าลังพัฒนา · 2016-05-11 · แนวทางการ ......
TRANSCRIPT
แนวทางการควบคมปองกนภาวะอวนในเดกวยเรยน 1
ลกฐานทางการแพทยไดระบไวชดเจนแลววา ความอวนเปนโรคชนดหนง และเปนปญหา
ทางสาธารณสขทส�าคญทจะตองเรงแกไขการศกษาทางระบาดวทยาของโรคอวนในตางประเทศ
พบวาเดกทเปนโรคอวนเมอเตบโตเปนผใหญจะมโอกาสเปนโรคอวน1ใน4และหากอวนจนถงวยรนโอกาสเสยง
สงถง 3 ใน 4 คนทเปนโรคอวน มผลน�าไปสการเกดโรคเรอรงทไมตดตอ (Non-communicable chronic
diseases,NCD)ตางๆทงในเดกและผใหญรายงานขอมลจากWorldHealthReportระบวาสาเหตการตาย
จากโรคเรอรง ทไมตดตอทงในประเทศทพฒนาแลวและประเทศทก�าลงพฒนา พบมากกวาครงหนงของ
การเจบปวยจะเสยชวตดวยโรคหลอดเลอดหวใจและปจจยสาเหตหนงทน�าไปสการเกดโรคไมตดตอเรอรง(NCD)
คอการมภาวะโภชนาการเกนและโรคอวนปญหาดงกลาวนอกจากจะสงผลกระทบรนแรงตอสขภาพแลวยงสง
ผลเชงลบตอการพฒนาเศรษฐกจของประเทศอกดวยผลการส�ารวจตางๆในประเทศไทยพบวาภาวะเรมอวน
และอวนของเดกวยเรยนยงคงอยในอตราทสงและแนวโนมสงขนทกปโดยเฉพาะในเขตเมองทกภมภาคดงนน
การควบคมปองกนไมใหเดกวยเรยนมภาวะเรมอวนและอวนเพมขนจ�าเปนจะตองเรมด�าเนนการควบคมปองกน
ไมใหเปนโรคอวนตงแตอายนอยซงตองอาศยความรวมมอจากผเกยวของทกฝายเพอชวยขบเคลอนงานใหบรรล
วตถประสงค
หนงสอแนวทางการควบคมปองกนภาวะอวนในเดกนกเรยนเลมน ไดพฒนาและปรบปรงจาก
คมอการควบคมปองกนภาวะโภชนาการเกนในเดกนกเรยนฉบบเดม โดยการปรบขอมลใหกระชบขน และ
เพมเนอหาบางสวนทส�าคญและเปนประโยชนตอการด�าเนนงานในโรงเรยนเปาหมายหรอหนวยงานทเกยวของ
สามารถน�าไปใชเปนแนวทางในการจดการปญหาภาวะเรมอวนและอวนในพนทไดอยางเหมาะสมมประสทธภาพ
และประสทธผลทจะน�าไปสเปาหมายส�าคญคอนกเรยนไทยสขภาพดไมมโรคอวนตอไป
ส�ำนกโภชนำกำร
กนยำยน 2557
ห
ค�ำน�ำ
แนวทางการควบคมปองกนภาวะอวนในเดกวยเรยน2
สำรบญ
หนำ
ค�าน�า 1
บทน�า 3
ความส�าคญของปญหาเดกวยเรยนเรมอวนและอวน 3
สาเหตของโรคอวน 3
ผลกระทบและภาวะแทรกซอนทเกดจากการเปนโรคอวน 4
กระบวนการด�าเนนโครงการ 6
แนวคดและหลกการด�าเนนงานลดปญหาภาวะเรมอวนและอวน 6
การเฝาระวงและตดตามภาวะโภชนาการของเดกวยเรยน 11
มาตรฐานและเทคนคการชงน�าหนก 11
มาตรฐานและเทคนคการวดสวนสง 12
กราฟแสดงเกณฑอางองการเจรญเตบโตของเพศชายอาย5-18ป 14
กราฟแสดงเกณฑอางองการเจรญเตบโตของเพศหญงอาย5-18ป 15
การแปลผลภาวะโภชนาการ:น�าหนกตามเกณฑสวนสง 16
หลกการบรโภคอาหารของเดกนกเรยนทมภาวะอวน 17
หลกในการลดน�าหนก 20
ขอปฏบตส�าหรบเดกวยเรยนทมภาวะเรมอวนและอวน 20
ขอแนะน�าการจดอาหารส�าหรบเดกวยเรยนทมภาวะเรมอวนและอวน 21
การจดอาหารลดพลงงานส�าหรบเดกทมภาวะอวน 22
การเคลอนไหวรางกายการออกก�าลงกายกบการลดน�าหนก 25
ขอแนะน�าการออกก�าลงกายส�าหรบเดกอวน 26
ขอควรระวงในการออกก�าลงกายส�าหรบเดก 27
การจดคายปรบเปลยนพฤตกรรมเพอควบคมน�าหนกเดกเรมอวนและอวน 28
เอกสารอางอง 31
แนวทางการควบคมปองกนภาวะอวนในเดกวยเรยน 3
ความส�าคญของปญหาเดกวยเรยนเรมอวนและอวน โรคอวนในเดกวยเรยนเปนปญหาสาธารณสขททาทายในศตวรรษท21ไมเฉพาะประเทศทมรายไดสง
(high-income country) เทานน แตยงมแนวโนมสงขนในประเทศทมรายไดต�าและปานกลาง (low and
middle income countries) โดยเฉพาะในเขตเมอง สถานการณภาวะอวน องคการอนามยโลกรายงานวา
เดกทเปนโรคอวนไดเพมขนทวโลกจาก31ลานคนในป2533เปน44ลานคนในป2555และภายในป2568
หรออก10ปขางหนาคาดการณวาจะมเดกเปนโรคอวนทวโลก70ลานคน ในการประชมสมชชาอนามยโลก
สมยท65(2012WorldHealthAssembly)ประเทศสมาชกไดรบขอตกลงทจะด�าเนนการมงสการจดการภาวะ
อวนในเดกไมใหเพมขนซงเปน1ใน6ขอของเปาหมายโลกดานโภชนาการ(Sixglobalnutritiontargets)
ทจะพฒนาภาวะโภชนาการแมและเดกใหส�าเรจภายในป2568
เดกทเรมอวนและอวนจะมผลกระทบตอพฒนาการทงรางกายสตปญญาอารมณและสงคมทส�าคญ
ไปกวานนคอโอกาสเสยงของเดกอวนเมอเตบโตเปนผใหญจะเปนผใหญทอวนรอยละ25คอเดกอวน4คน
จะเปนผใหญอวน1คนและหากเปนวยรนอวนโอกาสเสยงจะสงถงรอยละ75คอวยรนอวน4คนจะเปน
ผใหญทอวน3คนผลเสยทตามมาจากการเปนโรคอวนตงแตวยเดกคอท�าใหระดบน�าตาลในเลอดสงเปนสาเหต
ของการเกดโรคเบาหวานซงพบวาเดกทอวนมากจะมโอกาสเปนโรคเบาหวานสงถงรอยละ40มความเสยงใน
การเปนโรคความดนโลหตสงมากกวารอยละ60และท�าใหมภาวะไขมนในเลอดสงซงอยในรปของVLDL(Very
LowDensity Lipoprotein) เปนไขมนชนดไมด ซงจะท�าหนาทพาเอาไขมนไปสะสมอยในบรเวณหลอดเลอด
ทวรางกาย ท�าใหเกดหลอดเลอดตบแขง มโอกาสเปนโรคหวใจสง นอกจากนนยงเกดปญหาเกยวกบระบบ
ทางเดนหายใจเนองจากเกดการคงของกาซคารบอนไดออกไซดโดยเฉพาะเวลานอนหลบปอดจะขยายตวนอย
ท�าใหรางกายไดรบออกซเจนไมเตมท อาจเกดอนตรายถงแกชวต เดกทอวนมกมปญหาเกยวกบขอและกระดก
ท�าใหปวดหวเขาปวดขอเทากระดกงอและขาโกงเพราะตองแบกรบน�าหนกมากอยตลอดเวลามปญหาทางดาน
พฒนาการทตองใชกลามเนอคอจะท�าใหเดนไมคลองตวเมอเดนหรอวงจะเหนอยงายในเดกโตอาจพบอาการ
ปวดสะโพก ท�าใหเดนไมได ผลกระทบตอสขภาพเหลานท�าใหประเทศไทยตองสญเสยคาใชจายในการรกษา
โรคเรอรงอนเกดจากโรคอวนหลายพนลานบาทตอปทงๆทเปนเรองปองกนไดดวยการสงเสรมใหเดกวยเรยน
มพฤตกรรมการบรโภคและการออกก�าลงกายทถกตองเหมาะสม
ดงนนการใหความร ความเขาใจทถกตองเกยวกบสาเหตของโรคอวน ความผดปกตของเมตาบอลซม
ในเดกอวนภาวะแทรกซอนและผลกระทบดานสขภาพทเกดขนจากการเปนโรคอวนจงเปนสงส�าคญทตองสราง
ความตระหนกใหเกดขนกบผเกยวของทกฝายเพอน�าไปสการควบคมปองกนและแกไขปญหาภาวะเรมอวนและ
อวนในเดกวยเรยนใหเกดความยงยนตอไป
สาเหตของโรคอวน โรคอวนเปนโรคทเกดจากความผดปกตของการเผาผลาญพลงงานเปนผลจากความไมสมดลกนระหวาง
พลงงานทไดรบกบพลงงานทเผาผลาญท�าใหเกดการสะสมพลงงานในรปของ Triglycerides ในเนอเยอไขมน
บทน�ำ
แนวทางการควบคมปองกนภาวะอวนในเดกวยเรยน4
อบตการณทเพมขนของผใหญและเดกเปนตวชวดทบงชถงการเปลยนแปลงในระบบพนฐาน (Fundamental Shift)
ของการไดรบและการใชพลงงานทมผลตอความสมดลของพลงงาน
การจ�าแนกโรคอวนในเดก โดยทวไปเราสามารถแบงเดกและวยรนทอวนออกเปน2กลมใหญคอ
1. กลมเดกทอวนและเตย(Pathologicalobesity)
2. กลมเดกทอวนและสง(Simpleobesity,nutritionalobesity)
กลมเดกทอวนและเตย(Pathologicalobesity) ในกลมนสามารถแบงไดเปน2กลมยอยไดแก
1. กลมอวนและเตยทมระดบสตปญญาปกตมกพบในเดกและวยรนทมความผดปกตของฮอรโมน
ตาง ๆ เชน ขาดฮอรโมนทชวยในการเจรญเตบโต (Growth hormone deficiency) ขาดธยรอยดฮอรโมน
(Acquiredhypothyroidism)มฮอรโมนกลโคคอรตนอยดเกน(Cushingsyndrome)
2. กลมอวนเตยทมระดบสตปญญาดอยกวาปกต มกพบในเดกทเปนโรคจ�าเพาะบางอยาง เชน
PraderWillisyndrome,Laurance-Moon-BiedlsyndromeหรอPsuedohypoparathyroidismเปนตน
ซงเดกและวยรนทเขาขายสงสยใน2กลมนควรไดรบการตรวจวนจฉยเพอหาสาเหตของโรคและรกษาตอไป
กลมเดกทอวนและสง(Simpleobesity,nutritionalobesity) ในกลมเดกวยรนทอวนและสงนน เปนกลมทพบไดบอยในปจจบน ซงสาเหตของเดกทอวนกลมน
มาจากความไมสมดลของพลงงานคอไดรบพลงงานจากสารอาหารมากกวาพลงงานทรางกายใชไปท�าใหมพลงงาน
เหลอสะสมเปนไขมนในรางกายเกดเปนภาวะอวนขน
ผลกระทบและภาวะแทรกซอนทเกดจากการเปนโรคอวน 1. ผลกระทบดำนสงคมและจตใจ เดกอวนจะเขาสวยหนมสาวเรวกวาเดกในวยเดยวกน เพราะการ
เขาสวยหนมสาวเรวมความสมพนธกบปรมาณไขมนในรางกายการศกษาพบวาเดกทเปนหนมสาวเรวกวาเพอน
ในวยเดยวกนจะมความเชอมนในตนเอง(Self-esteem)ต�าเดกทอวนมกจะตวโตกวาเดกในวยเดยวกนดงนน
เดกกลมนมกจะถกคาดหวงจากผใหญเพราะตวโตเกนกวาอายจรง ซงเดกผหญงจะมปญหามากกวาเดกผชาย
มองวาตนเองไมเกง ไมมความสามารถทางกายภาพจะมผลกระทบดานลบตออารมณการพฒนาความคดและ
ทางรางกายภาพลกษณตอรางกายของเดกวยรนความรสกดานลบมผลกระทบตอสถานะทางสงคมการศกษา
ของเดกวยเรยนและวยรนพบวาเดกทน�าหนกเกนมกถกเพอนมองในแงลบมากกวาเปนตวถวงไมนาคบท�าให
เดกอวนมองตนเองดานลบเกดปญหาในการเขาสงคมจะมความรสกโดดเดยวเหงามภาวะซมเศราวตกกงวล
การศกษาในตางประเทศพบวา เดกวยรนทเปนโรคอวนมผลการเรยนต�า เมอเปนผใหญมกไดท�างานทมรายได
ต�ากวากลมเพอนทไมเคยอวนและถกกดกนจากบางอาชพสงผลกระทบตอสงคมและเศรษฐกจในอนาคตได
2. ผลกระทบทำงดำนสขภำพรำงกำย
2.1 กำรเจรญเตบโตและภำวะเปนหนมสำวเรว เดกทมน�าหนกมากเกนกวาปกตมกจะเปนหนมสาว
เรวกวาเดกทมน�าหนกปกตกบเพอนในวยเดยวกนและเมออายถงวยมประจ�าเดอนพบวามความสมพนธโดยตรง
กบอตราการเพมขนของปรมาณไขมนในรางกาย ซงมบทบาทส�าคญตอการเรมมประจ�าเดอนครงแรกและความ
สม�าเสมอตอการมประจ�าเดอน ผลทเกดขนในเดกทมน�าหนกมากหรออวนกบการมประจ�าเดอนเรวขนกวาเดก
ทมน�าหนกปกตซงเดกอาจจะยงไมพรอมทจะดแลตนเองได ในเดกไทยทผานมาพบเดกหญงอวนหลายราย
มประจ�าเดอนเมออาย9-10ปซงคอนขางเรวกวาเกณฑเฉลยทมประจ�าเดอนอายเฉลย11-12ป
แนวทางการควบคมปองกนภาวะอวนในเดกวยเรยน 5
2.2 โรคเบำหวำน โรคอวนท�าใหมการตานฤทธฮอรโมนอนซลนท�าใหระดบน�าตาลในเลอดสง
โดยเฉพาะเดกทมประวตครอบครวเปนเบาหวานจะยงมความเสยงสงเพมขนซงพบความผดปกตในเดกอวนคอ
ระดบอนซลนสงกวาเดกปกตเกดภาวะดออนซลน(insulinresistance)น�าไปสโรคเบาหวานชนดท2(type2
diabetes)ซงพบความชกมากในชวง15ปทผานมาในเดกและวยรนพบโรคเบาหวานมากขนซงมความสมพนธ
กบโรคอวนอยางมนยส�าคญทางสถต
2.3 โรคไขมนเลอดสง ระดบไขมนในเลอดของเดกและวยรนอวน โดยม LDL-C (Low Density
Lipoprotein-cholesterol)สงแตHDL(HighDensityLipoprotein-cholesterol)ต�ากลไกเหมอนกบผใหญ
ทอวนท�าใหเกดโรคหลอดเลอดตบแขงและโรคหวใจ เมอเดกอวนกนอาหารทมไขมนมาก และรางกาย
ไมสามารถน�าไปใชไดหมดท�าใหมไขมนมากในกระแสเลอดไปเกาะอยตามผนงหลอดเลอดท�าใหหลอดเลอดตบ
หรอแขงมผลท�าใหเปนโรคหวใจและอมพาตไดเพราะเลอดไปเลยงกลามเนอหวใจและสมองไมเพยงพอ
2.4 โรคควำมดนโลหตสงเดกทตรวจพบวามความดนโลหตสงมากกวา60%มกจะมน�าหนกมากกวา
120% เดกอวนจะมความดนโลหตสงกวาเดกทไมอวน โดยเฉพาะในกลมทมไขมนสะสมบรเวณหนาทอง
(abdominalobesity)เดกอวนมความดนโลหตสงจะมปรมาณเลอดทออกจากหวใจ(cardiacoutput)และ
ปรมาณเลอดในหลอดเลอด(intravascularvolume)เพมขนระบบประสาทอตโนมตsympatheticท�างาน
เพมขนท�าใหมการคงของเกลอโซเดยมในรางกาย การทระดบของอนซลนในเลอดสงขนและความดนโลหตสง
เปนปจจยเสยงทส�าคญของโรคหลอดเลอดหวใจอดตน
2.5 โรคขอและกระดก เดกและวยรนทอวนพบวามความผดปกตของกระดกและขอรอยละ50-70
เดกอวนจะมอาการปวดกระดกและกลามเนอตางๆ เชนกระดกสนหลงขอสะโพกขอเขาขอเทามการเคลอนไหว
ลดลงเทาแบนท�าใหเดนล�าบากและมทาเดนทผดปกตน�าหนกตวทมากเกนวยจะลดลงบนกระดกออนและแผน
เยอเจรญ(growthplate)ของกระดกขาของเดกท�าใหเกดความผดปกตของขอทรบน�าหนกโดยเฉพาะขอเขา
พบบอยทสดไดแกขาโกงซงเดกเลกทเปนโรคอวนจะมขาโกงเพมขนอยางตอเนองเกดจากน�าหนกตวท�าอนตราย
ตอแผนเยอเจรญกระดกเขาดานในสวนวยรนโรคอวนมกมขาทอนบนใหญท�าใหเกดอนตรายตอหวกระดกและ
ตนขา(femur)เกดโรคหวกระดกสะโพกเลอนและknockkneesเกดจากน�าหนกทกดลงบนgrowthplate
ของกระดกทยงไมปดการแกไขท�าไดโดยการลดน�าหนกและใชอปกรณชวยเดน
2.6 โรคระบบทำงเดนหำยใจ พบไดในเดกทน�าหนกเกน150%ของเดกวยและเพศเดยวกนระยะ
แรกจะเหมอนการนอนกรนตองพลกตวไปมาถายงอวนตอไปกจะเกดภาวะคลายอาการส�าลกสะดงตนเปนผล
จากการหยดหายใจเปนพกๆ ขณะทนอนหลบมผลท�าใหพกผอนไมเพยงพองวงนอนตอนกลางวนท�าใหผลสมฤทธ
ทางการเรยนตกต�าถาเปนมากท�าใหเกดความผดปกตของระบบประสาทสวนกลางมผลตอการควบคมการหายใจ
เกดภาวะทเรยกวา“พควคเกยน”(PickWickiansyndrome)ควรรบใหการดแลรกษาหากปลอยไวอาจท�าใหเสยชวตได
2.7 อำกำรทำงผวหนง ทพบไดบอยคอ โรคเชอราทผวหนงผวหนงอกเสบตดเชอไดงาย โดยเฉพาะ
ในเดกอวนทเปนโรคเบาหวานท�าใหผวหนงอกเสบรนแรงและลกลามจนเกดภาวะตดเชอในกระแสโลหตได
แนวทางการควบคมปองกนภาวะอวนในเดกวยเรยน6
กระบวนการด�าเนนโครงการ
แนวคดและหลกการด�าเนนงานลดปญหาภาวะเรมอวนและอวน เดกวยเรยนและเยาวชนเปนกลมทมความส�าคญมากตอการสรางรากฐานใหมนคงตอการพฒนาประเทศ
ในอนาคต การทเดกจะเจรญเตบโตเปนผใหญทมศกยภาพไดนน จะตองไดรบการเลยงดและสงเสรมสขภาพ
ใหเหมาะสมกบวยเมอสขภาพดจะสงผลตอการเรยนท�าใหผลสมฤทธทางการเรยนดขนดงนนโรงเรยนจงมความ
ส�าคญอยางยงตอการพฒนาคณภาพของเดกทงดานองคความรจากการเรยนการสอนรวมถงการปลกฝงพฤตกรรม
สขภาพทดใหกบเดก
การจดการปญหาภาวะเรมอวนและอวนในเดกวยเรยนจะตองด�าเนนการอยางมระบบ โดยม
กระบวนการดงน
ผบรหำรโรงเรยน :มความรความเขาใจใหความส�าคญกบการควบคมปองกนและแกไขปญหาภาวะเรมอวน
และอวนในเดกวยเรยนทสงผลกระทบตอสขภาพผลสมฤทธทางการเรยนและผลกระทบทางดานจตใจ
:มนโยบายและมาตรการทชดเจนเรองการลดปญหาภาวะเรมอวนและอวนในเดกวยเรยน
การจดการดานอาหาร โภชนาการ การออกก�าลงกาย ทงภายในและรอบรวโรงเรยน การจดการสงแวดลอม
ทเกยวของทง2ดานพรอมทงตดประกาศหรอมหนงสอแจงเวยนใหบคลากรทกคนในโรงเรยนทราบและปฏบต
ไปในทศทางเดยวกน
: น�าแผนการลดปญหาภาวะเรมอวนและอวน เขาสแผนปฏบตงานหรอปฏทนของโรงเรยน
มค�าสงแตงตงคณะกรรมการหรอคณะท�างานก�าหนดบทบาทหนาทใหชดเจนโดยใหบคลากรทกคนในโรงเรยน
มสวนรวมในการจดการปญหาดงกลาว
:มนโยบายสนบสนนใหครผสอนมการบรณาการองคความรทเกยวของกบการปองกนและแกไข
ปญหาโรคอวน การใหความรดานอาหาร โภชนาการ และการออกก�าลงกายเพอน�าไปสการลดปญหาภาวะเรม
อวนและอวนทกกลมสาระหรออยางนอย5กลมสาระ
: เปนแกนน�าในการสรางความรวมมอระหวางภาคทเกยวของทกภาคสวน ไดแก ผปกครอง
แกนน�านกเรยนชมชนองคปกครองทองถนหนวยงานภาครฐและเอกชนอนๆในพนท
ครผรบผดชอบงำน : มหนาทในการจดกจกรรม/สนบสนนใหผเกยวของมการจดกจกรรม เพอน�าไปสการลด
ปญหาภาวะเรมอวนและอวนไดแก
1. การคนหาปญหา โดยการชงน�าหนก วดสวนสง และประเมนภาวะโภชนาการ โดยใชกราฟแสดง
เกณฑอางองการเจรญเตบโตน�าหนกตามเกณฑสวนสง(weightforheight)หรอโปรแกรมเฝาระวงการเจรญ
เตบโตของเดกแรกเกด–18ปกรมอนามย
ผด�าเนนการ:ครอนามยครโภชนาการครประจ�าชนแกนน�านกเรยนหรอผทไดรบมอบหมาย
โดยท�าหนาทดงน
1) ตรวจสอบมาตรฐานเครองชงน�าหนกทวดสวนสงและการใชเครองมอ
2) ด�าเนนการชงน�าหนกวดสวนสงและประเมนภาวะโภชนาการ
3) เจาหนาทสาธารณสขทรบผดชอบการดแลสขภาพของนกเรยนในพนทตรวจสอบมาตรฐาน
ความถกตอง และความครอบคลมจ�านวนนกเรยนทไดรบการชงน�าหนก วดสวนสงและด�าเนนการจดสงขอมล
ภาวะโภชนาการตามระบบ
แนวทางการควบคมปองกนภาวะอวนในเดกวยเรยน 7
2. ระบบการรายงานภาวะโภชนาการของนกเรยน
2.1 โรงเรยนด�าเนนการสงขอมลเขาตามระบบรายงานโรงเรยนระดบประถมศกษา รายงานสง
ส�านกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษา(สพป.)โรงเรยนระดบมธยมศกษารายงานสงส�านกงานเขตพนทการ
ศกษามธยมศกษา(สพม.)
2.2เจาหนาทสาธารณสขรวบรวมและบนทกขอมลภาวะโภชนาการของนกเรยนในโรงเรยนเขต
พนทรบผดชอบทกสงกดไดแกสงกดส�านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐานสงกดส�านกการศกษาเทศบาล
(โรงเรยนเทศบาล) และสงกดมหาวทยาลย (โรงเรยนสาธต) ทงระดบประถมศกษา และมธยมศกษาตอนตน
สงส�านกงานสาธารณสขจงหวดตามระบบ
3.การจดการดานอาหารและโภชนาการ
3.1 ในโรงเรยน : โรงเรยนด�าเนนการเองหรอใหรานคามาจดจ�าหนาย ควรมการควบคมการจด
อาหารกลางวนอาหารวางนมขนมและเครองดมใหไดตามมาตรฐานโภชนาการเนนการจดอาหารลดหวาน
มนเคมมผกและผลไมเพยงพอตามปรมาณและสดสวนทแนะน�าในธงโภชนาการ
3.2 รอบรวโรงเรยน : ขอความรวมมอกบแมคา ใหจด/จ�าหนายอาหารนม ขนม และเครองดม
ทมคณคาทางโภชนาการลดการจดอาหารหวานมนเคมเนนการจดอาหารทมประโยชนตอสขภาพ(Healthy
foodและHealthysnack)และควรประสานขอความรวมมอจากองคกรปกครองทองถนเทศบาลหรอเทศกจ
เพอก�าหนดมาตรการควบคมการจด/จ�าหนายอาหารบรเวณทางเทารวมกน
3.3 จดตงคณะกรรมการเพอควบคมการจดอาหารใหมมาตรฐาน ประกอบดวย คร แกนน�า
นกเรยนแกนน�าผปกครองหรออาสาสมครอนๆ
4. การจดการดานการออกก�าลงกาย
4.1 สงเสรมใหมการเรยนการสอนวชาพลศกษาเพมขนเปน2ชวโมงใน1สปดาห
4.2จดกจกรรมออกก�าลงกายเพมเตมนอกเวลาเรยน โดยใหเดกไดมการออกก�าลงกายหรอ
เลนแบบอสระนอกเหนอจากชวโมงพลศกษา
4.3สนบสนนอปกรณการเลนกฬาหรอการออกก�าลงกายใหมเพยงพอและจดหาตามความตองการ
ของเดก
4.4จดเตรยมสถานทออกก�าลงกายใหเหมาะสมกบกบกจกรรมเพยงพอและปลอดภย
4.5 จดเตรยมผรบผดชอบดแลความปลอดภยของเดกขณะออกก�าลงกาย และใหค�าแนะน�า
ทถกตองในการออกก�าลงกาย
4.6 จดกจกรรมรณรงคแขงขนการออกก�าลงกาย/เลนกฬาในวนส�าคญตางๆ
5. การบรณาการในหลกสตรการเรยนการสอนทกกลมสาระ โดยจดตงคณะท�างานจดท�าหลกสตร
การเรยนการสอนโดยบรณาการ8กลมสาระหรออยางนอย5กลมสาระ ใหมเนอหาสอดคลองกบการเรยนร
เพอน�าไปสการลดปญหาภาวะเรมอวนและอวน
6. จดท�าโครงการลดปญหาภาวะเรมอวนและอวน ก�าหนดกจกรรมใหชดเจนทงดานการจดอาหาร
โภชนาการ การออกก�าลงกาย การจดการสงแวดลอม ทสงผลกระทบตอการเกดภาวะเรมอวนและอวนในเดก
วยเรยนและด�าเนนการอยางตอเนอง
7. การจดกจกรรมคายปรบเปลยนพฤตกรรม เพอควบคมน�าหนกในเดกวยเรยน โดยการจดคาย
ตามความเหมาะสมของชวงเวลาและศกยภาพทมการจดแบงเปน 2 ประเภท คอ แบบพกคาง และไมพกคาง
แนวทางการควบคมปองกนภาวะอวนในเดกวยเรยน8
โดยมรปแบบ คอ คาย 1 วน (Intensive) คายวนหยดสดสปดาห (เสาร-อาทตย) คายปดเทอมกลางป
(MidtermCamp)หรอคายภาคฤดรอน(SummerCamp)กได
กรณไมสามารถจดกจกรรมคายปรบเปลยนพฤตกรรมเพอลดปญหาภาวะเรมอวนและอวนได
ใหบรณาการไปกบคายอนๆ ทโรงเรยนด�าเนนการเชนคายวชาการตางๆ ไดแกคายวทยาศาสตรคายคณตศาสตร
คายภาษาองกฤษคายลกเสอและคายยวกาชาดเปนตน
8.สนบสนนใหแกนน�านกเรยน อสร.และยสร. มสวนรวมในการใหความชวยเหลอกจกรรมดาน
การลดปญหาภาวะเรมอวนและอวนของเพอนนกเรยน เชน ชมรมเดกไทยไมอวน ชมนมเดกไทยหนด
ชมรมเพอนชวยเพอน(SelfHelpGroup)พรอมทงสนบสนนใหนกเรยนมโครงงานทเกยวของกบการดแลสขภาพ
เนนการลดปญหาภาวะเรมอวนและอวน
9. กจกรรมรณรงคในวนส�าคญตาง ๆ เปดโอกาสใหนกเรยน ผปกครอง มสวนรวมในกจกรรมของ
โรงเรยน เชน วนเดก ใหมกจกรรมเตนแอโรบก หรอการแสดงทบงบอกถงการดแลสขภาพทเปนการปองกน
โรคอวนการประกวดนทานหรอภาพวาดเดกสขภาพดเปนตนการจดตลาดนดสขภาพในโรงเรยนโดยใหนกเรยน
คร ผปกครอง หรอชมชน น�าพชผกสวนครว และผลไม ทปลกเองและปลอดสารพษ มาจ�าหนายในโรงเรยน
เพอเปนการณรงคใหเดกกนผกผลไมเพมขน
10. การใหความรเกยวกบการปองกนโรคอวน ทงดานอาหารและการออกก�าลงกาย โดยใหเดกอาน
บทความหนาเสาธงเสยงตามสายชวงพกกลางวนเปดวดทศนในโรงอาหารการจดปายนเทศในบรเวณโรงเรยน
โรงอาหารและหองเรยนเปนตน
11.สนบสนนใหนกเรยน/ผปกครองมการจดตงชมนม/ชมรมทมการจดการลดปญหาภาวะเรมอวน
และอวนโดยมครเปนทปรกษาและใหค�าแนะน�าทถกตอง
นกเรยนทมภาวะเรมอวนและอวน: 1. ครและผปกครองใหค�าแนะน�ากบนกเรยนจะตองมการเฝาระวงภาวะโภชนาการดวยตนเองโดยการ
ชงน�าหนก วดสวนสง และประเมนภาวะโภชนาการ เปนประจ�าทกสปดาห โดยการท�าเครองหมายทจดตดบน
กราฟแสดงเกณฑอางองการเจรญเตบโตน�าหนกตามเกณฑสวนสง(weightforheight)เพอดแนวโนมการขน-ลง
ของน�าหนกการปรบพฤตกรรมการกนและการออกก�าลงกายใหถกตองเหมาะสม
2. กนอาหารในปรมาณและสดสวนทเหมาะสมกบวยลดหรองดการกนอาหารทมไขมนสงเชนอาหาร
ประเภททอดน�ามนลอยอาหารทใชเนยหรอกะทเปนสวนประกอบอาหารและเครองดมทมรสหวานจดโดยเฉพาะน�าอดลม
และน�าหวานทกชนดลด/งดขนมขบเคยวไมเตมเครองปรงประเภทน�าตาลน�าปลาในอาหารทปรงส�าเรจแลว
3. จดบนทกการบรโภคอาหาร(Fooddiary)เปนประจ�าทกวนเปนระยะเวลา1สปดาหรวมวนหยด
เสาร-อาทตยเพอตรวจสอบพฤตกรรมการบรโภคของตนเองและปรบเปลยนใหเหมาะสม
4. หมนออกก�าลงกายเปนประจ�าทกวน ใหไดอยางนอยวนละ 60 นาท ส�าหรบนกเรยนทไมเคย
ออกก�าลงกายหรอไมชอบออกก�าลงกายควรปฎบตดงน
4.1 ใหเลอกประเภทการออกก�าลงกายหรอกฬาทตนเองชนชอบมากทสด
4.2 เรมตนออกก�าลงกายครงแรกประเภทเบา ๆ กอน เชน การเดนเพอเตรยมความพรอม และ
ปรบสภาพรางกาย การออกก�าลงกายทเหมาะสมความเหนอยควรอยทระดบปานกลาง คอ สามารถพดกบ
คนขางๆ ไดรเรอง เมอรางกายปรบตวไดแลวจงคอยเพมความหนกและระยะเวลา ส�าหรบเดกทไมสามารถ
ออกก�าลงกายตอเนองได60นาทสามารถสะสมเวลาไดครงละ10หรอ20นาทกไดจนครบ60นาทใน1วน
แนวทางการควบคมปองกนภาวะอวนในเดกวยเรยน 9
4.3 จดบนทกกจกรรมการเคลอนไหวรางกายและการออกก�าลงกาย (Exercise diary) ทกวน
พรอมทงระบเวลาทใชท�ากจกรรมเพอตรวจสอบวาใน1วนนกเรยนออกก�าลงกายเพยงพอหรอไม
ผปกครอง :
1. ใหความส�าคญกบการแกไขปญหาภาวะเรมอวนและอวนของนกเรยนและใหความรวมมอกบ
ทางโรงเรยนในการจดการปญหาดงกลาวเชนการเขาประชมผปกครองการเขารบอบรมกบทางโรงเรยนทจดขน
เพอแกไขปญหาภาวะเรมอวนและอวนของบตรหลาน
2. ควบคมก�ากบดแลเรองการจดอาหารทบานหรอการพาเดกออกไปรบประทานอาหารนอกบาน
ตองเนนการลดอาหารประเภทขาว แปง น�าตาล และไขมนสง และใหกนอาหารในปรมาณทพอเหมาะสมกบ
ความตองการของรางกาย
3. จ�ากดเงนคาขนมมาโรงเรยนไมใหมากจนเกนไปท�าใหเดกขาดการยบยงชงใจในการซออาหาร
หรอขนมเพมเตม การจ�ากดเงนคาขนมในแตละวนสามารถชวยเดกใหลดการเขาถงแหลงอาหารและการกน
จบจบไดทส�าคญยงเปนการควบคมไมใหรางกายไดรบพลงงานเกนความตองการอกดวย
4. การเปนตวอยางทดของผปกครองในเรองการกนอาหารและการออกก�าลงกายและควรสงเสรม
ใหเดกไดกนผกผลไมทกมอโดยเนนผลไมทมรสหวานนอย
ในการแกปญหาภาวะเดกอวนในวยเรยนจ�าเปนตองอาศยความรวมมอจากหลายภาคสวนทงจาก
ภายในโรงเรยนและภายนอกโรงเรยน เพอรวมก�าหนดแนวทางการแกไขและน�าไปปรบใชกบกลมเปาหมาย
มงเนนการปรบเปลยนพฤตกรรมทเออตอภาวะอวนในวยเรยนดงน
1. ความรวมมอภายในโรงเรยนประกอบดวย:
1.1ผบรหารโรงเรยนท�าหนาทสนบสนนและผลกดนนโยบาย
1.2ครและบคลาการภายในโรงเรยน ผรบผดชอบตามกลมงานตางๆ เชน กลมงานอนามย
กลมงานอาหารกลางวน ประกอบดวยครโภชนาการ แมครว และกลมสาระพลศกษา เปนตน รวมด�าเนนการ
จดกจกรรมสงเสรม ควบคม ปองกนและแกไขปญหาภาวะเรมอวนและอวน โดยเนนการปรบเปลยนพฤตกรรม
การบรโภคและออกก�าลงกายทเหมาะสมกบนกเรยน รวมถงการเยยมบานนกเรยนทมปญหาภาวะอวน เพอให
เหนสภาพทแทจรง
2. ความรวมมอภายนอกโรงเรยนประกอบดวย:
2.1 ผปกครองนกเรยน ซงถอเปนภาคทส�าคญ ควรมการจดท�า MOU หรอบนทกขอตกลง
เพอการดแลบตรหลานอยางตอเนองทบานโดยเนนย�าเรองการบรโภคอาหารตามหลกโภชนาการทดและสงเสรม
ใหออกก�าลงกายอยางตอเนอง
2.2 รานคาทงภายในและภายนอกบรเวณโรงเรยนตองสรางความตระหนกใหเกด
ความรวมมอกบการจดการปญหาภาวะเรมอวนและอวนของโรงเรยนโดยจด/จ�าหนายอาหารทมคณคา
ทางโภชนาการงดจ�าหนายอาหารทสงผลตอภาวะอวน
2.3ส�านกงานสาธารณสขจงหวด อบรมถายทอดองคความรใหกบนกเรยน คร แมครวแมคา
แกนน�านกเรยนและบคลากรทเกยวของภายในโรงเรยน
แนวทางการควบคมปองกนภาวะอวนในเดกวยเรยน10
การสรางภาคเครอขายเพอสนบสนน การลดปญหาภาวะเรมอวนและอวนในเดกวยเรยน หนวยงานหลกจะตองสรางภาคเครอขาย
เพอก�าหนดแนวทางวตถประสงคกลมเปาหมายในการด�าเนนงานพรอมทงบทบทหนาทใหชดเจนดงน
1. นกเรยนซงถอเปนเจาของปญหาทแทจรงจะตองเขามามบทบาทกบการแกไขปญหาและใหความ
รวมมอกบทกฝายทพรอมจะใหการชวยเหลอสงส�าคญทเครอขายจะตองด�าเนนการคอวธการทจะท�าใหเดกเกด
ความรวมมอมากทสดเกดความตระหนกกบการควบคมปองกนและแกไขปญหาสขภาพของตนเอง
2. สภานกเรยนหรอแกนน�านกเรยน ชวยด�าเนนการ รวบรวมปญหาภายในและรอบรวโรงเรยน
รวมถงพฤตกรรมการกนและการออกก�าลงกายของนกเรยนทมปญหาภาวะเรมอวนและอวนสรปสงครผรบผดชอบ
โครงการครประจ�าชนหรอครอนามยโดยอาจจดตงเปนศนยหรอเครอขายการดแลเดกอวนในโรงเรยน
3. ผปกครองนกเรยนตองเขาใจปญหาและตระหนกถงผลกระทบดานสขภาพและโรคตางๆอนเนอง
มาจากการเปนโรคอวน ใหความรวมมอกบทางโรงเรยนควบคมพฤตกรรมการกนและการออกก�าลงกายของ
นกเรยนทบาน
4. ครประจ�าชน น�าแนวนโยบายและกลยทธการแกปญหาภาวะเรมอวนและอวนทไดรบจากการ
ถายทอดองคความรจากหนวยงานทเกยวของโดยน�ามาบรณาการรวมกบแผนการเรยนการสอนตามกลมสาระ
5. ส�านกงานสาธารณสขจงหวดสถานบรการสาธารณสขทกระดบทดแลรบผดชอบโรงเรยนในพนท
และชมชน ไดแก รพศ. รพท. รพช. และรพ.สต. หรอสถานบรการสาธารณสขเทศบาล จดกจกรรมใหความร
ดานอาหาร โภชนาการ และการออกก�าลงกายพรอมทงขอความรวมมอกบชมชนใหชวยกนผลตแหลงอาหาร
และจ�าหนายประเภทผกผลไมหรอไขฯลฯเพอใชเปนวตถดบในการปรงประกอบอาหารของโรงเรยน
6. ศนยอนามยท�าหนาทเปนพเลยง(Coacher)ใหกบจงหวดๆท�าหนาทเปนพเลยงใหกบโรงเรยน
ในพนทใหการสนบสนนดานองคความรและสอตางๆเกยวกบการดแลสขภาพโดยรวมของนกเรยนเพอเปนการ
ปองกนมใหมภาวะเรมอวนและอวน และรวมมอแกไขปญหากบทางโรงเรยน เมอพบวามปญหาดงกลาว
รวมถงการใหค�าปรกษาเปนระยะอยางตอเนอง
7.อปท.สนบสนนงบประมาณใหกบหนวยงานทอยในความรบผดชอบอยางตอเนองจดหาวสดอปกรณ
และอ�านวยความสะดวกการใชสถานทและการโนมนาวใหกลมเปาหมายทงนกเรยนผปกครองและคนในชมชน
เขารวมกจกรรมตางๆททางหนวยงานอปท.จดขนทงภายในชมชนหรอโรงเรยน
8. วด สนบสนนใหใชสถานทตามความเหมาะสมทงการอบรมหรอการออกก�าลงกาย และการจด
กจกรรมอนๆทเกยวเนองกบการแกปญหาภาวะเรมอวนและอวนของนกเรยนในพนท
จะเหนไดวาการจดการปญหาภาวะเรมอวนและอวนในเดกวยเรยนจะส�าเรจไปไมไดหากเจาของ
ปญหาไมใหความรวมมอและเกดความตระหนกอยางแทจรง ทงในสวนของนกเรยนและผปกครองของนกเรยน
ทมภาวะอวน จะตองปรบพฤตกรรม แนวความคดและวธปฏบตทไมถกตองใหถกตองเหมาะสมการแกปญหา
กไมใชเปนเรองยากอกตอไปบคคลอนๆเปนเพยงผสนบสนนใหเกดพฤตกรรมทดเทานน
แนวทางการควบคมปองกนภาวะอวนในเดกวยเรยน 11
การเฝาระวงและตดตามภาวะโภชนาการของเดกวยเรยน
การเฝาระวงและตดตามภาวะโภชนาการของเดกวยเรยนมความส�าหรบเปนอยางยงเพราะจะไดทราบ
แนวโนมการเจรญเตบโตทางดานรางกาย โดยการน�าน�าหนกและสวนสง เปรยบเทยบกบเกณฑในกราฟแสดง
เกณฑอางองการเจรญเตบโตของเดกวยเรยนอาย 5-18 ป ของกรมอนามย เพอประเมนความอวน ความผอม
ของนกเรยนวาอยในเกณฑใด สวนการประเมนโดยใชสวนสงตามเกณฑอาย กเพอประเมนวานกเรยนมสวนสง
ตามเกณฑหรอไม
เครองมอทใชในการประเมนการเจรญเตบโตและการรายงานผล 1. เครองชงน�าหนกชนดคานและลกตมแบบสปรงและดจตอล
2. ทวดสวนสงแบบแถบวดโลหะแบบไมMicrotoise(แถบวดสวนสง)และแบบดจตอล
3. กราฟแสดงเกณฑอางองการเจรญเตบโตของเดกวยเรยนอาย 5-18 ป โดยใชเกณฑน�าหนก
ตามเกณฑสวนสงและสวนสงตามเกณฑอาย (ในสมดแบบตรวจสขภาพของนกเรยน คมอแนวทางการควบคม
ปองกนภาวะอวนในเดกนกเรยนแผนกราฟทหนวยงานจดพมพโดยเฉพาะหรอโปรแกรมส�าเรจรปทใชประเมน
การเจรญเตบโตของเดกวยเรยน)
4. แบบรายงานสรปผลภาวะโภชนาการของนกเรยนแยกตามระดบชนและสรปผลรวมทงโรงเรยน
มาตรฐานและเทคนคการชงน�าหนก 1. เครองมอ:เครองชงน�าหนกตองเลอกทมความเทยงตรงสงสามารถบอกคาน�าหนกทมความละเอยด
เปน0.1กโลกรมหรอ1ขด
1.1 เครองชงแบบคานและลกตม ตองมการทดสอบความเทยงตรง ดวยตมน�าหนกมาตรฐาน
1กโลกรมหรอ5กโลกรมทกครงหรอวสดสงของอนๆทมน�าหนกเทยงตรงตามมาตรฐานกได
1.2 เครองชงแบบสปรงกอนชงทกครงตองใหเขมอยในต�าแหนงเลข0และหมนเปลยนถานใหใหม
อยเสมอ
1.3 เครองชงแบบดจตอล กอนชงทกครงตองอยในต�าแหนงเลข 0 และหมนเปลยนถาน ใหใหม
อยเสมอ
หมำยเหต :เครองชงแบบสปรงและแบบดจตอลตองมการทดสอบความเทยงตรงดวยตมน�าหนก
มาตรฐานเชนเดยวกน
2.เทคนคการชงน�าหนก
2.1 ตรวจสอบความเทยงตรงของเครองชงโดยใหลกตมหรอเขมขในต�าแหนงเลขศนยกอนชงทกครง
2.2ถอดรองเทาเสอผาทหนามน�าหนกของเลนหรอสงของในกระเปาทไมจ�าเปนออกเพอใหได
น�าหนกตวทแทจรง
2.3 ใหนกเรยนยนตรงกลางแผนรองรบน�าหนกหนหนาเขาหาเครองชงหรอหนาปด เวลาอานผล
ผจดบนทกจะตองมองตรงๆ บนตวเลขทจะอานถามองเอยงจะท�าใหคลาดเคลอนจากความเปนจรงไดถาจ�านวน
น�าหนกมเศษใหอานทศนยมหนงต�าแหนงน�าหนกมหนวยเปนกโลกรม
2.4การชงน�าหนกเพอตดตามผลควรใชเครองชงตวเดมทกครงและควรก�าหนดเวลาชงน�าหนก
ใหเปนชวงเวลาเดยวกนโดยทวไปควรเปนชวงเชา
แนวทางการควบคมปองกนภาวะอวนในเดกวยเรยน12
มาตรฐานและเทคนคการวดสวนสง 1. เครองมอ : เทปตลบโลหะมาตรฐานความยาว2 เมตรทาบตดกบแผนไมเรยบหรอตดกบฝาหนง
เรยบทตงฉากกบพนเรยบMicrotoise(แถบวดสวนสง)
2. เทคนคการวดสวนสง
2.1กอนวดสวนสงใหถอดรองเทาถงเทาโบวกบตดผมทคาดผมหรอมวนผมออก
2.2 ยนหนหลงชดแผนวดสวนสงยนตวตรงนองตงยดอกไหลผายตามองตรงเทาชดใหสนเทา
และศรษะชดแผนวดสวนสง
2.3 เลอนไมวดระดบหรอไมฉากจนชดสวนบนสดของศรษะ
2.4อานคาสวนสงถามเศษใหอานทศนยมหนงต�าแหนงหนวยของสวนสงเปนเซนตเมตร
ขอควรระวง :ในขณะทอานคาสวนสงผทท�าการวดสวนสงตองใชมอกดไมฉากใหแนบกบแถบวด
ใหมากทสด เพราะอาจจะท�าใหไมฉากเลอนลงมาหรอเดกอาจจะเดนออกมากอนทจะอานคาเสรจท�าใหเกด
ความผดพลาดในการอานคาสวนสงได
(ภำพแสดงวธกำรยนชงน�ำหนกทถกตอง)
(ภำพแสดงวธกำรยนวดสวนสงทถกตอง)
แนวทางการควบคมปองกนภาวะอวนในเดกวยเรยน 13
การวเคราะหและแปลผล เมอทราบน�าหนก และสวนสงของนกเรยนแลว ใหน�าไปจดลงบนกราฟน�าหนกตามเกณฑสวนสง
โดยลากเสนสวนสงขนไปในแนวตงใหตดกบเสนน�าหนกในแนวนอนแลวอานคาตรงจดตดหากอยระหวางเสน
+2S.D.ถง+3S.D.แปลผลไดวามภาวะเรมอวนหากอยเหนอเสน+3S.D.ขนไปแปลผลไดวามภาวะอวน
จากนนใหบนทกลงในแบบฟอรมรายงาน
กรณทใชโปรแกรมส�าเรจรปประเมนการเจรญเตบโตของเดกวยเรยนโปรแกรมจะประเมนผลให
อยางถกตองเพยงแตผปอนขอมลจะตองตรวจสอบความถกตองขอมลทน�าเขาทกครงเพอปองกนความผดพลาด
แนวทางการควบคมปองกนภาวะอวนในเดกวยเรยน14
แนวทางการควบคมปองกนภาวะอวนในเดกวยเรยน 15
แนวทางการควบคมปองกนภาวะอวนในเดกวยเรยน16
1. อยเหนอเสน+3S.D.ขนไป อวน
2. อยระหวางเสน+2S.D. เรมอวน
ถง+3S.D.
3. อยระหวางเสน+1.5S.D. ทวม
ถง+2S.D.
4. อยระหวางเสน-1.5S.D. สมสวน
ถง+1.5S.D.
ควำมหมำยชวง
ท
คำน�ำหนก
ตำมเกณฑสวนสง
กำรแปลผลภำวะ
โภชนำกำร
อวน ควรจะรบแกไขโดยการปรบเปลยน
บรโภคนสยชนดของอาหารทควรหลกเลยง
คออาหารทมไขมนและแปงสง ขนมหวาน
ทอฟฟน�าอดลม และควรออกก�าลงกาย
สม�าเสมอทก ๆ วนละ 60 นาท หรอ
อยางนอยสปดาหละ3วน
เรมอวน
น�าหนกเรมมากวาเดกทมสวนสงเทากน
อยางชดเจนควรรบแกไขเชนเดยวกบภาวะอวน
ทวม
ทวม น�าหนกตามเกณฑสวนสงยงอย ใน
เกณฑแตน�าหนกจะคอนขางมากกวาเดกท
มสวนสงเทากน เปนการเตอนใหระวงเรอง
น�าหนกเกนเกณฑ
สมสวน
สมสวน น�าหนกเหมาะสมกบสวนสงโดย
แนวโนมทดควรอยในชวงใกลเสนมธยฐาน
แนวทางการควบคมปองกนภาวะอวนในเดกวยเรยน 17
หมวดท 1 น�ำนมนมเปนสารอาหารทมประโยชนตอรางกายเชนคารโบโฮเดรตโปรตนไขมนและ
พลงงานรวมทงเปนแหลงใหวตามนและแรธาตทส�าคญหลายชนดเชนวตามนเอบดและบ12รวมทงแรธาต
พลงงาน แคลเซยม แมกนเซยม ฟอสฟอรส นมจงเหมาะสมส�าหรบเดกเพอการเจรญเตบโต ควรใหเดกไดดม
นมสดพรอมดมทกวน ควรเปนชนดจด เดกวยเรยนทตองลดน�าหนก ควรดมนมสดพรองมนเนย หรอนมสด
ขาดมนเนยหรอหลกเลยงไขมนในนม
หมวดท 2 ผก ผกเปนแหลงของวตามนและแรธาตผกใบเขยวและสเหลองจะเปนแหลงของวตามนเอ
ผกแบงเปน2ชนดคอ
ผกชนด ก . คอ ผกประเภทใบตาง ๆ เชน ใบเขยว-ขาว ทกชนด ซงอดมดวยวตามนเอ วตามนซ
ผกประเภทนมใยอาหารมากและใหหลงงานนอย
ผกชนดข.คอผกประเภททเปนหวและถวตางๆเชนแครอทฟกทองหอมใหญเปนตนผกชนดข.
จะใหพลงงานมากกวาชนดก.
หลกการบรโภคอาหารของเดกนกเรยนทมภาวะอวน
สงทตองตระหนกเปนพเศษในเดกวยเรยน คอ การเจรญเตบโตตองอาศยอาหารทกนเขาไปชวยใน
กระบวนการน โดยการเจรญเตบโตขยายขนาดของเซลลรวมกน การสรางเนอเยอเพอเกบสะสมไขมนภายใต
การควบคมของฮอรโมนตางๆทสรางขนโดยตอมไรทอเชนโกรทฮอรโมน(GrowthHormone)ซงมบทบาท
ในการกระตนใหรางกายน�าสารอาหารโปรตนไปสรางเนอเยอตางๆโดยเฉพาะกลามเนอและโครงสรางกระดก
กระตนใหรางกายน�าแคลเซยมไปเกาะตามโครงสรางของกระดก ท�าใหกระดกเจรญตามยาวและแขงแรงในวย
ทยงมการเจรญเตบโต
หลกการบรโภคอาหารของเดกวยเรยนทมภาวะอวนเกนจะตองค�านงถงความเพยงพอกบความตองการ
ของรางกาย เพอใหรางกายของเดกไดรบสารอาหารตางๆ เขาไปมหนาทชวยเสรมสรางการเจรญเตบโตใหเตม
ศกยภาพพรอมทงบ�ารงรางกายสรางภมตานทานโรคภยไขเจบตางๆชวยใหอวยวะทกสวนด�ารงสภาพตามปกต
และสงส�าคญชวยบ�ารงสมองเพอใหมความพรอมในการเรยนรทกๆดานเสรมสรางพฒนาการทางดานรางกาย
สตปญญาสงคมและอารมณอยางเตมท
ดงนนเพอชวยใหการจดการส�าหรบเดกนกเรยนทมภาวะเรมอวนและอวนเปนไปโดยงายจงไดจ�าแนก
อาหารเปน 6 หมวด ในแตละหมวดอาหารจะใหพลงงานและคณคาทางโภชนาการทใกลเคยงกน ไมมอาหาร
หมวดใดหมวดหนงทจะใหสารอาหารครบถวนจงควรใหเดกนกเรยนกนอาหารใหครบทกหมวดใน1วน
แนวทางการควบคมปองกนภาวะอวนในเดกวยเรยน18
หมวดท 3 ผลไม เปนแหลงทใหวตามนแรธาตและใยอาหารเชนเดยวกนกบผกแตผลไมจะมน�าตาล
ผลไมอยในตวเองโดยธรรมชาต แนะน�าใหกนผลไมแทนขนมหวานเปนประจ�าทกกวนทกมอ แตควรเปนผลไม
ทมรสหวานนอย เชน สม มะละกอ ฝรง พทรา มงคด เปนตน พยายามงดหรอลดผลไมทมรสหวานจด
เชนทเรยนละมดนอยหนาขนนล�าไยผลไมกระปองผลไมเชอมหรอผลไมแชอมผลไมกวนเปนตน
หมวดท 4 ขำวและผลตภณฑจำกขำวและแปง ขาวและผลตภณฑจากขาวและแปงจะใหสารอาหาร
ประเภทคารโบไฮเดรตจ�านวนมากรวมทงใหพลงงานความรอนแกรางกายขาวทผานการขดสแตนอยใหใยอาหาร
แกรางกายอกดวย
หมวดท 5 เนอสตวและไข เนอสตวเปนแหลงของสารอาหาร โปรตน วตามน และแรธาตตาง ๆ
เชน เหลก ฟอสฟอรส แคลเซยม สงกะส วตามนเอ วตามนซ เนอสตวและไข มสารอาหารไขมนจ�านวนมาก
และมคอเลสเตอรอลสง เชน หมตดมน ไขแดง เครองในสตว หนงไก หนงเปด ควรกนอาหารเหลานลดลง
หรองดไปใหกนอาหารจ�าพวกเนอสตวทมไขมนต�าเชนหมเนอแดงไกชนดไมมหนงเนอววไมตดมน
หมวดท 6 ไขมนไขมนทใชประกอบอาหารควรใชน�ามนจากพชเชนน�ามนถวเหลองน�ามนขาวโพด
น�ามนร�าขาวเปนตนเพอหลกเลยงคอเลสเตอรอลและไดกรดไขมนทจ�าเปนแกรางกาย
การก�าหนดอาหารส�าหรบเดกนกเรยนทมภาวะเรมอวนและอวน ก�าหนดอาหารตามพลงงานและสารอาหารดงน
1. ควรไดสารอาหารคารโบไฮเดรตรอยละ50-55ของจ�านวนพลงงานทงหมดตอวน
2. ควรไดรบสารอาหารโปรตนรอยละ20-25ของจ�านวนพลงงานทงหมดตอวนเดกตองการโปรตน
เพอการเจรญเตบโตดวย
3. ควรไดรบสารอาหารไขมนรอยละ20-25ของจ�านวนพลงงานทงหมดตอวน
ตวอยำง การค�านวณหาสารอาหารคารโบไฮเดรตโปรตนและไขมนในเดกนกเรยนทมภาวะอวน
ก�าหนดความตองการพลงงาน1,200กโลแคลอรตอวน
1. หาคารโบไฮเดรตรอยละ55
1,200X55=165กรม
100X4
2. หาสารอาหารโปรตนรอยละ25
1,200X25=75กรม
100X4
3. หาสารอาหารไขมนรอยละ20
1,200X25=27กรม
100X9
แนวทางการควบคมปองกนภาวะอวนในเดกวยเรยน 19
วธการค�านวณหาจ�านวนอาหาร
นมสดพรองมนเนย 1 12 8 5 120
ผกชนดก. ตามชอบ - - - -
ผกชนดข. 2 10 4 - 50
22 12 170
ผลไม 3 45 - - 180
ขาวและแปง 67 - - 350
165-67=6.5
15 6.5 97.5 19.5 520
เนอสตว 164.5 31.5 5 870
75-31.5=6.2 6 - 42 18 330
7 73.5 23 1,200
หมวดอาหาร จ�านวนแลกเปลยน(สวน)
คารโบไฮเดรต(กรม)
โปรตน(กรม)
ไขมน(กรม)
พลงงาน(กโลแคลอร)
สรปปรมาณอาหาร/วน นม 1 แกว
ผกสก 3 ทพพ(ผกใบ1ทพพผกหว2ทพพ)
ผลไม 3 สวน(แลวแตชนดของผลไม)
ขาวสวย 6.5ทพพ
เนอสตวไมตดมน 12 ชอนกนขาว
การกระจายมออาหาร
นม - 1แกว - -
ผก 1ทพพ - 1ทพพ 1ทพพ
ผลไม 1สวน - 1สวน 1สวน
ขาว 2ทพพ - 2ทพพ 21/2ทพพ
เนอสตว 4ชอนกนขาว - 4ชอนกนขาว 4ชอนกนขาว
หมวดอำหำร
มออำหำรเชำ วำงเชำ กลำงวน เยน
แนวทางการควบคมปองกนภาวะอวนในเดกวยเรยน20
หลกในการลดน�าหนก
การลดน�าหนกทถกวธ ควรใหน�าหนกคอย ๆ ลดลงสปดาหละ 0.5 กโลกรม ไมควรลดเรวจนเกนไป
จะท�าใหรางกายออนเพลยและเจบปวยได การทจะใหน�าหนกลด 0.5 กโลกรมตอสปดาห ท�าไดโดยกนอาหาร
ใหไดพลงงานนอยลงไปวนละ 500 กโลแคลอร รวมกบการออกก�าลงกาย เพอใหรางกายใชพลงงานเพมขน
สงทควรปฏบตคอ
1. กนอาหารใหครบ5หมแตลดปรมาณใหนอยลงโดยเฉพาะควรลดอาหารประเภทขาวแปงน�าตาล
และไขมนโดยเฉพาะขนมหวานน�าหวานน�าอดลมผลไมทมรสหวานจดอาหารทมไขมนสงมากเชนหมสามชน
หนงสตวอาหารทใสกะทเนยนมและอาหารทอดในน�ามนลอย
2.การอดอาหารเพอลดน�าหนกตวเปนวธการทไมถกตอง และไมควรท�าเปนอยางยง ควรลดอาหาร
ทใหพลงงานทละนอยโดยลดใหไดวนละ200-300กโลแคลอรตอวนจนรางกายเกดความเคยชนอาหารประเภท
โปรตนและวตามนไมควรลดเพมผกใหมากขนทกมอและผลไมชนดหวานนอยใหมากขน
3.กนอาหารทปรงประกอบดวยวธการตมนงตนอบย�าลวกหลกเลยงอาหารประเภททอดน�ามนลอย
และอาหารประเภทผดทใชน�ามนมาก
4.ออกก�าลงกายสม�าเสมอ นอกจากควบคมการกนอาหารแลว กตองออกก�าลงกายควบคไปดวย
จะท�าใหการลดน�าหนกเหนผลเรวขนเพราะจะเปนการใชพลงงานทรางกายไดรบจากอาหารไมมการสะสมไขมน
จากการทรางกายใชพลงงานไมหมด ส�าหรบผทไมเคยออกก�าลงกายมากอนตองเรมจากสงทงาย ๆ กอน เชน
การเดนเรวใชเวลาสนจากนนคอยเพมเวลาในนานขนเมอรางกายปรบสภาพไดแลวจงคอยออกก�าลงกายประเภท
อนๆทชนชอบและควรท�าใหไดวนละ60นาทหากไมสามารถท�าตดตอกนไดกใหออกก�าลงกายแบบสะสม
เวลาเชนเชา20นาทบาย20นาทและเยนอก20นาทเปนตน
ขอปฏบตตนส�ำหรบเดกวยเรยนทมภาวะเรมอวนและอวน
1. กนอาหารใหครบ3มอโดยเฉพาะมอเชาส�าคญมากไมควรงดเพราะมผลตอการเรยนรท�าใหเกด
สมาธในการเรยนและไมกนอาหารเพมในมออนๆเพอทดแทน
2. กนอาหารใหครบ5หมทกวนในปรมาณทพอเหมาะกบความตองการของรางกาย
3. เลอกกนอาหารทมพลงงานต�าเชนผกผลไมใหมากงดการกนอาหารจบจบ
4. เลอกประเภทอาหารทกนงายๆ มสารอาหารทหลากหลายและครบถวนเชนอาหารจานเดยวแบบ
ไทยๆหรอประเภทกวยเตยว
5. พยายามลดพลงงานหรอไขมนสะสมในรางกายใหได สปดาหละ 0.5 กโลกรม จะปลอดภยทสด
โดยเนนการลดอาหารประเภทขาวแปงน�าตาลและไขมน
แนวทางการควบคมปองกนภาวะอวนในเดกวยเรยน 21
6. กนอาหารชาๆเคยวใหละเอยด1ค�านบใหได30ครง
7. อาหารวางควรเนนอาหารหรอขนมแบบไทยๆทมรสหวานนอยและควรงดของขบเคยวประเภท
แปงน�าตาลและไขมน
8. กนผก ผลไม ใหไดทกมอและทกวน เพราะผก และผลไมมใยอาหารนอกจากวตามนและแรธาต
ทส�าคญแลวยงชวยดดซบน�าตาลและไขมนใหดดซมเขาสกระแสเลอดชาลงอกดวย
9. กนอาหารใหอมแคพอดทกมอและท�าความพอใจกบปรมาณอาหารทจะตองกนใน1วนในระหวาง
ทควบคมน�าหนก
10.ถาตดนสยตองกนอาหารกอนเขานอนตองแบงพลงงานจากอาหารของทงวนไวในมอกอนเขานอนดวย
แตตองหางจากเวลานอนอยางนอย4ชวโมง
11.พยายามปรบตนเองใหชอบรสชาตอาหารทไมหวานไมมนและไมเคมโดยกนอาหารไมปรงรสเพม
โดยเฉพาะน�าตาลหรอใสกระเทยมเจยวเพม
12.ถารสกหวกอนเวลาอาหารควรกนผลไมทรสหวานนอยเชนฝรงชมพแอปเปลเปนตน
13. พยายามนกถงความตงใจทจะลดน�าหนกตวไวตลอดเวลา เมอร สกหวหรออยากกนอาหาร
นอกเหนอจากมอปกตทเคยกนเพอจะไดเปนก�าลงใจในการควบคมอาหารและไมรสกเครยด
14. กนอาหารใหเปนเวลา ไมอดมอใดมอหนง เดกวยเรยนบางคนอาจมความตองการลดน�าหนก
ใหเหนผลในระยะเวลาอนรวดเรว ท�าใหมการอดอาหารบางมอ เชน มอเชาหรอกลางวน หรอกนเฉพาะอาหาร
บางชนดซ�าๆกนหรอการลวงคอใหอาเจยนเปนตนซงเปนพฤตกรรมทไมควรปฏบต
ขอแนะน�าการจดอาหารส�าหรบเดกวยเรยนทมภาวะเรมอวนและอวน การจดอาหารส�าหรบเดกวยเรยน ควรค�านงถงการเจรญเตบโตสมวย ไดสดสวน มสขภาพแขงแรง
มสมรรถภาพในการเรยนการเลนการออกก�าลงกายและการท�ากจกรรมอนๆ ในการจดอาหารพอแมผปกครอง
และทางโรงเรยนควรใหความส�าคญดงน
1. อาหารทมพลงงานเหมาะสมราคาประหยดถกหลกโภชนาการและสขาภบาลอาหาร
2. การแบงมออาหารอาจแบงเปน3มอหรอ4-5มอโดยก�าหนดเปนอาหารมอเชากลางวนเยน
และ/หรอมอวางเชาหรอวางบายหรอกอนนอนกไดเพอไมใหเดกตองกนอาหารแตละมอในปรมาณทมากเกนไป
เดกควรไดรบพลงงานจากอาหารไมต�ากวา2 ใน3ของทควรไดรบตอวนและควรไดพลงงานในแตละมอเฉลย
1ใน3ของพลงงานทตองการใน1วน
3. ลกษณะอาหารทวไป ควรยอยงาย รสไมจด สสน รสชาตชวนกน ปรมาณเหมาะสม และถกกบ
บรโภคนสยของเดกทงนควรปลกฝงบรโภคนสยทดใหกบเดกตลอดเวลาเชนการเลอกชนดอาหารการไมกนผก
การอดขาวการกนอาหารมากหรอนอยเกนไปควรใหการอบรมและชกชวนใหปรบเปลยนใหถกตอง
4. จดอาหารใหมความหลากหลายเชนขาวกลองกวยเตยวขนมจนถวเมลดแหงตางๆ ไขเนอสตว
ตางๆและควรมผกผลไมทกมอเปนตน
5. สรางบรรยากาศและสงแวดลอมขณะกนอาหารไมเครงเครยดเกนไป
6. เปดโอกาสใหเดกเขามามสวนรวมในขนตอนการปรงอาหารตงแตการเตรยม การจดโตะ การตก
อาหารการเกบลางภาชนะและทส�าคญเดกควรชวยตวเองในเรองการกนอาหารและสามารถเสนอแนะรายการ
อาหารกบผทจดเตรยมอาหารใหทงในสวนของโรงเรยนและทบานดวย
แนวทางการควบคมปองกนภาวะอวนในเดกวยเรยน22
7. การกนขนมขบเคยว ขนมหวาน น�าอดลม ซงใหแตพลงงานอยางเดยวไมมสารอาหารอนทเปน
ประโยชนตอรางกาย (Empty Calories) หากเดกอยในภาวะเสยงตอการน�าไปสการเกดโรคอวน ควรมการ
ใหความรถงผลเสยตอสขภาพทจะเกดจากการกนอาหารเหลาน
8. ความเขาใจและเหนสภาพปญหาของเดกวยเรยนเปนสงส�าคญ พอแมผปกครอง ครอาจารยหรอ
ผดแลเดก ควรท�าการศกษาคนหาสาเหตทแทจรงวาเดกอวนเกดจากสาเหตใด มองคประกอบหรอสงแวดลอม
ใดบางทเออตอการเกดโรคอวนและใหความชวยเหลอหรอแกไขปญหาใหทนตอเหตการณ
การจดอาหารลดพลงงานส�าหรบเดกทมภาวะอวน การกนอาหารในปรมาณทพอเหมาะและเพยงพอกบความตองการของรางกาย จะท�าใหมภาวะ
โภชนาการทด ไมมภาวะเรมอวนและอวน ซงโดยปกตแลวเดกวยเรยนอาย 6–13 ป จะตองไดรบพลงงาน
จากอาหารวนละ1,600กโลแคลอรสวนเดกทมภาวะเรมอวนกใหกนอาหารพลงงานเทากบเดกทมภาวะโภชนาการ
ทอยในเกณฑปกต เพยงแตตองควบคมการกนอาหารประเภทขาว แปง น�าตาล และไขมน เทานน แตหาก
เมอไหรเดกเรมมภาวะอวน อวนมาก หรออวนอนตราย จ�าเปนตองลดพลงงานจากอาหารลงใหเหลอวนละ
1,200 กโลแคลอร โดยเนนการลดพลงงานจากอาหารประเภทขาว แปง น�าตาล และไขมน ควบคไปกบการ
ออกก�าลงกายเพมขนเพอใหรางกายไดเผาผลาญพลงงานมากขนการกนอาหารลดพลงงานควรท�าในชวงสนๆ
เพราะอาหารยงมความส�าคญตอการเจรญเตบโตของเดก และเมอไหรกตามทเดกมภาวะโภชนาการลดลงอยใน
เกณฑปกตแลวกใหกนอาหารพลงงาน1,600กโลแคลอรเทาเดม
ตวอยางอาหาร1,200กโลแคลอรอำหำรชดท 1
อาหารเชา ขาวกลอง1½ทพพ
แกงจดต�าลง(ผกต�าลง2ทพพหมเนอแดงสบ1ชอนกนขาว)
ไขเจยว(ไขไก1ฟองน�ามนพชเลกนอย)+มะละกอสก9ชนค�า
อาหารวางเชา นมสดพรองมนเนย1แกว
อาหารกลางวน บะหมหมแดง(บะหม1½ทพพหมเนอแดง2ชอนกนขาวผกกวางตง1ทพพ)+สบปะรด
9ชนค�า
อาหารวางบาย นมสดพรองมนเนย1แกว
อาหารเยน ขาวกลอง1ทพพ
ไกอบ(อกไกไมตดหนง1½ชอนกนขาวแครอทถวแขก1ทพพ)
ตมย�าปลาทน�าใส(ปลาท1½ชอนกนขาว(1½ตวเลก)เหดฟาง1ทพพ)+สมเขยวหวาน1ผลใหญ
อำหำรชดท 2
อาหารเชา ขาวกลอง1½ทพพ
ตมจบฉาย (หวไชเทา ผกคะนา 1 ทพพ, ผกกาดขาว ผกคนชาย (ตามชอบ) เตาหเหลอง 2
ชอนกนขาวหมเนอแดง2ชอนกนขาว)+สมเขยวหวาน1ผลใหญหรอ2ผลเลก
อาหารวางเชา นมสดพรองมนเนย1แกว
แนวทางการควบคมปองกนภาวะอวนในเดกวยเรยน 23
อาหารกลางวน เสนหมน�าไก(เสนหม1½ทพพถวงอก1ทพพอกไกหรอสนในไกฉกเปนเสน2ชอนกนขาว)
+มะละกอสก9ชนค�า
อาหารวางบาย นมสดพรองมนเนย1แกว
อาหารเยน ขาวกลอง1ทพพ
แกงสมผกกาดขาว(เนอปลา1ชอนกนขาวผกกาดขาว1ทพพน�าพรกแกงสม)
ปลากะพงอบ(เนอปลากะพง2ชอนกนขาวบรอคโคล1ทพพ)+แตงโม6ชนค�า
อำหำรชดท 3
อาหารเชา ขนมปงไขดาว
ขนมปงโฮลวท 2 แผน ไขไก 1 ฟอง แฮม 2 ชอนกนขาว (1 ชน) มะเขอเทศ แครอท
แตงกวา1½ทพพ+มะละกอสก9ชนค�า
หมำยเหต : ไขดาวน�าและแฮมลวกไมใชน�ามน
อาหารวางเชา นมสดพรองมนเนย1แกว
อาหารกลางวน เสนหมลกชนปลา(เสนหม1ทพพลกชนปลา2ชอนกนขาวถวงอก2ทพพ)
ถวเขยวตมน�าตาลทรายแดงถวเขยว2ชอนกนขาวน�าตาลทรายแดง(เลกนอย)
อาหารวางบาย นมสดพรองมนเนย1แกว
อาหารเยน ขาวกลอง1ทพพ
หมอบ(สนในหม1ชอนกนขาวถวแขก½ทพพแครอท½ทพพแกงจดฟกเขยวฟกเขยว
1ทพพซอวขาวเลกนอย)+ฝรง½ผลหรอพทรา1ผล
อำหำรชดท 4
อาหารเชา ขาวตมปลา
ขาวกลอง1½ทพพ
(เนอปลากะพง 3 ชอนกนขาว เหดหอม และคนชาย 1 ทพพ ตนหอม ผกช เลกนอย) +
กลวยน�าวา1ผลหรอกลวยหอม½ผลหรอพทรา1ผล
อาหารวางเชา นมสดพรองมนเนย1แกว
อาหารกลางวน ขาวคลกกะป(ขาวกลอง1½ทพพหมเนอแดง1½ชอนกนขาวไขไก½ฟองมะมวงซอย
แตงกวาหอมแดง2ทพพ)+มะละกอ9ชนค�า
อาหารวางบาย นมสดพรองมนเนย1แกว
อาหารเยน ขาวกลอง1ทพพ
แกงปาไก (อกไกไมตดหนง 1½ ชอนกนขาว มะเขอเปราะ ฟกทอง ถวฝกยาว ชะอม หรอ
ผกอนๆทชอบ2ทพพน�าพรกแกงปา)+ไขตม(ไขไก1ฟอง)+สบปะรด6ชนค�า
อำหำรชดท 5
อาหารเชา ขาวผดสสหาย(ขาวกลอง1½ทพพหมเนอแดง1ชอนกนขาวไขไก1ฟองฟกทองแครอท
ถวฝกยาวมะเขอเทศ2ทพพ)+มะละกอสก6ชนค�า
อาหารวางเชา นมสดพรองมนเนย1แกว
อาหารกลางวน กวยเตยวน�า (เสนใหญ 1½ทพพ หมเนอแดงสบ 1 ชอนกนขาวลกชนปลา 1 ชอนกนขาว
ผกชตนหอมถวงอก1ทพพ)+สบปะรด9ชนค�า
แนวทางการควบคมปองกนภาวะอวนในเดกวยเรยน24
อาหารวางบาย นมสดพรองมนเนย1แกว
อาหารเยน ขาวกลอง1ทพพ
แกงเลยงกงสด(กงสด1ชอนกนขาวกงแหง1ชอนกนขาวฟกทองบวบต�าลงใบแมงลก
ขาวโพดออน2ทพพ)
ปลาอบมะเขอเทศ(ปลาดอลลหรอปลากะพง2ชอนกนขาวมะเขอเทศ1ลกใหญ)+ฝรง½ผล
อำหำรชดท 5
อาหารเชา ขาวตมไกสบ(ขาวกลอง1½ทพพอกไกหรอสนในไกสบ(ไมตดหนงและมน)2ชอนกนขาว
เหดหอม½ทพพตนหอมผกชเลกนอยซอวขาวเลกนอย)+มะละกอ9ชนค�า
อาหารวางเชา นมสดพรองมนเนย1แกว
อาหารกลางวน ขาวผดกงใสไข ขาวกลอง1½ทพพ กงสด2ชอนกนขาว ไขไก½ฟองแตงกวาตนหอม
มะเขอเทศ 1½ ทพพ น�ามนพชเลกนอย + ซปใสผก (หอมใหญ มะเขอเทศ แครอท
คนชาย½ทพพ)+สมเขยวหวาน1ผลใหญหรอ1ผลเลก
อาหารวางบาย นมสดพรองมนเนย1แกว
อาหารเยน ขาวกลอง1ทพพ
ผดผกรวมมตร(ผกกาดขาวแครอทถวฝกยาว1½ทพพน�ามนพชเลกนอย)
ตมย�าปลากะพงน�าใส(ปลากะพง2ชอนกนขาวเหดนางฟา1ทพพน�าปลามะนาว)+ชมพ2ผล
ภาพตวอยางอาหาร
ขำวหนำไกอบ
ผดผกรวมมตร
ขำวตมปลำ
ขำวคลกกะป
ขำวผดสสหำย
เสนหมลกชนปลำ
หมำยเหต : 1.รายการอาหารทจดส�าหรบ5วนสามารถสลบเปลยนได
2.รายการอาหารทมผกเปนสวนประกอบสามารถปรบเปลยนเปนผกทชอบไดโดยเนนผกใบ
3.รายการอาหารทมผลไมสามารถปรบเปลยนไดตามชอบโดยเนนผลไมทหวานนอย
4.รายการอาหารทตองใชน�ามนเปนสวนประกอบควรใชในปรมาณนอยทสด
5.การปรงอาหารโดยภาพรวมเนนรสชาตไมหวานไมมนและไมเคม
แนวทางการควบคมปองกนภาวะอวนในเดกวยเรยน 25
การเคลอนไหวรางกายและออกก�าลงกายกบการลดน�าหนก การเคลอนไหวรางกายเปนปจจยส�าคญในการเพมการใชพลงงานทเกบสะสมในรปของไขมนการเพม
การเผาผลาญไขมนสวนเกนนบไดวาเปนการลดน�าหนกทถกหลกการการลดไขมนตางกบการลดน�าหนกในรางกาย
กลาวคอ การลดหรอรดน�าออกจากรางกายจะเหนผลเรวแตน�าหนกกกลบคนมาเรวเชนกนการลดไขมนใชเวลานาน
ซงพอ ๆ กบการเพมไขมนทเปนแบบคอยเปนคอยไป ในกรณทน�าหนกตวไมเปลยนแปลงการเพมไขมน
อาจเกดรวมกบการลดองคประกอบรางกายสวนอน เชนกลามเนอท�าใหเราไมสงเกตเหนการเปลยนแปลงของ
การเพมไขมนกเปนได จากผลศกษาวจยทผานมาหลายสบป มหลกฐานยนยนแนชดแลววาการเคลอนไหว
และการออกก�าลงกายสามารถควบคมน�าหนกไมใหเพม คงสภาพน�าหนกทลดปองกนและแกไขปญหาโรคอวน
ไดอกดวย
เมอเรมกจกรรมการเคลอนไหวรางกาย เรามกจะมความคาดหวงสงในการลดน�าหนกอยางมากและ
อยากเหนผลในระยะสนซงมกไมเปนเชนนนท�าใหเกดความทอแทหรอเลกกจกรรมตางๆถาหวงผลใหเกดการ
ลดน�าหนกตองมความจรงจงและท�าเปนประจ�าในการเคลอนไหวและออกก�าลงกาย นอกจากนการศกษาทผานมา
พบวาสตรส�าเรจของการดแลการลดน�าหนกในคนอวนจะไดผลขนตองการ3ปจจยรวมกนไดแกลดการบรโภค
อาหารเพมการเคลอนไหวรางกายและการปรบพฤตกรรมซงตองท�าในระยะยาว
เปาหมายของการลดน�าหนก:ปองกนการเพมและรกษาน�าหนกตว ปกตการตงเปาหมายการลดน�าหนก 10% ของน�าหนกตวมความเปนไปได ถาท�าอยางจรงจง และ
ตอเนองอตราการลดน�าหนกไมควรเกน0.5กโลกรม/สปดาหถาใชเวลา6เดอน0.5กโลกรม/สปดาหX26สปดาห
(โดยทมสมมตฐานวาปรมาณแคลอรในการเผาผลาญไขมน 7,200 แคลอร/กโลกรม) ดงนน ในเวลา 6 เดอน
การเผาผลาญไขมนจะท�าใหน�าหนกลด2-3กโลกรมหลงจากนนมกจะไมคอยมการเปลยนแปลงน�าหนกมากนก
เนองจากการใชพลงงานรางกายลดลงเมอน�าหนกลด
การทจะลดน�าหนก10%ในชวง6เดอนมขอแนะน�าวา
• คนทน�าหนกเกนควรลด300-500แคลอร/วน
• คนทอวนควรลด500-1,000แคลอร/วน
การลดน�าหนกท�าไดใน2ลกษณะคอลดการบรโภคและเพมการใชพลงงานดวยการเคลอนไหว
รางกายและออกก�าลงกาย
1. กำรลดกำรบรโภค การลดปรมาณไขมนและลดปรมาณพลงงานทไดรบตอวนการบรโภคอาหาร
ทมแคลอรเทาเดม (Isocaloric diet) โดยการลดไขมนและทดแทนดวยคารโบไฮเดรท ซงใหปรมาณแคลอร
เทาเดมนน ชวยลดปรมาณไขมนทรางกายไดรบ แตไมไดชวยลดน�าหนก เนองจากปรมาณแคลอรยงเทาเดม
ดงนนการปรบเปลยนชนดอาหารทบรโภคยงไมพอควรลดการบรโภคลงดวย
2. เพมกำรเคลอนไหวรำงกำย การลดน�าหนกมกเนองมาจากการลดปรมาณพลงงานทไดรบรวมกบ
การเพมการเคลอนไหวรางกายชวยปองกนไมใหน�าหนกทลดนนเพมกลบมาอกและยงชวยระบบหวใจและหลอดเลอด
ลดความเสยงการเกดโรคเบาหวาน ซงดกวาลดการบรโภคเพยงอยางเดยว การเคลอนไหวและออกก�าลงกาย
ควรเปนแบบคอยเปนคอยไปชาๆแตใหท�าประจ�าและสม�าเสมอเชนการเดนวงเตนแอโรบกวายน�าเปนตน
3. กำรปรบพฤตกรรม การปรบพฤตกรรมจะเกดขนเมอคนๆ นนมประสบการณทมการเปลยนแปลง
พฤตกรรมท�าใหเหนผลทดขน (self-experience approach) ท�าใหมความมนใจวาตวเองท�าได และเมอไดรบ
ความชนชมจากผคนและสงคมรอบดานการเปนแบบอยางใหผอนรวมทงการตอกย�า(reinforcement)และ
แนวทางการควบคมปองกนภาวะอวนในเดกวยเรยน26
การใหรางวล(reward)จะสรางพลงแหงความเชอมนการปรบเปลยนพฤตกรรมจ�าเปนตองเปนการดแลตนเอง
(self-monitoring)ทงเรองการด�าเนนชวตการบรโภคอาหารการเคลอนไหวและออกก�าลงกายและการลดปจจย
เสยงในการเกดโรคไมตดตอเรอรงตางๆ
ขอแนะน�าการออกก�าลงกายส�าหรบเดกอวน ธรรมชาตของเดกมการเคลอนไหวตลอดเวลา เดกไมไดนกถงเรองการเคลอนไหวและออกก�าลงกาย
วามความสมพนธกบสขภาพแตนกถงการละเลนทสนกสนานเพลดเพลนสภาพในโรงเรยนการมชวโมงพลศกษา
เปนการสรางพนฐานในการเคลอนไหวออกก�าลงกายและยงตองการการสรางทศนคตการสรางนสยและจตส�านก
เพอทเลนกฬาตางๆนนเดกจะตดนสยรกการเลนและออกก�าลงกายไปจนโต
ปจจยทท�าใหเดกวยเรยนมการเคลอนไหวรางกายการวงเลนอยางอสระและออกก�าลงกายนอยมาจาก
สาเหตหลก3ประการคอการบานมากไมมเวลาและอากาศรอนเกนไปดงนนค�าแนะน�าในการออกก�าลงกาย
ในเดกจ�าเปนตองค�านงถงองคประกอบทงตวเดกและปจจยแวดลอมเปนส�าคญดงน
1. ทบาน…พอแมเปนแบบอยางทดในการเคลอนไหวและออกก�าลงกายการมสวนรวมพาเดกไปออกก�าลงกาย
จะเปนการสรางนสยทดแกเดกและเปนประโยชนตอสขภาพพอแมและเดก ความอบอน ภายในครวเรอน
ความไววางใจซงกนและกนรวมทงการสรางจตส�านกวาการออกก�าลงกายเปนสวนหนงในการด�าเนนชวตอยางไรกด
เดกอวนมกจะมพอแมทอวนดวยอาจจะคนเดยวหรอทงสองคนการใหพอแมเขามามสวนรวมในการสรางสรรค
และมการออกก�าลงกาย โดยพอแมจดเวลาพาเดกไปออกก�าลงกายจะไดประโยชนอยางยงทงในแงสขภาพและ
ความสมพนธในครอบครวการสรางกระแสเพอรณรงคใหครอบครวเขมแขงและมสขภาวะทดเปนสงจ�าเปน
2. ทโรงเรยนในชวงชนประถมศกษาจะเปนชวงทส�าคญทสดในการสรางนสยของเดกดงนนการสราง
นสยรกการเคลอนไหวและออกก�าลงกายการสรางกจกรรมททาทายความสามารถของเดกการท�าตามแบบอยาง
ครทนกเรยนชนชอบ จะเปนสงทดใหเดกไดลองปฏบต รวมทงการเปลยนหองเรยนท�าใหเดกไดเดน/วง
นอกจากจะชวยใหเดกมการเคลอนไหวแลวยงท�าใหเปลยนบรรยากาศในการเรยนและคลายเครยดดวย
3. การจบคใหเดกไดมกจกรรมการเคลอนไหววงเลนดวยกนชวยใหเดกไดมเพอนเลนครควรสนใจและ
หาทางใหเดกทชอบวงเลนไดจบคกบเดกอวนเพอใหเกดการชกจงใหมกจกรรมการเคลอนไหวรางกายมากขน
4. การมเกณฑชวดความอวนทนกเรยนเขาใจไดงายแตเดมการชงน�าหนกวดสวนสงเปนหนาทของคร
เกบขอมลเพอรายงานหนวยงานทเกยวของ เพอใหเหนภาพรวมภาวะโภชนาการของเดกในโรงเรยนทวประเทศ
ผปกครองจะไดรบทราบจากสมดพกนกเรยน ซงสวนใหญจะเปนการบอกวนทท�าการชงน�าหนก และวดสวนสง
โดยไมไดเหนภาพการเปลยนแปลงของน�าหนกและสวนสงเดกโดยตลอด ถงแมบางโรงเรยนมกราฟน�าหนกและ
สวนสงใหลงขอมลแตกยงใชประโยชนไมเตมทควรใหเปนเรองของเดกนกเรยนลงขอมลในกราฟการเจรญเตบโต
แลวดวาเดกอยในเกณฑปกตอวนหรอผอมและเมอพบวาเดกอวนควรมค�าแนะน�าโดยทางโรงเรยนจดรปแบบ
ไดหลายอยางตามความเหมาะสม เชน การใชกระบวนการกลม การใหรางวลเมอสามารถลดน�าหนกหรอ
เพมน�าหนกเขาสเกณฑปกตรวมทงการทสามารถรกษาน�าหนกตวไมใหเพม
5. การมเกณฑชวดอนๆททาทายเชนการวดความแขงแรงรางกาย(physicalfitness)ซงเดกอาจ
ท�าในชวโมงพลศกษาโดยมครพลศกษา/ครสขศกษาเปนผดแลการทดสอบสมรรถภาพทางกายอาจใชเกณฑของ
กรมพลศกษาทบอกถงสมรรถภาพทางกาย หรอใชเกณฑสมรรถภาพทางกายเพอสขภาพ การวดความแขงแรง
ไมใชใหเดกแขงขนแตเปนการกระตนใหเดกนกเรยนรวาสมรรถภาพทางกายเปนอยางไรและควรปรบปรงอยางไร
เพอใหไดตามเกณฑทควรจะเปน
แนวทางการควบคมปองกนภาวะอวนในเดกวยเรยน 27
6. การลดกจกรรมทไมคอยไดเคลอนไหวรางกาย จากการศกษาในตางประเทศ และในประเทศ
พบความสมพนธของความอวนกบการดโทรทศนและเลนเกม การจ�ากดเวลาการดโทรทศน และเลนเกมกด/
เกมคอมพวเตอรและเพมกจกรรมการเคลอนไหวรางกายทเดกชอบ/สนกสนาน ซงตองการความรวมมอจาก
ผปกครองชวยดแลเดกใหสงเสรมการเคลอนไหวและลดกจกรรมทไมคอยไดเคลอนไหว รวมทงพฤตกรรม
การบรโภคขนม/อาหารขณะดโทรทศนมกจะเกดการบรโภคมากเกนเหตท�าใหเพมโอกาสเปนเดกอวนได
7. ปรมาณการออกก�าลงกาย ผเชยวชาญไดแนะน�าวาเดกควรมการเคลอนไหวและออกก�าลงกายใน
ระดบปานกลางอยางนอยใหหายใจเรวขนเหงอซมไมนอยกวา60นาททกวนเปนกจกรรมทสนกสนานซงอาจจะเปนการ
เลนกฬาการเดนเลนปนจกรยานหรอการรวมเลนในชวโมงพลศกษาเปนสวนหนงของการด�าเนนชวตประจ�าวน
8. เนองจากมความแตกตางของบคคลและปรมาณพลงงานทไดรบตอวน จงตองพจารณาเปนราย ๆ
ตามความเหมาะสมโดยมแนวคดทวา
การลดน�าหนกทไดผล คอ การลดไขมน ซงจ�าเปนตองเผาผลาญพลงงาน 7,700 แคลอร/กโลกรม
ซงวธการทไดผลด คอ การลดปรมาณและองคประกอบของอาหาร ไดแก การลดไขมน โดยเฉพาะอยางยง
ไขมนชนดอมตวลดคอเลสเตอรอลและลดเกลอควรลดใหได300-500แคลอร/วนซงอาจมาจากการลดปรมาณ
และชนดของอาหารทมไขมนสงและเพมการออกก�าลงกายโดยเลอกประเภททชอบและเหมาะสม
เปาหมายของการลดน�าหนกไมควรตงเปาใหสงเกนความสามารถทจะท�าไดควรตงเปาระยะสนกอน
เมอไดผลแลวจงตงเปาระยะยาวตอไป เพอจะไดมก�าลงใจในการ ปรบเปลยนพฤตกรรมทงการกนและการออก
ก�าลงกายอยางตอเนอง และยงยน ดงนน จงควรท�าแบบคอยเปนคอยไป การลดพลงงานลงใหไดวนละ 500
แคลอรนน ภายใน 1 สปดาหกจะสามารถลดพลงงานลงไดถง 3,500 แคลอร เปนผลท�าใหน�าหนกลดลง 0.5
กโลกรม/สปดาหส�าหรบเดกการลดน�าหนกไมควรเกน2.5กโลกรม/สปดาหและผใหญไมควรเกน1กโลกรม/
สปดาหซงอยในระยะทปลอดภยทสด
การเพมความถเวลาและความหนกของกจกรรมเคลอนไหวรางกายจะชวยเพมประโยชนตอสขภาพ
แตไมควรมากเกนไปจนเกนก�าลงขาดความระมดระวงและอาจเกดอนตรายได
ขอควรระวงในการออกก�าลงกายส�าหรบเดก ถงแมการออกก�าลงกายจะสงผลดในทก ๆ ดานส�าหรบเดก แตกมขอควรระวง ซงจะเปนตวบงชวา
เมอใดเดกควรหลกเลยงการออกก�าลงกายดงน
1.ในแตละวนเดกควรจะเรมท�ากจกรรมออกก�าลงกายประเภทเบาๆ กอนและคอยเพมระดบไปเปนปานกลาง
2. ภาวะทเดกเปนไข เดกทมอาการตวรอน หรอมไข หามออกก�าลงกาย ถงแมจะมไขเพยงเลกนอย
กไมควรใหเดกไปเลนหรอออกแรงทตองมการท�างานของกลามเนอมาก
3. ภาวะขาดน�าในรางกาย เดกทมอาการถายเหลว หรออาเจยนมาก ๆ มอาการออนเพลยมาก
ควรงดกจกรรมการเลนของเดกไมควรใหเดกออกแรงเคลอนไหวรางกายมากเกนไป
4. ควรระมดระวงเพอไมใหเกดการบาดเจบจากการออกก�าลงกายเนองจากเดกมกชอบเลนเพอความ
สนกสนานจงไมไดค�านงถงความปลอดภยและล�าดบขนตอนทถกตองเดกจงมโอกาสเกดการบาดเจบไดงาย
5.ควรออกก�าลงกายในสภาพอากาศทเหมาะสมหลกเลยงการออกก�าลงกายในขณะทอากาศรอนจด
มแสงแดดมากๆหรอถามการออกก�าลงกายกควรมการจดหาน�าดมใหเพยงพอส�าหรบความตองการของเดก
แนวทางการควบคมปองกนภาวะอวนในเดกวยเรยน28
การจดคายปรบเปลยนพฤตกรรมเพอควบคมน�าหนกเดกเรมอวนและอวน คายปรบเปลยนพฤตกรรมเปนกลยทธหนงทส�าคญกบการจดการปญหาภาวะเรมอวนและอวนในเดก
วยเรยนการจดกจกรรมในคายจะตองก�าหนดวตถประสงคใหชดเจนเพอใหเดกเกดการเรยนรและมการพฒนา
ตนเองใหมากทสดตามศกยภาพของตนเองโดยการฝกใหเดกไดลงมอปฏบตดวยตนเองการคดวเคราะหคนหา
สาเหตของความอวนและแนวทางแกไขปญหาดวยตนเองซงสงผลดตอการควบคมน�าหนกในระยะยาวและเกด
ความยงยนซงการจดคายมหลกการจดคายทจะตองค�านงถงคอ
1. ยดหลกการมสวนรวมโดยเปดโอกาสใหครพอแมผปกครองชมชนองคกรทงภาครฐและเอกชน
มสวนรวมในการจดกจกรรม
2. ใชกระบวนการเรยนรทเนนผเรยนเปนส�าคญมทกษะในการแสวงหาความรจากแหลงเรยนรในชมชน
3. ใชกระบวนการกลมในการจดประสบการณการเรยนร ฝกใหคดวเคราะห สรางสรรค จนตนาการ
ทเปนประโยชนและสมพนธกบวถชวต
4. มทงกจกรรมวชาการและกจกรรมนนทนาการทใหผเขาคายไดทงความรและความสนกสนาน
ท�างานรวมกนเปนกลมเพอเสรมสราง ความสามคค มนษยสมพนธ ความเปนผน�า และควรมครเปนทปรกษา
หรอพเลยงประจ�ากลมไวดวยตลอดจนเปนกจกรรมทปลกฝงเจตคตทดตอสงแวดลอม
5. ตองค�านงถงความปลอดภยในดานตางๆเชนการเดนทางทพกอาหารเปนตน
6. จดใหเหมาะสมกบความสนใจความถนดและความสามารถของผเขาคายเหมาะสมกบเพศระดบ
อายวฒภาวะและวฒนธรรมทดงาม
7. จ�านวนสมาชกมความเหมาะสมกบกจกรรมกจกรรมใดๆทก�าหนดขนควรใหผเขาคายรวมกนท�า
เปนกลมเพอทจะใหผเขาคายไดกระบวนการกลมและมความสมพนธทดตอกนจ�านวนคนทอยในกลมตองมความ
เหมาะสมไมมากและนอยเกนไปขนอยกบกจกรรมนนๆเปนหลกและในแตละกลมมจ�านวนคนใกลเคยงกน
8. สอวสดอปกรณตองนาสนใจ แตละกจกรรมควรจะมสอหรออปกรณทชวยในการท�ากจกรรม
เพราะสอหรออปกรณสามารถดงดดความสนใจและเปนตวเราใหผเขาคายอยากศกษาหาความร และอยากท�า
กจกรรมนนๆ
9. มการก�าหนดระยะเวลาในการท�ากจกรรมใหเหมาะสมในแตละกจกรรมจะตองก�าหนดเวลา
ในการท�ากจกรรมใหแนนอนเปนการฝกใหผเขาคายตรงตอเวลาและมความรบผดชอบตอตนเองและผอน
10. สงเสรมความรกความสามคค การเขาคายเปนการทคนหมมากมาอยรวมกนและท�ากจกรรม
รวมกนดงนนการสรางกระบวนการกลมและความสามคคเปนเรองทจ�าเปนทตองปลกฝงใหกบผเขาคาย
11.กจกรรมควรอาศยธรรมชาตและสงแวดลอมเปนหลกการอาศยธรรมชาตและสงแวดลอมเปนการ
สรางจตส�านกใหเยาวชนมความรกและหวงแหนธรรมชาตเขาใจในธรรมชาตและอยรวมกบธรรมชาตไดอยาง
กลมกลน
12. ควรเปนกจกรรมทสงเสรมทศนคตทดสรางความคดในแงบวก หรอการมองโลกในแงดเปนสงท
ควรใหเกดขนกบผเขาคายเปนอยางยงเพราะจะเปนการน�าไปสการอยรวมกนอยางมความสขในสงคม
แนวทางการควบคมปองกนภาวะอวนในเดกวยเรยน 29
สงส�าคญในการจดคายจะตองค�านงถงความเหมาะสมของภาวะสขภาพของกลมเปาหมายดวยเนองจาก
เดกทอวนมากจะมความยากในการแกไขจงจ�าเปนตองอาศยกระบวนการกลมและเพอนชวยเพอน(peergroup)
เปนกลไกในการขบเคลอนใหเกดกจกรรมจนบรรลวตถประสงคซงมองคประกอบในการจดกจกรรมคายดงน
ทมงานจดคายประกอบดวย:
1. แพทยทวไป/กมารแพทย ท�าหนาทตรวจรางกาย เพอคดกรองเดกอวนทมโรคประจ�าตว
และจดกจกรรมใหเหมาะสมกบกลมดงกลาว กรณทหนวยงานไมมแพทยประจ�า อาจใหพยาบาลวชาชพ
ตรวจรางกายเพอคดกรองเบองตนแทน
2. นกโภชนาการหรอนกก�าหนดอาหารท�าหนาทเปนวทยากรในการถายทอดองคความรดานอาหาร
โภชนาการและจดอาหารในคายใหเหมาะสม
3. นกวทยาศาสตรการกฬา หรอครพลศกษา ท�าหนาทเปนวทยากรในการถายทอดความร
ดานการออกก�าลงกายเพอควบคมน�าหนกอยางปลอดภยการใหค�าแนะน�าทเหมาะสมในขณะทเดกออกก�าลงกาย
และดแลความปลอดภย
4. การบรหารจดการภายในคายโดยมผจดการคายและคณะท�างานฝายตางๆตองมการมอบหมาย
หนาทใหชดเจน ประกอบดวย ตอนรบและลงทะเบยน อาคารและสถานท อาหารและเครองดม การพยาบาล
ประชาสมพนธการเงนฝายด�าเนนการท�าหนาทจดเตรยมอปกรณบนทกภาพยานพาหนะและทมพเลยงจ�านวน
คณะท�างานฝายตางๆจะขนอยกบความจ�าเปนความพรอมศกยภาพและจ�านวนเดกทเขาคาย
รปแบบกำรจดคำย
คายลดน�าหนกจะสมฤทธผลไดนนควรจดเปนเวลาอยางนอย 1 สปดาห อาจจดแบบเชาไป-เยนกลบ
(ไมพกคาง) เรมตงแตเวลา 08.30–16.30 น. หรอพกคางกไดตามความเหมาะสม ขนอยกบบรบทของแตละ
โรงเรยน หากพกคางควรจดกจกรรมกลางคนรอบกองไฟกได เชน คายฤดรอน คาย “ปลกพลง ตานภยอวน”
คาย“ไมอวนเอาเทาไร”โดยมงเนนทการปรบเปลยนพฤตกรรมนกเรยนอยางยงยนและตอเนอง
ในกรณทโรงเรยนไมสามารถจดกจกรรมคายลดน�าหนกโดยเฉพาะไดสามารถบรณาการการจดกจกรรม
คายรวมกบคายอนๆททางโรงเรยนจดเปนประจ�ากได เชนคายลกเสอคายยวกาชาดคายวทยาศาสตรและ
คายภาษาองกฤษฯลฯ
โดยด�าเนนการเปนล�าดบขนตอนดงน
1. เชญผปกครองนกเรยนเขารวมกจกรรมคาย เพอตระหนกรถงภยจากภาวะอวนของเดกนกเรยน
สรางความรวมมอเพอการปรบเปลยนพฤตกรรมเดกอวนอยางตอเนอง
2. ขนตอนการใหความร เชญวทยากรจากภาคเครอขายดานสาธารณสขและโรงพยาบาลมาใหความร
แกนกเรยนและผปกครอง
3. จดกจกรรมเสรมความร ทกษะจากการปฏบต และแนวทางในการปฏบต โดยเนนกจกรรมฐาน
การเรยนร แบงเปนการเรยนรเสรมทกษะการออกก�าลงกาย เรยนรเสรมทกษะการประกอบอาหาร เรยนร
การบรโภคใหเหมาะสม โดยในฐานกจกรรมเหลานผปกครองรวมเรยนร เพอน�าแนวทางปฏบตเหลานไปใชกบ
บตรหลานของตนเองทบาน
4. ประเมนผลพฒนาการของนกเรยนทรวมเขาคายปรบเปลยนพฤตกรรม เชน การชงน�าหนก
วดสวนสงและประเมนภาวะโภชนาการประเมนพฤตกรรมการกนและการออกก�าลงกายกาย
5. สรปผลและจดท�าเปนรายงาน
แนวทางการควบคมปองกนภาวะอวนในเดกวยเรยน30
การจดคายแบบ“SummerCamp”ในชวงปดภาคเรยนโดยจดกจกรรม5วนดงน
กรณทโรงเรยนหรอหนวยงานไมสามารถจดกจกรรมไดครบทง5วนสามารถปรบเปลยนไดตามความ
เหมาะสมและบรบทของพนทโดยเลอกเฉพาะกจกรรมทส�าคญๆ ทเดกควรเรยนรและน�าไปใชไดในชวตประจ�าวน
1. ตรวจสขภาพโดยแพทยเพอคดกรองนกเรยนอวนทมโรคประจ�าตว ใหค�าแนะน�าการ
ปฏบตตวและสงตอโรงพยาบาลเพอรบการรกษาหลงปดคาย
2. ส�ารวจพฤตกรรมการกนและการออกก�าลงกายของนกเรยนและผปกครอง โดยใช
แบบสอบถาม
3.คนหาปญหาดวยตวเอง โดยใหนกเรยนชงน�าหนก วดสวนสง เพอประเมนภาวะ
โภชนาการโดยใชเกณฑอางองการเจรญเตบโตของเดกไทยกรมอนามย
4.กจกรรมกลมสมพนธ(Icebreaking)เพอสรางบรรยากาศความเปนกนเองและท�าความ
รจกกน
5. ฐานใหความรอาหารโภชนาการการออกก�าลงกายและการควบคมอารมณความอยาก
อาหารเนน3อ.ทงนกเรยนและผปกครอง(ภาคทฤษฎ)
6. ใหความรกบผปกครอง
1. กจกรรมWalkRally
2. นกเรยนก�าหนดเมนอาหารดวยตนเอง โดยมผก ผลไมเปนสวนประกอบ เนนอาหาร
ลดหวานมนเคมและวางแผนการเลอกซออาหารตามเมน
ทศนศกษานอกสถานทเชนการกฬาแหงประเทศไทยเพอจดประกายความคดเรองการ
ออกก�าลงกาย และองคการพพธภณฑวทยาศาสตรแหงชาตเพอใหความรดานอาหาร
โภชนาการท�าใหเดกเกดความสนกสนาน(Edutainment)ในการเรยนร
1.ฝกจายตลาดดวยตนเอง โดยมครพเลยงใหค�าแนะน�าการเลอกซออาหาร การลาง
การปรง/ประกอบอาหาร
2. การประกวดอาหารทนกเรยนปรง/ประกอบ เนนอาหารสขภาพทใหพลงงานต�าโดยม
ผกและผลไมเปนสวนประกอบ
3.ออกก�าลงกายในน�าเชนแอโรบกวายน�าโปโลน�าและแชรบอล
1. นกเรยนวางแผนการลดน�าหนกดวยตนเอง/สญญาใจเมอปดคายและกลบไปบาน
2.ลงนามในสญญาใจ(MOU)ระหวางนกเรยนและผปกครองเนนเรองการปรบแบบแผน
การกนอาหารทบานใหเหมาะสมสงเสรมการออกก�าลงกายรวมถงการเปนแบบอยาง
ทดของผปกครอง
3. ประเมนผลลพธความรความเขาใจและการน�าไปใชโดยผานการแสดงของนกเรยน
4. คดเลอกขวญใจคายและอ�าลาคาย
วนท 1
วนท 2
วนท 3
วนท 4
วนท 5
การจดกจกรรมคายเพอน�าไปส การปรบเปลยนพฤตกรรม ควรมการบรณาการองคความร
การใหค�าปรกษา การแกไขปญหา และการฝกปฏบตจรง โดยก�าหนดกจกรรมใหเหมาะสมกบเพศ วย ภาวะ
โภชนาการและภาวะสขภาพของนกเรยนทมภาวะอวนโดยจดเปนฐานการเรยนรดงตวอยาง
แนวทางการควบคมปองกนภาวะอวนในเดกวยเรยน 31
เอกสารอางอง
1. กองออกก�าลงกายเพอสขภาพ กรมอนามย. 60 เคลดลบลด 100 แคลอร. กรงเทพ:ส�านกงานกจการ
โรงพมพองคการสงเคราะหทหารผานศก.
2. กองออกก�าลงกายเพอสขภาพกรมอนามย.(2557).ขอแนะน�าการออกก�าลงกายส�าหรบเดกวยเรยน.กรงเทพ:
ส�านกงานกจการโรงพมพองคการสงเคราะหทหารผานศก.
3. ชนกาตจนดา,สรยเดวทรปาต,ปยะดาประเสรฐสมคณะบรรณาธการ.(2547).พฤษภาคม.เลยงลกอยางไร
หางไกลโรคอวน.บรษทรกลกแฟมลกรปจ�ากด.พมพครงท1.
4. ชมรมโภชนาการเดกแหงประเทศไทยราชวทยาลยกมารแพทยแหงประเทศไทย.แนวทางเวชปฏบตการปองกน
และรกษาโรคอวนในเดกพ.ศ.2555
5. ปณณพฒนจนทรสวาง.เดกอวน.http://taamkru.com/th/สบคนเมอ8เมษายน2558
6. พรวภา ดาวดวง. ดแลหนสวยดวยตวเองส�าหรบเดกวยเรยนและวยใส...อยากผอมมาลองท�าด. (2557).
ส�านกโภชนาการกรมอนามย.กรงเทพฯ.โรงพมพองคการสงเคราะหทหารผานศก.พมพครงท3.
7. วณชากจวรพฒน.(2551).กมภาพนธ.โปรแกรมควบคมน�าหนก.กองโภชนาการกรมอนามย.กรงเทพฯ.
โรงพมพชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทยจ�ากด.
8. สภาวดลขตมาศกลและจนทราภรณเคยมเสง.(2545).โรคอวนในเดกและวยรน:ผลกระทบและเคลดลบ
การปองกนชมรมโรคอวนแหงประเทศไทย.มถนายน.โรงพมพเรอนแกวการพมพ
9. สรยเดวทรปาตและสนทรรตนชเอก.(2551).มถนายน.กรงเทพฯ.โรคอวนในเดก...แนวทางปองกนดแล
รกษาและพนฟ.โรงพมพชยเจรญ.พมพครงท1.
10. ส�านกโภชนาการ กรมอนามย. (2557). คมอการควบคมและปองกนภาวะโภชนาการเกนในเดกนกเรยน
พมพครงท5.กรงเทพมหานคร.ส�านกกจการโรงพมพองคการทหารผานศก.
11.ส�านกโภชนาการกรมอนามย.(2557).แนวทางการจดคายลดน�าหนกกนพอดไมมอวน.มนาคม.กรงเทพฯ.
ส�านกงานกจการโรงพมพองคการสงเคราะหทหารผานศก.พมพครงท5.
12. อมาพร สทศนวรวฒ คณะแพทยศาสตร โรงพยาบาลรามาธบด. สบคนเมอวนท 1 เมษายน 2558
http://www.thaihealth.or.th/Content/
13.WHO:http://www.who.int/dietphysicalactivity/childhood/en/.สบคนเมอวนท31มนาคม2558.
แนวทางการควบคมปองกนภาวะอวนในเดกวยเรยน32
ทปรกษา
ดร.นายแพทยพรเทพศรวนารงสรรค อธบดกรมอนามย
นายแพทยณรงคสายวงศ รองอธบดกรมอนามย
แพทยหญงนภาพรรณวรยะอตสาหกล ผอ�านวยการส�านกโภชนาการ
คณะผจดท�า
นางสาวพรวภาดาวดวง ส�านกโภชนาการ
นางสาวใจรกลอยสงเคราะห ส�านกโภชนาการ
จดพมพและเผยแพรโดย
ส�ำนกโภชนำกำร กรมอนำมย กระทรวงสำธำรณสข จงหวดนนทบร
พมพครงท 1
ปทพมพ กนยายน2557
จ�ำนวน 12,500เลม
พมพท ส�านกงานกจการโรงพมพองคการสงเคราะหทหารผานศก
สงวนลขสทธโดย ส�านกโภชนาการกรมอนามยกระทรวงสาธารณสข
http://nutrition.anamai.moph.go.th