเรยนรจากสราพแวดลอมรอบตว ซงอาจกลาวไดวาสราพแวดลอมทขาดความปลอดรยมอทธพลตอการเกดความรนแรงในครอบครวในรปแบบตาง ๆ โดยไดแยกพจารณาใน 5 ประการหลก ดงน

1. ลกษณะครอบครว ความโดดเดยวของครอบครว กลาวไดวามความเชอมโยงกบแนวคดทมองความรนแรงใน

ครอบครวเปนเรองสวนตวรายในครอบครว และดวยสราวะปจจบนจะพบวามครอบครวทอยกนตามล าพงสามรรรยาคอนขางมาก และยงมครอบครวทกอตงขนโดยปราศจากความพรอม ซงครอบครวสองลกษณะนจะมโอกาสเกดความรนแรงในครอบครวไดมากกวา เนองจากปราศจากผ คอยยบย งหรอชวยเหลอในกรณเกดเหตการณความรนแรงในครอบครว ครอบครวลกษณะดงกลาวจงมการควบคมโดยสงคมทคอนขางนอย

2. ครอบครววกฤต ลกษณะของครอบครววกฤต อาท กรณคนในครอบครวตกงาน วางงาน คนในครอบครว

ทพพลราพกะทนหน ซงส าหรบครอบครววกฤตไดรวมไปถง ฐานะทางเศรษฐกจของครอบครวดวย เชน ปญหาความยากจน ราวะความขาดแคลน และราวะหนสน เปนตน ความวกฤตเหลานลวนท าใหมความเสยงตอการเกดความเครยดในครอบครวและมการกระท ารนแรงในครอบครวตามมา97

97

ความรนแรงในครอบครว ทฤษฎ ผลกระทบ กฎหมาย, ส านกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.), หนวยจดการความรเรองความรนแรงในครอบครว คณะแพทยศาสตร โรงพยาบาลรามาธบด. กรงเทพฯ. [ระบบออนไลน]. แหลงทมา http://www.familynetwork.or.th (10 กนยายน2554)

41

3. กระบวนเรยนรและซมซบพฤตกรรมความรนแรง ครอบครวถอเปนหนวยยอยทมความส าคญมากทสดในการก าหนดพฤตกรรมของคนใน

ครอบครว ซงพบวารอยละ 30 ของบดามารดาทท าทารณกบบตรของตวเองจะมประวตเคยถกกระท ารนแรงในครอบครวชวงวยเดกมากอน98 ส าหรบกระบวนการเรยนร และซมซบพฤตกรรมความรนแรงจากสงคมและสงแวดลอม หรอ กระบวนการขดเกลาทางสงคมนน มความสมพนธอยางใกลชดกบประสบการณในวยเดก กลาวคอ เดกทเหนบดามารดาหรอผเลยงดกอเหตรนแรง ท ารายทบต ใชความรนแรงในรปแบบตาง ๆ เพอแกไขปญหา หรอยตปญหา หรอกรณบดามารดากระท ารนแรงตอลกโดยตรง ซงเดกทเกด และเตบโตมาในครอบครวลกษณะดงกลาวน ในบางรายจะเรยนรและซมซบวาพฤตกรรมความรนแรงเปนเรองปกตธรรมดา รายยงไปกวานน คอ เกดการยอมรบความรนแรงโดยดษฎ และเหนวาในการแกไขปญหาตองใชความรนแรงเพอยตปญหาดวย

4. คานยม ความเชอ ระบบคานยม ความเชอทแสดงใหเหนถงความสมพนธเชงอ านาจ และสถานราพทแตกตาง

กนของบคคลในครอบครว สงคม โดยผ ทอยในสถานราพทต ากวาตองยอมจ านนกบผ ทมสถานราพสงกวา ยกตวอยาง เชน คานยมทวา “สามเปนผน าและเปนใหญในครอบครว” หรอ “สามเปนเจาของรรรยา” หรอ “ครอบครวเปนสถานทสวนตวรายใตบญชาการของชาย”99 ตลอดจนความเชอทวาครอบครว หรอความรนแรงในครอบครวเปนเรองสวนตวระหวางสามรรรยา เปนตน

5. ความรความเขาใจเรองชวตครอบครว ชวตสมรส และการเปนพอแม การขาดความรความเขาใจเรองชวตครอบครว ชวตสมรส และการเปนพอแม ยอมเปน

สาเหตหนงของการเกดปญหาความรนแรงในครอบครว ซงสงทส าคญในการใชชวตครอบครวคอ การเรมตนจากการเคารพใหเกยรตซงกนและกนในครอบครว การเหนคณคาของคนในครอบครว ตลอดจนความรกความผกพนระหวางกนในครอบครว

3. ปจจยดานสงคมวฒนธรรม ความเชอ คานยม วฒนธรรม ลวนมผลตอความรนแรงในครอบครว ส าหรบความเชอ

คานยม วฒนธรรม ผวจยไดกลาวไวพอสมควรในเรองมตทางวฒนธรรม ทสามารถสรปในสวนนวา ความเชอ คานยม วฒนธรรมเหลานมความเชอมโยงในเรองของมตหญงชาย ทความสมพนธเชง 98 เรองเดยวกน. 99

วลาสน พนานครทรพย, สามท ารายฉน, พมพครงท 1, อนเมทกรป, 2546, หนา 35.

42

โครงสรางอ านาจไมเทาเทยมกน โดยไดแสดงออกทางสงคม วฒนธรรมประเพณ ทตองยอมรบวาสงคมไทยเปนสงคมทมศนยกลางอ านาจเปนของผชายมาตลอด อกทง สงคมยงสรางเงอนไข ก าหนดบทบาทและคณคาของชายและหญงไวแตกตางกน ดงเชน วฒนธรรมทผชายมองวาตนเปนหวหนาครอบครว อยในฐานะทเหนอกวาหญงในทก ๆ มตชวต จงเปนทมาของการพยายามรกษาไวซงอ านาจและการควบคมรรรยา เหลานลวนเปนสงทฝงรากลกในสงคมไทยมาชานาน กลาวโดยสรป ส าหรบสาเหตของความรนแรงในครอบครว ความรนแรงในครอบครวทเกดขนในรปแบบตาง ๆ เปนผลพวงรวมกนทเกดจากสาเหตหรอปจจยหลายระดบ คอ ปจจยทางวฒนธรรม สงคม กฎหมาย จนถงลกษณะของตวบคคลเอง โดยปจจยหรอสาเหตทเชอมรอยกนในการกอใหเกดความรนแรงในครอบครวนไดสงผลกระทบในวงกวาง ดงไดศกษาในสวนตอไป

3.4 ผลกระทบจากความรนแรงในครอบครว

ส าหรบผลกระทบจากความรนแรงในครอบครวกลาวไดวา ไดสงผลกระทบในวงกวางคอ ไดสงผลกระทบตอสขราพ อนามย รางกาย เพศ จตใจและชวตของผทไดรบความรนแรงโดยตรง ตลอดจนบคคลรอบขางโดยเฉพาะบตร กระทบตอศกยราพและความสามารถในการพฒนาตนเองในทกดาน รวมทงยงมผลกระทบตอฐานะความเปนอยดานเศรษฐกจ โดยทวไปจงกลาวไดวาผลกระทบทเกดขนไมแตกตางจากผลกระทบของเหยออาชญากรรมทวไป อยางไรกตาม ส าหรบกรณความรนแรงในครอบครวผลกระทบไดเกดขนจากการกระท าของคนใกลชด รายใตความสมพนธรายในครอบครว ดงนน ผลกระทบของความรนแรงในครอบครวจงมความกวาง ลกและมความละเอยดออน ซงการศกษาผลกระทบจากความรนแรงในครอบครวผวจยไดเนนกรณทผถกกระท าเปนสตรเปนหลกจงแยกเปน ผลกระทบตอตวผทไดรบความรนแรงโดยตรง ผลกระทบตอครอบครว และผลกระทบตอชมชนและสงคม ดงจะไดศกษาในรายละเอยดดงน

1. ผลกระทบตอตวผทไดรบความรนแรงโดยตรง ผลกระทบจากปญหาความรนแรงในครอบครวยอมกระทบตอตวผทไดรบความรนแรง

โดยตรง อนเปนความเสยหายในอนดบตน ๆ ทแสดงเปนทประจกษ ส าหรบผลกระทบตอตวผทไดรบความรนแรงโดยตรง ผลกระทบทเกดขนไดสงผลถงสขราพของผถกกระท าดวยความรนแรงอยางมาก โดยเฉพาะกรณทผถกกระท าดวยความรนแรงในครอบครวเปนผหญง หรอรรรยา ในการศกษาแยกเปนผลกระทบทางกาย และผลกระทบทางดานจต มรายละเอยดดงน

43

1.1 ผลกระทบทางกาย ส าหรบผลกระทบทางกาย ในการศกษาน ผวจยไดหมายรวมถงผลกระทบทางเพศเขาไว

ดวย โดยผลกระทบดานรางกายทรนแรงทสดอาจถงแกชวต หรอระดบรองลงมาเปนการบาดเจบทางรางกายในรปแบบตาง ๆ เรมตงแตบาดเจบธรรมดาจนถงบาดเจบสาหส เชน กระดกหก ราว ฟกช า แผลฉกขาด เปนตน ดงปรากฏลกษณะดงตอไปน 1. ถกฆาตกรรม การถกฆาตกรรมเปนผลกระทบจากการกระท าทถอวารนแรงทสด อาจเรมจากการทะเลาะววาทกน การบงคบขเขญ คกคาม และจบลงดวยการถกฆาตกรรม หรอเสยชวตเพราะการบาดเจบอยางสาหส ทงนไดรวมถงการตายจากการแทง ท าแทง และการตายจากการเปนเอดส100

2. บาดเจบธรรมดาถงสาหส เปนผลกระทบทมการกระท ารนแรงตงแตบาดเจบธรรมดาไปจนถงบาดเจบสาหส เชน บาดแผลจากการถกท าราย รอยถลอก ฟกช าด าเขยว เคลดขดยอก กระดกแตกหรอหก อวยวะรายในไดรบอนตราย101 3. พการทางกาย เชน การพการบางสวนของรางกาย หรอสวนใหญของรางกาย

4. มพฤตกรรมการท ารายตนเอง เชน ดมสรา สบบหร ยาเสพตด หรอการส าสอนทางเพศ 5. ตงครรรไมพงประสงค ผหญงและเดกทถกกระท าความรนแรงโดยการลวงละเมดทาง

เพศ หรอการกระท าทารณกรรมทางเพศ มความเสยงสงตอการตงครรรไมพงประสงคในชวงวยเจรญพนธการตงครรรทไมพงประสงค หรอถกบงคบขมขนทน าไปสการตงครรร ทายทสดยอมกอใหเกดปญหาสงคมตามมา 6. เกดโรคทางเพศสมพนธ ตดเชอกามโรค ตดเชอในระบบสบพนธรวมทงการตดเชอเอดส ปจจบนผหญงมความเสยงตอการตดโรคทางเพศสมพนธคอนขางสงและอาจมปญหาแทรกซอนระหวางการตงครรร การแทงตามธรรมชาตและการคลอดกอนก าหนดได นกวจยในประเทศไทยพบวาผหญงทถกขมขน 1 ใน 10 รายตดเชอทางเพศสมพนธ

7. ความเสยงตอการเปนโรคอน ๆ พบวาผหญงทถกกระท ารนแรงมโอกาสเจบปวยไดงาย สวนหนงอาจเปนเพราะมรมตานทานต าจากความเครยดและการถกท าราย เชน ปวดศรษะบอย ๆ โรคหดหอบ102 เปนตน

100 กฤตยา อาชวนจกล, ชนฤทย กาญจนะจตรา, วาสนา อมเอม และอษา เลศศรสนทด, ความรนแรงในชวตคกบสขภาพผหญง, นครปฐม : สถาบนวจยประชากรและสงคม มหาวทยาลยมหดล, 2546, หนา 62. 101 มลนธเพอนหญง, ความรนแรงตอสตร, [ระบบออนไลน]. แหลงทมา http://www.friendsofwomen.or.th/index.php (10 กนยายน 2554).

44

1.2 ผลกระทบทางดานจต

ผลกระทบดานจตหรอจตใจ และทางอารมณเปนผลกระทบทมความรนแรงตอผถกกระท ารนแรงไมยงหยอนไปกวาผลกระทบดานรางกาย บางครงผลกระทบดงกลาว อาจไมสามารถตคาประเมนออกเปนจ านวนเงนได แตเปนผลกระทบทสงผลระยะยาวยงกวาบาดแผลทางรางกาย ยงไปกวานน บางครงกอาจน าไปสราวะโรคทางจตเวชหลาย ๆ อยางได103 อนสอดคลองกบค ากลาวทวา “สงทแยทสดของการถกทบตไมใชอยทความรนแรงของการถกทบต แตอยทความทกขทรมานทางจตกบการทตองอยในความหวาดกลว และทกขทรมาน”104 โดยสามารถแยกลกษณะของผลกระทบดานจตไดดงน

1. การฆาตวตาย ผหญงทถกท ารายในลกษณะตาง ๆ มกไดรบความกดดน เกบกด กงวล และมความเครยด สงผลใหบางครงแสดงอาการโดยไมรสาเหต เชน ปวดศรษะ นอนไมหลบ หรออาจมอาการซมเศรา โดยเฉพาะในผหญงทถกขมขนกระท าช าเรา และกระท าทารณกรรมทางเพศ จากคนทอยใกลชดและไววางใจมากทสด จะมความกดดนทางรางกายและอารมณจนอาจน าไปสการฆาตวตายในทสด ซงจากผลการศกษาในประเทศสหรฐอเมรกา แสดงใหเหนวาผหญงทถก สามท ารายทบตมแนวโนมฆาตวตายสงกวาผหญงโดยทวไปทสามไมไดใชความรนแรงในครอบครวถง 5 เทา105

2. ปญหาสขภาพจต ลกษณะของปญหาสขราพจต เชน โรคซมเศรา โรควตกกงวล อาการตนกลว ตกใจงาย หวาดกลว รองไหมากกวาปกต หรอไมเหนคณคาของตนเอง หรอโรค

102

Violence against woman’s WHO 1996 อางถงใน วชรนทร ปจเจกวญญสกล, อทยวรรณ แจมศร และอ านาจ เนตรสภา, รายงานการวจย การประเมนกระบวนการยตธรรมในการคมครองสวสดภาพบคคลทไดรบความรนแรงในครอบครว, มลนธเพอนหญง สถาบนพฒนากระบวนการยตธรรมเยาวชนและครอบครว, 2546, หนา 63. 103 ความรนแรงในครอบครว ทฤษฎ ผลกระทบ กฎหมาย, ส านกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.), หนวยจดการความรเรองความรนแรงในครอบครว คณะแพทยศาสตร โรงพยาบาลรามาธบด, กรงเทพฯ, [ระบบออนไลน]. แหลงทมา http://www.familynetwork.or.th (12 กนยายน 2554). 104 มลนธเพอนหญง, ความรนแรงตอสตร, [ระบบออนไลน]. แหลงทมา http://www.friendsofwomen.or.th/index.php (10 กนยายน 2554). 105 เรองเดยวกน.

45

ความผดปกตทางจตใจรายหลงเผชญเหตการณรนแรงในชวตหรอทเรยกกนวา โรคพทเอสด (Posttraumatic stress disorder)106 เปนตน โดยกรณทความรนแรงเกดขนกบเดก เดกทตกเปนเหยอความรนแรงในครอบครวจะมอาการหวาดผวา ไมไววางใจใคร ขาดความเชอมนในตนเอง ซงอาการเหลานอาจท าใหเปนอปสรรคในการเจรญเตบโตทไมเหมาะสมกบวย บางรายอาจมพฒนาการทางรางกายชากวาปกต และมปญหาทางการเรยนตามมา นอกเหนอไปกวานน เดกทเคยถกท ารายหรอตกเปนเหยอความรนแรงในครอบครวจะซมซบและเรยนรตนแบบการแกไขปญหาดวยความรนแรง และเหนวาความรนแรงเปนเรองปกตธรรมดา ยงไปกวานน เดกบางคนทเคยถกท ารายหรอตกเปนเหยอของความรนแรงในครอบครวจะมพฤตกรรมกาวราว หวรนแรง เปนอนธพาล ซงเดกกลมน หากไมไดรบการบ าบดเยยวยาอยางถกวธ เมอโตขนอาจจะกลายเปนอาชญากร หรอเปนผทใชความรนแรงกบบคคลอนตอไป

ทงน ส าหรบกรณของการถกท ารายรางกายไมวาเดกหรอผใหญ อาจกลาวไดวาแมไมมรองรอยบาดแผล หรอมรองรอยบาดแผลเกดขนตามรางกาย หากไมรนแรงบาดแผลยอมเลอนหายไปในทสด ไดสะทอนใหเหนวาบาดแผลทางรางกาย เปนสงทสามารถลบเลอนหายไดในไมชา ในขณะทความรนแรงทมตอจตใจหรอบาดแผลทางใจเปนสงทไมอาจลบเลอนไดงาย ซงอาจอยในสวนเบองลกของจตใจ ความเจบปวดทรมานนสงผลตอสราพจตใจหญงผถกกระท า ทตองการการเยยวยาทางจตใจ นอกเหนอไปกวานน ในกรณทถกลวงละเมดทางเพศ หลายรายมอาการทางจตมากขนเมอถกกระท าซ า ในบางกรณมอาการหวาดกลว หวาดผวา แมเหตการณสนสดมาเปนเวลานานแลว แตสราพจตใจยงไดรบผลกระทบอย ดงผลกระทบทรนแรงในกรณทถกขมขนและทารณกรรมทางเพศ แมจะเกดเพยงครงเดยวกถอมผลกระทบมากมหาศาลเพยงพอทจะท าใหเกดราพลบตอจตใจไปตราบชวชวต

จากความรนแรงในครอบครวทสงผลกระทบตอสขราพจตดงกลาวขางตน ผวจยขอยกค ากลาวของผรอดจากการกระท ารนแรงในครอบครว ในการสะทอนและบอกเลา หรออธบายถงเรองราวของความทกขทรมาน แกจตใจ จากการถกกระท ารนแรงในครอบครว ทไมอาจปฏเสธไดเลยวาความรนแรงทเกดขนเปนเรองทกดกรอนตอจตใจผถกกระท าเปนอยางมาก ปรากฏดงน

“ไมชาบาดแผลทางรางกายกหาย เหลอเพยงแผลเปน แตความเจบทเกาะกนใจนน

106 ความรนแรงในครอบครว ทฤษฎ ผลกระทบ กฎหมาย, ส านกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.), หนวยจดการความรเรองความรนแรงในครอบครว คณะแพทยศาสตร โรงพยาบาลรามาธบด, กรงเทพฯ, [ระบบออนไลน]. แหลงทมา http://www.familynetwork.or.th (12 กนยายน 2554).

46

ใชเวลานานมากกวาจะคลาย ทกครงทฉนหวนนกถงสงทเกดขน กรสกเหมอนเลอดไหลซบออกมาอก

สราพจตวญญาณทชอกช า ใชเวลานานกวาจะหาย ความแตกสลายของตวตนทถกกระท า เปนเรองยากทสด ทจะกอบกสสราพเดม”107

2. ผลกระทบตอครอบครว

ครอบครวถอเปนหนวยยอยทเลกทสด แตถอมความส าคญทสดในสงคม ประกอบกบมตความสมพนธทางครอบครวมความเชอมโยงทงทางรางกายและจตใจ ดงนน ความรนแรงในครอบครวทเกดขนยอมขยายผลกระทบไปยงครอบครว สมาชกในครอบครว ปรากฏลกษณะดงตอไปน

1. ครอบครวไมสามารถท าหนาทครอบครวได แมไมสามารถดแลลกไดอยางเตมท ตลอดจนสงผลใหบทบาทของสมาชกในครอบครวผดปกต จงกระทบตอความสมพนธในครอบครว หรอความสมพนธระหวางสมาชกในครอบครวถกท าลาย เกดความหางเหน ครอบครวไมสงบสข และเกดความราวฉานในครอบครวในทสด

2. เดกทอยในครอบครวทบดากระท าความรนแรงตอมารดาจะท าใหเดกซมซบและเรยนรตนแบบการแกไขปญหาดวยความรนแรง ดงปรากฏขอมลสนบสนนจากงานวจยของ พรเพญ เพชรสขศร เรองการศกษาปจจยทมผลกระทบตอความรนแรงในครอบครวและความกาวราวของเยาวชนไทย ซงจากการศกษาพบวามการยอมรบความรนแรงในครอบครวของเยาวชนสงถงรอยละ 92.6 โดยเยาวชนกลมนเชอวาความรนแรงในครอบครวเปนเรองปกตทสามสามารถสงสอนรรรยาได108

นอกจากน ความรนแรงในครอบครวทบดากระท ารนแรงตอมารดาน ไดท าใหเดกไดเรยนรบทบาททางเพศควบคกบความรนแรง จงสงผลใหเกดการยอมรบ การกระท ารนแรงเปนเรองปกต

107

ผรอดจากการกระท ารนแรง, WHO, 1996, อางถงใน สธรา ทอมสน วจตรานนท, เมธน พงษเวช (บรรณาธการ), ผาทางตนผหญง ผชายและความรนแรงในครอบครว, สถาบนวจยบทบาทหญงชายและการพฒนาสมาคมสงเสรมสถานภาพสตร: กรงเทพฯ, 2543, หนา 12.

108 พรเพญ เพชรสขศร, อางถงใน จฑารตน เอออ านวย, กระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนท : การเยยวยาความ

รนแรงในครอบครว (บทความทางวชาการ), คณะรฐศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย, [ระบบออนไลน]. แหลงทมา http://www.openbase.in.th/http (15 พฤศจกายน 2554).

47

และมแนวโนมน าไปสลกษณะครอบครวทใชความรนแรงในการยตปญหาอนมลกษณะเปนวงจรความรนแรงในครอบครวตอไป

3. ความรนแรงในครอบครว มผลกระทบตอฐานะความเปนอยดานเศรษฐกจของครอบครว อาท คารกษาพยาบาล หรอการฟนฟจตใจ คาใชจายระหวางรกษาพยาบาล คาขาดรายไดเนองจากตองหยดงาน เปนตน

4. ท าใหครอบครวแตกแยก และการหยารางมแนวโนมสงมากขน ซงสงผลกระทบถงสถานราพของลกโดยตรง ลกรสกมปมดอย ขาดความรก ความอบอน กลายเปนเดกเกบกด มปญหา มพฤตกรรมกาวราว และกลายเปนปญหาสงคมตามมาในทสด109

3. ผลกระทบตอชมชนและสงคม

ความรนแรงในครอบครวสงผลกระทบทขยายผลสชมชนและสงคม ในลกษณะดงน 1. เกดวงจรความรนแรงในครอบครวทไมสนสด110 การกระท าความรนแรงในครอบครวเปนวงจรทไมสนสด นอกจากขยายผลกระทบตอครอบครวแลว ยงขยายผลกระทบสชมชนและสงคมตามมา ดงในกรณเดกผชายทพบเหนหรอมประสบการณเกยวกบความรนแรงในครอบครวในลกษณะเดยวกน เมอเดกมชวตครอบครว อาจจะใชความรนแรงในครอบครวตอไป 2. การทะเลาะเบาะแวง การดาทอ การทบตท ารายรางกาย หรอการท ารายจตใจกนในครอบครว จะสงผลใหเกดความร าคาญกบเพอนบานและชมชน ท าใหชมชน สงคมขาดความสงบสข จากกรณทสถาบนครอบครวไมสามารถรวมตวเปนพลงกลม หรอชมชนได ยอมกอใหเกดปญหาสงคมเพมมากขน

3. ครอบครวบางครอบครวถอเปนหนวยผลตทางเศรษฐกจโดยตรง ดงนน เมอเกดความรนแรงในครอบครวขน จงสงผลกระทบตอระบบเศรษฐกจ สงคมการเมองและสงแวดลอมตามมา

4. ความรนแรงในครอบครวยงสงผลกระทบตอศกยราพทางเศรษฐกจของประเทศ เรมตงแตปจจย 4 จนถงการฟนฟบ าบด ระบบความปลอดรยและบคลากรฝายตาง ๆ ในแตละปจ านวน

109 รายงานวชาสขศกษาโรงเรยนสาธตแหงมหาวทยาลยเกษตรศาสตร ศนยวจยและพฒนาการศกษา, ปญหาความรนแรง ผลกระทบของความรนแรงในครอบครว, [ระบบออนไลน]. แหลงทมา http://www.health.exteen.com (1 ตลาคม 2554). 110 มลนธเพอนหญง, ความรนแรงตอสตร, [ระบบออนไลน]. แหลงทมา http://www.friendsofwomen.or.th/index.php (10 กนยายน 2554).

48

มากมายมหาศาล111 ยกตวอยาง ประเทศออสเตรเลย จากการศกษาวจยพบวาผลกระทบจากความรนแรงในครอบครวท าใหรฐเสยคาใชจายจ านวนมาก อาท คาใชจายในการใหความชวยเหลอ และคาบรการส าหรบผทไดรบความรนแรงในครอบครวจ านวน 20 คน คดเปนมลคาถง 1 ลานเหรยญตอป112 ซงกลาวไดวาผลกระทบจากความรนแรงในครอบครวไดท าใหรฐตองสนเปลองงบประมาณเกยวกบการรกษาพยาบาล การบ าบดแกไขฟนฟสมรรถราพทางรางกายและจตใจ ทงผถกกระท า และผกระท า ตลอดจนกระบวนการยตธรรมทตองเขาคมครองปองกน รวมทงกระบวนการทางสงคมอน ๆ ทเกยวของ เหลานจงท าใหสญเสยศกยราพทางเศรษฐกจของประเทศโดยรวม

5. ปญหาความรนแรงในครอบครวเปนอปสรรคในการพฒนาศกยราพของผหญง โดยความรนแรงในครอบครวถอเปนการท าลายเสรราพ สทธมนษยชนขนพนฐานในการด ารงชวตอยในสงคมอยางเสมอราค ปลอดรย และสนตสข ดงนน ความรนแรงในครอบครว สงผลกระทบใหสงคมกลายเปนสงคมทไมปลอดรย โดยเฉพาะกบเดกและสตรในครอบครว

จากผลกระทบของความรนแรงในครอบครวทง 3 ดานหลกขางตนคอ ผลกระทบตอตวผทไดรบความรนแรงโดยตรง ผลกระทบตอครอบครว และผลกระทบตอชมชนและสงคม ผวจยไดท าการจดประเรทผลกระทบลกษณะดงกลาวนวา “ผลกระทบนอกกระบวนการกฎหมาย” 3.5 ปญหาการด าเนนคดความรนแรงในครอบครว

จากกรณความรนแรงในครอบครว ซงสงผลกระทบตอผทไดรบความรนแรงโดยตรง ผลกระทบตอครอบครว และผลกระทบตอชมชนและสงคมดงกลาวมาขางตนแลว ความรนแรงในครอบครวไดน าไปสปญหาในกระบวนการกฎหมาย หรอปญหาในการด าเนนคดความรนแรงในครอบครว โดยประการแรกจากความรนแรงในครอบครวทคนสวนใหญเหนวาเปนเรองสวนตว ทเกดขนรายในครอบครว จงปลอยใหเปนเรองของคนสองคนในการจดการแกไขปญหา และสงผลใหไมมการแจงความด าเนนคดตามล าดบ ประการทสองในรายทประสงคแจงความด าเนนคดพบวาความรนแรงทางเพศเปนอาชญากรรมทไดรบการตดสนลงโทษต า สบเนองมาจากทศนคตทเหนวาเรองของสามรรรยาเปนเรองสวนตว เปนเรองปกตทสามารถเกดขนไดในทกครอบครว ดงนน เมอเรองราวมาถงสถานต ารวจ ต ารวจมกจะไมรบแจงความ หรอมกจะท าการไกลเกลย

111 ทชา ณ นคร, เครอขายผหญงกบรฐธรรมนญ, ในอนเรอน ทองอยสข (บรรณาธการ), มตสตรวถสงคมไทย, รวมบทความจากการประชมวชาการ ประจ าป 2546, กรงเทพฯ : สถาบนวจยสงคม จฬาลงกรณ มหาวทยาลย, 2547, หนา 192. 112 เรองเดยวกน, หนา 193.

49

ประนประนอม นอกจากน ในบางกรณทนายความ หรอต ารวจมกใชวธเกลยกลอมหญงผเสยหายใหลมเลกความตงใจทจะด าเนนคดกบสาม113 จากกรณเหลานไดสงผลกระทบใหหญงผเสยหายไมไดรบความเปนธรรม หรอไมไดรบการบ าบดเยยวยาความเสยหายอยางใด ๆ อนสงผลใหตองยอมทนทกขทรมานกบพฤตกรรมของสามตอไป รายยงไปกวาน น คอ การทผหญงเหลานมความรสกไมเชอมนในกระบวนการของกฎหมาย และความยตธรรมวาเปนสงทสามารถเยยวยาความเดอดรอน เสยหายของตนได ในขณะเดยวกนการไมรบแจงความ การไกลเกลย หรอการพยายามเกลยกลอมใหเลกลมความตงใจในการด าเนนคดของเจาหนาทรฐ ถอเปนการปฏเสธทจะใหการปกปองคมครองสทธของผหญงใหเทาเทยมกบสทธของผชาย ซงเปนการขดตอรฐธรรมนญทก าหนดใหผหญงผชายมสทธเสมอราค และเทาเทยมกนในการไดรบความคมครองตามกฎหมาย114 อกทง เปนการเปดโอกาสใหผกระท าผดยงคงมพฤตกรรมกระท าผดอยางตอเนอง และทวความรนแรงมากขน นอกเหนอไปกวานน ในกรณทคดมการด าเนนการไปถงกระบวนการในชนศาล ซงอคตทางเพศ และความคดทมลกษณะเปนทวมาตรฐานทางเพศ นอกจากทปรากฏชดเจนอยในบทบญญตของกฎหมายตงแตในอดตแลว ท าใหเกดขอสงสย และมการตงค าถามอยเสมอวา ผ พพากษาซงสวนใหญเปนเพศชาย ตลอดจนผพพากษาหญงซงอาจไดรบอทธพลจากความเชอ ทศนคต คานยมตาง ๆ จะสามารถกาวพนอคตทางเพศ และสามารถใหความเปนธรรมอยางแทจรงแกผถกกระท าไดหรอไม115 ทงน รศ. สมชาย ปรชาศลปกล116 ไดมขอสงเกตทนาสนใจตอแนวทางค าวนจฉย และการใหเหตผลในค าพพากษาฎกา ดงน

1. มการใหค าอธบายเกยวกบความรนแรงในครอบครววา เปนเรองธรรมดา ๆ เปนเรองปกต เปนเรองทมกเกดขนเสมอ ๆ ซงการใหค าอธบายในลกษณะเชนนไดสะทอนใหเหนวา มการใหความชอบธรรมกบการทบตวาเปนเรองธรรมดา ยงไปกวานน ผลของค าวนจฉยไดใหแงมมวา ไมไดมองถงปจจยทมผลตอการโตตอบของรรรยาเมอรรรยาถกกระท าดวยความรนแรง กลาวคอ ไดแยกขาดระหวางเหตการณทกระท าตดตอกนมากอนหนานนกบเหตการณครงสดทาย ทงน ไมไดมองวาเรองธรรมดา ๆ ทเกดขนนนเปนสงทสงสม และไดสรางความเจบปวดแกรรรยาผเปนเหยออยางมหาศาล อนอาจสงผลใหรรรยาไมสามารถทนพฤตกรรมนนไดอกตอไป และกระท าการตอบโตตอบโตการกระท าของสามในทสด 113

กอบกล องคทานนท (บรรณาธการ), ผหญงกบอ านาจทแปรเปลยน, โครงการจดพมพคบเพลง, 2537, หนา 46. 114

มาตรา 30 รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย. 115

มาล พฤกษพงศาวล, ยอนรอยสทธความเปนคน, กรงเทพฯ : บรษทออฟเซท จ ากด, 2551, หนา 175-176. 116

สมชาย ปรชาศลปกล, รายงานการวจยเรองเพศวถในค าพพากษา, สถาบนวจยระพพฒนศกด ส านกงานศาลยตธรรม : กรงเทพฯ, 2551, หนา 80.

50

2. การมองความรนแรงในครอบครวทเกดขนแบบตอเนองวามลกษณะคงท กลาวคอ การมองวาความรนแรงทเกดขนเสมอ ๆ นน หากแตเดมไดกระท าการตบ ต เตะ ตอรรรยา สงทจะเกดขนในครงตอ ๆ ไปกจะมลกษณะคลายกบครงกอน ๆ ทเคยกระท า จะไมมความแตกตางหรอจะไมมความรนแรงมากกวาครงกอน ๆ ยกตวอยางเชนค าพพากษาฎกา 1320/ 2503 สามรรรยาอยดวยกนมา เคยมเรองทบตกนเสมอ ๆ แตสามไมเคยท ารายรรรยาถงขนาดรนแรง ดงนน ในวนเกดเหตถาสามตามรรรยาทหนเขาไปในหองได กคงไมเปนอนตรายแกรรรยา ยงไปกวาทเคย ๆ กนมา ซงในความเปนจรงแลวสถานการณอาจมขอเทจจรง รายละเอยด ลกษณะความรนแรงทแตกตางออกไป หรออาจเปนสงไมสามารถคาดหมายถงการกระท าทจะเกดขนไดเลย

จากเนอหาทเกยวของในบทน คอ นยามความรนแรงในครอบครว รปแบบความรนแรงในครอบครว สาเหตความรนแรงในครอบครว และผลกระทบของความรนแรงในครอบครวขางตน สามารถท าใหเขาใจความรนแรงในครอบครว สาเหต และผลกระทบทตามมาของความรนแรงในครอบครว ทสามารถเปนแนวทางในการก าหนดกลไกคมครองผถกกระท าดวยความรนแรงในครอบครว และหาแนวทางในการปกปอง คมครองผหญงทดขนตอไป ในล าดบตอมาผวจยจะกลาวถงสถานการณความรนแรงในครอบครวในสงคมไทยปจจบน เพอใหทราบถงแนวโนมของความรนแรงในครอบครว ประกอบกบเปนแนวทางในการวเคราะหถงความเหมาะสมของกลไกคมครองสตรตามพระราชบญญตคมครองผถกกระท าดวยความรนแรงในครอบครว พ.ศ. 2550 และก าหนดแนวทางในการจดการแกไขปญหาความรนแรงในครอบครวทเหมาะสมตอไป

3.6 สถานการณความรนแรงในครอบครวในสงคมไทย ส าหรบสถานการณความรนแรงในครอบครวในสงคมไทย ผวจยไดท าการศกษาในชวงหลงจากมการบงคบใชพระราชคมครองผถกกระท าดวยความรนแรงในครอบครว พ.ศ. 2550 โดยศกษาจากรายงานสรปจ านวนเหตการณความรนแรงในครอบครวประจ าปตงแตป พ.ศ.2551-2554 ของส านกงานกจการสตร และสถาบนครอบครวของกระทรวงพฒนาสงคมและความมนคงมนษย และศกษาจากการประเมนสถานการณความรนแรงในครอบครวของมลนธผหญงทไดท าการเกบขอมลขาวหนงสอพมพในป พ.ศ. 2551 ตามล าดบ ดงน

จากการศกษารายงานสรปจ านวนเหตการณความรนแรงในครอบครวประจ าปหลงจากมการบงคบใชพระราชบญญตคมครองผถกกระท าดวยความรนแรงในครอบครว พ.ศ. 2550 จากส านกงานกจการสตร และสถาบนครอบครวตงแตป พ.ศ. 2551-2554 ปรากฏดงน คอ ในป พ.ศ. 2551 จ านวนเหตการณความรนแรงในครอบครวคอ 50 ราย ในป พ.ศ. 2552 จ านวนเหตการณความรนแรงในครอบครวคอ 352 ราย ในป พ.ศ. 2553 จ านวนเหตการณความรนแรงในครอบครวคอ

51

944 ราย และในป พ.ศ. 2554 จ านวนเหตการณความรนแรงในครอบครวคอ 1,045 ราย117 นอกจากน หลงจากการบงคบใชพระราชบญญตคมครองผถกกระท าดวยความรนแรงในครอบครว พ.ศ. 2550 ครบ 1 ป มลนธผหญงไดท าการประเมนสถานการณความรนแรงในครอบครวจากการเกบขอมลขาวหนงสอพมพในป พ.ศ. 2551 พบวาความรนแรงในครอบครวทมตอผหญงมแนวโนมรนแรงมากขนถงขนสญเสยชวต รวม 17 ราย โดยผหญงถกสามท าราย 12 ราย ดงตวอยางการพาดหวขาว เชน “ค าสารราพ ฆาหนเมย ช าแหละทงแมกลอง” หรอ “แทง 21 ร-เซนพษรก ผวฆาเมยตายคามอ สยองกลางโรงงาน” และ “ผวโหด ทฆาเมยเสยชวตทรมาน ทงซอมนวม ราดน ารอนลวก จดไฟลนจม และของแหลมทมชองคลอด แคนทเมยหนเทยว” เปนตน นอกเหนอไปจากน เปนกรณสามเสยชวตจากการทผหญงสกลบ เพอปองกนตนเอง จากความทกขทรมานทเกดจากการกระท ารนแรงของสามจ านวน 5 ราย118 อยางไรกตาม ส าหรบจ านวนตวเลขขางตนถอเปนตวเลขทต ากวาความเปนจรง เชอไดวายงมอกหลายกรณทไมมการแจงความ หรอไมเปนคดความในชนศาล

ดงนน จากรายงานสรปจ านวนเหตการณความรนแรงในครอบครวในสงคมไทยในชวง พ.ศ. 2551-2554 หลงจากมการบงคบใชพระราชบญญตฯ พบวา จ านวนเหตการณความรนแรงในครอบครวในแตละปนนมจ านวนตวเลขเพมขนอยางตอเนองตามล าดบ จงอาจวเคราะหได 2 ลกษณะ ลกษณะแรกคอ จากจ านวนตวเลขทเพมขนในแตละปหมายถงสถานการณความรนแรงในครอบครวในสงคมไทยมแนวโนมเพมมากขนอยางตอเนอง และลกษณะทสองคอจากจ านวนตวเลขทเพมขนอาจหมายความวาผเสยหายตระหนกในสทธสตรของตน โดยเหนเปนประเดนทจะน าการถกกระท าดวยความรนแรงของตนขนแจงตอสาธารณะมากขน ทงน จากการศกษาระดบของความรนแรงในครอบครวจากการประเมนสถานการณจากการเกบขอมลขาวหนงสอพมพในป พ.ศ. 2551 หลงมการบงคบใชพระราชบญญตฯ พบวาความรนแรงในครอบครวทมตอผหญงมแนวโนมของระดบความรนแรงทเพมมากขนดวย

นอกจากจ านวนเหตการณความรนแรงในครอบครวดงทกลาวมาขางตน ผ วจ ยไดท าการศกษาในงานเรองความตระหนกถงปญหา หรอเหตการณความรนแรงในครอบครวเมอตนเดอนพฤศจกายน พ.ศ. 2551 ของส านกวจยเอแบคโพลลเรองสราวะความรนแรงในครอบครวของคนไทย ซงเปนชวงระยะเวลาหลงจากการบงคบใชพระราชบญญตฯ ผลวจยพบวา คนไทยในปจจบน มความนงเฉย เพกเฉยเมอพบความรนแรงถง 62% และคดวาความรนแรงในครอบครวเปน 117 ส านกกจการสตรและสถาบนครอบครว, สถานการณความรนแรงในครอบครว, [ระบบออนไลน]. แหลงทมา http://www.violence.in.th/violence/report/violence/report. (30 กนยายน 2555). 118 ส านกกจการสตรและสถาบนครอบครว, สถานการณความรนแรงในครอบครว, [ระบบออนไลน]. แหลงทมา http://www.chaibadancrime.com./index.php? (26 สงหาคม 2554).

52

เรองในครอบครวอนถง 65.7% ในขณะทมคนเขาไปชวยเหลอเมอพบเหตการณความรนแรงในครอบครวเพยง 38% และมการแจงเหตความรนแรงในครอบครวดวยวธการโทรศพทถงต ารวจ 45.9% ซงจากการเปรยบเทยบขอมลของตวเลขการเขาไปชวยเหลอพบวามจ านวนนอยเมอเปรยบเทยบกบการเพกเฉยตอความรนแรงตอผหญง นอกจากน จากผลการส ารวจยงพบวาคนไทยถง 43.2% ทไมทราบวาประเทศไทยมพระราชบญญตคมครองผถกกระท าดวยความรนแรงในครอบครว พ.ศ. 2550119 ซงจดนยอมเปนตวชวดถงความปลอดรยของผหญง ตลอดจนการตระหนกในสทธหนาทของตน จากขอมลดงกลาวมาทงหมดขางตนจะสามารถน ามาวเคราะหแนวโนมสถานการณความรนแรงในสงคมไทยในอนาคต ตลอดจนเปนขอมลพนฐานในการพจารณาถงความเหมาะสมของกลไกคมครองสตรตามพระราชบญญตคมครองผถกกระท าดวยความรนแรงในครอบครว พ.ศ. 2550 และก าหนดกลไก หรอแนวทางในการจดการแกไขปญหาความรนแรงในครอบครวทเหมาะสมในสงคมไทยตอไป

กลาวโดยสรป จากนยามและแนวคดทงหลายขางตน ไดสะทอนใหเหนถงการมองปญหาความรนแรงในครอบครว โดยความรนแรงตอผหญงมรากเหงาของปญหาประการส าคญคอความสมพนธเชงอ านาจระหวางหญงชาย โดยการใหคณคาทดอยกวาชาย ตลอดจนมตทางกฎหมาย มตทางสงคม วฒนธรรม ไดเชอมรอยกนอยางเหนยวแนนอนเปนรากเหงาทสนบสนนใหเกดความรนแรงในครอบครว และมอทธพลตอการด ารงอยของความรนแรงในครอบครว ทงน ความรนแรงในครอบครวทเกดขนมหลากหลายรปแบบ ซงความรนแรงในครอบครว ถอเปนการละเมดสทธมนษยชนอยางหนงทไดสงผลกระทบตอสวสดราพและความปลอดรยในชวตและรางกาย จตใจ ครอบครว และสงคมตามมา ดงนน แนวคดสตรนยมจงเปนแนวคดทส าคญทจะชวยในการท าความเขาใจเกยวกบสงทอยเบองหลงความรนแรงในครอบครว และการพยายามหาแนวทางในการปกปองคมครองผหญงจากความรนแรงในครอบครวทดขนตอไป

119 ล าสนธ เวปไซดเพอประชาชน, มตชนออนไลน วนท 24 เดอนพฤศจกายน พ.ศ. 2551, [ระบบออนไลน]. แหลงทมา http://www.chaibadancrime.com (31 ธนวาคม 2554).