1

การสมมนา

ขาว:

การพฒนาอยางยงยน

ดร.กญญณช ศรธญญา

ผ อานวยการสถาบนวจยและพฒนา

มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลลานนา

จดโดย สภาเกษตรกรจงหวดลาปาง

วนท 17 กรกฎาคม 2560 ณ มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลลานนา ลาปาง 2

• การพฒนาการผลตขาวคณภาพด

การลดตนทนการผลตขาว

การลดการใชสารเคม (GAP)

การเลกใชสารเคม (ขาวอนทรย)

• การสรางมลคาเพม

- การพฒนาผลตภณฑจากขาว

- การแปรรปผลตภณฑจากขาว

การพฒนาอยางยงยน

จดโดย สภาเกษตรกรจงหวดลาปาง

วนท 17 กรกฎาคม 2560 ณ มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลลานนา ลาปาง

การพฒนาการผลตขาวคณภาพด

ใหลดตนทนปลกขาว

ขาว จเอพ (GAP)ปลกในระบบอาหารปลอดภย

• ละเวน...การใชปยเคม หรอใชเทาทจาเปน

• เพมการใชปยอนทรย

• มการตรวจรบรองระบบการผลตทด

• ลดอตราเมลดพนธขาว

• ใสปยใหถกวธ..เวลาทขาวตองการ

• ลดการใชสารเคมทไมจาเปน

ขาวอนทรย

(Organic rice)

• เลกการใชปยเคม และสารเคมทกชนด

• ใชปยอนทรย และสารอนทรยในระบบ

• มการตรวจรบรองระบบขาวอนทรย

ขาวทใชปยเคมและสารเคมอยางไมถกตอง

(Fully Chemical)

จดโดย สภาเกษตรกรจงหวดลาปาง

วนท 17 กรกฎาคม 2560 ณ มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลลานนา ลาปาง

ขนตอน กจกรรม ลดตนทนได

ขนตอน

ท 1

เมลดพนธคณภาพดในอตราทเหมาะสม

15-20 กก./ไร (นาหวาน) 7 กก./ไร

(นาดา)

ประมาณ 300 บาท/ไร

ขนตอน

ท 2เตรยมดน

- หามเผาฟาง ไถกลบฟางขาว หมกฟาง

อยางนอย 2 สปดาห

- ปรบหนาดนใหเรยบ ใหทารองนาเปน

ทางระบายอากาศในแปลงปลกขาว

ลดคาใชจายในการปองกน

กาจดวชพช ประมาณ 250

บาท/ไร

ขนตอนท

3การใชปยเคม

- ชนดของปย

- อตราปย

- ระยะเวลาการใสปย

- ลดคาใชจายเรองปยไดประมาณ

500-600 บาท/ไร

- ลดคาใชจายเรองสารเคมปองกน

กาจดโรคและแมลงไดประมาณ 420

บาท/ไร

การลดตนทนการผลตขาว สามารถลดคาใชจายได ประมาณ

1,500บาท/ไร หรอเพมผลผลตรอยละ 20

ขนตอน กจกรรม ลดตนทนได

ขนตอนท

4

การจดการนา

- ระดบนาใหเหมาะสมกบระยะการ

เจรญเตบโต

(ขาวตนเลก ประมาณ 5 ซม. แตกกอและ

สรางรวง 10-15 ซม.)

ลดคาสบนาเขานา

ได ประมาณ 360

บาท/ไร

ขนตอนท

5

การเกบเกยว

- ระบายนาออกจากนาเมอขาวออกดอกแลว 15 วน

- ระยะพลบพลง หลกขาวออกดอกแลว 30 วน

- เพมรายไดจาก

การลดการสญเสย

จากขาวรวงในนา

- ขาวสกแกเสมอ

ทงนาไดตนขาวสง

การลดตนทนการผลตขาว

การผลตขาว GAP

ขาว GAP คออะไร

เปนการจดการระบบการผลตพช (ขาว) ทมการปฏบตทดทาใหได

ผลตผลทปลอดภย สรางความมนใจใหกบผบรโภค

GAP ขาว เปนกระบวนการทตองการพฒนาระบบการผลตขาวท

สามารถลดตนทนการผลต โดยมการใชปจจยการผลตทถกตอง ทงชนด

เวลา อตราและวธ เพอใหไดอาหารทปลอดภย

การตรวจประเมน GAP ขาวเปนการตรวจสอบการผลตขาวในแหลงผลตทใหความมนใจไดวา

ขาวทปลกมาจากแหลงผลตทไมมสารพษปนเปอน มระบบการจดการผลตทด ทาให

ไดผลผลตทมคณภาพด สะอาด ปลอดภย

การผลตขาวอนทรยขาวอนทรย คออะไร

ขาวอนทรย (Organic rice) เปนขาวทไดจากการผลตแบบเกษตร

อนทรย ซงเปนระบบการจดการดานการเกษตรแบบองครวม ทเกอกลตอ

ระบบนเวศนรวมทงความหลากหลายทางชวภาพ และวงจรชวภาพ

ผลผลตขาวมคณภาพทด ปลอดภยจากสารเคมตกคาง สงผลใหผ ผลต

และผ บรโภคมสขอนามยและคณภาพชวตทด

หลกการผลตขาวอนทรย

1. อนรกษสงแวดลอมและความหลากหลายทางชวภาพ

2. ดนมความอดมสมบรณ อย หางไกลแหลงมลภาวะ

3. ใชพนธ ขาวทปราศจาก GMOs และการฉายรงส

4. ไมใชสารเคมสงเคราะหในทกขนตอนของการผลต

5. ใชปจจยการผลตทมาจากธรรมชาต ผลตไดภายในฟารมหรอทองถนหรอจาก

แหลงทเปนทยอมรบ

มาตรฐานสนคาเกษตร เรอง

การปฏบตทางการเกษตรทดสาหรบเมลดพนธขาว

(มกษ. 4406-2557)

คณะรฐมนตร เมอวนท 4 มนาคม 2546 ไดประกาศใหป 2547 เปนป

แหงความปลอดภยอาหาร และไดรบรอง “Road Map of Food Safety” เพอใหนาไปถอปฏบตตงแตป 2547

FoodManufacturing level

Farmlevel

ImportRM+Input

Produce/Product

Market(Domestic/Export)

From - Farm - to - Table

I II III IV V

ROAD MAP OF FOOD SAFETY

10

มาตรฐานสนคาเกษตรตลอดหวงโซการผลต

มาตรฐาน

GAPOrganic

มาตรฐาน

GMPHACCP มาตรฐานสนคา

(ความปลอดภย & คณภาพ)

สถานประกอบการ /

โรงงานฟารม

ผลตภณฑ

(สงออก)

ผลตภณฑ

(ภายในประเทศ)

11

เครองหมายรบรองมาตรฐาน

เครองหมายรบรองมาตรฐานบงคบ

ใชกบสนคาเกษตรทตองควบคมตามมาตรฐาน

บงคบ เพอความปลอดภย

ของผบรโภค

เครองหมายรบรองมาตรฐานทวไป

ใชกบสนคาเกษตรทรบรองตาม

มาตรฐานทวไป เพอสงเสรมการผลต/จาหนาย

สนคาทไดมาตรฐาน

มาตรา 56 หามมใหผใดใชเครองหมายรบรองมาตรฐานตามมาตรา 54 เวนแตเปนผผลต ผสงออก หรอ

ผนาเขา ทไดรบใบรบรองตามมาตรฐานบงคบ หรอมาตรฐานทวไป แลวแตกรณ12

หนวยงานภาครฐ 8 คน

เอกชน/ผประกอบการ 4 คน

เกษตรกร 1 คน (สมาคมชาวนาไทย)

สถาบนการศกษา 1 คน

มกอช. เปนเลขานการ

ลงนามประกาศกระทรวงเกษตรและสหกรณ เมอวนท 31 ก.ค. 57

ประกาศราชกจจานเบกษา เลม 131 ตอนพเศษ 200ง วนท 6 ต.ค. 57 13

ขอบขาย• ขนตอนการผลต

ฟารม การจดการหลงการเกบเกยว

การปลก การเกบเกยว การรวบรวมการบรรจ

เพอจาหนาย

เมลดพนธขาวเพอการคาคณภาพด เหมาะสาหรบนาไปปลกและผลตเปนขาวเพอการบรโภคและนาไปแปรรป

คณภาพสงแวดลอม สขภาพความปลอดภยและสวสดภาพ

ของผปฏบตงานและผใชเมลดพนธ

ปจจย

14

ขอกาหนด

• นา (5 ขอ)

• พนทปลก (10 ขอ)

• วตถอนตรายทางการเกษตร (16 ขอ)

• การจดการคณภาพในกระบวนการผลตกอนการเกบเกยว (27 ขอ)

• การเกบเกยวและการปฏบตหลงการเกบเกยว (15 ขอ)

• การรวบรวม การเกบรกษา และการขนยาย (9 ขอ)

• บคคลและการฝกอบรม (3 ขอ)

• บนทกขอมลและการตามสอบ (24 ขอ)

15

ขอกาหนด 1 : นา

• มปรมาณนาเพยงพอ• ไมทาลายสงแวดลอม และมการ

อนรกษ

• ไมกอใหเกดการปนเปอน และไมใชนาเสย ถาจาเปนตองใชใหบาบด

วเคราะหนาและเกบผล

• มการจดการทลดการสญเสยนาและความเสยงทมผลเสยตอสงแวดลอม

• บารงรกษาระบบการใหนาใหมประสทธภาพอยเสมอ

16

17

ขอกาหนด 2 : พนทปลก

• ทาประวตแปลงยอนหลง

• อยางนอย 2 ปสาหรบนาป

• อยางนอย 3 ฤดปลกสาหรบนาปรง

• ปลกขาวพนธเดยวกนกบฤดกอน หากไมใชตองใชวธปกดา

และบนทกขอมลการกาจดขาวเรอ

• มความเหมาะสมเพยงพอ (ดจากประวตแปลงนา)

• คมนาคมสะดวก

• วางผงแปลง จดทารหสแปลง และขอมลประจาแปลง

• กรณพนทใหมตองไมกอใหเกดผลเสยตอสงแวดลอม

• คมนาเขา-ออกได 18

ตวอยาง: พนทปลก

19

ขอกาหนด 3 : วตถอนตรายทางการเกษตร

• ทาความสะอาดเครองพนและอปกรณ

• จดเกบเปนสดสวน / ปดฝาเมอใชไมหมด / ระบขอมลใหครบถวนเมอเปลยนภาชนะ

• สวมเสอผาทมดชด มอปกรณปองกน ขณะปฏบตงาน

• มความรความเขาใจ : การปองกนตนเองและการปฐมพยาบาล

• มอปกรณปฐมพยาบาลและอปกรณปองกนอบตเหตอยางครบถวน

• ผปฏบตงาน และ/หรอ ผควบคม มความรทถกตอง• ศตรพช • การเลอกชนดและอตราการใช• การเลอกใชเครองพนและอปกรณทเกยวของ

• ใชใหถกตองตามคาแนะนา และใหบนทกขอมล

20

2. พนทปลกตวอยาง: การเกบ /ใช / รกษาสารเคม

21

• สารปองกนกาจดแมลง 33 ชนด

• สารปองกนกาจดโรคพช 29 ชนด

• สารปองกนกาจดวชพช 44 ชนด

• อนๆ (กาจดหน หอย ไลนก) 7 ชนด

รวม 113 ชนด

แหลงขอมล : สานกควบคมพชและวสดการเกษตร กรมวชาการเกษตร

ขอมลเมอ : กนยายน 2555

22

ขอกาหนด 4 : การจดการคณภาพในกระบวนการ

ผลตกอนการเกบเกยว

• ใชเมลดพนธขาว

• ชนพนธหลกหรอชนพนธขยาย

• เมลดพนธจากแหลงทเชอถอไดหรอทราบแหลงทมาทมคณภาพเทยบเทาและมหลกฐานการตรวจสอบคณภาพ

• บนทกเมลดพนธทใช กรณเมลดพนธ GI ใหระบแหลงผลต

• ทาแผนควบคมการผลต และทาตามแผน

• ใชพนธทเหมาะสมกบพนทปลก

• ใชอตราทเหมาะสมกบสภาพพนท

และวธการ และบนทก

• หากเมลดพนธคลกสารเคม ใหใช

ตามคาแนะนาในฉลาก

เมลดพนธทใช

23

ขอกาหนด 4 : การจดการคณภาพในกระบวนการ

ผลตกอนการเกบเกยว (ตอ)

• ใสปยเคมอยางถกตองตามคาแนะนา และใน

ระยะเวลาทเหมาะสมกบพนทและการเจรญ

การจดการ / ดแล :

ปย

• ใชปยและสารปรบปรงดนอยางเหมาะสม ไมให

เกดผลเสยตอสงแวดลอมในระดบทเปนอนตรายตอ

สขภาพ

• บนทกขอมลปยและสารปรบปรงบารงดน

• หากผลตปยอนทรยเอง ตองหมกหรอยอยสลาย

สมบรณหรอใชวธอน ทไมทาใหเกดโรคสคน

• แยกพนทเกบรกษา ผสม หมก ใหเปนสดสวน24

ขอกาหนด 4 : การจดการคณภาพในกระบวนการ

ผลตกอนการเกบเกยว (ตอ)

• มอปกรณเพยงพอตอการปฏบตงาน

• มสถานทเกบอปกรณเปนสดสวน ปลอดภย และงายตอการนาไปใช

• ตรวจสอบอปกรณ เครองมอ และเครองใชไฟฟาอยางสมาเสมอ

• ตรวจสอบความเทยงตรงของเครองมอและอปกรณ > 1 ครง/ป

• ทาความสะอาดเครองมอและอปกรณทกครง กอนและหลงใชงาน

การจดการ / ดแล :

เครองมอและอปกรณ

25

ขอกาหนด 5 : การเกบเกยวและการปฏบตหลงการเกบเกยว

• ทาแผนควบคมการผลต และทาตามแผน

• เครองเกยว-นวด และอปกรณ บรรจและขนยาย• ทาความสะอาดกอนและหลงใช

• ใชโดยไมใหเกดผลเสยตอคณภาพ

• บนทกการปฏบต

• กรณแปลงตดกบแปลงขาวพนธอน ตองไมเกยวขาว

แถวคม (1 m) และใหบนทก

• เกยวขาวในระยะเกบเกยวทเหมาะสม (เมลดในรวงสก

แกไมนอยกวา 90%)และใหบนทกขอมล

การเกบเกยว

26

ขอกาหนด 6 : การรวบรวม การเกบรกษา และการขนยาย (ตอ)

• เกบหรอจดวางเปนสดสวน

• ตดรหส/เครองหมายกากบรน

การจดวาง

• จดวางกองเมลดพนธขาวใหมชองวาง

ทสามารถเขาสมตวอยางไดรอบกอง

27

ขอกาหนด 7 : บคคลและการฝกอบรม

• ผปฏบตงานมความรความเขาใจ หรอไดรบการฝกอบรม

– GAP เมลดพนธขาว

– วธการสารวจตรวจแปลงนา

– วธการกาจดตนขาวพนธอน ขาววชพช

– วธการกาจดศตรพช

• ใหความรแกผปฏบตงานตามหนาททรบผดชอบอยางเหมาะสม

• ผปฏบตงานเกยวกบวตถอนตรายทางการเกษตรตองไดรบการตรวจสขภาพอยางนอยปละ 1 ครง

28

ขอกาหนด 8 : บนทกขอมลและการตามสอบ

• มบนทก– ขอมลรหสแปลงนาและขอมลประจาแปลงนา และประวตแปลงนา

– ขอมลการใชวตถอนตรายทางการเกษตร (ทกครงทใช)

– ขอมลหรอหลกฐานการไดมาเกยวกบเมลดพนธทใช

– ขอมลการเตรยมดนหรอวธการกาจดขาวเรอและขาววชพช

– ขอมลการตรวจ/กาจดขาวพนธอน

– ขอมลการสารวจและกาจดศตรพช

– ขอมลการเกบเกยวและนวด

– ขอมลการลดความชน

– ขอมลการคดแยกสงเจอปนและเมลดขาวแตกหก

– ผลการตรวจสอบคณภาพเมลดพนธขาว 29

เครองหมายรบรอง

และแนวทางการใชเครองหมายรบรอง

สาหรบสนคาขาว

ตาม พรบ. มาตรฐานสนคาเกษตร พ.ศ. 2551

30

เครองหมายรบรองมาตรฐาน

เครองหมายรบรองมาตรฐานบงคบ

ใชกบสนคาเกษตรทตองควบคมตามมาตรฐาน

บงคบ เพอความปลอดภย

ของผบรโภค

เครองหมายรบรองมาตรฐานทวไป

ใชกบสนคาเกษตรทรบรองตาม

มาตรฐานทวไป เพอสงเสรมการผลต/จาหนาย

สนคาทไดมาตรฐาน

มาตรา 56 หามมใหผใดใชเครองหมายรบรองมาตรฐานตามมาตรา 54 เวนแตเปนผผลต ผสงออก หรอ

ผนาเขา ทไดรบใบรบรองตามมาตรฐานบงคบ หรอมาตรฐานทวไป แลวแตกรณ31

มาตรฐานสนคาเกษตรทเกยวกบขาว - GAP ขาว- GAP ขาวหอมมะลไทย- GAP เมลดพนธขาว (มกษ. 4406 – 2557)

- GMP โรงสขาว- GMP ขาวกลองงอก- ขาว

- ขาวหอมไทย

- ขาวหอมมะลไทย

- ขาวกลองงอก

- ขาวสงบงชทางภมศาสตร

ประกาศใชเปน มาตรฐานทวไป

32

เครองหมาย Q ตาม พรบ. มาตรฐานสนคาเกษตร พ.ศ. 2551

Q – GAP/ORGANIC

Q - GMP/GHP/HACCP

Q - Product

แสดงท

สนคาเกษตร และสงบรรจ

หบหอ สงหมหอ สงผกมด

หรอปายของสนคาอกกได

หรอ

สงบรรจ หบหอ สงหมหอ

สงผกมด หรอปายของสนคา

กฎกระทรวง : กาหนดลกษณะของเครองหมาย

การใชเครองหมายและการแสดงเครองหมาย

รบรองมาตรฐานกบสนคาเกษตร พ.ศ. 2553

การแสดงเครองหมายรบรองและรหส

ประกาศ มกอช. เรอง กาหนดรหสในการใช

และแสดงเครองหมายรบรองมาตรฐานกบ

สนคาเกษตร วนท 26 ธนวาคม 2556