ชีววิทยา - trueplookpanya · ชีววิทยา 1 บทที่ 5...

ชววทยา 1

บทท 5

การสบพนธ และการเจรญเตบโตของสตว

อางอง

หนงสอเรยนรายวชาเพมเตมชววทยา เลม 1

ชนมธยมศกษาปท 4-6

กลมสาระการเรยนรวทยาศาสตร

จดท าโดย

นายณฏฐนนท จนตระกล ม.4/3 เลขท 1

นายธรเชษฐ เชาวมเพม ม.4/3 เลขท 6

นายภาสพงศ จนทรรวงทอง ม.4/3 เลขท 8

นายณฐกฤต พนพฒน ม.4/3 เลขท 18

โรงเรยนหอวง ปการศกษา 2553

ก

ค ำน ำ

โรงเรยนหอวงไดจดใหมการศกษาโดยใชแนวคด TOK , EE , CAS และ GE ตามมาตรฐานสากล

เพอพฒนามาตรฐานความร และนกเรยน น าไปสมาตรฐาน และความเปนสากล โดยในกลมวชา ชววทยา จง

ไดจดใหนกเรยนได ศกษาหาความรเพมเตม นอกเหนอจากทมในต าราเรยนหลก เพอใหมความรกวางขวาง

และสรปผลการเรยนเรยนรทไดรบ จดท าเปนเอกสารประกอบการเรยน ฉบบนขน

เอกสารประกอบการเรยน หนงสอเรยน รายวชาเพมเตม ชววทยา เลม 1 ชนมธยมศกษาปท 4-6

เรอง การสบพนธและการเจรญเตบโต จดท าขนเพอ ใหผสนใจไดเพมพนความรในดานชววทยา อยางละเอยด

และลกซง รวมถงใชเปนสอการเรยนร รวมถงแนวทางการศกษาหาขอมลตามความสนใจของผศกษา

ซงจดท าโดยใช หนงสอเรยน รายวชาเพมเตม ชววทยา เลม 1 ชนมธยมศกษาปท 4-6 เปนแนวทางหลกในการ

คนควาขอมลเพมเตม และสรปเนอหาดงกลาวลงในหนงสอเลมน

คณะผจดท าหวงเปนอยางยงวา เอกสารฉบบน จะเปนประโยชนตอการศกษาชววทยา และเปนสวน

ส าคญในการเสรมสรางองคความร กลมสาระการเรยนรวทยาศาสตร ขอขอบพระคณ อาจารยระนองศกด

มานตยกล และผมสวนเกยวของไว ณ โอกาสน

คณะผจดท าเอกสาร

สารบญ

เนอหา หนา

การสบพนธ 1

การสบพนธของสงมชวตเซลลเดยว 1

Mitosis 3

Miosis 4

เสรม : พารทโนเจเนซส (Parthenogenesis) 5

การสบพนธของสตว 6

การสบพนธแบบอาศยเพศ 7

การสบพนธแบบไมอาศยเพศ 8

ขอมลทควรทราบ 11

การสบพนธของคน 13

ระบบสบพนธเพศชาย 14

ระบบสบพนธเพศหญง 20

การตงครรภ 27

การเจรญเตบโตของสตว 29

การเจรญเตบโตของกบ 31

การเจรญเตบโตของไก 33

การเจรญเตบโตของคน 35

หองเรยนพเศษวทยาศาสตร โรงเรยนหอวง ชนมธยมศกษาปท 4

1

การสบพนธ

Reproduction

สงมชวตนนแตกตางจากสงไมมชวต คอ มความสามารถในการใหก าเนดสงมชวตใหมจากสงมชวตเดม

ซงเปนสมบตส าคญของสงมชวตทกชนดทท าใหสงมชวตสามารถด ารงพนธใหคงไวได การสบพนธของสงมชวต

แตละชนดจะแตกตางกนออกไป โดยการสบพนธม 2 วธ ไดแก

1. การสบพนธแบบไมอาศยเพศ (Asexual reproduction)

2. การสบพนธแบบอาศยเพศ (Sexual reproduction)

และยงสามารถจ าแนกไดเปน 2 ชนดใหญๆ คอ

1. การสบพนธของสงมชวตเซลลเดยว

2. การสบพนธของสตว

การสบพนธของสงมชวตเซลลเดยว

สงมชวตเซลลเดยวมการสบพนธทงแบบอาศยเพศและไมอาศยเพศ การสบพนธแบบไมอาศยเพศ

สวนใหญเปน การแบงเซลลเปน 2 สวนเทาๆกน (binary fission) เชน อะมบา พารามเซยม

สงมชวตเซลลเดยวบางชนดสบพนธโดยการแตกหนอ (budding) เชน ยสต ดงภาพท 1

ภาพท 1

ซาย การแบงแยกเปน 2 สวน

สวนเทาๆกนของอะมบา

ขวา การแตกหนอของยสต


2

บางครงสงมชวตเซลลเดยวกมพฤตกรรมการสบพนธคลายการสบพนธแบบอาศยเพศ เชน พารามเซยม

เซลลม 2 นวเคลยส คอ ไมโครนวเคลยส (micronucleus) และ แมโครนวเคลยส (macronucleus)

พารามเซยม 2 เซลล จะเกดการจบคกน (conjugation) เพอแลกเปลยนสารพนธกรรม

จากนนจงแยกกนและแบงเซลลเพมจ านวนตามปกต

? การสบพนธแบบแบงแยกเปน 2 สวนเทาๆกน ตางจากการแตกหนออยางไร

การสบพนธแบบแบงแยกเปนสองสวนเทาๆกน เซลลทไดจะมขนาดใกลเคยงกน สวนการแตกหนอ

เซลลตนก าเนดจะมขนาดใหญ เซลลทแตกออกมาจะมขนาดเลก เพอเจรญเตบโตและสบพนธ ตอไป


3

เรองนาร

ไมโทซส (Mitosis) เปนการแบงเซลลแบบแบงตวโดยตรง คอ นวเคลยสคอยๆ ยาวออกและเกดคอดลงแลว

แบงไซโตพลาสซมเปน 2 สวน จนกระทงกลายเปน 2 เซลล ทงสองเซลลมจ านวนชดโครโมโซมเทาเดม

1. ระยะอนเตอรเฟส (interphase) เปนระยะทกจกรรมตางๆของเซลลเกดขนสง มการสราง

สวนประกอบตางๆของเซลลเพอเตรยมพรอมส าหรบการแบงตวมการเพมจ านวนโครมาทดในระยะน และเปน

ระยะทเซลลมการสงเคราะหสารตางๆเพอเตรยมเขาสกระบวนการเเบงนวเคลยส)

2. ระยะโพรเฟส (prophase) ระยะนในนวเคลยส สารพนธกรรมพนกนแนนเปนรปโครโมโซม เซน

ตรโอลเคลอนทไปยงแตละขวของเซลล เมอถงชวงสดทายของระยะน จะมการสรางเสนใยสปนเดล

(spindle fiber) ไปจบยงบรเวณไคนโตคอร (kinetochore) ของโครโมโซม เยอหมนวเคลยสสลายไป

3. ระยะเมตาเฟส (metaphase) เสนใยไมโตตกสปนเดลสรางเสรจสมบรณ โครโมโซมเรยงตวตรงกลางเซลล

4. ระยะอะนาเฟส (anaphase) ซสเตอร โครมาตด (sister chromatid) ของโครโมโซมแตละอนถกดงแยก

จากกนไปยงขวของเซลล การดงนใชพลงงาน ATP ระยะนสนสดเมอโครโมโซมทงหมดไปถงขวของเซลล

5. ระยะเทโลเฟส (telophase) และการแบงไซโตพลาสซม (cytokinesis) เปนระยะทตรงขามกบโพรเฟส

คอโครโมโซมคลายตวเปนเสนใยโครมาตนเหมอนเดม มการสรางเยอหมนวเคลยสขนอกครง จากนนจงตามมา

ดวยการแบงไซโตพลาสซม

**ถาเปนในเซลลพช

จะมการสรางผนงเซลลขนใหมตรงกลางเซลล

เมอผนงเซลลใหมชนกบผนงเซลลเดม

จะไดเซลลลก 2 เซลล

http://www.youtube.com/watch?v=7hQ5xXJSmK4 MITOSIS


4

ไมโอซส (Meiosis) เปนการแบงเซลลเพอสรางเซลลสบพนธของสตว ซงเกดในวยเจรญพนธ ของสงมชวต

โดยพบในอณฑะ ( testes), รงไข ( ovary), และเปนการแบง เพอสรางสปอร ( spore) ในพช ซงพบในอบ

ละอองเรณ ( pollen sac) และอบสปอร ( sporangium) หรอโคน ( cone) หรอในออวล ( ovule)

โดยมการลดจ านวนชดโครโมโซมจาก 2n เปน n ซงเปนกลไกหนง ทชวยใหจ านวนชดโครโมโซมคงท

ในแตละสปชส ไมวาจะเปนโครโมโซม ในรนพอ - แม หรอรนลก - หลานกตาม

ระยะ การเปลยนแปลงส าคญ

อนเตอรเฟส I จ าลองโครโมโซมขนมาอก 1 เทาตว แตละโครโมโซม ประกอบดวย 2 โครมาทด

โปรเฟส I โฮโมโลกส โครโมโซม มาจบคแนบชดกน ( synapsis) ท าใหมกลมโครโมโซม กลมละ 2

ทอน ( bivalent) แตละกลม ประกอบดวย 4 โครมาทด( tetrad) และเกดการ

แลกเปลยน ชนสวนของโครมาทด ( crossing over)

เมตาเฟส I คของโฮโมโลกส โครโมโซม เรยงตวอยตามแนวศนย กลางของเซลล

แอนาเฟส I โฮโมโลกส โครโมโซม แยกคออกจากกน ไปยงแตละขางของขวเซลล

เทโลเฟส I เกดนวเคลยสใหม 2 นวเคลยส แตละนวเคลยส มจ านวนโครโมโซม เปนแฮพลอยด ( n)

อนเตอรเฟส II เปนระยะพกชวคร แตไมมการจ าลอง โครโมโซมขนมาอก

โปรเฟส II โครโมโซมหดสนมาก ท าใหเหนแตละโครโมโซม ม 2 โครมาทด

เมตาเฟส II โครโมโซมจะมาเรยงตว อยแนวศนยกลางของเซลล

แอนาเฟส II เกดการแยกของโครมาทด ทอยในโครโมโซมเดยวกน ไปยงขวแตละขางของเซลล ท าให

โครโมโซม เพมจาก n เปน 2n

เทโลเฟส II เกดนวเคลยสใหมเปน 4 นวเคลยส และแบงไซโทพลาสซม เกดเปน 4 เซลล สมบรณ

แตละเซลล มจ านวนโครโมโซม เปนแฮพลอยด ( n) หรอ เทากบครงหนง ของเซลล

เรมตน

http://www.youtube.com/watch?v=MqaJqLL49a0 MEIOSIS


5

รหรอไม ?

พารทโนเจเนซส (Parthenogenesis)

ท าไมผงเพศผผสมพนธแลวจะตาย

ผงเปนแมลงทอยรวมกนเปนสงคม ผงรงหนงจะมเพศเมยตวเดยวทสามารถวางไขไดนนกคอผง

นางพญา เมอผงเพศผผสมพนธ และหลงอสจแลวกจะตาย เนองจากองคชาตยงตดอยกบเพศเมย และดงให

อวยวะภายในของเพศผฉกขาดและตายในทสด

สวตสงคมจ าพวกมด ผง ปลวก ตอ แตน สามารถเจรญเปนตวเตมวยได โดยทเซลลไข ไมตองไดรบ

การผสมกบอสจ เรยกกระบวนการนวา พารทโนเจเนซส (Parthenogenesis) ซงท าใหสตวเหลานเปนเพศผ

และมโครโมโซมเปนครงหนงของเพศเมย


6

การสบพนธของสตว

การสบพนธของสตวมทงการสบพนธแบบอาศยเพศและแบบไมอาศยเพศ การสบพนธแบบไมอาศย

เพศในสตวทมโครงสรางของรางกายไมซบซอน เชน พลานาเลยและดาวทะเล เปนตน สตวพวกนสามารถ

สบพนธดวยวธการงอกใหมซงเกดขนดวยสวนตางๆของรางกายทขาดออกไปหรอสญเสยไปดวยสาเหตใดกตาม

สามารเจรญเตบโตเปนตวใหมไดท าใหมจ านวนมากขน

สตวบางชนด เชน ไฮดรา สามารถสรางสงมชวตตวใหมจากเซลลหรอกลมเซลลของตวเดม เรยกวา

หนอ ซงจะเจรญจนกระทงไดเปนสงมชวตตวใหมทเหมอนตวเดมแตมขนาดเลกกวา ตอมาหนอจะหลดออกมา

จากตวเดมแลวเจรญเตบโตตอไป


7

การสบพนธแบบอาศยเพศ (Sexual reproduction)

ท าใหลกทเกดมามความแปรผนทางพนธกรรม

1.fertilization

การปฏสนธ มการรวมกน

ของเซลลสบพนธ เกดเปน

zygote แบงออกเปน

การปฏสนธภายในกบ

การปฏสนธภายนอก

2.conjugation

คอการถายโอน DNA

พบในแบคทเรย

พารามเซยม

สาหราย และ

ฟงไจบางชนด


8

3.parthenogenesis

พบในผง มด ตอ แตน โดยไข (n)

ทไมไดรบการผสมจะเจรญเปนตวผ

การสบพนธแบบไมอาศยเพศ (Asexual reproduction)

ลกทเกดมาไมมความแปรผนทางพนธกรรมลกษณะเหมอนพอแมทกประการ สงมชวตชนต าตามปกต

มกสบพนธแบบไมอาศยเพศ แตเวลาทสภาพแวดลอมย าแยจะสบพนธแบบอาศยเพศ เผอวาลกทเกดมาซงม

ความแปรผน จะมตวไหนททนสภาพแบบลอมนนได

1.binary fission

คอการแบงเซลลออกเปนสอง

เชน อะมบา พารามเซยม ยกลนา


9

2.multiple fission คอการแบงนวเคลยสหลายๆครง แลวคอยแบง cytoplasm

จะไดเซลลลกจ านวนมากๆ เชน พลาสโมเดยม

3. Sporulation หรอการสรางสปอร

เหมอน multiple fission แตมผนงแขง

มาหมเซลลลก สปอรใชกระจายพนธ

เชน ฟงไจ พช (แต endospore ของ

แบคทเรยสรางเพอทนตอ

สภาพแวดลอมทไมเหมาะสม)


10

4. budding (การแตกหนอ) เชน ยสต

พชดอกบางตน (ไผ ออย กลวย พทธรกษา)

ฟองน า cnidarian

5. regeneration ตองไดสมาชกตวใหมโดยหลดออกเปน

ทอนๆ เชน สาหรายทเปนสาย พยาธตวตด

6. Cloning ท าโดยน านวเคลยสออกจากเซลลไขของแม

แลวเอานวเคลยสจากเซลลรางกายแมใสเขาไปแทนเมอไดตว

ออนกฝงไวในมดลก ลกทคลอดจะเหมอนแมทกประการ

ภาพแสดงขนตอนการโคลนนงของแกะ


11

ขอมลทควรทราบ

กระเทย (hermaphrodite) ม 2 เพศในตวเดยว (monoecious) เชน ไฮดรา พลานาเลย ไสเดอนดน

สวนพวกแยกเพศ (dioecious) พบในหนอนตวกลม echinoderm mollusk arthropod และ chordate


12

แมงกะพรน มวงจรชพสลบ (metagenesis)

ระหวางรปราง polyp ซงสบพนธแบบไมอาศยเพศ

โดยแตกหนอกบรปราง medusa

ซงสบพนธแบบอาศยเพศโดยปฏสนธ

ตางกบวงชพของพชทสลบระหวาง

ชวงชวต (n) และ (2n)

- แมลงตวเมยบางชนดม spermatheca ไวสะสมเซลลอสจเอาไวผสมเมอไขสก โดยไมตองพงตวผ

- vertebraten สวนใหญปฏสนธภายใน แตปลากระดกแขง (ยกเวนปลาเขม สอด สรอย หางนกยง)

และ amphibian ปฏสนธภายนอก

- reptile นก และ mammal เปนสตวชนสงทมเยอ extraembryonic membrane คอ chorion ,

amnion (ถงน าคร า) , allantois และ yolk sac (ถงไขแดง)


13

การสบพนธของคน

การสบพนธของคนมความคลายกบสตวมกระดกสนหลงอนๆ คอ มการรวมตวกนของอสจกบเซลลไข

ในรางกายของเพศหญง เกดเปนไซโกต (zygote) จากนนไซโกตจะเรมแบงเซลล และเจรญเตบโตเปนเอมบรโอ

(embryo) เอมบรโอทมอายเขาสเดอนท 3 ของการตงครรภ เรยกวา ฟตส (fetus) และเมอครบ 9 เดอน จะ

คลอดออกมาเปนทารก

ระบบสบพนธทงในเพศชายและเพศหญง เปนระบบทส าคญตอการด ารงรกษาเผาพนธของสงมชวตให

สบตอไปชวลกชวหลาน โดยจะท าหนาทสรางเซลลสบพนธและเลยงดจนกลายเปนตวเตมวยออกมา โดยมสาร

พนธกรรมจากพอและแมเปนตวก าหนดลกษณะตลอดจนเพศของลกตงแตมการปฏสนธ

ดงนนการเปลยนแปลงของอวยวะในระบบสบพนธทงภายในและภายนอกของเพศชายและเพศหญง

จะมการพฒนามาตงแตระยะทอยในทองของแมแลว โดยจะมการพฒนาควบคมากบระบบขบถาย ผลจาก Y

chromosome ในตวออนเพศชายจะกระตนใหมการพฒนาอวยวะของระบบสบพนธชาย แตในตวออนเพศ

หญงไมม Y chromosome จงมการพฒนาใหเปนอวยวะของระบบสบพนธเพศหญงแทน ซงระบบสบพนธ

เพศชาย และระบบสบพนธเพศหญง มลกษณะดงตอไปน

โครโมโซมรางกาย ของชายปกต โครโมโซมรางกาย ของหญงปกต


14

ระบบสบพนธเพศชาย (Male Reproductive System)

ระบบสบพนธเพศชาย เปนระบบทท าหนาทในการสรางเซลลสบพนธ คอ sperm และท าหนาทใน

การน าสง sperm เขาไปในอวยวะสบพนธเพศหญงเพอผสมกบเซลลไขตอไป นอกจากนยงท าหนาท

สราง hormone เพศชายอกดวย

อวยวะสบพนธเพศชาย ประกอบดวย

1. อณฑะ (testes) มการพฒนามาจาก gonads ท าหนาทสราง sperm และ

hormone เพศชายคอ testosterone

2. accessory ducts เปนทอน า sperm จากอณฑะออกไปสภายนอก ประกอบดวย

epididymis, vas deferens, ejaculatory duct และทอปสสาวะ

3. accessory glands เปนตอมทสรางสารอาหารเลยง sperm และชวยอ านวยความสะดวก

ในการล าเลยง sperm ออกสภายนอกดวย ไดแก seminal vesicle ตอมลกหมาก

และตอมคาวเปอร (Cowper's gland)

4. penis ท าหนาทน าสงน าอสจเขาสอวยวะสบพนธเพศหญง

ภาพแสดงอวยวะเพศชาย


15

× ถงอณฑะ (scrotal sac หรอ scrotum)

ถงอณฑะเปนสวนผวหนงทมลกษณะเปนถงยนออกมาจากสวนลางของผนงหนาทอง แยกออกเปน 2

ถง ภายในถงอณฑะแตละขางประกอบดวย อณฑะ epididymis และปลายดานลางของ spermatid cord

ผวหนงของถงอณฑะบางและเปนรอยยน (rugose) เนองจากในชนผวหนงของถงอณฑะมกลามเนอเรยบ

เรยกวา dartos muscle ซงถกเลยงโดยระบบประสาทอตโนมต sympathetic กลามเนอ dartos จะท า

หนาทปรบอณหภมของอณฑะใหคงท ซงจ าเปนตอการสรางและการพฒนาของ sperm ทตองการอณหภมท

ต ากวาอณหภมของรางกายประมาณ 3-5 องศาเซลเซยส

× อณฑะ (testes)

อณฑะ เปนอวยวะทเคลอนไหวไดอยในถงอณฑะ มลกษณะเปนรปไข ปกตอณฑะทางดานซายจะอย

ต ากวาทางดานขวาประมาณ 1 เซนตเมตร การออกแรงยกของหนกหรอมความดนในชองทองสงอาจท าให

inguinal canal ขยายเปดกวางออก อวยวะตางๆ ทอยในชองทองสามารถเคลอนผานรนออกมาดนอยในถง

อณฑะ เรยกวา ไสเลอน (inguinal hernia) และถาหากอณฑะยงไมสามารถเคลอนลงมาอยในถงอณฑะ เรยก

สภาพนวา cryptochidism ซงจะมผลท าใหไมสามารถสราง sperm ได

ภาพโครงสรางภายในของอณฑะ


16

ชนดเซลลในอณฑะ

Leydig's cell

Leydig's cell เปนเซลลขนาดใหญทอยใน dense connective tissue โดยแทรกอยระหวาง

seminiferous tubule ท าหนาทสราง hormone เพศชาย คอ testosterone เพอกระตนใหเดกชายแตก

หนมมรปรางลกษณะเปลยนเปนเพศชายชดเจน (male secondary sex charectoristics)

Seminiferous tubule

seminiferous tubule เปนทอทมเยอบผวซงวางตวอยบน basal lamina ทอนถกลอมรอบดวย

เนอเยอเกยวพนและ เซลลแบน ๆ มลกษณะคลายเซลลกลามเนอเรยบเรยก myoid cell เมอเซลลนหดตวจะ

ชวยบบไล sperm ออกไปตามทอปสสาวะ

sertoli cell

sertoli cell เปนเซลลทรงสงคลายปรามด ฐานของเซลลวางอยบน basal lamina ไปจนถง lumen

ท าหนาท น าสารอาหารจากหลอดเลอดไปเลยงเซลลสบพนธ ชวยในการล าเลยงเคลอนยายเซลลสบพนธจาก

basal lamina ของ seminiferous tubule ออกส lumen ชวยกดกนและท าลายเซลลสบพนธทตายแลว

spermatogenic cell

spermatogenic cell เปนกลมของเซลลสบพนธเพศชาย มรปรางกลม เรยงตวแทรกอยระหวาง

sertoli cell ตงแตชน basal lamina ไปจนถง lumen ของ seminiferous tubule ซงกลมเซลลเหลาน จะม

การแบงตวและเปลยนตงแต spermatogonia จนกลายไปเปน sperm เรยกกระบวนการนวา

spermatogenesis ซงใชเวลานานประมาณ 64 วน แบงออกเปนระยะตาง ๆ ได 4 ระยะคอ

1. spermatocytogenesis เปนกระบวนการแบงเซลลแบบ mitosis เพมปรมาณของเซลลสบพนธ

2. meiosis เปนกระบวนการแบงเซลลจาก primary spermatocyte จนกลายเปน spermatid ซง

ท าใหจ านวน chromosome ลดลงครงหนง เหลอเปน 23 chromosome จะมการแบงเซลล 2 ครง

-meiosis I เปนการแบงเซลลจาก primary spermatocyte กลายเปน secondary spermatocyte

-meiosis II เปนการแบงเซลลจาก secondary spermatocyte กลายเปน spermatid


17

3. spermiogenesis เปนกระบวนการเปลยนแปลงรปรางของ spermatid ซงเปนเซลลรปรางกลม

ใหกลายเปนเซลลมรปรางลกษณะพเศษคอ sperm โดยอาศย organelle ใน spermatid คอ นวเคลยส,

golgi apparatus, mitochondria และ centrioles

4. spermiation เปนกระบวนการปลดปลอย sperm ออกส lumen

Sperm

หากเอา sperm แตละตวทเจรญเตมทไปศกษาดวยกลองจลทรรศนอเลกตรอน จะเหนวา sperm แต

ละตวมความยาว 55-65 ไมครอน ประกอบดวย

1. สวนหว มลกษณะเปนรปไข ภายในคอนวเคลยสของ spermatid และทางดานหนา 2/3 ของ

นวเคลยสจะถกหมดวย acrosome ซงภายในม acrosomal enzyme หลายชนดท าหนาทยอยท าลายผนง

ของไขคอ

- hyaluronidase (cumulus oophorus dispersing enzyme) ซงท าหนาทยอยสลาย corona radiata

- acrosin หนาทยอยสลาย zona pellucida ของเซลลไข

2. สวนหาง สวนประกอบภายในจะคลายกนกบ flegellum สรางมาจาก centriole ม mitochondria

ลอมรอบ ท าหนาทในการสรางพลงงานใหแก sperm ใหสามารถเคลอนไหวได


18

สวนประกอบทส าคญในอณฑะ

ตอมสรางน าเลยงอสจ (seminal vesicle)

seminal vesicle มลกษณะเปนถงยาวขดไปมาทางดานหลงของกระเพาะปสสาวะ มอย 2 ขางจะให

ทอเชอมตอกบ ampulla ของ ductus deferens กลายเปน ejaculatory duct seminal vesicle จะสราง

สารซงประกอบดวยสารเมอก fructose ส าหรบใหพลงงานแก sperm เพอใชในการเคลอนไหว

prostaglandins เพอท าใหมดลกหดตวชวยบบไล sperm ใหเคลอนทไดเรวขน นอกจากนยงม วตามนซ และ

coagulating enzyme สารทหลงออกจาก seminal vesicle มปรมาณ 60 % ของน าอสจทหลงออกมาแต

ละครง มฤทธเปนดางเพอลดความเปนกรดในชองคลอดของผหญง

ตอมลกหมาก (prostate gland)

ตอมลกหมาก เปนกอนรปรางคลายกรวย มเสนผาศนยกลางประมาณ 3 เซนตเมตร น าหนก 20 กรม

หมรอบทอปสสาวะ ม ejaculatory duct ทะลผานมาเปดออกท prostatic urethra ผนงชนนอกของตอม

ลกหมากถกหอหมดวยถง(capsule) เนอตอมลกหมากประกอบดวย stroma part ซงเปนเนอเยอเกยวพนและ

กลามเนอเรยบ และ glandular part ประกอบดวยโครงสรางทอยภายในมตอมขนาดเลกชนด compound

tubuloalveolar gland มากมายเรยงตวลอมรอบทอปสสาวะ จะใหทอเลก ๆ มาเปดออกททอปสสาวะ สารท

สรางมาจากตอมลกหมาก มลกษณะเปนน าสขาวคลายน านม มฤทธเปนดางเลกนอย ประกอบดวย acid

phosphatase, citric acid , cholesterol, phospholipid, zinc, proteolytic enzyme และ fibrinolysin

ซงชวยหลอมละลายการแขงตวของกอนอสจทหลงออกมา สารทหลงออกจากตอมลกหมากจะกระตนให

sperm เคลอนไหวไดด มการสรางสารอาหารส าหรบ sperm ซงการหลงน าอสจแตละครงมสารทสรางจาก

ตอมลกหมากประมาณ 30 %

Cowper's gland (bulbourethral gland)

Cowper's gland เปนตอมขนาดเลกเทาเมดถว 2 ตอม ตงอย 2 ขางของทอปสสาวะ แตอยต ากวา

ตอมลกหมากเปนตอมทใหทอออกมาเปดออกสทอปสสาวะทอยใน penis สารทสรางและหลงออกมา เปนสาร

เมอก มฤทธเปนดางท าหนาทหลอลนและลดความเปนกรดภายในทอปสสาวะของผชายและในชองคลอดของ

ผหญง


19

องคชาต (penis)

penis เปนอวยวะทท าหนาทเปนทางผานของน าปสสาวะและน าอสจ แบงออกเปน 2 สวนคอสวนท

แนบชดตดกบล าตวเรยกวา root และสวนทยนออกมาเรยกวา body penis ประกอบดวยเนอเยอทแขงตวได

(erectile tissue) ซงมลกษณะเปนแทงทรงกระบอก 3 แทง ภายในมลกษณะคลายฟองน าประกอบดวยโพรง

ของแองเลอดเลก ๆ (sinusoid) มเนอเยอเกยวพนและกลามเนอเรยบเรยงตวเปนแผนม endothelial cell

ของหลอดเลอดคลม แทงเนอเยอทางดานบน 2 แทงเรยกวา corpus cavernosum มาอยชดกน มเนอเยอ

เกยวพนทเรยกวา tunica albuginea ทหนาหมรอบ ทบรเวณ root ของ penis แทงเนอเยอทงสองจะแยก

ออกจากกนแลวจะไปเกาะตดกบกระดก pubis สวนแทงเนอเยอทอยทางดานลางตรงแองระหวาง corpus

cavernosum ทงสองเรยกวา corpus spongiosum ภายในมทอปสสาวะอยตรงกลางตลอดความยาว ท

บรเวณ root ของ penis แทงเนอเยอนจะโปงออกเปนกระเปาะเรยกวา bulb ของ penis สวนปลายสดของ

corpus spongiosum จะขยายโปงออกและคลมสวนปลายสดของ corpus cavernosum กลายเปน glans

of penis เปนบรเวณทพบปลายประสาทรบความรสกเปนจ านวนมากท าใหไวตอการกระตน ตรงกลางมรเปด

ของทอปสสาวะ แทงเนอเยอทงสามจะถกยดตดกนดวยเนอเยอเกยวพนแลวมผวหนงคอนขางบางหมรอบ

ชนนอกอกชนหนง สวนปลาย glans of penis จะมผวหนงทบกน 2 ชนยนออกมาคลม glans of penis

เอาไวเรยกวา prepuce หรอ foreskin ในชนผวหนงบรเวณนจะมตอมเหงอ และตอมไขมนมาก เมอมการหลง

สารออกจากตอมพรอมกบเซลลทหลดลอกออกจากผวหนงมารวมตวกนจะเปนกอนสขาวขนเรยกวา smegma

ถาหากท าความสะอาดบรเวณนไมดจะกอใหเกดการตดเชอได ดงนนการผาตดเอา prepuce ออกซงเรยกวา

การขลบ (circumcision) จะท าใหสามารถท าความสะอาดบรเวณนไดงาย


20

ระบบสบพนธเพศหญง (Female Reproductive System)

ระบบสบพนธเพศหญงเปนระบบทท าหนาทคลายกบระบบสบพนธเพศชาย ซงนอกจาก สรางเซลล

สบพนธคอเซลลไข และสราง hormone เพศหญงแลว ยงท าหนาทดแลฟมพกให เซลลไขทผสมตดใหพฒนา

กลายเปนตวออนจนคลอดออกมา ระบบสบพนธเพศหญงประกอบ ดวย

อวยวะเพศภายใน (internal genitalia) เปนอวยวะทมองเหนไดจาก ภายนอก ซงไดแก

เนนหวเหนา แคมใหญ แคมเลก clitoris, vestibule, Bartholin's gland , paraurethral gland

และบรเวณฝเยบ

1. ชองคลอด (vagina) เปนชองทางผานของ sperm ทจะเขาไปผสมกบเซลลไข และเปนทางออก

ของเลอดประจ าเดอนและทารก

2. รงไข (ovary) มการพฒนามาจาก gonad ซงท าหนาทสรางเซลลไข และ hormone เพศหญงคอ

estrogen และ progesterone

3. ทอน าไข (uterine tube) เปนทอท าหนาทน าเซลลไขจากรงไข ใหเคลอนไปสมดลก

4. มดลก (uterus) เปนทอยอาศย น าสารอาหารมาเลยงเซลลไขทผสมตดแลวจนพฒนาเปนตวออน

อวยวะเพศภายนอก (external genitalia)

1. เนนหวเหนา (mone pubis) เปนผวหนงนนอยบรเวณเหนอกระดกหวเหนา (pubic symphysis)

เมอเขาสวยสาวจะมขนงอกขนทบรเวณน ส าหรบในเพศหญงแนวขนจะเรยงตวเปนรปสามเหลยมมยอดชลงมา

ทางดานลาง สวนในเพศชายยอดของสามเหลยมจะชขนไปทางสะดอ

2. แคมใหญ (labia majora) เปนผวหนงทตอมาจากทางดานลางของเนนหวเหนา มลกษณะนนแยกเปน 2 กลบลงไปบรรจบกนทางดานหลงทบรเวณผเยบ

3. แคมเลก (labia minora) เปนชนผวหนงทยกตวขนเปนกลบเลกๆ สแดง 2 กลบทางดานในของแคมใหญ กลบของแคมเลกทางดานหนาจะแยกออกเปน 2 แฉก แฉกดานบนมาจรดกนกลายเปนผวหนงคลม clitoris เรยกวา prepuce of clitoris แฉกดานลางจรดกนใต clitoris เรยกวา frenulum of clitoris สวนปลายหลงของแคมเลกจะโอบรอบรเปดของชองคลอดและทอปสสาวะ แลวมาจรดกนดานหลงเรยกวา fourchette แคมเลกไมมขนงอก


21

4. clitoris มลกษณะเปนตมเลกๆ เปนอวยวะทเทยบไดกบ glans penis ในเพศชาย และมโครงสรางเปน erectile tissue เชนกน มหลอดเลอด ปลายประสาทรบความรสกมาเลยงเปนจ านวนมาก ดงนนหากเกดการฉกขาดทบรเวณน อาจเกดขนไดในขณะคลอด จะท าใหเจบ เสยเลอดมาก และเยบตดไดยาก

5. vestibule เปนบรเวณทอยระหวางแคมเลกทงสองขาง ตงแต clitoris ลงไปจนถง fourchette บรเวณนมรเปดของทอตางๆ ดงน - รเปดของทอปสสาวะ (urethral orifice) จะอยถดจาก clitoris ราว 1 ซม. - รเปดของชองคลอด (vaginal orifice) อยถดไปอก มเยอพรหมจารยปดอย - รเปดของ Bartholin's gland และ paraurethral gland อยางละ 1 ค

6. Bartholin's gland (greater vestibular gland) เปนตอมเลกๆ ขนาดเทาเมลดถวเขยวพบอย 2 ขางของรเปดของชองคลอด ตอมนเปรยบเทยบไดกบตอมคาวเปอรในเพศชาย จะใหทอออกมาเปดทบรเวณระหวางเยอพรหมจารยกบแคมเลก ท าหนาทสรางเมอกหลอลน และมฤทธเปนดางเพอลดความเปนกรดในชองคลอด

7. เยอพรหมจารย (hymen) เปนเนอเยอทยนออกมาปดรเปดของชองคลอด ตรงกลางจะมรเปดเลกๆ เยอพรหมจารยนสามารถยดหยนได ในเดกบางคนเยอพรหมจารยไมมรเปดจงปดชองคลอดไวหมด ท าใหเลอดประจ าเดอนไมสามารถไหลออกมาได เรยก imperferated hymen

8. ฝเยบ (perineum) เปนบรเวณรปสเหลยม (diamond-shape) โดยลากเสนเชอมตอจากกระดกหวเหนาไปยง ischial tuberosity 2 ขาง และกระดกกนกบ แตถาลากเสนตรงเชอมตอระหวาง ischial tuberosity ทง 2 ขางจะแบงฝเยบออกเปนบรเวณรปสามเหลยม 2 รปคอดานหนาเรยก urogenital triangle เปนทตงของอวยวะเพศภายนอกทงหมด และดานหลงเรยกวา anal triangle จะพบรเปดของทวารหนกอย บรเวณทอยระหวางชองคลอดกบทวารหนก จะมกอนเนอเยอเกยวพนทเหนยวและแขงแรงอยขางในเรยกวา perineal body ซงมความส าคญ เปนจดยดเกาะของกลามเนอลายหลายมดทท าหนาทรองรบอวยวะตาง ๆ ทอยภายในองเชงกรานไมใหเคลอนออกมา ฝเยบมกจะฉกขาดขณะทท าการคลอด ถาหากไมมการเยบซอมกอาจจะท าใหอวยวะภายในองเชงกรานโดยเฉพาะมดลกเคลอนทออกมาทางชองคลอด ดงนนการปองกนไมใหฝเยบฉกขาด ขณะท าคลอดจะตองตดบรเวณฝเยบ เรยกวา episiotomy เพอเปดชองคลอดใหกวางขนจะไดคลอดสะดวก เมอทารกคลอดออกมาแลวคอยท าการเยบปดกลบตามเดม


22

อวยวะเพศภายใน (internal genitalia)

รงไข (ovary)

รงไข มอย 2 ขาง มลกษณะเปนรปไขแบน วางตวอยภายในองเชงกรานทางดานหลงของ broad

ligament โดยมเยอบชองทองยดระหวางรงไขไวกบ broad ligament เรยกวา mesovarium ขอบดานใน

ของ mesovarium จะหนาตวขนเปนพเศษเรยก ligament of ovary ท าหนาทเชอมระหวางรงไขกบมดลก

ภายใน mesovarium เปนทางผานของหลอดเลอดทมาเลยงรงไข

โครงสรางภายในของรงไข

รงไขถกหอหมดวยเยอบชองทอง (peritoneum) เมอผารงไขออกแลวศกษาดวยกลองจลทรรศนจะ

พบวา ภายในรงไขเปนเนอเยอเกยวพนซงความหนาแนนแตกตางกน ท าใหแบงรงไขออกเปน 2 ชน ดงน

- ชนนอก (cortex) ประกอบดวยเนอเยอเกยวพนทหนาแนนมาก ในชนนมไขทก าลงเจรญเตบโตในระยะตางๆ

ไขแตละใบจะมเซลลบรวารลอมรอบอยเสมอ

- ชนใน (medulla) ประกอบดวย เนอเยอเกยวพนทอยกนอยางหลวมๆ ภายในมหลอดเลอด เสนประสาท

และทอน าเหลอง


23

การเจรญของเซลลไข (maturation of oocyte หรอ oogenesis)

การสรางอสจหรอเซลลสบพนธเพศเมย (oogenesis) ภายในรงไขของคนและสตว เพศเมย

ประกอบดวยเซลลซงเรยกวา โอโอโกเนย (oogania ) ซงจะแบงเซลลแบบไมโทซสท าใหเซลลเพมขน

โอโอโกเนยบางเซลลจะเปลยนแปลงและเจรญไปเปนไพมารโอโอไชต (primary oocyte) หรอโอโอ

ไชตขนท 1 ซงตอมาจะมรการแบงเซลลแบบไมโอซสขนแรกได เซกนดารโอโอไซต (secondary oocyte )

ขนาดใหญและเพลารบอดขนท 1 ( first polar body ) ซงมขนาดเลกกวา ในสตวชนสงเมอมการสรางไข

จนถงขนนจะถงเวลาตกไข ( ovalation ) และถาหากมการปฏสนธเกดขน เซกนดารโอโอไซตและโพลารบอด

ขนท 1 จะแบงไมโอซสขนท 2 ไดเซลลขนาดใหญ 1 เซลล เรยกวา โอโอทด (ootid ) ซงจะเจรญเปนไข

(ovum) และเซลลขนาดเลก 3 เซลล เรยกวา เซกนดารโพลารบอด (secondary polar body )

เซลลขนาดเลก 3 เซลลนจะสลายตวไปในทสด ในสตวเลยงลกดวยน านมรวมทงคนดวย จะมโอโอ

โกเนยอยในขนไพรมารโอโอไซต แลวตงแตเกดและจะไมเพมจ านวนอกแลว ไพรมารโอโอไซตจะคงอยในสภาพ

เดมจนกวาสตวชนดนนจะเขาสวยสบพนธไดหรอวยเจรญพนธจงจะมการแบงไมโอซส I และเกดการตกไขขน

ตามมา ไขของสตวแตละชนดจะมความแตกตางกนมากทงทางดานขนาดและรปราง

ไขของพวกสตวปกและสตวเลอยคลานมไขแดง (อาหารสะสม) บรรจอยมาก จงมขนาดใหญ

นอกจากนยงมเปลอกซงเปนสารพวกแคลเซยมหมอยดวย ไขพวกสตวเลยงลกดวยน านมเชนคน จะไมมอาหาร

สะสมอยเลย จงมขนาดเลกมากเมอเทยบกบไขของสตวปก


24

ทอน าไข (uterine tube, fallopian tube หรอ oviduct)

ทอน าไข เปนทอทวางทอดตวโคงไปทางดานหลง อยตรงขอบดานบนของ broad ligament ซงเปนเยอบชองทอง 2 ชนคลมอย ทอน าไขยาวประมาณ 4 นว ปลายดานหนงจะเปดออกสชองทอง (peritonial cavity) สวนปลายอก ขางหนงเปดเขาสโพรงมดลก ทอน าไขสามารถแบงออกไดเปน 4 สวนคอ

1. infundibulum เปนรปกรวย สวนปลายทเปดออกสชองทองมสวนยนออกเปนรวคลายนวมอเรยกวา fimbriae เพอรองรบและเกบเซลลไขทตกออกมาในชองทองโดย cilia จะชวยโบกพดใหเซลลไขเคลอนเขาไปในทอน าไข

2. ampulla เปนสวนทกวางทสดและมผนงบาง อยตอจาก infundibulum เปนบรเวณทเซลลไขผสมกบ sperm

3. isthmus เปนสวนทแคบทสดของทอน าไข อยตดกบดานขางของมดลกเหนอ round ligament

4. intramural (interstitial) segment เปนสวนของทอน าไขทฝงตวอยในผนงของมดลก ทอน าไข ท าหนาทเกบเซลลไขทหลดออกจากรงไข เปนบรเวณทผสมกนของเซลลไขกบ sperm และน าเซลลไขทผสมตดแลวเดนทางเขาสโพรงมดลก ดงนนในระยะกอนไขตก fimbriae จะเคลอนเขาใกลรงไข cilia ท fimbriae จะโบกพดเซลลไขทตกลงไปในชองทองใหเคลอนเขาไปในทอน าไข แลวเดนทางตอไปจนเขาสโพรงมดลกโดยอาศยการโบกพดของ cilia และการหดตวของกลามเนอเรยบ

มดลก (uterus)

มดลก เปนอวยวะทมรปรางคลายลกแพรหรอลกชมพ มผนงเปนกลามเนอเรยบหนา ตงอยดานหลงของกระเพาะปสสาวะและดานหนาของทวารหนก ในระยะทไมตงครรภมดลกจะมความยาวประมาณ 3 นว กวาง 2 นว หนา 1 นว น าหนกประมาณ 50 - 60 กรม เมอตงครรภขนาดของมดลกจะขยายใหญหลายเทาและจะกลบสสภาพเดมหลงคลอด เมอถงวยหมดประจ าเดอนมดลกกจะเหยวเลกลงตามอทธพลของฮอรโมน มดลกแบงออกไดเปน 3 สวนคอ

- fundus คอสวนบนทอยเหนอทอน าไข เปนสวนทกวางทสด - body คอสวนทอยต ากวาทอน าไข เรยวลงไปจนถงสวนแคบทเรยกวา isthmus - cervix คอสวนลางสดทอยตดกบชองคลอด หรอทเรยกวาปากมดลก

หนาทของมดลก

1. เปนแหลงส ารองอาหาร รอรบการฝงตวของตวออน 2. เปนทเจรญเตบโตของทารกจนครบก าหนดคลอด 3. เปนอวยวะทดนใหทารกคลอดออกมาได


25

รอบประจ าเดอน (menstrual cycle)

รอบประจ าเดอน (menstrual cycle) เปนรอบการเปลยนแปลงทก 28 วน ม 3 ระยะ ดงน

1. Menstrual phase

เรมในวนท 1-5 ของรอบประจ าเดอน มการหลดลอกของผนงชนในของมดลก

2. Proliferative phase

เรมในวนท 6-14 ของรอบประจ าเดอน เกดจากอทธพลของ estrogen มการซอมแซมผนงชนในของ

มดลก,มการสรางหลอดเลอดเพม ตอนทายของระยะนจะมการหลง LH สงสดมกทปากมดลกบางใส

เพอความสะดวกในการเคลอนทของ sperm

3. Secretory phase

เรมในวนท 15-28 ของรอบประจ าเดอน × Corpus luteum ผลต progesterone

มกทปากมดลกเปนมกเหนยว (เปน cervical plug) ปองกน sperm ผาน


26

ภาพสรป รอบประจ าเดอน

(menstrual cycle)


27

การตงครรภ

เมอมการตกไขเกดขน และการปฏสนธจะเกดททอน าไข โดยอสจจะปลอย enzyme จาก

acrosome มายอยสารหมเซลลไข แลวดนนวเคลยสของตวเอง (n) เขาไปในเซลลไข กระตน secondary

oocyte (ระยะ metaphase II) แบงเซลลตอจนเสรจ ไดเซลลไข (n) เมอรวมกบอสจ (n) ไดเซลล 2n แรก

ของชวตใหมเรยก zygote และอสจยงกระตนใหไขปลอยสารออกมาระหวางเยอหมเซลลไขกบเยอ vitelline

membrane ดานนอก เกดเปนชนหนาเรยก fertilization membrane ปองกนไมใหอสจตวอนมาเจาะ

Zygote จะแบงเซลลไดเอมบรโอ 4 ระยะ คอ

cleavage , blastulation , gastrulation , organogenesis

- กอน blastula นนเรยกใหมวา blastocyst และเปนระยะท

เอมบรโอฝงตวกบendometrium ทมดลกหลงปฏสนธ 7 วน

- germ layer ทง 3 ชนทเกดในระยะ gastrulation จะ

เปลยนแปลงไปท าหนาทเฉพาะ และเจรญกลายเปนอวยวะตางๆ

ectoderm ระบบปกคลมรางกาย,ระบบประสาท,เรตนา,สารเคลอบฟน,เลนสตา mesoderm ระบบหมนเวยนและน าเหลอง,ระบบขบถาย,ระบบสบพนธ,adrenal cortex,กลามเนอและ

กระดก,notochord,หนงแท,เนอฟน,เนอเยอเกยวพน endoderm Parathyroid gland,thyroid gland ,ตอมทอนซล,ตอมไทมส,ตบ,ตบออน,ทางเดนอาหาร,

ทางเดนอากาศ,กระเพาะปสสาวะ

-organogenesis จะสรางอวยวะใหเอมบรโอจนครบทกสวนในปลายสปดาหท 8 หลงจากนนจะเรยกวา

fetus และคลอดเมอได 9 เดอน

*วนคลอดนบจากวนแรกของประเดอน

ครงสดทาย บวกไป 280 วน


28


29

การเจรญเตบโตของสตว

การเจรญเตบโต

สงมชวตทงหลายทเกดขนมาแลวยอมตองมการเจรญเตบโต สตวกเชนเดยวกนยอมจะมการ

เจรญเตบโต ซงจะเปนกระบวนการในการเปลยนแปลงขนาดและรปราง ซงเปนผลมาจากการเพมจ านวนเซลล

ดวยการแบงเซลลทมอยแลว รวมทงมการขยายขนาดของเซลลดวยการสรางไซโทพลาสซมท าใหเซลลมขนาด

ใหญโตขน ในล าดบตอมาเซลลกจะมการเปลยนแปลงรปรางและหนาท จนกระทงรวมกลมประสานงานใน

หนาทจนเกดเปนอวยวะหลายๆ อวยวะ อวยวะตางๆ เหลานรวมตวกนเปนรางกายของสงมชวต เพอด ารงชวต

อยในสภาพแวดลอมตอไป

อยางไรกตามในขณะทสตวก าลงเจรญเตบโต สตวบางชนดจะมการเปลยนแปลงรปรางเปนระยะๆ

จนกระทงมรปรางคลายพอแมในทสด แตสตวบางชนดจะมรปรางเหมอนพอแมตงแตเกดเลย เพยงแตมขนาด

เลกกวาพอแมเทานนการเจรญเตบโต เปนขวนการทเกยวของกบการเปลยนแปลงตางๆ ของสงมชวตทกระดบ

ทงทางโครงสรางและหนาท กระบวนการตางๆ ของการเจรญเตบโต แบงไดเปนขนตอนงายๆ คอ


30

1.การเพมจ านวนเซลล

ในสงมชวตเซลลเดยว การแบงเซลลถอวาเปนการสบพนธ เกดชวตใหมขน ม หลายแบบ เชนการแบง

แยกตวเปนสวนๆการแตกหนอเปนตน

ในสงมชวตหลายเซลล การแบงเซลลเปนการเพมจ านวนเซลลใหมากขน เชน การแบงเซลลจากตว

ออนเปนตวเตมวย สรางเซลลใหมเพอทดแทนเซลลเกา เชน เซลลผวหนง

2. การเพมขนาดเซลล

เปนกระบวนการสะสมและสงเคราะหสารอนทรยภายโมเลกลของเซลล ท าใหโมเลกลมขนาดใหญขน

หรอมการรวมกนระหวางโมเลกลกบโมเลกล เปนผลใหเซลลตองขยายขนาดตามไปดวย จงเกดการเจรญเตบโต

ของสงมชวต เชน งจะมการลอกคราบเมอมขนาดตวใหญขน

ถงแมนมนจะเปนงยกษ แตชวงชวตของมนนาสนใจไมนอย อานาคอนดาจะผสมพนธดวยการทตวผจะ

รดตวเมย แลวฉดน าเชอเขาไป ตวเมยจะตงทองนานประมาณ 2 เดอน เมอคลอดลกมนจะคลอดลกเปนตวซง

แปลกกวางทวไปซงคลอดลกเปนไข เมอลกมนออกมาจะออกมาเยอะมากๆ ซงจะมบางตวทตาย และตวทตาย

นนแหละจะเปนอาหารของแมมน(ซวยไปเลย)แตถาแมมนงบตวทยงไมตายเขาไป ลกของมนจะสบดตว แลวแม

มนจะรบคายทนท แตกวาทลกมนจะโตและรอดมาเปนตวเตมวยได มนกตองเจอศตรมากมาย ซงมเพยงไมถง

10%เทานนทรอดมาได เมอมนโตเตมวยมนกพรอมทจะผสมพนธทนทและมลกตอไป

3. การเปลยนแปลงสภาพของเซลล

เนองจากในระยะแรกเซลลอาจจะท าหนาทอยางหนงแตเมอมการเปลยนแปลงหนาทการท างาน จง

เกดการเปลยนสภาพเซลลตามไปดวยเพอใหไดเซลลทสามารถท าหนาททตางกน การเปลยนสภาพเกดทงทาง

กายภาพและชวเคม ทงในระดบโมเลกล ระดบเซลล ระดบเนอเยอ ระดบอวยวะ และระดบระบบอวยวะ เซลล

ทไดใหมจะมหนาตาตางไปจากเซลลเดม

4. การเกดรปรางทแนนอน

สงมชวตจะมการเปลยนแปลงรปรางตลอดเวลาตงแตแรกเกดจนเปนตวเตมวย เนองจากมการแบง

เซลลหรอเพมจ านวนเซลล รปรางตอนโตอาจจะแตกตางจากตอนแรกเกดมากหรอไมเหมอนกนเลย เชน กบ

ผเสอ เปนตน การเตบโตในสงมชวตชนสงจะหยดเมอโตเตมวย โดยการใชความสงทหยดเปนเกณฑ ไมค านงวา

น าหนกจะเพมหรอลดลง


31

การเจรญเตบโตของกบ

เซลลของกบไมมเปลอกหอหมแตมวนหอหมอยโดยรอบเมอลอยน าจะเหนดานทมสเหลอง

อยดานลาง เนองจากมไขแดง (volk) ซงเปนอาหารสะสมอยสวนดานบนสเทาเขมจนเกอบเปนสด า

เนองจากมสารสอยหนาแนนทบรเวณใกลผวของเซลลเมอไซโกตจะเรมมการแบงเซลลเพอเพมจ านวนเซลล

ภาพแสดงการเจรญเตบโตของกบ

เคลเวจ เปนกระบวนการทไซโกตมการแบงเซลลแบบไมโทซสอยางรวดเรวท าใหไดเอมบรโอทมจ านวนเซลลเพมขนแตขนาดของแตละเซลลของเอมบรโอเลกลงตามล าดบ

บลาสทเลชน เปนกระบวนการทเซลลของเอมบรโอมการจดเรยงตวเปนชนอยดานนอก ตรงกลางเปนชองวางทมของเหลวบรรจอยเตม เรยกวา บลาสโทซส แกสทรเลชนเปนกระบวนการทเซลลมการเคลอนทและจดเรยงตวเปนเนอเยอชนตางๆ กนประกอบดวยเนอเยอ 3 ชน เอกโทเดรม เมโซเดรม และเอนโดเดรมเรยกเอมบรโอระยะนวา แกสทรลา


32

ออรแกโนเจเนซส เปนกระบวนการทเนอเยอทง 3 ชนของเอมบรโอมพฒนาการไปเปนอวยวะตางๆ

ภาพแสดงวงจรชวตของกบ


33

การเจรญเตบโตของไก

การสรางไข ม อย 2 สวนคอ 1. Ovary 2. Oviduct

1. Ovary (รงไข) ท าหนาทสรางไขแดง ต าแหนงคอ ดานหนาซาย อยชดกบกระดกสนหลง ซงจะ

ท างานเพยงดานเดยวเทานน เมอไกโตเตมทอายประมาณ 4-10 wks.(จะใหไขเยอะมาก) เยอหมไขแดงจะฉก

ออก และเกดการตกไข (ovulation) ไปท infundibulum

2. Oviduct (ทอน าไข) อยทางชองทองดานซายของล าตวและทายสดท Cloaca-->Anus

ทอน าไขนแบงได 5 สวนคอ

2.1) Infundibulum มหนาท รองรบไขแดงทมาจากรงไข จากนนจะสงตอไปโดยการบบตวของ

กลามเนอเรยบแบบPeristalsis ซงไขจะอยทสวนนประมาณ 15 นาท

2.2) Magnum จะสรางไขขาว และเปนสวนทยวทสดของทอน าไข ไขแดงจะอยสวนน ~ 3 ชวโมง

2.3) Ishmus มหนาท ก าหนดรปรางรปทรงไข ไขแดงจะถกไขขาวหมและจะมเยอเปลอกไขมาหม

ไขจะอยสวนน ~25 นาท นอกจากนยงมหนาทปองกนเชอโรคเขาไข และไมใหน าทเปน

องคประกอบหลก (74%ในไข 1 ฟอง) ของไขออกไปดวย แลวถายงเยอเปลอกไขแขงแรงจะท าใหความหนา

ของเปลอกไขยงมาก ซงมความสมพนธกน


34

2.4) Uterus มหนาทดงน

- สรางเปลอกไข โดยมตอมสรางเปลอกไข(Shell gland) ไขจะอยสวนนนานทสด คอ 18-20 ชวโมง

- สรางสเปลอกไข ตามชนดพนธ ตวอยางเชน ลายของไขนกกระทา รวมถงนกหลายๆชนด

- สรางนวลไข หรอเรยกวา Cuticle

2.5) Vagina (อยทางดานซายของตวไก)

เปนสวนทส าคญของทอน าไขคอ เปนทพกไข กอนออกจากตวแมไก แตไมมสวนในการสรางไข

สวน Cloaca (กระพงกน) นน จะรองรบไข อจจาระ ปสสาวะของไก กอนออกจากตวไก

หลงจากปฎสนธ 21 วน ไกจะเรมฟกไข


35

การเจรญเตบโตของคน

เรมตนจากเซลลปฏสนธกบอสจเปนไซโกตททอน าไขสวนตนมกระบวนการแบงเซลลเพอเพมจ านวน

เซลล เรยก คลเวจ ไดเปนเอมบรโอในระยะมอทรลาซงมการเปลยนแปลงตอไปเปนเอมบรโอระยะบลาสทลา

ขณะมการเจรญเตบโตเอมบรโอจะมการเคลอนทมาตามทอน าไขละมาฝงตวในผนงมดลกชนเอนโดมเทรยม

น าคร าสวนใหญมาจากเลอดของทารกโดยผานทางปอด ไต อกสวนหนงจะซมจากรกและผนงของ

ถงน าคร าปรมาณน าคร าจะเพมตามอายครรภ ในชวงใกลคลอดปรมาณน าคร า 800-1,500 cm ซงถาน าคร า

มปรมาณมากหรอนอยเกนไปอาจบงถงภาวะผดปกตของทารกในครรภ


36

สภาวะบางประการทมผลตอการเจรญเตบโตของทารกในครรภ

เซลลไขของคนนนมไขแดงนอยมาก ดงนนเอมบรโอและฟตสตองไดรบอาหารจากแมโดยผานทางรก

ผทเปนแมควรบรโภคอาหารใหเพยงพอตอความตองการของทารกในครรภ หญงทมครรภควรรบพลงงานจาก

การกนอาหารวนละประมาณ 2300 กโลแคลอร

น าหนกของหญงมครรภไมควรเพมเกนรอยละ 25 ของน าหนกกอนตงครรภสารเคมบางอยางทมผล

ตอการเจรญเตบโตของทารกในครรภได เชนกน ยากลอมประสาทพวกทาลโดไมด

ปจจยทมผลตอการเจรญเตบโตของลกออน

ปจจยทมผลจ าเปนมากส าหรบลกออน คอ อาหาร และการคมภยเซลลไขของสตวบางชนดทมไขแดง

นอยจงมกระบวนการเตบโตทรวดเรว เพอใหสามารถหาอาหารเองได สวนเซลลไขของสตวทมไขแดงอยมากก

จะมการเจรญเตบโตยาวนานขน การปองกนอนตรายของพอแมใหแกลกออนเปนสงส าคญทจะชวยใหลกออน

อยรอดเพอเพมจ านวนประชากรและสบทอดเผาพนธตอไปได

Do you know ?

รหรอไม ?

ปรมาณน าคร าจะเพมตามอายครรภ ในชวงใกลคลอดจะมปรมาณน าคร า 800-1500 cm3 ซงถา

น าคร ามปรมาตรมากหรอนอยเกนไป อาจบงบอกถงความผดปกตของทารกในครรภได

น าคร ามสวนประกอบคลายกบของเหลวทอยรอบๆเซลล ซงมปรมาณแรธาต โปรตน ไขมน และ

น าตาลนอยกวาในพลาสมามาก นอกจากนยงมฮอรโมน และเอนไซมตางๆ

การเจาะตรวจน าคร าเพอศกษาเพศ ความผดปกตของโครโมโซม ปรมาณฮอรโมนและเอนไซม

ตางๆ เปนวธการหนงในการวนจฉยความผดปกตและสภาพทวไปของทารก

โนโทคอรดเปนโครงสรางค าจนรางกาย มลกษณะเปนแทงมความยดหยนทอดยาวไปตามล าตวใตไขสน

หลงแตอยเหนอทางเดนอาหาร พบไดในเอมบรโอของสตวมกระดกสนหลงทกชนด ในสตวมกระดกสนหลง

สวนใหญ โนโทคอรดจะถกแทนทดวยกระดกสนหลงหรอกระดกออนเมอโตเตมวย

บรรณานกรม

สงเสรมการสอนวทยาศาสตรและเทคโนโลย, สถาบน. กระทรวงศกษาธการ. หนงสอเรยนรายวชา

เพมเตมชววทยา เลม 1. พมพครงท 1. กรงเทพฯ: องคการคาของ สกสค. จดพมพ จ าหนาย 2553

มหาวทยาลยรามค าแหง. หลกชววทยา BI115. พมพครงท 13. กรงเทพฯ: ส านกพมพมหาวทยาลย

รามค าแหง. จดพมพ จ าหนาย 2553

มหาวทยาลยรามค าแหง. วทยาศาสตรทวไป SC103. พมพครงท 12. กรงเทพฯ: ส านกพมพมหาวทยาลย

รามค าแหง. จดพมพ จ าหนาย 2553

MONNn. ระบบสบพนธของมนษย. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก http://biology503.blogspot.com/

2009/08/blog-post_30.html. (วนทคนขอมล : 27 พฤศจกายน 2553).

Clifford. Parthenogenesis, II. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก http://asymptotia.com/2007/

05/26/parthenogenesis-ii/. (วนทคนขอมล : 1 ธนวาคม 2553).

ชีววิทยา - trueplookpanya · ชีววิทยา 1 บทที่ 5...

Documents