นวัตกรรม “ถังปั่นหรรษา แก้ปัญหา Stroke”

นางสาวสรวรรณ โพธิอ๊ะ นางสาวอภินันท์ ชูวงษ์ นางสาวสุดารัตน์ ดอกแย้ม

และเจ้าหน้าที่หอผู้ป่วยอายุรกรรมหญิง

โรคหลอดเลือดสมอง (stroke) คือภาวะที่สมองขาดเลือดไปเลี้ยงระบบประสาทอย่างฉับพลัน เนื่องจากหลอดเลือดตีบ หลอดเลือดอุดตันหรือหลอดเลือดแตก ส่งผลให้เนื้อเยื่อในสมองถูกท าลายการท างานของสมองหยุดชะงัก กล้ามเนื้ออ่อนแรง แขนขาอ่อนแรง พูดไม่ชัด มึนงง เดินเซหรือทรงตัวไม่ดีซึ่งผู้ป่วยไม่สามารถท ากิจกรรมต่างๆ ได้อย่างปกติ

สถิติผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมองในหอผู้ป่วยอายุรกรรมหญิง โรงพยาบาลโพธาราม มีแนวโน้มสูงขึ้น ในปี 2559 73 ราย และปี 2560 130 รายและจะเปิดให้บริการ Stroke Unit ในเดือนมกราคม 2561

ปัญหาที่พบบ่อย ในผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมอง ได้แก่ ปัญหากล้ามเนื้ออ่อนแรงโดยเฉพาะแบบครึ่งซีกของร่างกาย น าไปสู่ความบกพร่องด้านการเคลื่อนไหวและการช่วยเหลือตนเองในชีวิตประจ าวัน (จิรวรรณ โปรดบ ารุง,2556)

การฟื้นตัวของระบบต่างๆในผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมองส่วนใหญ่ จะเกิดขึ้นอย่างรวดเร็วภายใน 3 เดือนแรกหลังเป็นโรคหลอดเลือดสมอง ถ้าหลัง 6 เดือนแล้วการฟื้นตัวจะช้าลง (กฤษณา พิรเวช, 2550) การท ากายภาพบ าบัดควรได้รับการท าอย่างต่อเนื่อง หลังออกจากโรงพยาบาล

ข้อจ ากัดด้านฐานะทางเศรษฐกิจของผู้ป่วยและครอบครัวหลายครอบครัวท าให้ญาติไม่สามารถพาผู้ป่วยเดินทางมาท ากายภาพต่อตามนัดของโรงพยาบาลได้ หรือท ากายภาพบ าบัดต่อเนื่องที่บ้านได้

นวัตกรรม “ถังปั่นหรรษา แก้ปัญหา Stroke” เป็นอุปกรณ์ในการท ากายภาพบ าบัดเพื่อฟื้นฟูผู้ป่วยที่มีปัญหาเรื่องการอ่อนแรงครึ่งซีกของมือและแขน อุปกรณ์มีราคาถูกและประหยัด ใช้วัสดุที่หาได้ง่ายในชุมชนมาผลิตเป็นเครื่อง ออกก าลังกายสามารถผลิตได้เอง เพื่อเป็นทางเลือกให้แก่ผู้ป่วยและครอบครัว

เพื่อน านวัตกรรม “ถังปั่นหรรษา แก้ปัญหา Stroke” มาใช้กับผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมอง เพื่อเพิ่มก าลังกล้ามเนื้อแขน ป้องกันการหดเกร็งของกล้ามเนื้อและการเกิดข้อยึดติด

กลุ่มเป้าหมาย ผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมองที่เข้ามารับการรักษาในหอผู้ป่วย

อายุรกรรมหญิง โรงพยาบาลโพธาราม ระหว่างวันที่ 1 ตุลาคม 2560 – 31 ธันวาคม 2560

1. ผู้ป่วยได้รับการวินิจฉัยเป็นโรคหลอดเลือดสมองตั้งแต่แรกรับ จนถึงจ าหน่าย

2. ผู้ป่วยเป็นผู้ที่มีภาวะกล้ามเนื้ออ่อนแรงครึ่งซีก สามารถเข้าใจ ค าสั่ง รับรู้ตนเองได้

3. ผู้ป่วยมีสภาวะโรคทางอายุรกรรมคงที่

4. ผู้ป่วยสามารถอยู่ท่านั่งได้อย่างน้อย 30 นาที โดยไม่มี ภาวะข้อยึดติดและไม่อ่อนปวกเปียก(Flaccid )และไม่แข็งเกร็ง (Spastic)

5. ผู้ป่วยมี Motor power gr 3-4 (gr 3 –ยกได้แต่ต้านแรงที่กดไว้ไม่ได้ / gr 4 - ยกได้แต่ต้านแรงกดได้น้อยกว่าปกติ)

6. ผู้ป่วยมีความเต็มใจและยินยอมในการใช้นวัตกรรม

1.จัดสร้างนวัตกรรม โดยปรึกษาทีมกายภาพถึงประโยชน์ของนวัตกรรม และปรึกษาแผนกช่าง โรงพยาบาลโพธาราม ถึงวิธีการสร้างนวัตกรรม

อุปกรณ์ จ านวน

ถังสีที่ไม่ใช้แล้วขนาด 9.460 ลิตร 1

ท่อพีวีซีชนิดงอฉาก ขนาด 6 หุน 4 ตัว

ท่อพีวีซีตรง ขนาด 6 หุน ยาว 77 cmsตัดแบ่งส าหรับแกนกลาง 35 cms 1 ชิ้น และด้ามจับ 15 cms2 ชิ้น และ ส าหรับเชื่อมข้องอ 6 cms 2 ชิ้น

1 เส้น

ฝาครอบท่อพีวีซี 2 ตัว

อุปกรณ์ จ านวน

ฟองน้ าหุ้มด้ามจับ 1 คู่

ทรายส าหรับใส่ในถังเพื่อถ่วงน้ าหนักถัง 4 กิโลกรัม

ทรายใส่ท่อพีวีซี ครึ่ง กิโลกรัม

สติ๊กเกอรต์กแต่งถัง 1 แผ่น

สีสเปรย์ตกแต่งถัง 1 กระป๋อง

1. วางถังสีในลักษณะหงาย เจาะรูด้านข้างถังสีทั้งสองข้าง โดยให้รูทั้งสองข้างอยู่ในระดับเดียวกัน ขนาดรูเส้นผ่านศูนย์กลาง ประมาณ 1 นิ้ว

2. น าท่อพีวีซีตรงต่อเข้ากับตัวถังสีที่เจาะรู 3. น าท่อพีวีซีงอฉากมาต่อท่อพีวีซีตรงทั้งสองด้าน และน าท่อพีวีซีตรงมาต่อเป็น

ด้ามจับ ใส่ฟองน้ าคลุมบริเวณด้ามจับทั้งสองด้าน

4. บรรจุทราย ครึ่งกิโลกรัม ในท่อพีวีซี เพื่อเพิ่มน้ าหนัก (Resistance) ในขณะผู้ป่วยปั่น และครอบท่อพีวีซีปิดหัวท้าย ส าหรับผู้ป่วยที่แขนมี Motor power gr 4 ขึ้นไป อาจใช้ถังปั่นที่ใส่ทราย ครึ่ง กิโลกรัม ในขวดน้ า เพื่อเพิ่มน้ าหนัก (Resistance) มากขึ้น

5. ใส่ทราย 4 กิโลกรัม ในถัง เพื่อถ่วงน้ าหนักถังในขณะที่ผู้ป่วยใช้นวัตกรรม6. ตกแต่งถังปั่น ให้สวยงาม

อุปกรณ์ จ านวน ราคา

ถังสีที่ไม่ใช้แล้วขนาด 9.460 ลิตร 1 วัสดุเหลือใช้

ท่อพีวีซีชนิดงอฉาก ขนาด 6 หุน 4 ตัว ตัวละ 5 บาทX 4 ตัว = 20 บาท

ท่อพีวีซีตรง ขนาด 6 หุน ยาว 77 cmsตัดแบ่งส าหรับแกนกลาง 35 cms 1 ชิ้น และด้ามจบั 15 cms 2 ชิ้น และ ส าหรับเชื่อม ข้องอ 6 cms 2 ชิ้น

1 เส้น 15 บาท

ฝาครอบท่อพีวีซี 2 ตัว ตัวละ 6 บาทX 2 ตัว = 12 บาท

อุปกรณ์ จ านวน ราคา

ฟองน้ าหุ้มด้ามจับ 1 คู่ วัสดุเหลือใช้

ทรายส าหรับใสใ่นถัง เพื่อถ่วงน้ าหนักถัง

4 กิโลกรัม กก. ละ 2 บาท x 4 กก.= 8 บาท

ทรายใส่ท่อพีวีซี ครึ่ง กิโลกรัม 1 บาท

สติ๊กเกอร์ตกแต่งถัง 1 แผ่น 20 บาท

สีสเปรย์ตกแต่งถัง 1 กระป๋อง 59 บาท

ค่าแรง -

ราคาก่อนตกแต่ง 56 บาท ราคาหลังตกแต่ง 135 บาท

ราคา 56 บาท ราคา 1,999 $ (คูณ 32 บาท)

น าไปใช้กับผู้ป่วยกลุ่มตัวอยา่งที่มารับการรักษาในหอผู้ป่วยอายุรกรรมหญิง โดยให้ผู้ป่วยท าวันละ 2 ครั้ง ครั้งละ 3 - 5 รอบ รอบละ 10 ครั้ง

1. น านวัตกรรม “ถังปั่นหรรษา แก้ปัญหา Stroke” ไปใช้กับผู้ป่วยกลุ่มตัวอย่างจ านวน 10 ราย โดยผู้ป่วยได้รับการบริหารกล้ามเนื้อไหล่ สะบัก บ่า แขนและมือ ตามระยะเวลาที่ก าหนด

2. ผู้รับบริการและญาติมีคะแนนความพึงพอใจต่อการใช้นวัตกรรม ความพึงพอใจอยู่ในระดับดีมาก โดยญาติบอกว่าจะน ากลับไปท าเอง ที่บ้าน ให้ผู้ป่วยใช้ และจะท ามาให้ผู้ป่วยใช้ท่ีโรงพยาบาล เนื่องจากมีอุปกรณ์ที่บ้าน

ข้อมูลจากนักกายภาพ โรงพยาบาลโพธาราม พบว่า ประโยชน์ของถังปั่นหรรษา สามารถช่วยบริหารกล้ามเนื้อไหล่ สะบัก บ่า แขนและมือ ได้แก่ ไหล่ : Serratus anterior, Pectoralis minor สะบัก : Rhamboids , Middle Trapezius บ่า : Upper Trapezius, Levator scapulae แขน : bicep, tricep Depress : Lower Trapezius Upward rotation : Upper and middle Trapezius Downward rotation : Rhamboids ฝึกการเรียนรู้ของสมอง : relearning Co-ordination : การฝึกประสานงานของกล้ามเน้ือทุกส่วน

“ถังปั่นหรรษา แก้ปัญหา Stroke ”เป็นนวัตกรรมราคาประหยัด ที่มีคุณสมบัติคล้าย เครื่องออกก าลังกายราคาสูงแบบจักรยานปั่นมือ Arm ergometer คุณสมบัติสามารถเพิ่มก าลังกล้ามเนื้อแขน ป้องกันการหดเกร็งของกล้ามเนื้อและการเกิดข้อยึดติด จากการศึกษาพบว่า ความแข็งแรงของกล้ามเนื้อสามารถเพิ่มได้ภายหลังการฟื้นฟูออกก าลังกายอย่างน้อย 4-6 สัปดาห์ แต่เนื่องจากระยะเวลาในการด าเนินงาน สามารถท าได้ช่วงที่ผู้ป่วยอยู่โรงพยาบาล จึงไม่สามารถวัดระดับความแข็งแรงของก าลังกล้ามเนื้อแขนได้

หากได้มีการต่อยอดนวัตกรรมให้สมบูรณ์มากขึ้นโดยให้ญาติน า นวัตกรรมกลับไปท าต่อและให้ผู้ป่วยฝึกที่บ้าน คาดว่านวัตกรรม “ถังปั่นหรรษา แก้ปัญหา Stroke”จะช่วยให้ผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมองสามารถเพิ่มก าลังกล้ามเนื้อของแขนได้

1. ผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมองที่ใช้นวัตกรรมได้รับการบริหารกล้ามเนื้อไหล่ สะบัก แขน และมือ

2. ลดค่าใช้จ่ายในการบ าบัดฟื้นฟูสมรรถภาพในผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมอง3. นวัตกรรมสามารถผลิตเองด้วยวัสดุที่หาได้ง่าย ญาติผู้ป่วยสามารถ

น ากลับไปท าเองท่ีบ้านได้4. สามารถน านวัตกรรมไปฟื้นฟูสมรรถภาพหรือประยุกต์ใช้ในผู้ป่วยโรคเรื่อ

รังอื่นๆ ที่มีอาการอ่อนแรง ผู้ป่วยโรคหัวใจที่ต้องการ Cardiac Rehabilitation หรือในผู้สูงอายุ

5. น าไปใช้ยังหอผู้ป่วยอื่นๆในโรงพยาบาลโพธาราม

5 4 3 2 1

1.วัสดุอุปกรณ์ที่ใช้เหมาะสมและประหยดั

2. ใช้งานได้ง่ายไมม่ขีั้นตอนยุง่ยาก

3. มีประโยชน์ต่อผู้ใช้งาน

4. อุปกรณ์สามารถท าให้เกิดความเพลิดเพลินในการ ออกก าลังกาย

5. อุปกรณ์สามารถท าให้ออกก าลังกายได้อยา่งต่อเน่ืองสามารถออกก าลังกายได้ระยะเวลานานข้ึน

6.อุปกรณ์ท าให้เกิดความท้าทายในการออกก าลงักาย

7. ความพึงพอใจในภาพรวมต่อนวัตกรรม

Thank Youแผนกเวชศาสตร์ฟื้นฟูโรงพยาบาลโพธาราม

คุณประยงค์ มหาสังข์ แผนกช่าง โรงพยาบาลโพธาราม ผู้ป่วยและญาติที่มีส่วนร่วมในการน านวัตกรรมไปใช้