ไตรมาสท 3 ป 2556

มกราคม 2557 ทมวเคราะหระบบการช าระเงน ฝายนโยบายระบบการช าระเงน

3

5

6

8

10

11

เรองเดนประจ ำไตรมำส

ไทย

1.

o มลคาธรกรรมโอนเงนธนาคารเดยวกนมอตราเตบโตสงสด o การช าระเงนดวยเชคมปรมาณและมลคาธรกรรมลดลง

2.

o หลากหลายวธในการช าระเงนระหวางประเทศ

3.

o บตรเครดตใชรดซอ บตรเดบตใชถอนเงน o คาธรรมเนยมการกดเงนถกกวาดวยบตร APN

4.

o ระบบการช าระเงนเพอรองรบ AEC 2015 o ประสบการณความรวมมอดานการช าระเงนในภมภาคตาง ๆ ทวโลก

5.

o จดเดน Travel money card ปลอดภย สะดวก และเปนทยอมรบ o เงอนไขคาธรรมเนยมตาง ๆ ในการใช Travel money card

6.

o SEPA มเปาหมายหนงทส าคญ คอ การลดความแตกตางของธรกรรมภายในประเทศและขามพรมแดน และการสงเสรมการแขงขน

o ผลลพธจากความรวมมอ SEPA ดานปรมาณธรกรรมและคาธรรมเนยม

2

สถตทส าคญ ไตรมาสท 3 ป 2556

รอบรเรองช าระเงน

การเดนทางของเงนขามพรมแดน

วเคราะหเจาะลก การกดเงนสดในตางแดน

มองมมใหม ความรวมมอระหวางประเทศดานระบบการช าระเงน

เกาะกระแส ใชจายในตางประเทศดวย Travel money card

ผลงานวจย บทเรยนจาก SEPA

มลคาธรกรรมการโอนเงนภายใน

ธนาคารเดยวกนทางอเลกทรอนกสม

อตราเตบโตสงสด สวนส าคญมาจาก

นโยบายปรบลดคาธรรมเนยมโอนเงน

ขามเขตภายในธนาคารเดยวกน

1. สถตธรกรรมการช าระเงนผานระบบการช าระเงนและชองทางตาง ๆ

ภำพรวมธรกรรมกำรช ำระเงน

ธรกรรม e-Payments ในไตรมาสท 3 ป 2556 มมลคาและปรมาณธรกรรมเพมขนเมอเทยบกบระยะเดยวกนของปกอนและเมอเทยบกบไตรมาสทผานมา โดยเฉพาะอยางยงการโอนเงนภายในธนาคารเดยวกน สวนส าคญเปนผลมาจากการปรบลดคาธรรมเนยมการโอนเงนธนาคารเดยวกนขามเขตผานชองทางอเลกทรอนกส1 เชน อนเทอรเนต และเครองท ารายการอตโนมต ในขณะท มลคาและปรมาณของการใชเชคมอตราหดตวลงเลกนอยในไตรมาสน ซงสวนทางกบแนวโนมระยะยาวทมลคาการใชเชคมอตราเพมสงขนตอเนอง ขณะทปรมาณการใชเชคไมมการเปลยนแปลงมากนก

ธรกรรมการช าระเงนผานระบบการช าระเงนและชองทางตาง ๆ ในชวงไตรมาสท 3 ป 2556 มจ านวน 560,593 พนรายการ มลคา 79,685 พนลานบาท โดยปรมาณธรกรรม e-Payments มการเตบโตเพมขนรอยละ 16.9 จากระยะเดยวกนของปกอน ซงเงนอเลกทรอนกส (e-Money) ยงคงมปรมาณธรกรรม สดสวนปรมาณ และการเตบโตสงสดเชนเดม เมอพจารณาในเชงมลคากมทศทางเพมขนสอดคลองกบเชงปรมาณ โดยเมอพจารณาเทยบระยะเดยวกนของปกอน มลคาธรกรรม e-Payments ทงหมดมการเตบโตเพมขนรอยละ 8.4 ซงการโอนเงนภายในธนาคารเดยวกนมการเตบโตเพมขนสงสดอยทรอยละ 27.6 และมการเตบโตเพมขนรอยละ 5.6 เทยบกบไตรมาสทผานมา

ตารางธรกรรมการช าระเงนผานระบบการช าระเงนตาง ๆ2 ในชวงไตรมาส 3/2556 ปรมาณ มลคา

พนรายการ

สดสวน (%)

การเตบโตเทยบระยะเดยวกนของปกอน (%)

พนลานบาท

สดสวน (%)

การเตบโตเทยบระยะเดยวกน ของปกอน (%)

1. การช าระเงนทางอเลกทรอนกส (e-Payments) 531,100 94.74 16.87 63,903 80.19 8.44 1.1 ธรกรรม BAHTNET 3rd party 779 0.14 10.61 50,833 63.79 6.39 1.2 การโอนเงนครงละหลายรายการ (Bulk Payment) 84,338 15.04 3.38 4,637 5.82 3.78 1.3 การโอนเงนรายยอยขามธนาคาร (ORFT) 46,230 8.25 18.36 354 0.44 13.10 1.4 การโอนเงนภายในธนาคาร 117,690 20.99 16.80 7,733 9.70 27.55 1.5 การช าระเงนดวยบตรอเลกทรอนกส (ไมรวม e-Money) 101,925 18.18 12.11 334 0.42 13.06 1.6 เงนอเลกทรอนกส (e-Money) 180,138 32.13 27.38 12 0.02 9.09 2. การช าระเงนดวยเชค 29,493 5.26 -3.50 15,782 19.81 -2.86

รวม 560,593 100.00 15.59 79,685 100.00 6.00

1 สวนใหญมผลตงแตวนท 1 กรกฎาคม 2556 การโอนเงนขามเขตธนาคารเดยวกนผานชองทางอนเทอรเนตแบงกกง ถาเปนการท าธรกรรมใน 5 รายการแรกจะไมเสยคาธรรมเนยม หลงจากนนคดรายการละ 10 บาท จากเดมทคดคาธรรมเนยมขนต าหมนละ 10 บาท สงสดไมเกน 1,000 บาท สวนการโอนเงนขามเขตภายในธนาคารเดยวกนผานเครองท ารายการอตโนมตรายการแรกจะไมคดคาธรรมเนยม สวนรายการถดไปคดรายการละ 10 บาท จากเดมรายการละ 15 บาท 2 ธรกรรมการช าระเงนผานระบบการช าระเงนและชองทางตาง ๆ ประกอบดวย

1) การโอนเงนเพอลกคาผาน BAHTNET (BAHTNET 3rd party) เปนการโอนเงนตามค าสงของลกคาทสงใหธนาคารผสงโอนท าการโอนเงนเขาบญช ผรบผลประโยชนซงอยอกธนาคารหนง 2) การโอนเงนครงละหลายรายการ (Bulk Payment) เชน การโอนเงนครงละหลายรายการภายในธนาคารเดยวกน (Direct Credit) การหกเงนจากบญชภายในธนาคารเดยวกน (Direct Debit) และการโอนเงนครงละหลายรายการขามธนาคาร (NITMX Bulk Payment) 3) การโอนเงนรายยอยขามธนาคาร (Online Retail Funds Transfer) เชน การโอนเงนผานเครองเอทเอม อนเทอรเนต และสาขา 4) การโอนเงนภายในธนาคาร (รวมช าระคาสนคาและบรการ) เชน การโอนเงน/ช าระเงนผานเครองเอทเอม อนเทอรเนต โทรศพทเคลอนท 5) การช าระเงนดวยบตรอเลกทรอนกส (ไมรวม e-Money) เชน การช าระคาสนคาและบรการ ณ จดขาย หรออนเทอรเนตดวยบตรเดบตและบตรเครดต 6) เงนอเลกทรอนกส (e-Money) ซงไมรวมบตรประเภทบตร top-up card

1. สถตทส ำคญ

3

เมอเทยบกบไตรมาสทผานมา ปรมาณ

ธรกรรมผานชองทางโทรศพทเคลอนท อนเทอรเนต และเครองท ารายการอตโนมตมอตราเตบโตสงขนมาก

-5.2 -4.4

-4.0

3.2

8.2

15.7

17.0

-10.0 -5.0 0.0 5.0 10.0 15.0 20.0

เครองรบบตร

เครองท ำรำยกำรอตโนมต

อนเทอรเนต

โทรศพทเคลอนท

อตรำเตบโต (รอยละ)

อตราเตบโตสดสวนชองทางการช าระเงน เทยบกบไตรมาสทผานมา

เคำนเตอรสำขำ

โทรศพทพนฐำน

Office banking

ในทางกลบกน การใชเชคมปรมาณธรกรรมลดลงรอยละ 3.5 และ 4.8 เมอเทยบกบระยะเดยวกนของปกอน และไตรมาสทผานมา ตามล าดบ โดยเปนผลจากปรมาณการใชเชคภายในธนาคารเดยวกนในไตรมาสท 3 หดตวรอยละ 12.6 อกทง มลคาการใชเชคกมการหดตวอยทรอยละ 2.9 และ 4.4 เมอเทยบกบระยะเดยวกนของปกอน และไตรมาสทผานมา ตามล าดบ โดยเฉพาะการใชเชคภายในธนาคารเดยวกนมมลคาธรกรรมลดลงกวารอยละ 10.6 เทยบกบไตรมาสทผานมา ซงการหดตวลดลงของปรมาณและมลคาการใชเชคในไตรมาสน ไมสอดคลองกบแนวโนมระยะยาวทมลคาการใชเชคมอตราเพมสงขนตอเนอง ในขณะทปรมาณการใชเชคในระยะยาวไมมการเปลยนแปลงมากนก

ชองทำงกำรช ำระเงน

จากผลของการลดคาธรรมเนยมโอนเงนภายในธนาคารเดยวกนขามเขตท าใหปรมาณธรกรรมผานชองทางอเลกทรอนกส เชน โทรศพทเคลอนท อนเทอรเนต และเครองท ารายการอตโนมต3 มอตราเตบโตเพมขนรอยละ 17.0, 15.7, และ 8.2 ตามล าดบ เมอเทยบกบไตรมาสทผานมา ขณะทการใชบรการผานเครองรบบตรมอตราเตบโตเพยงรอยละ 3.2 สวนปรมาณธรกรรมผานชองทางอน ๆ ไดแก เคานเตอรสาขา โทรศพทพนฐาน และ Office banking มการหดตวลง

สอกำรช ำระเงน

ผลของการปรบลดคาธรรมเนยมยงสงผลใหปรมาณการท าธรกรรมดวยบตรเอทเอมในไตรมาสท 3 ป 2556 เพมสงขนเมอเทยบระยะเดยวกนของปกอน ตางไปจากไตรมาสทผาน ๆ มาทมการปรบตวลงลงตอเนอง ในขณะท มลคาธรกรรมผานบตรเอทเอมในไตรมาสท 3 ป 2556 มการชะลอตวเพยงเลกนอยเทานน เมอเทยบกบในชวงกอนหนาน ทมลคาหดตว อยางตอเนอง

3 เครองท ารายการอตโนมต ไดแก เครองเอทเอม และเครองรบฝากเงน (Cash Deposit Machine - CDM หรอ Automatic Deposit Machine - ADM)

เรองเดนประจ าไตรมาส

ไทย

ฝรช. ธนาคารแหงประเทศ

ไทย

1. สถตทส ำคญ

ไทย

4

ปรมาณและมลคาการท าธรกรรมผานบตรอเลกทรอนกส

(รวมการช าระเงนและการโอนเงน แตไมรวมการฝาก-ถอนเงนสด)

การช าระเงนขามพรมแดนสามารถท าไดหลายวธ เชน ผาน

ระบบของธนาคารพาณชยหรอตวแทน

ในการสงเงนขามประเทศ

2. การเดนทางของเงนขามพรมแดน

ในยคโลกาภวตนทผคนสอสาร ท าธรกจ คาขาย เดนทางตางประเทศกนมากขนนน “เงน” ทเปนเสมอนเลอดหลอเลยงกจกรรมทางเศรษฐกจ กจ าเปนตองเดนทางขามประเทศดวย คนทวไปอาจคนเคยกบการพกสกลเงนตราตางประเทศ หรอการใชบตรตาง ๆ รดซอสนคาและบรการ แตทราบหรอไมวาเงนสามารถเดนทางขามพรมแดน (อยางถกกฎหมาย) ไดดวยวธการอน ๆ ดวยเชนกน

การโอนเงนระหวางประเทศ – คณสามารถท าไดผานระบบของธนาคารพาณชย โดยสงค าสงโอนเงนไปเขาบญชผรบทเปดไวกบธนาคารในตางประเทศ ซงเปนสาขาของธนาคารผโอนหรอธนาคารพนธมตรไดโดยตรง และดวยเทคโนโลยสมยใหม คณสามารถสมครบรการและสงโอนเงนไดเองผานอนเทอรเนต ซงคลองตวและรวดเรวมากขน นอกจากนเงนยงเดนทางไดดวยการซอดราฟ/ตวแลกเงน ซงสามารถสงไปยงผรบเพอเบกเปนเงนสดหรอเขาบญชทธนาคารในตางประเทศ ในขณะทการซอเชคเดนทาง ผสงซอจะตองเปนผเบกใชเองในตางประเทศ

การโอนเงนผานตวแทนสงเงนขามประเทศ เชน หรอ กเปนอกทางเลอกหนง ซงมจดเดนคอสามารถรบเงนแบบเรงดวนภายในไมกนาทหลงการโอน แตอาจมคาธรรมเนยมในการโอนและการคดอตราแลกเปลยนทสงกวา นอกจากน การใชบรการของ กเปนอกทางเลอกหนงทนาสนใจในการโอนเงนระหวางประเทศผานระบบออนไลนเพราะไมมคาธรรมเนยมการโอนเงนระหวางบญช PayPal แตผใชบรการจะถกเรยกเกบคาธรรมเนยมเมอตองการน าเงนออกจากบญช PayPal

การกดเงนในตางประเทศผาน ATM – หากไมตองการพกเงนตราตางประเทศ กสามารถใชบตรอเลกทรอนกสถอนเงนสดทเครองเอทเอมในตางประเทศไดเชนกน โดยตองสงเกตตราสญลกษณของผใหบรการเครอขายตางประเทศ (Switching center) บนบตร ประกอบกบตราสญลกษณเครอขายทท าหนาทรบสงขอมลระหวางธนาคารบนเครองเอทเอม เชน ผถอบตร Visa ตองหาเครองเอทเอมทมสญลกษณ สวนบตร MasterCard กตองมองหาสญลกษณ ทงน การถอนเงนสดทเครองเอทเอมในตางประเทศจะมการคดคาธรรมเนยมจากการแปลงสกลเงนตางประเทศ คาธรรมเนยมในการท ารายการ และคาธรรมเนยมทเจาของเครองเอทเอมคดคาบรการ

นอกจากน คนไทยสามารถใชบตรเอทเอมโดยทวไปทไมมตราสญลกษณ Switching center ในการถอนเงนสดในตางประเทศไดเชนกน เพยงมองหาสญลกษณ บนเครองเอทเอมในประเทศสมาชกกลม Asian Payment Network (APN) ทธนาคารพาณชยไทยมขอตกลงดวย4 โดยคาธรรมเนยมจะคดคงทตอรายการ ซงถกกวาการใชบตรทใชบรการเครอขายตางประเทศทมการคดคาธรรมเนยมความเสยงอตราแลกเปลยนไปดวย โดยมการคดเปนรอยละของมลคาทถอนเงน

4 ปจจบนประเทศไทยไดท าการเชอมตอระบบ ATM กบ 5 ประเทศสมาชก APN ไดแก มาเลเซย (กรงเทพ กสกรไทย กรงไทย ทหารไทย ยโอบ และ ธนชาต) เกาหลใต (กรงไทย ทหารไทย ยโอบ และ ธนชาต) เวยดนาม (ทหารไทย และ ธนชาต) ฟลปปนส (ทหารไทย) และอนโดนเซย (ทหารไทย) สวนสงคโปรอยระหวางด าเนนการเชอมโยงระบบกบไทย

2. รอบรเรองช ำระเงน

5

พฤตกรรมของคนไทยในตางประเทศจะใชบตรเดบตเพอถอนเงนสด และใชบตรเครดตเพอช าระคาสนคาและบรการ

0

68,759

5,724

1,008

31

24,082

ATM

Credit Card

Debit Card

เปรยบเทยบมลคาธรกรรมตางประเทศทคนไทย ท าผานบตรตางๆ ในป 2555 (หนวย: ลานบาท)

ถอนเงนตางประเทศ ช าระคาสนคาและบรการตางประเทศ

3. การกดเงนสดในตางแดน

“การใชบตรอเลกทรอนกสในตางประเทศของคนไทยมรปแบบทชดเจนมาก โดยคนไทยมากกวารอยละ 90 เลอกใชบตรเครดตในการช าระคาสนคาและบรการ และเมอเจาะลกเฉพาะการกดเงนสด จะพบวาคนไทยยงนยมกดเงนสดดวยบตรเดบตมากกวาการใชบตรเอทเอมหลายเทาตว ทง ๆ ทบตรเอทเอมทรวมโครงการ APN (บตร APN) สามารถใชกดเงนสดไดในหลายประเทศดวยคาธรรมเนยมทต ากวา นนเปนเพราะผใชยงไมเลงเหนถงประโยชน ประกอบกบโครงสรางพนฐานของบตร APN เองยงไมไดรบการพฒนาเตมท”

เมอตองจบจายใชสอยในตางประเทศ คนไทยสามารถช าระคาสนคาและบรการผานบตรอเลกทรอนกสตาง ๆ อยางบตรเครดตและบตรเดบต โดยในป 2555 สถตแสดงใหเหนชดเจนวาบตรเครดตเปนสอ การช าระเงนหลกส าหรบคนไทยในการช าระคาสนคาและบรการ โดยมมลคาสงถง 68,759 ลานบาท สงกวาการใชบตรเดบตถง 12 เทา ซงแนนอนวาเปนเพราะคณสมบตของบตรเครดตทจายเงนทหลง

หากวเคราะหเฉพาะการกดเงนสดในตางประเทศ จะพบวาบตรเดบตเปนบตรทคนไทยนยมใชในการกดเงนสดมากทสด คดเปนมลคา 24,082 ลานบาท มากกวาการกดเงนสดดวยบตรเอทเอมถง 24 เทา เนองจากเครอขายบตรเอทเอมขามประเทศยงมจ ากด เมอเทยบกบบตรเดบตทอาศยผใหบรการเครอขายตางประเทศทใหบรการครอบคลมกวางกวา แตไมวาจะเปนการกดเงนสดดวยบตรอเลกทรอนกสประเภทใดกตาม กจะมการคดคาธรรมเนยมในการใชบรการทสง เนองจากธรกรรมดงกลาวสวนใหญจะตองด าเนนการผานผใหบรการเครอขายตางประเทศ

ดงนน โครงการ APN จงไดรบการพฒนาขนมา โดยธรกรรมทท าผานบตร APN จะผาน Switching center ของประเทศสมาชกทตกลงเชอมตอระบบรวมกน ซงจะมการคดคาธรรมเนยมทถกกวาการใชบตรอเลกทรอนกสของผใหบรการเครอขายตางประเทศ ท าใหผใชบรการไดประโยชนมากขน

อยางไรกด เมอพจารณาในภาพรวม ถอไดวาบตร APN ยงไมประสบความส าเรจเทาทควร โดยดไดจากปรมาณและมลคาการใชทคอนขางนอยมาก โดยในป 2555 มคนไทยใชบตร APN กดเงนทเกาหลเพยง 5 ราย และฟลปปนสเพยง 2 รายเทานน รวมทงสถตมลคาการใชบตร APN ระหวางไทยและมาเลเซย (ประเทศแรกทมความรวมมอกบไทย) ตงแตป 2553-2556 ยงสะทอนใหเหนถงแนวโนมการใชบตร APN ทลดลงอกดวย โดยการใชบตร APN ไทยในมาเลเชยเคยมมลคาเฉลย 1,226,889 บาทตอเดอนในป 2553 ลดลงเหลอเพยง 315,100 บาทตอเดอนในป 2555 เชนเดยวกนกบการใชบตร APN มาเลเชยในไทยทมมลคาเฉลยลดลงจาก 5,185,341 บาทตอเดอนในป 2553 เหลอ 3,844,316 บาทตอเดอนในป 2555

3. วเครำะหเจำะลก

6

การใชบตร APN กดเงนสดในตางประเทศมนอย เพราะขอจ ากดดานการใชงาน การขาด

การตระหนกร และการประชาสมพนธทด

มาเลเซย, 338

เวยตนาม, 13

เกาหล, 5 ฟลปปนส, 2 อนโดนเซย,

0

ปรมาณธรกรรมบตร APN ไทยในตางประเทศ (รายการ) ม.ค. - ก.ย. 2556

มาเลเซย เวยตนาม เกาหล ฟลปปนส อนโดนเซย

มาเลเซย, 3,040

เวยตนาม, 31

เกาหล, 6,440

ฟลปปนส, 0

อนโดนเซย, 3

ปรมาณธรกรรมบตร APN ตางประเทศในไทย (รายการ) ม.ค. - ก.ย. 2556

มาเลเซย เวยตนาม เกาหล ฟลปปนส อนโดนเซย

0

2,000,000

4,000,000

6,000,000

8,000,000

ม.ค.-

53

ม.ค.-

53

พ.ค.-

53

ก.ค.-5

3

ก.ย.-5

3

พ.ย.-

53

ม.ค.-

54

ม.ค.-

54

พ.ค.-

54

ก.ค.-5

4

ก.ย.-5

4

พ.ย.-

54

ม.ค.-

55

ม.ค.-

55

พ.ค.-

55

ก.ค.-5

5

ก.ย.-5

5

พ.ย.-

55

ม.ค.-

56

ม.ค.-

56

พ.ค.-

56

ก.ค.-5

6

ก.ย.-5

6

มลคาการกดเงนสดโดยใชบตร APN ไทย ในมาเลเซย และบตร APN มาเลเซยในไทย (บาท)

บตร ATM ไทย บตร ATM มาเลเซย

ทงน มสาเหตมาจากคณลกษณะและฟงกชนการท างานของตวบตร APN เองทกดเงนสดไดเพยงอยางเดยว ในขณะทบตรอเลกทรอนกสอน ๆ ทมสญลกษณผใหบรการเครอขายตางประเทศ เชน Visa และ MasterCard สามารถกดเงนสดและช าระคาสนคาและบรการได นอกจากน โครงสรางของโครงการ APN ยงไมมกฎเกณฑทแนนอน ท าใหสถาบนผออกบตรและผรบบตรยงไมมความมนใจทจะรวมโครงการ โดยในปจจบนมธนาคารพาณชยไทยเขารวมใหบรการกบ APN เพยง 6 แหง และใหบรการเพยงบางประเทศ สงผลใหตเอทเอมทรวมโครงการ APN มไมแพรหลายเมอเทยบกบตเอทเอมทรวมกบผให บรการเครอขายตางประเทศ

นอกจากน โครงการ APN ยงขาดแผนการตลาดและการประชาสมพนธทด ท าใหคนในประเทศสมาชกสวนใหญยงไมรจก ไมรประโยชนของบตร APN ทเดนชดในเรองของคาธรรมเนยมทถกกวา เมอวเคราะหเจาะลกเฉพาะบรบทของประเทศไทย พบวาการใชบตร APN ของคนไทยในตางประเทศ มนอยกวาการใชบตร APN ของชาวตางประเทศในไทย ตวอยางเชนระหวางชวงเดอนมกราคมถงกนยายน 2556 การกดเงนสดของคนไทยในเกาหลมเพยง 5 รายการ ในขณะทคนเกาหลมากดเงนในไทย 6,440 รายการ ซงสะทอนใหเหนชดเจนวาคนไทยเองยงขาดความเขาใจและไมเหนประโยชนของการใชบตร APN เทาทควร

ดงนน หากโครงการ APN ไดรบการพฒนาทงในโครงสรางพนฐานและการบรหารจดการ ประกอบกบการประชาสมพนธถงประโยชนของการใชบตร APN ในการกดเงนสดในตางประเทศมากขน ธนาคารพาณชยในฐานะผใหบรการและประชาชนผใชบรการกจะไดรบประโยชนจากคาธรรมเนยมทลดลง นอกจากน หากในอนาคต เครอขาย APN ขยายการใหบรการใหครอบคลมธรกรรมการโอนเงนขามประเทศดวย จะยงเปนการสงเสรมการใชบตร APN รวมถงบตรพลาสตกในภมภาคนใหมากขน

3. วเครำะหเจำะลก

7

ความรวมมอดานระบบการช าระเงน

รองรบ AEC อยระหวางการหารอ

เรองมาตรฐานระบบการช าระเงนกลาง

4. ความรวมมอระหวางประเทศดานระบบการช าระเงน

การสงเสรมการคาระหวางประเทศเปนยทธศาสตรทส าคญในระบบเศรษฐกจสมยใหม ทงน ความรวมมอดานการช าระเงนขามพรมแดน (Cross-border payments) เปนกลไกหนงทส าคญทควรมการพฒนารวมกนระหวางประเทศ ปจจบนประเทศไทยอยระหวางการเตรยมความพรอมส าหรบการกาวเขาสประชาคมเศรษฐกจอาเซยน (ASEAN Economics Community: AEC) ในป 2558 ซงครอบคลมความรวมมอดานระบบการช าระเงนดวย

ประชาคมเศรษฐกจอาเซยน

การประชม ASEAN Central Bank Governors’ Meeting ในป 2553 ไดเหนชอบการจดตงคณะท างานดานระบบการช าระเงน (Working Committee on Payment and Settlement Systems: WC-PSS) เพอศกษาสภาพแวดลอมการช าระเงนในปจจบนและเสนอแผนกลยทธในการพฒนาระบบการช าระเงนในระดบภมภาค ในระยะแรก ไดมการหารอเรองมาตรฐานระบบการช าระเงนกลาง เชน กฎระเบยบ มาตรฐานขอความ ชวงเวลาการด าเนนงานระบบการช าระเงนแบบมผลทนท (Real time gross settlement: RTGS) ในแตละประเทศ เพอใหการช าระเงนขามประเทศระหวางประเทศสมาชกทมการใชสกลเงนทองถนแตกตางกนสามารถเชอมโยงกนไดอยางมประสทธภาพ และในระยะตอไป จะเพมการศกษาแนวทางในการพฒนาสกลเงนทองถน เพอใชท าธรกรรมการคาและการลงทนไดโดยตรง รวมถงศกษาความเปนไปไดในการพฒนาระบบทมการเชอมตอระหวางประเทศสมาชกในภมภาค เชน โครงการ APN เพอใชส าหรบการโอนเงนระหวางประเทศสมาชก และอาจจะขยายไปสการท าธรกรรมจากบตรเดบตและบตรเครดตดวย

อยางไรกด พนฐานดานตาง ๆ ของประเทศสมาชกทมความแตกตางกนสง ทงดานเศรษฐกจ โครงสรางระบบการช าระเงน และนโยบายระบบการช าระเงน การเปดมมมองใหม ๆ ในการศกษารปแบบความรวมมอของภมภาคอน ๆ ทประสบความส าเรจ จงเปนสงทนาสนใจ

กลมประเทศยโรโซน5

กลมประเทศยโรโซนมความรวมมอดานการช าระเงนขามพรมแดนกาวหนามากทสด ประกอบดวยความรวมมอการช าระเงนรายยอยขามพรมแดน (Retail payment) ผานระบบ Single Euro Payments Area (SEPA) ซงปจจบน ครอบคลมบรการการช าระเงนหลายประเภท เชน การโอนเงนเพอบคคลทสาม (Credit Transfer) การช าระเงนดวยการหกบญชอตโนมต (Direct debit) และ การช าระเงนดวยบตร (Card payment) โดยธรกรรมดงกลาวมการก าหนดใหคาธรรมเนยมการท าธรกรรมภายในประเทศและธรกรรมขามพรมแดนในกลมประเทศสมาชกไมมความแตกตางกน ทงน บรการดงกลาวครอบคลม

5 กลมประเทศยโรโซน คอกลมพนทประเทศทตกลงจะใชเงนสกลยโร (Euro) เปนสกลเงนรวม และเปนเงนสกลเดยวทช าระหนไดตามกฎหมาย โดยนโยบายการเงนของสมาชกอยในความรบผดชอบของธนาคารกลางยโรป (European Central Bank: ECB)

4. มองมมใหม

8

ความรวมมอดานระบบการช าระเงนในแตละภมภาคมความแตกตางกนขนอยกบ

ขอตกลงระหวางประเทศสมาชก

กลมประเทศยโรโซนทง 17 ประเทศ6และมการขยายขอบเขตครอบคลมประเทศนอกยโรโซนอก 16 ประเทศ7 นอกจากน ความรวมมอดานการช าระเงนทส าคญอกแบบ คอ การช าระเงนมลคาสง (Large value payment) ผานระบบ TARGET2 ทมการช าระเงนระหวางสถาบนการเงนขามพรมแดนผานบญชทธนาคารกลางของแตละประเทศ (National Central bank) โดยระบบ RTGS ซงเปนระบบทมความปลอดภยและนาเชอถอ ปจจบนมธนาคารกลางของกลมประเทศยโรโซน ทงหมด 18 ราย (รวม European Central Bank: ECB) และมธนาคารกลางเพยง 6 รายนอกยโรโซน ทเขารวมเปนสมาชกบรการ TARGET2

กลมประเทศแอฟรกาตะวนตก

กลมประเทศแอฟรกาตะวนตกเกดขนจากความรวมมอของประเทศสมาชกทงหมด 8 ประเทศ8 เรยกวาสหภาพเศรษฐกจและการเงนแหงแอฟรกาตะวนตก (West African Economic and Monetary Union: WAEMU) ซงมความคลายกบกลมประเทศยโรโซนตรงทมการใชสกลเงนเดยวกน (สกลเงนฟรงกแอฟรกา: CFA) แตตางกนตรงทประเทศสมาชกไมมการจดตงธนาคารกลางของตนเอง เพราะมธนาคารกลางของรฐแอฟรกาตะวนตก (Bank of Central West African States: BCEAO) เพยงแหงเดยวท าหนาทออกกฎระเบยบ บรหารจดการ รวมถงพฒนาและตดตามความเชอมโยงระบบการช าระเงนทส าคญของกลมประเทศสมาชก ความรวมมอดานระบบการช าระเงนของ WAEMU ในปจจบน ประกอบดวย ระบบ RTGS ระหวางสถาบนการเงนของแตละประเทศสมาชก ระบบส านกหกบญชกลางทเปนตวเชอมโยงกบส านกหกบญชของแตละประเทศสมาชก (National Clearing System) ระบบธรกรรมอเลกทรอนกสระหวางสถาบนการเงนกลาง และศนยประมวลผลระบบการช าระเงนกลาง เปนตน

สหพนธสาธารณรฐอเมรกากลาง

การพฒนาความรวมมอดานการช าระเงนขามพรมแดนในภมภาคอเมรกากลาง (System for Interlinking of Payments in Central America and the Dominican Republic: SIP) เกดขนจากการรวมกลมของธนาคารกลางในทวปอเมรกากลาง 6 ประเทศ9 ภายใตองคกร the Central American Monetary Council ซงเปนผดแลระบบเชอมโยงการช าระเงนในกลมประเทศสมาชก โดยใชระบบ RTGS ผานบญชธนาคารกลางของแตละประเทศ อยางไรกด ความแตกตางของ SIP เมอเทยบกบระบบ RTGS ของกลมประเทศยโรโซน และ WAEMU คอ ธนาคารสมาชกภายใต SIP สามารถใชสกลเงนของตนเองในการท าธรกรรม แตตองใช US dollar เปนตวแลกเปลยนระหวางกน อกทง ธนาคารกลางของแตละประเทศกมอสระในการก าหนดนโยบายการเงนของตนเอง ซงในระยะตอไป ระบบ SIP อาจขยายการเชอมโยงดานการช าระเงนกบประเทศคคาหลก เชน สหรฐอเมรกา เมกซโก และสหภาพยโรป อกดวย

6 ประกอบดวย ออสเตรย เบลเยยม ไซปรส เอสโตเนย ฟนแลนด ฝรงเศส เยอรมน กรซ ไอรแลนด อตาล ลกเซมเบรก มอลตา เนเธอรแลนด โปรตเกส สโลวาเกย สโลวเนย และสเปน 7 ประกอบดวย บลแกเรย โครเอเชย สาธารณรฐเชก เดนมารก สหราชอาณาจกร ฮงการ ลตเวย ลทวเนย โปแลนด โรมาเนย สวเดน ไอซแลนด นอรเวย ลกเตนสไตน โมนาโก และสวตเซอรแลนด 8 ประกอบดวย เบนน มาล ไนเจอร เซเนกล โตโก โกตดววร กน-บสเซา และ บรกนาฟาโซ 9 ประกอบดวย คอสตารกา โดมนกน เอล ซลวาดอร กวเตมาลา ฮอนดรส และนการากว

4. มองมมใหม

9

จดเดนของ Travel money card คอ

ความปลอดภย ใชงานไดสะดวก

และเปนทยอมรบ

5. ใชจายในตางประเทศดวย Travel money card

จากการทผคนเดนทางตางประเทศกนมากขน สงผลใหในปจจบนมการน าจดเดนของสอการช าระเงนแบบตาง ๆ มาพฒนาเปนนวตกรรมการช าระเงนในรปแบบเงนอเลกทรอนกส (Prepaid currency card) ทเรยกวา “Travel money card” ทปลอดภย ใชงานไดสะดวก และเปนทยอมรบในหลายประเทศ

ลกษณะเดนทส าคญของ Travel money card คอ ความปลอดภย เนองจากไมมการผกขอมลกบบญชธนาคารเหมอนบตรเอทเอมหรอบตรเดบต โดยผถอบตรสามารถเตมเงนตราตางประเทศในมลคาทตองการลงในบตรไวลวงหนา ผานชองทางออนไลน โทรศพท หรอรานคาทรบเตมเงน นอกจากนยงม Smart Chip ใชเกบขอมลสวนตว และใชระบบ Pin หรอ ลายเซนในการพสจนตวตนกอนการใชบตรทกครง รวมถงในกรณทบตรช ารดหรอสญหาย ผถอบตรสามารถตดตอศนยบรการเพอขอรบบตรใหม โดยทมลคาเงนยงคงอย

ความสะดวกในการใชงานกเปนอกปจจยหนงทท าให Travel money card ตอบสนองความตองการของผใชบรการไดเปนอยางด เพราะนอกเหนอจากการเตมเงนสกลเดยวในบตรแบบ Single-currency card ยงสามารถเตมเงนไดหลายสกลในบตรแบบ Multiple-currency card ไดดวย เชน บตร Travelex ในออสเตรเลยทเตมเงนลวงหนาไดมากถง 10 สกลเงน10 โดยผถอบตรสามารถเตมเงนไดไมจ ากดจ านวนครง และมการค านวณอตราแลกเปลยน ณ วนทเตมมลคาเงนลงในบตร นอกจากน ผถอบตรยงสามารถท าธรกรรมตาง ๆ ผานระบบออนไลนไดตลอดเวลา เชน ตรวจยอดเงน ตรวจประวตมลคาทใชจาย และโอนเงนจากสกลเงนหนงไปอกสกลเงนหนงภายในบตรเดยวกน เปนตน และเมอมาดในสวนของการยอมรบบตร ผถอบตร Travel money card สามารถถอนเงนทตเอทเอม ใชจายผานเครองรดบตร (EFTPOS) และช าระเงนออนไลนไดเสมอนกบบตรอเลกทรอนกสทวไป

อยางไรกด ผถอบตร Travel money card ควรศกษาขอมลการใชบตรดงกลาวอยางละเอยดกอนเรมใช เนองจากเปนนวตกรรมการช าระเงนแบบใหม และผใหบรการแตละรายยงมการก าหนดเงอนไขการให บรการทตางกน เชน การคดคาธรรมเนยมบรการตาง ๆ อาท การเปดบตร เตมเงน ถอนเงนทเครองเอทเอม รดบตรทรานคา บญชไมเคลอนไหว มลคาเงนในบตรตดลบ การขอปดใชบรการ และคาปรบในการใชจายผดสกลเงน11 รวมถงขอจ ากดตาง ๆ เชน ระบมลคาต าสด-สงสดในการเตมเงนและการใชจาย และการถอนเงนสดออกจากบตรในแตละวน เปนตน

แม Travel money card จะยงไมมการใหบรการในประเทศไทย แตในยคของโลกไรพรมแดนเชนน เชอเหลอเกนวาคนไทยคงจะไดใชบรการกนในอกไมนาน

10 10 สกลเงน ประกอบดวย Euro, US Dollar, British Pounds, Canadian Dollar, New Zealand Dollar, Australia Dollar, Singapore Dollar, Hong Kong Dollar, Japanese Yen, และ Thai Baht 11 หากบตรมสกลเงนทตองการใชจายไมเพยงพอแตมสกลเงนอนเหลอ เมอบตรถกใชจาย ผใหบรการจะคดคาธรรมเนยมแลกเปลยนสกลเงน โดยคดเปนอตรารอยละของมลคาเงนทตองแลกเปลยน

5. เกำะกระแส

10

สถตปรมาณธรกรรมทางอเลกทรอนกส

ในชวงทผานมา มแนวโนมเพมขน แตเปนผลมาจาก

ธรกรรมภายในประเทศ

6. บทเรยนจาก SEPA12

ในอดตการช าระเงนระหวางประเทศมความยงยากและมราคาแพง ความรวมมอระหวางประเทศในดานระบบการช าระเงน จงเปนอกแนวทางหนงทจะชวยใหการช าระเงนขามพรมแดนมประสทธภาพและสามารถลดตนทนในการบรหารจดการได ซงประเทศไทยและอาเซยนก าลงอยในชวงเรมตน ดงนน การศกษาความรวมมอดานการช าระเงนระหวางประเทศ อยางเชน ความรวมมอของสหภาพยโรป Single Euro Payments Area (SEPA) จงเปนสงทนาสนใจ เนองจากมการก าหนดแนวปฏบต ซงสงผลตอการปรบโครงสรางระบบการช าระเงนและการเตบโตของธรกรรมการช าระเงนทางอเลกทรอนกสของสมาชกหลายประเทศ

นบตงแต European Central Bank (ECB) ไดก าหนดแนวปฏบตดานระบบการช าระเงนครงแรกในป 200113 โดยรวมระบบการช าระเงนของประเทศสมาชกใหเปนตลาดเดยวเพอเพมการแขงขนของผใหบรการ ขยายขอบเขตตลาดภายในประเทศ สรางสรรคนวตกรรมการช าระเงนแบบใหม และทายทสดชวยลดตนทนในการช าระเงนใหผบรโภค อนเปนทมาของการจดตง SEPA

เมอพจารณาผลของ SEPA ในภาพรวม โดยดจากสถตปรมาณธรกรรมผานสอการช าระเงนประเภทตาง ๆ ของประเทศสมาชก EU 27 ประเทศ พบวา ธรกรรมการช าระเงนทางอเลกทรอนกสทมแนวโนมเพมสงขนอยางตอเนองนน เปนผลมาจากธรกรรมภายในประเทศเปนหลก ซงอาจพจารณาไดวามาตรการตาง ๆ ท ECB ใชเพอสงเสรมการท าธรกรรมระหวางประเทศนน ยงไมมผลในทางปฏบตมากนก เนองจากสาเหตหลก คอ ความพรอมในการปรบระบบของแตละประเทศสมาชกเขาสระบบกลางของ SEPA ทแตกตางกน และพฤตกรรมของผใชบรการทยงยดตดกบวธการช าระเงนรปแบบเดม ๆ14 อยางไรกด ECB ไดมความพยายามทจะลดอปสรรคดงกลาว เชน การใหความยดหยนประเทศสมาชกในการน า

ปรมาณธรกรรมการช าระเงน ป 2011 (ลานรายการ) ปรมาณธรกรรมผานสอการช าระเงนประเภทตาง ๆ (ลานรายการ)

12 สรปจากรายงานของ London Economics and PaySys. (2013). Study on the Impact of Directive 2007/64/EC on Payment Services in the Internal Market and on the Application of Regulation (EC) No 924/2009 on Cross-border Payments in the Community และ Deutshe Bank. (2013). SEPA: Impact on structure of payments markets. 13 Regulation (EC) No 2560/2001 on cross-border payments in euro. 14 Special Eurobarometer 373 “Retail Financial Services”, April 2012

6. ผลงำนวจย

11

SEPA Direct debit ยงไมคอยไดรบความ

นยมมากนก เนองจากโครงสรางการช าระ

บญชของแตละประเทศมความ

แตกตางกน

หลกเกณฑของ ECB ไปปฏบต15 การสงเสรมจากภาครฐ และการใหความรกบประชาชน ซงนาจะท าใหธรกรรมระหวางประเทศ SEPA มแนวโนมเพมขนในอนาคต อยางไรกด เมอพจารณาลกลงไปถงเปาหมายของ SEPA โดยเฉพาะ “การลดความแตกตางระหวางการท าธรกรรมภายในประเทศและระหวางประเทศ” ทก าหนดใหประเทศสมาชกคดคาธรรมเนยมในการท าธรกรรมในประเทศและระหวางประเทศทไมมความแตกตางกน16 และไมมการจ ากดมลคาธรกรรมสงสด ซงครอบคลม 3 ผลตภณฑการช าระเงน จะเหนไดวามาตรการนไดสงผลใหเกดการเปลยนแปลงอยางชดเจน เชน โครงสรางคาธรรมเนยมของประเทศสมาชก โดยมประเดนทนาสนใจดงน

SEPA Credit Transfer (SCT) แมประเทศสมาชกหลายประเทศเชน เนเธอรแลนด เยอรมน และอตาล จะยงไมสามารถปรบระบบการโอนเงนมาเขาสระบบ SCT ไดเตมรปแบบ แตขอมล ณ สนป 2012 แสดงใหเหนวาบรการโอนเงนระหวางประเทศผานระบบ SCT มสดสวนประมาณรอยละ 35 ของบรการโอนเงนทงหมดทท าผาน Automated Clearing House (ACH) ซงเพมขนกวาชวงทเรมระบบในป 2008 ทงน หากพจารณาผลกระทบจากการก าหนดคาธรรมเนยมตามเกณฑของ ECB พบวา มการเปลยนแปลงโครงสรางคาธรรมเนยมการโอนเงนประเทศสมาชกสหภาพยโรป โดยมทศทางทสอดคลองกนทงภมภาค คอ คาธรรมเนยมการโอนเงนผานชองทางอนเทอรเนตมแนวโนมลดลง ในขณะท คาธรรมเนยมการโอนเงนผานเคานเตอรของสถาบนการเงนมแนวโนมทเพมขน

SEPA Direct Debits ในชวงทผานมาบรการหกบญชอตโนมตขามพรมแดนของ SEPA ยงไมไดรบความนยมมากนกในกลมสหภาพยโรป เพราะมสดสวนเพยงรอยละ 2.3 ของการหกบญชอตโนมตทท าผาน ACH ทงน สาเหตสวนหนงมาจากโครงสรางการช าระบญชของแตละประเทศสมาชกมความแตกตางกน โดยการช าระบญชภายในประเทศสวนใหญ ยงคงเปนวธการช าระบญชแบบเปนคสญญา (Bilateral clearing arrangements) หรอผานธนาคารตวแทน (Correspondent bank) ซงหมายความวา ประเทศสมาชกตองใชระยะเวลาในการปรบปรงระบบภายในประเทศเพอเขารวมระบบของ SEPA ในการหกบญชอตโนมตระหวางประเทศผาน ACH

การใชบตรพลาสตก การใชบตรพลาสตกครอบคลมธรกรรมการถอนเงนสดและช าระคาสนคาและบรการดวยบตรเดบตและบตรเครดต ทงน ในชวงทผานมา “การลดความแตกตางระหวางการท าธรกรรมภายในประเทศและระหวางประเทศ” สงผลใหคาธรรมเนยมการใชบตรพลาสตกในการถอนเงนสดทเครองเอทเอมมการเปลยนแปลงในทศทางทตางกน ขนอยกบนโยบายของแตละประเทศ โดยบางประเทศมการปรบคาธรรมเนยมการใชบตรในประเทศขนเพอชดเชยรายไดจากการใชบตรในตางประเทศทลดลง ในขณะทบางประเทศปรบคาธรรมเนยมลง และเพมคาธรรมเนยมในการท าธรกรรมทสาขาแทน17

15 ภายใต Article 17 of Regulation (EU) No 260/2012 establishing technical and business requirements for credit transfers and direct debits in euro and amending Regulation (EC) No 924/2009 ไดระบเรองการใหความยดหยนประเทศสมาชกในการน าหลกเกณฑของ ECB ไปปฏบต โดยก าหนดกรอบระยะเวลาของประเทศในเขตยโรโซนภายในป 2014 และนอกเขตยโรโซนภายในป 2016 16 ภายใต Article 3 of Regulation (EC) No 92/2009 on cross-border payments in the Community. 17 Commission Staff Working Paper addressed to the European Parliament and the Council on the impact of Regulation EC No 2560/2001 on bank charges and national payments

6. ผลงำนวจย

ไทย

12

ความรวมมอดาน

ระบบการช าระเงน ในประชาคมเศรษฐกจ

อาเซยนยงถอวาอยในชวงเรมตน

นอกจากน ECB ยงมเปาหมายในการสงเสรมการแขงขนของผใหบรการช าระเงนทางอเลกทรอนกส ผานมาตรการ “การผอนผนเกณฑการเปนผใหบรการดานระบบการช าระเงน”18 โดยก าหนดใหการขออนญาตใหบรการการช าระเงนภายใตรปแบบ Small Payment Services Providers (SPSPs) มความเขมงวดไมเทากบผใหบรการประเภท Authorized Payment Institution (APIs) เชน ขอก าหนดมลคาของเงนกองทนเรมตน (Initial capital) เงนกองทนของตนเอง (Own fund) และการด ารงเงนกองทนทไดรบจากผบรโภค (Safeguarding of funds) ซงท าใหผใหบรการทมมลคาธรกรรมรวมเฉลยไมเกน 3 ลานยโรตอเดอน สามารถเขาเกณฑผอนผนดงกลาวได สงผลใหผใหบรการขนาดเลกรายใหมสามารถเขามาแขงขนในบรการช าระเงนระหวางประเทศกบผใหบรการขนาดใหญรายเดมไดงายขน ทงน SPSPs สวนใหญเปนการใหบรการรบช าระใบแจงหน การโอนเงนขามพรมแดน บรการโอนเงนรายยอย และการท าธรกรรมเงนตราตางประเทศ

บทเรยนของ SEPA กบประชาคมเศรษฐกจอาเซยน

ถงแมวา SEPA จะมการพฒนาระบบการช าระเงนเปนมาตรฐานกลาง ก าหนดใหใชเงนสกลเดยวกน และก าหนดกรอบระยะเวลาในการปฏบตทชดเจน แตความแตกตางทางดานโครงสรางพนฐาน นโยบาย และพฤตกรรมของผบรโภคของประเทศสมาชก SEPA เปนปจจยส าคญทท าใหธรกรรมการช าระเงนระหวางประเทศไมเตบโตอยางทคาดหวงไว จากบทเรยนดงกลาวท าใหประชาคมเศรษฐกจอาเซยน ซงมระดบการพฒนารวมทงมาตรฐานดานระบบการช าระเงนแตกตางกน มการใชเงนหลายสกล และไมมกรอบระยะเวลาทชดเจนในการปฏบต จงใหเวลาในการเชอมโยงระบบการช าระเงนขามประเทศอกระยะหนง

เนองจากความรวมมอดานระบบการช าระเงนในประชาคมเศรษฐกจอาเซยนในปจจบนยงถอวาอยในชวงเรมตน โดยมการด าเนนการประกอบดวย 1) การใชสกลเงนทองถนเพอช าระคาสนคาและบรการ 2) การโอนเงนขามประเทศผานตวแทนโอนเงนทไดรบอนญาต 3) การเชอมโยงระบบการช าระเงนรายยอย 4) การพฒนาระบบการช าระเงนเพอรองรบการพฒนาตลาดทน และ 5) การใชมาตรฐานกลางขอความทอางอง ISO 20022 นอกจากน ประเทศในกลม ASEAN 519 ควรเรงใหการสนบสนนการพฒนาโครงสรางพนฐานดานระบบการช าระเงนแกประเทศในอนภมภาค (BCLMV)20 ทงการใหความชวยเหลอโดยตรงและทางออม เพอใหแตละประเทศสมาชกเชอมโยงขอมลระบบการช าระเงนระหวางกนไดอยางมประสทธภาพ แตการพฒนาระบบการช าระเงนของ ASEAN จะไมไดเปนการสราง Single platform ขนมารองรบการช าระเงนสกลเดยวแบบท SEPA ด าเนนการ และจะไมเปนการเหนผลแบบ Big Bang

อยางไรกด เมอชองวางของความแตกตางลดลง และมการสรางมาตรฐานดานการช าระเงนของภมภาค จากนน การพจารณาเลอกแนวปฏบตของ SEPA บางเรองมาปรบใชกบความรวมมอของกลมประชาคมเศรษฐกจอาเซยนจงจะเกดผลสมฤทธ

18 ภายใต Article 26 of Directive 2007/64/EC on payment services in the internal market. 19 ประกอบดวยประเทศ ไทย มาเลเซย สงคโปร อนโดนเซย และฟลปปนส 20 ประกอบดวยประเทศ บรไน กมพชา ลาว พมา และเวยดนาม

6. ผลงำนวจย

ไทย

13

คดคาธรรมเนยมการใชบตรพลาสตกเพอช าระคาสนคาและบรการ (Surcharging) กบลกคาไดโดยตรง21

21

ภายใต Article 52(3) of Directive 2007/64/EC on payment services in the internal market.