ภาคหนง

ทำไมเราควรฝกใจโดยใชสมอง

2 สมองสรางสข

บทท 1พฒนาความรสกด ๆ ใหเตบโต

สมยทผมยงเดกและไปโรงเรยน ผมอายออนกวาเพอน ๆ ในรนอย 1 - 2 ป

เปนเดกเรยนใสแวนทผอมและขอาย มนไมมอะไรเลวรายเกดขนกบผม แต

ผมรสกเหมอนวากำลงเฝาดทก ๆ คนผานกระจกแกวอย เปนคนนอกทไมม

ใครใสใจ ไมมใครตองการ โดนดถกนด ๆ ปญหาของผมนนเปนปญหาท

เลกมากเมอเทยบกบปญหาของคนอนอกมากมาย แตพวกเราทกคนลวนม

ความตองการตามธรรมชาตทจะไดรบการยอมรบและเหนคณคา โดยเฉพาะ

ในวยเดก ๆ

เมอความตองการนไมไดรบการตอบสนอง มนกเหมอนการประทงชวต

ดวยซปทเจอจาง คณอาจจะมชวตรอดมาได แตคณจะรสกวาไดรบสารอาหาร

ไมเตมท สำหรบผม รสกราวกบมอะไรทวาง ๆโหวง ๆอยในใจ เหมอนกบหวใจ

มหลมอย

แตพอผมเขามหาวทยาลย ผมกคนพบอะไรบางอยางโดยบงเอญ

ซงเขาทาทเดยวในตอนนน และมนกยงดเขาทาอยสำหรบผมตอนน คอมนจะ

มสงเลก ๆ นอย ๆ เกดขน อาจจะเปนแคพวกเพอน ๆ ผชายผมสกสองสามคน

พดขนมาวา “เฮย ไปหาพซซากนกนเถอะ” หรออาจจะเปนหญงสาวคนหนง

ทยมใหผม

มนกไมใชเรองใหญนก แตผมพบวาถาผมยอมใหสงด ๆ ทเกดขนจรง ๆ

ตอนนนกลายมาเปน ประสบการณ ด ๆ ไมใชแคความคด แตเปนความรสก

ดร.รค  แฮนสน 3

จรง ๆ และถาผมปลอยใหความรสกด ๆ นนอยกบผมตอสกสองสามอดใจ

โดยไมปดมนทงไปหรอรบรอนไปทำอยางอนตอ ผมกจะรสกวามอะไรด ๆ

บางอยางทคอย ๆ ซมซาบเขามาในตวผม แลวกกลายเปนสวนหนงของผม

ทแทนนผมกำลง รบเอาสงด ๆ เขามา รบเขามาครงละสบกวาวนาท มน

เรว งาย และนาเพลดเพลนมาก แลวผมกเรมรสกดขน

ในตอนแรกหลมในหวใจของผมนนใหญพอ ๆ กบสระวายนำทไมมนำ

แตการรบเอาประสบการณของการไดรบการยอมรบ การเหนคณคา และการ

ไดรบความหวงใยเขามาในแตละวน มนทำใหผมรสกเหมอนไดเทนำลงไป

ในสระวายนำทวางเปลาวนละสองสามถง ผานไปแตละวน ทละถง ทละถง

ทละเดอน ตอเนองกนไป ผมคอย ๆ เตมพนทวางของหลมในหวใจใหคอย ๆ

เตมขน การฝกอยางนทำใหผมอารมณด ทำใหผมรสกสบายอกสบายใจ

ราเรง และมนใจขน

หลายปผานไป หลงจากทผมไดกลายมาเปนนกจตวทยาแลว ผมกได

รเหตผลวาทำไมการฝกทำอะไรทดเหมอนจะเปนสงเลกนอยอยางนทำใหเกด

ความเปลยนแปลงมากมายในตวผม ผมไดคอย ๆ ถกทอเอาพลงภายในเขาไป

ในผนผาทไดชอวาเปนสมอง จตใจ และชวตของผม และนคอสงทผมเรยก

วา “การวางวงจรแหงความสข”

พลงภายใน

ผมเดนปาบอยและมกตองคอยพงพาสงใดกตามทอยในเป พลงภายใน คอ

เสบยงทคณมอยกบตวเมอคณตองเดนไปตามเสนทางของชวตทคดเคยวและ

มกจะเดนยาก เสบยงเหลานนไดแก อารมณดานบวก สามญสำนก ความ

มคณธรรม ความสงบภายใน ความมงมน และหวใจอนอบอน

4 สมองสรางสข

บรรดานกวจยไดคนพบพลงภายในแบบอน ๆ เชนกน เชน การม

เมตตาตอตนเอง ความผกพนทมนคง ความฉลาดทางอารมณ การมองโลก

ในแงดทเกดจากการเรยนร การตอบสนองทผอนคลาย การเหนคณคา

ในตนเอง ความสามารถในการทนตอความเปนทกขทเจบปวดรวดราว ความ

สามารถในการควบคมตนเอง ความสามารถในการฟนตวจากสภาวะทกข

และการทำงานของสมองดานการจดการ

ผมใชคำวา พลง ในแงกวาง ๆ เพอใหครอบคลมความรสกดานบวกอน ๆ

ดวย เชน ความสงบ ความพงพอใจ และความหวงใย รวมทงครอบคลม

ทกษะตาง ๆ มมมองและวธคดทเปนประโยชน รวมถงคณสมบตทมอยใน

ตวเรา เชน ความคกคกมชวตชวาหรอความผอนคลาย

พลงภายในไมเหมอนกบ สภาวะ ทางจตทเกดขนชวครงชวคราว มนเปน

คณสมบต ทสมำเสมอ เปนแหลงผลตความสขทยงยน เปยมดวยปญญา

และการกระทำทมประสทธภาพ ตลอดจนการเปนผใหแกคนอน

แนวคดเกยวกบพลงภายในอาจจะดเปนนามธรรมสกหนอยในตอนแรก

เรามาทำใหมนจบตองไดดวยตวอยางทชดเจนกนดกวา เชน นาฬกาปลกดง

ขน และใจคณอยากจะกดปม snooze แตคณกหาพลงใจทจะลกขนมาแทน

หรอสมมตวาคณมลกและลก ๆ ของคณกทะเลาะกนเสยงเจยวจาวและมน

นารำคาญมาก แทนทคณจะตะโกนใสพวกเขา คณกมองหาสภาวะภายในใจ

ของคณทหนกแนนแตไมโกรธแทน

หรอสมมตวาคณรสกอบอายททำอะไรผดพลาดในททำงาน คณกดง

เอาความรสกมคณคาในตนเองขนมาจากความสำเรจตาง ๆ ในอดตของคณ

หรอคณรสกเครยดในการวงวนทำนนนทงวน คณกหาความสงบภายใน

ทนายนดจากการหายใจออกยาว ๆ สกสองสามครง หรอคณรสกเศราทไมม

คชวต คณกสามารถหาความสบายใจไดจากการนกถงบรรดาเพอน ๆ ทคณม

พลงภายในอน ๆ นนทำงานอยางอตโนมตในสวนลกของใจคณตลอด

ทงวน ไมวาจะเปนความสามารถมองโลกไดในภาพรวม ศรทธา หรอการ

มสตรตว

ดร.รค  แฮนสน 5

มแนวคดหนงซงรจกกนดในวงการแพทยและจตวทยาวา การทคณ

จะรสกและปฏบตอยางไร ทงในระยะยาวตลอดชวตและในความสมพนธ

หรอเหตการณใดเหตการณหนงโดยเฉพาะ นนขนอยกบปจจยสามอยาง ไดแก

ความทาทายหรอปญหา ทคณตองเผชญ ความเปราะบางในตวคณ ทปญหา

เหลานนมากดดน และ พลง ทคณมในการรบมอกบปญหาและปกปองความ

เปราะบางในตวคณ

ตวอยางเชน ปญหาของการมเจานายทชอบวพากษวจารณจะดหนกขน

ถาลกนองคนนนมความเปราะบางตอความวตกกงวล กระวนกระวาย หรอ

เปนคนกงวลงายนนเอง แตเขาหรอเธอคนนนกสามารถจะรบมอกบปญหาน

ไดดวยการเรยกเอาพลงภายในดานการปลอบโยนตวเองและความรสกเปน

ทเคารพยอมรบจากคนอนขนมาชวย

เราทกคนลวนมความเปราะบางกนหลายอยาง โดยสวนตวแลว ผม

ไมอยากใหตวเองเปนกงวลงายเกนไปและชอบวพากษวจารณตนเองเกนไป

ครบ แถมชวตคนเรากเตมไปดวยปญหาตาง ๆ มากมายเสยดวย ไมวาจะเปน

เรองเลก ๆ นอย ๆ เชนการทำโทรศพทมอถอตก ไปจนถงเรองใหญ ๆ อยางเชน

การแก เจบ และตาย คนเราตองการพลงทจะรบมอกบปญหาและความ

เปราะบางในตวเอง ยงเรามปญหาและความเปราะบางเพมขนเทาไร เรากยง

ตองการพลงเพอทจะรบมอกบมนมากขนเทานน

ถาคณอยากรสกเครยดนอยลง กงวลนอยลง หงดหงดนอยลง รำคาญ

นอยลง หดหนอยลง ผดหวงนอยลง เหงานอยลง รสกผดนอยลง เจบปวด

นอยลง หรอรสกดอยคานอยลง การมพลงภายในมากขนจะชวยคณได

พลงภายในเปนพนฐานสำคญในการมชวตทมความสข เปยมประสทธ-

ภาพ และเตมไปดวยความรก เชน มงานวจยพบวา เพยงแคพลงภายใน

หนงอยาง คอ อารมณทางบวกนน สามารถลดปฏกรยาตอตานและความ

เครยด ชวยเยยวยาบาดแผลทางจตใจ เพมความสามารถในการฟนตวจาก

สภาวะทกข เพมความอยเยนเปนสข และเพมความพงพอใจทมตอชวตไดแลว

6 สมองสรางสข

อารมณทางบวกกระตนใหคนเรามองหาโอกาส สรางวงจรแหงความรสก

บวก และเสรมสรางความสำเรจ นอกจากนอารมณทางบวกยงทำใหระบบ

ภมคมกนของคณแขงแรงขน ปองกนสขภาพหวใจ เสรมสรางชวตทมสขภาพ

โดยรวมดขน และทำใหอายยนขนดวย

โดยเฉลยแลว ประมาณหนงในสามของพลงภายในของแตละคนนน

เปนสงทตดตวเรามาตงแตเกด มนถกโปรแกรมมาในนสยใจคอ ความ

สามารถพเศษ อารมณ และบคลกภาพทไดรบการถายทอดมาทางยน สวน

อกสองในสามนนไดรบการพฒนามาเรอย ๆ คณสามารถไดมาถาคณหมน

พฒนามนขนมา  สำหรบผม นเปนขาวทวเศษมาก เพราะมนหมายความวา

เราสามารถพฒนาความสขและพลงภายในอน ๆ ทจะไปชวยเสรมสรางความ

รสกเตมเตม ความรก ความมประสทธภาพ ปญญา และความสงบภายใน

ขนมาได การคนพบวาคณจะพฒนาพลงภายในนขนมาภายในตวคณ ไดอยางไร

นนอาจเปนสงสำคญทสดทคณไดเรยนรมาเลยกได และนนคอเนอหาของ

หนงสอเลมน

ภายในสวน

ลองจนตนาการดวาใจของคณเปรยบเหมอนสวนสกแหงหนง อยางแรกเลย

คอคณสามารถอยกบมนเฉย ๆ เฝามองวชพชและดอกไมโดยไมไปตดสนหรอ

เปลยนแปลงอะไรมนกได อยางทสอง คณจะเลอกทจะดงเอาวชพชออกเสย

โดยการลดสงทเปนลบในใจคณกได หรออยางทสาม คณสามารถปลกดอกไม

ดวยการเพมสงทเปนบวกภายในใจคณกได (โปรดดกรอบในหนา 7 สำหรบ

คำอธบายวาสงท เปนบวก และสงท เปนลบ ในความหมายของผมคออะไร)

ประเดนสำคญกคอ คณสามารถบรหารจดการใจของคณไดสามวธหลก ๆ

ดวยกน คอ ปลอยใหมนเปนอยางนน ปลอยวาง หรอ ปลอยใหมบางสง

เขามา หนงสอเลมนเปนเรองของวธทสาม นนคอการปลกเพาะพลงภายใน

ดร.รค  แฮนสน 7

อะไรคอสงท เปนบวก

เมอผมพดถง สงทเปนบวก และ ด ผมหมายถงสงทนำไปสความ

สขและประโยชนสำหรบตนเองและผอน สงทเปนลบ และ แย

ผมหมายถงสงทนำไปสทกขและภยอนตราย ในทนผมพด

ตามความเปนจรง ไมไดพดในแงของคณธรรมหรอเชงศาสนา

แตอยางใด

  ประสบการณทเปนบวกนนสวนใหญทำใหเรารสกด แต

ประสบการณบางอยางทรสกแยกสามารถใหผลดเชนกน ใน

กรณนผมจะจดประสบการณเหลานนวาเปนประสบการณบวก

ตวอยางเชน ความรสกเจบปวดเมอมอของคณไปโดนเตาไฟ

รอน ๆ ความกระวนกระวายเมอคณหาลกของคณในสวน

สาธารณะไมเจอ และความรสกสำนกผดทชวยผลกดนใหเรา

เลอกเดนบนเสนทางทมคณธรรม ความรสกเหลานนทำใหเรา

รสกแยในตอนน แตมนจะทำใหเรารสกดขนภายหลง

  เชนเดยวกน ประสบการณแย ๆ มกทำใหเรารสกแย แตก

มประสบการณบางอยางทรสกดแตทำใหเกดผลแย ดงนน

ผมจะเรยกประสบการณเหลานวาประสบการณทเปนลบ ความ

รสกสนกแบบกรม ๆ หลงจากทคณดมเบยรไปแลวสามกระปอง

หรอความรสกสะใจทไดนนทาคนทขดขวาง อาจจะรสกนา

พงพอใจชวครงชวคราว แตผลเสยทตามมานนมมากกวาขอด

ประสบการณเหลานทำใหเรารสกดตอนน แตรสกแยภายหลง

หรออกนยหนงกคอการปลกดอกไมขนมาในสวนแหงจตใจของคณนนเอง

เพอทจะชวยใหคณลงมอปฏบตไดอยางมประสทธภาพ ผมจะเปรยบเทยบ

การปลกเพาะพลงภายในนขนมากบอกสองวธในการบรหารจดการใจของคณ

8 สมองสรางสข

การอยกบใจของคณการปลอยใหใจของคณเปนอยางทมนเปนโดยการเพยงเฝามองประสบการณ

จะทำใหคณรสกโลงอกและสามารถมองเหนภาพรวมได เหมอนกบการกาว

ออกมาจากภายในจอภาพยนตรและหนไปดมนจากแถวหลงทหางจากจอไป

สกยสบแถว การปลอยใหกระแสแหงสตไดทำงานตามแบบของมนชวยใหคณ

สามารถหยดการไลลาสงทนาพงพอใจและเปนอสระจากสงทไมนาพงพอใจ

เมอคณใชสต คณจะสามารถศกษาประสบการณของคณดวยความ

สนใจ และ (ผมหวงวา) ดวยความเมตตาตอตนเอง และบางทคณอาจจะ

สามารถเชอมโยงกบตวคณในใจซงออนโยนกวา เปราะบางกวา และเปนไป

ไดวาออนเยาวกวา

เมอมองในมมมองของสตทมลกษณะไมตอบโตและยอมรบนน ความ

คดและความรสกในแงลบของคณอาจจะละลายหายไปไดเหมอนกบหมอก

ยามเชาในวนทแดดออกสดใส

การฝกใจของคณทงนเพยงการอยกบใจของคณนนยงไมพอ คณตอง ฝกมน ดวย นนคอการ

ใชความพยายามทประกอบไปดวยปญญาดงวชพชออกเสยแลวกปลกดอกไม

เขาไป เพยงการเฝามองความเครยด ความกงวล ความรำคาญ หรออาการ

จตตก อาจไมสามารถขดรากถอนโคนสงทเปนลบเหลานนได ดงทเราจะ

ไดเหนในบทถดไป สมองมววฒนาการมาเพอทจะเรยนรจากประสบการณ

ทเปนลบดเกนไป และมนเกบสงทมนเรยนรอยในโครงสรางของระบบประสาท

ทอยอยางยงยน

การอยกบใจของคณอยางเดยวนนไมสามารถพฒนาความรสกขอบคณ

ความกระตอรอรน ความซอสตย ความคดสรางสรรค หรอพลงภายใน

อกหลายอยางขนมาได คณสมบตทางจตใจเหลานมพนฐานอยบนโครงสราง

ของระบบประสาทและไมสามารถเกดขนไดเอง ยงไปกวานน การทจะอยกบ

ใจของคณไดอยางเตมท คณตองฝกมนเพอทจะพฒนาพลงภายใน เชน ความ

สงบและปญญาญาณ ทจะทำใหคณสามารถรบรความรสกของคณไดทงหมด

ดร.รค  แฮนสน 9

และแขงแกรงพอทจะเผชญกบเงามดภายในใจคณแมในตอนทมนยากมาก

กตาม ถาคณไมมพลงภายในทแขงแกรงพอ การเปดรบความรสกของคณ

อาจรสกเหมอนการเปดประตกบดกสนรกทเดยว

การรกษาสตเอาไวเสมอไมวาคณจะปลอยใจใหเปนอยางนน ปลอยวางมนไป หรอปลอยใหมนเขามา

ขอใหคณ มสต ซงกแคหมายถงการสามารถรบรอยในปจจบนขณะจาก

ขณะหนงไปสอกขณะหนง การมสตหมายความเพยงการเฝาด แตควบคไปกบ

การมสตนน เราสามารถใสความพยายามอยางแขงขนและมเปาหมายชดเจน

เขาไป เพอทจะคอย ๆ ปรบใจของคณไปในทศทางใดทศทางหนงได

การฝกใจนนไมขดกบการมสต ทจรงคณตองฝกใจเพอทจะพฒนาพลง

ภายในทเรยกวาสตนขนมา

ขอใหคณมสตทงกบโลกภายนอกและโลกภายในของคณ มสตทงกบ

ความเปนจรงทอยรอบ ๆ ตวคณและความรสกทคณมตอมน การมสตไมใช

หมายถงแคการมสตรแตกบ ตวคณ เทานน ตอนทผมไปปนเขานน ผมมสต

รตวทวพรอมมากทเดยวกบการทคหของผมใชเชอกโยงมดผมเอาไวกนพลาด

และการทเขาคอยเฝาดผมทปนอยไกล ๆ ดานลางของเขา!

ขนตอนทเปนธรรมชาตเมอมอะไรทยากลำบากหรอนาอดอดใจเกดขน เมอมพายมาถลมสวนของคณ

ทงสามวธทคณจะใชใจคณทเราเพงกลาวไปนนจะทำใหเกดกระบวนการทางใจ

ทเปนขนเปนตอนและมประโยชนมาก

ประการแรกเลย จงอยกบประสบการณนน เฝามองและยอมรบมน

อยางทมนเปนแมจะเจบปวด ประการทสอง เมอไดจงหวะทเหมาะสม ซงอาจ

จะเปนเวลาไมกวนาทสำหรบความกงวลเดม ๆ ทคณคนเคย หรออาจจะเปน

เดอน ๆ หรอเปนป ๆ สำหรบการสญเสยคนทคณรก กจงคอย ๆ ปลอยอะไร

กตามทเปนลบไป เชน ผอนคลายรางกายของคณเพอลดความตงเครยด

10 สมองสรางสข

ประการทสาม เมอไดจงหวะทเหมาะสม หลงจากคณไดปลอยอะไร

กตามทเปนลบออกไปแลว ใหใสสงทเปนบวกอะไรสกอยางเขาไปทดแทน

เชน คณอาจจะลองนกถงวาการไดอยกบคนทชนชม เหนคณคาของคณนน

เปนอยางไร และอยกบประสบการณนนสกสบหรอยสบวนาท

นอกจากคณจะรสกดในขณะนนแลว ขนตอนทสามนจะใหผลด

ทยงยน เพราะเมอคณรบเอาประสบการณในแงบวกเขาไป คณจะไมเพยงปลก

ดอกไมในใจของคณเทานน แตคณยงจะสรางวงจรใหมในระบบประสาทใน

สมอง ของคณดวย หรออกนยหนง คณกำลงสรางวงจรแหงความสขขนใน

สมองของคณนนเอง

การยดหยนปรบเปลยนไดของสมอง

ทเกดจากประสบการณ

สมองเปนอวยวะททำหนาท เรยนร ดงนนมนจงถกออกแบบมาใหเปลยนแปลง

ไปตามประสบการณของคณ ทกวนนผมกยงทงอย แตมนเปนเรองจรง

อะไรกตามทเรารบรและรสกซำ ๆ หรอสงทเราตองการและคดถงบอย ๆ

จะคอย ๆ เสกสรรปนแตงโครงสรางระบบประสาทของคณอยางชา ๆ แตจะ

เปลยนมนอยางแนนอน 

ในขณะทคณกำลงอานอยน เซลลประสาทจำนวนแปดหมนถงแสนลาน

เซลลกำลงสงสญญาณใหกนในเครอขายทมจดเชอมโยงราวหารอยลานลานจด

ทเรยกวา ไซแนปส ไซแนปสนอยในกอนเนอเยอทมลกษณะเหมอนเตาห

ปรมาณ 5 ถวยตวงซงถกหอหมอยอกชนดวยเซลลทคอยทำงานสนบสนนอก

จำนวนลานลานเซลลในศรษะของคณ

การทำงานของระบบประสาททเปนพลวต ซบซอน และรวดเรวอยางยง

นจะปรบเปลยนสมองของคณอยอยางตอเนอง ไซแนปสททำงานอยเสมอจะม

ความวองไวมากขน ไซแนปสใหม ๆ จะสามารถเตบโตขนมาไดภายในไมกนาท

บรเวณสมองททำงานอยางคกคกจะไดรบเลอดไปหลอเลยงมากกวาเพราะมน

ดร.รค  แฮนสน 11

ตองการออกซเจนและกลโคสมากกวาในการทจะทำงานของมนได และยนตาง ๆ

ภายในเซลลประสาทกจะเปดปดตวมนเองอยตลอดเวลา

ในเวลาเดยวกน จดเชอมโยงทไมคอยไดทำงานกจะคอย ๆฝอในกระบวน-

การทบางทเราเรยกวา ทฤษฎดารวนทางระบบประสาท นนกคอ สวนททำงาน

คกคกทสดเทานนถงจะรอดมาได

การทำงานทางใจทกอยาง ไมวาจะเปนภาพหรอเสยง ความคดหรอ

ความรสก กระบวนการทเรารตวหรอไมรตว ลวนมพนฐานอยบนการทำงาน

ของระบบประสาท การทำงานทางใจสวนใหญจงหมายถงการทำงานทางระบบ

ประสาทดวย โดยไหลเวยนผานสมองไปเหมอนคลนเลก ๆ บนแมนำ ซงไมม

ผลอะไรตอเสนทางเดนของนำ แตการทำงานทางใจ/ระบบประสาททเกดขน

ซำ ๆ นาน ๆ และเขมขน โดยเฉพาะอยางยงถาเกดขนโดยทคณรตวนน จะทง

รองรอยทยงยนไวบนโครงสรางของระบบประสาท เหมอนกบคลนยกษทพง

แรงขนมาชนฝง แลวสงผลใหรมตลงเปลยนรปรางไป

เหมอนทเรากลาวกนในวงการประสาทวทยาศาสตรวา เซลลประสาท

ทสงสญญาณออกไปพรอม ๆ กนนนจะเชอมโยงเขาดวยกน สภาพตาง ๆ ของ

จตใจจะกลายมาเปนลกษณะของระบบประสาท

ใจของคณจะสรางสมองของคณอยซำแลวซำเลาทก ๆ วน

นคอสงทนกวทยาศาสตรเรยกวา การยดหยนปรบเปลยนไดของสมอง

ทเกดจากประสบการณ ซงเปนสาขาการวจยทกำลงตนตวกนมากตอนน เชน

คนขบรถแทกซชาวลอนดอนทตองจำถนนหนทางยงเหยงเหมอนเสนสปาเกตต

จบกนเปนกอนนน ในสมองสวน ฮปโปแคมปส ซงเปนสมองทชวยสราง

ความจำเกยวกบภาพและพนท จะมโครงสรางทางระบบประสาทหนาขน คน

ขบรถเหลานใชงานสมองสวนนนและสรางเนอเยอขนมาใหมราวกบวาพวกเขา

กำลงสรางกลามเนอขนมาเลย

ยายจากรถแทกซขนมาบนเบาะนงสมาธ ผทฝกการเจรญสตภาวนา

มปรมาณสมองเนอเทามากขน ซงหมายถงขนาดของสมองสวน คอรเทกซ

12 สมองสรางสข

ทหนาขน ปรมาณของสมองเนอเทาจะมากขนในสามบรเวณหลกดวยกน ไดแก

บรเวณ สมองกลบหนาผากสวนหนา ดานหลงหนาผาก ซงควบคมสมาธ

อนซลา ซงใชในการรบรตนเองและปรบตนเองใหเขากบผอน และสมองสวน

ฮปโปแคมปส

ประสบการณตาง ๆ ของคณไมเพยงแตสรางไซแนปสใหม ๆ ขนมาเทานน

ซงความจรงทำไดแคนนกเยยมยอดมากแลว แตมนยงสงผลลกลงไปถงยน

ของคณ เขาไปในแถบอะตอมทเรยงแถวเลก ๆ อยในโมเลกลรปทรงบดโคง

ของดเอนเอ ซงอยในใจกลางของเซลลประสาทในสมองและเปลยนวธการ

ทำงานของยนคณได ตวอยางเชน ถาคณฝกการผอนคลายอยบอย ๆ มนจะ

ไปเพมกจกรรมของยนททำหนาทสงบสตอารมณเมอตองเจอกบความเครยด

ซงจะสงผลใหคณสามารถฟนตวจากสภาวะทกขไดดยงขนนนเอง

เปลยนสมองใหดขน

ถาคณกาวถอยหลงมาจากรายละเอยดปลกยอยของงานวจยตาง ๆ เหลาน

คณกจะเหนความจรงขอหนงปรากฏออกมา นนคอ ประสบการณของคณนน

สำคญ ไมเพยงแควาในขณะนคณรสกอยางไร แตหมายถงรองรอยทมนทงไว

ในสมองของคณอยางยงยนดวย ประสบการณทคณมความสข ความกงวล

ความรก และความกระวนกระวาย สามารถเปลยนแปลงเครอขายระบบ

ประสาทของคณไดจรง ๆ กระบวนการสรางโครงสรางใหม ๆ ของระบบประสาท

ขนมานนถกขบเคลอนราวกบเทอรโบจากประสบการณทคณรตว โดยเฉพาะ

อยางยงจากสงทอยหนาสดของการรบรของคณ สมาธทจดจอของคณนน

เหมอนกบการทำงานรวมกนของไฟสปอตไลทและเครองดดฝน นนคอ จะ

สองสวางลงไปบนอะไรกตามทมนหนไปสองใหเหนชดขน จากนนกจะดด

สงนนเขามาในสมองของคณ ไมวาจะเปนสงทดหรอไมด

ดร.รค  แฮนสน 13

มคำกลาวดงเดมวา ใจจะเปนรปรางอยางไรกขนอยกบสงทมนไปอาศย

อย แตถาเราจะใชสงทเราเรยนรมาวา ประสบการณทเราเจอสงผลใหสมอง

ยดหยนปรบเปลยนไดแลวละก คำกลาวในเวอรชนสมยใหมกคงเปนวา

สมอง จะมรปรางอยางไรกขนอยกบวาใจไปอาศยอยทใด ถาคณเอาใจไป

วนเวยนอยกบการวพากษวจารณตนเอง ความกงวล การบนพมพำเกยวกบ

คนอน ความเจบปวด และความเครยด สมองของคณกจะถกสรางใหม

ปฏกรยาตอบโตมากขน เปราะบางตอความกงวลกระวนกระวายมากขน และ

มแนวโนมทจะโกรธ เศรา และรสกผดมากขน

ในทางตรงกนขาม ถาคณหมนเอาใจไปไวทเหตการณหรอสถานการณ

ด ๆ (เชน มใครบางคนมาดกบคณ หรอคณยงคงมทพกอาศยอย) ความ

รสกด ๆ สงทคณสามารถทำเสรจ ความรสกนาเพลดเพลนทางรางกาย และ

เจตนาทด สภาพจตใจทด เมอเวลาผานไป สมองของคณกจะมรปรางทตาง

ออกไป นนกคอ ความเขมแขงและความสามารถทจะฟนตวไดเรวจากสภาวะ

ทกขจะไดรบการวางวงจรลงไปในสมอง นอกจากนสมองยงไดรบการวางวงจร

ของการมองโลกในแงดโดยไมหลดจากความเปนจรง อารมณในแงบวก และ

ความรสกเหนคณคาในตนเองอกดวย

ถาคณลองมองกลบไปในสปดาหทผานมา สวนใหญแลวใจของคณ

อาศยอยทไหน

ในความเปนจรง สงทคณใหความสนใจ ซงกคอสงทคณเอาใจไปพก

ไวนน เปนสงทสามารถเสกสรรปนแตงสมองคณไดมากทสด และกจรงอย

ทวาจะมบางสงบางอยางททำใหคณตองใหความสนใจกบมนอยแลว เชน

ปญหาทททำงาน อาการเจบปวยทางรางกาย หรอความกงวลกบปญหาใหญ ๆ

แตโดยรวมแลวคณสามารถมอทธพลเหนอใจของคณไดวาคณจะเอาใจไปวาง

ไวตรงไหน

นนหมายความวา คณสามารถยดประสบการณใดประสบการณหนงให

ยาวออกไปอยางตงใจ หรอแมแตสรางประสบการณตาง ๆ ทจะชวยปรบเปลยน

สมองคณใหไปในทางทดขน

14 สมองสรางสข

ผมจะแสดงใหคณเหนอยางละเอยดขนจากบทท 4 เปนตนไป ระหวางน

คณสามารถเรมฝกการรบเอาสงด ๆ เขามาไดเลย เมอนำการฝกนไปใชกบ

ประสบการณทางบวก สามารถยอลงไดเหลอแคไมกคำ นนกคอ มประสบ-

การณบวก แลวกมความสขกบมน

แลวคณจะเหนผลดวยตนเองวาเกดอะไรขนเมอคณฝกทำอยางนน

ประสบการณทเปนประโยชนตอคณมากทสด

ดอกไมชนดไหนทคณคดวาเหมาะจะปลกขนในสวนดอกไมในใจคณ ฉนใด

กฉนนน ประสบการณบางอยางนนจะมประโยชนตอคณมากกวา

ประสบการณดานลบอาจมคณคาสำหรบบางคน ตวอยางเชน การ

ทำงานกะกลางคนทโรงงานบรรจขวดในชวงปดภาคเรยนฤดรอนสมยเรยน

มหาวทยาลยนนทำใหผมเขมแขง แตประสบการณดานลบกมผลขางเคยง

ดานลบอยแลวโดยธรรมชาตของตวมนเอง เชน ความไมสบายใจ อดอดใจ

หรอผลเสยตอสขภาพอนเนองมาจากความเครยด

นอกจากน ประสบการณดานลบยงสามารถสรางความขดแยงหรอ

ทำใหเกดความขดแยงหนกยงขนระหวางบคคลไดดวย ตอนทผมกบภรรยา

ตางคนตางเหนอยและตงเครยดจากการเลยงลกเลกสองคนนน เรากอารมณ

เสยใสกนบอยขน ความเสยหายทเกดจากประสบการณดานลบนนมกจะม

มากกวาประโยชนทจะไดรบ โดยมากมนกไมมประโยชนอะไรเลย มแตความ

เจบปวดทไมเกดประโยชนใด ๆ และเนองจากเซลลประสาททสงสญญาณ

ออกไปพรอม ๆ กนนนจะเชอมตอเขาดวยกน การมวออยองอยแตกบประสบ-

การณดานลบนานเกนจดทมนจะเปนประโยชน กเหมอนการวงวนรอบลวง

รอบแลวรอบเลาในนรกนนเอง มนจะคอย ๆ ฝงลงไปในสมองของคณลกยงขน

ทกครงทคณวงวนไปในรอบซำ ๆ นน เหมอนกบคนทวงบนลวงทบรอบเดม

ซำ ๆ จนเปนรอยลก

ดร.รค  แฮนสน 15

ในทางตรงกนขาม ประสบการณดานบวกจะมประโยชนเสมอและ

แทบจะไมมความเจบปวดอะไรเลย เวลาทมนเกดขนกจะใหความรสกทดเลย

ทเดยว นอกจากนวธทจะพฒนาพลงภายใน อยางเชน ความมงมน ความ

สามารถมองเหนภาพรวมได อารมณทางบวก และความเมตตากรณาขนมา

ไดอยางตรงไปตรงมาทสดนน กคอการเคยมประสบการณเชนนนขนมากอน

ตงแตแรก

ถาคณตองการพฒนาความรสกขอบคณใหมมากยงขน คณกตองหมน

นอมนำใจใหรสกขอบคณอยเสมอ ๆ ถาคณอยากรสกวาเปนทรกบอยมากขน

กใหมองหาและอยกบประสบการณทคณรสกวาไดรบการยอมรบเขาไปในกลม

รสกวามใครมองเหนคณ ชนชมคณ ชอบคณ หรอรสกเปนทรก

คำตอบของคำถามทวา เราจะพฒนาสงด ๆ ขนมาในใจเราได อยางไร

กคอ การรบเอาประสบการณนนเขามา การรบเอาประสบการณด ๆ เขามานน

เปรยบเหมอนการถกทอประสบการณด ๆ เขาไปในสมองของคณ แลวสราง

วงจรของระบบประสาททเปยมไปดวยประสบการณด ๆ ขนมา เพอทคณจะ

สามารถพามนไปทไหนกไดทคณจะไป

การรบเอาสงด ๆ เขามานนนอกจากจะเปนการพฒนาพลงภายในขนมา

แลว ยงมประโยชนโดยรวมแถมเขามาอกดวย เชน ทำใหคณเปนคนท

กระตอรอรนแทนทจะเฉอยชา คณจะใหความสำคญกบตนเองเปน และจะ

ทำใหสมาธของคณจดจอยงขนดวย นอกจากน ในบททสามคณจะเหนวา

เมอเวลาผานไป คณจะสามารถคอย ๆปรบใหสมองไวตอประสบการณดานบวก

มากขน จนกระทงคณสามารถเปลยนประสบการณดงกลาวนนมาเปนพลง

ภายในไดอยางเรวขนและงายขนดวย

16 สมองสรางสข

การยดหยนปรบเปลยนไดของสมองทเราบงคบไดเอง

เพอนของผมทเปนแพทยดานระบบประสาทคนหนงเคยอธบายไววา สมอง

เปนเหมอน “ขนมพดดงหนกประมาณ 1.3 กโลกรม ททำจากแปงมนสำปะหลง”

มนเปนเหมอนกอนเหนยว ๆ ทดไมนาประทบใจเลย แตสมองเปนอวยวะ

ทสำคญของรางกายและเปนศนยกลางหลกภายในของความอยเยนเปนสข

ความสามารถทำกจกรรมทวไปทกวนไดอยางมประสทธภาพ ความสามารถ

ในการเยยวยาทางดานจตใจ การเตบโตภายใน ความคดสรางสรรค และ

ความสำเรจของคณ

ไมวาคณจะรสกโกรธหรอสบาย ๆ รสกหงดหงดหรอวาเตมเตม รสก

เหงาหรอรสกวาไดรบความรก ทงหมดนขนอยกบเครอขายระบบประสาท

ของคณ และถามองไปไกลกวานน วธทสมองมนษยมปฏกรยาโตตอบกนนน

เปนพนฐานของความสมพนธทเตมเตม องคกรทประสบความสำเรจ ประเทศ

ทเจรญรงเรอง และทายทสดแลว สมองกเปนตวตดสนวาเราอยในโลกท

สงบสขและมความเจรญรงเรองอยางยงยนหรอไม

ศาสตรแหงการยดหยนปรบเปลยนไดของสมองทเกดจากประสบการณ

นนระบวา มนษยทกคนมพลงทจะเปลยนสมองของตนเองใหดขนได ซง

เจฟฟรย ชวารตซ เรยกวา การยดหยนปรบเปลยนไดของสมองท เราบงคบ

ไดเอง ถาคณไมใชพลงนดวยตวคณเอง พลงอน ๆ กจะปรบเปลยนสมองให

คณแทน เชน แรงกดดนจากททำงานหรอทบาน เทคโนโลยและสอตาง ๆ

คนทชอบสงการ ความรสกแย ๆ ทยงหลงเหลออยจากประสบการณในอดต

อนเจบปวด รวมไปถงธรรมชาตเองดวย ซงเราจะเหนในบทหนา

ในทางตรงกนขาม ดวยวธทงาย รวดเรว และนาเพลดเพลนใจใน

ระหวางวน คณสามารถใชพลงของการยดหยนปรบเปลยนไดของสมองซงคณ

บงคบไดเองน สรางความรสกสบาย ๆ มนใจ ยอมรบตนเอง มเมตตา รสก

ไดรบความรก รสกพงพอใจ และความสขสงบภายในท ยงยน ขนมาได โดย

ดร.รค  แฮนสน 17

หลก ๆ สงทคณจะฝกในหนงสอเลมนนนงายมาก มนคอการเปลยนประสบ-

การณด ๆ ทเกดขนทก ๆ วนใหเปนโครงสรางของระบบประสาททดนนเอง

ถาจะพดใหฟงดเปนศพททางเทคนคขนมาหนอยกคอ คณจะไป เปด

ระบบ สภาวะทางจตบางอยาง แลวกจะ ตดตง มนลงไปเปนคณสมบตทาง

ระบบประสาทนนเอง เมอคณตองการมน คณกสามารถดงเอาคณสมบตทาง

ระบบประสาทนขนมาได ซงมนกคอพลงภายในของคณ หรอสงด ๆ ทเตบโต

ขนในใจของคณ 

ดงนนจงกลาวไดวา คณสามารถใชใจของคณไปเปลยนสมองของคณ

เพอเปลยนใจของคณใหมสภาวะทดขนได ดวยการฝกทำอยางนทละเลก

ทละนอย ทละไซแนปส คณกสามารถสรางความสขขนมาในสมองของคณ

ไดจรง ๆ

ดวยการฝกปฏบตเชนน คณจะสามารถกาวขามแนวโนมของสมองทจะ

มองแตสงดานลบไปได สมองนนเกงนกทจะเรยนรจากประสบการณทไมด

แตไมเอาไหนเลยในการเรยนรจากประสบการณด ๆ ดงทคณจะเหนในบท

ตอไป ถาสมองเปรยบเหมอนสวนแหงหนง ลกษณะของ “ดน” ในสมอง

กเหมาะทจะปลกวชพชมากกวาปลกดอกไม ดงนนจงสำคญมากทคณจะตอง

เพาะบมเมลดพนธแหงพลงภายในลงไป ดวยการหมนรบเอาสงด ๆ เขามา

เปนประจำ

18 สมองสรางสข

รบเขามา

  พลงภายในของคนเรานนประกอบดวยความสงบสขภายใน ความ

พงพอใจ ความรก รวมทงความสามารถฟนตวจากสภาวะทกข ความ

มนใจ ความมงมน และปญญาญาณ พลงเหลานชวยใหคณทนรบ

สงทยากลำบากในชวตของคณได ชวยใหฟนตวจากความเครยด

เยยวยาแผลเกา รกษาความอยเยนเปนสข ทำใหคณทำงานทงทบาน

และททำงานไดสำเรจ และชวยใหคณมความอดทนและหวงใยผอน

  พลงภายในของเราสวนใหญไดรบการพฒนาขนมาตามกาลเวลา หนงสอ

เลมนจะเกยวของกบการพฒนาพลงภายในผานทางประสบการณดานบวก

ซงกคอ การวางวงจรแหงความสข นนเอง

  เพยงเฝาดใจของคณเองกนบวามประโยชนอยางมากแลว แตคณ

จำเปนตองลดสงทเปนลบและเพมสงทเปนบวกเขาไปดวย ผมจะเนน

ไปทการเพมสงทเปนบวก นนกคอ การปลกดอกไมในสวนทอยในใจ

ของคณ ซงหมายถงการเปลยนโครงสรางสมองของคณนนเอง

  กจกรรมภายในใจทกอยาง ทงภาพและเสยง ความเพลดเพลนและ

ความโศกเศรา ลวนขนอยกบการทำงานของระบบประสาททรองรบมน

อย ระบบประสาทและใจททำงานซำแลวซำอกนนจะสงผลเปลยนแปลง

ทยงยนในโครงสรางระบบประสาท เราเรยกวา ความยดหยนปรบ

เปลยนไดของสมองทเกดจากประสบการณ หมายความวาคณสามารถ

ใชใจของคณเปลยนสมองของคณเพอทจะไปพฒนาใจของคณใหด

ยงขน

  วธทดทสดทจะพฒนาความสขและพลงภายในใหมากขนกคอ การ

เขาไปมประสบการณเชนนนกอน จากนนกใหชวยประคบประคองสภาวะ

ทางจตทด ๆ เหลานนใหกลายเปนคณสมบตทางระบบประสาททดตอไป

นคอการ รบเอาสงด ๆ เขามา หรอการเปดระบบประสบการณดานบวก

และตดตงมนลงไปในสมองของคณ

ดร.รค  แฮนสน 19

บทท 2ตวดดสงแย ๆ

เมอยสบกวาปทแลว ในชนเรยนวชาประสาทวทยาสำหรบนกจตวทยา

อาจารยของผมเดนเขามาในหองพรอมกบถงใบใหญ 1 ใบ จากนนทานหยบ

ถงมอยางสเหลองขนมาคหนง แลวกดงสมองมนษยทไดรบการดองเกบไว

กอนหนงออกมาอยางมลลาใหพวกเราด มนดเหมอนหวดอกกะหลำขนาดยอม

ทสออกเหลอง ๆ หนอย ลกษณะคลายฟองนำ

ในขณะทอาจารยกรายยาวไปนน ผมรสกสบสนอยางแปลก ๆ สงทอย

ในมอของอาจารย “ตรงนน” กอย “ในน” คอในศรษะของผมเชนกน และมน

กกำลงพยายามทำความเขาใจเกยวกบสงทอาจารยกำลงถออยในมอ ผม

ตระหนกขนมาทนทเลยวา เจากอนทดไมนาประทบใจเอาเสยเลยนกำลงสราง

ภาพของถงใบนน สรางเสยงของอาจารย และสรางทงความรสก “อ...” และ

ความรสก “วาว...” ขนมา

ทก ๆ ความรสกเพลดเพลนและเจบปวดทผมเคยม ทก ๆ ความรกและ

ความสญเสย ทกอยางลวนเปนผลของการทำงานภายในเจากอนเนอมนแผลบ

กอนน สมองของผมเปนเหมอนปลายทางของทางเดนทสงตาง ๆ ซงไหลผาน

เขามาทำใหเกดความรตวในแตละขณะ แตละขณะ

คนเราไดตงคำถามกนมานานแลววา เพราะเหตใดเราถงรสกดใจหรอ

วาโศกเศรา เพราะเหตใดเราถงชวยเหลอกนหรอวาทำรายกน เหลานกปราชญ

และนกวทยาศาสตรไดศกษาสาเหตทาง ใจ ของความสขและความทกขมาแลว

20 สมองสรางสข

ปจจบนน เปนครงแรกในประวตศาสตรทเราสามารถถามตวเองไดแลววา อะไร

คอตนเหตทาง ระบบประสาท ทอยเบองหลงเหตแหงความทกขและความสข

และเราสามารถพบคำตอบไดในโครงสรางและกระบวนการทำงานของสมอง

มนษยทเกดจากการเสกสรรปนแตงโดย ววฒนาการ

สมองไมไดกระโดดขนมาเปนอยางปจจบนนในชวขามคน มนคอย ๆ

เกบสะสมความสามารถและแนวโนมการทำงานในลกษณะตาง ๆ มานานหลาย

รอยลานปแลว สงเหลานนไดกลายมาเปนประวตศาสตรอนยาวนานทมนษย

มรวมกน แตจะปรากฏขนในชวตของคณในรปแบบทเปนเรองเฉพาะตวมาก

เชน สมมตวาวนนคณสามารถทำงานไดสำเรจยสบอยาง และทำผดพลาดไป

หนงอยาง คณคดวาอะไรจะตดอยในใจของคณตอนทคณกำลงจะผลอยหลบ

ไป นาจะเปนเรองทคณทำพลาดไป ถงแมวามนจะเปนเพยงสวนเลก ๆ

ของวนทงวนของคณเทานน คณจะไดเหนวาสาเหตทเปนเชนนนนอยใน

ววฒนาการของสมองมนษย

เมอคณไดเรยนรวาสมองของคณถกสรรคสรางขนมาอยางไรตลอดเวลา

ทผานมา คณกจะเขาใจตนเองและผอนดขน ยงไปกวานน คณจะสามารถใช

และปรบเปลยนเจากอนสงมหศจรรยทหนาตาเหมอนดอกกะหลำในหวของคณ

ไดอยางมประสทธภาพมากขนดวย

สมองทมววฒนาการมาเรอย ๆ

มนษยทกคนลวนมบรรพบรษรวมกนกบคางคาว ตนบโกเนย และแบคทเรย

ยอนหลงไปไดอยางนอยสามพนหารอยลานป ยอนกลบไปถงจลนทรยตวแรก

สงมชวตหลายเซลลไดปรากฏขนมาในทะเลโบราณเมอราวหกรอยหาสบลานป

ทแลว และอกหาสบลานปใหหลงมนกพฒนาอยางซบซอนมากขนจนเรมทจะ

สรางระบบประสาทเพอประสานการทำงานระหวางการรบรทางประสาทสมผส

ตาง ๆ กบระบบการเคลอนไหว

ดร.รค  แฮนสน 21

สตวเลยงลกดวยนมเรมปรากฏตวขนมาเมอราวสองรอยลานปทแลว

และสตวในตระกลลงตวแรก ๆ เรมมขนเมอราวหกสบลานปทแลว และในราว

สองลานหาแสนปทแลว บรรพบรษของมนษยเราทเรยกวา โฮโมแฮบลส

(Homo habilis) กฉลาดพอทจะเรมทำเครองมอจากหน และตนตระกล

ของเผาพนธของพวกเรา คอ โฮโมเซเปยนส (Homo sapiens) หรอลงท

เฉลยวฉลาดนนกเรมปรากฏตวขนมาเมอราวสองแสนปทแลว

ตลอดเวลาหกรอยลานปทผานมา วธทสตวตาง ๆไมวาจะเปนแมงกะพรน

หรอหอยตลบ ไปจนถงกงกา หน ลง หรอมนษยในยคแรก ๆ ใชเอาตวรอด

เมอตองเผชญภยนน ไดถกสรางและบรรจเขาไปในระบบประสาททมการ

ววฒนาการมาอยตลอด สมองไดขยายตวขนถงสามเทาในดานปรมาณ พรอม ๆ

กบถกเสกสรรปนแตงอยตลอดดวยความกดดนทเขมขนของกระบวนการ

คดเลอกโดยธรรมชาต บรรพบรษของมนษยคอสตวในตระกลลงตลอด

จนถงมนษยในยคแรก ๆ นนใชชวตแบบเปนกลมทออกลาสตวและเกบของปา

กนรวมกน จนกระทงมการเรมปกหลกทำนาอยางเปนระบบเมอราวหนงหมนป

ทผานมา โลกของพวกเขาบรสทธและสวยงาม มความเรยบงาย การใชชวต

เปนไปอยางไมรบรอน และมเวลาสำหรบความสมพนธตาง ๆ ทคนจำนวนมาก

โหยหาทกวนน

อยางไรกตาม ปญหาเรองการตองเอาตวรอด เชน รอดจากการทจะ

ถกโจมตและจบกนโดยสตวรายทออกลาเหยอ กนบวาแตกตางจากปญหา

ทเราตองเจอมาก นอกจากน เนองจากพวกเขาอาศยอยรวมกนในลกษณะ

กลมเลก ๆ จงเปนเรองแปลกถาพวกเขาตองพบเจอคนแปลกหนา ซงกมกจะ

เปนอนตรายถาตองเจอ ในขณะทบางกลมนนมปฏสมพนธกนอยางสงบ

เรยบรอยระหวางกลมเมอเจอกน โดยเฉลยแลวหนงในแปดของผชายสมยนน

ตองลมตายลงจากการขดแยงระหวางกลม ซงถอเปนอตราสวนทสงทเดยว

เมอเทยบกบอตราการเสยชวตของคนในสงครามในศตวรรษทยสบ ซงอยท

อตราหนงในรอย

22 สมองสรางสข

ยงไปกวานนกยงมปญหาการอดอยาก พยาธ ความเจบปวย อาการ

บาดเจบ ความเสยงอนตรายจากการคลอดบตร แถมยงไมมยาแกปวดหรอ

สถานตำรวจอกดวย ความเปนไปของโลกนนเปรยบเสมอนแหลงกำเนดของ

สมองมนษยซงคอย ๆ ถกสรางขนมาดวยความเพยรพยายามใหปรบตวกบ

สถานการณตาง ๆ ของโลก ผลของการเพยรปรบตวนนปรากฏอยในศรษะคณ

ระหวางหทงสองขางในวนน และสมองกยงคงทำหนาทเสกสรรปนแตงประสบ-

การณตาง ๆ ของคณและยงชนำการกระทำของคณอยเหมอนเดม

เรองแย ๆ มพลงมากกวาเรองด ๆ

บรรพบรษทเปนสตวเลอยคลาน สตวเลยงลกดวยนม สตวในตระกลลง

มนษยยคตน ๆ มาจนถงบรรพบรษของมนษยในปจจบนจำเปนตองไดสงท

นาเพลดเพลน หรอทเรยกวา “แครอต” ไดแก ทพกอาศย อาหาร และ

การมเพศสมพนธ เพอจะสงตอยนมาใหลกหลานรนหลง ๆ ในขณะเดยวกน

พวกเขากตองพยายามอยใหหางสงทเจบปวดซงเปรยบไดดง “ทอนไม” เชน

สตวลาเหยอ ภาวะอดอยาก และความกาวราวรนแรงจากผอนในเผาพนธ

เดยวกน

ทงแครอตและทอนไมนนตางกสำคญทงค แตมความแตกตางทสำคญ

มากอยหนงอยาง นนคอ เมอมองจากมมมองของการเอาตวรอด ทอนไม

มความสำคญเรงดวนมากกวาแครอต ถาคณพลาดโอกาสทจะไดแครอตใน

วนน คณกยงมโอกาสทจะไดมนในวนพรงน แตถาคณพลาดทจะหนจาก

ทอนไมในวนน คณกจะโดนจบกน แลวกจะอดไดแครอตตลอดไป กฎ

ขอท 1 ของการอยปากคอ จงกนอาหารกลางวนของวนนซะ แตอยา กลายเปน

อาหารกลางวนเสยเอง ในหลายรอยลานปทผานมา มนเปนเรองเปนเรองตาย

ทมนษยจะตองใสใจทอนไมเปนพเศษ มปฏกรยาตอบสนองตอมนอยางรนแรง

จำมนไวอยางด และเมอเวลาผานไปกยงไวตอการมปฏกรยาตอบสนองตอ

ทอนไมมากขนเรอย ๆ

ดร.รค  แฮนสน 23

ดงนนสมองจงมววฒนาการมาจนระบบการรบรและใหความสำคญกบ

เรองในแงลบ ไดถกสรางขนและฝงแนนลงไปในสมอง และถงแมวาแนวโนม

ทจะเลอกใหความสำคญกบเรองในแงลบนไดเกดขนทามกลางสงแวดลอมท

โหดรายเมอเทยบกบโลกปจจบน แตมนกยงทำงานอยภายในสมองในขณะท

เราขบรถไปตามทองถนน เดนเขาหองประชม เขาไปสงบศกระหวางพนอง

พยายามจะควบคมอาหาร ดขาว รบมอกบงานบานมอเปนระวง ชำระเงน

สำหรบคาใชจายตาง ๆ หรอแมแตตอนออกเดต สมองนนไวขนาดทวา แค

เสนผมไปกระทบนดเดยวกพรอมทจะพงไปสดานลบแลว มนมววฒนาการ

มาอยางนเพอทจะชวยใหคณเอาตวรอด

คอยเฝาระวงใหคณอยางแรก สมองจะคอยเฝาระวงความเปนไปไดทจะเกดอนตรายหรอการ

สญเสย นนคอเหตผลวาทำไมรายการขาวจงมกเรมตนดวยขาวเกยวกบ

ฆาตกรรมหรอวนาศภยครงลาสด เหมอนทเขาพดกนในวงการขาววา ถาขาวใด

ถงขนมเลอดตกยางออกละก ขาวนนเปนขาวนำได

ในกระบวนการววฒนาการทผานมา บรรดาสตวทมความขตน กระวน-

กระวาย ไวตอแรงขบ และคดอปาทานไปเองนน มโอกาสทจะสงผานยนของ

พวกมนลงมาใหลกหลานไดมากกวา แนวโนมเหลานกถกถกทอเขาไปในดเอนเอ

ของพวกเราอยางเหนยวแนน

แมกระทงตอนทคณรสกผอนคลาย มความสข และเชอมโยงผกพน

สมองของคณกจะยงคอยสอดสองหาภยอนตราย ความผดหวง และปญหา

ความสมพนธระหวางบคคลทอาจเกดขนได ดงนนในเบองลกของจตใจคณ

กมกจะมความรสกไมคอยสบายใจ ไมพงพอใจ และความแตกแยกอยนด ๆ

แตกสามารถรบรไดอยเสมอ ความรสกทมอยตลอดเหลานเกดขนเพอคอย

กระตนความระแวดระวงสอดสองหาสงตาง ๆ ในแงลบเหลานนนนเอง

แลวพอมสงไมดอะไรเกดขน หรอปญหาเกดขน ไมวาจะเลกนอย

เพยงใดกตาม สมองจะพงความสนใจเขาไปทนนอยางจดจอโดยไมยอมมอง

24 สมองสรางสข

อะไรอยางอนเลย ถาเจานายของคณประเมนผลการทำงานของคณอยาง

ยอดเยยม แตมคำวพากษวจารณอยเพยงหนงขออยในปรมาณคำชมทมาก

เปนถง ๆ คณกมแนวโนมทจะไปจดจออยกบคำวพากษวจารณในแงลบขอนน

อยด สงกระตนในดานลบจะถกรบรอยางรวดเรวกวาและงายกวาเมอเทยบกบ

สงกระตนในดานบวก เราสามารถรบรถงใบหนาทกำลงโกรธไดเรวกวาใบหนา

ทมความสข ความจรงแลวสมองจะมปฏกรยาตอบสนองโดยอตโนมต

นอกเหนอความตระหนกรของคณดวยซำเมอคณเหนใบหนาของอกฝาย

แสดงอาการโกรธ

พลงของความเจบปวดประสบการณแย ๆ (เจบปวด หรอหงดหงดผดหวง) มกจะมพลงเอาชนะ

ประสบการณด ๆ (นาเพลดเพลน สบาย ๆ) อยเปนประจำ

นกจตวทยาชอแดเนยล คาหเนมาน ไดรบรางวลโนเบลสาขาเศรษฐ-

ศาสตรจากการพสจนไดวา คนเราสวนใหญพยายามทจะหลกเลยงความสญเสย

มากกวาพยายามทจะไดมาซงอะไรสกอยางทมคาพอ ๆ กน ความสมพนธ

ใกลชดทยงยนนนมกตองใชปฏสมพนธทางบวกอยางนอยหาครงเพอทจะไป

หกลบกบปฏสมพนธทางลบเพยงครงเดยว การทคนเราจะเตบโตกาวหนา

ไดนนตองมชวงเวลาทเปนดานบวกมากกวาดานลบในสดสวนอยางนอยสาม

ตอหนง หรอถาจะใหดกตองเปนสดสวนทมากกวานน สงทเปนลบสงผลให

สงทเปนบวกแปดเปอนเปนมลทนมากกวาการทสงทเปนบวกจะไปทำใหสงท

เปนลบบรสทธผองใสขนมา เชน การประพฤตผดศลธรรมเพยงครงเดยว

จะทำลายชอเสยงของวรบรษไดมากกวาการทผรายจะดดขนมาจากการทำด

เพยงครงเดยวนนเอง

ผลกระทบทแถมมาของการทสงราย ๆ สงผลรนแรงกวาตอจตใจของ

คณนนมทมาจากการทำงานของสมองคณ กลาวคอ สมองจะตอบสนองอยาง

เขมขนตอสงทไมนาพงพอใจมากกวาการตอบสนองตอสงทนาพงพอใจทม

ปรมาณพอ ๆ กน ในสมอง วงจรสวนกลางของการมปฏกรยาโตตอบทไว

ดร.รค  แฮนสน 25

เกนไปนประกอบขนมาจากสวนตาง ๆ สามสวน ไดแก อะมกดาลา ไฮโป-

ทาลามส และ ฮปโปแคมปส เจาอะมกดาลาทมขนาดประมาณเมลดอลมอนด

นมปฏกรยาตอบสนองตอเหตการณและความรสกด ๆ เหมอนกน แตในคน

สวนใหญแลวมนจะถกกระตนใหทำงานมากกวาดวยสงทเปนดานลบ

ลองนกถงเวลาทใครสกคน อาจจะเปนพอแม คครอง หรอเพอน

รวมงานโกรธคณขนมา และคณรสกกระวนกระวาย ความโกรธของอกฝาย

หนงไปกระตนการทำงานของอะมกดาลาในแบบทคอนขางคลายกบการทม

สงโตกระโจนเขาใสคณเมอราวลานปทแลว การจะไปเปดสวตชระบบการ

ตอบสนองวาจะสหรอจะหนนน อะมกดาลาจะสงสญญาณเตอนไปทไฮโป-

ทาลามสและศนยกลางควบคม ระบบประสาทซมพาเทตก ในกานสมอง

จากนนไฮโปทาลามสจะสงสญญาณเรยกอยางดวนจใหรางกายหลงฮอรโมน

ความเครยดตาง ๆ ออกมา ไมวาจะเปน อะดรนาลน คอรตซอล นอรอพเน-

ฟรน และฮอรโมนความเครยดอน ๆ

ตอนนหวใจของคณกจะเตนเรวขน ความคดตาง ๆ กจะทำงานเรวขน

และคณจะเรมรสกวาวน กระวนกระวายใจ แลวกหงดหงด ฮปโปแคมปส

กจะเรมสรางโครงสรางทางระบบประสาทแรก ๆ ของประสบการณดงกลาวนน

ขนมา วาเกดอะไรขน ใครพดอะไร และคณรสกอยางไร แลวกจะนำมนไป

รวบรวมไวในเครอขายความจำทบรเวณคอรเทกซเพอทคณจะไดเรยนรจากมน

ไดอกในภายหลง ดวยการเชอมตอกนทางระบบประสาททเปรยบเหมอน

ถนนทางหลวงขนาดใหญสเลน อะมกดาลาจะสงใหฮปโปแคมปสจดเกบ

ประสบการณทชวนเครยดนเอาไว และอาจจะถงขนทำเครองหมายลงไปใน

เซลลประสาทนอย ๆ ทกำลงจะเตบโตขนมาวาใหรสกหวาดกลวตอสงน ๆ

ตลอดไป

26 สมองสรางสข

วงจรอบาทว

เมอเวลาผานไปเรอย ๆ ประสบการณในดานลบกจะยงทำใหอะมกดาลาไวตอ

ประสบการณในทางลบ ยงขน ผลกระทบทมากขนเรอย ๆ นเกดขนเพราะ

ฮอรโมนคอรตซอลทอะมกดาลาสงใหไฮโปทาลามสเรยกออกมานนไดเขาไป

ในกระแสเลอดและไหลเวยนเขาไปในสมอง ซงจะไปกระตนและทำให

อะมกดาลาแขงแรงยงขน ผลทไดคอสญญาณเตอนภยของสมองจะดงงายขน

และมเสยงดงยงขน ทแยยงไปกวานนกคอ ถงแมวาอนตรายนนจะผานไปแลว

หรอเปนเพยงสญญาณเตอนภยทผดพลาด รางกายคณกยงตองใชเวลาอก

หลายนาททจะใชระบบเผาผลาญกำจดคอรตซอลออกจากรางกาย เชน คณ

อาจจะรอดตายมาอยางเฉยดฉวในขณะทกำลงขบรถ แลวคณกยงรสกตนโพลง

และอกสนขวญแขวนอยแมเวลาจะผานไปยสบนาทแลว

ในเวลาเดยวกน คอรตซอลในสมองกจะกระตนเซลลตาง ๆ ในฮปโป-

แคมปสอยางรนแรงเกนไป ทำใหมนออนแอลง และในทสดอาจจะถงขนฆา

เซลลนน ๆ ในฮปโปแคมปส สงผลใหมนสมองสวนดงกลาวคอย ๆ หดตวลง

กระบวนการนจดเปนปญหา เพราะฮปโปแคมปสชวยใหคณสามารถมองเหน

ภาพรวมของเหตการณตาง ๆ ได และในขณะเดยวกนกยงทำหนาทชวยให

อะมกดาลาสงบลง พรอมกบสงสญญาณไปทไฮโปทาลามสใหหยดเรยกหา

บรรดาฮอรโมนความเครยดอกดวย ดงนนการทฮปโปแคมปสออนแรงลง

จะยงทำใหคณมองเหนสงเดยวทผดพลาดทามกลางหลายสงทเปนไปไดด

แถมยงทำใหคณปลอบเจาอะมกดาลาและไฮโปทาลามสทแตกตนวงกระเจง

ไปไดยากขนอกดวย

ดงนน การรสกเครยด กงวล รำคาญ หรอเจบปวดในวนน ทำใหคณ

เปราะบางมากขนตอการรสกเครยด ฯลฯ ในวนพรงน ซงจะทำใหคณเปราะบาง

และไวตอความรสกแย ๆ เหลานน อยางมาก ในวนตอ ๆ ไป กลาวโดยยอกคอ

สงทเปนดานลบจะนำไปสสงทเปนลบมากยงขนในวงจรอบาทวทแยมาก

ดร.รค  แฮนสน 27

โรคกลว “เสอกระดาษ”

ประเดนหนงทสำคญมากเกยวกบระบบการรบรและใหความสำคญกบเรอง

ในแงลบทเราควรใสใจอยางพถพถนหนอยกคอ พลงพเศษของความกลว

บรรพบรษของพวกเราสามารถทำเรองผดพลาดไดสองแบบ คอ (1) คดวา

มเสอซอนอยในพมไม ทง ๆ ทไมไดมเสอซอนอย และ (2) คดวาไมมเสอ

ซอนอยในพมไม แตจรง ๆ แลวมเสอซอนอยตวหนง ความเสยหายจากความ

ผดพลาดแบบแรกกคอความกงวลไปเองโดยไมจำเปน ในขณะทถาพลาด

ในแบบทสองละกถงตายกนเลยทเดยว ดงนนมนษยเราจงมววฒนาการมา

ทจะทำผดพลาดในแบบแรกเปนพน ๆ ครง เพอหลกเลยงไมใหเกดการ

ผดพลาดในแบบทสองแมแตครงเดยว

แตคนเรากยงทำความผดพลาดในแบบทสองอย สวนตวแลวผมไมได

ขยนใชไหมขดฟนบอยนก และผมกขบรถเรวเกนไปดวย นอกจากนความ

ผดพลาดอยางทสองยงสามารถออกมาในรปแบบของการมองโลกในแงดเกนไป

วาจะไดรบประโยชนคมคาเมอเทยบกบสงทตองเสยไป เชน นกพนนและคน

ทหวงจะเปนดาราดงตางกมองโอกาสทจะไดรบผลตอบแทนกลบมาสงเกนไป

แตโดยทวไปแลวระบบการทำงานมาตรฐานของสมองเราคอการกลว

ภยจากการคกคาม มากเกนไป คาดวาจะมโอกาสด ๆ เกดขน นอยเกนไป และ

คำนวณพลงของสงทเรามอยในตวเรา ทงเพอรบมอกบภยคกคามและเพอ

ทำใหฝนของเราเปนจรง นอยเกนไป จากนนเรากคอยตอกยำความเชอเหลาน

ดวยขอมลตาง ๆ ทยนยนวามนเปนอยางนนจรง ๆ ในขณะทไมสนใจหรอ

ปฏเสธขอมลทตรงกนขาม เชอไหมวามบรเวณบางสวนในอะมกดาลาถงขน

ถกสรางมาเพอปองกนไมใหเราลมหรอเปนอสระจากความกลวทเราเคยม โดย

เฉพาะความกลวจากประสบการณสมยทเรายงเปนเดก

ผลทตามมากคอ เรากลายเปนคนทหมกมนอยกบภยคกคามทความจรง

แลวไมไดรนแรงอยางทเราคด หรอทจรงแลวอยในวสยทเราสามารถจดการ

ไดมากกวาทเรากลวไปเอง ในขณะทมองขามโอกาสทจรง ๆ แลวมมากกวา

28 สมองสรางสข

ทเราหวงดวยซำ ดงนนผลทออกมากคอ เรามสมองทมแนวโนมจะ “กลวเสอ

กระดาษ”

แนวโนมทตงอยบนการทำงานทางชววทยานถกตอกยำใหเขมขนขน

ดวยปจจยอกหลายอยาง ลองดนสยใจคอของคณส บางคน (เชนผม) ถก

ตตรามาใหมความกระวนกระวายมากกวาคนอน นอกจากนลองคดถงประวต

สวนตวคณ ประสบการณชวตทนากลวหรอเจบปวด โดยเฉพาะอยางยง

ประสบการณทสรางความบอบชำทางจตใจมาก ๆ นน แนนอนอยแลววาจะ

ทำใหคนคนนนเปนคนขกลว ถาแถวบานทคณอาศยอยสมยเปนเดกนนเปน

ถนอนตราย หรอคณมพอแมขโมโหหรอมนสยแปรปรวนคาดเดายาก หรอ

คณถกขมเหงรงแกในโรงเรยน กเปนเรองธรรมดาทคณจะเปนคนระแวดระวง

ถงแมวาตอนนคณจะอาศยอยในถนทปลอดภยกบคนทนสยด ๆ แลว

สถานการณของคณในปจจบนกมผล บางทคณอาจจะอยกบคนท

สามารถเกรยวกราดไดโดยไมตองมเหตผลใด ๆ หรอคณอาจจะถกคกคาม

ลวงละเมดในททำงาน สถานการณทางเศรษฐกจกมผล ซงพอจะเขาใจไดวา

คนเราจะรสกไมมนคงหรอแยกวานนตอนทกำลงขดสนทางการเงนและชวต

ประจำวนตองแขงขนและถกกดดน และตลอดชวงประวตศาสตรทผานมา

กลมทางการเมองตาง ๆ ลวนแตใชวธเลนกบความกลวของผคนเพอใหไดมา

หรอรกษาฐานอำนาจของตนเองไว

ประสบการณเกยวกบความกลวของคณเปนอยางไรบาง ความกลวนน

เรมตงแตระดบความระแวดระวงเลกนอยไปถงการระแวดระวงคอนขางมาก

แลวกเปนความรสกหวาด ๆ ความไมสบายใจ ความกงวลใจ ความกระวน-

กระวายใจ ความฝงใจกลว ความตนตระหนก ไปจนถงความกลวสดขด

ระดบสยองขวญ

ความกลวสงผลอยางไรตอชวตของคณ เมอเรารสกกลว เราจะกลา

เพยงตงความฝนเอาไวเลก ๆ พดจาอะไรกไมเตมทนก ยดตดกบ “ความเปน

พวกเรา” มากกวา แลวกรสกหวาดกลวและโกรธมากกวาเวลานกถง “พวกเขา”

ดร.รค  แฮนสน 29

และเพราะวาคนอน ๆ กมความเปราะบางตอความกลวเหมอนทเราเปน

การกระทำของเราเวลาเรากลวกจะดเหมอนการคกคามสำหรบพวกเขา ดงนน

พวกเขากจะมปฏกรยาตอบโตทเกนความจำเปน สงผลใหเรารสกกลวมาก

ยงขนไปอกนนเอง

แถบตดหนบตนตกแกและกระทะเทฟลอน

ระบบการรบรและใหความสำคญกบเรองในแงลบสงผลตอกระบวนการสราง

โครงสรางของสมองคณดวย มนทำงานอยางน เหมอนทเราไดเหนแลววาสงท

ไหลเขามาในใจของคณเปลยนสมองของคณได ผลทไดคอการเรยนรสองแบบ

และความจำสองแบบ คอ ความจำ ชดแจง (explicit memory) และความจำ

โดยปรยาย (implicit memory)

ความจำชดแจง ไดแก สงทคณจำไดทงหมดตงแตคณยงเปนเดก

ไปจนถงสงใดกตามทเพงเกดขนเมอสบนาททแลว ความจำเหลานยงถอย

ไปนานแคไหนกมกจะมแนวโนมทจะไปทางบวกมากยงขน เชน ถาจะวากน

โดยหลกเหตผลแลว ผมรวาเทาผมตองเจบมาก ๆ เมออยในรองเทาปนเขาท

คบ ๆ ตอนทผมเดนทางไกลอยในอทยานโยเซมต แตสงเดยวทผมจำไดกคอ

มนรสกดแคไหนตอนทผมยนอยบนยอดเขากบเพอนผม ความจำชดแจง

ยงรวมไปถงความรเชงประจกษหรอความรทเปนขอเทจจรง (declarative

knowledge) ดวย มนเปนเหมอนสารานกรมทรวบรวมขอมลของสงตาง ๆ

เชน จกรยานคออะไร รปทรงของโลกนนเปนอยางไร และเลขบตรประจำตว

ประชาชนของคณคอเลขอะไร

สวนความจำโดยปรยายนนรวมถง ความรเชงวธการ (procedural

knowledge) ดวย ซงไดแก วธทเราจะทำสงตาง ๆ เชน เราจะขจกรยาน

ไดอยางไร ไปจนถงวธการคยเรองราวทละเอยดออนกบเพอน นอกจากน

ยงรวมไปถงสมมตฐาน ความคาดหวง ความรสกทหลงเหลออยจากประสบ-

30 สมองสรางสข

การณทเกดขนกบคณ รปแบบความสมพนธแบบตาง ๆ คานยมและแนวโนม

ความชอบตาง ๆ และบรรยากาศทงหมดของใจของคณ ความจำโดยปรยาย

เปนเหมอนโกดงทกวางขวางซงเกบพลงภายในสวนใหญของคณไว พรอมทง

เกบความรสกในแงลบสวนใหญของคณไวดวย เชน ความรสกวามคาไมพอ

ความโหยหาทไมไดรบการตอบสนอง ความรสกตงปอมตานทาน และความ

เจบปวดเกา ๆ อะไรกตามทถกใสไวในโกดงนจะเปนพนฐานของวธทคณจะ

รบรความรสกและพฤตกรรมของคณ สงทอยในโกดงนจะมผลกระทบตอชวต

คณมากกวาสงทอยในความจำชดแจง

นาเสยดายวาการสรางความจำโดยปรยายนนมลกษณะทใหความสำคญ

กบเรองใน แงลบ ประสบการณทไมนาสบายใจเทาไรนกจะถกสงตอแบบ

ดวนจทนทไปยงโกดงเกบความจำเหลาน เหมอนคำกลาวทวา โดนไหมไป

ครงหนง จะเขดเปนสองเทานนเองครบ เรามกจะเรยนรจากความเจบปวดได

เรวกวาเรยนรจากความนาพงพอใจ ความรสกไมชอบอะไรอยางมากจะเขามา

ไดเรวกวาความรสกชอบอยางมาก อะไรทแย ๆ เกยวกบคนคนหนงมกจะ

ไดรบการจำไดดกวาสงด ๆ นนคอเหตผลทชวงหาเสยงเลอกตงมกเตมไป

ดวยโฆษณาในแงลบครบ ไมวาจะเปนเรองระหวางสมาชกในครอบครวหรอ

ระหวางประเทศ ความลำบากเดอดรอนทจำกนมานานนนเปนเชอเพลงทคอย

โหมใสความขดแยงทเกดขนตอเนองกนนานนนเอง เพยงแคประสบการณ

ของเรองขปะตวทสรางความเจบปวดไมกเรองกสามารถทำใหเกดความรสก

หมดหนทางได ซงนเปนปจจยสำคญทเดยวในโรคซมเศรา และคนเรามกจะ

ตองอาศยประสบการณดานบวกของการทำอะไรสำเรจมากครงกวาอกหลายเทา

ทเดยวถงจะสามารถเรยกความมนใจและความรสกวาเราทำไดกลบมา สภาวะ

ดานลบของจตใจนนสามารถกลายมาเปนลกษณะตดลบทางระบบประสาทได

อยางงาย ๆ ไมทางใดกทางหนง

ในทางตรงกนขาม เวนเสยแตวามนจะเปนเรองทเขมขนหรอสดใหม

ไมเคยมมากอน ขาวดสวนใหญสงผลนอยมากหรอไมสงผลทยงยนในระบบ

ดร.รค  แฮนสน 31

ความจำโดยปรยายในสมองของคนเราเลย มนมสาเหตอยสามอยาง

ประการแรก เรามกจะมองขามขาวดเพราะเรามวแตวนวายกบการ

พยายามแกปญหา หรอมวแตสอดสองมองหาสงทเราควรจะกงวล สงด ๆ

ทธรรมดา ๆ อยลอมรอบตวเรามากมาย เชน นกรองเพลง ผคนยมแยม

หวใจเรายงเตนอย แตเรากไมไดใสใจมนนก

ประการทสอง เมอเราตระหนกถงขอเทจจรงทด ๆ ไดสกอยางแลว ก

มกจะหยดอยแคนน คอไมไดกลายเปน ประสบการณ ด ๆ เชน เราทำงาน

เสรจอยางหนง ซงถอเปนสงด แลวเรากเบนความสนใจไปทำสงตอไปใน

รายการทตองทำตอ โดยไมไดรสกถงการทำอะไรสำเรจเทาใดนก บางครง

ใครบางคนอาจจะกลาวชมเรา แตเรากไมใสใจในคำชมนน เราไดยนเสยง

เดก ๆ หวเราะ แตกไมไดทำใหใจเรารสกดอะไรขนมา

ประการทสาม ถงแมคณจะสงเกตเหนสงด ๆ นน และถงแมวามนจะ

กลายมาเปนประสบการณด ๆ ของคณ แตมนกอาจจะไมไดถกเปลยนใหเปน

โครงสรางทางระบบประสาทและถกเกบไวในความทรงจำโดยปรยาย นอกเสย

จากวาชวงเวลานนเปนประสบการณทเรยกไดวามคาราวกบไดเงนหลายลาน

ดอลลาร ประสบการณดานบวกใชระบบความจำมาตรฐานทวไป ซงในระบบนน

ขอมลใหม ๆ จะตองถกเกบไวในคลงเกบความจำระยะสนนานพอทจะทำให

มนถกยายไปเกบทคลงเกบความจำระยะยาว คำวา “นานพอ” นนขนอยกบ

ประสบการณและขนอยกบคนคนนน แตถาจะกลาวรวม ๆ แลวกใชเวลา

ประมาณสองสามวนาท ยงเกบไวไดนานเทาไรกยงดเทานน นนคอ คณ

ตองหมนฝกใจของคณใหพกอยในประสบการณดานบวก อยางตอเนองเสมอ

เพอทจะใหมนสามารถเปลยนสมองของคณได

แตพวกเราจะอยในประสบการณดานบวกสกหา สบ หรอยสบวนาท

ตอเนองกน หรอนานกวานนไดบอยแคไหน สำหรบผมนนไมเคยทำอยางนน

32 สมองสรางสข

เลยจนกระทงเรมเหนคณคาของการตงใจและรบสงด ๆ เขามา และคอย ๆ

เตมเตมหลมทวางเปลาในใจ สมมตวามอะไรเกดขนแลวคณรสกสงบ พงพอใจ

และเปนทรก คณมกจะเปดรบความรสกนและอยกบมนสกประมาณสบวนาท

รกษาความรสกนนไวในความตระหนกรของคณ และดมดำกบมนเหมอนท

มนซมซาบเขามาในตวคณหรอเปลา คนสวนใหญจะไมทำอยางนน แตถาคณ

ไมฝกทำเชนน คณจะสญเสยคณคาสวนใหญหรออาจจะเปนคณคาทงหมด

ของประสบการณนไปเลย สมองของคณเปนเหมอนแถบตดหนบทเรยกวา

ตนตกแกซงคอยดงดดประสบการณดานลบ แตเปนเหมอนกระทะเทฟลอน

ทประสบการณดานบวกจะเขามาตดอยยาก

ความพยายามทสญเปลา

นอกเสยจากวาคณรบเอาประสบการณด ๆ เขามาดวยสตอยางตงใจ ประสบ-

การณด ๆ เหลานนกมกจะไหลผานสมองของคณไปเหมอนนำไหลผานตะแกรง

รอนแปง คอแทบจะไมมอะไรด ๆ หลงเหลออยเลย (ในขณะเดยวกน ประสบ-

การณแย ๆ กจะถกดกจบอยในตะแกรงนนโดยความทรงจำโดยปรยายทม

แนวโนมจะรบรและจดจำประสบการณดานลบ)

ประสบการณด ๆ นนมนกดอย แตถามองจากมมมองของการสราง

โครงสรางระบบประสาทในสมองแลว ตอใหประสบการณนนไมไดเกดขนเลย

กมคาเทากน และนคอจดออนหลกในหลกสตรการฝกอบรมสวนใหญทฝก

กนอยางจรงจงในเรองการบรหารจดการความเครยด การพฒนาบคลากร

การสรางเสรมลกษณะนสยในเดก การฝกเจรญสตหรอเมตตาภาวนา การ

ฝกทกษะการโคช การบำบดทางจตวทยา ตลอดจนถงหลกสตรบำบดการ

ตดสราและยาเสพตด

ถาจะวากนอยางงาย ๆ ไมมพธรตองแลว ผจดการ นกการศกษา และ

พอแม ตางกประสบปญหาอยางเดยวกน พวกเราใชทงทกษะและความเพยร

พยายามในการสรางสภาวะจตใจทมประโยชน และทกครงทสภาวะนเกดขน

ดร.รค  แฮนสน 33

มนกดในขณะนน แตสวนใหญแลวเราไมยอมเสยเวลาอกสกสองสามวนาท

ทจะ ตดตง ประสบการณด ๆ เหลานนเขาไปในสมองอยางเปนระบบและสมำเสมอ

ในทนผมรวมถงตวผมดวย ในฐานะนกบำบด ผมรสกกงวลใจและรสกวา

ตวเองไมไดเรองเลยเมอผมตระหนกวา ความรสกและความคดดานบวก

สวนใหญทผมชวยใหผเขารบการบำบดเขาถงไดนนสงผลแบบยงยนใหพวกเขา

ไดนอยมาก

ผลของระบบการใหความสำคญกบเรองในแงลบของสมองนนเปนสงท

นาหงดหงดและนาถอดใจมากทเดยวสำหรบ “นกเรยนใหม” ซงผมเองกเคย

อยตรงนนมากอน มนอาจจะเกดขนในสถานการณทถกสรางขนมา (เชน การ

ฝกพฒนาภาวะผนำ โปรแกรมการบำบดการตดสราเรอรง ชนเรยนสอนทกษะ

การเปนผปกครอง) หรออาจเกดขนในสถานการณทไมมพธรตองอะไร เชน

คณแคกำลงพยายามทจะรสกกงวลนอยลง เศรานอยลง หรอวาเครยดนอย

ลง ไมวาจะในสถานการณแบบไหน คณกจะพยายามมากทจะนำสงด ๆ เขามา

ในใจของคณ ทงความรสกสงบ ความสข หรอการไดรบการเยยวยาหวใจ

แลวอกไมกชวโมงถดไป (หรอถาแยหนอยกจะเรวกวานน) คณกจะรสกเหมอน

วาสงด ๆ เหลานนไมเคยเกดขนเลย คลายกบการพยายามจะเขนหนกอนใหญ

ขนภเขาไปแลวปลอยใหมนกลงลงมาอกครง

ระบบการใหความสำคญกบเรองในแงลบของสมองนนไมใชความผด

ของเราเลย เราไมไดสรางมนขนมา อยางไรกตาม เรา สามารถ ทจะทำอะไร

บางอยางกบมนได

การปรบเกมใหยตธรรมขนบาง

การทสมองใหความสำคญกบเรองในแงลบนนไมไดหมายความวาคณจะม

ความสขไมได มนแคหมายความวา ถาคณมความสข คณกแคมความสขได

34 สมองสรางสข

ทง ๆ ทสมองคณมระบบการทำงานในแงลบ มนเปนแค แนวโนม ทจะกระเดง

ขนมาทำงานตามเหตการณตาง ๆ ทเกดขน เมอใดทคณรสกด เจาระบบให

ความสำคญกบเรองในแงลบนจะรออยในฉากหลง คอยเฝามองหาเหตผลทจะ

ทำใหคณรสกแย และเมอใดกตามทคณรสกแย มนกจะทำใหคณรสกแยหนก

ยงขนไปอก

ระบบใหความสำคญกบเรองในแงลบของสมองนนสรางปญหาขนมา

สองอยาง ประการแรก คอ มนจะไป เพมสงทเปนแงลบ โดยจะคอยดงความ

สนใจของคณไปยงสงทแยหรออาจจะแยขนมาได ซงจะทำใหคณมปฏกรยา

โตตอบตอเหตการณตาง ๆ เกนความจำเปน แลวมนกจะเกบประสบการณแย ๆ

นนไวในความทรงจำโดยปรยายของคณ นอกจากนนมนยงสรางวงจรอบาทว

ของสงทเปนแงลบทงภายในสมองและในปฏสมพนธของคณกบผอนดวย เจา

ระบบการทำงานของสมองทใหความสำคญกบเรองในแงลบนมนเพมสงแย ๆ

ใหเราไดหลายทาง ไมวาจะเปนความเครยด ความกงวล ความหงดหงด

ผดหวง ความรำคาญ ความเจบปวด ความโศกเศรา ความรสกวาตนเองด

ไมพอ หรอความขดแยงกบผอน

ประการทสอง ระบบใหความสำคญกบเรองในแงลบนนจะไป ลดสงท

เปนแงบวก ลง มนจะดงความสนใจของคณผานสงด ๆ ทมอยรอบตวคณ

ทำใหคณมปฏกรยาตอบสนองตอสงด ๆ ทคณสามารถมองเหนไดนอยกวา

ทควรจะเปน แถมยงดงเอาประสบการณด ๆ ทคณมใหไหลผานสมองคณไป

อยางรวดเรว โดยไมทงรองรอยอะไรไวเลย หรอไมกทงไวนอยมาก ระบบให

ความสำคญกบเรองในแงลบนเปนตวขดขวางททำใหความสขเกดขนในสมอง

ไดยากขน

อตราดอกเบยในบญชเงนฝากของคณเปนตวตดสนวาคณจะไดรายได

เพมขนเทาไรในแตละวน คณอยากใหอตราดอกเบยของคณเปนอยางไร

ดอกเบยตำหรอวาดอกเบยสง ฉนใดกฉนนน อตราการเปลยนแปลง ของ

ดร.รค  แฮนสน 35

สภาวะทางใจทเปนบวกใหกลายเปนคณสมบตทางระบบประสาททเปนบวกนน

กเปนตวตดสนวาคณจะไดสงท เปนแงบวกทางดานจตใจมากขนแคไหน

ในแตละวน ตรงนกเชนกน คณอยากจะไดอตราแบบไหน อตราทตำหรอวาสง

นาเสยดายทวา เจาระบบใหความสำคญกบเรองในแงลบนทำใหอตราการ

เปลยนแปลงทวานตำลง ซงสงผลใหสงด ๆ ทควรจะไดในชวตนตำตดดนกน

ทเดยว ไมวาจะเปนความสข ความสามารถเปนผใหแกผอน และความสำเรจ

ของคณ

กลาวโดยสรปคอ ระบบใหความสำคญกบเรองในแงลบของสมอง

เอนเอยงไปในทางทจะทำใหเราเอาตวรอดไดในสถานการณเฉพาะหนา แตมน

ทำงานแบบเปนคอรตอคณภาพชวตโดยรวม ตอสมพนธภาพทสงบสขและ

เตมเตมระหวางบคคล และตอสขภาพทดทางกายและใจทยงยน

การคอย ๆ ปรบแนวโนมไปทางบวกเปนเหมอนกบการปรบเกมใหยต-

ธรรมขนบาง การฝกรบเอาสงด ๆ เขามานนเปนการไปปรบแกแนวโนมทงสอง

อยางของระบบใหความสำคญกบเรองในแงลบของสมอง นนกคอ การฝก

รบเอาสงด ๆ เขามาจะไปลดความรสก ความคด และการกระทำในแงลบ

ในขณะทไปเพมความรสก ความคด และการกระทำในแงบวก

เมอฝกไปสกพกหนง การรบเอาสงด ๆ เขามาจะชวยใหคณไดรบประสบ-

การณของการทความตองการหลก ๆ ของคณ คอ ความปลอดภย ความ

พงพอใจ และความเชอมโยงสมพนธกบผอนนนไดรบการเตมเตม เราจะ

ลงรายละเอยดดานวธฝกนในบทหนา

36 สมองสรางสข

รบเขามา

  ตลอดประวตศาสตรทผานมา เมอทกขและสขปรากฏตวขนใน ใจ เรา

ผคนลวนสงสยวาอะไรคอเหตของมน ตอนนเราเรมเขาใจแลววา

ประสบการณตาง ๆ ของเรานนถกสรางขนมาไดอยางไรโดยโครงสราง

ภายในและกระบวนการทำงานของ สมอง

  ระบบประสาทมววฒนาการมาถง 600 ลานป และวธเอาตวรอดตาง ๆ

ทสตวเลอยคลาน สตวเลยงลกดวยนม สตวตระกลลง และมนษย

ในยคโบราณ กยงทำงานอยในสมองของคณทกวนน

  เพอทจะไดมชวตรอดและสงตอยนตอ ๆ กนมา บรรพบรษของพวกเรา

ตองมความระแวดระวงเปนพเศษตอภยอนตราย ความสญเสยและ

ความขดแยงตาง ๆ ดงนนสมองจงมววฒนาการมาจนเกดระบบให

ความสำคญกบเรองในแงลบทจะคอยมองหาเรองราย ๆ แลวกมปฏกรยา

ตอบสนองอยางรนแรงตอสงนน จากนนกจะจดเกบประสบการณ

เหลานนไวอยางรวดเรวในโครงสรางระบบประสาท เรายงสามารถ

มความสขอยได แตระบบใหความสำคญกบเรองในแงลบจะทำใหเรา

เปราะบางเปนพเศษตอความเครยด ความกระวนกระวาย ความผดหวง

และความเจบปวด

  ประเดนหลกของระบบการใหความสำคญกบเรองในแงลบคอพลง

พเศษของสงทเรยกวา ความกลว คนเรามกมองภยคกคามเปนเรอง

ใหญโตเกนจรงอยเปนประจำ และเรากประเมนคาของโอกาสและ

ทรพยากร ความพรอมทมอยนนตำไปอยเสมอ และในเวลาเดยวกน

ประสบการณดานลบนนกจะยงทำใหสมองไวตอสงทเปนแงลบมากขน

ทำใหเรามประสบการณในแงลบไดงายยงขนในอนาคต เรยกไดวาอย

ในรปแบบของวงจรอบาทวทเดยว

  พลงภายใน เชน ความสข และความสามารถทจะฟนตวจากสภาวะ

ทกขนน มาจากประสบการณดานบวกเปนสวนใหญ แตนอกเสยจากวา

ดร.รค  แฮนสน 37

เราจะใสใจใหความสำคญกบมนดวยสตทตอเนอง ประสบการณดาน

บวกสวนใหญกจะไหลผานสมองไปเหมอนนำไหลผานตะแกรงรอนแปง

ถามองในแงของการเปลยนโครงสรางทางระบบประสาท ประสบการณ

ดานบวกดงกลาวอาจจะนาพงพอใจอยชวคร แตจะทงคณคาทยงยน

เอาไวเพยงนอยนด สมองเปนเหมอนแถบตดหนบตนตกแกสำหรบ

ประสบการณดานลบ และเปนเหมอนกระทะเทฟลอนลน ๆ สำหรบ

ประสบการณดานบวก

  ในขณะทระบบการใหความสำคญกบเรองในแงลบมประโยชนตอการ

เอาตวรอดในสถานการณทลำบากยากแคนมาก ๆ นน มนกลบสงผลแย

เอามาก ๆ ตอคณภาพชวตโดยรวม การเตมเตมสมพนธภาพระหวาง

บคคล ความสามารถในการเตบโตพฒนาตนเองของมนษย และ

สขภาพในระยะยาว ระบบการใหความสำคญกบเรองในแงลบทำใหเรา

เรยนรจากประสบการณแย ๆ มากเกนไป และเรยนรจากประสบการณ

ด ๆ นอยเกนไป

  วธทดทสดทจะชดเชยระบบการใหความสำคญกบเรองในแงลบของ

สมองกคอ การรบเอาสงด ๆ เขามาอยางสมำเสมอ