1

Introduction to nature of family and family assessment

มารจก “ครอบครว ”กนเถอะ

Chapter 7 เวชศาสตรครอบครว (Family Medicine)

นพ.สตางค ศภผล ศนยการเรยนรดานเวชศาสตรครอบครวและพฒนาบรการปฐมภมเขต 7

กลมงานเวชกรรมสงคม โรงพยาบาลขอนแกน

2

Scenario for Family and Community Medicine Study Guide

S1 นายสมปอง อาย 65 ป มาตรวจท OPD แลวหลายครงตงแต 1 เดอนกอน ดวยเรองทองผกบาง ทองเสยบาง บางครงกมถายเปนเลอด แพทยใหการรกษา ไปตามอาการ แพทยคนลาสดไดสงตรวจคดกรองมะเรงล าไส พบผลเปนบวก จงนดสองกลองทางทวารหนก พบกอนทสวนปลายของ descending colon และไดท า biopsy เอาชนเนอไปตรวจ กอนออกจากหองสองกลองลงถามแพทยวา “แลวอาการถายเปนมกเลอดทลงยงม ตองท าไงครบหมอ” แพทยไมไดให ค าชแจงใดๆ บอกใหลงรอฟงผลชนเนออก 2 สปดาห ในชวง 2 สปดาหระหวางรอผลชนเนอ ปาสมใจภรรยาของลงสมปอง พาลงมาตรวจทหองฉกเฉนดวยอาการเวยนศรษะ มนงงมาก แพทยทหองฉกเฉนไดฉด Dimenhydrinate 1 amp IM ใหยาแกเวยนศรษะกลบบานไป และแนะน าใหลงมาตรวจตามนดเดม วนนแพทยนดมาฟงผลชนเนอ ผ ปวยมภรรยาเดนทางมาเปนเพอน มานงรอตรวจตงแตเชาจนเยน สดทายไดพบแพทยในชวง OPD นอกเวลา แพทยเพมพนทกษะ จงนดมาเจอแพทยเจาของไขในวนรงขน เชานนปาสมใจรบกระซบแพทยวา “หมอ ลงเปนมะเรงรเปลา ถาใช หมออยาเพงบอกลงนะ” แพทยแจงผลชนเนอวาเปน มะเรงล าไสใหญ ระยะทสาม และบอกผ ปวยถงแผนการรกษาทงการผาตดและการใหยาเคมบ าบด หลงจากทราบผลลงสมปองรสก ตกใจมาก และกลวการรกษาดวยวธทแพทยแจง จงตดสนใจปฏเสธการรกษาดวยวธการแพทยแผนปจจบน ลงสอบถามแพทยเกยวกบวธการรกษาอนๆ เชน การใชสมนไพร แตเนองจากตวแพทยเองไมมขอมลความรในเรองนเลยจงไมไดแนะน าเพมเตมใดๆ หลงจบการสนทนา แพทยนดลงสมปอง มาตดตามอาการ อก 2 สปดาห แตลงไมไดมาตามนดอกเลย

Facts ประเดนปญหา Study guide topics

F1.1 แพทยไมไดใหค าชแจงใดๆ บอกใหลงรอฟงผลชนเนอ ในชวง 2 สปดาหระหวางรอผลชนเนอ F1.2 ปาสมใจพาลงสมปองมาตรวจทหองฉกเฉนดวยอาการเวยนศรษะมนงงมาก

P1.1 ผ ปวยยงมความกงวลเกยวกบอาการของตน และตองการค าแนะน าทกระจางชดจากแพทยใชหรอไม? P1.2 การฉดยาแกตามอาการ ชวยท าใหเขาใจผ ปวยไดดเพยงพอแลวจรงหรอ?

SG1 Patient centered medicine

3

F2 นงรอตรวจตงแตเชาจนถงเยน แตสดทายกลบไดพบแพทยเพมพนทกษะในชวง OPD นอกเวลา และตองนดมาพบแพทยเจาของไขใหมในวนถดไป

F3 วนรงขน เชานนปาสมใจรบกระซบแพทยวา “หมอ ลงเปนมะเรง รเปลา ถาใช หมออยาเพงบอกลงนะ” แพทยแจงผลชนเนอวาเปน มะเรงล าไสใหญ ระยะทสาม และบอกผ ปวยถงแผนการรกษาทงการผาตดและการใหยาเคมบ าบด

F4 ผ ปวยตดสนใจปฏเสธการรกษาดวยวธการแพทยแผนปจจบน

F5 ลงสอบถามแพทยเกยวกบวธการรกษาอนๆ เชน การใชสมนไพรแทนการรกษาแบบแพทยแผนปจจบน

P2 เกดอะไรขนกบระบบบรการสขภาพ?

P3.1 แพทยควรมวธหรอกระบวนการในการแจงขาวรายใหแกผ ปวยและญาตอยางไร? P3.2 เราจะรบมอกบสภาวะอารมณของผ ปวยในระหวางการแจงขาวรายอยางไรด? P 3.3 การแสดงความเหนอกเหนใจตอผ ปวยเปนสงทแพทยทดพงปฏบตใชหรอไม?

P4.1 ทานมความคดเหนอยางไรหากผ ปวยปฏเสธการรกษาททานไดแนะน าใหไป P4.2 ทานควรท าอยางไรหากผ ปวยปฏเสธการรกษาเมอพจารณาตามหลกจรยธรรมทางการแพทย

P5.1 การแพทยทางเลอกคออะไร P5.2 แพทยแผนปจจบนสามารถใหการดแลผ ปวยโดยผสมผสานการแพทยแผนปจจบนและการแพทยทางเลอกเขาดวยกนไดอยางไร

SG2 Health service system

SG3 Breaking Bad News and Empathy

SG4 Refusal of treatment

SG5 Complementary and Alternative medicine / CAM

4

S2 แพทยเจาของไขตดสนใจชวนทมสขภาพออกไปเยยมทบาน เนองจากลงขาดนดไปนานกวา 3 เดอน เมอไปถงบาน พบลงสมปองนงอยทมานงหนาบานกบปาสมใจลงและปาดใจทเหนทมสขภาพไปเยยม ทมสงเกตเหนวาลงดออนเพลยและซบลงไปมาก หลงจาก ททมแพทยไดพดคยถามอาการ ตรวจรางกาย จงนดลงไปตรวจเพมเตมตอทโรงพยาบาล ซงครงนลงและปายนดทจะไปตามแพทยนด เมอตรวจคณลงเสรจเรยบรอย แพทยจงปลกเวลามาคยกบปาสมใจในฐานะทคณปามบทบาทเปนผดแลหลกของคณลง ปาสมใจอาย 61 ป มโรคประจ าตวเปน DM, HT, และ มระดบ BMI อยในเกณฑโรคอวน คณปาไดรบการรกษาและรบยาอยทคลนกใกลบาน แตเนองจาก ชวงหลงมานตองคอยดแลคณลง ท าใหการดแลรกษาตนเองท าไดไมสม าเสมอเหมอนกอน ไมไดออกก าลงกาย ไมไดควบคมเรองอาหาร และปายงเลาวาตนมความเครยดเพมขนมากหลงจากทคณลงปวย ตอนนนอนหลบยาก ไมเหมอนแตกอน แพทยถามประวตครอบครวปาเพมเตม ไดความวาพอของปาเสยชวตดวยโรคหลอดเลอดหวใจตงแตอาย 54 ป เมอประเมนแลวแพทยและทมสรปกนวาปาสมใจมภาวะ caregiver burden รวมดวย จงสอบถามถงสมาชกคนอนๆ ในครอบครว เผอจะมใครทสามารถมาชวย คณปาดแลคณลงไดบาง F6 แพทยเจาของไขตดสนใจชวนทมสขภาพออกไปเยยมทบาน เนองจากลงขาดนดไปนานกวา 3 เดอน F7 เมอประเมนแลวแพทยและทมสรปกนวาปาสมใจมภาวะ caregiver burden รวมดวย จงสอบถามถงสมาชกคนอนๆ ในครอบครว เผอจะมใครทสามารถมาชวยคณปาดแลคณลงไดบาง

P6.1 แพทยควรตดสนใจไปเยยมบานเมอไร P6.2 การเยยมบานมความส าคญอยางไร P7.1 เราควรมแนวทางในการประเมนครอบครวอยางไร จงจะเกดประโยชนในการดแลผ ปวย P7.2 บทบาทของสมาชกครอบครวในการดแลผ ปวยเปนอยางไร ใครบางควรเปนคนดแลผ ปวย

SG6 Home health care SG7 Family assessment

5

F8 ปาสมใจอาย 61 ป ลงสมปองอาย 65 ป (note: เพม fact สถานการณผสงอาย) F9 ปาสมใจมโรคประจ าตวเปน DM, HT, และ มระดบ BMI อยในเกณฑโรคอวน แตเนองจากชวงหลงมานตองคอยดแลคณลง ท าใหการดแลรกษาตนเองท าไดไมสม าเสมอเหมอนกอน แพทยถามประวตครอบครวปาเพมเตม ไดความวาพอของปาเสยชวตดวยโรคหลอดเลอดหวใจตงแตอาย 54 ป เมอประเมนแลวแพทยและทมสรปกนวาปาสมใจมภาวะ caregiver burden

P8 การดแลผ ปวยและครอบครววยผสงอาย ตองค านงถงเรองใดบางนะ? P9.1 ในการใหการดแลผ ปวยโรคเรอรงและครอบครวควรตองดประเดนไหนบางนะ? P9.2 การดแลผ ปวยเบาหวาน ความดนโลหตสงทไดมาตรฐานตามบรบทของผ ปวย มแนวทางและเปาหมายการดแลอยางไร? P9.3 แนวทางการประเมนผดแลมอะไรบาง?

SG8 WWF elderly SG9 WWF chronic illness

6

S3 ปาเลาใหฟงวาลก 2 คนของปา คงจะมาชวยแบงเบาภาระจากปาไดยาก เพราะแตละคนกมเรองของตนเองใหตองแกไข ลกสาวคนโต นางสมจตอาย 35 ป ท างานโรงงานทอผา ปวยดวยอาการจามน ามกไหล และมผนแพ คนตามตวบอยๆ แตงงานมครอบครว มลกสองคน หลานคนโตเรยนชนมธยมตน คนเลกอาย 5 ขวบ เพงเขาเรยนชนอนบาล ปาเลาวาสงสารลกสาวทมสามตดเหลา และท ารายรางกายภรรยาเปนประจ า ชวงหลงลกเขยเอง กตกงาน ลกสาวจงตองท างานหนกอยคนเดยว แมแตพาลกไปรบการฉดวคซนตามนด กไมสามารถพาไปได ท าใหหลานคนเลกไดรบวคซนไมครบ และดเหมอน จะมน าหนกนอยดวย เดกเรมไมอยากไปโรงเรยน มอาการอาการเอาแตใจตวเอง สวนลกชายของปา ชอสมหมาย อาย 28 ป ท างานโรงแรม ยงไมตางงาน ปาเลาวา ปารสกสงสย ไมรวาลกปาคนนเปนตดเปนเกยหรอเปลา เพราะเขาไมเคยเลาให ปาฟง อาจจะเนองมาจากลกรวาลงสมปองตงความหวงไวทเขาเยอะ จะใหเขาเปนคนดแลทกคนในบานแทนลง และทส าคญคณลงมทศนคตทเปนลบอยางมาก ตอคนกลมรกรวมเพศน ทกครงทเหนดาราในทวลงกจะหงดหงดและต าหนดาราเหลานนใหคนในบานฟง พกหลงลกชายจงไมคอยกลบบานเหมอนกอน และเคยพดเปรยๆกบปาวาอยากตงใจเรยน และหาโอกาสยายไปท างานในตางประเทศ เพราะนาจะไดเงนด ทาทาย และมอสระในการใชชวตมากกวาอยทเมองไทย ปาเองกไมไดวาอะไรถาลกจะไป แตปากยงไมไดบอกลงเรองน หลงจากฟงเรองราวตางๆ ทมเยยมบานไดใหการดแลคณปา ใหก าลงใจและนดคณปาไปตรวจรกษาเรองเบาหวานความดนโลหตสง พรอมกบคณลงในวนเดยวกน เพอลดภาระจากการเดนทาง และไดนดตดตามเยยมบาน ครอบครวนอกเปนระยะๆ ตอเนอง จากนน 6 เดอนตอมา อาการลงสมปองแยลงมาก ตรวจพบม liver metastasis ลงมอาการปวดมาก ทองผก ทองโตขน ไมกสปดาหหลงจากนนลงกเสยชวตลง ทบาน F10 นางสมจตอาย 35 ป ท างานโรงงานทอผา ปวยดวยอาการจามน ามกไหล และมผนแพ คนตามตวบอยๆ

P10.1 อาชพมผลตอความเจบปวยอยางไร? P10.2 หลกการของอาชวเวชศาสตร/อาชวอนามยและความปลอดภย มอะไรบางนะ? P10.3 โรคทเกดจากการท างาน

SG10 Occupational medicine

7

F11 นางสมจต…แตงงานมครอบครว มลกสองคน คนโตเรยนชนมธยมตน คนเลกอาย 5 ขวบ เพงเขาเรยนชนอนบาล ปาเลาวาสงสารลกสาวทมสามตดเหลา และท ารายรางกายภรรยาเปนประจ า ชวงหลงลกเขยเองกตกงาน ลกสาวจงตองท างานหนกอย คนเดยว F12 แมแตพาลกไปรบการฉดวคซนตามนด กไมสามารถพาไปได ท าใหหลานคนเลกไดรบวคซนไมครบ และดเหมอนจะมน าหนกนอยดวย เดก เรมไมอยากไปโรงเรยน มอาการอาการเอาแตใจตวเอง F13 ปารสกสงสย ไมรวาลกปาคนนเปนตดเปนเกยหรอเปลา เพราะเขาไมเคยเลาใหปาฟง อาจจะเนองมาจากลกรวาลงสมปองตงความหวงไวทเขาเยอะ จะใหเขาเปนคนดแลทกคนในบานแทนลง และทส าคญคณลงมทศนคตทเปนลบอยางมากตอคนกลมรกรวมเพศน … พกหลงลกชายจงไมคอยกลบบานเหมอนกอน และเคยพดเปรยๆ กบปาวาอยากตงใจเรยน และหาโอกาสยายไปท างานในตางประเทศ เพราะนาจะไดเงนด ทาทาย และมอสระในการใชชวตมากกวาอยทเมองไทย ปาเองกไมไดวาอะไรถาลกจะไป แตปากยงไมไดบอกลงเรองน

P11.1 จะรไดอยางไรวาผ ปวยมปญหาความรนแรงในครอบครว P11.2 ทานจะดแลผ ปวยทมปญหาความรนแรงในครอบครวเบองตนอยางไร P12 ทานจะมแนวทางการดแลครอบครวทมเดกในดานใดบาง

P13 ทานมแนวทางการแนะน าในการดแลครอบครวทมสมาชกกลมหลากหลายทางเพศอยางไรบาง

SG11 WWF couple and domestic violence

SG12 WWF children and adolescent SG13 WWF LGBTQ

8

F14 6 เดอนตอมา อาการลงสมปองแยลงมาก ตรวจพบม liver metastasis ลงมอาการปวดมาก ทองผก ทองโตขน ไมกสปดาหหลงจากนนลงกเสยชวตลงทบาน

P14.1 เมอไรจะหยดการดแลในผ ปวย End of life P14.2 จะท าอยางไรใหผ ปวย “ตายด”

SG14 Palliative care and WWF dying

S4 ทางบานไดจดงานศพใหทวด ทมแพทยตดสนใจไปรวมงานศพคณลง และสงเกตเหนวาชาวบานสวนใหญทมารวมงานมน าหนกเกน มภาวะอวนกนมากกวา 30% จงเกดค าถามขนมาวาจะท าอยางไรใหประชาชนในชมชนน ลดความเสยงตอการเจบปวยดวยโรคเรอรงในอนาคต และพบวาชาวบานโดยเฉพาะผชาย สบบหร และดมเหลาในงานศพ กนจ านวนมาก นอกจากน ยงพบวาคนสวนหนงทมารวมงานศพเปนชาวพมา พอถามปาสมใจ ปาจงบอกวาเปนเพอนลกสาวทท างานอยทโรงงานดวยกน บางคนพอทราบวา ม ทมหมอมาจากโรงพยาบาลจงเขามาปรกษาเรองเจบปวยดวยอาการปวดเมอยไมสบายเลกๆ นอยๆ ทางทมแพทยและพยาบาลจงน าประเดนตางๆ ทพบใน งานศพ มาพดคยกนตอ เรองจะจดการกบการจดบรการสขภาพอยางไรใหเหมาะกบคนในพนทชมชนน ซงมทงคนอวน คนตางชาต และกลมผ ปวยทรกษาอยเดม กอนกลบออกจากงานศพ แพทยไดแนะน าใหลกสาวผ ปวยหาโอกาสไปตรวจคดกรองมะเรงล าไสทโรงพยาบาล โดยไดคยถงแนวทางการตรวจคดกรองเบองตน ททาง รพ. ใชอยขณะนดวยวธการตรวจอจจาระ และหากผดปกต กจะสงตรวจเพมเตมเพอยนยนผลดวยวธอนตอไป ไดยนอยางนน นางสมจตรสกกงวล และปรกษาแพทยวาหากตนจะสองกลองไปเลย จะไดหรอไม แพทยจงอธบายขนตอนการตรวจคดกรองและแนวทางปฏบตโดยละเอยดใหฟงอกครง ซงทางนางสมจตกเขาใจ และรบปากวาจะไปตรวจคดกรองหลงจากทเสรจพธงานศพของพอตน หลงจากทมแพทยไดตดตามดแลครอบครวนอยางตอเนอง ไดจดใหมการพดคยกนระหวางสมาชกในครอบครว เรองราวตางๆกเปนผลไปในทางทดขนเรอยๆ ลกเขยสามารถเลกเหลาได และไดงานประจ าท า ท าใหนางสมจตมเวลามาดแลคนอนๆ ในครอบครวมากขนทงลกๆ และปาสมใจสวนลกชายกตดสนใจเปดเผยตวเองกบแมและพสาว และเลอกทจะท างานในใกลบาน เพอนทจะสามารถดแลคนอนๆ ในครอบครวไดตามทพอไดฝากฝงเอาไว

9

F15 - F17 สงเกตเหนวาชาวบานสวนใหญทมารวมงานมน าหนกเกน มภาวะอวนกนมากกวา 30% จงเกดค าถามขนมาวาจะท าอยางไรใหประชาชนในชมชนน ลดความเสยงตอการเจบปวยดวยโรคเรอรงในอนาคต และพบวาชาวบานโดยเฉพาะผชาย สบบหร และดมเหลาในงานศพ กนจ านวนมาก F18 พบวาคนสวนหนงทมารวมงานศพเปนชาวพมา…พอทราบวามทมหมอมาจากโรงพยาบาลจงเขามาปรกษาเรองเจบปวยดวยอาการปวดเมอยไมสบายเลกๆ นอยๆ F19 ทางทมแพทยและพยาบาลจงน าประเดนตางๆ ทพบในงานศพ มาพดคยกนตอ เรองจะจดการกบการจดบรการสขภาพอยางไรใหเหมาะกบคนในพนทชมชนน ซงมทงคนอวน คนตางชาต และกลมผ ปวยทรกษาอยเดม

P15.1 ทานมวธการคนหาปญหาสขภาพในชมชนไดอยางไร P15.2 จะท าอยางไรใหประชาชนมสวนรวมในการดแลสขภาพของตนเองและชมชน P16-17 ทานจะปรบเปลยนพฤตกรรมสวนบคคลและชมชนอยางไร P18 ชาวตางชาตมผลตอระบบบรการสขภาพอยางไร P19 ในการพจารณาจดบรการสขภาพปฐมภมในพนท มประเดนอะไรบาง

SG15 WWF community SG16 Behavioral Change SG17 Health promotion and prevention SG18 Cross cultural medicine SG19 Practice management In primary care setting

10

F20 แพทยไดแนะน าใหลกสาวผ ปวยหาโอกาสไปตรวจคดกรองมะเรงล าไสทโรงพยาบาล โดยไดคยถงแนวทางการตรวจคดกรองเบองตนททาง รพ. ใชอยขณะนดวยวธการตรวจอจจาระ และหากผดปกต กจะสงตรวจเพมเตมเพอยนยนผลดวยวธอนตอไป ไดยนอยางนน นางสมจตรสกกงวล และปรกษาแพทยวาหากตนจะสองกลองไปเลย จะไดหรอไม แพทยจงอธบายขนตอนการตรวจคดกรองและแนวทางปฏบตโดยละเอยดใหฟงอกครง ซงทางนางสมจต กเขาใจและรบปากวาจะไปตรวจคดกรองหลงจากทเสรจพธงานศพของพอตน

P20 ทานมแนวทางอยางไรในการตดสนใจเลอกสงตรวจเพอคดกรองและใชบรการสขภาพอยางสมเหตสมผล

SG20 Health economics

11

กอนเขาสบทเรยน

ลองทบทวนประสบการณสวนตวเกยวกบ “ครอบครวของฉน” ดงน 1. นกถงเรองราว “ความสขของครอบครวของฉน” แลวบรรยายวาเกดขนในเวลาไหน

อยางไร เกดเหตการณอะไรขนบาง และเหตใดจงฉนจงมความสข ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________

2. นกถงเรองราว “ความทกขของครอบครวของฉน” แลวบรรยายวาเกดขนในเวลาไหน อยางไร เกดเหตการณอะไรขนบาง และเหตใดจงฉนจงมความทกข

___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________

3. “สขทกขในครอบครว” มอทธพลตอ “ความเปนตวฉน” ในปจจบนหรอไม เพราะเหตใด ยกตวอยางประกอบ

___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________

12

หลงทบทวนประสบการณ

ทบทวนประสบการณของตนเองและเขยนเสรจแลว ลองแลกเปลยนกบเพอน ๆ แลวลองตอบค าถามดงน 1. “ครอบครว” หมายถง ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ 2. หนาทของครอบครว ไดแก (ตอบเปนขอ ๆ ได) ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________

3. สรปความส าคญของครอบครวตามความเขาใจของตนเอง ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________

13

พกท าความเขาใจกนนดนง จดมงหมายของการเรยนรหวขอน คอ เพอเขาใจความหมายของครอบครว องคประกอบของครอบครว และหนาทของครอบครว

เพอตระหนกถงความส าคญและเขาใจวาครอบครวมอทธพลตอสมาชกในครอบครวแตละคน

เพอมทกษะในการประเมนครอบครวเบองตนและน าไปใชในการดแลผ ปวยได

แหลงศกษาคนควาความรขณะเรยนร

1. เอกสารประกอบการสอน เรอง “แนวคดเบองตนเกยวกบครอบครว และการประเมนครอบครว (Introduction to nature of family and family assessment)” โดย นพ.สตางค ศภผล 2. หนงสอ “จตบ าบดและการใหค าปรกษาครอบครว Family therapy and family counseling” โดย พญ. อมาพร ตรงคสมบต. 3. หนงสอ “คมอหมอครอบครวฉบบสมบรณ = Family medicine handbook”

โดย พญ. สายพณ หตถรตน และคณะ

ขอแนะน าการเรยนร • มสต สมาธ ผอนคลาย การเรยนรตามคมอนเนนการทบทวนประสบการณตรง ดงนน

ขณะทใหท าการทบทวนประสบการณ นอง ๆ ควรอยในบรรยากาศทมความสงบเงยบ ใชการท าสมาธ เชน หลบตานงนงมสตตามลมหายใจ เพอการปลอยวางความคดตาง ๆ ทมากเกนไป และจะไดจดจอกบประเดนทใหทบทวนประสบการณ จะท าใหไดความรสกทเปนจรงและท าใหการเรยนรมคณคาตอตวเองอยางแทจรง

• สมผสตวตน การตอบขอค าถามตาง ๆ เนนการทบทวน ความคด ความรสก และคด

วเคราะหตามประสบการณและความคดเหนของตนเองเสมอ โดยใชแนวทางกวางๆ ทก าหนดให

• เรยนรจากการฟง การแลกเปลยนเรยนรกบเพอน ๆ ควรใหการ “ฟงอยางลกซง (Deep

listening)” ไดแก ฟงอยางตงใจ มองใหเหนสหนา แววตา ฟงใหไดยนน าเสยง ทผพดสออกมา และ หอยแขวนการตดสนวา สงทไดยนดหรอไมด ถกหรอผด งดการตอบสนองในเชงโตแยง หรอ ซกถามมากเกนไป นนคอ “เพยงแคฟงใหเขาใจ และ ไดยนอยางแทจรง”

14

กจกรรมท 1 ชวนคด “ความหมายของครอบครว” ความหมายของครอบครว 3 นยามน นองๆ ถกใจความหมายของครอบครวอนไหน

เพราะเหตใด เลอกค าตอบ หรอ หรอ

จงใหเหตผล

ไดค าตอบแลวลองแลกเปลยนเรยนรกบเพอนดวย

ครอบครว หมายถง กลมบคคลตงแตสองคนขนไปทเกยวของกน โดยการเกด การแตงงาน หรอการรบเปนบตรบญธรรมและอาศยอยรวมกนในครวเรอนหนงรวมถงผ ทไมแตงงาน แตงงานแลวแตไมมลก

แตงงานแลวหยารางหรอตายจากกนซงเปนครอบครวทมลกษณะหลากหลาย

The U.S. Bureau of theCensus

1

ครอบครว หมายถง กลมคนทมารวมตวกน อาจไมจ าเปนตองมความสมพนธกนทางสายเลอด

หรอ การแตงงาน แตตกลงทจะอยรวมกนและดแลกนไปตลอด

Christie-Seely J. ใน Working with the family in primary care. : A systems approach to health and illness

ครอบครว หมายถง การทชายและหญงใชชวตอยรวมกนกบฉนทสามภรรยา มความรบผดชอบรวมกน แบงงานและหนาทกนตามความเหมาะสม มการชวยเหลอเกอกลกน ทงดานการเงนอาหาร สงของ เครองใชตางๆ ทจ าเปนตอการด าเนนชวต มกจกรรมทางสงคมตางๆ

รวมกน และเมอมบตรธดามากกวาหนงคน บดามารดากตองอบรมสงสอนใหลกรบทบาทหนาทการเปนพนอง ใหรจกแบงปนดแลชวยเหลอซงกนและกน ความสมพนธระหวางสมาชกในครอบครวควรจะมพนฐานแหงความรก ความเขาใจ ความผกพน พงพง

เปนสายใยในการด าเนนชวตรวมกน

คณะอนกรรมการดานครอบครวในคณะกรรมการสงเสรมและประสานงานสตรแหงชาต

2

3

1 2 3

15

กจกรรมท 2 ชวนส ารวจเลกๆ “ครอบครวของเราและเพอนๆ” เปนครอบครวประเภทใด

ประเภทของครอบครว ความถ (คน)

ครอบครวเดยว (Nuclear Family)

ครอบครวขยาย (Extended Family)

ครอบครวผสม (Reconstituted Family)

ครอบครวทมพอหรอแมเพยงคนเดยว (Single-Parent Family)

ขอด/ขอดอย ของครอบครวแตละแบบ

ประเภทของครอบครว ขอด ขอดอย

ครอบครวเดยว (Nuclear Family)

ครอบครวขยาย (Extended Family)

16

ครอบครวแหวงกลางเรอง'ไมธรรมดา'ของสงคมไทย

จากผลวจย "เดกเลกๆ เปนอยางไร เมอพอแมยายถน : การศกษาระยะยาวเรองผลกระทบของการยายถนภายในประเทศทมตอชวตเดกเลก" (พ.ศ.2556-2559) ทจดท าโดยสถาบนวจยประชากรและสงคม มหาวทยาลยมหดล สนบสนนโดยองคการทนเพอเดกแหงสหประชาชาต หรอยนเซฟ ประเทศไทย ระบวา "เดกทไมไดอยกบพอแม" มผลกระทบมากกวาเดกทอยกบพอแม ตงแตพฒนาการลาชากวา ใชความรนแรงมากกวา ขณะทผ เลยงทสวนมากเปน "ป ยาตายาย" ทมภาวะเสยงทงสขภาพกายและจต ซงขอบกพรองดงกลาวจะสงผลกระทบตอ "สขภาพจตเดก" โดยตรง แมงานวจยจะอยระยะเรมตนดวยการส ารวจเชงปรมาณ แตท าใหไดเหนความเคลอนไหวของปญหาทคนไทยอาจมองวา การ "ฝากลก" ไวกบ "ป ยาตายาย" แลวตวเองยายถนฐานไปท างานทอน “เปนเรองธรรมดา" ทงทจรงๆ แลว "ไมใชเรองธรรมดา" เลย "ยนเซฟ" ระบวา เดกไทย 3 ลานคน หรอรอยละ 21 "ไมไดอยกบพอแม" มจ านวนสงถง 30 เปอรเซนต สวนใหญเปนครอบครวจากภาคตะวนออกเฉยงเหนอจ านวนเทานถอวา "สงมาก" เมอเทยบกบประเทศ อนๆ อยางเวยดนามมเพยงรอยละ 4.4 ไนจเรย รอยละ 6.5 หรอแมกระทงประเทศทมความขดแยงอยาง "อรก" ยงแครอยละ 1.1 เทานน ซงในทางสากล สถตทลกไมไดอยกบพอแมสงขนาดน จะระบวาประเทศนนอยใน "ภาวะสงคราม" หรอไมกม "ภยพบตรายแรง" เพอใหเหนภาพและขอเทจจรงชดเจน "ยนเซฟ" พา "มตชน" ลงพนทจงหวดขอนแกน ซงเปนจงหวดทมสถตพอแมยายถนฐานไปท างานมากเปนล าดบตนๆ ของประเทศ โดยพาไปตดตามครอบครวทเดกไมอยกบพอแม แตอยกบป ยา-ตายาย ซงมชอเรยกทางวชาการวา "ครอบครวแหวงกลาง" "ครอบครวโคตรชม" ทอาศยในบาน 2 ชน ขางลางเปนปน ขางบนเปนไม มฐานะระดบปานกลาง ในหมบานหนองออ ต าบลสะอาด อ าเภอล าน าพอง จงหวดขอนแกน ภายในบานมสมาชก 5 คน ไดแก ป เปรยง ยาเสง นองโอม อาย 3 ขวบ นองแคท อาย 7 เดอน และอาสาว ซงครอบครวนอยในภาวะแหวงกลางหลงจากลกชายทง 2 คนน าหลานมาใหเลยง โดยลกชายคนโตและภรรยาไปท างานทชลบร สวนลกชายคนเลกทแยกทางกบภรรยาตอนน อยชวงหางานท า ป เปรยง ในวย 63 ป และยาเสง ในวย 53 ป เลาดวยสหนาเปอนยม และยาเสงกอมนองแคทไวทตกดวยวา เลยงเดกทง 2 คนมาตงแตยงเลกๆ ทงทไมเคยตงใจมากอนวาจะตองมาเลยงหลานในบนปลายชวตอยางน เพราะเรากอยากใหลกทง 2 กลบมาเลยง แตตอนนกลายเปนลกทง 2 ไปอยสบายของเขา เราตองมารบภาระตอ ทงเลยงหลาน ท างานบาน และท างานหาเงนเพม

"กลางคนไมคอยไดนอน เวลานองรองกตองคอยชงนม ขณะทเรากสขภาพไมด อยางป เปนโรคหวใจ เวลานองรอง ป ตองลงไปนอนขางลาง เพราะปวดใจทกครงทไดยนเสยงรอง สวนยากเปนโรคไตและ เบาหวาน ท าใหเหนอยงายและจะไมชอบเวลาหลานมากวนหรอดอซน บางครงตองปรามหลานดวยการตทงทตนเองกน าตาไหลไปดวย"

ตอหนาถดไป>>>

เคยไดยนมย? ครอบครวประเภทใหมทเกดขนจากการเปลยนแปลงของสงคมปจจบน “ครอบครวแหวงกลาง”(Skipped generation family) ลองอานขาวน

ด

17

อานเสรจแลวคดเหนอยางไรบาง ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________

เมอถามวาลกชายสงเงนมาบางไหม ทงคเรมแสดงถงความหนกใจ "มลกชายคนโตสงเงนมาบาง บางครงกลบมาเยยมตามเทศกาล แตกขอเงนคารถกลบไปอก เงนทมอยกไมพอเลยงหลานทง 2 คน ทงคาอาหาร คานม และรายจายอนๆ ในบาน ท าใหป ตองออกไปท างานหาเงนเพม อาท รบจางดายหญา ซงเดอนๆ หนงกมไมบอยนก หลายครงเงนไมพอ ตองไปยมเงนคนขางบานทพอจะมฐานะบาง โชคดเขาไมคดดอกเบยอะไร" "เรองเงนเปนเรองส าคญ เพราะเรากอยากใหหลานไดเรยนสงๆ ไดมอนาคตทด หากพอแมของนองยงสงเงนมาบางไมสงมาบางอยางน ความฝนนกไมมทางเปนไปได ซงเรากเครยดกบอนาคตหลานเหมอนกนวาโตไปจะเปนอยางไร แตเมอคดมากป กปวดหวใจฉะนนเปนไปไดอยากใหภาครฐดแลเดกทกคน ใหมโอกาสเขาถงการศกษาและไดเรยนสงๆ" แตทนาตกใจคอ เดกไมผกพนกบพอแม "เวลาพอแมของนองกลบมาหาทบาน แมปากจะเรยกพอแม แตนองกลบรสกเฉยๆ ไมเหมอนพอแมลกทอยดวยกนทวไป" ป เปรยงเลา ถดไปไมไกลจากบาน ยนเซฟพาเราไปศนยอบรมเดกกอนเกณฑในวดสระทรงสลา พาไปดพฒนาการของเดกเปรยบเทยบกน ซงทน "นองโอม" กเรยนอยดวย ครสมตร โสภามา รกษาการหวหนาศนย เลาวา เดกทอยในการดแลของศนยหรอเตรยมอนบาลขณะนม 80 คน เปนเดกอายระหวาง 2 ขวบครงถง 5 ขวบ "ผมท างานเปนครทศนยมา 17 ป ไดเหนพฒนาการของกลมเดกทเลยงดดวยพอแม กบกลมเดกทเลยงดโดยป ยาตายายคอนขางชดเจน อยางเดกทอยกบพอแม มกจะมพฒนาการทง 4 ดาน ไดแก รางกาย อารมณ สงคม และสตปญญา ดกวาเดกทอยกบป ยาตายาย อาท พอแมจะใสใจดแลลกใหกนอาหารครบ 5 หม ซอของเลนมาสงเสรมพฒนาการ ไมเหมอนเดกอกกลมทจะกนตามมตามเกด ตามสภาพทเลยงไปวนๆ เชาสงศนย เยนรบกลบบาน" "ความแตกตางทเหนชดระหวางเดก 2 กลมคอ ผลงานวาดรปของเดก อยางเดกทอยกบพอแมจะวาดรปด เสนสายชดเจน สวนเดกอกกลมจะวาดไมคอยรเรอง สวนหนงอาจเปนเพราะการใสใจดแลของ ผปกครอง และอกอยางทพบคอ เดกทไมไดอยกบ พอแม มกจะกาวราว ชอบเลนแรง และเปนหวโจกของกลม" แมปฏเสธไมไดกบภาวะจ ายอมในการตองยายถนออกไปท างาน แตคงตองคดบวกลบใหหนกวา จ านวนเงนทไดมา กบความรก พฒนาการลกทหายไป มนคมหรอไม?

ทมา หนงสอพมพ มตชน ฉบบวนพฤหสบด 3 กรกฎาคม 2557

18

กจกรรมท 3 ท าความเขาใจระบบครอบครว ลองใชสถานการณในครอบครวยกตวอยางอธบายคณสมบตของระบบครอบครว ดงน

คณสมบตระบบครอบครว ตวอยาง

เปนระบบเปดทางสงคมและวฒนธรรม

มการเปลยนแปลง

มการจดระบบภายในเพอความสมดล

มการสอสาร

มกฎทสมาชกตองถอปฏบต

มขอบเขตของตนเอง และของสมาชกแตละคน

19

กจกรรมท 4 หนาทของครอบครวครอบครว ทบทวนประสบการณเกยวกบครอบครวของตนเอง และแลกเปลยนกบเพอนๆ ในเรองเกยวกบหนาทของครอบครว โดยยกเหตการณในครอบครวทแสดงถงหนาทของครอบครวในประเดนตางๆ ดงน

หนาทของครอบครว ตวอยางเหตการณ

การแกปญหา (Problem Solving)

ความสามารถของครอบครวในการแกไขปญหาตาง ๆ ทเกดขนอยางเหมาะสม

การสอสาร (Communication)

การแลกเปลยนขอมลระหวางกนและกนทงใจ และไมใชภาษา ทงขอเทจจรงและอารมณความรสก

ก าหนดบทบาท (Role)

แบบแผนพฤตกรรมทสมาชกประพฤตตอกน เพอใหครอบครวด ารงอยอยางเปนปกตสข

การตอบสนองตออารมณ (Affective Responsiveness)

ความสามารถทตอบสนองทางอารมณตอกนและกน อยางเหมาะสม

มความผกพนทางอารมณ (Affective Involvement)

ระดบความผกพนหวงใยทสมาชกแตละคนมตอกน การแสดงออกซงความสนใจและเหนคณคาซงของกน

และกน

การควบคมพฤตกรรม (Behavior Control) วธการทครอบครวควบคมหรอจดการกบพฤตกรรมของสมาชกเพอใหสมาชกประพฤตตนอยในขอบเขตอนเหมาะสมไมท าใหเกดความเดอดรอนแกตนเองและ

ผอน

20

ตอไป เราจะมารจกเครองมอเบองตนในการท าความรจกและเขาใจครอบครวกน

เครองมอชนท 1 แผนผงครอบครว (Family Genogram)

เปนเครองมอทแพทยและบคลากรการแพทยใชเพอสรปขอมลครอบครวของผ ปวยใหเหลอเพยงหนงหนากระดาษ โดยแผนผงครอบครวจะมขอมลดานพนธกรรมและขอมลความเสยงตอการเจบปวยทงดานรางกาย จตใจ สงคม และความสมพนธระหวางสมาชกในครอบครว

ขนตอนการเขยนแผนผงครอบครว 1. วาดขอมลสญลกษณแทนสมาชก และลากเสนเชอมโยงกน แสดงขอมลอยางนอย 3 ชวอายคน 2. ใสชอของสมาชกทกคนในครอบครว 3. ใสอายหรอปเกดของสมาชกทกคนในครอบครว 4. ใสอายและสาเหตการตายของสมาชกในครอบครวถาม 5. ระบโรคหรอปญหาความเจบปวยทส าคญของสมาชกในครอบครว 6. วาดวงลอมรอบสมาชกทอาศยอยในบานเดยวกน พรอมชวาผ ปวยอยทต าแหนงใดของแผนผง 7. ระบวนทของการแตงงานหรอหยารางของสมาชกในครอบครว 8. เรยงสมาชกทเกดตามล าดบกอนหลงจากซายไปขวา 9. วาดสญลกษณแสดงความสมพนธภายในครอบครว 10. ระบวนเดอนปทเขยนหรอปรบปรงแผนผงครอบครว

สญลกษณทใชในการเขยนแผนผงครอบครว

21

กจกรรมท 4 เขยนแผนผงครอบครวตวเอง ลองเขยนแผนผงครอบครวตวเองด

ขอเตอนใจ ใชสญลกษณใหถกตอง ครบถวน วงลอมสมาชกของครอบครวทอยดวยกน และลงวนทดวยทกครง

22

เครองมอชนท 2 รปแบบการปรบตวของสมาชกในครอบครวตอปญหา (Coping stances)

รปแบบการแสดงออกของบคคลตอนทเขาตองเผชญกบเหตการณทเขามองวาเปนปญหา เปนกลไกการปองกนตนเองตามแบบของ Satir* มจดประสงคเพอใหตนสามารถพนจากความรสก

ทตนเองไมมคา เปนการปกปองคณคาของตนเองเอาไว เพอสรางความภมใจใหกบตนเอง รปแบบการปรบตวแบงเปน 5 ประเภทไดแก

มบคลกภาพเปนแบบพวกทชอบสงคนอน คดวาทกอยางเปนหนาทของตน โทษคนอน มความคาดหวงทงตอตนเองและผ อนสง ชอบแนะน า ชอบตดสน ใหความส าคญกบตนเองมากกวาสงอนใด มกจะเสยงดง ตะคอก ตะโกน ข ไมรบฟงความเหนของคนอน วจารณคนอนเปนประจ า ขอดคอ เปนคนทกลาแสดงออก มความเปนผน าสง มพลง และมความคดสรางสรรค

ผต าหน (Blaming) เอาแตใจตวเอง (self) ต าหนคนอน (others) บงการคนอน

มบคลกภาพทออนไหว มกแกปญหาทเกดขนดวยการยอมตามใจผ อน ตองการคนเขาใจสง ใจด ไวตอความรสก คดถงคนอนและบรบทรอบขาง จนลมความรสกของตวเอง ท าใหเกบกดในทสด มกจะไมกลาตดสนใจ

พงพงมากเกนไป ขอรอง ออนวอน และโทษตนเอง ขอดคอเปนคนทออนโยน ดแลผ อนไดด

ผยอม (Placating) ละเลยตวเอง (self) ใหความส าคญตอบรบท (context)

และผ อน (others)

1

2

*Virginia Satir (26 Jun 1916 – 10 Sep 1988) was an American author and social worker, known especially for her approach to family therapy and her work with family reconstruction. She is widely regarded as the "Mother of Family Therapy

23

มบคลกภาพเปนแบบคนฉลาด มหลกการ มเหตและผลเสมอ ยดหลกของเหตและผลจนลมอารมณความรสกทงของตนเองและของผ อน ไมยดหยน ชอบชแนะ เจากเจาการ จรงจงกบชวต

ขอดคอ เปนคนฉลาด ลงรายละเอยด แกปญหาไดเกง มเหตมผล

มบคลกภาพแบบหนปญหาอยางชดเจน เมอตองเผชญกบปญหามกเฉไฉ มกจะท าทกวถทางทจะไมตองเผชญกบปญหา

ไมวาจะเปนการเปลยนเรองคย ออกไปจากบาน ท าเปนไมสนใจ นกเฉไฉจะมกมบคลกภาพแบบกระตนรอลน มากเกนไป เหลวไหล ตนเขน

ไวตอความรสก ลกๆ จะรสกเหงา โดดเดยว เศรา และวตกกงวล ขอดคอ เปนคนทมอารมณขน มความคดสรางสรรค ตลก และยดหยน

จอมหลกการ (Super-Reasonable) ใหความส าคญกบบรบท (context) ความถกตอง ความสมเหตสมผล ละเลยความรสกและความตองการของตนเอง (self) และผอน (others)

นกเฉไฉ (Irrelevant) อารมณออนไหว ไมมความแนนอน ไมสนใจทงตนเอง (self)

ผอน (others) และเรองราวทเกดขน (context) เพราะไมตองการรบรกบปญหาทเกดขน

สภาวะทมการปรบตวแบบท าใหเกดการแกปญหาแบบไดประโยชนทกฝาย ไมเกดความขดแยง หรอ อารมณโกรธเคองตอกน เลอกกกระท าในสงทเหมาะสม

จะเกดผลลพธทด ความรสกทด เกดคณคาแกจตใจ ซงตองอาศยทกษะในการแกไขปญหา ความเขาอกเขาใจเหตผล อารมณ ความรสกตางๆ มสตและปญญาในการจดการปญหา

เลอกทางแกไขปญหาทเหมาะสม ทกฝายยอมรบเปนอยางด

ผสรางความลงรอยกน (Congruence) การเขาใจตนเอง เขาใจผ อน และเขาใจบรบทหรอสถานการณรอบขาง

เลอกคด/ท าทเกดประโยชนเหมาะสมทสด ณ เวลานน

3

4

5

24

กจกรรมท 5 ส ารวจรปแบบการปรบตวของสมาชกในครอบครว ใหเตมชอสมาชกในครอบครวในชองของรปแบบการปรบตวทแตละคนใช และยกตวอยางพฤตกรรมทบงชวา คนคนนนนาจะมรปแบบการปรบตวดงกลาว

รปแบบการปรบตว สมาชกในครอบครวทใช ตวอยางพฤตกรรมทบงช

ยอม (Placator)

ต าหน (Blaming)

ใชเหตผล (Super-reasoning)

เฉไฉ (Irrelevant)

ผสรางความลงรอยกน

(Congruence)

แลวตวเราเองละ ใช รปแบบการปรบตวแบบใด

อยางไร

25

เครองมอชนท 3 วงจรชวตครอบครว

วงจรชวตครอบครว เปนวงจรของการเปลยนแปลงทางของครอบครวทแตะละระยะในวงจรมความเปนธรรมชาตและลกษณะเฉพาะของภารกจและพฤตกรรมทแตกตางกน โดยทวไปวงจรชวตครอบครวจะด าเนนไปสอดคลองกบวงจรชวตของคน โดยเรมจากระยะสรางครอบครว จนถงระยะมบตร บตรเตบโด และแยกครอบครว จนเขาวยเกษยณและชรา ในกรณทครอบครวนนมบตรหลายอยในหลายวย ใหถอระยะครอบครวตามบตรคนโต

วงจรชวตครอบครว วงจรชวต ภาระกจและวธการปฏบต

ระยะท 1 เรมสรางครอบครว

วยผ ใหญตอนตน

ภารกจ: แยกตวจากครอบครวเดม อทศตนใหกบครอบครวใหม วธปฏบต 1. เปนตวของตวเองและเปนอสระจากครอบครวเดม 2. สรางความสมพนธลกซงกบบคคลอน (สาม/ภรรยา) 3. ปรบความสมพนธกบครอบครวเดม 4. ท างานสรางฐานะ

ระยะท 2 ครอบครวเรมมบตร

วยผ ใหญตอนตน

ภารกจ: ตอนรบสมาชกใหม(ลก) เขาสครอบครว วธปฏบต 1. ปรบความสมพนธระหวางสามและภรรยาเพอตอนรบ สมาชกใหม (ลก) 2. ปฏบตบทบาทหนาทในฐานะพอแมอยางเหมาะสม 3. สงเสรมความสมพนธระหวางเครอญาตกบลกของตน

ระยะท 3 ครอบครวทมบตรเลก

วยผ ใหญตอนตน

ภารกจ: ใหความอบอน สงเสรมพฒนาการ วธปฏบต 1.เตรยมพนทเปนสดสวนใหลกทเรมโต 2.เตรยมพนททเปนสดสวนใหคของตน 3.ปรบตวอยระหวางความเปนสวนตวของชวตคและความ เปนครอบครวเดยวกนกบลก

ระยะท 4 ครอบครวทมบตรวย

เรยน

วยผ ใหญตอนตน

ภารกจ: สรางวนยและความรบผดชอบแกลก วธปฏบต 1.สรางกฎระเบยบใหมส าหรบบตรทโตขนและเรมรจกสงคม 2.เรมแบงงานภายในบานใหลกรบผดชอบ

26

วงจรชวตครอบครว วงจรชวต ภาระกจและวธการปฏบต ระยะท 5

ครอบครวทมบตรวยรน เรมเขาส วยกลางคน

ภารกจ: สงเสรมใหลกมความเปนตวของตวเอง วธปฏบต 1.ก าหนดขอบเขตและภาระหนาททวยรนควรมในบาน 2.สรางความสมพนธกบลกวยรน 3.เตรยมใจกบการแยกตวของวยรนรวมถงการแยกออกจากบาน ในอนาคต

ระยะท 6 ครอบครวทบตรแยกยาย

ออกจากบาน

วยกลางคน

ภารกจ: ยอมรบการแยกจากไปของลก และการเขามาของเขย สะใภ วธปฏบต 1.ปรบตวกบการหมดบทบาทความรบผดชอบของ “พอ – แม” 2.ลกแยกออกจากบาน รบผดชอบตนเอง มแฟน มคครอง 3.พอแม พนองของตนเองเรมเขาสวยชราและเรมเจบปวย 4.มอาชพมนคงและประสบผลส าเรจ 5.ปรบตวกบความสมพนธกบคครองทมมายาวนานและเรมชนชา

ระยะท 7 ครอบครวทอยในวย

เกษยณ

เรมเขาวยชรา

ภารกจ: ยอมรบการเปลยนแปลงในบทบาทเนองจากเขาสวยชรา วธปฏบต 1.ปรบตวกบภาวะทไมมงานท า 2.สรางความสมพนธและมบทบาทใหมกบลกหลานและคชวต 3.ปรบตวกบความเสอมโทรมของสงขารตนเองและคครอง

ระยะท 8 ครอบครวทอยในวยชรา

วยชรา

ภารกจ: เตรยมตวเตรยมใจส าหรบวาระสดทายของตนเอง วธปฏบต 1.ปรบตวกบความเปลยนแปลงของรางกายตามสงขารความ เจบปวยของตนและคครอง 2.ปรบตวกบการสญเสยความเปนตวของตวเองตองพงพา ลกหลานมากขน 3.ปรบตวกบการสญเสยคชวต เพอนและสงคมทตนเองเคยคนเคย มาตลอดชวตเหมอนถกทงใหอยในโลกใหม 4.แสวงหาบทบาททเหมาะสมของวยชรา และเตรยมส าหรบวาระ สดทาย

27

กจกรรมท 6 ระยะวงจรชวตครอบครว ครอบครวของนกศกษาแพทยอยในระยะวงจรชวตครอบครวใด สงเกตเหนการท าภารกจตามระยะวงจรชวตครอบครวในครอบครวของตวเองอยางไรบาง แลกเปลยนเรยนรกบเพอน ๆ แลวบนทกสงทไดเรยนรเพมเตม

28

กจกรรมท 7 การศกษาครอบครวตวเอง กจกรรมนเปนกจกรรมทมประโยชนมาก เพราะวา

ท าใหเขาใจครอบครวของตวเองในเชงลก

ท าใหเกดความเขาใจในตนเอง และเขาใจมมมองแนวคดของสมาชกคนอนในครอบครว

ไดสมผสถงอทธพลของครอบครวตอตวเรา

เหนคณคาและเอกลกษณเฉพาะของครอบครวของตวเอง

เชอมโยง “ตวตน”ของเรากบ “ครอบครว” ไดลกซงมากขน ค าแนะน า ถามอปกรณเพมเตม เชน กระดาษวาดเขยนขนาดใหญ สเทยน สเมจก จะท าใหวาดและเขยนขอมลไดมากและสนกสนานกบการไดสรางสรรคแผนผงครอบครวดวยการวาดรป

ยงมตอหนาถดไป

มาเรมกนเลย!

29

30

กจกรรมท 7 เรยนรครอบครวจากภาพยนตร

ใหนกศกษาแพทยดภาพยนตรเรอง “Little miss sunshine”

แลวจบกลมกน 3-4 คน อภปรายเกยวกบสงทไดเรยนรจากภาพยนตรเรองน

บนทก

31

ค าถามหลงดภาพยนตร 1. เขยน Genogram โดยใส coping stance และเสนความสมพนธของสมาชกในครอบครวดวย

2. จากภาพยนตร ไดเรยนรนยามของ “ครอบครว” อยางไรบาง

32

3. ชอบตวละครใดมากทสด เพราะเหตใด

4. ฉากทประทบใจในหนงเรองนมฉากใดบาง และไดเรยนรอะไรจากฉากนน

5. รสกอยางไรกบชวงทายของภาพยนตรททกคนในครอบครวไปรวมเตนกนบนเวทเพอแกไข

ปญหาเฉพาะหนาใหกบโอลฟ

6. สงทไดเรยนรอน ๆ จากภาพยนตรเรองน

33

สงทาย

สรปสะทอนการเรยนรทงหมด (หลงตอบค าถามทงหมดแลวลองใหทกคนน าเสนอในชนเรยน)

สงใหมทไดเรยนรจาก study guide น

_______________________________________________________________________ _______________________________________________________________________ _______________________________________________________________________ _______________________________________________________________________ _______________________________________________________________________ _______________________________________________________________________ _______________________________________________________________________ _______________________________________________________________________ _______________________________________________________________________ _______________________________________________________________________ _______________________________________________________________________ _______________________________________________________________________ _______________________________________________________________________

34

ความประทบใจเกยวกบครอบครวตวเองและ/หรอครอบครวคนอน

สงทจะน าไปใชในชวตและครอบครวตวเอง

ค าวลประโยคสนๆ หรอภาพวาดทอยากจะบอกกบตวเองและครอบครวตวเอง

************************