การพฒนาคมอการตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตนโดยใชสาหรายเปนตวบงช สาหรบนกเรยนระดบประกาศนยบตรวชาชพชนปท 2

ปรญญานพนธ ของ

ณฐวรรณ เอยมขา

เสนอตอบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ เพอเปนสวนหนงของการศกษา ตามหลกสตรปรญญาการศกษามหาบณฑต สาขาวชาการมธยมศกษา

กมภาพนธ 2549

การพฒนาคมอการตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตนโดยใชสาหรายเปนตวบงช สาหรบนกเรยนระดบประกาศนยบตรวชาชพชนปท 2

บทคดยอ ของ

ณฐวรรณ เอยมขา

เสนอตอบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ เพอเปนสวนหนงของการศกษา ตามหลกสตรปรญญาการศกษามหาบณฑต สาขาวชาการมธยมศกษา

กมภาพนธ 2549

ณฐวรรณ เอยมขา. (2549). การพฒนาคมอการตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตนโดย ใช สาหรายเปนตวบงชสาหรบนกเรยนระดบประกาศนยบตรวชาชพชนปท 2. ปรญญานพนธ กศ.ม. (การมธยมศกษา การสอนสงแวดลอม). กรงเทพ : บณฑต วทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ. อาจารยทปรกษาปรญญานพนธ : อาจารยณลลกา โตจนดา. การศกษาในครงนมจดมงหมายเพอศกษาประสทธผลของการใชคมอการตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตนโดยใชสาหรายเปนตวบงช สาหรบนกเรยนระดบประกาศนยบตรวชาชพชนปท 2 และเพอศกษาระดบความพงพอใจของนกเรยนทมตอการใชคมอการตรวจสอบคณภาพนาเบองตนโดยใชสาหรายเปนตวบงช เครองมอทใชในการวจยคอ แบบวดทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรจากการประเมนตามสภาพจรงโดยใชสมดทดสอบ แบบวดความพงพอใจในการใชคมอฯ ทาการศกษาโดยใหนกเรยนทาสมดทดสอบวดทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรกอนการใชคมอฯ ใหนกเรยนศกษาคมอฯพรอมทากจกรรมในสมดทดสอบ ทาสมดทดสอบวดทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรหลงทากจกรรม จากนนทาแบบประเมนความพงพอใจตอคมอฯทผวจยสรางขน สถตทใชในการวเคราะหขอมล เปนรอยละ คาเฉลย และสถตทดสอบคาท (t – test) ผลการศกษาพบวา

1. การหาประสทธผลของคมอการตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตนโดยใช สาหรายเปนตวบงช สาหรบนกเรยนระดบประกาศนยบตรวชาชพชนปท 2 พบวาคมอการตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตนโดยใชสาหรายเปนตวบงช มประสทธผล รอยละ 70.80 ซงเปนไปตามสมมตฐานทตงไว

2. ผลเปรยบเทยบการวดทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรกอนและหลงการ ใชคมอฯพบวา นกเรยนมทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรหลงการใชคมอฯสงกวากอนใชคมอฯ

อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05 เพอเปนการยนยนประสทธผลของคมอการตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตนโดยใชสาหรายเปนตวบงช เชอถอไดดวยความมนใจ 95 %

3. ผลการประเมนความพงพอใจเกยวกบคมอการตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพ เบองตนพบวา นกเรยนมความพอใจเกยวกบคมอฯอยในระดบ ดมาก

THE DEVELOPMENT OF HANDBOOK ON THE BASIC TEST OF BIOLOGICAL WATER QUALITY USING

ALGAE AS INDICATORS FOR VOCATIONAL CERTIFICATE II STUDENTS

AN ABSTRACT

BY

NUTTAWAN IAMKHAM

Presented in Partial Fulfillment of the Requirements

for the Master of Education Degree in Secondary Education

at Srinakharinwirot University.

February 2006

Nuttawan Iamkham (2005) The Development of handbook on the Basic Test of Biological Water Quality Using Algae as Indicators for Vocational Certificate II Students

M.Ed. (Secondary Education Environment Education) Bangkok : Grduate School, Srinakharinwirot University.

Advisor : Nunliga Tojinda The purposes of this study were to find out the effectiveness of handbook for Vocational Certificate II students based on science process skills with the expected result of more than 70 percent and also to examine the satisfactory level of students when using this handbook.

The educational tools for this research were test book based on science process skills and satisfactory assessment with the following students’ actions: - Doing test books prior to the usage of handbooks - Doing test books simutaneansly with handbooks - Doing test books after using handbooks After that those forty sample students did the satisfactory assessment created by the researcher. The statistics used for this analysis were a percentage, mean and t-test. The findings were as follows: 1. The effectiveness of handbook has reached 70.80 percent as estimated assumption.

2. After comparison, student post use of handbook score was higher than the pre use.

3. Results coming out from the satisfactory assessment of handbook was at the good level.

ปรญญานพนธ

เรอง

การพฒนาคมอการตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตนโดยใชสาหรายเปนตวบงช สาหรบนกเรยนระดบประกาศนยบตรวชาชพชนปท 2

ของ

ณฐวรรณ เอยมขา

ไดรบอนมตจากบณฑตวทยาลยใหเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตร

ปรญญาการศกษามหาบณฑต สาขาวชาการมธยมศกษา

ของมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

...............................................................คณบดบณฑตวทยาลย

(ผชวยศาสตราจารย ดร.เพญศร จระเดชากล)

วนท........เดอนกมภาพนธ 2549

คณะกรรมการสอบปรญญานพนธ

.....................................................................ประธาน

(อาจารยณลลกา โตจนดา)

....................................................................กรรมการ

(อาจารยสนนทา เพญสต)

......................................................................กรรมการทแตงตงเพมเตม

(รองศาสตราจารย ดร.สมชาย ชชาต)

......................................................................กรรมการทแตงตงเพมเตม

(อาจารยอาพร คลายแกว)

ประกาศคณปการ

ปรญญานพนธฉบบนสาเรจสมบรณไดเพราะไดรบความกรณาเปนอยางยงจากอาจารยณลลกา โตจดา ประธานกรรมการทปรกษา อาจารยสนนทา เพญสต กรรมการทปรกษา ทกรณาอทศเวลาอนมคาใหคาปรกษาแนะนาแนวทางในการทาวจยตลอดจนแกไขขอบกพรอง ตาง ๆ มาโดยตลอด ผวจยขอกราบขอบพระคณเปนอยางสง ขอกราบขอบพระคณ อาจารยอาพร คลายแกว อาจารยอาภรณ ลอสงวาลย อาจารยลกษณา อนกานนท อาจารยนศานาถ ละอองพนธ อาจารยดารา วฒโนทยวทย ทกรณาใหคาแนะนาและตรวจสอบแกไขเครองมอทใชในการวจย ขอขอบพระคณ ผอานวยการวทยาลยเทคนคปทมธาน จงหวดปทมธาน ตลอดจนคณาจารยทกทานและนกเรยนแผนกการบญช ระดบประกาศนยบตรวชาชพชนปท 2 วทยาลยเทคนคปทมธาน ปการศกษา 2548 จงหวดปทมธาน ทใหความอนเคราะหและความสะดวกตาง ๆ ในการดาเนนการเกบขอมลใหสาเรจลลวงเปนอยางด ขอขอบพระคณ บดา มารดา พนอง ตลอดจนพๆ นองๆ นสตระดบปรญญาโทสาขาการสอนสงแวดลอม รนท 2 ทกคน และนางสาวปยลกษณ รตนวทย ทไดใหกาลงใจและชวยเหลอในการดาเนนการวจยครงน ณฐวรรณ เอยมขา

สารบญ

บทท หนา

1 บทนา ………………………………………………………………………………… 1 ความมงหมายของการวจย............................................................................ 4 ความสาคญของการวจย ……………………………………………………….. 5 ขอบเขตของการวจย..................................................................................... 5 ตวแปรทศกษา............................................................................................. 5 นยามศพท……………………………………………………………………….. 6 กรอบแนวความคดในการวจย…………………………………………………… 8 สมมตฐานในการวจย.................................................................................... 9

2 เอกสารและงานวจยทเกยวของ............................................................................ 10 เอกสารทเกยวของกบคณภาพนา ดชนการชวด

และการตรวจสอบคณภาพนา………………… ............................................. 10 เอกสารและงานวจยทเกยวกบสาหราย........................................................... 16

เอกสารและงานวจยทเกยวกบการสรางคมอ……………………………………. 30 เอกสารและงานวจยทเกยวของกบ ทกษะกระบวนการทาง วทยาศาสตรและการประเมนตามสภาพจรง…………..................................... 37 เอกสารและงานวจยทเกยวของกบความพงพอใจ............................................ 47

3 วธดาเนนการ...................................................................................................... 52 การสารวจและรวบรวมขอมลพนฐาน………………………………………....... 53 การสรางคมอ............................................................................................... 53 การทดลองใชคมอฯ ..................................................................................... 56 เนอหาทใชในการวจย................................................................................... 56 ระยะเวลาทใชในการวจย………………………………………………………….. 57

สารบญ (ตอ)

บทท หนา 3(ตอ) เครองมอทใชในการวจย........................................................................... 57 การเกบรวบรวมขอมล...................................................................... 60 การวเคราะหขอมล........................................................................... 61 สถตทใชในการวจย.......................................................................... 61 4 ผลการวเคราะหขอมล............................................................................ 64 ผลการวเคราะหขอมล...................................................................... 64 การหาประสทธผลของคมอการตรวจสอบ คณภาพนาทางชวภาพ เบองตนโดยใชสาหรายเปนตวบงช................................................... 78

ประเมนความพงพอใจในการใชคมอฯเพอศกษาระดบ ความพงพอใจของนกเรยนทมตอการใชคมอฯ.................................... 82 5 สรปผล อภปราย และขอเสนอแนะ................................................................ 86 ความมงหมายของการวจย....................................................................... 86 สมมตฐานของการวจย............................................................................. 86 ประชากรและกลมตวอยาง....................................................................... 87 เครองมอทใชในการวจย........................................................................... 87 การดาเนนการเกบรวบรวมขอมล............................................................... 87 การวเคราะหขอมล................................................................................... 88 สรปผลการศกษา...................................................................................... 88 การอภปรายผล........................................................................................ 89 ขอเสนอแนะ............................................................................................ 92 บรรณานกรม....................................................................................................... 94 ภาคผนวก................................................................................................. 103 ประวตยอผวจย......................................................................................... 304

สารบญ (ตอ)

บทท หนา ภาคผนวก(ตอ) ภาคผนวก ข.................................................................................... 105

แบบประเมนคณภาพคมอฯสาหรบผเชยว...................................................... 106 แบบประเมนสาหรบผเชยวชาญในการประเมนสมดทดสอบ............................ 110 แบบประเมนสาหรบผเชยวชาญในการประเมน คมอฯ..................................... 113 แบบวดความพงพอใจในการใชคมอการตรวจสอบคณภาพนา ทางชวภาพเบองตนโดยใชสาหรายเปนตวบงช(สาหรบนกเรยน)………............ 115 ภาคผนวก ค ..................................................................................................... 119 คมอการตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตนโดยใชสาหรายเปนตวบงช.... 120 สมดทดสอบ................................................................................................ 221 คมอสมดทดสอบ......................................................................................... 239 ภาคผนวก ง....................................................................................................... 273 ตารางสรปคะแนนความสอดคลองของคมอการตรวจสอบคณภาพนา ทางชวภาพเบองตนโดยใชสาหรายเปนตวบงช…………………………………. 274 ตารางสรปผลการประเมนความสอดคลองของสมดทดสอบโดย ผเชยวชาญ.................................................................................................. 275 ตารางสรปผลการประเมนคณภาพคมอฯโดยผเชยวชาญ………………………. 276 (ตอ)ตารางสรปผลการประเมนคณภาพคมอฯโดยผเชยวชาญ…………………. 277 ภาคผนวก จ...................................................................................................... 278 ตารางสรปคะแนนการวดทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร กอนการใชคมอการตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตน โดยใชสาหรายเปนตวบงช.............................................................................. 279 (ตอ)ตารางสรปคะแนนการวดทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร กอนการใชคมอการตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตน โดยใชสาหรายเปนตวบงช.............................................................................. 280 ตารางสรปคะแนนการวดทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร หลงการใชคมอการตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตน โดยใชสาหรายเปนตวบงช.............................................................................. 281

สารบญ (ตอ) บทท หนา ภาคผนวก จ (ตอ) (ตอ)ตารางสรปคะแนนการวดทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร หลงการใชคมอการตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตน โดยใชสาหรายเปนตวบงช...................................................................... 282 ตารางเปรยบเทยบคะแนนการวดทกษะกระบวนการทางวทยาสตร กอนและหลงการใชคมอฯ...................................................................... 283

(ตอ)ตารางเปรยบเทยบคะแนนการวดทกษะกระบวนการทางวทยาสตร กอนและหลงการใชคมอฯ...................................................................... 284

ประมวลภาพประกอบการวจย............................................................. 285

บญชตาราง

ตาราง หนา 1 สรปความสมพนธระหวางสาหรายกบคณภาพนา............................................................ 28 2 แสดงความสมพนธระหวางคณภาพนากบสาหรายทพบในแหลงนาทศกษา....................... 65 3 แสดงคาความสอดคลองของคมอฯกบวตถประสงคของคมอฯ……………………………… 72 4 แสดงคาเฉลยผลการประเมนคณภาพคมอฯ จากผเชยวชาญ............................................ 73 5 ผลการประเมนความสอดคลองของสมดทดสอบโดยผเชยวชาญ....................................... 77 6 เปรยบเทยบคะแนนกอน- หลงการวดทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร โดยใชคมอการตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตนโดยใชสาหราย เปนตวบงช……………………………………………………………………………………. 78 7 ผลตางของคะแนนกอน และหลงใช t – test แบบ Correlate Samples or Dependent Samples……………………………………………………………………………………… 81 8 คะแนนเฉลยความพงพอใจเกยวกบการใชคมอการตรวจสอบคณภาพนา ทางชวภาพเบองตนโดยใชสาหรายเปนตวบงช......................................................... 83 9 ความคดเหนทวไปของนกเรยนกลมตวอยางเกยวกบคมอฯ......................................... 84

บทท 1

บทนา ภมหลง นาเปนทรพยากรธรรมชาตทมความสาคญ และเปนสงจาเปนตอการดารงชพของสงมชวตทงหลาย ในอดตการตงถนฐานบานเรอนของคนไทยจะเรมตงชมชนทบรเวณรมแมนา ลาคลอง มวถชวตผกพนกบสายนา โดยมทรพยากรนาเปนแหลงหาอาหารทสาคญ ประชาชนใหความสาคญกบแมนาอยางมาก ดงเหนไดจากประเพณตาง ๆ ทสบทอดมา ตงแตอดตจนปจจบน ตวอยางเชนประเพณลอยกระทง ประเพณตกบาตรพระรอย เปนตน แตจากการพฒนาประเทศ โดยเฉพาะภาคเกษตรกรรมกลายเปนอตสาหกรรม อยางรวดเรว ทาใหเกดผลกระทบมากมายโดยเฉพาะทางดานสงแวดลอม ทจะกลาวถงในทนคอ ปญหาสงแวดลอมทางนา ทเรยกวามลพษทางนา สวนใหญมสาเหตเกดจากการกระทาของมนษย อนไดแก การทงสงสกปรกและของเหลอใชจากแหลงชมชน นาทงจากโรงงานอตสาหกรรม สารตกคางจากการทาการเกษตรทไหลลงสแมนาลาคลองฯลฯ ซงสงผลกระทบตอคณภาพของแหลงนาดงนนจงตองใหประชาชนไดมสวนรวมในการเฝาระวงคณภาพของแหลงนาโดยการใหความรเบองตนในการตรวจสอบคณภาพของแหลงนา

การตรวจสอบคณภาพของแหลงนาเปนการหาสาเหตความสกปรกของนา จะตอง ตรวจสอบการเปลยนแปลงของความสกปรก เพอสบหาสาเหตของความสกปรกและระดบของความสกปรก ในการตรวจสอบคณภาพของแหลงนาสามารถกระทาไดหลายวธ แบงไดเปน วธการทางเคม ทางกายภาพและทางชวภาพ คาทใชประเมนระดบความสกปรกและประเภทของความสกปรกในแหลงนาเรยกวา ดชนคณภาพนา(มลนธศนยสงแวดลอมโลก.มนาคม 2545: บทความ) ซงวธการทางเคม ดชนทนยมใชตรวจสอบ คอ ดโอ (DO = Dissolved Oxygen) คาปรมาณออกซเจนทละลายในนา ซงสงมชวตทอาศยอยในแหลงนาจาเปนตองใชออกซเจนในการยอยสลายสารอนทรย ซงเปนสาเหตของความสกปรกนา ปรมาณออกซเจนจงมผลกระทบอยางมากตอคณภาพของแหลงนา การทมออกซเจนในนานอย แสดงวานามความสกปรก บโอด (BOD = Biochemical Oxygen Demand) คาความสกปรกในรปสารอนทรย เปนตวบงชถงคณภาพนา ทแสดงใหทราบถงความสกปรก ในรปของสารอนทรยทมอยในนา ถาแหลงนาใดมคา บโอดสง แสดงวาแหลงนานนมความสกปรกสงดวย ซโอด (COD = Chemical Oxygen Demand)คาความตองการออกซเจนทางเคม แสดงใหเหนปรมาณสารอนทรยทเปนตนเหตของความสกปรกในนา หากมคามากแสดงวานามความสกปรกมาก ความเปนกรดเปนดาง (pH) แสดงคาเปนตวเลขท

2

บอกถงระดบความเปนกรดหรอดาง โดยมคาตงแต 0-14 ถาพเอชมคาเปน 7 แสดงวามสภาวะเปนกลาง ถาพเอชมคา 0-7 แสดงวามสภาวะเปนกรด ตวเลขทลดลงแสดงถงความแรงของกรดทเพมขน ถาพเอชมคา 7-14 แสดงวามสภาวะเปนดาง ตวเลขทเพมขนแสดงถงความแรงของดาง โดยทวไปแมนาจะมพเอชอยประเภท 6-8 แสดงถงสภาวะเปนกลาง วธการทางกายภาพ ไดแก อณหภม ส กลน ความขน และสภาพการนาไฟฟา สวนวธการทางชวภาพไดมการพฒนาใชสงมชวต มารวมในการตรวจวเคราะหแหลงนา เนองจากลกษณะของสงมชวตทอาศยอยในแหลงนาสามารถบงชถงมลภาวะหรอการรบกวนเชงพนทได โดยเฉพาะสงมชวตบางชนดทมวงชวตทยาว สามารถเปรยบเทยบการเปลยนแปลงเชงระยะเวลา (temporal) ไดเมอเกดการรบกวน อนงการใชวธการทางชวภาพในการวเคราะหคณภาพแหลงนานน สามารถเหนการเปลยนแปลงของแหลงนาไดด เชน Euglena sp. เมอเตบโตจานวนมากเกดฝาสเขยวหรอแดงบนผวนา จะสงเกตเหนกลมสเขยวลอยอยใกลบรเวณผวหนานาหรออยกนหนาแนนในบรเวณพนดนตนๆ รมแองนาหรอบนถงพลาสตกทอยในแองนา สามารถดารงชวตอยในสภาพนาทคอนขางเปนนาเสย มสารอนทรยสง (เชาวน ทวผล.2519 : 91) Oscillatoria มความทนทานตอความสกปรกของนาไดเปนอยางด ซงใชเปนดชนบอกความสกปรกของนาได (Palmer,1961 : 81อางในเชาวน ทวผล.2519 : 91 )และในการตดตามเฝาระวงคณภาพแหลงนานยมปฏบตกนอยางแพรหลายทงในยโรป สหรฐอเมรกา และออสเตรเลย โดยใชสงมชวตกลมหนงและทนยมนามาใชในการเฝาระวงคณภาพแหลงนาคอสตวไมมกระดกสนหลงหนาดน (Benthic macro invertebrate) (นฤมล แสงประดบและคณะ.2541: 279) แพลงตอนพช พชนา ปลา ไบรโอซว (Bryozoans) และสาหราย (online http://www.rppeo.org 16/02/47) ซงเปนพชชนตาประเภทหนงทนยม ใชเปนดชนบงชคณภาพนา เนองจากสาหรายแตละชนด มการเจรญเตบโตในสภาพแวดลอมและคณภาพนาทแตกตางกน ดงผลจากการศกษาความสมพนธของสาหรายในสภาพแหลงนาทแตกตางกน เชน การสารวจสาหรายในเขตอาเภอธญบร จงหวดปทมธาน พบสาหรายทงสน 127 Genera สาหราย Divition Chlorophyta เปนพวกทพบมากทสดทงชนด และจานวน สามารถปรบตวเขากบสภาพแวดลอมตางๆ ไดเปนอยางด เชน Mougeotia sp. สามารถอยในตวกลางทมสภาพความเปนกรดดาง 3.5-7.0 ได(จงรกษ ผลประพฤต. 2519 : 141) การสารวจสาหรายในเขตอาเภอลาลกกา จงหวดปทมธาน พบวา Diatoms เปนสาหรายทมความทนทานตอสภาพแวดลอมไดเปนอยางด ในการสารวจครงนพบ Diatoms ในสภาพนาทมคาความเปนกรดเปนดาง 3.5 – 8.0 อณหภมของตวกลาง 18-31 º C สภาพแสงตงแตถกแสงราไร จนกระทงถกแสงสวางเตมท ตลอดเวลากลางวน สภาพนาตงแตขนจนถงใสและพบในแหลงนาทกประเภท สวน Oscillatoria กพบไดในแหลงนา แตไมพบในสภาพความเปนกรดเปนดาง 3.5 เหมอน Diatoms ทงนเพราะ

3

Oscillatoria มความทนทานตอความสกปรกของนาไดเปนอยางด ซงใชเปนดชนบอกความสกปรกของนาได (Palmer,1961 : 81อางในเชาวน ทวผล.2519 : 91 )

จากงานวจยดงกลาวขางตน แสดงใหเหนวาในสภาพแหลงนาทมคณภาพนาตางกน จะมสาหรายแตกตางชนดกนดวย จงพอสรปไดวาสาหรายเปนสงมชวตทสามารถนามาเปนตวบงชคณภาพของนาได อยางไรกตามในปจจบนยงมไดมการจดเกบขอมลความสมพนธระหวางชนดของสาหรายกบคณภาพนาอยางเปนระบบ ดงนนผวจยจงไดศกษาขอมลเกยวกบความสมพนธระหวางชนดของสาหรายกบแหลงนา จากเอกสารงานวจยทเกยวของโดยมการรวบรวมขอมล เพอนาขอมลทไดมาตรวจสอบขอเทจจรงโดยการเกบตวอยางนามาศกษาดวยกลองจลทรรศนพรอมทง ถายภาพสาหรายใตเลนส และตรวจสอบคณภาพตวอยางนาทางเคมในหองปฏบตการดวยคาพารามเตอรตาง ๆ ไดแก EC , pH , BOD, DO , N เพอหาความสมพนธระหวางชนดของสาหรายทพบกบแหลงนา และรวบรวมขอมลทศกษาจดทาเปนรปเลมในรปแบบของคมอการตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตนโดยใชสาหรายเปนตวบงช สาหรบนามาใชประกอบการเรยนการสอน เกยวกบการตรวจสอบคณภาพแหลงนา ซงนบวนจะมความสาคญมากขนทกขณะ โดยเฉพาะการประยกตใชในการเรยนการสอนวชาวทยาศาสตรของสถาบนการอาชวศกษา ระดบประกาศนยบตรวชาชพ ทจดมงหมายใหผเรยนสามารถเขาใจกฎเกณฑตางๆ ทางธรรมชาต เพอนามาประยกตใชกบชวตประจาวน และการศกษาวชาชพสาขาตางๆทมเนอหาโดยรวมเปนวทยาศาสตร ฟสกส ชววทยาและเคม ตามหลกสตรประกาศนยบตรวชาชพ พ.ศ. 2545(ปรบปรง 2546)(หลกสตรประกาศนยบตรวชาชพ พ.ศ. 2545 (ปรบปรง 2546).2546:7) ซงมไดแยกการเรยนการสอนเปนรายวชาดงเชนนกเรยนสายสามญ จงทาใหนกเรยนระดบวชาชพสวนใหญขาดทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร ดงนน ผวจยจงมแนวคดในการจดทาคมอการตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตนโดยใชสาหรายเปนตวบงชโดยมวตถประสงคเพอใหผเรยนไดเหนความ สาคญของปญหามลพษทางนาจากการศกษาและการวเคราะหดวยตนเอง ฝกทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร ในดานทกษะการสงเกต(Observing) ทกษะการจาแนกประเภท(Classifying) ทกษะการจดกระทาและสอความหมายของขอมล (Organizing Data and Communication) ทกษะการลงความคดเหนจากขอมล (Infering) ทกษะการพยากรณ( Predicting )ทกษะการตความหมายขอมลและลงขอสรป( Interpreting Data and Conclusion) เพอใหนกเรยนสามารถนาไปใชประกอบวชาชพ และเสรมการเรยนรในวชาทเกยวของไดแก ในการเรยนการสอนวชาวทยาศาสตรสงแวดลอม วชาวทยาศาสตรพนฐาน และวชาการจดการสงแวดลอมเบองตน นอกจากผเรยนจะสามารถใชคนควาเนอหาเพอเสรมความร ความเขาใจ ในสาระวชาแลว ผเรยนยงสามารถถายทอดวธการตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพทไมซบซอนแก

4

ชมชน เพอตรวจสอบคณภาพแหลงนาในทองถนเพอเฝาระวงปญหา มลพษทางนา และหาแนวทางปองกนหรอแกไขปญหากอนทนาจะมสภาพเนาเสย รนแรง ซงยากตอการแกไข

ผวจยจงมความมงหวงทจะพฒนาคมอเลมนใหมประสทธผลเหมาะแกการใชงานของนกเรยนระดบประกาศนยบตรวชาชพ อนเปนประโยชนตอการพฒนาการเรยนการสอนใหบรรลผลตอไป โดยมแนวทางการดาเนนงานวจยเรมจากการสารวจและรวบรวมขอมลจากเอกสารและงานวจยทเกยวของเพอนามาเปนขอมลพนฐานในการศกษาเรองความสมพนธระหวางชนดของสาหรายกบแหลงนาทพบสาหราย เลอกพนทเปนกรณศกษาบรเวณวทยาลยเทคนคปทมธาน อาเภอเมอง จงหวดปทมธาน โดยแบงจดเกบตวอยางนาตามสภาพการใชทดนดงนคอ บรเวณนาขาว ทอยอาศย โรงงานอตสาหกรรม สวนผลไม สวนผก เพอเกบตวอยางนามาศกษาหาชนดของสาหรายและคณภาพนาบรเวณทพบสาหรายโดยเกบตวอยางนาไปวเคราะหคณภาพนาทหองปฏบตการของกรมชลประทาน และถายภาพสาหรายใตเลนสของกลองจลทรรศน โดยมผเชยวชาญทางดานสาหรายและทางดานการวเคราะหคณภาพนาใหคาปรกษา นาผลทไดมารวบรวมจดทาเปนคมอการตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตนโดยใชสาหรายเปนตวบงช ลกษณะรปแบบของคมอฯเปนลกษณะทนกเรยนศกษาดวยตนเอง ขนาด 5 x 7 นว ซงสะดวกแกการพกพาสาหรบการศกษานอกสถานท ภายในประกอบดวยวธการใชคมอฯ การใชอปกรณทใชในการตรวจสอบคณภาพนาเบองตน เนอหาเรองคณภาพนา ชนดของสาหราย ความสมพนธระหวางสาหรายกบคณภาพนา ภาพถายสาหรายนาจด วธการเกบตวอยางนา และวธการวเคราะหผลคณภาพนาทางชวภาพโดยใชสาหรายเปนตวบงช หลงจากสรางเปนคมอฯแลวนาไปประเมนคณภาพคมอฯโดยผเชยวชาญ เมอผานผเชยวชาญแลวนาคมอฯไปพฒนาเพอใหคมอมประสทธผลตามเกณฑมาตรฐาน โดยการวดทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร และความพงพอใจของนกเรยนกลมทดลอง เพอยนยนประสทธผลของคมอฯกอนนาไปใชจรง ความมงหมายของการวจย 1. เพอศกษาประสทธผลของการใชคมอการตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตนโดยใชสาหรายเปนตวบงชสาหรบนกเรยนระดบประกาศนยบตรวชาชพชนปท 2 2. เพอศกษาระดบความพงพอใจของนกเรยนระดบประกาศนยบตรวชาชพชนปท 2 ทมตอคมอการตรวจสอบคณภาพนาเบองตนโดยใชสาหรายเปนตวบงช

5

ความสาคญของการวจย 1. ไดคมอการตรวจสอบคณภาพนาโดยใชสาหรายเปนตวบงช ในลกษณะของหนงสอขนาดเลก มขนาดประมาณ 5 x 7 นว เปนขนาดทเหมาะสมกบการพกพา (สโขทยธรรมาธราช 2532 : 229) จานวน 200 - 250 หนา โดยมเนอหาเรองการตรวจคณภาพของนาทใชสาหรายเปนดชนบงชคณภาพนาโดยเฉพาะ 2. พฒนานกเรยนใหมทกษะ กระบวนการทางวทยาศาสตร ในการตรวจสอบคณภาพนาเบองตนโดยใชสาหรายเปนตวบงช อนจะเปนประโยชนตอการเรยนในวชาตาง ๆ ทเกยวของกบทรพยากรนาเชน วชาวทยาศาสตรสงแวดลอม และวชาวทยาศาสตรพนฐาน 3. เปนแนวทางในการจดทาคมอประกอบการเรยนการสอนในวชาอน ๆตอไป ขอบเขตของการวจย ประชากรทใชในการวจย นกเรยนระดบประกาศนยบตรวชาชพชนปท 2 วทยาลยเทคนคปทมธาน จานวน 22 หองเรยน กลมตวอยางทใชในการวจย นกเรยนระดบประกาศนยบตรวชาชพชนปท 2 วทยาลยเทคนคปทมธาน จานวน 1 หองเรยน สมอยางงายโดยการจบฉลาก จากจานวน 22 หองเรยน พนททใชในการศกษา พนททใชในการศกษาคอบรเวณวทยาลยเทคนคปทมธาน อาเภอเมอง จงหวดปทมธาน โดยแบงจดเกบตวอยางนาตามสภาพการใชทดนดงนคอ บรเวณนาขาว ทอยอาศย โรงงานอตสาหกรรม สวนผลไม สวนผก ตวแปรทศกษา 1. ตวแปรอสระ การใชคมอการตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตนโดยใชสาหรายเปนตวบงช 2. ตวแปรตาม 1. ประสทธผลทไดจากการใชคมอฯ 2. ความพงพอใจของนกเรยนระดบประกาศนยบตรวชาชพชนปท 2 ตอการใชหนงสอคมอการตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตนโดยใชสาหรายเปนตวบงช

6

นยามศพทเฉพาะ 1. คมอหมายถงสอสงพมพในลกษณะของหนงสอทมขนาดเลก(handbooks) มขนาด 5 x 7 นว จานวน 200 – 250 หนา เพอสะดวกในการถอหรอคนควา (สโขทยธรรมาธราช 2532 : 229) ในการวจยหมายถงคมอการตรวจสอบคณภาพนาเบองตนทางชวภาพโดยใชสาหรายเปนตวบงช มเนอหาประกอบดวย วธการใชคมอ เนอหาคณภาพนาเบองตนและดชนบงชคณภาพนาทางชวภาพ การใชอปกรณในการตรวจสอบคณภาพนาเบองตนทางชวภาพ และวธการเกบตวอยางสาหรายชนดพนธ ของสาหรายทนยมใชเปนดชนบงชคณภาพนาทางชวภาพซง ประกอบดวย รปภาพของสาหรายแตละชนดทเปนตวบงชคณภาพนาเบองตนทางชวภาพ ชอวทยาศาสตร ชอสามญ ลกษณะเดน แหลงทพบ และวธการประเมนผลคณภาพโดยใชสาหรายเปนตวบงช 2. การตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตน หมายถง การวเคราะหคณสมบตของนาอยางงายโดยการประเมนผลคณภาพนาเบองตนจากการสารวจและจาแนกชนดพนธของสงมชวตแลวนามาเปนดชนบงชคณภาพนา ซงในคมอฯเลมนผวจยสรางขนเพอเปรยบเทยบสงมชวตทดารงชวตอยในนากบผลการวเคราะหตวอยางนาโดยการตรวจสอบคณภาพนาตามวธทไดมาตรฐาน และดชนทใชตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพในทน คอสาหราย 3. สาหราย (Algae) คอ พชชนตา ทมคลอโรฟลล แตไมมสวนทเปนราก ลาตน และใบทแทจรง มขนาดตงแตเลกมากประกอบดวยเซลลเพยงเซลลเดยว ซงมองไมเหนดวยตาเปลา ตองดดวยกลองจลทศน และไปจนถงขนาดใหญ ประกอบดวยเซลลจานวนมาก อาจเปนเสนสาย (filament) หรอมลกษณะคลายพชชนสง โดยมสวนทคลายราก ลาตน และใบ เรยกวาทลลส (thallus) ในการวจยครงนหมายถงสาหรายทสามารถมองเหนดวยตาเปลาได และเปนสาหรายทมการเจรญเตบโตในบรเวณนาจด และนากรอยเทานน 4. ประสทธผลของคมอฯ หมายถง ผลทไดจากการเรยนรจากคมอการตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตนโดยใชสาหรายเปนตวบงช ดวยการวดทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร 5. ทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร หมายถง กระบวนการทใชเสาะแสวงหาความรทางวทยาศาสตรดวยตนเองมทงสน 13 ทกษะ แบงไดเปน 2 ประเภท คอ ทกษะพนฐาน 8 ทกษะ และทกษะขนผสม 5 ทกษะในการวจยครงนจะใชทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรทงสน 6 ทกษะไดแก ทกษะการสงเกต(Observing) ทกษะการจาแนกประเภท(Classifying) ทกษะการจดกระทาและสอความหมายของขอมล (Organizing Data and Communication) ทกษะการลงความคดเหนจากขอมล (Infering) ทกษะการพยากรณ ( Predicting ) ทกษะการตความหมายขอมลและลงขอสรป ( Interpreting Data and Conclusion)

7

6. สมดทดสอบ หมายถง เครองมอทใชประเมนทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร ประกอบดวยกจกรรมและตวคาถามทใหนกเรยนทา และมทวางเวนไวใหนกเรยนตอบคาถามและคาชแจง คาตอบของนกเรยนทเขยนอธบายลงในสมดทดสอบ ซงสามารถนามาตรวจใหคะแนนได ภายหลง

7. ความพงพอใจ หมายถง ความรสกหรอทศนคตของนกเรยนทมตอคณภาพ ของงาน ซงในการวจยครงนวดความพงพอใจทมตอคมอฯ ในเรองของรปเลม การจดภาพ เนอหาและกจกรรม

8

วธการดาเนนงานแบงขนตอนออกเปน 2 ขนตอน ดงน ขนตอนท 1 การพฒนาคมอฯ

- การสารวจ รวบรวมขอมลพนฐานและทดลอง - การสราง และ การพฒนา

กรอบแนวคดในการวจย

สรางคมอการตรวจสอบคณภาพนาเบองตนโดยใชสาหรายเปนตวบงช

สรางเครองมอ - สมดทดสอบ สาหรบวดทกษะกระบวนการทาง

วทยาศาสตร - แบบวดความพงพอใจในการใชคมอ - แบบประเมนคมอฯโดยผเชยวชาญ

ตรวจสอบประสทธภาพโดยผเชยวชาญ

ขนตอนท 2 ทดลองใชตามรปแบบแผนการวจย (One group pretest posttest design)

วเคราะหขอมล

ตวแปรตน - การใชคมอการตรวจสอบคณภาพนาเบองตนโดยใชสาหรายเปนตวบงช

ตวแปรตาม - ประสทธผลของการใชคมอฯ - ความพงพอใจของผใชคมอฯ

สรปและอภปรายผลการศกษา

9

สมมตฐานในการวจย

1. นกเรยนมประสทธผลหลงการใชคมอฯสงกวากอนใชของคมอฯ และเปนไปตามเกณฑ รอย ละ70 ขนไป

2. นกเรยนมความพงพอใจตอการใชคมอการตรวจสอบคณภาพนาเบองตนโดยใชสาหราย เปนตวบงชอยในเกณฑตงแตระดบพงพอใจมากขนไป

บทท 2

เอกสารทเกยวของกบงานวจย การพฒนาคมอการตรวจสอบคณภาพนาเบองตน สาหรบนกเรยนระดบประกาศนยบตร วชาชพชนปท 2 ผวจยคนควาและรวบรวมเอกสารและงานวจยตาง ๆ ทเกยวของดงน 1. เอกสารทเกยวของกบคณภาพนาทางชวภาพ ดชนการชวดและการตรวจสอบคณภาพนา 2. เอกสารและงานวจยทเกยวกบการใชสาหรายเปนดชนบงชคณภาพนา 3. เอกสารและงานวจยทเกยวกบการสรางคมอ 4. เอกสารและงานวจยทเกยวของกบทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร 5. เอกสารและงานวจยทเกยวของกบความพงพอใจ 1.เอกสารทเกยวของกบคณภาพนา ดชนการชวด และการตรวจสอบคณภาพนา คณภาพนา กรมควบคมมลพษ กระทรวงวทยาศาสตร เทคโนโลยและสงแวดลอมไดใหความหมายของคณภาพนาวา หมายถง ความเหมาะสมของนาในแงของการอปโภคบรโภค มคณสมบตเหมาะสมทงนขนอยกบชนด และปรมาณของสารตาง ๆ ทละลายในนานน ๆ (อางใน www.environnet.in.th 4/02/47) ขณะทมนสน ตณฑลเวศม ไดให ความหมายของคาวาคณภาพนาคอ คณสมบตของนาทงในดานฟสกส เคม และชววทยา คณภาพดานฟสกสยกตวอยางเชน อณหภมนา คณสมบตดานเคมคอสภาวะ อออนในนา สารทอยในสภาพแขวนลอย ทงยงอาจมสารทเปนพษตอมนษยหรอสงมชวต คณสมบตทางชววทยาคอเชอไวรสทอาศยอยในนา สาหรายหรอสงมชวตในนาอนๆ (มนสน ตณฑลเวศม.(2538: 187) และจากการสบคนจากอนเตอรเนต เวปไซด http://www.rppeo.org เมอวนท 16/02/47คาวาคณภาพนา หมายถง ความเหมาะสมของนาเพอใชในกจกรรมเฉพาะของมนษยคณภาพของนาตามแหลงนาธรรมชาต จะเปลยนแปลงไป มากหรอนอยขนอยกบปจจยของสภาพแวดลอมเปนสาคญ ไดแก สภาพภมประเทศ ภมอากาศ ลกษณะของธรณวทยา พชพรรณธรรมชาต รวมถงกจกรรมของมนษยและสงมชวตอน ๆ

11

คณภาพนาประกอบดวย 1. คณภาพนาทางกายภาพ ไดแก นามสารแขวนลอย ส กลน รส ความขน การนาไฟฟา

อณหภม เปนตน 2. คณภาพนาทางเคม ไดแก ความเปนกรดดาง ความเปนดาง ความกระดาง ออกซเจน

ละลายนา คารบอนไดออกไซด ไนเตรต ( NO 3- ) ไนเตรต ( NO2

- ) แอมโมเนย (NH4+1) ฟอสเฟต

( PO4- ) ปรมาณความตองการออกซเจน (BOD) คลอไรด ความเคม ซลเฟต ยาปราบศตรพช

โลหะหนก ผงซกฟอก คลอโรฟลล เปนตน 3. คณภาพของนาทางชวภาพ ไดแก นาทมสงมชวตเจอปน เชน แพลงคตอนพชและสตว

แบคทเรย พชนา และเชอโรคอน ๆ เปนตน จากทกลาวมาขางตนสรปไดวาคณภาพนาหมายถง ลกษณะของนา ทประกอบดวยคณลกษณะทางกายภาพ ทางเคม และทางชวภาพ ทสามารถบงชลกษณะของนาไดวามสภาพทดหรอเปนมลพษทางนา เพอหาแนวทางแกไขปญหาทเกดขน ดชนคณภาพนา กรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอม กระทรวงวทยาศาสตร เทคโนโลยและสงแวดลอม ไดกลาวถงดชนการชวดคณภาพนาทสาคญ 8 ตวชวด ดงน

1. ความเปนกรดเปนดาง (pH) 2. ออกซเจนละลายนา (DO) 3. ความสกปรกในรปบโอด (BOD) 4. แบคทเรยในกลมโคลฟอรม (fecal coliform bacteria) 5. ไนเตรท-ไนโตรเจน (NO3-N) 6. ฟอสฟอรสทงหมด (TP) 7. ความขน (turbidity) 8. ของแขงทงหมด (total solids)

สอดคลองกบดชนคณภาพนาของสมชาย ดนตร (บทความ online วนท 7 พฤษภาคม 2545) ซงกลาววาดชนทเกยวของกบคณภาพนามดงน

1. ปรมาณออกซเจนละลายในนา (Dissolved Oxygen : DO ) เปนตวบงชถงคณภาพ

12

นาทสาคญมากตวหนง เพราะทาใหเหนวาแหลงนานนเหมาะสมตอการดารงชวตของสงมชวตในนาหรอไม นอกจากนยงทาใหทราบถงความสามารถของลานา ทจะรองรบความสกปรกไดมากนอยเทาไรไดเปนอยางด 2. คาความสกปรกในรปสารอนทรย (Biochemical Oxygen Demand : BOD ) เปนตวบงชถงคณภาพนา ทแสดงใหทราบถงความสกปรก ในรปของสารอนทรยทมอยในนา ถาแหลงนาใดมคา บโอดสง แสดงวาแหลงนานนมความสกปรกสงดวยโดยทวไปการวเคราะหคาบโอด เปนการตรวจวดความตองการออกซเจนทละลายในนาทางชวภาพซงแบคทเรยนาไปใชในการยอยสลายสารอนทรยทมอยในนา

3. แบคทเรยจาพวกโคลฟอรม (Total Coliform Bacteria ) เปนดชนทสาคญดชนหนงทใชประกอบในการพจารณาคณภาพนาทางดานชวภาพของแหลงนา แบคทเรยพวกนมมากในนาเสย ทเกดจากการขบถายของมนษยและสตว ตลอดจนการเนาเสยของสารอนทรย

4. แบคทเรยจาพวกฟคลโคลฟอรม (Faecal Coliform Bacteria) เปนดชนทแสดงใหเหนถง คณภาพนาทางชวภาพซงเปนทนยมใชกนมาก เพราะแสดงใหเหนถงแนวโนมการแพรกระจายของเชอโรคในแหลงนาเปนอยางด เพราะแบคทเรยพวกนเปน (Normal Flora) ทอาศยอยในระบบทางเดนอาหารของสตวเลอดอนรวมทงมนษยและสตวเลยงทวไป การปนเปอนของแบคทเรยชใหเหนถงการปนเปอนของอจจาระมนษยและสตวนา

5. ปรมาณโลหะหนก (Heavy metal) เปนตวบงชคณภาพนาทสาคญมากตวหนง เพราะเปนพษตอสขภาพของมนษยมาก โดยปกตปรมาณโลหะหนกในแหลงนาทวไป จะมระดบตาเพราะสามารถตกตะกอนไดดในนา แตเนองจากไมสามารถถกยอยสลายโดยแบคทเรยได จงเกดการสะสมอยในแหลงนามากขนเรอย ๆ โดยเฉพาะสวนทเปนโคลนตม การสะสมในหวงโซอาหาร สวนใหญสะสมอยในเนอเยอสตวนาทอาศยอยบรเวณนน และกมาถงผบรโภค คอมนษยนนเอง สารเคมตกคางจากการเกษตร เปนดชนทมผลกระทบในทางลบตอสงแวดลอม โดยเฉพาะ สวนทเปนอาหารของมนษยมากเพราะสามารถสะสมในสาหรายเซลลเดยว และสตวนารวมทงปลาในปรมาณทสงกวาปรมาณทปรากฏในนามากมายหลายเทา

6. ไนเตรต – ไนโตรเจน (Nitrate – Nitrogen) สารประกอบไนโตรเจนทสาคญในนาอยางหนงกคอ ไนเตรต ( NO3

- ) ซงพชสามารถนาไปใชในการสรางโปรตน เพอใชเปนอาหารของคนและสตวตอไป ไนเตรตเกดจากการทสงมชวตปลอยของเสยซงมสารประกอบไนโตรเจนออกมาและเมอสงมชวตตายลง โปรตนภายในสงมชวตจะถกยอยสลายเปลยนเปนแอมโมเนยซงพชนาไปใชในการสรางโปรตนได ถามปรมาณมากเกนความตองการ แอมโมเนยจะถกออกซไดซโดยแบคทเรยไปเปน ไนไตรตและไนเตรตตอไป ในนาผวดนจะพบไนเตรตในปรมาณนอยมกตากวา 1 มลลกรมตอลตร และอยางสงกไมเกน 5 มลลกรมตอลตร แตสาหรบนาใตดนอาจมไนเตรตสง

13

ตงแต 0 – 1.000 มลลกรมตอลตร ทงนขนอยกบสภาพภมประเทศ ไนเตรต - ไนโตรเจนนอกจากเขาสแหลงนาจากการเนาเปอยของสงมชวตแลวยงมาจากปยทใชเพอการเกษตรกรรมและนาเสยอกดวย นาทมปรมาณไนเตรต - ไนโตรเจน สงเกนไปอาจทาใหเดกทารกเกดโรค ( Methemoglobinemia ) ดงนนจงกาหนดใหนาดมไมควรมไนเตรตเกน 10 มลลกรมตอลตร (มนสน ตณฑลเวศม.2538: 172 ) 7. ฟอสฟอรสทงหมด (Total Phosphorus). (TP) เปนสารอาหารทจาเปนสาหรบการ เจรญเตบโตของพชนาหลายชนด โดยเฉพาะอยางยงสาหรายเซลลเดยว แหลงทมาของฟอสฟอรส ทระบายลงสแหลงนามาจาก 3 แหลงใหญ ๆ คอ ผงซกฟอกซงมสารประกอบของฟอสฟอรสเปนสวนประกอบอยดวยในปรมาณคอนขางสง ปยเคมทใชในการเกษตรทวไป และแหลงสดทาย ไดแก ฟอสฟอรสทมาจากการยอยสลายสารประกอบโปรตน สรปไดวา ดชนคณภาพนาเปนคณลกษณะของนาทางกายภาพ ทางเคม และทางชวภาพภาพ ทใชชวดคณลกษณะของแหลงนา ซงไดแก ความเปนกรดเปนดาง (pH) ออกซเจนละลายนา (DO) ความสกปรกในรปบโอด (BOD) แบคทเรยในกลมโคลฟอรม (Fecal Coliform Bacteria) ไนเตรท-ไนโตรเจน (NO3

-N) ฟอสฟอรสทงหมด (TP) ความขน (Turbidity)ของแขงทงหมด (Total solids) เปนตน และในการวจยครงน จะเปนการตรวจสอบคณภาพนาเบองตนโดยใชสาหรายเปนดชนบงช หมายถงการใชสาหรายแตละชนดบงชถงคณภาพของนาวา มลกษณะเปน เชน อณหภม ความเปนกรดเปนเบส ออกซเจนละลายนา (DO) หรอความสกปรกในรปบโอด (BOD) เปนตน การตรวจสอบคณภาพนา การตรวจสอบคณภาพนา ทาใหทราบระดบการปนเปอนมลพษของนา ซงสมาคมวศวกรรมสงแวดลอมแหงประเทศไทย(สวสท.) ( 2540 ) ไดแบงการตรวจสอบคณภาพนาไดเปน 3 วธคอ

1. การตรวจคณภาพนาทางเคมมดงน 1.1 พ เอช (pH) โดยใชเครองวดพเอช

1.2 ความกระดางของนา โดยการไตเตรตดวยอดทเอ( EDTA Trimetric Method) 1.3 ออกซเจนละลาย หรอ ดโอ (dissolved oxygen, DO) มวธวเคราะห โดยใชวธเอไซดโมดฟเคชน ของไอโอโดเมตรก (Azide Modification of Iodometric Method ) 1.4 ความตองการออกซเจนหรอบโอด (Biochemical Oxygen Demand , BOD)เตรยมตวอยางนาทหาคา DO แลวรนตวอยางนาใสขวดบโอด 3 ขวด ปดจกใหสนท ใสนาหลอทปากขวด นาขวดหนงใหหาคา DO อกขวดหนงนาไปบมทอณหภม 20 ± 1 องศาเซลเซยส เปนเวลา 5 วนนานาตวอยาง 2 ขวด มาหาคา DO โดยใชสตรในการคานวณดงน

14

เมอ D 1 = คา DO ทไทเทรตในวนแรก (DO1) D 2 = คา DO ทไทเทรตในวนทหา (DO5) (เฉลย 2 ขวด) 1.5 ซโอด (Chemical Oxygen Demand , COD) โดยวธการรฟลกซ 1.6 ของแขงแขวนลอย (Total Suspended Solids ; TSS)โดยวธการอบแหง 1.7 ของแขงทละลายนา (Total Dissolved Solid ; TDS) โดยวธการอบแหง 1.8 ของแขงทงหมด (Total Solid; TS) โดยวธการอบแหง 1.9 แอมโมเนย – ไนโตรเจน (Ammonia-Nitrogen) โดยวธการไตรเตรชน 1.10. การวเคราะหหาตะกว โดยวธไดไทโซน 1.11. การวเคราะหหาไขมนและนามน โดยยวธซอกฮเลต ( Soxhlet Method)

2. การตรวจคณภาพนาทางกายภาพมดงน 2.1 อณหภม ( Temperature ) คอ ระดบความรอน อณหภมของนาทงทปลอย

ลงสแมนาลาธารสาธารณะมผลตอสงมชวตในนาทงทางตรงและทางออม โดยสงมชวตในนาอาจตายไดในกรณทอณหภมของนาสงเกนไปและยงมผลใหการละลายของออกซเจนในนาลดลงอกดวย ตามประกาศกระทรวงอตสาหกรรมยอมใหอณหภมของนาทปลอยลงสลานาสาธารณะไดไมเกน 40 องศาเซลเซยส เครองมอคอเทอรโมมเตอร (mercury filled thermometer) ชนดอานออกมาเปนองศาเซลเซยส 2.2 ส (Color) ตองเกบตวอยางนาในภาชนะแกวทสะอาดและควรวเคราะหหาคาทนททเกบตวอยางมา แตถาไมสามารถทาไดจะตองเกบไวในตเยนท 4 องศาเซลเซยส สของนาแบงออกเปน 2 ชนด คอ

1. สปรากฎ (Apparent Color) เกดจากสารแขวนลอยตางๆ 2. สแท (True Color) ซงเปนสของนาทเกดจากการยอยสลายของพช

หรออนภาคคอลลอยดตางๆ วธวดสแทของนาตามธรรมชาต สของนาเทยบไดกบสทเกดจากเกลอแพลตตนมในรปของโปตสเซยมคลอโรแพลตตเนต ( K2PtCI6 ) สทเกดขนจากสารประกอบแพลตตนมนจะเปนสเหลองทคลายกบสธรรมชาต และถาผสมโคบอลคลอไรด (CoCI2) เลกนอยลงไปจะทาใหมสเหมอนธรรมชาตมากขน เกลอแพลตตนมดงกลาวเขมขน 1 มลลกรมตอลตร จะมสเขมขน 1 หนวย

บโอด (มก/ลบ.ซม.) = D1 – D 2

15

วธวดสโดยวธเปรยบเทยบดวยตามดงน 1. วธเปรยบเทยบโดยใชหลอดเนสเลอร 2. วธเปรยบเทยบโดยใช Test Kit 2.3 ความขน (Turbidity) ความขนหมายถง สงแขวนลอยทกนทางเดนของแสงในนา ความขนของนาเกดจากสงแขวนลอยนานา ชนดทมขนาดแตกตางกน อาจเปนพวกอนทรยสาร อนนทรยสาร แพลงตอน และสงมชวตเลกๆ สงเหลานจะทาใหเกดการกระจดกระจาย (Scattered) และดดซม ( Absorbed) ของแสงแทนทจะปลอยใหแสงผานไปเปนเสนตรง สงแขวนลอยทเปนความขนในนาจะเปนสงใดขนอยกบการสมผสของนาทไหลผาน ดงนนจงอาจกลาวไดวา ความขนเปนลกษณะสมบตเฉพาะของนาผวดน นาใตดนมกไมมความขน ความขนสามารถสงเกตไดงาย ความขนของนาอาจวดได 2 วธ คอ

1. วดปรมาณแสงทสองทะลความขน (Turbidimetry) 2. วดปรมาณแสงทกระทบความขนและสะทอนออกมาในทศทางตง

ฉากกบลาแสง(Nephelometry) 2.4 กลน นาตวอยางนามาเจอจางดวยนากลน เขยาจนไดกลนนอยทสด และทาใหเปน 200 ลบ.ซม. ทอณหภมหอง ในเออรเลนเมเยอรฟลาสตทสะอาด คอย ๆ สดกลน ไมควรเขยาแรง ๆ หรอเขยาถเกนไป เพอปองกนกลนระเหยออกไปปดจกขวด นาไปอนใหรอนทอณหภม 60 องศาเซลเซยส นามาเขยาเบา ๆ แลวสดกลน แลวนามาหาคา T.O.N

เมอ A= ลบ.ซม. ของตวอยางนา B= ลบ.ซม. ของนาทปราศจากกลนทนามาเจอจาง 2.5 การนาไฟฟา ใชเครองวดการนาไฟฟา (Conductivitymeter) วดคาการนาไฟฟาตามคมอของเครอง 3. การตรวจคณภาพนาทางชวภาพดชนบงชมดงตอไปน

1. การศกษาสาหราย นานาตวอยางมาตรวจหาชนดของสาหรายโดยศกษา รปรางและลกษณะของสาหรายทพบ จดจาแนกสาหรายทพบตงแตอาณาจกรถงระดบสปชส บนทกภาพโดยใชกลองจลทรรศนพรอมอปกรณถายภาพ

T.O.N = A + B A

16

2. การตรวจหาโคลฟอรมแบคทเรยการตรวจหาจานวนแบคทเรยทงหมด (Total Plate Count) นาตวอยางมาเขยา 25 ครง แลวปเปตนาตวอยางมาทาใหเจอจาง 1 : 10 และ 1: 100 ตามลาดบ ในสารละลาย buffer dilution water ใสนาตวอยางทเจอจางแลว 1 มลลลตร ลงใน petri - dish ตวอยางละ 2 plateนาอาหาร Tryptone glucose extract agar ทอนไวท อณหภม 47 องศาเซลเซยส ใน water bath เทลงใน petri – dish ทใสตวอยางนาแลว ประมาณ plate ละ 12-15 มลลลตร หมน plate เบา ๆ เพอใหนาตวอยางและอาหารเลยงเชอผสมเขากนและกระจายไปทวจาน ทงไวใหเยนจน agar แขงตว นาไปบมทตบมเชอ อณหภม 35-37 องศาเซลเซยส นาน 24 ชวโมง เมอครบกาหนดนา plate ทมโคโลน 25-250 โคโลน เนองจากจานวนโคโลนแบคทเรยทเกดขนนอยกวา 25 หรอมากกวา 300 โคโลน จะใหคาความผดพลาดมาก มระดบความนาเชอถอตา คานวณหาจานวนแบคทเรยในตวอยางนา

3. การตรวจหาโคลฟอรมแบคทเรยโดยวธ MPN (Most Probable Number) หรอ Multiple tube Fermentation Technique) ประกอบดวย 3 ขนตอนไดแก 1. การตรวจสอบขนประมาณการ (Presumptive test) กระทาดงน 2. การตรวจสอบขนยนยน (Confirmed Test) 3. การตรวจสอบขนสมบรณ (Completed test)

จากขอมลขางตนสามารถสรปการตรวจสอบคณภาพนาไดวา มอยดวยกน 3 วธ คอทางเคม ทางกายภาพ และทางชวภาพ ซงแตละวธ กลกษณะการนาไปใชงานตางกนแลวแตจดมงหมายของการศกษา 2. เอกสารและงานวจยทเกยวกบสาหราย อกษร ศรปลง (2532 : 69 – 80 ) กลาววาสาหราย เปนพชทมกาเนดมาตงแตยค Paleozoic สมยเรมตนของ Precambrian ซงนบกาลเวลาไมได โดยเฉพาะสาหรายสเขยวแกมนาเงนจดวาเปนพชเรมแรกทมกาเนดมาบนโลก สาหรายมประโยชนมากในดานตางๆ เชน

ประโยชนทางดานนเวศวทยา 1. ทงสาหรายนาจดและสาหรายทะเลเปนผผลตเบองตนทสาคญในหวง

โซอาหาร 2. มบทบาทสาคญในการแลกเปลยนทางเคมระหวางบรรยากาศกบนาโดย

ควบคมวฎจกรของกาซ O2 และ CO2 ซงเปนประโยชนแกแหลงนาและสงมชวตอนๆ

จานวนแบคทเรยในตวอยางนา 1 มลลลตร = จานวนโคโลน x อตราการเจอจางของนาตวอยาง

17

3. สาหรายนาจดใชในขบวนการกาจดนาเสย 4. สาหรายนาจดใชเปนดชนแสดงสภาพของนาดและนาเสยได ทงนเพราะม

สาหรายบางสกลทเจรญไดในแหลงนาทม O2 ตา และมไฮโดรเจนซลไฟด 5. สาหรายนาจดใชในการจดชนคณภาพลมนาได 6. ทงสาหรายทะเลและสาหรายนาจดมประสทธภาพในการดดซมโลหะหนกได

สงมาก สาหรายทพบในประเทศไทย สาหรายนาจด สาหรายนาจดซงประกอบดวยดวชนตางๆ ไดแกดวชน Cyanophyta , Chlorophyta , Chrysophyta , Euglenophyta , Pyrrophyta , และ Charophyta มกจะพบตามแหลงนาทวไป บนตนไมใหญชนๆ ดน กาแพง โบราณสถาน ฯลฯ ดวชน Cyanophyta (สาหรายสเขยวแกมนาเงน) พบไดตามแหลงนาจดทวไป เชน แมนาลาคลอง หนอง บง แองนา ใตถนบานและแหลงนาเสยตาง ๆ ตามถนนทนาทวมเปนเวลานาน ดนชนๆ กาแพงโบราณสถาน โดยเฉพาะทซงมความเปนดางเลกนอย นาพรอน และสามารถทนความแหงแลงไดด เนองจากสาหรายสเขยวแกมนาเงนมความตานทาน ตอสภาวะแวดลอมทผดปกตไดด จงใชชนดและปรมาณของสาหรายดวชนนเปนดชนชคณภาพนาเสยได ดวชน Chlorophyta (สาหรายสเขยว) เจรญไดดทงในนาจดและนาเคม สาหรบนาจดพบทวไปตามแหลงนาทมแสงสวางสองถง บนตนไมและดนชน ๆ กขนได สาหรายสเขยวมความทนทานตอสภาพมลพษไดนอยกวาสาหรายสเขยวแกมนาเงน ดวชน Chrysophyta (โดยเฉพาะไดอะตอม) พบทงในนาจด นาเคม และนากรอย สวนมากชอบอยตามพนทราย นาใสสะอาดไหลเรว แตมบางสกลทสามารถทนตอมลพษได ดวชน Euglenophyta (ยกลนอยด) สาหรายกลมนมการแพรกระจายมาก พบทงในนาจด นาเคม และนากรอย หนอตามทชนแฉะ แตจะพบมากตามแหลงนาจดทมสารอนทรยและฟอสเฟตสง ดวชน Pyrrophyta (dinoflagellate) พบทงในแหลงนาจด นาเคม และนากรอย มบางสกลพบในแหลงนาเสย ดวชน Charophyta (สาหรายไฟ) ชอบขนอยใตนา พบมากในนาขาว นาหนอไมนา บอบว แหลงนาทพนนาเปนโคลน

Meyer et all, 1973 : 178 – 184 .อางถงใน สมศกด แสนสข กลาววาสาหราย (algae) เปนพชทอยในพวก Thallophytes ทโครงสรางของพชเหลานยงไมไดเปลยนแปลงเปนลาตน ราก

18

และใบทแทจรง โครงสรางของสาหรายจงไดชอวา ทลลส (Tallus) นอกจากโครงสรางโดยทวไปแลว การเจรญเตบโตของสาหรายยงแตกตางจากพชแบบมทอลาเลยงทงหลาย กลาวคอไซโกตจะพฒนาไปเปนทลลสโดยตรงเลย การสงเคราะหแสงของสาหราย ใชรงควตถไดแกคลอโรฟล(Chlorophyll) คาโรทนอยด (Carotenoids) และไฟโคบลน (Phycobilins) คลอโรฟลทพบในเซลของสาหรายมอยหลายชนด เชน คลอโรฟล เอ มสเขยวใบไมแก คลอโรฟลบ มสเขยวใบตองออน คลอโรฟล ซ มสนาตาล คลอโรฟล ด มสแดง และคลอโรฟล อ มสทอง สวนรงควตถพวกคาโรทนอยด ม 2 ชนด คอ คาโรทน (Carotene) และแซนโทฟล (Xanthophyll) ซงมสเหลอง สสม และสแสด นอกจากนยงมไฟโคบลนซงประกอบไปดวยรงควตถ 2 ชนด คอ ไฟโคอไรทรน (Phycoerythrin) มสแดง และไฟโคไซอานน (Phycocyanin) มสนาเงน (Meyer et all, 1973 : 178 – 184 .อางถงใน สมศกด แสนสข.) สวนกฤษณา ชตมา สบคนจากอนเตอรเนต เวปไซด http://www.school.net.th ไดใหคาจากดความของคาวา สาหราย หมายถง พชชนตาไมมสวนทเปนราก ลาตนและใบทแทจรง มขนาดตงแตเลกมากมเซลลเดยว ไปจนถงขนาดใหญ ประกอบดวยเซลลจานวนมาก อาจเปนเสนสายหรอมลกษณะคลายพชชนสงกม การแบงพวกสาหรายแบงตามรปรางลกษณะภายนอกหรอดตามส จงมสาหรายสเขยว เขยวแกมนาเงน นาตาล และสแดง สาหรายสบพนธโดยไมอาศยเพศกม อาศยเพศกม แหลงทอยของสาหรายมตางๆกนสวนใหญอยในนา ทงนาจด นากรอย นาเคม คณคาทางอาหารของสาหรายพบวาไมสงมากนก คารโบไฮเดรตทมอยเปนพวกทยอยยากในตวคน โปรตนกมนอยแตสงทไดจากสาหราย คอ แรธาตและวตามนหลายชนด นอกจากเปนอาหารคนแลวยงใชเปนอาหารสตว เปนปยและเปนยา ในทานองเดยวกบสมศกด แสนสขและเพญประภา มงคลกล (บทความ online วนท 7 พฤษภาคม 2545) กลาววา สาหราย แททจรงแลวนกวทยาศาสตรไดจดประเภทตามลกษณะโครงสรางภายในและววฒนาการ ไดเปน 2 พวก ดงน 1. สาหรายสเขยวแกมนาเงน( Blue green algae) เปนโพรคารโอต(Procaryote) เหมอนแบคทเรย ซงมเซลลเพยงเซลลเดยว โครงสรางภายในไมมออรแกนเนล นอกจากไรโบโซมขนาด 70 s ไมมเยอหมนวเคลยสเปนเซลลทมววฒนาการตา มขนาดเลกมาก ตองศกษาโดยใชกลองจลทรรศน ถกจดไวในไฟลมไซยาโนไฟตา (Phylum Cyanophyta) อาณาจกรมอเนอรา(Kingdom Monera) ตวอยาง เชน สไปรไลนา แอนาบนา ออสซลลาทอเรย นอสตอก 2. สาหราย(algae) เปนสาหรายแทเปนยคารโอต(Eucaryote)มออรแกเนลลตางๆ มไรโบโซม ขนาด 80 s มนวเคลยส จดอยใน อาณาจกรโปรตสตา(Kingdom Protista) อาจอยเดยว ๆ

19

หรอเปนกลม หรอเปนสาย แตไมมเนอเยอ ไมมระยะเอมบรโอ โดยใชรงควตถภายในเซลลเปนเกณฑจงแบงสาหรายออกไดดงน

สาหรายสเขยว เชน สาหรายไฟ ซนเดสมส อลวา สาหรายสนาตาลแกมเหลอง เชน ไดอะตอมชนดตาง ๆ สาหรายสนาตาล เชน ซารกสซม เคลป พาไดนา ลามนาเรย สาหรายสแดง เชน พอไฟรา

สาหรบสาหรายหางกระรอก สาหรายขาวเหนยว สาหรายพงชะโด ไมไดอยในกลมทกลาวมาแลว เพราะเปนพชชนสงคอพชดอก (Angiosperm) Smith ,G.M อางใน สมศกด แสนสข.(2530:11)ไดกลาววา นกวทยาศาสตรยค ค.ศ. 1880 ไดจดสาหรายไวในดวชน (Division) เดยวกบพวกเหดรา เนองจากวาโครงสรางของพชสองชนดนมลกษณะเปนทลลสเหมอนกน ตอมาราว ค.ศ. 1920 นกวทยาศาสตรไดพจารณาเหนวาการจดพชทงสองชนดดงกลาวรวมกนไวในดวชน ทลโลไฟตา (Thallophyta) ไมสมดวยเหตและผล เนองจากวาการจดการนนจะตองคานงถงววฒนาการ ลกษณะการสบสายพนธ ลกษณะการสบพนธ โครงสรางเซลล โดยเฉพาะอยางยงโครงสรางของเซลลทสาคญทจะตองนามาพจารณากคอ ชนดของรงควตถ องคประกอบของผนงเซลล อาหารสะสม จานวน ชนด ตาแหนงและขนาดความยาวของแฟลกเจลลา(flagella) โครงสรางของเซลลสบพนธ และนวเคลยสเปนตน ดวยเหตนเอง A.Pascher จงไดเสนอใหจดสาหรายประมาณ 10 คลาส ยกฐานะเปน 7 ดวชน เพราะบางคลาสมลกษณะใกลเคยงกน ไดจดไวในดวชนเดยวกน สาหรายเปนพชชนตาทมโครงสรางและการจดเรยงตวเซลลในทลลส แตกตางกนมากมาย มตงแตเซลลเดยวไปจนกระทงมจานวนเซลลมากมาย เซลลมการจดตวอยางงาย ๆ ขนไปจนสลบซบซอนมาก ขนาดมตงแตขนาดไมครอน (micron) ซงมองดวยตาเปลาไมเหน จนกระทงมขนาดยาวถง 5 ฟต เชน Sargassum ของไทย หรอมขนาดยาวถง 300 ฟต เชน Macrocystis เปนตน สวนชลธสา จนทรดา และอาภารตน มหาขนธ (บทความ online วนท 7 พฤษภาคม 2545) ไดกลาวถงสาหรายดงน สาหราย เปนพชชนสงมดอกทอาศยในนาพวก สาหรายหางกระรอก สาหรายฉตร และสาหรายอนๆ ทใสในตปลาซงเปนทรจกกนด แต "สาหราย" มใชเปนพชนามดอกอยางทเขาใจ หากแตเปนกลมของสงมชวตทมคลอโรฟลล- เอ สาหรบใชในการสงเคราะหแสง (บางครงจงถกจดเปนพชชนตา) สวนใหญมลกษณะคลายพช ประกอบดวยเซลลเพยงเซลลเดยว หรอหลายเซลล มขนาดตงแตเลกมากจนมองไมเหนดวยตาเปลาจนถงขนาดใหญ มความยาวหลายสบเมตร ไมมราก ลาตน ใบทแทจรง สาหรายบางกลมมโครงสรางเซลลคลายแบคทเรย และบางกลมกมลกษณะคลายสตว สามารถแบงอยางงายไดเปน 10 กลม คอ กลมทคลายพช ไดแก สวนใหญของ

20

สาหรายสเขยว, สาหรายไฟ, สาหรายสนาตาล, สาหรายสนาตาลแกมทอง และสาหรายสแดง กลมทมลกษณะโครงสรางเซลลคลายแบคทเรย ไดแก สาหราย สนาเงนแกมเขยว กลมทคลายสตวจะมหนวดเคลอนทได กรมประมง (บทความ online วนท 7 พฤษภาคม 2545) ยงไดกลาวไววา สาหราย จดเปนพรรณไมนาสวยงามไดแกพชนาในกลมพชใตนา (Submergel plant) พชในกลมนอาจมตนแขวนลอยอยใตผวนา เชน สาหรายพงชะโด และสาหรายหางกระรอก หรอมรากฝงอยในพนทองนา มบางสวน ของตน ใบ และดอกอยเหนอนา เชน บวสาหราย, สาหรายญปน และสาหรายฉตร จดเปนพชมดอกทเปนพรรณไมนาอยางแทจรง สาหรายเปนพรรณไมนาสวยงามทนยมนามาประดบตปลาเปนเวลาชานาน โดยชนดทเปนทรจกกนมากทสดในประเทศไทยไดแก สาหรายหางกระรอก ซงนอกจากจะนามาประดบตปลาเพอความสวยงามแลว ยงใช ประโยชนในการเพาะพนธปลาสวยงาม โดยเปนทวางไขและทหลบซอนของลกปลาวยออน นอกจากนสาหรายยงมความทนทาน ดแลรกษางาย มสสนหลากหลายสวยงามตงแตสเขยวสดใส แดง นาตาลและชมพ จากทกลาวถงสาหรายมาแลวขางตนสรปไดวาสาหรายเปนพชชนตาทมโครงสรางและการจดเรยงตวเซลลในทลลส แตกตางกนมากมาย มตงแตเซลลเดยวไปจนกระทงมจานวนเซลลมากมาย เซลลมการจดตวอยางงาย ๆ ขนไปจนสลบซบซอนมาก ขนาดมตงแตขนาดไมครอน (micron) ซงมองดวยตาเปลาไมเหน จนกระทงมขนาดยาวถง 5 ฟต ม 7 ดวชน เพราะบางคลาสมลกษณะใกลเคยงกน ไดจดไวในดวชนเดยวกน

คณาจารยภาควชาพฤกษศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร (2543 : 127)ไดกลาวถง

สาหรายวา เปนพชสงเคราะหแสงได มอยทวไปในนา ทงนาจด นาเคมหรอตามแหลงทมความชนสง เชน ตามบอ บง ค คลอง กอนหน ดนเปยกชนอยเสมอ และตามลาตนของตนไมใหญๆ สาหรายมขนาดตางๆ กน ตงแตขนาดเลกมองเหนดวยตาเปลาไมเหน จนขนาดใหญยาวหลายเมตร ไมมราก ลาตน และใบทแทจรง ม chlorophyll และ pigment อนๆ ทแตกตางกนตามแตละชนดของสาหราย เพอชวยในการสงเคราะหแสง นวเคลยสเปนแบบ eukaryotic อวยวะสบพนธ (sex organ) ประกอบดวยเซลลเพยงเซลเดยว ยกเวนสาหรายบางชนดทมขนาดใหญจะมอวยวะสบพนธ ประกอบดวยเซลหลายเซล zygote ยงไมเปลยนแปลงเปน embryo สาหรายมหลายชนด มทงทเปนเซลลเดยว (unicellular) เปนเสนสาย (filament) และเปนกลม (colony) เคลอนทไดและเคลอนทไมได ดงนนนกพฤกษศาสตรจงจาแนกสาหรายออกเปน Division ตางๆ โดยใชเกณฑ

21

ความแตกตางของขนาด ถนทอยอาศย ความซบซอนของโครงสรางการสบพนธ ตลอดจนความแตกตางทางดานสรรวทยาและชวเคมของสาหราย งานวจยทเกยวของเรองความสมพนธระหวางนากบสาหรายทเปนตวบงชคณภาพนามดงน มณฑนา เลาหบรรจง (2517: 87) ไดทาการวจยเรอง “ การสารวจสาหรายนาจดในเขตฝงขวาของแมนาเจาพระยาในจงหวดนนทบร” แหลงสารวจทงสน 38 แหลง อยในเขตอาเภอเมองนนทบรและอาเภอปากเกรด สภาพแหลงนา สวนใหญเปนแหลงนาทมนาตลอดป นานงมากกวานาไหล ลกษณะ คนา รองสวน คลอง และแมนา อณหภมขณะทเกบ 17 – 35 º C สภาพความเปนกรด – ดาง 5.0 – 8.0 สาหรายนาจดทสารวจพบมพวกไดอะตอม พวกอนๆ อก 106 เปนสาหรายนาจดใน Division ตาง ๆ 6 Division ดวยกนคอ Division Chlorophyta 68 Genera Division Euglenophyta 10 Genera Division Chrysophyta 1 Genera Division Pyrrophyta 3 Genera Division Cyanophyta 23 Genera Division Rhodophyta 1 Genera สาหรายนาจดทสารวจพบมทงเซลลเดยวและหลายเซลล ขนาดเลกมากจนมองไมเหนดวยตาเปลาจนถงขนาดใหญมองเหนดวยตาเปลา ทเปนเซลลเดยวมรปรางทรงกลม รปไข แบบทรงกระบอก รปเหลยม รปแฉก มหนามยนยาวออกไป เปนตน เซลลเดยว ๆ เหลานอยเปนอสระหรอเปนกลม อาจมหรอไมมวนหม ทเปนพวกหลายเซลลมรปรางเปนสาย แตกกงและไมแตกกง หรออยเปนกลมทมรปราง กลม ร มทงมวนหมหรอไมมวนหม สของสาหรายนาจดทสารวจพบ มตงแต ใสไมมส สเหลองทอง สนาตาล สเขยวออน สเขยวเขม สนาเงนแกมเขยว สเทา จนถงสเขยวแกมมวง จงรกษ ผลประพฤต (2519 : 141) ไดทาวจยเรอง “ การสารวจสาหรายในเขตอาเภอธญบร จงหวดปทมธาน” ตงแตวนท 1 กมภาพนธ 2518 ถงวนท 30 มกราคม 2519 พบสาหรายทงสน 127 Genera การปรากฎของสาหรายในแตละดวชน ดงน สาหราย Divition Chlorophyta เปนพวกทพบมากทสดทงชนด และจานวน ทงนเพราะมสมาชกมาก และสามารถปรบตวเขากบสภาพแวดลอมตางๆ ไดเปนอยางด เชน Mougeotia sp.

22

สามารถอยในตวกลางทมสภาพความเปนกรดดาง 3.5-7.0 ได Closterium sp. ,Spirogyra sp. มกระจายอยทกบรเวณสารวจสอดคลองกบการศกษาของนรนทร (นรนทร ไทรพก,2518) และ Smith (Smith,G.M.1950:1295) นอกจากจะพบ ทลลสธรรมดาแลว ยงพบทลลสทกาลงจบคผสมพนธ (Conjugation) และทาลลส ทสรางไซโกตอกดวย สาหราย Division Euglenophyta เปนพวกทมแฟลกเจลลา เคลอนทไดจงมการกระจายอยทวไป แตทพบมากคอ Euglena sp., Trachelomanas sp. สาหรบ Euglena sp. นน พบมากในบอ หรอสระทมสารอนทรยปนอยมาก เชน พบวามการเจรญพนธเปนจานวนมากลอยเปนฝาอยบนผวนา สวน Phaous sp. นน พบมากในปลกควาย และพบกระจายหางๆ ในแหลงนาทวไปทมสภาพความเปนกรดดางระหวาง 6-7 ซงสอดคลองกบการศกษาของ Smith ,G.M.(1950 : 355) สาหราย Division Chrysophyta พบ 5 Genera และ Diatoms อกจานวนหนง พบวา Mallomonas sp. มกอยในแหลงนาทใสสะอาด และมสภาพความเปนกรดดางประมาณ 4.6-5.5 ซงจะสงเกตไดวาแหลงนาเชนน มกมตะกอนสสม เกาะอยตามขอบแหลงนาหรอเกาะอยตามตนหญาและพชนาทวๆไป ซงสอดคลองกบการศกษาของ Smith G,M (1950 : 415 ) สาหรบ Synura sp. นน สวนใหญพบในแหลงนาทมสภาพความเปนกรดดางประมาณ 5-6 และพบอยรวมแหลงนาเดยวกนกบ นอกจากนนยงพบวา Diatoms มการกระจายกวางขวางคอพบทกบรเวณสารวจสามารถปรบตว Mallomonas sp. อยในชวงความเปนกรดดาง 3.5 - 7.5 แตทพบมากคอ ในแหลงนาทคอนขางกรด คอ มสภาพความเปนกรดดางประมาณ 5.5 – 6.5 สอดคลองกบท นรนทร (นรนทร ไทรพก.2518) รายงานไววา Diatoms สามารถปรบตวอยในแหลงนาซงมชวงความเปนกรดดางระหวาง 6 - 8 สาหรายพวก Pyrrophyta นนพบไมมากทงจานวนและชนด บางชนดพบเพยง 3 ครง เชน Tetradinium sp. , Peridinium sp. , Glenodinium sp. ทพบบอยกคอ Gymnodinium sp. พบทกฤดพบมากในฤดหนาวตอกบฤดรอนซงสอดคลองกบการศกษาของ สนท บญเคลอบ ( 2517 : 66 ) ซงรายงานวาพวก Pyrrophyta พบไดในแหลงนาทไดรบแสงแดดจด และเจรญไดดในตวกลางทอณหภมคอนขางสง สาหรายพวก Cyanopy\hyta มปรากฎทกฤด ทพบบอยทสดคอ Osoillatoria sp. และพบการแพรพนธเพมจานวนอยางมากมาย (Bloom) ของ Arthrospira sp. , Osoillatoria sp. , Polyoystis sp. ในบอปลาสวนสาราญใกลคลอง 3 สาหรายพวก Cyanophyta สวนใหญสามารถดารงชวตอยในนาทมสภาพคอนขางเนาเสยไดด เชน Spirulina sp. , Oscillatoria sp. จงใชเปนดชนบอกใหทราบสภาพความเนาเสยของนาได ซงสอดคลองกบท Round (Round , 1970 : 223) ไดรายงานไว

23

สาหรายพวก Rhodophyta พบเพยง 1 Genus คอ Compsopogon sp. ซงพบในแหลงนาทใสสะอาด มสภาพความเปนกรดดางประมาณ 6-7 พบทงในบรเวณนาไหล และนานง ทแปลกกคอ พบวาเจรญอยบนเปลอกหอยในสระทนานงใส และพบเฉพาะฤดฝนกบฤดหนาวเทานน ไมพบในฤดรอน สาหรบพวก Uncertain Group นนพบ Chilomonas sp. ซงกระจายอยเกอบทวบรเวณสารวจทงนเพราะมแฟลกเจลลา 2 เสน วายนาไดรวดเรว พบมากในฤดฝน และฤดหนาว เครอทพย เจยระวานช ( 2517 : ) ทาการวจยเรองการสารวจสาหรายนาจดในเขตบางเขน กรงเทพมหานคร ผลการสารวจสาหรายในเขตอาเภอเมองสกลนคร จงหวดสกลนคร ในชวง 3 ฤด ตงแต วนท 1 กรกฎาคม 2517 ถงวนท 30 มถนายน 2518 สรปผลไดดงน เกบตวอยางสาหรายจากแหลงนาซงเปนทอยอาศยตามธรรมชาตของสาหราย 24 แหลง แหลงนาดงกลาวมทงทเปนแหลงทมนาตลอดทงป และมนาไมตลอดป (มเฉพาะฤดฝนและฤดหนาว) คาความเปนกรดดาง เฉลยในชวง 6 – 6.5 ซงโดยเฉลยมความเปนกรดเปนดางเพยงเลกนอย สาหรายทสารวจพบมทงทลอยนาเปนอสระ เกาะกบวตถในนา เกาะกบพชนา หรอสตวนา หรอพนดนในนา บางชนดอาศยในเขตพช เชน Anabeena azolli อยในเซลลของแหนแดง เปนตน จานวนสาหรายทสารวจพบทงหมดม 5 ดวชน และ Uncertain group ประกอบดวย 100 เจเนอรา (genera) และไดอะตอม มณฑนา เลาหบรรจง (2517: 89) ไดทาการศกษาเรอง “การสารวจสาหรายนาจดในเขตฝงขวาของแมนาเจาพระยาในจงหวดนนทบร แหลงนาจด นากรอยไดสารวจสาหรายในเขตฝงขวาของแมนาเจาพระยาในจงหวดนนทบร กระจายอยทวไปในพนททงหมด สวนใหญเปนบรเวณทใกลเสนทางคมนาคม มอยบางบางสวนทเขาไปสารวจในบรเวณทไกลถนน แหลงนาทสารวจทงหมด 38 แหลง มนาตลอดป 35 แหลง มเพยง 3 แหลง ทไมมนาในฤดรอน สภาพของแหลงนาทมสาหรายอาศยอยมากในเขตน คอ เปนคนาขนาดกวาง 5 เมตร มหญาปกคลม อยตดกบทงนา นาคอนขางใส อณหภมขณะทเกบ 28-34 ºซ. สภาพความเปนกรดดาง 5.5- 6 เปนสภาพแหลงนาตามธรรมชาตทยงไมถกดดแปลง หรอ ทาลายไปมากนก สาหรายทสารวจพบมพวกไดอะตอมและสาหรายอนๆ อก 106 Genera นน เปนสาหรายมพบโดยการเกบเอานาทมสาหรายอย ขอนไม ตนไม พชนา ถงพลาสตค หรอสงตางๆ ในนาทมสาหรายเกาะอย รวมทงสาหรายทสามารถมองเหนดวยตาเปลา Division Chlorophyta พบชนดตางๆ มากทสด รองลงมาคอ Division Cyanophyta ทพบนอยชนดทสด คอ

24

Rhodophyta ทไมพบเลยคอ Division Phacophyta ทงนอาจเปนเพราะสภาพทอยอาศยตางๆ ทางนเวศนวทยาของเขตน เหมาะสมกบสาหรายทงสองพวกแรก สาหรายสนาตาลและสแดงสวนใหญ เปนสาหรายทะเล มเพยงสวนนอยทเปนสาหรายนาจด จงทาใหโอกาสทพบนอยลงรวมทงสภาพตางๆทางนเวศนวทยาดวย สมลวรรณ นนทกล (2518 : 127) ไดทาการศกษาเรอง “ การสารวจสาหรายในเขตบางบวทอง นนทบร ผลการสารวจสาหรายในเขตบางบวทอง นนทบร ในชวงเวลา 3 ฤด ตงแตวนท 1 เมษายน พ.ศ.2517 ถงวนท 13 มกราคม พ.ศ.2519 ปรากฏผลดงน สภาพของแหลงนา แหลงนาทไดสารวจมสภาพเปนแองนา สระ คนารมถนน ทองรองสวนไมผล ทองรองสวนผก ทงนาและลาคลอง มทงแหลงถาวรและแหลงนาชวคราว มสภาพนานง หรอเปนคลนเมอเรอแลน แหลงนาไดรบแสงเตมทหรอแสงราไร สภาพความเปนกรดดางและคาอณหภมเฉลยของแหลงนาทง 66 แหลง มดงน ฤดรอน คาความเปนกรดดาง 6- 8 คาอณหภมเฉลย 28 º C ฤดฝน คาความเปนกรดดาง 6- 7.5 คาอณหภมเฉลย 29 º C ฤดหนาว คาความเปนกรดดาง 6.5 - 7 คาอณหภมเฉลย 22.5 º C สาหรายทสารวจพบมจานวน 18 genera และDiatoms (ซงไมไดวนจฉยถงขน genera) กระจายอยใน 6 Divisions และ Uncertain Group รชน เขยวเงน (2535: 100 )ไดทาการศกษาเรอง “ การศกษาชนดของสาหรายและคณภาพนาในสระแกว และบงราชนก จงหวดพษณโลก” ผลการศกษาพบวา ความสมพนธของสาหรายกบคณภาพนาบางประการ ผลการศกษาสาหรายในบรเวณสระแกว พบวา อณหภมของนามอทธพลโดยตรงตอการเพมขนหรอลดลงของปรมาณสาหรายใน Division Cyanophyta พบ 22 สกล เฉลย 233,200 เซลลตอมลลลตร พบมากสกล Oscillatoria sp. PH มอทธพลโดยตรงตอการเพมขนหรอลดลงของปรมาณสาหรายใน Division Chlorophyta พบ 52 สกล เฉลย 330,600 เซลลตอมลลลตร พบมากสกล Pediastrum sp. และ Scenedesmus sp. Division Euglenophyta พบ 4 สกล เฉลย 63,000 เซลลตอมลลลตร พบมากสกล Euglena sp. และ Division Chrysophyta พบ 14 สกล เฉลย 153,600 เซลลตอมลลลตร พบมากสกล Fragilaria sp., Navicula sp. และ Nitzschia sp. และ Scenedesmus sp. เมอเปรยบเทยบลกษณะทางกายภาพและชวภาพจะเหนวามความสอดคลองกนกบคณภาพนา พบ DO มคา 5.6 ppm. และ BOD มคา 7.1 ppm. จดวาเปนแหลงนาทเรม

25

มมลพษเลกนอย (เสรมพล รตสข และไชยยทธ กลนสคนธ. 2518 : 89) หากไมมการปรบปรงคาดวาในอนาคตจะสงผลกระทบตอความเปนอยของ พช สตว และสงมชวตอนๆ ในนา สาราญ ขวญเกอ (2518 : 138 ) ไดทาการศกษาเรอง “ การศกษาสนฐานวทยาและการกระจายของสาหรายในเขตอาเภอพระประแดง จงหวดสมทรปราการ” ผลการวจยพบวาสาหรายบางชนดปรากฎในเขตพระประแดงแตไมปรากฎในเขตอน และ บางชนด ปรากฏ ในเขตอนๆ ปรากฎในเขตพระประแดง เนองมาจากวา ในเขตอาเภอพระประแดง ในทกตาบลททาการศกษาจะมสภาพเปนนากรอยโดยตลอดเพราะมนาจากแมนาเจาพระยาไหลขนลงอยเปนประจา ดงนน สาหรายทอยไดจะตองทนตอสภาพนากรอยได โดยเราจะพบวามสาหรายทะเลหลายชนดเคลอนยาย (Migrate ) จากทะเลเขามาอยในเขตอาเภอพระประแดง เชน Monostrma sp., Enteromorpha sp., Caloglossa sp., Hypoglossum sp., Polysiphonia sp., Vaucheria sp.. และนอกจากนาเคมขนถงแลว สาหรายยงตองทนตอสภาพนาเสยดวย เพราะในเขตอาเภอพระประแดงมโรงงานอตสาหกรรมมากมาย สาหรายทอาศยอยในแถบนนจะตอง เปนสาหรายททนตอสภาพความเปนกรดหรอเปนดางแลวแตชนดของโรงงานอตสาหกรรม จงทาใหปรากฏของสาหรายแตกตางไปจากบรเวณอนๆ รายงานการวจยของ G.M Smith ทอางใน สนนทา มนสมงคล ( 2518: 118) ไดศกษาเรอง “ การสารวจสาหรายเขตราษฎรบรณะ กรงเทพมหานคร” อางถง วา G.M Smith สารวจพบ Desmatractum ซงเปนสาหรายเซลเดยววา มกพบเจรญอยในนาทมสภาพเปนกรดและพบวาอยในวนบางๆ ตดอยกบพชใตนาหรอสาหรายชนดอน แตจากการสารวจในครงนพบ Desmatractum เจรญอยในแหลงนาทมสภาพของนาเปนดาง วดคา pH ไดเทากบ 8 ซงแสดงวา Desmatractum เปนสาหรายทสามารถเจรญอยไดในแหลงนาทนามสภาพเปนกรดและเปนดาง Euglena เกดมากในแหลงนานงในเวลาเชาเมอแหลงนาไดรบแสงสวาง จะสงเกตเหนกลมสเขยวลอยอยใกลบรเวณผวหนานาหรออยกนหนาแนนในบรเวณพนดนตนๆ รมแองนาหรอบนถงพลาสตกทอยในแองนานนและมกพบปนอยกบสาหรายพวก Phacus และ Lepocinclis แต Euglena มจานวนมากกวาหลายเทา นามสภาพเปนกลาง G.M Smith สารวจพบวา Euglena จะมมากในแหลงนาทมสารอนทรยมาก สวนทางดานของเชาวน ทวผล (2519 : 91) ไดศกษาเรอง “ การสารวจสาหรายในเขตอาเภอลาลกกา จงหวดปทมธาน” จากการศกษาสรปผลไดวา

26

การสารวจสาหรายในเขตอาเภอลาลกกา พบวา Diatoms เปนสาหรายทมความทนทานตอสภาพแวดลอมไดเปนอยางด ในการสารวจครงนพบ Diatoms ในสภาพนาทม pH 3.5 – 8 อณหภมของตวกลาง 18-31 º C สภาพแสงตงแตถกแสงราไร จนกระทงถกแสงสวางเตมท ตลอดเวลากลางวน สภาพนาตงแตขนจนถงใส และพบในแหลงนาทกประเภท Oscillatoria กพบแหลงนา แตไมพบในสภาพ pH 3.5 เหมอน Diatoms ทงนเพราะ Oscillatoria มความทนทานตอความสกปรกของนาไดเปนอยางด ซงใชเปนดชนบอกความสกปรกของนาได (Palmer,1961 : 81 ) Euglena และ Phacus กพบในทกแหลงนาเชนกน ทงน เพราะสาหรายทง 2 ชนดนมแฟลกเจจลมใชในการเคลอนท และสามารถดารงชวตอยในสภาพนาทคอนขางเสย มสารอนทรยสง สวนของนรนทร ไทรฟก (2518 : 93 ) ไดทาการศกษาเรอง “การสารวจสาหรายในเขตอาเภอคลองหลวง จงหวดปทมธาน “ ผลการศกษาพบวาสภาพของแสง มบทบาทสาคญตอการสงเคราะหแสงของสาหราย แหลงนาสวนใหญในเขตททาการศกษาครงน ไดรบแสงแดดเกอบตลอดวน มสวนนอยเทานนไดรบแสงแดดรมราไร ดงนนจงนบไดวา แหลงนาไดรบแสงแดดเพยงพอทสาหรายจะดารงชวตอยในระดบนาตางๆ เชน บางชนด ลอยเปนฝาเขยวอยบรเวณหนานา เชน Euglena sp. บางชนดดารงชวตแบบ Free floating หรอวายอยในนา เชน Pandorina sp. Cosmarium sp., Synura sp. บางชนดกเกาะอยกบวตถใตนาหรอเจรญอยบนดนเลย กนแหลงนาทแสงสามารถสองถงได เชน Oedogonium sp., Nitella sp. ฯลฯ อนนต ปานศภวชร ( 2519 : 109 ) ไดทาการศกษาเรอง “ การสารวจสาหรายในเขต อาเภอเมอง จงหวดสกลนคร” ผลการศกษาพบวา ในชวง 3 ฤด ตงแตวนท 1 กรกฎาคม ถงวนท 30 มถนายน 2518 สรปผลไดดงน เกบตวอยางสาหรายจากแหลงนาซงเปนทอยตามธรรมชาตของสาหราย 24 แหลง แหลงนาดงกลาวมทงทเปนแหลงนาทมนาตลอดป และมนาไมตลอดป (มเฉพาะฤดฝนและหนาว) คาความเปนกรดเปนดาง เฉลยในชวง 6 – 6.5 ซงโดยเฉลยมความเปนกรดเปนดางเพยงเลกนอย สาหรายทสารวจพบมทงทลอยนาเปนอสระ เกาะกบวตถในนา เกาะพชนา หรอสตวนา หรอพนดนใตนา บางชนดอาศยในเซลลพช เชน Anabaena azolli อยในเซลลของแหนแดง จานวนสาหรายทสารวจพบทงหมดม 5 ดวชน และ Uncertain group ประกอบดวย 100 จเนอรา และไดอะตอม นฤมล วบลยสข ( 2529 : 123 – 124 ) ไดทาการศกษาเรอง “ การศกษาสาหรายนาจดในเขตอาเภอเมอง จงหวด ราชบร” ผลการศกษาพบวา

27

บรเวณสระนาและคลองทมพชนาขนหลายชนด และกระจายทวไป เชน บว จอกหหน ผกบง แพงพวยนา สาหรายหางกระรอก สาหรายหางมา สาหรายขาวเหนยว ฯลฯ ซงมพนนาเปนดนโคลนปนทรายและมซากพชทบถมกนในแหลงนา มอณหภมอยในชวง 21-31 องศาเซลเซยส สภาพความเปนกรดเปนดางอยในชวง 7- 8 มความโปรงแสง 0.1 – 0.8 เมตร จากระดบความลกบรเวณทเกบตวอยางประมาณ 0.1- 2.3 เมตร จากคาตางๆ ดงกลาวจะเหนไดวาอณหภมของนา ความโปรงแสงของนาและคาความเปนกรดเปนดางในแตละแหลงนาไมแตกตางกนมากนก ซงความแตกตางของอณหภมแตละจดเกดจากความลกททาการวด ชวงเวลาททาการวด และฤดกาล แหลงนาทมอณหภมสงมกตนและอยางกลางแจง แหลงนาทมอณหภมตามกเปนแหลงนาทลกกวาง สวนคาความโปรงแสงของแตละแหลงทวดไดดงกลาวนน แสดงใหเหนวาแหลงนาในเขตทศกษานสวนใหญมความใส แสงสามารถสงลงไปไดลกซงมอทธพลตอการสงเคราะหแสงของสาหรายดวย นอกจากนบรเวณทมการเลยงสตว เชน เปด ไก และหม ชวยทาใหแหลงนามสารอนทรยทไดจากมลสตวดงกลาวเพมขนในแหลงนา จงทาใหเหมาะตอการเจรญของสาหรายบางพวก จรา จนทโรทย (2517 : 92)ไดศกษาเรอง “ การสารวจสาหรายนาจดในเขตพญาไทและดสต กรงเทพมหานคร” ผลการศกษาพบวา จากการสารวจสาหรายนาจดในแหลงนา 38 แหลงนาในเขตทง 2 พบวาสาหรายนาจดอยถง 5 Divisions 76 Genera และ Diatom ทงทสภาพของแหลงนาสวนใหญเปนนาเสย และนาขน ในฤดฝนเปนฤดทพบสาหราย Divisions Chlorophyta ซงเพมมากวา Divisions อน ๆ สวน Divisions Euglenophyta จะพบเกอบทกแหลงนาในฤดรอนและหนาว ซงเปนชวงทมอนทรยสารมาก เหมาะแกการเจรญของสาหรายประเภทน จากงานวจยทเกยวของ นนลวนแลวแตเปนงานวจยทศกษาเรองสาหรายนาจด ทมการเจรญเตบโตของสาหรายแตละ Divisions ในสภาพแหลงนาทมคณภาพแตกตางกน ซงแตละงานวจยทศกษาจะกลาวถงความสมพนธของสาหรายกบคณภาพของนาทสาหรายเจรญเตบโต บอกถง อณหภม คาความเปนกรดเปนดางของแหลงนา ฤดกาล วามผลตอการเจรญเตบโตของสาหราย ซงกตรงกบงานวจยทผวจยกาลงรวบรวมถงความสมพนธของแหลงนากบการเจรญเตบโตของสาหรายแตละชนด เพอเปนดรรชนวเคราะหคณภาพของแหลงนาทศกษา ในงานวจยครงนจะกลาวถงเฉพาะสาหรายทสามารถมองเหนดวยตาเปลาเพยงอยางเดยวไมกลาวถงสาหรายเซลลเดยวทดจากกลองจลทศนและในงานวจยครงนไดรวบรวมสาหรายทใชในการตรวจสอบคณภาพนาไวดงตาราง 1

28

ตาราง 1 สาหรายทใชในการตรวจสอบคณภาพนา Division species ลกษณะทวไป

Chlorophyta

Mougeotia sp.

พบในแหลงนาทมสภาพความเปนกรด - ดาง 3.5-7.0

Spirogyra sp.

เปนสาหรายนาจดทพบอยทวไปในแหลงนาแทบทกแหง มชอ เรยกกนอกอยางวา เทา พบในแหลงนาทมสภาพความเปนกรดดาง 3.5-7.0

Volvox sp.

เปนกลมเซลลทรงกลมกลวง มขนาดใหญมองเหนไดดวยตาเปลา พบในแหลงนาทมสภาพความเปนกรดดาง 3.5-7.0

Cyanophyta

Microcystis sp.

เปนกลมเซลลทลอยอยเปนอสระในนา จดวาเปนแพลงคตอนสกลทสาคญของแหลงนาจด และเปนสาเหตทาใหเกด การบลมของนา(water bloom)

Nostochopsis sp.

ทลลสมลกษณะเปนกอนวน ภายในมเสนสายจานวนมากฝงอย เมอยงออนอยเปนกอนตน ตอมาตรงกลางจะกลวง เสนสายแตกแขนงไดจานวนมาก แขนงสนประกอบดวยเซลล 1 – 3 เซลล มเฮเทอโรซสตอยตรงปลายแขนง สวนแขนงยาวประกอบเซลลจานวนมาก เซลลตรงสวนปลายจะมลกษณะยาว ชอบขนในนาทเปนกลางหรอเปนดางเลกนอย

29

Division species ลกษณะทวไป Cyanophyta

Oscillatoria sp. เซลลตอกนเปนเสนสายมความกวางของเซลลมากกวาความยาวของเซลลปลายเสนสายเซลลมลกษณะกลมมนพบการแพรพนธเพมจานวนอยางมากมาย (Bloom) สวนใหญสามารถดารงชวตอยในนาทมสภาพคอนขางเนาเสยไดด

Spirulina sp. เซลลตอกนเปนเสนสายมลกษณะเปนเกลยวคลายสวานพบการแพรพนธเพมจานวนอยางมากมาย (Bloom) สวนใหญสามารถดารงชวตอยในนาทมสภาพคอนขางเนาเสยไดด

Charophyta Tolypella sp. สาหรายสกลนพบขนอยในเขตอบอน ชอบขนในนากระดาง หรอนาทมหนปน

Nitellopsis sp. สาหรายสกลนพบขนอยในเขตอบอน ชอบขนในนากระดาง หรอนาทมหนปน

Chara sp. สาหรายสกลนพบไดทวไปทงในเขตอบอนและเขตรอนชอบขนในนากระดาง หรอนาทมหนปนสง

Euglenophyta Euglena sp. เซลลเปนรปกระสวยสนหรอทรงกระบอก มแฟลกเจลลม 2 เสน เมอเตบโตจานวนมากเกดฝาสเขยวหรอแดงบนผวนา จะสงเกตเหนกลมสเขยวลอยอยใกลบรเวณผวหนานาหรออยกนหนาแนนในบรเวณพนดนตนๆ รมแองนาหรอบนถงพลาสตกทอยในแองนา

Chrysophyta Mallomonas sp. เซลลรปรหรอทรงกระบอกมหนามรอบเซลลและมแฟลกเจลลม 2 เสนแตม 1 เสนเทานนทเหนชดเจน พบในแหลงนา

30

Division species ลกษณะทวไป ทใสสะอาด และมสภาพความเปนกรด -

ดางประมาณ 4.6-5.5 มกพบตะกอนสสม เกาะอยตามขอบแหลงนาหรอเกาะอยตามตนหญาและพชนาทวๆไป

Pyrrophyta Gymnodinium sp. เซลลรปไขขนาดเลกไมมผนงเซลล พบรองตามขวางของเซลล( cingulum)พบทกฤดโดยเฉพาะชวงปลายฤดหนาวถงตนฤดรอน และเจรญไดดในแหลงนาทมอณหภมคอนขางสง

3. เอกสารและงานวจยทเกยวกบการสรางคมอ

คมอศกษาดวยตนเองและความหมายของคมอ หนงสอคมอ หมายถง สมดหรอหนงสอทแตงขนเพอใชประกอบวชา หรออานวยความสะดวกเกยวกบการศกษาเรองใดเรองหนง (พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน 2525 : 126) คมอ (Hand Books) นยมจดทาเปนรปเลมทาใหสามารถใหรายละเอยดเกยวกบเรองนนไดมากขนและมกจะมภาพประกอบเพอดงความสนใจและเพอใหเขาใจไดงายขน (กญญา ศรกล.2532 : 242 ) หนงสอคมอ เปนหนงสอเลมทเปนสงพมพเฉพาะกจ คอ เปนสงพมพทใชเพองานเฉพาะดานใดดานหนง เชน หนงสอรายงานประจาป หนงสอคมอพนกงาน ซงมกจะเปนหนงสอขนาดเลก มขนาดประมาณ 4 x 7 นว ซงอาจจะเลกหรอใหญกวานแลวแตการออกแบบ เพอความประหยด สวยงาม หรอเพอความสะดวกในการจบถอ (สโขทยธรรมาธราช.2528 : 219- 229 ) ทงนบญชม ศรสะอาด ใหคาจากดความวา หนงสอคมอ (Hand book) เปนแหลงสนเทศทใหความรในสาขาวชานน ตวอยางไดแก Hand book of Research on teaching ฉบบป 1963 ม N.L.Gage เปนบรรณาธการ (บญชม ศรสะอาด 2535:24) จงสรปไดวา คมอเปนสอสงพมพในลกษณะของหนงสอททาใหมขนาดเลก(booklet) มขนาดประมาณ 5 x 7 นว ประมาณ 100 – 150 หนา เพอสะดวกในการถอหรอคนควาความรในสาขาวชานน

31

ประโยชนของหนงสอคมอ ยพเรศ วงยายฉม (2540 : 33) กลาววา หนงสอคมอสามารถใชหลกและสอประกอบในการสอน ชวยใหผเรยนสามารถเรยนรไดดวยตนเอง ไมจากดเวลาตายตว สามารถใชเปนหลกและสอประกอบในการสอน เมอใดกไดเมอมความพรอม นอกจากนยงเปนสอทประหยด ลงทนนอยไดผลคมคาเพราะสามารถนามาใชไดหลายครง หากอานบอยจะชวยเพมพนความสามารถในการอาน ชวยใหเขาใจเนอหาไดละเอยดขน การเขยนหนงสอคมอ กญญา ศรกล(2532 : 242)ไดใหหลกการเขยนไววาควรเขยนใหอานเพลดเพลน การจดองคประกอบระหวางภาพและขอความใหเหมาะสมสวยงาม และตองอธบายรายละเอยดเกยวกบเรองนนสอดคลองกนกบ เซอร และคณะ (อางถงในสรอยทพย สมครเขตรการณ.2543 : 46) ไดกลาวถงหลกการเขยนในสอสงพมพ ซงเปนสอทมเปาหมายไปสสาธารณชนไววา หลกการเขยน ตองใหอานงาย เขาใจงาย ภาษาทใชมชวตชวาและกระชบชดเจน ในการเขยนเรองราวตาง ๆ ใหเกดความสนใจและตดตามประโยคนามความสาคญเปนอยางยง หรอในบางครงการใชภาษาพนเมองทงายและการนาคาอปมาตาง ๆ มาใชกพบวาเปนสงททาทาย แตสงหนงทขาดเสยไมไดกคอ การคานงถงความรสกและภาพสะทอนทกลบมาของผอาน และการเขยน เพอการสอความหมายธรรมชาต สงทควรหลกเลยงโดยเดดขาดคอ การเขยนทมความอคตและลาเอยงเพอกอใหเกดความบาดหมางโดยใชเรองเชอชาต เผาพนธ เพศ อาย ตลอดจนการใชสรรพนามทไมเหมาะสมและการเขยนทซาซากจาเจ สาหรบกระบวนการเขยนนนจาเปนจะตองศกษาถงหวขอเรอง การวางโครงเรอง การเขยนฉบบราง การแกไขฉบบรางกอนจดพมพ ขณะทฮลลและโนวล(อางถงในสรอยทพย สมครเขตรการณ.2543 : 46)ไดแนะนาหลกการเขยนเผยแพรไววาควรเขยนเปดเผย ชดเจน จรงใจ ยตธรรม ซอตรง เขยนตรงเขาไปในเรองทตองการอธบาย ใชคาธรรมดาเขยนหรอบอกเพยงเรองเดยว และอยาใหเปนการยกยองหรอดถกคนใดคนหนง สอดคลองกนกบอนนตธนา องกนนท(2538 :8) ไดใหหลกการเขยนทดไววา ควรใชขอความและภาษางาย คนทวไปเขาใจไดเปนอยางด ใชศลปะการพมพทด เราใจผอานดวย ภาพประกอบ ตวอกษรทใช ตลอดจนการจดเขาเลม เชนเดยวกนกบอนนต อนนตโชต (อางถงในสรอยทพย สมครเขตรการณ.2543 : 46) ไดใหหลกการเขยนไววา ตองมประโยชน(useful) ชวยกระตนหรอสรางสรรคใหนกทองเทยวเกดจนตนาการ ขอมลนาเชอถอ อานไดงาย และเขาใจถอยคาทเขาใจงาย มความสวยงาม มการออกแบบทด รปภาพตาง ๆ ทใชจะตองใชศลปะในการจดทา การเลอกสสนตาง ๆ จะตองเปนไปในลกษณะคอนขางดงดดนกทองเทยว กระดาษทใช

32

ควรเปนกระดาษทคอนขางมคณภาพ ควรแกการเกบรกษา(worth keeping) จะตองใหนกทองเทยวรสกทจะเกบรกษาไมอยากทง กระบวนการผลตสอสงพมพประเภทหนงสอคมอ จากเอกสารการสอนชดวชาความรเบองตนเกยวกบสงพมพ ไดกลาวสงพมพทวไปมกระบวนการผลตดงตอไปน (สโขทยธรรมาธราช,2528 :436 – 493 )

1. การเขยนตนฉบบ การเขยนตนฉบบทดผเขยนจะตองมความรเกยวกบเรองทเขยน เปนอยางด กาหนดแนวทางการเขยนอยางมหลกเกณฑ โดยการวางโครงเรองอยางเปนระบบ เลอกใชวธการเขยนหรอภาษา ใหเหมาะสมเนอหาสาระทตองการนาเสนอ ซงจะตองมการวเคราะหเรองราวทจะนามาเขยนใหครบถวนสมบรณตามวตถประสงคหรอจดมงหมายทกาหนด สงทจะตองพจารณาในการวเคราะหเรองไดแก

พจารณาขอบเขตเนอหาสาระ เพอกาหนดขอบเขตประเดนตาง ๆ และพยายาม กาหนดเนอหาใหอยในขอบเขตจากด

พจารณาวตถประสงค เพอจะไดกาหนดรปแบบภาวธการเขยนและเนอหา สาระใหสอดคลองกบวตถประสงคทตองการ

ศกษาคนควาขอมลเบองตน กอนทจะเขยนโครงเรองได ผเขยนมความ จาเปนตองมความรความคดเกยวกบเรองทจะเขยนเสยกอน ดงนนผเขยนจงจาเปนตองหาขอมลใหไดมากทสด

การจดระเบยบความรและความคด ในชนนผเขยนจะตองนาความรและ ความคดทไดรวบรวมไวมาจาแนกแยกแยะเปนหมวดหม โดยกาหนดประเดนเปนหวขอใหญ ๆ ตามประเดนหลกของเรองกอน

เขยนโครงเรอง การเขยนโครงเรองอาจเขยนได 2 แบบคอ เขยนในรปหวขอ ซงเปนการนาเอาประเดนมาเขยนคาหรอวลสนๆ การเขยนในรปประโยค ซงเปนการนาเอาประเดนมาเขยนเปนประโยคทมความเขาใจสมบรณ

2. การตรวจแกไขตนฉบบ จะตองยดถอรปแบบของสอเปนหลกในการพจารณา ตองม การตรวจสอบเนอหาใหถกตองตามขอเทจจรง เหมาะสมกบผอาน สอดคลองกบวตถประสงคของการผลต ลกษณะของภาษาจะตองคงเสนคงวาและเหมาะสมประเภทของสอ

3. การเตรยมตนฉบบเพอการจดพมพ จะตองตรวจสอบจดเตรยมตนฉบบทงทเปน เนอความและเปนภาพ รวมทงตองกาหนดรายละเอยด ในการพมพใหเรยบรอย

4. การพมพ เปนขนตอนสดทายของการผลตสอสงพมพ ซงมหลายขนตอน แตละ

33

ขนตอนจะตองมความตอเนองสมพนธกน และทกขนตอนมความสาคญเทากนหมด สงพมพจะมราคาแพงหรอถกขนอยกบการเลอกใชวสด และเทคนคทเหมาะสม การออกแบบหนงสอคมอ เซอรและคณะ(อางถงในสรอยทพย สมครเขตรการณ.2543 : 46) กลาววา การออกแบบหนงสอคมอ โดยทวไปแลวใชหลกการออกแบบเดยวกนกบสอสงพมพตาง ๆ สงสาคญตองรวาผอานคอใคร ใชอานทไหน และเพอวตถประสงคอะไร ซงสงเหลานทาใหสามารถตดสนใจออกแบบรปลกษณะและขนาดของหนงสอคมอได สาหระบหลกการพนฐานอยางงายทจะชวยใหการออกแบบประสบความสาเรจดงตอไปน

1. ความสมดล (Balance) ควรใหนาหนกในการจดรปแบบ ขอบเขตของเนอหาและ ภาพประกอบในแตละหนาใหไดสวนทเหมาะสม

2. การลาดบ (Sequence) เปนหนทางทจะนาผอานไปสความสนใจ โดยอาศยหลกวา ผอานสวนมากจะเรมอานจากมมซายบน และละสายตาจากหนงสอออกทางมมขวาลาง จากภาพใหญไปสภาพเลก จากภาพสไปสภาพขาวดา จากหวขอไปสเนอเรอง

3. ความแตกตาง (Contrast) ทาใหสะดดซงชวยใหผอานมใจจดจอและสนใจยงขน ความตางทใชกนโดยทวไปนน มกใชในเรองของความไมเหมอนกนของขนาด รปภาพ ส และรปทรง

4. ความเรยบงาย (Simplicity) เปนสงสาคญในการออกแบบหนงสอคมอ ดงนน ในแต ละหนาจงไมควรมเนอหาและภาพประกอบจนแนนขนดหรอเตมแตงสงอนลงไปจนดยงเหยง

5. สดสวน (Proportion) เปนการพจารณาเพอใชเนอทกระดาษ ซงโดยทวไปแลวเหนวา อตราสวนทใชควรจะเปน 3 ตอ 5 หรอ 3 ตอ 4 จะทาใหนาด และเหมาะสมทสด

6. ความเปนเอกภาพ (Unity) ความเปนเอกภาพทดนน คอ แตละสวนจะตองสมบรณ และไปดวยกนไดภาพรวมทงหมด เชน การใชตวพมพ กระดาษ และสของหมกพมพ เปนตน การพฒนาคมอ การทจะใหคมอซงเปนสอการเรยนประเภทหนง ทจะผลตขนใชนนมประสทธภาพตอการใหความรความเขาใจ กอนทจะนาคมอไปใชจรง จงควรมการพฒนาใหไดมาตรฐานเสยกอนขนตอนหนงทสาคญในการพฒนาสอการเรยนตาง ๆ คอ ขนทดลองใชและปรบปรงแกไข โดยวธการในขนแรก เปนการทดลองใชเปนรายบคคล หรอการทดลองแบบ 1 ตอ 1 แลวปรบปรงแกไข หลงจากนนเปนการทดลองใชกบกลมเลกประมาณ 5 – 10 คน แลวปรบปรงแกไขอกครงหนง ขนสดทาย นาคมอทผานการปรบปรงแกไขครงหลงสดแลว ไปทดลองใชกบกลมเปาหมาย ซงเปนกลมใหญในสภาพจรง และทดสอบผลสมฤทธทางการเรยน จากนนวเคราะหผลหาประสทธภาพ

34

ของคมอวาสามารถนาไปใชไดหรอไม เพอพจารณาผลตใชตอไป(บญชม ศรสะอาด,2537:76- 100) การผลตคมอ การผลตคมอทไดพฒนาแลวใหเปนรปเลมจรงขนมานน จะเลอกใชวธการใดยอมขนอยกบงบประมาณทม คณภาพทตองการ ขอจากดในเรองเวลา และทรพยากรอนๆ ทใชใสการผลตเพราะสงตาง ๆ เหลานเกยวของกบกระบวนการในการผลต ซงมกจะเกยวโยงไปถงวธการในการผลตเนอหาและหวขอเรอง การจดทาภาพประกอบ การจดวางรปแบบเนอหาและงานกราฟฟก การทาแมพมพตนแบบและการพมพออกมาเปนรปเลม (เซอรและคณะอางถงในสรอยทพย สมครเขตรการณ.2543:49) งานวจยทเกยวของ นภาพร ศวกล ( 2518 : 58) ไดสรางสอการสอน 3 ชนดคอ สไลดประกอบเสยง ตาราประกอบและการบรรยาย เรองการอนรกษทรพยากรธรรมชาต “ ดน นา และปาไม ” นาไปทดลองกบนกศกษาวทยาลยครระดบปรญญาตร ผลการวจยปรากฎวา การเรยนจากสไลดประกอบเสยง ตาราประกอบภาพ และการบรรยาย ใหผลการเรยนการสอนไมแตกตางกน สวนชยวฒน อนเสน (2537 : 77 ) ไดสรางหนงสออานเพมเตมสงแวดลอมศกษาเรอง “ ปาทสวยงาม “ สาหรบนกเรยนชนประถมศกษาปท 6 ผลการวจยสรปไดวาคะแนนผลสมฤทธทางการเรยนของนกเรยนกลมทดลองหลงจากทอานหนงสออานเพมเตมสงแวดลอมศกษาสงกวาคะแนนกอนการอานหนงสอเพมเตมสงแวดลอมศกษา อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.05 เชนเดยวกบ ยพเรศ วงยายฉม (2540 : 116) ทาการศกษาวจยเรอง “ การพฒนาคมอศกษาธรรมชาตประจาเสนทางเดนปาในอทยานแหงชาตเขาใหญ “ เสนทางททาการ “ อทยาน-มอสงโต “ และศกษาพฤตกรรมของนกทองเทยวในการใชคมอศกษาธรรมชาต สมฤทธผลในการเรยนร ความพงพอใจและความคดเหนของนกทองเทยวตอคมอทสรางขน โดยทดลองใชกบนกทองเทยวเดนปาในอทยานแหงชาตเขาใหญทมความรตงแตมธยมศกษาตอนตนขนไป จานวน 40 คน ทดลองแบบกลมเดยวไมมกลมควบคม (Pretest-posttest design) ผลการวจยปรากฎวา คณภาพของคมออยในเกณฑด กลมตวอยางทใชคมอมความรเพมขนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.05 กลมตวอยางสวนใหญมพฤตกรรมการใชคมอโดยการอานบางสวนและแลกเปลยน

35

ความรในกลม มความคดเหนตอคมอทสรางขนวามความนาสนใจมากและพงพอใจอยในระดบมาก สวนแสงสณ สกลธนกฤช ศกษาวจยเรอง “ การสรางและทดลองใชหนงสออานเพมเตมเรองปาไมของกาญจนบร สาหรบนกเรยนชนประถมศกษาปท 6 “ ผลการวจยพบวา ผลสมฤทธทางการเรยนกอนการอานและหลงการอานหนงสอของกลมควบคม พบวา กลมควบคมมคะแนนเฉลย กอนการทดลอง (Pre – test) เทากบ 8.67 และม คะแนนเฉลย หลงการทดลอง (Post – test) เทากบ 12.20 ซงเมอนาคะแนนทงสองชดมาเปรยบเทยบกนโดยใช t – test ปรากฏวาคะแนนทงสองชดมความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.01 แสดงวานกเรยนกลมทดลองทไดอานหนงสออานเพมเตมมความรเรองปาไมกาญจนบร เพมขน สวนกลมควบคมทไมไดอานหนงสออานเพมเตม มความรเพมขน จากความรเพมฐานทมอยเดม ศรพร สรอยนาคพงษ(2543 : 109 ) ศกษาวจยเรอง “การพฒนาและทดลองใชคมอทองเทยวโบราณสถานใยเขตอทยานประวตศาสตร จงหวดพระนครศรอยธยา “ ไดดาเนนการทดลองกบกลมตวอยางจานวน 60 คน โดยมรปแบบการทดลองแบบกลมเดยวทดสอบกอนและหลงการอานคมอ ผานการตรวจแกไขประเมนคณภาพจากผทรงคณาวฒและอาจารยทปรกษาทกขนตอนอยในระดบ ด มความพงพอใจในระดบมาก คะแนนผลสมฤทธทางการเรยนหลงการใชคมอมากกวากอนใชคมออยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.05 นกทองเทยวมความรเพมมากขนหลงจากการอานคมอซงเปนไปตามสมมตฐานทตงไว แสงสณ สกลธนกฤช (2542 : 75) ศกษาวจยเรอง “การสรางและทดลองใชหนงสออานเพมเตม เรองปาไมของกาญจนบร สาหรบนกเรยนชนประถมศกษาปท 6” สรปผลการวจยไดวาสรางหนงสออานเพมเตมเรองปาของกาญจนบร ทผวจยสรางขนน สามารถนาไปใชเปนหนงสออานเพมเตมประกอบการเรยน การสอนวชา สรางเสรมประสบการณชวต ระดบประถมศกษาปท 6 ไดอยางเหมาะสม เพราะนอกจากจะมประสทธภาพทาใหนกเรยนมความรเพมเตมขนแลว นกเรยนยงมความพงพอใจตอคณคาของหนงสอในดานตางๆ เปนอยางมาก อกทงยงไดผานเกณฑการประเมณคณภาพของหนงสออานเพมเตมตางๆ จากผทประสบการณทางดานการศกษาภายในจงหวดกาญจนบรในระดบดถงดมากอกดวย สาวตร ศรสข (2537 : 61) ศกษาวจยเรอง “การสรางสอเพอการสอสารพฒนาการ : คมอการศกษาธรรมชาตในปาดบเขา” การวจยครงนทาใหทราบวาสอเพอการสอสารพฒนาการคอ

36

คมอการศกษาธรรมชาตในปาดบเขา สามารถเพมความรความเขาใจเกยวกบสภาพปาดบเขาแกเยาวชนระหวางชวงอาย 15-19 ป ไดอยางมนยสาคญทางสถต โดยเฉพาะความรทเกยวกบลกษณะเดนและจาเพาะของปาดบเขา และประโยชนของพชบางชนด จะมความแตกตางของจานวนผตอบถก ระหวางนกเรยนในกลมควบคมและกลมทดลองอยคอนขางสง ทงนเพราะขอมลเหลานผทมาทองเทยวตามปกตจะไมไดรบทราบขอมลหากไมสนใจคนความากอน ศรพร สรอยนาคพงษ (2543 :109) ศกษาวจยเรอง “ การพฒนาและทดลองใชคมอทองเทยวโบราณสถานในเขตอทยานประวตศาสตร จงหวดพระนครศรอยธยา “ ผลการวจยสรปวา คมอทองเทยวโบราณสถานใน เขตอทยานประวตศาสตร จงหวดพระนครศรอยธยาทผวจยไดสรางและพฒนาขน สามารถนาไปใชประกอบการทองเทยวในพนทอทยานไดเปนอยางด ความพงพอใจของกลมตวอยาง พบวา มความพงพอใจในระดบมาก และมคะแนนสมฤทธทางการเรยนหลงการใชคมอทองเทยวโดบราณสถานมากกวากอนการใชคมออยางมนยสาคญทางสถตระดบ 0.05 ซงพอสรปไดวานกทองเทยวมความรเพมมากขนหลงจากอานคมอซงเปนไปตามสมมตฐานทตงไว และขวญดาว พกกะวนช ( 2546 : 65 ) ไดศกษาวจยเรอง “ การพฒนาหนงสอการตนการอนรกษสงแวดลอมปาชายเลน สาหรบนกเรยนชวงชนท 2 ชนประถมศกษาปท 4 “ ผลการวจยพบวาการสรางหนงสอการตนการอนรกษสงแวดลอมปาชายเลน สาหรบนกเรยนชวงชนท 2 ชนประถมศกษาปท 4 มประสทธภาพเทากบ 86.67/85.33 ซงสงกวาเกณฑทกาหนดไวคอ 80/80 สวนผลสมฤทธหลงการอานหนงสอการณตนสงกวากวากอนอานอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 ซงสอดคลองกบผลการวจยของคนอนทพบวานกเรยนทเรยนดวยการตนมผลสมฤทธทางการเรยนสงขนอยางมนยสาคญทางสถต จากผลการวจยจะเหนวาไมวาจะเปนหนงสอคมอหรอหนงสออานเพมเตมลวนแลวแตใหประโยชนกบนกเรยนอยางมาก หนงสอเปนสอทชวยสงเสรมการเรยนการสอน ทาใหมความรเพมขน มผลสมฤทธทางการเรยนดขน ดงนนผวจยจงมแนวความคดทจะสรางคมอการตรวจคณภาพนาเบองตนโดยใชสาหรายเปนตวบงช สาหรบนกเรยนระดบประกาศนยบตรวชาชพชนปท 2 ไดใชอานเพมเตมในวชาวทยาศาสตรพนฐาน วชาวทยาศาสตรสงแวดลอม การจดการสงแวดลอม และวชาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม เพอใหมความรในเรองดชนทางชวภาพทใชบงชคณภาพนา วานามคณภาพเปนอยางไรและสามารถนาความรทไดไปใชในชวตประจาวนและเผยแพรความรสชมชนเพอรวมกนรกษนาใหมากขน

37

4. เอกสารและงานวจยทเกยวกบทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร ทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร ทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร (Science Process Skills) เปนทกษะกระบวนการทใชในการเสาะแสวงหาความรทางวทยาศาสตร (พชรา ทววงศ ณ อยธยา 2537 : 17) การพฒนาทกษะกระบวนการวทยาศาสตรใหกบผเรยน จาเปนตองรความหมาย ประเภท และวธการทเหมาะสมเพอการแกปญหาอยางมระบบ อกทงยงสามารถบงบอกความสามารถทเกดทกษะไดดวย 1. ความหมายของทกษะกระบวนการวทยาศาสตร มนกการศกษาหลายทาน ไดใหความหมายของทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรไวดงน คลอปเฟอร (Klopfer , 1971 อางในเสาวภา สมววฒนกล.2541: 6 ) กลาววา “ทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร เปนกระบวนการทใชในการเสาะแสวงหาความรทางวทยาศาสตร” จกา (Gega,1986 อางในเสาวภา สมววฒนกล.2541: 6 )ไดใหความหมายวา “ทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรเปรยบเสมอนเครองมอในการเรยนรของเดกเพอใหเขาใจเนอหา หรอผลตผลโดยมทกษะขนพนฐาน 8 ทกษะ และขนบรณาการ 5 ทกษะ ผดงยศ ดวงมาลา (2530: 19-20 ) ไดใหความหมายของทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรวา “เปนพฤตกรรมทเกดจากการปฏบตและฝกฝนความคดอยางมระบบ เพอจะไดมาซงความรทางวทยาศาสตร เชน ฝกการสงเกต บนทกขอมล ทาการวด ตงสมมตฐาน หาความสมพนธของตวแปร ทาการทดลอง เปนตน สถาบนสงเสรมการสอนวทยาศาสตรและเทคโนโลย (2524 :1) ไดใหความหมายของทกษะกระบวนการวทยาศาสตรวา หมายถง “ความสามารถในการสงเกตการเลอกเครองมอในการวด การประมาณผลการวด การบนทกขอมล การสรางและทดสอบสมมตฐาน การจดกระทาขอมล การตความหมายขอมลทไดจากการทดลองและการสรป” สวฒก นยมคา (2531 : 164) “ทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร เปนทกษะกระบวนการทางความคด เปนกระบวนการทางปญญา (intellectual skills) ฉะนนจงเปนกระบวนการแกปญหา”

38

วรรณทพา รอดแรงคา และจต นวนแกว (2532 : V ) กลาววา “ทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร เปนทกษะทางสตปญญา(intellectual skills)ทนกวทยาศาสตร และผทนาวธการทางวทยาศาสตรมาแกปญหา ใชในการศกษาคนควาสบเสาะหาความรและแกปญหาตาง ๆ ” พชรา ทววงศ ณ อยธยา (2537 : 17 ) ไดใหความหมายของทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรคอ ทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรทใชในการแสวงหาความรทางวทยาศาสตรตามหลกสตร Science A Process Approach (SAPA) ทพฒนาขนจากการสนบสนนของสมาคมอเมรกนเพอความกาวหนาทางวทยาศาสตร (The American Association for the Advancement of Science) มชอยอ ๆ วา AAAs ไดจากการสมมนาเพอวเคราะหหาขนตอนในการทางาน ทเรยกวากระบวนการ (Process) ทนกวทยาศาสตรนามาใช ซงพบวาทงหมดม 13 ทกษะแบงเปน ทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรขนพนฐาน 8 ทกษะ ไดแก ทกษะการสงเกต ทกษะการลงความเหน ทกษะการวด ทกษะการจาแนก ทกษะการหาความสมพนธระหวาง สเปชกบสเปช สเปชกบเวลา ทกษะการคานวณ ทกษะการจดกระทาขอมลและสอความหมาย และทกษะการพยากรณ กบทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรขนผสมอก 5 ทกษะไดแก ทกษะการตงสมมตฐาน ทกษะการกาหนดและควบคมตวแปร ทกษะการทดลอง ทกษะการกาหนดนยามเชงปฏบตการและทกษะการตความหมายขอมลและลงขอสรป สวนบญนา ทายสมฤทธ(2538: 211) ไดใหความหมายของทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรวาหมายถงทกษะกระบวนการหาความรของมนษย และผวจยไดสรปความหมายของทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร คอการคนควาหาความร ความชานาญและความสามารถในการใชความคดและกระบวนการคดเพอคนหาความร รวมทงการแกปญหาตาง ๆ ดวยตนเอง เปนพฤตกรรมทเกดจากการปฏบตและฝกฝนความคดอยางมระบบ เพอจะไดมาซงความรทางวทยาศาสตร ประเภทของทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร สมาคมอเมรกนเพอความกาวหนาทางวทยาศาสตร (The American Association for the Advancement of Science,อางถงในเสาวภา สมววฒนกล.2541:8) ไดแบงทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรออกเปน 13 ทกษะคอ

1. ทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรขนพนฐาน (Basic Science Process Skills)

39

การสงเกต (Observation) การวด (Measurement) การจาแนกประเภท (Classificating) การหาความสมพนธระหวางมต และมตกบเวลา (Space/Space

Relationship and Space/Time Relationship) การใชตวเลขหรอการคานวณ(Using Number) การจดกระทาและสอความหมายขอมล (Organizing Data and

Communication) การลงความเหน (Inference) การทานายหรอการพยากรณ (Prediction)

2. ทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรขนผสมหรอขนบรณาการ (Integrated Science Process Skills) ม 5 ทกษะดงน

การตงสมมตฐาน (Formulating Hypothesis) การกาหนดนยามเชงปฏบตการ (Defining Operationally) การกาหนดและการควบคมตวแปร (Identifying Controlling and

Manipulating Variable) การทดลอง (Experimenting) การตความหมายขอมล และการลงขอสรป (Interpreting Data and

Making Conclusion) สอดคลองกบสถาบนสงเสรมการสอนวทยาศาสตร และเทคโนโลย (2526:1-5) ไดกลาวถงทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร วาม 13 ทกษะ แตละทกษะมความหมายดงตอไปน คอ 1. การสงเกต (Observing)หมายถง การใชประสาทสมผสอยางใดอยางหนง หรอหลายอยางรวมกน ไดแก ตา ห จมก ลน และผวกาย เขาไปสมผสโดยตรงกบวตถหรอปรากฏการณ โดยมจดประสงคทจะหาขอมลซงเปนรายละเอยดของสงนน ๆ โดยไมใสความคดเหนของผสงเกตลงไป ขอมลทไดจากการสงเกต อาจแบงเปน 3 อยาง คอ ขอมลเกยวกบลกษณะและสมบต ขอมลเชงปรมาณ และขอมลเกยวกบการเปลยนแปลง ความสามารถทแสดงวาเกดทกษะแลว คอ ชบงและบรรยายสมบตของวตถ ดวยประสาทสมผสอยางใดอยาง หนงหรอหลายอยางบรรยายสมบตเชงปรมาณของวตถได โดยการกะประมาณ บรรยายการเปลยนแปลงของสงทสงเกตได 2. ทกษะการวด(Measuring) หมายถงการใชเครองมอหาปรมาณของสง

40

ตางๆ ไดอยางถกตองโดยมหนวยกากบเสมอและรวมไปถงการเลอกใชเครองมอไดอยางถกตอง เหมาะสมกบสงทใชวด เลอกเครองมอไดเหมาะสมกบสงทจะวด วดความกวาง ความยาว ความสง อณหภม ปรมาตร และนาหนกดวยวธการทถกตอง 3. การจาแนกประเภท (Classifying) หมายถง การจดแบงหรอเรยงลาดบวตถ หรอสงทอยในปรากฏการณตาง ๆ โดยมเกณฑในการจดแบง เกณฑดงกลาวอาจใชความเหมอนความแตกตาง หรอความสมพนธอยางใดอยางหนงกได ผมทกษะการจาแนกประเภทตองมความสามารถในการกระทาสงตอไปน เรยงลาดบหรอแบงสงของตางๆ จากเกณฑทผอนกาหนดได เรยงลาดบหรอแบงพวกสงตาง ๆ โดยใชเกณฑของตนเองได บอกเกณฑทผอนใชเรยงลาดบหรอแบงพวกได 4. การลงความเหนจากขอมล (Inferring)หมายถง การอธบายขอมลทไดจาก การสงเกตอยางมเหตผล โดยอาศยความรหรอประสบการณเดมมาชวย ความสามารถทแสดงวาเกดทกษะแลวคอ อธบาย หรอสรปเกนขอมลทไดจากการสงเกตโดยตรง โดยใชความรหรอประสบการณเดมมาชวย

5. การคานวณ (Using Number)หมายถง การนาจานวนทไดจากการสงเกต การวดการทดลอง และจากแหลงอนๆ มาจดกระทาใหเกดคาใหม เชน การนบ การบวก ลบ คณ หารและหาคาเฉลย เปนตน ความสามารถทแสดงวาเกดทกษะแลว คอ บวก ลบ คณ หาร และหาคาเฉลยจากตวเลขทมอยแลวในขอมลได

6. การหาความสมพนธระหวาง สเปชกบสเปช และสเปชกบเวลา (Space/Space Relationship and Space/Time Relationship)สเปชหมายถง ทวางทวตถนนครองทหรอกนทซงมรปรางเชนเดยวกบวตถนน โดยทวไปแลวสเปชของวตถจะม 3 มตคอความกวาง ความยาว และความสง ความสมพนธระหวางมตของวตถหนง ไดแก ความสมพนธระหวาง 2 มตกบ 3 มต ความสมพนธระหวางสงทอยหนากระจกกบเงาในกระจกวาเปนซายขวาของกนและกนอยางไร การหาความสมพนธระหวางสเปชของวตถกบเวลา กคอ หาความสมพนธระหวางการเปลยนแปลงตาแหนงทอยของวตถหรอหาความสมพนธระหวางมตของวตถทเปลยนแปลงไปกบเวลา เชน ความสงของตนไมทเปลยนแปลงไปเปนเวลา 10 วน ความสามารถทแสดงวาเกดทกษะแลวคอ

วาดรป 2 มต จากรป 3 มต ทกาหนดใหได วาดรป 3 มต จากรป 2 มต ทกาหนดใหได บอกความสมพนธระหวาง 2 มต กบ 3 มตได บอกความสมพนธของสงทอยหนากระจกและเงาในกระจกวาเปน

41

ซายและขวาของกนและกนได บอกไดวาวตถหนงอยในตาแหนงหรอทศใดของอกวตถหนง บอกความสมพนธระหวางการเปลยนแปลงตาแหนงทอยของวตถกบ

เวลา 7. การจดกระทาและสอความหมายขอมล(Data Handing and

Communicating) การจดกระทา หมายถงการนาขอมลดบทไดจากการสงเกต การวด การทดลอง หรอจากแหลงอน ๆ มาจดกระทาเสยใหม โดยอาศยวธการตางๆ เชน การหาความถ การเรยงลาดบ การจดแยกประเภท การคานวณหาคาใหม เปนตน ความสามารถทแสดงวาเกดทกษะแลว คอ สามารถเขยนตาราง แผนภม แผนภาพ ไดอะแกรม วงจร กราฟ สมมตฐาน การเขยนบรรยาย ฯลฯได

8. การพยากรณ (Predicting) หมายถง การสรปคาตอบลวงหนากอนจะทดลองโดย อาศยประสบการณทเกดขนซา ๆ หลกการ กฎ หรอทฤษฎในเรองนนมาชวยในการสรปความสามารถทแสดงวาเกดทกษะแลวคอใชขอสรปจากการทดลองทไดแลวนามาคาดคะเนคาตอบในเรองนน ๆ ทยงไมไดทดลอง ใชปรากฏการณทเกดซา กฎ หลกการ หรอทฤษฎทไดทาการทดลองเปนทยอมรบแลว คาดคะเนคาตอบอนๆ ในเรองนนทยงไมไดทาการทดลอง

9. การตงสมมตฐาน (Hypothesizing) หมายถง การสรปคาตอบลวงหนากอนจะ ทดลอง โดยอาศยการสงเกต ความร ประสบการณเดม ทยงไมเปนกฎ หรอหลกการ ฯลฯ ความสามารถทแสดงวาเกดทกษะแลวคอ

สรปคาตอบลวงหนากอนทจะทดลอง โดยอาศยการสงเกต ความรประสบการณเดม บอกความสมพนธระหวางตวแปรอสระและตวแปรตาม

10. การกาหนดและควบคมตวแปร (Controlling Variables) หมายถง การชบงตวแปร อสระทตองการศกษา ตวแปรตาม และการควบคมตวแปรอสระอนๆ ทยงไมศกษาเพอไมใหมอทธพลตอตวแปรตาม ความสามารถทแสดงวาเกดทกษะแลวคอ 10. 1 บงชตวแปรอสระ ตวแปรตาม และตวแปรทถกควบคมได 10.2 กาหนดตวแปรอสระ ตวแปรตาม และตวแปรทถกควบคมได 11. การกาหนดนยามเชงปฏบตการ(Defining Operationally)หมายถง การกาหนดความหมาย และขอบเขตของตวแปร หรอ คาตาง ๆ ใหสามารถทดลองไดเปนทเขาใจตรงกน ความสามารถทแสดงวาเกดทกษะแลว คอ การกาหนดความหมาย และขอบเขตของตวแปร หรอคาตาง ๆ ใหสามารถทาการทดลองได

42

12. การทดลอง (Experimenting) หมายถง การทดสอบสมมตฐาน ซงเรมตงแตการออกแบบการทดลอง การปฏบตการทดลอง การใชเครองมออยางถกตอง การรวบรวมขอมล ความสามารถทแสดงวาเกดทกษะแลวคอ 12.1 การออกแบบการทดลอง โดยกาหนดตวแปรอสระ ตวแปรตามและตวแปรทถกควบคม 12.2 เลอกเครองมอทใชในการทดลองไดอยางเหมาะสม 12.3 ปฏบตการทดลองตามขนตอนทออกแบบไว 12.4 ใชเครองมอตาง ๆ ในการทดลองไดอยางถกตอง 12.5 สงเกตผลการทดลองโดยละเอยด โดยใชประสาทสมผสทงหา และไมลงความคดเหนสวนตว 12.6 การจดกระทาขอมลทสงเกตได และเลอกวธการทเหมาะสมในการเสนอขอมล 12.7 บรรยายลกษณะสมบต และบอกความสมพนธของขอมลทมอยไดถกตองและสรปความถกตองของสมมตฐานได 13. การตความหมายขอมลและลงขอมลสรป (Interpreting Data and Making Conclusion) การตความหมายขอมล หมายถง การบรรยายลกษณะและสมบตของขอมลหรอตวแปรทไดจากการทดลอง ความสามารถทแสดงวาเกดทกษะแลวคอ 13.1 บรรยายลกษณะและสมบตของขอมลทมอย (ไดจากการทดลอง) 13.2 บอกความสมพนธของขอมล หรอตวแปรทมอย (ไดจากการทดลอง) สรปไดวาทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรมทงสน 13 ทกษะแบงเปนทกษะกระบวนการขนพนฐาน 8 ทกษะ ไดแก ทกษะการสงเกต(Observing) ทกษะการวด (Measurement) ทกษะการจาแนกประเภท (Classifying) ทกษะการหาความสมพนธระหวางมต และมตกบเวลา (Space/Space Relationship and Space/Time Relationship) ทกษะการคานวณ (Using Number) ทกษะการจดกระทาและสอความหมายของขอมล (Organizing Data and Communication) ทกษะการลงความคดเหนจากขอมล (Infering) ทกษะการพยากรณ ( Predicting ) และทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรขนบรณาการ 5 ทกษะไดแก การตงสมมตฐาน (Formulating Hypothesis) การกาหนดนยามเชงปฏบตการ (Defining Operationally) การกาหนดและการควบคมตวแปร (Identifying Controlling and

43

Manipulating Variable) การทดลอง (Experimenting) การตความหมายขอมล และการลงขอสรป (Interpreting Data and Making Conclusion) สวนในการวจยครงนผวจยใชทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรทงสน 6 ทกษะไดแก

1. ทกษะการสงเกต(Observing) 2. ทกษะการจาแนกประเภท(Classifying) 3. ทกษะการจดกระทาและสอความหมายของขอมล (Organizing Data and

Communication) 4. ทกษะการลงความคดเหนจากขอมล (Infering) 5. ทกษะการพยากรณ ( Predicting ) 6. ทกษะการตความหมายขอมลและลงขอสรป ( Interpreting Data and

Conclusion) เพอใชเปนเครองมอในการหาประสทธผลของคมอการตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตนโดยใชสาหรายเปนดชนบงช กบกลมตวอยาง งานวจยทเกยวของกบทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร ดาเนน ยาทวม (2530). ไดเปรยบเทยบผลสมฤทธดานทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรและความสามารถในการแกปญหาทางวทยาศาสตร ของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 1 โดยการสอนแบบแกปญหาทใชเทคนคการเรยนโปรแกรมคอมพวเตอรภาษาโลโกกบการสอนตามแนวของสสวท. กลมตวอยางเปนนกเรยนชนมธยมศกษาปท 1 โรงเรยนประชาราษรอปถมภ กรงเทพมหานคร จานวน 40 คน กลมทดลองไดรบการสอนแบบแกปญหาทใชเทคนคโปรแกรมคอมพวเตอรภาษาโลโก กลมควบคมไดรบการสอนตามแนวการสอน สสวท. พบวา ผลสมฤทธดานทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรของนกเรยนกลมทดลองและกลมควบคม แตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต ทระดบ .05 ชชาต แพนอย(2533). ไดศกษาผลสมฤทธดานทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรและเจตคตทางวทยาศาสตรของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 1 โรงเรยนเชมพทนาคมโดยใชชดฝกทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรพบวา ผลสมฤทธดานทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรของนกเรยนกอนและหลงการเรยนโดยใชชดฝกทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05

44

เกษร ใชบางยาง (2538 : 82) ศกษาเปรยบเทยบผลสมฤทธดานทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร และเจตคตตอการสอนวชาวทยาศาสตรของนกเรยนชนประถมศกษาปท 6 ผลการศกษาพบวานกเรยนทเรยนโดยวธสอนแบบแกปญหามผลสมฤทธดานทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร และเจตคตตอการสอนวชาวทยาศาสตรสงกวานกเรยนทเรยนโดยวธสอนแบบปกตอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 เปรมวด รกษวล (2539 : บทคดยอ) ไดศกษาการเปรยบเทยบผลสมฤทธดานทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรและคานยมทางเทคโนโลยของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 1 ทไดรบการสอนโดยใชชดทกษะกระบวนการทางเทคโนโลยกบการสอนตามคมอค พบวา ผลสมฤทธดานทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรของนกเรยนทไดรบการสอนโดยใชชดฝกทกษะกระบวนการทางเทคโนโลยกบการสอนตามคมอครแตกตางกน เขมกาญจน ทองมา (2540 : บทคดยอ) ไดศกษาเปรยบเทยบผลสมฤทธดานทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรและความคดสรางสรรคทางวทยาศาสตรของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 1 ทไดรบการฝกสรางเกมวทยาศาสตรคอมพวเตอรกบการสอนตามแนวการสอนของ สสวท. ผลการศกษาพบวา ผลสมฤทธดานทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร ของนกเรยนกลมทดลองและควบคมไมแตกตางกน และความคดสรางสรรคทางวทยาศาสตร ของนกเรยนกลมทดลองและกลมควบคมแตกตางกน จากการประมวลผลงานวจยทเกยวของกบการเปรยบเทยบผลสมฤทธดานทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรดงกลาวขางตน จะเหนไดวา ในการเรยนวชาวทยาศาสตรควรใหนกเรยนมสวนรวมในการทดลอง การปฏบตจรง จะทาใหนกเรยนมทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรสงขน ทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรจะพฒนาขนอยกบการฝกฝนและปฏบต โดยวธการทางวทยาศาสตรจนเกดความชานาญ ซงในการวจยครงนผวจยไดพฒนาคมอการตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตนโดยใชสาหรายเปนตวบงช สาหรบนกเรยนระดบประกาศนยบตรวชาชพชนปท 2 ควบคกบสมดทดสอบทใชวดทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรกอนและหลงการใชคมอ เพอนาคะแนนทไดไปหาประสทธผลของคมอการตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตนโดยใชสาหรายเปนตวบงช การประเมนตามสภาพจรง ความหมายและความสาคญของการวดและประเมนตามสภาพจรง

45

การประเมนผลตามสภาพจรง (Authentic Assessment) หมายถงกระบวนการสงเกต บนทก และรวบรวมขอมลจากผลการเรยนร ผลงานหรอกจกรรมทผ เรยนไดทาเพอตดสนความสามารถทแทจรงของผเรยนโดยใชขอมล 3 ดาน ไดแก

1. Performance of Learning 2. Process of Learning 3. Product of Learning

การประเมนผลตามสภาพจรง เปนปจจยทสาคญทจะทาใหเกดการเรยนการสอนทเนนผเรยนสาคญทสด ผเรยนจะเรยนรจากกระทามากขน มใชเพยงแตทาขอสอบใหไดคะแนนสงสดเพยงอยางเดยว อจฉรา กลวฒน และชาตร เกดธรรม ไดใหความหมายของการวดและประเมนตามสภาพจรง คอ กระบวนการวดผลการเรยนรตามแนวทาง 3 ประการ คอ

1. วดครบถวนตามจดประสงคการเรยนรไดจรง วดความสามารถทางความร ความคดไดจรง (Cognitive Ability)

วดความสามารถในการปฏบตไดจรง (Performance/Practice Ability) วดคณลกษณะทางจตใจไดจรง (Affective Characteristics) 2. วดไดตรงความเปนจรง คอ สงทวดไดนนเปนขอมล เปนการแสดงพฤตกรรมทสะทอนความสามารถทแทจรงของผเรยน ทงความสามารถทางความร ความคด ความสามารถในการปฏบตและคณลกษณะทางจตใจ มความคลาดเคลอนผดพลาดนอยทสด ไมเปดโอกาสใหผดอยความสามารถไดคะแนนสง ตดความผดพลาดทผมความสามารถสงกลบไดคะแนนนอย 3. เลอกสรร คดคนเครองมอและเทคนคการวดผลทเปนการวดพฤตกรรมทแทจรงทแสดงออกซงความสามารถของผเรยน (Ability to do) ซงอาจไดจากการสงเกตพฤตกรรมผเรยน สงเกตจากการปฏบตภาระงาน (Tasks) ทจดใหปฏบตในสถานการณทผสอนจะกาหนด สงเกตจากรองรอยหลกฐานผลการปฏบตภาระงานของผเรยน เปนตน เอกรนทร สมหาศาลและสปรารถนา ยกตะนนทน.(2546:179) แนะนาเกยวกบการวดและการประเมนผล กลาววา ในการวดและประเมนผลการเรยนรทมประสทธภาพ ผสอนควรคานงถงสงตอไปน

1. ตดสนผลการเรยนจากขอมลทไดจากการวดและการประเมนผลระหวางเรยนเพอ นาไปใชในการพฒนาอยางตอเนองมการเกบคะแนนหรอบนทกผลการประเมนเปนระยะๆ ไมควรนาคะแนนทไดจากการประเมนทกษะขอเขยนหรอวดสมรรถภาพเพยงครงเดยวมาใชเปนผลการตดสนใจใหคาระดบคะแนนหรอตดสนผล

46

2. ตดสนผลการเรยนบนพนฐานของการกาหนดจดประสงคการเรยนรทแสดงพฤตกรรม ทชดเจน มเกณฑการวดทจาแนกความกาวหนาของผเรยนได รวมถงการกาหนดสดสวนนาหนกคะแนนจากสงทวดและประเมนไวอยางชดเจนเชน คะแนนจากแบบทดสอบ : คะแนนพฒนาการ : ผลงาน : การเขารวมกจกรรม : ความประพฤต = 10 : 30 : 20 เปนตน

3. นาผลการประเมนมาใชเปนขอมลในการชวยเหลอและพฒนาความกาวหนาของ ผเรยนเปนรายบคคล การใหผเรยนมสวนรวมในการกาหนดเกณฑและประเมนตนเองจะชวยใหผเรยนรวาตนเองมความสามารถอยในระดบใด และเตมใจทจะพฒนาตนเองใหดยงขน จนบรรลมาตรฐานหรอผลการเรยนรทคาดหวง

4. ใชวธการวดและประเมนผลอยางหลากหลาย และครอบคลมการเรยนรทงหมดเชน การทดสอบดวยขอเขยน ทดสอบความสามารถเชงทกษะ / ความคลองแคลว / การทดสอบสมรรถภาพ การประเมนจากโครงงาน / ผลงาน / แฟมงาน / การสารวจความสนใจของผเรยน การสงเกตพฤตกรรมการทางาน การสมภาษณความคดเหน / ความรสก ฯลฯ

5. นาผลการวดและประเมนมาใชเปนขอมลประกอบการวางแผนพฒนาหลกสตรและ ปรบปรงกจกรรมการเรยนการสอนเพอชวยเพมประสทธภาพการเรยนรของผเรยน และการสอนของครใหดยงขน

6. การตงเกณฑการวดและประเมนผลขนอยกบจดหมาย หรอปรชญาหลกสตรของแต ละสถานศกษาเปนผพจารณากาหนดใหเหมาะสมกบสภาพผเรยนและชมชน อจฉรา กลวฒน และชาตร เกดธรรม.( 2547: 2 – 10 )ไดกลาวถง วธการประเมนผลการเรยนรดงนคอ

1. สงเกตการแสดงออกเปนรายบคคลหรอรายกลม 2. ชนงาน ผลงาน รายงาน 3. การสมภาษณ 4. บนทกของผเรยน 5. การประชมปรกษาหารอรวมกนระหวางผเรยนและคร 6. การวดและประเมนผลภาคปฏบต 7. การวดและประเมนผลดานความสามารถ 8. การวดและประเมนผลดานการเรยนรโดยใชแฟมผลงาน 9. อนๆ

วธการใหคะแนนมดงน 1. การใหคะแนนแบบอตวสย หรอตามใจผประเมน เชนใหคะแนนเรยงความหรอ

47

ชนงานหรอรายงาน เปนตน ถาใหคะแนนเตม 10 คะแนน ผตรวจอาจใชเกณฑในใจตดสนใหคะแนนตามทสมควรเปน 0 , 5 , 8 คะแนน เปนตน การใหคะแนนเชนนเปนการยากตอการแปลความหมายหรอกลาวไดวา ขาดความเปนปรนย(Objectivity)เปนอยางยง

2. การใหคะแนนแบถกผดชดเจน เชนในการตรวจขอสอบปรนย เมอตอบถกตาม เฉลยจะไดคะแนนเตม แตเมอตอบผดกไมไดคะแนนดงทใชในการตรวจขอสอบแบบถกผด แบบจบคหรอแบบตวเลอกเปนตน

3. การใหคะแนนแบบมาตรประมาณคา (Rating scales) เปนการใหคะแนนตาม ชวงความถกตองของคาตอบ เชน ในมาตรประมาณคา 5 ชวง หรอ 3 ชวง เมอตอบถกมากทสดจะได 5 คะแนน หรอ 3 คะแนน ลดหลนตามลาดบจนถง 1

4. การใหคะแนนแบบรบรค (Rubric) รบรค หรอเกณฑระดบความสามารถเปนสงท ครและผเรยนตกลงรวมกนวาจะใชในการประเมนกจกรรมหรองานตาง ๆ ทนกเรยนสรางขน เปนขอตกลงทผเรยนรวา นคอเปาหมาย หรอจดมงหมายของการปฏบตงานนน รบรคเปนวธใหคะแนนทใชหลกการของมาตรประมาณคาประกอบกบการพรรณนาคณภาพ กลาวคอ แทนทจะใชตวเลข เชน 5 – 4 – 3 – 2 – 1 หรอ 3 – 2 – 1 (โดยแปลความหมายกากบดวย) อยางลอย ๆ กมการเพมขอมลรายละเอยดวาคะแนนทไดลดหลนลงไปมความบกพรองทบงชเปนขอมลเชง คณภาพ วาเปนอยางไร ขอมลเชงคณภาพทผนวกอยกบขอมลเชงปรมาณในการใหคะแนนรบรคน มประโยชนในการใหขอมลปอนกลบแกผถกประเมน ซงเปนการตอบสนองหลกการของการประเมนผลเพอการปรบปรง จากการประมวลเอกสารทเกยวของกบการประเมนตามสภาพจรง จะเหนไดวา การประเมนตามสภาพจรงเปนการใหคะแนนโดยการสงเกต รวบรวมขอมลเปนผลงานหรอกจกรรม ทนกเรยนไดทา เพอตดสนความสามารถทแทจรงของผเรยนโดยมเกณฑการใหคะแนนหลายแบบ สวนการวจยครงนเปนการประเมนตามสภาพจรงโดยใชเกณฑการใหคะแนนแบบมาตรประมาณคา (Rating scales) เปนการใหคะแนนตามเกณฑทตงไวตามชวงคาตอบ 5 ชวง เมอตอบถกมากทสดได 5 คะแนน มากได 4 คะแนน ลดหลนตามลาดบจนถง 1 คะแนน 5. เอกสารและงานวจยทเกยวของกบความพงพอใจ ความหมายของความพงพอใจ(Satisfaction)

48

สาธต สนตกจ (2528 : 10 )ไดใหความหมายของความพงพอใจ วาเปนผลรวมของความรสกชอบของบคลากร อนเกดมาจากทศนคตและความสนใจของบคคลทมตอคณภาพและสภาพของหนวยงาน สวนของ สมรภม ขวญคม (2530 : 9) กลาววาความพงพอใจ หมายถง ระดบความพอใจทเปนผลมาจากทศนคตและความสนใจของบคคลทมตอสงหนงสงใด และทศนคตและความสนใจดงกลาวนนมผลกระทบตอประสทธภาพของงาน โดยความพงพอใจจากการตอบสนองความตองการของบคคล แบงออกเปน 2 ประเภท คอ

1. ความตองการภายนอก หรอความตองการทางกายภาพ 2. ความตองการภายใน หรอความตองการจตใจ แตทงนความตองการของคนจะมการเปลยนแปลงอยตลอดเวลา ขนกบปจจยหลายประการ

เชน อาย เพศ ตรวจสอบ รายได ตลอดจนสภาพแวดลอมตาง ๆ ในทานองเดยวกนสพรรณ รอดบญธรรม (2538 : 23 ) ไดกลาวถงความพงพอใจในการทางาน หมายถง ความรสกหรอทศนคตของบคคลทมตอคณภาพและสภาพของงาน เปนความพงพอใจซงทาใหบคลากรปฏบตงานดวยความรกงาน และมความสขทไดปฏบตงานนนจนสาเรจตามวตถประสงคขององคการ และไดรบผลตอบแทนทงคน วตถ และจตใจ สวนของอบลลกษณ ไชยชนะ (2543 : 36 ) ไดกลาววาความพงพอใจในการเรยนหมายถง ความรสกหรอทศนคตทเปนไปตามความคาดหวง ทจะทาใหเกดความสามารถในการเรยนรไดดยงขน ในคาจากดความของสรพล เยนเจรญ (2543 : 6) ความพงพอใจ หมายถง สงททาใหบคคลเกดความสบายใจ เมอไดผลสาเรจตามความมงหมาย นอกจากนกองนโยบายและแผน สานกงานคณะกรรมการการศกษาเอกชน กระทรวงศกษาธการ (2543 : 15) ความพงพอใจ หมายถง ความรสกทดหรอความประทบใจทมตอการกระทาของบคคลหรอการทางานนน ๆ สวนของวลาวรรณ คณเจรญ (2544 : 13 ) ความพงพอใจ หมายถง ความรสกหรอทศนคตทดทเกดขนเมอไดรบผลสาเรจตามความมงหมายหรอวตถประสงคทตงไว

49

สวน กตตศกด มฤทธ (2545 : 19 ) ความพงพอใจ หมายถง สภาพความตองการทไดรบการตอบสนองเกดเปนความรสกทด ทชอบ ประทบใจ ทมตอสงนน ๆ โดยเมอพอใจสงใดแลวกตองแสดงออกทางพฤตกรรมโดยเขารวมกบกจกรรม อทศแรงกาย แรงใจ และสตปญญาทกระทาในกจกรรมนน และจารศร ศรองคาวธ (2545 : 8 ) ความพงพอใจ เปนองคประกอบดานความรสกของทศนคต ซงไมจาเปนตองแสดงหรออธบายเชงเหตผลเสมอไป หรอกลาวไดวา ความพงพอใจเปนเพยงปฏกรยาดานความรสก (Reactionary Feeling) ตอสงเราหรอสงกระตน (Stimulus) ทแสดงออกมา (Yield) ในลกษณะของผลลพธสดทาย (Final Outcome) ของกระบวนการประเมน (Evaluative Process) โดยบงบอกทศทางของผลการประเมน (Direction of Evaluation Result) วาเปนไปในลกษณะทศทางบวก (Positive Direction) หรอทศทางลบ (Negative Direction) หรอไมมปฏกรยา (Non Reaction) ตอสงเราหรอสงกระตนนนกได สรปไดวา ความพงพอใจ หมายถง ระดบความพอใจทเปนผลมาจากความสนใจสงหนงสงใด ของบคคลและความสนใจดงกลาวมผลกระทบตอประสทธภาพหรอประสทธผลของงานนน ๆ และในการวจยครงน วดความพงพอใจของนกเรยนทมตอคมอการตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตนโดยใชสาหรายเปนตวบงช เพอยนยนประสทธผลของคมอฯ งานวจยทเกยวของกบความพงพอใจ กตสภา เจรญพร(2544 :106 )ไดศกษาความพงพอใจในการสรางและทดลองใชหนงสออานเพมเตมเรอง แนวปะการงไทย...บานหลงใหญของสงมชวตใตทะเล สาหรบนกเรยนชนประถมศกษาปท 6 ผลการประเมนความพงพอใจของนกเรยนทมตอหนงสออานเพมเตม จานวน 33 คน ปรากฏวานกเรยนสวนมากมความพงพอใจหนงสออานเพมเตมอยในระดบดมากในทกๆสวน รองลงมาอยในระดบด ยพเรศ วงฉายฉม(2540 :116)ไดทาการศกษาวจยเรอง การพฒนาคมอศกษาธรรมชาตประจาเสนทางเดนปาในอทยานแหงชาตเขาใหญ เสนทางททาการ อทยาน – มอสงโต และศกษาพฤตกรรมของนกทองเทยวในการใชคมอศกษาธรรมชาต ผลสมฤทธในการเรยนร ความพงพอใจ และความคดเหนของนกทองเทยวตอคมอทสรางขน โดยทดลองใชกบนกทองเทยวเดนปาในอทยานแหงชาตเขาใหญทมความรตงแตชนมธยมศกษาตอนตนขนไป จานวน 40 คน

50

ทดลองแบบกลมเดยวไมมกลมควบคม (Pretest – Posttest Design ) ผลการวจยปรากฏวาคณภาพของคมออยในเกณฑด กลมตวอยางทใชคมอมความรเพมขนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05 กลมตวอยางสวนใหญมพฤตกรรมใชคมอโดยการอานบางสวนและแลกเปลยนความรในกลมมความคดเหนตอคมอทสรางขนวามความนาสนใจมากและมความพงพอใจอยในระดบมาก ศจพร สมบรณทรพย (2542:85) ศกษาความพงพอใจในการพฒนาหนงสออานเพมเตมชดปา หองเรยนชวตสาหรบนกศกษาระดบประกาศนยบตรวชาชพชนสง จากงานวจยผลการประเมนความพงพอใจหนงสออานเพมเตมชดปา หองเรยนชวต ของนกศกษาปรากฏวานกศกษาสวนใหญมความพงพอใจหนงสออานเพมเตมอยในระดบ ดมาก รองลงมาอยในระดบด และสวนนอยทมความพงพอใจในระดบพอใช เมอเปรยบแลวเหนวานกศกษาสวนใหญมความพงพอใจอยในเกณฑดมากจงสรปไดวาหนงสออานเพมเตมชดปา หองเรยนชวต มคณภาพดเหมาะสมทจะใชประกอบการเรยนการสอน ศรพร สรอยนาคพงษ (2543 :109) ศกษาวจยเรอง “ การพฒนาและทดลองใชคมอทองเทยวโบราณสถานในเขตอทยานประวตศาสตร จงหวดพระนครศรอยธยา “ ผลการวจยสรปวา คมอทองเทยวโบราณสถานใน เขตอทยานประวตศาสตร จงหวดพระนครศรอยธยาทผวจยไดสรางและพฒนาขน สามารถนาไปใชประกอบการทองเทยวในพนทอทยานไดเปนอยางด ความพงพอใจของกลมตวอยาง พบวา มความพงพอใจในระดบมาก และมคะแนนสมฤทธทางการเรยนหลงการใชคมอทองเทยวโดบราณสถานมากกวากอนการใชคมออยางมนยสาคญทางสถตระดบ 0.05 ซงพอสรปไดวานกทองเทยวมความรเพมมากขนหลงจากอานคมอซงเปนไปตามสมมตฐานทตงไว แสงสณ สกลธนกฤช (2542 : 75) ศกษาวจยเรอง “การสรางและทดลองใชหนงสออานเพมเตม เรองปาไมของกาญจนบร สาหรบนกเรยนชนประถมศกษาปท 6” สรปผลการวจยไดวาสรางหนงสออานเพมเตมเรองปาของกาญจนบร ทผวจยสรางขนน สามารถนาไปใชเปนหนงสออานเพมเตมประกอบการเรยน การสอนวชา สรางเสรมประสบการณชวต ระดบประถมศกษาปท 6 ไดอยางเหมาะสม เพราะนอกจากจะมประสทธภาพทาใหนกเรยนมความรเพมเตมขนแลว นกเรยนยงมความพงพอใจตอคณคาของหนงสอในดานตางๆ เปนอยางมาก

51

จากการประมวลผลงานวจยดงกลาวขางตน จะเหนไดวาความพงพอใจมคามากหรอนอยขนอยกบประสทธภาพของเครองมอทสราง เชน ทาใหนกเรยนมความร สามารถนาไปใช ประกอบการเรยนการสอน สามารถนาไปใชไดจรงในชวตประจาวน เปนตน สวนในการวจยนการวดความพงพอใจของการใชคมอการตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตนโดยใชสาหรายเปนตวบงช จะวดคณภาพ 3 ดานคอ คณภาพดานเนอหา คณภาพดานการใชภาษา คณภาพดานการจดรปเลม และความคดเหนทวไป เกณฑคอระดบความพงพอใจมากขนไป

บทท 3

วธดาเนนการ การวจยครงน เปนการวจยเพอพฒนาคมอการตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตนโดยใชสาหรายเปนตวบงช สาหรบนกเรยนระดบประกาศนยบตรวชาชพชนปท 2 ซงเปนการวจยเชงทดลอง (Experimental Research) โดยเปนการทดลองแบบกลมตวอยางเดยว ทดสอบกอนและหลงการทดลอง (One group pretest posttest design) (พวงรตน ทวรตน.2540 : 60- 61 ) ซงมวธการดาเนนงานตามขนตอนออกเปน 2 ขนตอน ดงตอไปน ขนตอนท 1 การพฒนาคมอการตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตนโดยใชสาหรายเปนตวบงช แบงขนตอนไดเปน 2 ขนตอนดงน 1. การสารวจและรวบรวมขอมลพนฐาน โดยมวธดาเนนการดงน

1. ศกษาเอกสารทเกยวของในเรองแหลงนาจด คณภาพนา ดชนชวดคณภาพนา และชนด ของสาหรายทใชเปนดชนบงชคณภาพนา สารวจขอบเขตพนทศกษาและกาหนดจดเกบตวอยางนาโดย กาหนดขอบเขตพนทศกษา คอแหลงนาบรเวณคลองบางหลวงเชยงราก และแหลงนาบรเวณวทยาลยเทคนคปทมธาน อ.เมอง จ.ปทมธาน

2. เกบตวอยางนาและสาหรายโดยนามาวเคราะหดงน 3.1 การวเคราะหคณภาพนาทาโดยเกบตวอยางนาเพอนามาตรวจสอบหาคา EC, pH ,

BOD, DO , N ณ หองปฏบตการของกรมชลประทาน 3.2 การจาแนกและวเคราะหชนดของสาหรายทใชเปนดชนบงชคณภาพนา โดยการศกษาขอมลพนฐานจากเอกสารงานวจยทเกยวของ และศกษาชนดของสาหรายจากการเกบตวอยางนามาสองดดวยกลองจลทรรศนพรอมถายภาพใตเลนสเพอนามาจาแนกชนดของสาหรายทพบในแหลงนา และนาขอมลทไดมาตรวจสอบจากผเชยวชาญดานสาหราย เพอยนยนความถกตองพรอมทงนาภาพมาประกอบในคมอการตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตนโดยใชสาหรายเปนตวบงช 4. วเคราะหหาความสมพนธของคณภาพนากบชนดของสาหรายทใชเปนดชนบงชคณภาพนาโดยอาศยขอมลพนฐานจากเอกสารงานวจยทเกยวของและขอมลทไดศกษาชนดของสาหรายและผลจากการวเคราะหคณภาพนาโดยผานการตรวจสอบจากผเชยวชาญดานสาหราย

53

5. สรปผลขอมลทไดจากการสารวจแหลงนาในจงหวดปทมธานประกอบกบเอกสารงานวจยทมอย เพอใชเปนขอมลประกอบในคมอโดยเปนขอมลชนดของสาหรายทพบในบรเวณ จงหวดปทมธานเปนหลกเพอใหสอดคลองกบสภาพแวดลอมและถนอาศยของกลมตวอยาง อนจะเปนประโยชนในการนามาประยกตใชในชวตประจาวน 2. การสรางและพฒนาคมอฯ และสมดทดสอบ ผวจยไดมขนตอนการสรางและพฒนา คมอฯ และสมดทดสอบดงน ขนตอนการสรางและพฒนาคมอฯ มขนตอนดงน

1. กาหนดความคดรวบยอดและวตถประสงคการเรยนร 2. กาหนดแนวการเขยน ขอบเขต และโครงเรอง 3. จดทาคมอฯฉบบรางในลกษณะคาบรรยาย ภายในคมอฯประกอบดวย

1. วธการใชคมอฯ 2. เนอหาคณภาพนาเบองตนและดชนบงชคณภาพนา 3. การใชอปกรณในการตรวจสอบคณภาพนาเบองตนและวธการเกบตวอยาง

สาหราย 4. ชนดของสาหรายทนยมใชเปนดชนบงชคณภาพนาซงประกอบดวย

- รปภาพของสาหรายแตละชนดทเปนตวบงชคณภาพนาเบองตน - ชอวทยาศาสตร - ลกษณะเดน - แหลงทพบ

5. วธการจาแนกชนดของสาหราย 6. วธการประเมนผลคณภาพนาโดยใชสาหรายเปนตวบงช

4. ตรวจสอบแกไขคมอฯโดยคณะกรรมการควบคมวทยานพนธ และผเชยวชาญ จานวน 5 ทาน เพอประเมนความสอดคลองของคมอฯกบวตถประสงคของคมอฯ โดยกาหนดคาความสอดคลอง (IC) ทตงไวมากกวา 0.5 ขนไป

ผลการประเมนความสอดคลองของคมอฯกบวตถประสงคของคมอฯ จากผเชยวชาญ จานวน 5 ทาน คอ 0.9 สงกวาเกณฑทตงไว ซงวตถประสงคทง 6 ขอ แตละขอคาความสอดคลองสงกวาเกณฑทตงไวทกขอ (ภาคผนวก ง ) แสดงวาคมอการตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตนโดยใชสาหรายเปนตวบงชมความเหมาะสมในการนาไปทดลองกบกลมตวอยาง

5. นาคมอฯทผานการตรวจสอบโดยคณะกรรมการควบคมปรญญานพนธ มาประเมน

54

คณภาพโดยผเชยวชาญ จานวน 5 ทาน ซงประกอบดวยผเชยวชาญทางดานสาหราย 1 ทาน ผเชยวชาญทางดานคณภาพนา 1 ทานผเชยวชาญทางดานการศกษา (การประเมนผล) 1 ทาน ผเชยวชาญทางการสอนวทยาศาสตร 1 ทาน และ ผเชยวชาญทางดานการสรางคมอ 1 ทาน เพอประเมนทางคณภาพดานเนอหา ดานการใชภาษา ดานการจดภาพประกอบ ดานการจดรปเลม และความคดเหนเพมเตมดานอน ๆ เกณฑทใชประเมน คอ ดมาก ด พอใช ควรปรบปรง และไมมคณภาพ คดเปนคะแนนคอ 5,4,3,2 และ 1 ตามลาดบ (กฤษณา ลาไย. 2534 : 158 – 159 ; อางใน ขวญดาว พกกนะวนข.2546 : 48) โดยมเกณฑดงน

5 หมายถง มคณภาพดมาก 4 หมายถง มคณภาพด 3 หมายถง มคณภาพพอใช 2 หมายถง มคณภาพตองปรบปรง 1 หมายถง ไมมคณภาพ

เกณฑการแปลความหมายระดบคะแนนมดงน 4.50 – 5.00 หมายถง มคณภาพระดบ ดมาก 3.50 – 4.49 หมายถง มคณภาพระดบ ด 2.50 – 3.49 หมายถง มคณภาพระดบ พอใช 1.50 – 2.49 หมายถง ตองปรบปรงแกไข 1.00 – 1.49 หมายถง ไมมคณภาพ เกณฑการประเมนคณภาพจากผเชยวชาญทงหมดตองมระดบคะแนนเฉลยตงแต 3.50 ขนไปจงถอวาคมอทสรางขนมคณภาพทดเพยงพอสาหรบนาไปใชทดลองแตหากไมผานตามเกณฑดงกลาวผวจยตองดาเนนการปรบปรงแกไขใหมตามคาแนะนาของผเชยวชาญพรอมกบใหผเชยวชาญทงหมดประเมนอกครงจนกวาจะผานเกณฑทกาหนด ผลการประเมนคณภาพจากผเชยวชาญทง 5 ทานเกยวกบคมอการตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตนโดยใชสาหรายเปนตวบงช อยในระดบดมาก (ภาคผนวก ง ) สามารถนามาประกอบเปนกจกรรมการเรยนการสอนได การสรางและพฒนาสมดทดสอบ เพอใชวดหาคาประสทธผลของคมอการตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตนโดยใชสาหรายเปนตวบงช มขนตอนดงน

1. ศกษาเอกสารทเกยวกบการสรางสมดทดสอบ

55

2. ศกษาเอกสารเกยวกบการประเมนตามสภาพจรงเพอนามาใชในการประเมนกจกรรมใน สมดทดสอบ

3. ศกษาเอกสารและงานวจยทเกยวของกบทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร 4. ศกษาจดประสงคการทดลองแลวนาขอมลทไดจากการศกษามาสรางสมดทดสอบเพอวด

ทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร โดยแบงพฤตกรรมทจะวดออกเปน 6 ทกษะ คอ 1. ทกษะการสงเกต(Observing)

2. ทกษะการจาแนกประเภท(Classifying) 3. ทกษะการจดกระทาและสอความหมายของขอมล (Organizing Data and

Communication) 4. ทกษะการลงความคดเหนจากขอมล (Infering) 5. ทกษะการพยากรณ ( Predicting ) 6. ทกษะการตความหมายขอมลและลงขอสรป ( Interpreting Data and

Conclusion) 5. นากจกรรมเรองการสารวจคณภาพแหลงนา ทเปนกจกรรมในบทเรยนเรองทรพยากรนา

ของวชาวทยาศาสตรสงแวดลอม มาเปนกจกรรมในสมดทดสอบเพอใชวดประสทธผลของคมอการตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตนโดยใชสาหรายเปนตวบงช โดยมเกณฑการประเมนผลทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรทายสมดทดสอบ

6. จดทาสมดทดสอบ ภายในสมดทดสอบประกอบดวย - คาชแจง - วธใชสมดทดสอบ - กจกรรมการศกษาระบบนเวศนาจดบรเวณวทยาลยเทคนคปทมธาน - คาถามทายกจกรรม - แบบประเมนทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรสาหรบครผสอน - เกณฑการใหคะแนน

7. ตรวจสอบแกไขสมดทดสอบโดยคณะกรรมการควบคมปรญญานพนธ และผเชยวชาญ เพอประเมนความสอดคลองของกจกรรมฯกบวตถประสงคของสมดทดสอบ โดยกาหนดคาความสอดคลอง (IC) ทตงไวมากกวา 0.5 ผลการประเมนความสอดคลอง (IC) จากผเชยวชาญทง 5 ทาน คอ 0.97 สงกวาเกณฑทตงไว ซงผเชยวชาญทง 5 ทาน ไดประเมนทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรทง 6 ทกษะวามคาความสอดคลอง (IC) แตละทกษะสงกวา 0.5 (ภาคผนวก ง ) มากกวาเกณฑทตงไวแสดงวา สมดทดสอบทผวจยสรางขนนนมคณภาพทดสาหรบนาไปใชทดลองกบกลมตวอยาง เพอนาไปใช

56

ในวดทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร ควบคกบการใชคมอฯ เพอนาผลทไดจาการทดสอบมาหาประสทธผลของคมอฯ ขนตอนท 2 การทดลองใชคมอฯ ประชากรและกลมตวอยาง ประชากร นกเรยนระดบประกาศนยบตรวชาชพ ชนปท 2 วทยาลยเทคนคปทมธาน ปการศกษา 2548จงหวดปทมธาน สงกดสถาบนการอาชวศกษากรงเทพมหานคร 2 จานวน 22 หองเรยน การเลอกกลมตวอยาง กลมตวอยางทใชในการวจยในครงน ไดแก นกเรยนระดบประกาศนยบตรวชาชพชนปท 2 วทยาลยเทคนคปทมธาน ปการศกษา 2548 จงหวดปทมธาน จานวน 1 หองเรยน ไดจากการสมอยางงายโดยการจบสลาก มา 1 หองเรยน เนอหาทใชในการวจย เนอหาทใชในการวจยในครงนคอ คมอตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตนโดยใชสาหรายเปนตวบงช ซงภายในประกอบดวย

1. วธการใชคมอ 2. เนอหาคณภาพนาเบองตนและดชนบงชคณภาพนา 3. การใชอปกรณในการตรวจสอบคณภาพนาเบองตนและวธการเกบตวอยาง

สาหราย 4. ชนดของสาหรายทนยมใชเปนดชนบงชคณภาพนาซงประกอบดวย

- รปภาพของสาหรายแตละชนดทเปนตวบงชคณภาพนาเบองตน - ชอวทยาศาสตร - ลกษณะเดน - แหลงทพบ

5. วธการจาแนกชนดของสาหราย 6. วธการประเมนผลคณภาพโดยใชสาหรายเปนตวบงช

57

ระยะเวลาทใชในการวจย ในการวจยครงน ผวจยทาการทดลองกบนกเรยนกลมตวอยาง ในชวโมงทเรยนวชาวทยาศาสตรสงแวดลอม เรองทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมโดยเนนเรองทรพยากรนา เปนเวลา 3 ชวโมง เครองมอทใชในการวจย

1. คมอตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตนโดยใชสาหรายเปนตวบงช 2. สมดทดสอบวดทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร 3. แบบประเมนความพงพอใจเกยวกบการใชคมอฯ 4. แบบประเมนคณภาพของคมอโดยผเชยวชาญ

1. คมอตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตนโดยใชสาหรายเปนตวบงช คมอตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตนโดยใชสาหรายเปนตวบงชมขนตอนการดาเนนการหลงจากสรางเปนคมอฯโดย 1. นาคมอฯทสรางเสรจใหประธานและกรรมการควบคมปรญญานพนธเพอตรวจสอบความถกตอง และปรบแกเพมเตมตามทประธานและกรรมการฯแกไข

2. นาคมอฯทสรางมาตรวจสอบคณภาพโดยผานผเชยวชาญทง 5 ทานซง ประกอบดวยผเชยวชาญทางดานสาหราย 1 ทาน ผเชยวชาญทางดานคณภาพนา 1 ทานผเชยวชาญทางดานการศกษา (การประเมนผล) 1 ทาน ผเชยวชาญทางการสอนวทยาศาสตร 1 ทาน และ ผเชยวชาญทางดานการสรางคมอ 1 ทาน เพอประเมนคณภาพดานเนอหา ดานการใชภาษา ดานการจดภาพประกอบ ดานการจดรปเลม และความคดเหนเพมเตมดานอน ๆ โดยกาหนดเกณฑทใชประเมนคณภาพจากผเชยวชาญทงหมดตองมระดบคะแนนเฉลยตงแต 3.50 ขนไปจงถอวาคมอทสรางขนมคณภาพทดเพยงพอสาหรบนาไปใชทดลองตอไป

3. สมดทดสอบวดทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรโดยการประเมนตามสภาพจรง

สมดทดสอบวดทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร มขนตอนการดาเนนการหลงจากสรางเปนคมอฯดงน

1. นาสมดทดสอบวดทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรทสรางเสรจเรยบรอยแลวเสนอตอ คณะกรรมการทปรกษาปรญญานพนธและผเชยวชาญทางดานการศกษาและผเชยวชาญทางการสอนวทยาศาสตร เพอตรวจสอบความถกตองโดยมการปรบแกดงน

58

2. นาสมดทดสอบใหผเชยวชาญทง 5 ทานซงประกอบดวยผเชยวชาญทางดานสาหราย 1 ทาน ผเชยวชาญทางดานคณภาพนา 1 ทานผเชยวชาญทางดานการศกษา (การประเมนผล) 1 ทาน ผเชยวชาญทางการสอนวทยาศาสตร 1 ทาน และ ผเชยวชาญทางดานการสรางคมอ 1 ทานเพอพจารณาคาความสอดคลองระหวางคาถามกบพฤตกรรม (IC) ทมคาดชนความสอดคลอง .05 ตามเกณฑทกาหนด (ภาคผนวก ง ) 3. นาสมดทดสอบไปใชกบกลมตวอยาง 2. แบบประเมนความพงพอใจเกยวกบการใชคมอฯ 1. ลกษณะแบบประเมน แบบประเมนความพงพอใจเกยวกบการใชคมอฯ เปนแบบทใชวดความพงพอใจของนกเรยนทไดมการเรยนรโดยใชคมอฯ (ภาคผนวก ข ) ประเมนดานรปเลม การจดภาพ เนอหา ความเขาใจในเรองการตรวจสอบคณภาพนาเบองตนทางชวภาพโดยใชสาหรายเปนตวบงช และเกณฑทใชประเมนแบงเปน 5 ระดบไดแก

5 หมายถง ความพงพอใจมากทสด 4 หมายถง ความพงพอใจมาก 3 หมายถง ความพงพอใจปานกลาง 2 หมายถง ความพงพอใจนอย 1 หมายถง ความพงพอใจนอยทสด

เกณฑการแปลความหมายระดบคะแนนมดงน คะแนนเฉลย 1 – 1.79 หมายความวา ระดบความพงพอใจนอยทสด 1.8 – 2.59 หมายความวา ระดบความพงพอใจนอย 2.60 – 3.39 หมายความวา ระดบความพงพอใจปานกลาง 3.40 – 4.19 หมายความวา ระดบความพงพอใจมาก 4.20 – 5.00 หมายความวา ระดบความพงพอใจมากทสด 2. การสรางแบบประเมนความพงพอใจ การสรางแบบประเมนความพงพอใจทมตอคมอการตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตนโดยใชสาหรายเปนตวบงช มขนตอนดาเนนการดงน 1. ศกษาเอกสารเกยวกบวธการสรางแบบประเมนความพงพอใจ

59

2. สรางแบบวดความพงพอใจตอคมอฯ เปนแบบมาตราสวนประมาณคา 5 อนดบ ไดแก ความพงพอใจมากทสด ความพงพอใจมาก ความพงพอใจปานกลาง ความพงพอใจนอย ความพงพอใจนอยทสด ซงจะพจารณาโดยรวมในการวดความพงพอใจ แบงออกเปน 3 ตอน ดงน

ตอนท 1 ขอมลสวนตว ตอนท 2 การประเมนความพงพอใจคมอการตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพ

เบองตนโดยใชสาหรายเปนตวบงช ตอนท 3 การแสดงความคดเหนทวไปเกยวกบคมอการตรวจสอบคณภาพนา

ทาง ชวภาพเบองตนโดยใชสาหรายเปนตวบงช 3. นาแบบประเมนความพงพอใจทมตอคมอฯ ทสรางขนเสนอตอคณะกรรมการทปรกษาปรญญานพนธ โดยตรวจสอบความเหมาะสมของแบบประเมนแลวนาขอเสนอแนะมาปรบปรงแกไข(ภาคผนวก ข) 4. นาแบบประเมนความพงพอใจทมตอคมอฯทปรบปรงแลวไปใชกบกลมตวอยาง 5. นาคะแนนวดความพงพอใจทมตอคมอฯมาหาคารอยละ (ภาคผนวก ง ) 3. แบบประเมนคณภาพโดยผเชยวชาญ

การสรางแบบประเมนคณภาพคมอฯสาหรบผเชยวชาญเกยวกบเนอหา ดานสาหราย

ดานการวเคราะหคณภาพนา ดานการศกษา และดานการสรางหนงสอ และความคดเหนเพมเตมดานอน ๆ เกณฑทใชประเมน คอ ดมาก ด พอใช ควรปรบปรง และไมมคณภาพ คดเปนคะแนนคอ 5,4,3,2 และ 1 ตามลาดบ (กฤษณา ลาไย. 2534 : 158 – 159 ; อางใน ขวญดาว พกกนะวนข.2546 : 48) โดยมเกณฑดงน

5 หมายถง มคณภาพดมาก 4 หมายถง มคณภาพด 3 หมายถง มคณภาพพอใช 2 หมายถง มคณภาพตองปรบปรง 1 หมายถง ไมมคณภาพ

เกณฑการแปลความหมายระดบคะแนนมดงน 4.50 – 5.00 หมายถง มคณภาพระดบ ดมาก 3.50 – 4.49 หมายถง มคณภาพระดบ ด 2.50 – 3.49 หมายถง มคณภาพระดบ พอใช

60

1.50 – 2.49 หมายถง ตองปรบปรงแกไข 1.00 – 1.49 หมายถง ไมมคณภาพ การสรางแบบประเมนคณภาพคมอการตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตนโดยใช สาหรายเปนตวบงช โดยผเชยวชาญ แบงออกเปน 3 ตอน

ตอนท 1 ขอมลสวนตว ตอนท 2 การประเมนคณภาพคมอการตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพ

เบองตนโดยใชสาหรายเปนตวบงช ตอนท 3 การแสดงความคดเหนทวไปเกยวกบคมอการตรวจสอบคณภาพนา

ทางชวภาพเบองตนโดยใชสาหรายเปนตวบงช นาแบบประเมนคณภาพคมอฯทสรางเสรจเสนอตอคณะกรรมการทปรกษาปรญญานพนธ โดยตรวจสอบความเหมาะสมของแบบประเมนแลวนาขอเสนอแนะมาปรบปรงแกไข(ภาคผนวก ง) นาแบบประเมนคณภาพคมอฯทปรบปรงแลวไปใชกบผเชยวชาญทง 5 ทานเพอใชประเมนคมอฯทนาไปทดลองกบกลมตวอยางประเมนคมอฯโดยการใชเกณฑการประเมนคณภาพตงแต 3.50 ขนไปจงถอวามคณภาพ แลวกทาการปรบปรงแกไขเพอสรางเปนคมอฯทจะนาไปทดลองกบกลมตวอยาง สถตพนฐานทใช คาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐาน (ภาคผนวก ง) การเกบรวบรวมขอมล การเกบรวบรวมขอมลจดทาในชวโมงวทยาศาสตรสงแวดลอมในบทเรยนเรอง ทรพยากรนา โดยใชกจกรรมเรองการศกษาระบบนเวศนาจดบรเวณวทยาลยเทคนคปทมธาน ซงรายวชานมเวลาเรยน 3 ชวโมงตอสปดาห โดยใชกลมตวอยางคอนกเรยนระดบประกาศนยบตรวชาชพ (ปวช.) ชนปท 2/4 แผนกวชาเลขานการมจานวนนกเรยนทงสน 40 คนและในการวจยนขนตอนการทดลองรปแบบการวจย เปนกลมตวอยาง 1 กลม ทดสอบกอนการใชคมอฯและหลงการใชคมอฯ (One group pretest posttest design) (พวงรตน ทวรตน.2540 : 60-61 ) มขนตอน ดงน

1. ครอธบายวธการใชสมดทดสอบในการตรวจสอบคณภาพนา โดยใชเวลาประมาณ 5 นาท 2. ใหกลมตวอยางทดสอบเพอวดทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรกอนใชคมอฯ โดยแบงกลมๆ ละ 5 คน ไดกลมทงหมด 8 กลม 3. ครแจกสมดทดสอบใหกลมตวอยางทง 8 กลม เพอลงมอปฏบตและบนทกผลการทากจกรรมการศกษาระบบนเวศนาจดบรเวณวทยาลยเทคนคปทมธาน โดยใหใชเวลาในการศกษาเปนเวลาทงสน 60 นาท แลวสงสมดทดสอบคนคร

61

4. หลงจากนนครแจกคมอฯและชแนะการใชคมอฯใหกลมตวอยาง เปนเวลา 10 นาท และใหกลมตวอยางศกษาดวยตวเองโดยการอานรายละเอยดเนอหาของคมอฯเพอทาความเขาใจกบวธการตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตนเปนเวลา 30 นาท

5. หลงจากนนใหกลมตวอยางทดสอบวดทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรหลงการใช คมอฯโดยใชสมดทดสอบพรอมกบคมอการตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตนโดยใชสาหรายเปนตวบงช โดยแบงกลมๆ ละ 5 คน (กลมเดม) ทงหมด 8 กลม โดยใชเวลาในการศกษาทากจกรรมเปนเวลาทงสนใชเวลา 60 นาท โดยใชเกณฑการวดทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรเหมอนกอนการใชคมอฯ

6. หลงกลมตวอยางทง 8 กลม ทากจกรรมเสรจครแจกแบบประเมนความพงพอใจใหกบ กลมตวอยางเพอวดความพงพอใจในการใชคมอฯ โดยใหเวลา 20 นาท ในการตอบแบบประเมน 7. ครนาคะแนนการวดทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรกอนการใชคมอฯกบคะแนนหลงการใชคมอฯทไดมาทาการวเคราะหขอมลทางสถตเพอทดสอบสมมตฐานตอไป การวเคราะหขอมล

1. พฒนาเครองมอ วเคราะหขอมลดงน 1.1 วเคราะหหาคาความเทยงตรงของคมอฯ สมดทดสอบวดทกษะ

กระบวนการทางวทยาศาสตร และแบบประเมนคณภาพของการใชคมอฯ โดยใชคาดชนความสอดคลอง (IC)

2. ทดสอบสมมตฐาน 2.1 วเคราะหหาประสทธผลของคมอฯ ตามเกณฑ รอยละ 70 ขนไป 2.2 วเคราะหคะแนนจากสมดทดสอบวดทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร

กอนทดลองและหลงทดลองโดยใชสถต t – test dependent เพอเพมความเชอมนในประสทธผลของคมอฯ 2.3 วเคราะหความพงพอใจจากแบบประเมนความพงพอใจ โดยหาคาเฉลย และรอยละ การวเคราะหขอมลผวจย กระทาโดยใชโปรแกรมสาเรจรป SPSS (Statistical Package for the Social Sciences) version 11.5 สถตทใชในการวจย 1. สถตพนฐาน

62

1.1 คาเฉลย (mean) โดยใชสตร (พวงรตน ทวรตน.2540 : 137) ดงน X = Σ X

N เมอ X = คะแนนเฉลยของกลมตวอยาง Σ X = ผลรวมของคะแนน N = จานวนตวอยาง

1.2 หาสวนเบยงเบนมาตรฐานของคะแนน (Standard Deviation) โดยใชสตร (พวงรตน ทวรตน.2540 : 141) S .D = N ∑ X2 – (∑X)2

√ N (N – 1) เมอ S.D แทน คาเบยงเบนมาตรฐานของคะแนน ( ∑X )2 แทน ผลรวมของคะแนนทงหมดยกกาลงสอง ∑ X2 แทน ผลรวมของคะแนนแตละตวยกกาลงสอง N แทน จานวนนกเรยนทงหมด 2. สถตทใชในการตรวจสอบคณภาพเครองมอ

2.1 หาคาดชนความสอดคลองระหวางขอคาถามกบพฤตกรรมทตองการวดของ แบบวดทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร แบบวดสมดทดสอบโดยผเชยวชาญ

IC = ∑R N

เมอ IC แทน ดชนความสอดคลองระหวางขอคาถามตามเนอหาทตองการ

∑ R แทน ผลรวมของคะแนนความคดของผเชยวชาญ N แทน จานวนผเชยวชาญ

63

2.2 การวเคราะหหาประสทธผลของคมอฯ การหาดชนประสทธผลหาโดยใชคะแนนของกลมตวอยางตามเกณฑ รอยละ 70 ขนไปโดยใชสตรดงน (บญชม ศรสะอาด,2546 : 157 – 159 ) ดชนประสทธผล = ผลรวมของคะแนนหลงเรยนของทกคน - ผลรวมของคะแนนกอนเรยนของทกคน (จานวนนกเรยน x คะแนนเตม) – ผลรวมของคะแนนกอนเรยนของทกคน

3. สถตทใชในการทดสอบสมมตฐาน 1. ทดสอบสมมตฐานขอ 1 โดยการใช คาเฉลยแลวปรบเปน รอยละ และเพอ

ยนยนสมมตฐานขอ 1 ผวจยไดนาคะแนนจากการวดทกษะกระบวนการกอนและหลงการใชคมอฯมาทดสอบคาท ( t Value) ซงเปนขอมลทไดจากการสอบวดจากกลมตวอยางเดยวกน 2 ครง( test – retest or paired measurement ) ผลตางของคะแนนกอน และหลงใช t – test แบบ Correlate Samples or Dependent Samples (พวงรตน ทวรตน.2540 : 165) โดยคานวณจากสตรดงน t = Σ D √N Σ D2 – ( Σ D )2 N – 1 เมอ Σ D แทน ผลรวมของความแตกตางระหวางคะแนนการทดสอบหลงใช คมอฯ กบ คะแนนการทดสอบกอนใชคมอฯ Σ D2 แทน ผลรวมของกาลงสองของความแตกตางระหวางคะแนนการ ทดสอบหลงใชคมอฯ กบ คะแนนการทดสอบกอนใชคมอฯ N แทน จานวนนกเรยนทเปนกลมตวอยาง 2. ทดสอบสมมตฐานขอท 2 ใชสถต คาเฉลย แลวปรบเปนรอยละ

บทท 4

ผลการวเคราะหขอมล ผวจยไดสรางคมอตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตนโดยใชสาหรายเปนตวบงช สาหรบนกเรยนระดบประกาศนยบตรวชาชพ (ปวช.) ชนปท 2 เพอหาประสทธผลของคมอฯและศกษาระดบความพงพอใจของนกเรยนทมตอการใชคมอฯ เปนการวจยเชงทดลอง (Experimental Research) โดยเปนการทดลองแบบกลมตวอยางเดยว ทดสอบกอนและหลงการทดลอง (One group pretest posttest design) กลมตวอยางทใช นกเรยนระดบประกาศนยบตรวชาชพชนปท 2/1 แผนกวชาการบญช วทยาลยเทคนคปทมธาน โดยมความมงหมายดงน 1. เพอศกษาประสทธผลของการใชคมอการตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตนโดยใชสาหรายเปนตวบงชสาหรบนกเรยนระดบประกาศนยบตรวชาชพชนปท 2 2. เพอศกษาระดบความพงพอใจของนกเรยนระดบประกาศนยบตรวชาชพชนปท 2 ทมตอคมอการตรวจสอบคณภาพนาเบองตนโดยใชสาหรายเปนตวบงช ในการวจยครงน แบงการดาเนนการศกษาคนควาไดเปน 2 ขนตอนคอ ขนตอนท 1 การพฒนาคมอฯ

- การสารวจ รวบรวมขอมลพนฐานและทดลอง - การสราง และ การพฒนา

ขนตอนท 2 การทดลองใชคมอฯ ขนตอนท 1 การพฒนาคมอฯ

การวจยขนตอนท 1 ผวจยไดมขนตอนการศกษาดงน 1. การสารวจ รวบรวมขอมลพนฐานและทดลอง โดยมวธดาเนนการดงน

1. ศกษาเอกสารทเกยวของ 2. สารวจขอบเขตพนทศกษา 3. เกบตวอยางนาและสาหรายโดยนามาวเคราะห เพอนามาตรวจสอบหาคา EC, pH ,

BOD , N ณ หองปฏบตการของกรมชลประทานเพอยนยนความถกตองจากขอมลพนฐานจากเอกสารงานวจยทเกยวของ

4. จาแนกและวเคราะหชนดของสาหรายทใชเปนดชนบงชคณภาพนา นาขอมลทไดมา ตรวจสอบจากผเชยวชาญดานสาหราย เพอยนยนความถกตองพรอมทงนาภาพทถายใตเลนสกลองจลทรรศนมาประกอบในคมอฯ

65

5. วเคราะหหาความสมพนธของคณภาพนากบชนดของสาหรายจากผเชยวชาญดาน สาหราย

6. สรปผลขอมลทไดจากการสารวจแหลงนาในจงหวดปทมธาน กบเอกสารงานวจยทม อย เพอใชเปนขอมลประกอบใน คมอการตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตนโดยใชสาหรายเปนตวบงช ดงตาราง 2 ตาราง 2 แสดงความสมพนธระหวางคณภาพนากบสาหรายทพบในแหลงนาทศกษา

ชอสาหราย คาดชนบงชคณภาพนาทางเคม แหลงทพบ EC BOD pH Temperature

1. Oscillatoria sp 448 4.51 3.5 - 7.0 20 - 31 พบไดทกหนทกแหงทมความชนมความคงทนตอความสกปรกของนาไดด

2. Spirulina sp.

448 4.51 3.5 – 7.0 20 – 31 พบในนานาจดทว ๆ ไปโดยเฉพาะนาทมของเสยจากโรงงานอตสาหกรรม

3. Phormidium sp. 448 4.51 3.5 – 7.0 20 – 31 พบไดทกหนทกแหงทมความชน ตามบอนา ค ลาธาร ทอระบายนาซงมสารอนทรยทเนา เปอย บรเวณทมสาหรายชนดนจะมสเขยวคลา มความคงทนตอความสกปรกของนาไดด

4. Nostoc sp.

448 4.51 3.5 – 7.0 20 – 31 พบในนานง สวนพวกทมชทหม มกพบในนาไหลชอบขนในนาทเปนกลางหรอเปนดางเลกนอย

66

ตาราง 2 (ตอ)

ชอสาหราย คาดชนบงชคณภาพนาทางเคม แหลงทพบ EC BOD pH Temperature

5.Scytonem endolithicum

97.4 5.0 7.8 25 – 32 พบอยในนาจดทว ๆ ไปบาง จะเจรญไดดในนาทม ความเปนดางสง

6. Tolypothrix sp.

878 2.42 7.8–11.0 25 – 31 พบขนอยในเขตอบอน ชอบขนในนากระดาง หรอนาทมหนปน

7. Gloeotrichia sp.

878 2.42 7.8–11.0 25 – 31 เจรญไดดในนาทมความเปนดางสงและปรมาณสารอนทรยทละลายในนาสง กอใหเกดวอเตอรบลมได

8.Chlamydomonas sp.

257 มาก 7 – 10 25 – 32 ขนอยในแหลงนาจดทมสภาพแวดลอมไมเหมาะสม

9. Mougeotia sp

68.7 4.18 3.5-7.0 25 – 32 สามารถอยในตวกลางทมสภาพความเปนกรดดาง

10. Pyrobotrys sp.

525 มาก 7 – 10 25 - 32 มกพบในบอ หรอสระทมสารอนทรยมาก

11. Spirogyra sp.

68.7 4.18 3.5-7.0 25 – 32 อยทวไปในแหลงนาแทบทกแหง มชอเรยกกนอกอยางวา เทา สามารถอยในตวกลางทมสภาพความเปนกรดดาง

67

ตาราง 2 (ตอ)

ชอสาหราย คาดชนบงชคณภาพนาทางเคม แหลงทพบ EC BOD pH Temperature 12. Volvox sp.

68.7 4.18 3.5-7.0 25 – 32 สามารถอยในตวกลางทมสภาพความเปนกรดดาง

13. Ulothrix sp

68.7 4.18 3.5-7.0 25 – 32 พบทงในนาจดและนาเคม ขนบนหนหรอทอนไมทจมนา ทงนานง และนาไหล หรอทชนแฉะทนาสาดกระเซนถง เชนตามหนาผาทมนาตกสามารถอยในตวกลางทมสภาพความเปนกรดดาง

14. Microspora sp.

68.7 4.18 3.5-7.0 25 – 32 พบขนในนานงและคอนขางเปนกรด

15. Cosmarium sp.

68.7 4.18 3.5-7.0 25 – 32 เปนสาหรายทจะเปนดชนวาในแหลงนาทมสาหรายชนดนเปนนาทมคณภาพด ไมใชนาเสย เปนนาทมสภาพกรดเลกนอย

16. Chlorella sp.

68.7 4.18 3.5-7.0 25 – 32 เปนสาหรายทพบไดทวไปโดยเฉพาะในดน แมกระทงในขวดนาหรอถงนาทไมคอยไดลาง

17.Scenedesmus sp.

878 2.42 7.8–11.0 25 – 32 เปนสาหรายทมชวตแบบแพลงคตอนพช ในนาจด หรออาจพบในดนบาง

68

ตาราง 2 (ตอ)

ชอสาหราย คาดชนบงชคณภาพนาทางเคม แหลงทพบ EC BOD pH Temperature 18.Ankistrodesmus sp.

525 มาก 7 – 10 25 - 32 เปนสาหรายทมชวตแบบแพลงคตอนพช ในนาจด นากรอย หรอนาทะเลกได บางชนดพบในดน

19. Netrium sp.

330 มาก 3.5 – 7.0 25 - 31 เปนสาหรายนาจด พวกทเปนเสนสายอาจปลอยเมอกออกมาแลวรวมตว

กนเปนกอนลอยอยบนผวนา เกดปรากฏการณทเรยกวา พอนดสคม

20. Closterium sp.

257 มาก 5.5 – 8.0 25 – 32 ขนอยในแหลงนาจดทมสภาพเปนกรดออน เจรญไดดมาก

21. Chara sp.

4.6 – 7.0 25 -30 ชอบขนในนากระดาง หรอนาทมหนปนสง

22. Nitella sp.

4.6 – 7.0 25 -30 สาหรายสกลนชอบขนในนาทเปนกรดออน ๆ หรอเปนกลาง

23. Tolypella sp.

4.6 – 7.0 25 -30 ชอบขนในนากระดาง หรอนาทมหนปน

24. Nitellopsis sp

4.6 – 7.0 25 -30 ชอบขนในนาทเปนกรดออน ๆ หรอเปนกลาง

69

ตาราง 2 (ตอ)

ชอสาหราย คาดชนบงชคณภาพนาทางเคม แหลงทพบ EC BOD pH Temperature 25. Euglena sp.

257 มาก 5.5 – 8.0 25 – 32 เกดมากในแหลงนานงในเวลาเชาเมอแหลงนาไดรบ แสงสวาง จะสงเกตเหน บรเวณผวหนานาหรออยกนหนาแนนในบรเวณพนดนตนๆ รมแองนาหรอบนถงพลาสตกทอยในแองนานน

26. Phacus sp.

153 5.40 5.5 - 8 25 – 31 พบมากในปลกควาย และพบกระจายหางๆ ในแหลงนาทวไปทมสภาพความเปนกรดดางระหวาง 6-7 นามสภาพเปนกลาง จะมมากในแหลงนาทมสารอนทรยมาก

27. Trachelomanas sp.

153 5.40 5.5 - 8 25 – 31 พบมากในบอ หรอสระทมสารอนทรยปนอยมาก เชน พบวามการเจรญพนธเปนจานวนมากลอยเปนฝาอยบนผวนา

70

ตาราง 2 ( ตอ)

ชอสาหราย คาดชนบงชคณภาพนาทางเคม แหลงทพบ EC BOD pH Temperature 28. Diatoma sp.

153 5.40 5.5 - 8 25 – 31 พบกระจายหางๆ ในแหลงนาทวไปทมสภาพความเปนกรดดางระหวาง 6-7 นามสภาพเปนกลาง จะม มากในแหลงนาทมสารอนทรยมาก

29. Cabomba aquatica Aubl.

247 4.51 3.5 – 7.0 20 – 31 เจรญไดดในนามทความกระดางตาถงปานกลาง

30. Cabamba caroliniana A.Gray

247 4.51 3.5 – 7.0 20 – 31 เจรญไดดในนาทม แสงปานกลาง เมอเจรญเตมทจะเกดรากฝอยแตกออกตามขอ การ

ขยายพนธทาไดโดยตดลาตนไปปกชาในพนดนโคลนใตนา

31. Hydrilla verticellatae

247 4.51 6.0 – 7.3 25 – 31 พบในนาทมแสงสวางสองถง นาคอนขางใส ความลกนา 0.6-1 เมตร ลกษณะพนเปนดนโคลนหรอโคลนปนทราย เจรญไดดในนาทม แสงสวางปานกลางถงมาก

71

ตาราง 2 ( ตอ )

ชอสาหราย คาดชนบงชคณภาพนาทางเคม แหลงทพบ EC BOD pH Temperature 31. Limuophila heterophylla (Roxb.) Bentham

247 4.51 6.0 – 7.3 25 – 31 มความกระดางนอยถงปานกลางโดยอยในชวง 50-150 มลลกรม/ลตร ตองการแสงสวางปานกลางถงมาก มการเจรญเตบโตรวดเรว เปนพรรณไมนาทขยายพนธไดงาย

32. Ceratophyllum Demersum Linnaeus

247 4.51 6.0 – 7.3 25 – 31 สามารถอยไดทงทมแสงนอยจนถงแสงมาก มการเจรญเตบโตรวดเรว สามารถขยายพนธไดรวดเรวโดยวธตดลาตนปกชาใตนา

จากตาราง 2 เปนการรวบรวมขอมลเกยวกบความสมพนธระหวางสาหรายกบคณภาพแหลงนาทศกษา โดยการสารวจพนทกรณศกษาและจากเอกสารงานวจยทเกยวของ และผานการตรวจสอบจากผเชยวชาญ 2. การสรางและพฒนา คมอและสมดทดสอบ ผวจยไดมขนตอนการสรางและพฒนา คมอฯ และสมดทดสอบดงน ขนตอนการสรางและพฒนาคมอฯ มขนตอนดงน

1. กาหนดความคดรวบยอดและวตถประสงคการเรยนร 2. กาหนดแนวการเขยน ขอบเขต และโครงเรอง 3. จดทาคมอฯฉบบรางในลกษณะคาบรรยายประกอบดวย

1. วธการใชคมอฯ

72

2. เนอหาคณภาพนาเบองตนและดชนบงชคณภาพนา 3. การใชอปกรณในการตรวจสอบคณภาพนาเบองตนและวธการเกบตวอยาง

สาหราย 4. ชนดของสาหรายทนยมใชเปนดชนบงชคณภาพนาซงประกอบดวย

รปภาพของสาหรายแตละชนดทเปนตวบงชคณภาพนาเบองตน - ชอวทยาศาสตร - ลกษณะเดน

- แหลงทพบ 5. วธการจาแนกชนดของสาหราย 6. วธการประเมนผลคณภาพนาโดยใชสาหรายเปนตวบงช

4. ตรวจสอบแกไขคมอฯโดยประธาน กรรมการควบคมวทยานพนธ และผเชยวชาญทง 5 ทาน เพอตรวจสอบความถกตองและปรบแกเพมเตมตามทประธานและกรรมการควบคมปรญญานพนธแกไข โดย

- ปรบแกรปภาพสาหรายทใชประกอบในคมอฯใหเปนภาพทถายใต เลนสแทนการใชภาพทางอนเตอรเนต

- เพมชนดของสาหรายเซลลเดยวทใชเปนดชนตรวจสอบคณภาพนา ทางชวภาพเบองตนในคมอฯโดยใหเพมชนดของสาหรายทพบจรงในแหลงนาทศกษาโดยรวมกบผเชยวชาญดานสาหรายจาแนกชนดของสาหรายทพบ - เพมมาตรฐานคณภาพแหลงนาในภาคผนวกของคมอฯ

เพอประเมนความสอดคลองของคมอฯกบวตถประสงค โดยกาหนดคาความสอดคลอง (IC) คอ 0.5 ขนไป

ผลการประเมนความสอดคลองของเนอหากบวตถประสงคของคมอฯ จากผเชยวชาญ จานวน 5 ทาน ดงตาราง 3

73

ตาราง 3 คะแนนความสอดคลองของคมอการตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตนโดยใช สาหรายเปนตวบงชกบวตถประสงคของคมอฯ

รายการประเมน IC 1.ใหนกเรยนไดศกษาถงความสาคญของคณภาพนาทางชวภาพ เบองตนดวยตนเอง 1 2.ใหนกเรยนเขาใจถงความสมพนธระหวางสาหรายกบคณภาพนา 0.8 3.ใหนกเรยนตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตนจากคมอฯ 1 ดวยตนเอง 4.ใหนกเรยนวเคราะหและสรปคณภาพนาเบองตนดวยตนเอง 1 5.ใหนกเรยนมทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร 0.8 6.ใหนกเรยนเกดความรสกรกษและมสวนรวมในการเฝาระวง คณภาพนาในทองถนของตนเอง 0.8 รวม 0.9 จากตาราง 3 คาความสอดคลองของคมอการตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตนโดยใชสาหรายเปนตวบงชกบวตถประสงคของคมอฯ มคาความสอดคลอง (IC) 0.9 สงกวาเกณฑทตงไว คอ 0.5 ขนไป และวตถประสงคแตละขอมคาความสอดคลอง (IC) สงกวาเกณฑทตงไว แสดงวาคมอการตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตนโดยใชสาหรายเปนตว บงชกบวตถประสงคมความสอดคลองกน สามารถนาไปใชกบกลมตวอยางได

5. นาคมอฯทผานการตรวจสอบแกไขโดยคณะกรรมการควบคมปรญญานพนธ และผเชยวชาญ จานวน 5 ทานประเมนคณภาพและความเหมาะสมในการนาไปใชสาหรบนกเรยนระดบประกาศนยบตรวชาชพชนปท 2 โดยใชแบบประเมนมาตราสวนประมาณคา 5 ชวง ซงม

74

นาหนกคะแนนตงแต 1 – 5 ผวจยนาระดบการประเมนมาคานวณหาคาเฉลยในแตละสวน และจดระดบตามคาเฉลย เปน 5 ระดบ คอ 4.50 – 5.00 หมายถง มคณภาพระดบ ดมาก 3.50 – 4.49 หมายถง มคณภาพระดบ ด 2.50 – 3.49 หมายถง มคณภาพระดบ พอใช 1.50 – 2.49 หมายถง ตองปรบปรงแกไข 1.00 – 1.49 หมายถง ไมมคณภาพ ผลการประเมนคณภาพคมอฯจากผเชยวชาญจานวน 5 ทานปรากฏดงตาราง 4 ตาราง 4 แสดงคาเฉลยผลการประเมนคณภาพคมอฯ จากผเชยวชาญ จานวน 5 ทาน

รายการประเมน คาเฉลย ระดบของคณภาพ

คณภาพดานเนอหา 1. เนอหามความถกตองตามหลกวชาการ 4 ด 2. มการกาหนดหวขอเรองสอดคลองกบเนอหาของเรองนน ๆ 4.6 ดมาก 3. เนอหาทาใหผอานเกดทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรเรองการตรวจสอบคณภาพเบองตนทางชวภาพ 5 ดมาก 4. เนอหาสอดคลองกบวตถประสงค 4.6 ดมาก 5. เนอหาทาใหผอานเกดความรเรองการตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตน 4.4 ด 6. เนอหามลาดบขนตอนตอเนอง 4.6 ดมาก

7. เนอหามประโยชน สามารถนาความรทไดมาประยกตใชใน 5 ดมาก ชวต ประจาวนได 8. เนอหามสวนชวยสงเสรมการปองกนและแกไขปญหา 4.6 ดมาก สงแวดลอม

75

ตาราง 4 ( ตอ)

รายการประเมน คาเฉลย ระดบของคณภาพ คณภาพดานการใชภาษา 9. การใชภาษาเหมาะสมกบระดบความรของผอาน

5

ดมาก

10.การใชภาษามความถกตอง ชดเจน 5 ดมาก 11. การลาดบขนตอนมความตอเนองเขาใจงาย 5 ดมาก 11. การลาดบขนตอนมความตอเนองเขาใจงาย 5 ดมาก 12. ภาพประกอบตรงกบเนอหา 5 ดมาก 13. ภาพประกอบชดเจนสสนสวยงาม 5 ดมาก 14. ภาพประกอบสามารถสอความหมายใหเขาใจไดงาย 5 ดมาก 15. รปเลมคมอฯ เหมาะสมและนาสนใจ 5 ดมาก 16. ปกคมอฯ นาสนใจ และสอความหมายถงเนอหาในคมอฯ 4.6 ดมาก 17. วธการเรยบเรยงเนอหา 4.6 ดมาก รวม 4.76 ดมาก

สวนการแสดงความคดเหนทวไปเกยวกบคมอฯของผเชยวชาญทง 5 ทานผลดงตารางท 5

76

ตาราง 5 แสดงความคดเหนทวไปเกยวกบคมอฯของเชยวชาญ จานวน 5 ทาน

ความคดเหนของผเชยวชาญ คาเฉลย ระดบคณภาพ 1. มความเหมาะสมในการใชประกอบการเรยนเรองทรพยากรนา วชาวทยาศาสตรสงแวดลอม 4.60 ดมาก 2. มเนอหาทใหความรเรองการตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตน มากนอยเพยงใด 4.6 ดมาก 3. คมอฯ นแลว ทานคดวาตนเองสามารถมสวนรวมในการปองกนและแกไขปญหาสงแวดลอมไดระดบใด 4.40 ด

รวม 4.53 ดมาก จากตาราง 4 และ 5 การประเมนคณภาพคมอการตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตนโดยใชสาหรายเปนตวบงช จากผเชยวชาญคาเฉลยของคะแนนคอ 4.76 เทยบกบเกณฑอยในระดบดมาก ทงดานของคณภาพเนอหา ดานการใชภาษา ดานการจดรปเลม รวมทงความคดเหนทวไป มคะแนนเฉลยคอ 4.53 เทยบกบเกณฑอยในระดบดมาก มความเหมาะสมในการใชประกอบการเรยน มเนอหาทใหความรเรองการตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตน และคมอฯฉบบนมสวนรวมในการปองกนและไกไขปญหาสงแวดลอม จากคะแนนการประเมนคณภาพคมอฯ คะแนนเฉลยทได สงกวาเกณฑทตงไวคอ 3. 50 ขนไป แสดงวาคมอตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตนโดยใชสาหรายเปนตวบงช ทจะนาไปใชกบกลมทดลอง ขนตอนการสรางและพฒนาสมดทดสอบ ผวจยมขนตอนในการสรางและพฒนาสมดทดสอบดงน

1. ศกษาเอกสารทเกยวกบการสรางสมดทดสอบ 2. ศกษาเอกสารเกยวกบการประเมนตามสภาพจรงเพอนามาใชในการประเมนกจกรรมใน

สมดทดสอบ 3. ศกษาเอกสารและงานวจยทเกยวของกบทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร 4. ศกษาจดประสงคการทดลองแลวนาขอมลทไดจากการศกษามาสรางสมดทดสอบเพอวด

ทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร โดยแบงพฤตกรรมทจะวดออกเปน 6 ทกษะ คอ 1. ทกษะการสงเกต(Observing)

77

2. ทกษะการจาแนกประเภท(Classifying) 3. ทกษะการจดกระทาและสอความหมายของขอมล (Organizing Data and

Communication) 4. ทกษะการลงความคดเหนจากขอมล (Infering) 5. ทกษะการพยากรณ ( Predicting ) 6. ทกษะการตความหมายขอมลและลงขอสรป ( Interpreting Data and

Conclusion) 5. นากจกรรมเรองการสารวจคณภาพแหลงนา ทเปนกจกรรมในบทเรยนเรองทรพยากรนา

ของวชาวทยาศาสตรสงแวดลอม มาเปนกจกรรมในสมดทดสอบเพอใชวดประสทธผลของคมอการตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตนโดยใชสาหรายเปนตวบงช โดยมเกณฑการประเมนผลทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรทายสมดทดสอบ

6. จดทาสมดทดสอบ ภายในสมดทดสอบประกอบดวย - คาชแจง - วธใชสมดทดสอบ - กจกรรมการศกษาระบบนเวศนาจดบรเวณวทยาลยเทคนคปทมธาน - คาถามทายกจกรรม - แบบประเมนทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรสาหรบครผสอน - เกณฑการใหคะแนน

7. ตรวจสอบแกไขโดยประธาน กรรมการควบคมปรญญานพนธ และผเชยวชาญทง 5 ทาน โดยมการปรบแกดงน

- ใหปรบแกกจกรรมทใชวดทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร จากการสารวจระบบนเวศบรเวณวทยาลยเทคนคปทมธานใหปรบเปนการศกษาระบบนเวศนาจดบรเวณวทยาลยเทคนคปทมธานเพอใหสอดคลองกบคมอฯทผวจยสรางขน - กจกรรมทใชวดทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรกอนการใชคมอฯกบหลงการใชคมอเปนกจกรรมเดยวกน - ปรบเกณฑทใชวดทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรทง 6 ทกษะใหมความสอดคลองกบกจกรรมททาและเปนเกณฑเดยวกนทงกอนและหลงการใชคมอฯ 8. นาสมดทดสอบทปรบแก มาหาคาความสอดคลองของสมดทดสอบกบวตถประสงคของสมดทดสอบ โดยผเชยวทง 5 ทานเดม ผลประเมนความสอดคลองของคมอฯจากผเชยวชาญจานวน 5 ทานปรากฏผลดงตาราง 5

78

ตาราง 5 ผลการประเมนความสอดคลองของสมดทดสอบโดยผเชยวชาญ ทง 5 ทาน

ผลการประเมนความสอดคลองจากผเชยวชาญทง 5 ทาน ม คาความสอดคลอง (IC) 0.97 สงกวาเกณฑทตงไวคอ 0.5 ขนไป ซงในแตละวตถประสงคคาความสอด(IC) สงกวาเกณฑทตงไวทงหมด แสดงวาสมดทดสอบทผวจยสรางขนนนวตถประสงคของสมดทดสอบกบกจกรรมมความสอดคลองกนเหมาะสาหรบนาไปใชทดลองกบกลมตวอยาง ขนตอนท 2 การทดลองใชคมอฯ ผวจยนาคมอการตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตนโดยใชสาหรายเปนตวบงชทพฒนาขนไปทดลองใชกบนกเรยนระดบประกาศนยบตรวชาชพ ชนปท 2 ทกาลงศกษาอยในภาคเรยนท 2 ปการศกษา 2548 วทยาลยเทคนคปทมธาน จงหวดปทมธาน เพอศกษาดงน 1. ประสทธผลทไดจากการใชคมอการตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตนโดยใชสาหรายเปนตวบงช 2. ความพงพอใจของนกเรยนระดบประกาศนยบตรวชาชพชนปท 2 ตอการใชคมอการตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตนโดยใชสาหรายเปนตวบงช การวเคราะหขอมล ปรากฏผลดงน

รายการประเมน IC

1. ทกษะการสงเกต 1 2. ทกษะการจาแนก 1 3. ทกษะการจดกรทาและสอความหมายขอมล 0.8 4. ทกษะการลงความคดเหนขอมล 1 5. ทกษะการพยากรณ 1 6. ทกษะการตความหมายขอมลและลงขอสรป 1 รวม 5.8 คาเฉลย 0.97

79

1. ประสทธผลทไดจากการใชคมอการตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตนโดยใชสาหรายเปนตวบงช ในการวจยครงนเพอหาประสทธผลของคมอฯโดยการวดทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรของนกเรยนกอนการใชคมอฯและหลงการใชคมอฯมาเปรยบเทยบ ผลดงตาราง 6 ตาราง 6 เปรยบเทยบคะแนนกอน- หลงการวดทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรโดยใชคมอการตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตนโดยใชสาหรายเปนตวบงช

ผลคะแนนการวดทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร เลขท คะแนนกอน คะแนนหลง

คะแนนเตม 30 คะแนน คะแนนเตม 30 คะแนน 1 7 23 2 6 21 3 6 21 4 7 23 5 7 23 6 7 23 7 7 23 8 6 21 9 6 21

10 6 21 11 8 25 12 8 25 13 7 25 14 7 25

80

ตาราง 6 (ตอ) เลขท ผลคะแนนการวดทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร

คะแนนกอน คะแนนหลง คะแนนเตม 30 คะแนน คะแนนเตม 30 คะแนน

15 7 25 16 7 25 17 7 25 18 6 21 19 8 25 20 8 25 21 8 25 22 6 22 23 8 24 24 8 24 25 8 24 26 8 24 27 8 24 28 6 21 29 6 21 30 6 21 31 6 21 32 6 22 33 6 22 34 6 22 35 6 22 36 7 25

81

ตาราง 6 (ตอ) เลขท ผลคะแนนการวดทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร

คะแนนกอน คะแนนหลง คะแนนเตม 30 คะแนน คะแนนเตม 30 คะแนน

37 7 25 38 7 25 39 7 25 40 7 25 รวม 275 930

นาผลทไดมาหาคาดชนประสทธผลโดยใชสตรดงน (บญชม ศรสะอาด,2546 : 157 – 159 ) ดชนประสทธผล = ผลรวมของคะแนนหลงเรยนของทกคน - ผลรวมของคะแนนกอนเรยนของทกคน (จานวนนกเรยน x คะแนนเตม) – ผลรวมของคะแนนกอนเรยนของทกคน ดชนประสทธผล = 930 - 275 ( 40 x 30 ) - 275 = 0.708

ผลการวดทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรจากการทดสอบกอนการใชคมอฯและหลงการใชคมอฯผลการเปรยบเทยบทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรในดานการสงเกต การจาแนก การลงความคดเหนและการจดกระทาและสอความหมาย การพยากรณ และการตความหมายขอมลและลงขอสรป นามาหาคาดชนประสทธผลของคมอการตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตนโดยใชสาหรายเปนตวบงชมคาเทากบ 0.708 แสดงวาหลงการใชคมอการตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตนโดยใชสาหรายเปนตวบงช กลมตวอยางมคะแนนทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรเพมขนรอยละ 70.80 ซงเปนไปตามเกณฑทตงไว คอรอยละ 70 ขนไป แสดงวาคมอการตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตนโดยใชสาหรายเปนตวบงชมประสทธผลสาหรบนามาใชประกอบในกจกรรมการเรยนบทเรยนเรองทรพยากรนา ในวชาวทยาศาสตรสงแวดลอมและวชาวทยาศาสตรพนฐาน เพอเปนการยนยนประสทธผลของคมอฯผวจยไดนาคะแนนกอนการใชคมอฯและหลงการใชคมอฯมาทดสอบคาท ( t Value) ขอมลทไดจากการสอบวดจากกลมตวอยางเดยวกน 2

82

ครง โดยผลตางของคะแนนกอน และหลงใช t – test แบบ Dependent Samples ดงปรากฏในตาราง 7 ตาราง 7 ผลการเปรยบเทยบของคะแนนกอนและหลงการใชคมอฯ ใช t – test แบบ Dependent Samples

จากตาราง 7 คะแนนของผลการวดทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรจากการทดสอบกอนการใชคมอฯและหลงการใชคมอฯผลการเปรยบเทยบทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรในดานการสงเกต การจาแนก การลงความคดเหนและการจดกระทาและสอความหมาย การพยากรณ และการตความหมายขอมลและลงขอสรป เมอพจารณาคะแนนการวดทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรของนกเรยนโดยภาพรวม พบวาคะแนน t จากการคานวณ คอ 65.599 แสดงวา ผลคะแนนทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรของนกเรยนหลงใชคมอฯกบกอนการใชคมอฯ มความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05 สรปไดวาคมอการตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตนโดยใชสาหรายเปนตวบงชสามารถพฒนาทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรทง 6 ทกษะ อยางเชอถอไดดวยความมนใจ 95 % เปนการยนยนสมมตฐานขอ 1 ทตงไว

ทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร

คะแนนกอนการใชคมอฯ

คะแนนหลงการใชคมอฯ

t sig.

(40 คน ) (40 คน ) X S.D. X S.D. 1.การสงเกต 1.62 0.490 4.50 0.506 54.28 0.00 2.การจาแนก 1.25 0.439 4.25 0.670 26.495 0.00 3.การจดกระทาและสอความหมาย

1.00 0.000 3.63 0.490 33.861 0.00

4.การลงความคดเหน 1.00 0.000 3.63 0.490 33.861 0.00 5..การพยากรณ 1.00 0.000 3.50 0.506 32.225 0.00 6.การตความหมายขอมลและลงขอสรป

1.00 0.000 3.63 0.490 31.225 0.00

รวม 6.87 0.929 23.14 2.088 211.948 0.00

83

2. ความพงพอใจของนกเรยนระดบประกาศนยบตรวชาชพชนปท 2 ตอการใชคมอการตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตนโดยใชสาหรายเปนตวบงช ในการวจยครงน ผวจยไดวดความพงพอใจของนกเรยนทมตอการใชคมอการตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตนโดยใชสาหรายเปนตวบงช โดยใชแบบประเมนความพงพอใจเปนแบบมาตราสวนประมาณคา 5 อนดบ ไดแก ความพงพอใจมากทสด ความพงพอใจมาก ความพงพอใจปานกลาง ความพงพอใจนอย ความพงพอใจนอยทสด ซงจะพจารณาโดยรวมในการวดความพงพอใจ แบงออกเปน 3 ตอน ดงน

ตอนท 1 ขอมลสวนตว ตอนท 2 การประเมนความพงพอใจเกยวกบการใชคมอการตรวจสอบคณภาพ

นาทางชวภาพเบองตนโดยใชสาหรายเปนตวบงช ตอนท 3 การแสดงความคดเหนทวไปเกยวกบคมอการตรวจสอบคณภาพนา

ทาง ชวภาพเบองตนโดยใชสาหรายเปนตวบงช ผวจยไดคานวณคะแนนเฉลยความพงพอใจเกยวกบคมอการตรวจสอบคณภาพ

นาทางชวภาพเบองตนโดยใชสาหรายเปนตวบงช โดยกาหนดเกณฑทใชประเมนดงน 1 – 1.79 หมายความวา ระดบความพงพอใจนอยทสด

1.8 – 2.59 หมายความวา ระดบความพงพอใจนอย 2.60 – 3.39 หมายความวา ระดบความพงพอใจปานกลาง 3.40 – 4.19 หมายความวา ระดบความพงพอใจมาก 4.20 – 5.00 หมายความวา ระดบความพงพอใจมากทสด ผลคะแนนเฉลยความพงพอใจเกยวกบการใชคมอการตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตนโดยใชสาหรายเปนตวบงช ปรากฏดงตาราง 8

84

ตาราง 8 คะแนนเฉลยความพงพอใจเกยวกบการใชคมอการตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตนโดยใชสาหรายเปนตวบงช

รายการประเมน คาเฉลย การแปลผล คณภาพดานเนอหา 1. เนอหามความถกตองตามหลกวชาการ 4 ด 2. มการกาหนดหวขอเรองสอดคลองกบ เนอหาของเรองนน ๆ 4.6 ดมาก 3. เนอหาทาใหผอานเกดทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรเรองการตรวจสอบคณภาพเบองตนทางชวภาพ 5 ดมาก 4. เนอหาสอดคลองกบวตถประสงค 4.6 ดมาก 5. เนอหาทาใหผอานเกดความรเรองการตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตน 4.4 ด 6. เนอหามลาดบขนตอนตอเนอง 4.6 ดมาก 7. เนอหามสวนชวยสงเสรมการปองกนและแกไขปญหาสงแวดลอม 4.6 ดมาก 8. เนอหามสวนชวยสงเสรมการปองกนและแกไขปญหาสงแวดลอม 4.6 ดมาก

คณภาพดานการใชภาษา 9. การใชภาษาเหมาะสมกบระดบความรของผอาน 5 ดมาก 10. การใชภาษามความถกตอง ชดเจน 5 ดมาก 11. การลาดบขนตอนมความตอเนองเขาใจงาย 5 ดมาก คณภาพดานการจดรปเลม 12. ภาพประกอบตรงกบเนอหา 5 ดมาก 13. ภาพประกอบชดเจนสสนสวยงาม 5 ดมาก

85

(ตอ) ตาราง 8 คะแนนเฉลยความพงพอใจเกยวกบการใชคมอการตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตนโดยใชสาหรายเปนตวบงช

ดานความความคดเหนทวไปของนกเรยนกลมตวอยางเกยวกบ การใชคมอการตรวจสอบ

คณภาพนาทางชวภาพเบองตนโดยใชสาหรายเปนตวบงช ผลปรากฏดงตาราง 9

ตาราง 9 ความคดเหนทวไปของนกเรยนกลมตวอยางเกยวกบคมอฯ

จากตาราง 8 และ 9 คะแนนเฉลยความพงพอใจเกยวกบการใชคมอการตรวจสอบ

คณภาพนาทางชวภาพเบองตนโดยใชสาหรายเปนตวบงช อยในระดบดมาก ซงนกเรยนมความพงพอใจคณภาพดานเนอหา การใชภาษา คณภาพดานการจดรปเลม และดานความเหนทวไป คะแนนเฉลย คอ 4.74 อยในระดบดมาก แสดงวากลมตวอยางมความพงพอใจตอการใชคมอ

รายการประเมน คาเฉลย การแปลผล 14. ภาพประกอบสามารถสอความหมาย 5 ดมาก ใหเขาใจไดงาย 15. รปเลมคมอฯ เหมาะสมและนาสนใจ 5 ดมาก 16. ปกคมอฯ นาสนใจ และสอความหมายถงเนอหาในคมอฯ 4.6 ดมาก 17. วธการเรยบเรยงเนอหา 4.6 ดมาก

รวม 4.76 ดมาก

ความคดเหนของนกเรยน

คาเฉลย

การแปลผล

1. คมอฯ เลมนแลว มเนอหานาสนใจ 4.72 มากทสด 2.คมอฯ เลมนแลว มความรความเขาใจในเรองการตรวจสอบคณภาพทางนาเบองตนทางชวภาพโดยใชสาหรายเปนตวบงช มากนอยเพยงใด

4.62 มากทสด

3.คมอฯ เลมนแลวจะนาความรทไดรบไปใชใหเกดประโยชนในชวตประจาวนมากนอยเพยงใด

4.82 มากทสด

รวม 4.73 มากทสด

86

การตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตนโดยใชสาหรายเปนตวบงช สงกวาสมมตฐานทตงไว คอ มากขนไป คดเปนรอยละได รอยละ 94.85 ของกลมตวอยางแสดงวากลมตวอยางมความพงพอใจคมอการตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตนโดยใชสาหรายเปนตวบงช

บทท 5

สรป อภปรายผลและเสนอแนะ การวจยครงนเปนการวจยเชงทดลอง (Experimental Research) เพอหาประสทธผลของคมอฯและศกษาระดบความพงพอใจของนกเรยนทมตอการใชคมอการตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตนโดยสาหรายเปนตวบงช สาหรบนกเรยนระดบประกาศนยบตรวชาชพชนปท 2 ซงผวจยไดกาหนดขนตอนของการวจย และผลโดยสรปดงน ความมงหมายของการวจย 1. เพอศกษาประสทธผลของการใชคมอฯสาหรบนกเรยนระดบประกาศนยบตรวชาชพชนปท 2 โดยวดทกษะการบวนการทางวทยาศาสตรจากการประเมนตามสภาพจรงใหมประสทธผลตามเกณฑ รอยละ70 ขนไป 2. เพอศกษาระดบความพงพอใจของนกเรยนทมตอการใชคมอการตรวจสอบคณภาพนาเบองตนโดยใชสาหรายเปนตวบงช สมมตฐานในการวจย การวจยครงนผวจยไดตงสมมตฐานดงน

1. นกเรยนมประสทธผลหลงการใชคมอฯสงกวากอนใชของคมอฯ เปนไปตามเกณฑ รอยละ 70 ขนไป

2. นกเรยนมความพงพอใจตอการใชคมอการตรวจสอบคณภาพนาเบองตนโดยใชสาหราย เปนตวบงชอยในเกณฑตงแตระดบพงพอใจมากขนไป วธดาเนนการวจย การดาเนนการวจยในครงนแบงเปน 2 ขนตอน ดงน ขนตอนท 1 การพฒนาคมอการตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตนโดยใชสาหรายเปนตวบงช แบงขนตอนไดเปน 2 ขนตอนดงน 1. การสารวจ รวบรวมขอมลพนฐาน และทดลอง 2. การสรางและพฒนา คมอการตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตนโดยใชสาหรายเปนตวบงช และสมดทดสอบ

87

ขนตอนท 2 การทดลองใชคมอฯ ประชากรและกลมตวอยาง ประชากร คอ นกเรยนระดบประกาศนยบตรวชาชพ ชนปท 2 วทยาลยเทคนคปทมธาน จงหวดปทมธาน สงกดสถาบนการอาชวศกษากรงเทพมหานคร 2 จานวน 22 หองเรยน กลมตวอยาง คอ นกเรยนระดบประกาศนยบตรวชาชพชนปท 2 วทยาลยเทคนคปทมธาน จงหวดปทมธาน จานวน 1 หองเรยน ไดจากการสมอยางงายโดยการจบฉลาก มา 1 หองเรยน คอ ปวช. 2/1 แผนกการบญช จานวน 40 คน เครองมอทใชในการวจย

1. คมอตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตนโดยใชสาหรายเปนตวบงช 2. สมดทดสอบวดทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร 3. แบบประเมนความพงพอใจเกยวกบการใชคมอฯ 4. แบบประเมนคณภาพคมอฯโดยผเชยวชาญ

การดาเนนการทดลอง

การเกบรวบรวมขอมลจดทาในชวโมงวทยาศาสตรสงแวดลอมในบทเรยนเรอง ทรพยากรนา โดยใชกจกรรมเรองการศกษาระบบนเวศนาจดบรเวณวทยาลยเทคนคปทมธาน ซงรายวชานมเวลาเรยน 3 ชวโมงตอสปดาห โดยใชกลมตวอยางคอนกเรยนระดบประกาศนยบตรวชาชพ (ปวช.) ชนปท 2/4 แผนกวชาเลขานการมจานวนนกเรยนทงสน 40 คนและในการวจยนขนตอนการทดลองรปแบบการวจย เปนกลมตวอยาง 1 กลม ทดสอบกอนการใชคมอฯและหลงการใชคมอฯ (One group pretest posttest design) (พวงรตน ทวรตน.2540 : 60-61 ) มขนตอน ดงน

1. ครอธบายวธการใชสมดทดสอบในการตรวจสอบคณภาพนา โดยใชเวลาประมาณ 5 นาท 2. ใหกลมตวอยางทดสอบเพอวดทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรกอนใชคมอฯ โดยแบงกลมๆ ละ 5 คน ไดกลมทงหมด 8 กลม 3. ครแจกสมดทดสอบใหกลมตวอยางทง 8 กลม เพอลงมอปฏบตและบนทกผลการทากจกรรมการศกษาระบบนเวศนาจดบรเวณวทยาลยเทคนคปทมธาน โดยใหใชเวลาในการศกษาเปนเวลาทงสน 60 นาท แลวสงสมดทดสอบคนคร 4. หลงจากนนครแจกคมอฯและชแนะการใชคมอฯใหกลมตวอยาง เปนเวลา 10 นาท และใหกลมตวอยางศกษาดวยตวเองโดยการอานรายละเอยดเนอหาของคมอฯเพอทาความเขาใจกบวธการตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตนเปนเวลา 30 นาท

88

5. หลงจากนนใหกลมตวอยางทดสอบวดทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรหลงการใช คมอฯโดยใชสมดทดสอบพรอมกบคมอการตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตนโดยใชสาหรายเปนตวบงช โดยแบงกลมๆ ละ 5 คน (กลมเดม) ทงหมด 8 กลม โดยใชเวลาในการศกษาทากจกรรมเปนเวลาทงสนใชเวลา 60 นาท โดยใชเกณฑการวดทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรเหมอนกอนการใชคมอฯ

6. หลงกลมตวอยางทง 8 กลม ทากจกรรมเสรจครแจกแบบประเมนความพงพอใจใหกบ กลมตวอยางเพอวดความพงพอใจในการใชคมอฯ โดยใหเวลา 20 นาท ในการตอบแบบประเมน 7. ครนาคะแนนการวดทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรกอนการใชคมอฯกบคะแนนหลงการใชคมอฯทไดมาทาการวเคราะหขอมลทางสถตเพอทดสอบสมมตฐานตอไป การวเคราะหขอมล

1. พฒนาเครองมอ วเคราะหขอมลดงน 1.1 วเคราะหหาคาความเทยงตรงของคมอฯ สมดทดสอบวดทกษะ

กระบวนการทางวทยาศาสตร แบบประเมนคณภาพคมอฯโดยผเชยวชาญ โดยใชคาดชนความสอดคลอง (IC) และแบบวดความพงพอใจของการใชคมอฯ

2. ทดสอบสมมตฐาน 2.1 วเคราะหหาประสทธผลของคมอฯ ตามเกณฑ รอยละ 70 ขนไป 2.2 วเคราะหคะแนนจากสมดทดสอบวดทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร

กอนทดลองและหลงทดลองโดยใชสถต t – test dependent เพอยนยนประสทธผลของการใชคมอฯ เปนการยนยนสมมตฐานขอท 1 2.3 วเคราะหความพงพอใจจากแบบประเมนความพงพอใจ โดยหาคาเฉลยและรอยละ การวเคราะหขอมลผวจย กระทาโดยใชโปรแกรมสาเรจรป SPSS (Statistical Package for the Social Sciences) version 11.5 สรปผลการวจย

1. การหาประสทธผลของคมอการตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตนโดยใช สาหรายเปนตวบงช สาหรบนกเรยนระดบประกาศนยบตรวชาชพชนปท 2 มคาดชนประสทธผลของคมอฯ 0.7081 คดเปนรอยละทเพมหลงใชการคมอฯจากกอนการใชคมอฯ รอยละ 70.81 สงกวาเกณฑทตงไว คอรอยละ 70 ขนไป เปนไปตามสมมตฐานทตงไว

89

2. เปรยบเทยบคะแนนการวดทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรกอนการใชคมอฯ กบหลงการใชคมอฯ พบวาคะแนน t จากการคานวณ มคา 65.599 แสดงวา ผลคะแนนทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรของนกเรยนหลงการใชคมอฯกบกอนการใชคมอฯ มความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05 สรปไดวาคมอการตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตนโดยใชสาหรายเปนตวบงชสามารถพฒนาทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรทง 6 ทกษะ อยางเชอถอไดดวยความมนใจ 95 % เปนการยนยนสมมตฐานขอ 1 ทตงไว

3. ผลการประเมนความพงพอใจเกยวกบคมอการตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพ เบองตนพบวา นกเรยนมความพอใจเกยวกบคมอฯอยในระดบ ดมาก เปนไปตามสมมตฐานทตงไว การอภปรายผล ผวจยนาคมอการตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพโดยใชสาหรายเปนตวบงชสาหรบนกเรยนระดบประกาศนยบตรวชาชพชนปท 2 (ปวช.2) ไปทดลองใช สามารถอภปรายผลไดดงน 1. การหาประสทธผลของคมอการตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตนโดยใช สาหรายเปนตวบงช สาหรบนกเรยนระดบประกาศนยบตรวชาชพชนปท 2 โดย เปรยบเทยบความแตกตางของคะแนนเฉลยของการวดทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรกอนและหลงการทดลองของกลมตวอยางโดยใชสมดทดสอบวดมความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05เปนไปตามสมมตฐานทตงไว แสดงวา นกเรยนมความรและทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรเพมขนหลงการใชคมอฯทผวจยสรางขนและคมอฯมประสทธผล 0.708 แสดงวาหลงการใชคมอการตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตนโดยใชสาหรายเปนตวบงช กลมตวอยางมคะแนนทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรเพมขนรอยละ 70.80 ซงเปนไปตามเกณฑทตงไว คอรอยละ 70 ขนไป แสดงวาคมอตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตนโดยใชสาหรายเปนตวบงชเหมาะสาหรบนามาประกอบการเรยนเรองทรพยากรนา ในวชาวทยาศาสตรพนฐานเปนอยางด โดยสามารถพฒนาทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรควบคกบการใชคมอฯไดโดยเรมจากทกษะขนพนฐานไดแก

1. ทกษะการสงเกต(Observing) 2. ทกษะการจาแนกประเภท(Classifying) 3. ทกษะการจดกระทาและสอความหมายของขอมล (Organizing Data and

Communication) 4. ทกษะการลงความคดเหนจากขอมล (Infering)

90

5. ทกษะการพยากรณ ( Predicting ) 6. ทกษะการตความหมายขอมลและลงขอสรป ( Interpreting Data and

Conclusion) ทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรทง 6 ทกษะทกลาวขางตน นกเรยนทใชคมอฯพรอมสมดทดสอบจะสามารถพฒนาทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร ทง 6 ทกษะไดจากการทากจกรรมการศกษาระบบนเวศนาจด กรณศกษาบรเวณวทยาลยเทคนคปทมธาน ซงนกเรยนไดศกษาและลงมอปฏบตดวยตนเอง โดยวธการทางวทยาศาสตรทไดเรยนมา เรมจากการกาหนดปญหา ตงสมมตฐาน ออกแบบการทดลอง ลงมอปฏบต บนทกผลและสรปผลการทดลอง ตอบคาถามทายการทดลอง การทนกเรยนไดปฏบตดวยตนเองตามขนตอนตาง ๆ ทกาหนดไวในคมอการตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตนโดยใชสาหรายเปนตวบงชดวยตวเอง ทาใหนกเรยนไดรบความรทงทเปนตวความรและพฒนาทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร ซงทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรจะเกดขนไดนน นกเรยนจะตองมความสามารถในการใชความคดและกระบวนการคดเพอคนหาความร รวมทงการแกปญหาตาง ๆ ดวยตนเอง และตองลงมอปฏบตหลายครงจนเกดความชานาญ ดงท คลอปเฟอร (Klopfer , 1971 อางในเสาวภา สมววฒนกล.2541: 6 ) กลาววา “ทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร เปนกระบวนการทใชในการเสาะแสวงหาความรทางวทยาศาสตร” และ ผดงยศ ดวงมาลา (2530: 19-20 ) ไดใหความหมายของทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรวา “เปนพฤตกรรมทเกดจากการปฏบตและฝกฝนความคดอยางมระบบ เพอจะไดมาซงความรทางวทยาศาสตร เชน ฝกการสงเกต บนทกขอมล ทาการวด ตงสมมตฐาน หาความสมพนธของตวแปร และทาการทดลอง เปนตน ซงจากการใหความหมายดงกลาวแสดงวาทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรสามารถพฒนาขนไดโดยการปฏบตและฝกฝนโดยวธทางวทยาศาสตรจากการศกษาดวยตนเอง ดงนนจากการทนกเรยนไดลงมอปฏบตกจกรรมในสมดทดสอบคกบคมอการตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตนโดยใชสาหรายเปนตวบงช มผลใหนกเรยนมการพฒนาทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรสงขน ซงสอดคลองกบงานวจยของ ทวช แจมจารส (2545 : 87) พบวา นกเรยนทเรยนดวยบทปฏบตการวทยาศาสตร เรองนาสกดชวภาพจากวสดเหลอใชในทองถน คะแนนเฉลยหลงเรยนสงกวากอนเรยน อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 (p = .000) และสอดคลองกบงานวจยของ พนศกด สายแสงจนทร (อางในทวช แจมจารส,2545 : 87 ) พบวา นกเรยนทเรยนดวยบทปฏบตการทางวทยาศาสตรเรอง เทคนคการแยกสาร มทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรหลงเรยนสงกวากอนเรยนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 จากนกเรยนทเรยนดวยคมอการตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตนโดยใชสาหรายเปนตวบงช สามารถพฒนาทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรหลงการคมอการตรวจสอบ

91

คณภาพนาทางชวภาพเบองตนโดยใชสาหรายเปนตวบงช สงกวากอนการใชคมอการตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตนโดยใชสาหรายเปนตวบงช อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05 เปนการยนยนประสทธผลของคมอการตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตนโดยใชสาหรายเปนตวบงชมความเชอมนได 95% ตามสมมตฐานทตงไว 2. ผลการประเมนความพงพอใจคมอฯของนกเรยน ผวจยไดใหนกเรยนกลมตวอยาง ทาแบบประเมนความพงพอใจหลงเสรจกจกรรม โดยแบบประเมนความพงพอใจมเกณฑทใชในการประเมน คอ พงพอใจมากทสด พงพอใจมาก พงพอใจปานกลาง พงพอใจนอย พงพอใจนอยทสด ผลปรากฏวานกเรยนมความพอใจมากทสดนกเรยนสวนใหญมความคดวาลกษณะการจดรปเลม สวยงาม นาสนใจ คมอฯ มขนาดทพกพาสะดวก การเปดอานคมอฯ สามารถทาไดสะดวก ลกษณะการจดภาพ ภาพปกสวยงาม ภาพประกอบเหมาะสมกบเนอเรอง ภาพประกอบชดเจน เขาใจงาย นาสนใจ ลกษณะเนอหา เนอหาใหความรเ รองการตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตนและชวยพฒนาทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร เนอหามสวนชวยสงเสรมการปองกนและแกไขปญหาสงแวดลอมทางนา เนอหาเขาใจงาย เนอหามความยาวเหมาะสม เนอหาตรงกบวตถประสงคทตงไว ลกษณะภาษาทใช ใชภาษาเขาใจงาย ภาษามความถกตอง ขนาดตวอกษรพอเหมาะ มองเหนไดชดเจนการจดวางเปนระเบยบ โดยสรปนกเรยนสวนใหญมความพงพอใจตอคมอฯอยในระดบ มากทสด สงกวาเกณฑทตงไว แสดงวาคมอฯทผวจยสรางขนนนมประสทธผลเพยงพอทจะนาไปประกอบการเรยนวชาวทยาศาสตรสงแวดลอม ในบทเรยนเรองทรพยากรนาได ดงท สมรภม ขวญคม (2530 : 9) กลาววา ระดบความพอใจทเปนผลมาจากทศนคตและความสนใจของบคคลทมตอสงหนงสงใด และทศนคตและความสนใจดงกลาวนนมผลกระทบตอประสทธภาพของงาน โดยความพงพอใจจากการตอบสนองความตองการของบคคล สวนอบลลกษณ ไชยชนะ (2543 : 36 ) ไดกลาววาความพงพอใจ เปนความรสกหรอทศนคตทเปนไปตามความคาดหวงทจะทาใหเกดความสามารถในการเรยนรไดดยงขน และกตตศกด มฤทธ (2545 : 19 ) กลาววาความพงพอใจ หมายถง สภาพความตองการทไดรบการตอบสนองเกดเปนความรสกทด ทชอบ ประทบใจ ทมตอสงนน ๆ โดยเมอพอใจสงใดแลวกตองแสดงออกทางพฤตกรรมโดยเขารวมกบกจกรรม อทศแรงกาย แรงใจ และสตปญญาทกระทาในกจกรรมนน จากเหตผลดงกลาวการยนยนไดวาคมอการตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตนโดยใชสาหรายเปนตวบงชทผวจยไดสรางขนนนสามารถนาไปประกอบการเรยนในวชาวทยาศาสตรสงแวดลอมในบทเรยนเรองทรพยากรนาได ซงสอดคลองกบงานวจยของ ศจพร สมบรณทรพย (2542:85) ทศกษาความพงพอใจในการพฒนาหนงสออานเพมเตมชดปา หองเรยนชวตสาหรบนกศกษาระดบประกาศนยบตรวชาชพชนสง จากงานวจยผลการประเมนความพงพอใจหนงสออานเพมเตมชดปา หองเรยนชวต ของนกศกษาปรากฏวา

92

นกศกษาสวนใหญมความพงพอใจหนงสออานเพมเตมอยในระดบ ดมาก รองลงมาอยในระดบด และสวนนอยทมความพงพอใจในระดบพอใช เมอเปรยบเทยบแลวเหนวานกศกษาสวนใหญมความพงพอใจอยในเกณฑดมากจงสรปไดวาหนงสออานเพมเตมชดปา หองเรยนชวต มคณภาพดเหมาะสมทจะใชประกอบการเรยนการสอน รวมทง แสงสณ สกลธนกฤช (2542 : 75) ศกษาวจยเรอง “การสรางและทดลองใชหนงสออานเพมเตม เรองปาไมของกาญจนบร สาหรบนกเรยนชนประถมศกษาปท 6” สรปผลการวจยไดวาสรางหนงสออานเพมเตมเรองปาของกาญจนบร ทผวจยสรางขนน สามารถนาไปใชเปนหนงสออานเพมเตมประกอบการเรยน การสอนวชา สรางเสรมประสบการณชวต ระดบประถมศกษาปท 6 ไดอยางเหมาะสม เพราะนอกจากจะมประสทธภาพทาใหนกเรยนมความรเพมเตมขนแลว นกเรยนยงมความพงพอใจตอคณคาของหนงสอในดานตางๆ เปนอยางมาก และศรพร สรอยนาคพงษ (2543 :109) ศกษาวจยเรอง “ การพฒนาและทดลองใชคมอทองเทยวโบราณสถานในเขตอทยานประวตศาสตร จงหวดพระนครศรอยธยา “ ผลการวจยสรปวา คมอทองเทยวโบราณสถานใน เขตอทยานประวตศาสตร จงหวดพระนครศรอยธยาทผวจยไดสรางและพฒนาขน สามารถนาไปใชประกอบการทองเทยวในพนทอทยานไดเปนอยางด ความพงพอใจของกลมตวอยาง พบวา มความพงพอใจในระดบมาก และมคะแนนสมฤทธทางการเรยนหลงการใชคมอทองเทยวโดบราณสถานมากกวากอนการใชคมออยางมนยสาคญทางสถตระดบ 0.05 ซงพอสรปไดวานกทองเทยวมความรเพมมากขนหลงจากอานคมอซงเปนไปตามสมมตฐานทตงไว จากงานวจยทกลาวขางตนเปนขอมลทยนยนไดวา ความพงพอใจในสงหนงสงใดมากแสดงใหเหนวา สง ๆ นนมคณภาพเหมาะสมทจะนามาใชประกอบกจกรรมตาง ๆ ไดด เชนเดยวกบงานวจยครงน ขอเสนอแนะ จากการวจยครงน ผวจยมขอเสนอแนะดงน

1. ขอเสนอแนะทวไป 1. การนาคมอการตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตนโดยใชสาหรายเปนตวบงช

ไปใชในการเรยนการสอนนน ครจะตองทดลองกอนเพอทจะไดทราบขอผดพลาดทจะเกดขนในระหวางทนกเรยนทากจกรรม

2. การนาคมอการตรวจสอคณภาพนาทางชวภาพเบองตนโดยใชสาหรายเปนตวบงช ไปใชเปนกจกรรมในการเรยนการสอน ตองใหเวลาในการทากจกรรมเพมขนเพราะเปนการเรยนรดวยตนเอง นกเรยนตองใชเวลาในการศกษาขอมลตาง ๆ

3. การใชคมอการตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตนโดยใชสาหรายเปนตวบงช

93

นน ผวจยพบวา นกเรยนสวนใหญยงขาดทกษะปฏบตในเรองของการใชกลองจลทรรศน ครควรใหความรเรองการใชกลองจลทรรศนกอนการใชคมอฯ 4. ควรนาคมอการตรวจสอคณภาพนาทางชวภาพเบองตนโดยใชสาหรายเปนตวบงช ไปใชในกจกรรมการศกษาคณภาพแหลงนาในหลาย ๆ แหลงนาเปนการปฏบตและฝกฝน ใหเกดความชานาญ เพอเปนการพฒนาทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรใหเพมขน

5. ควรนาคมอการตรวจสอคณภาพนาทางชวภาพเบองตนโดยใชสาหรายเปนตวบงช ไปใชในทองถนของนกเรยนเพอใหนกเรยนไดเฝาระวงคณภาพแหลงนาในทองถนของตนเอง

2. ขอเสนอแนะสาหรบงานวจย 1. ควรทาการวจยโดยพฒนาคมอการตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตนโดยใช

สาหรายเปนตวบงช ใหสามารถนามาใชในการเฝาระวงคณภาพนาในทองถนของนกเรยน 2. ควรทาการวจยโดยพฒนาคมอการตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตนโดยใช

สาหรายเปนตวบงช กบตวแปรอน ๆ เชน เจตคตทางวทยาศาสตร ความตระหนกทางสงแวดลอม ความสามารถในการตดสนใจและคดแกปญหาทางวทยาศาสตร

3. ควรมการนาคมอการตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตนโดยใชสาหรายเปนตว บงช ไปวจยเพอศกษาทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรของนกเรยนในระดบชนอนๆ

บรรณานกรม

บรรณานกรม

กฤษณา ชตมา.( 2541). รไวใชวา ประสาวทยาศาสตรเลม 2.กรงเทพฯ:จฬาลงกรณ มหาวทยาลย, กาญจนภาชน ลวมโนมนต. (2527). สาหราย. คณะประมง มหาวทยาลยเกษตรศาสตร 343 หนา. กาญจนภาชน ลวมโนมนต. (2529). งานวจยสาหรายทะเลในประเทศไทย. วารสาร วทยาศาสตร. กรมวชาการกระทรวงศกษาธการ. (2544). หนงสอคอชวต กรงเทพฯ โรงพมพครสภา ลาดพราว. กดานนท มลทอง. (2540). เทคโนโลยการศกษาและนวตกรรม. กรงเทพฯ สานกพมพ จฬาลงกรณมหาวทยาลย. กตตศกด มฤทธ. (2545). ความพงพอใจในการใชบตรเครดตอเมรกนเอกเพรส (Amex) ของผบรโภค.สารนพนธ บธม.(การตลาด). กรงเทพฯ : บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ บางแสน. ถายเอกสาร. กตสภา เจรญพร. (2544). การสรางและทดลองใชหนงสออานเพมเตม เรอง แนวปะการง ไทย...บานหลงใหญของสงมชวตใตทะเล สาหรบนกเรยนชนประถมศกษาปท 6. ปรญญานพนธ บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหดล ถายเอกสาร. เกษร ใชบางยาง. (2538). การเปรยบเทยบผลสมฤทธดานทกษะกระบวนการทาง วทยาศาสตร และเจตคตตอการสอนวชาวทยาศาสตรกลมสรางเสรม ประสบการณชวต ของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 6 ทเรยนโดยใชวธสอนแบบ แกปญหากบวธสอนแบบปกต. ปรญญานพนธ กศ.ม.(การประถมศกษา). กรงเทพฯ : บณฑตวทยา มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ประสานมตร. ถายเอกสาร. เขมกาญจน ทองมา. (2540). การศกษาเปรยบเทยบผลสมฤทธดานทกษะกระบวนการ ทางวทยาศาสตร และความคดสรางสรรคทางวทยาศาสตรของนกเรยนชน มธยมศกษาปท 1 ทไดรบการฝกสรางเกมวทยาศาสตร คอมพวเตอรกบการ สอนตามแนวการสอนของ สสวท. ปรญญานพนธ กศ.ม. (การมธยมศกษา). กรงเทพฯ : บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ประสานมตร. ถายเอกสาร. ขวญดาว พกกะวนช. (2546). การพฒนาหนงสอการตนการอนรกษสงแวดลอมปาชาย เลน สาหรบ นกเรยนชวงชนท 2 ชนประถมศกษาปท 4. ปรญญานพนธ การศกษามหาบณฑตการมธยม (การสอนสงแวดลอม) กรงเทพฯ : บณฑตวทยาลย

96

มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ถายเอกสาร. คณะกรรมการการศกษาเอกชน, สานกงาน. (2543). ความพงพอใจของผรบบรการทมตอ การปฏบตงานของสานกงานคณะกรรมการการศกษาเอกชน. กรงเทพฯ : กอง นโยบายและแผน สานกงานคณะกรรมการการศกษาเอกชน กระทรวงศกษาธการ. เครอทพย เจยระวานช. (2517). การสารวจสาหรายนาจดในเขตบางเขน กรงเทพมหานคร. ปรญญานพนธ (กศ.ม.) กรงเทพฯ : บณฑตวทยาลย วทยาลยวชาการศกษาประสานมตร ถายเอกสาร. จงรกษ ผลประพฤต.(2519).การสารวจสาหรายนาจดในเขตอาเภอ ธญบร ปทมธาน. ปรญญานพนธ กรงเทพฯ : บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนวโรฒ ถายเอกสาร. จารศร ศรองคาวธ. (2545). ความพงพอใจของลกคาทมตอการใหบรการของบรษท WPI Elecronics Co.,Ltd. สารนพนธ บธม.(การตลาด). กรงเทพฯ : บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ บางแสน. ถายเอกสาร. จนตนา เสรมพงษพนธ.(2545). คณตศาสตรประยกต 2 กรงเทพฯ สานกพมพเอมพนธ จากด. จรา จนทโรทย.(2517). การสารวจสาหรายนาจดในเขตพญาไทและดสตกรงเทพมหานคร. ปรญญานพนธ กรงเทพฯ : บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนวโรฒ ถายเอกสาร. ชชาต แพนอย. (2533). ผลสมฤทธดานทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรและเจตคต ทางวทยาศาสตรของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 1 โรงเรยนเซมพทยาคม โดย ใชชดฝกทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร. ปรญญานพนธศลปศาสตร มหาบณฑต ภาควชาการศกษา คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. เชาว ทวผล. (2519). การสารวจสาหรายในเขตอาเภอลาลกกา จงหวดปทมธาน. ปรญญา

นพนธมหาบณฑต กรงเทพฯ : บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ถายเอกสาร. เชาว สงขจนทร. (2532). การสารวจสาหรายทะเลทนามาใชประโยชนไดในบรเวณชายฝงของ จงหวดนครศรธรรมราช. ปรญญานพนธ (กศ.ม.) กรงเทพฯ : บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ บางแสน. ถายเอกสาร. ชยวฒน อนเสน. (2537). การสรางและทดลองใชหนงสออานเพมเตมสงแวดลอมศกษา เรอง ปาทสวยงาม สาหรบนกเรยนชนประถมศกษาปท 6. วทยานพนธศกษา มหาบณฑต บณฑตวทยาลย มหาวยาลยมหดล. ณฎฐพงษ เจรญทพย. (2542). การวดผลการเรยนวทยาศาสตร. กรงเทพฯ : ดวงกมลการ พมพ. ดาเนน ยาทวม. (2536). การเปรยบเทยบผลสมฤทธทางดานทกษะกระบวนการทาง นกเรยนชนมธยมศกษาชนปท 1 โดยการสอนแบบแกปญหาทใชเทคนคการ

97

เขยนโปรแกรมคอมพวเตอรภาษาโลโกกบการสอนตามแนวของ สสวท. ปรญญานพนธ กรงเทพฯ : บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ประสานมตร ถายเอกสาร. ทวช แจมจารส (2545 ). การพฒนาบทปฏบตการวทยาศาสตร เรอง นาสกดชวภาพจาก วสดเหลอใชในทองถน : กรณศกษาโรงเรยนบานนาพรอน จงหวดสพรรณบร. ปรญญานพนธ กรงเทพฯ : บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ประสานมตร ถายเอกสาร. นนทา วทวฒศกด. (2529). หนงสอและการพมพ กรงเทพฯ สานกพมพรงวฒนา. นฤมล วบลยสข. (2529). การศกษาสาหรายนาจดในเขตอาเภอเมอง จงหวดราชบร. ปรญญานพนธ (กศ.ม.) กรงเทพฯ : บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ประสานมตร ถายเอกสาร. นฤมล แสงประดบ และคณะ. (2541). ดชนชวภาพ สาหรบการจดจาแนกคณภาพนาทาง ชววทยา ในลมนาอง ดวยสตวไมมกระดกสนหลงหนาดน. ภาควชาชววทยา คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน. นภาพร ศวกล. ( 2521). การเปรยบเทยบสมฤทธผลวชาการอนรกษทรพยากรธรรมชาต “ เรองดนนาและปาไม” ดวยการเรยนจากสไลดประกอบเสยง ตาราประกอบ ภาพ และการบรรยายของนกศกษาระดบปรญญาตรในสถาบนฝกหดคร. วทยานพนธวทยาศาสตร มหาบณฑต บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหดล. นนทวรรณ สเภากจ. (2531). การแพรกระจายของสาหรายสแดงบรเวณชายฝงทะเลภาค ตะวนออกของประเทศไทย. ปรญญานพนธ (กศ.ม.) : บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ บางแสน ถายเอกสาร. บญชม กจปรดาบรสทธ. (2534). เทคนคการสรางเครองมอรวบรวมขอมลสาหรบการวจย. กรงเทพฯ B & B Publishing. บญชม ศรสะอาด.(2546). การวจยสาหรบคร. กรงเทพฯ สานกพมพสวรยาสาสน. พจน สะเพยรชย. (2517). พฒนาการวดผล. กรงเทพฯ : โรงพมพเจรญพฒน. พรพรรณ เลศทวสนธ, วรวทย ชวาพร และ ลออ อมพรพรรด. (2529). การศกษาสายพนธของ สาหรายขนาดเลกในแหลงนาจด. รายงานการวจย ภาควชาชววทยา คณะ วทยาศาสตร กรงเทพฯมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ พลศกษา. พรรณ ภรมยภกด. (2519). การสารวจสาหรายทะเลบรเวณชายฝงทะเลจงหวดตราด. ปรญญานพนธ กศ.ม. กรงเทพฯ : บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

98

ประสานมตร ถายเอกสาร. พวงรตน ทวรตน. (2540). วธการวจยทางพฤตกรรมและสงคมศาสตร. สานกทดสอบทาง การศกษาและจตวทยา มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒประสานมตร พศษฐ แสงวงศ. (2520). การศกษาสาหรายทะเลทางสณฐานวทยาและการกระจายใน บรเวณชายฝงทะเล จงหวดชลบร. ปรญญานพนธ กศ.ม. กรงเทพฯ : บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ประสานมตร ถายเอกสาร. พนศกด สายแสงจนทร (2544 ). การพฒนาบทปฏบตการวทยาศาสตร เรอง เทคนคการ แยกสาร สาหรบนกเรยนชนมธยมศกษาปท 1. ปรญญานพนธ กศ.ม. กรงเทพฯ : บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ประสานมตร ถายเอกสาร. ไพศาล หวงพานช. (2523). การวดผลการศกษา. กรงเทพฯ สานกทดสอบทางการศกษาและ จตวทยา กรงเทพฯ มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ. ถายเอกสาร. ภพ เลาหไพบลย. (2534). การสอนวทยาศาสตรในโรงเรยนมธยมศกษา. เชยงใหม : เชยงใหมคอมเมอรเชยล. มณฑนา เลาหบรรจง. (2517). การสารวจสาหรายนาจดในเขตฝงขวาของแมนา เจาพระยาในจงหวดนนทบร. ปรญญานพนธ (กศ.ม.) กรงเทพฯ : บณฑตวทยาลย วทยาลยวชาการศกษา ประสานมตร ถายเอกสาร. มนสน ตณฑกลเวศม.(2538). คมอวเคราะหคณภาพนา ภาควชาวศวกรรมสงแวดลอม คณะวทยาศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย กรงเทพฯ : โรงพมพจฬาลงกรณ มหาวทยาลย. เมตตา ศรสข. (2546). ความพงพอใจของผเรยนตอการเรยนการสอนภาษาญปนของ โรงเรยนภาษาและ วฒนะธรรม สมาคมสงเสรมเทคโนโลย (ไทย - ญปน). บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศร นครนทรวโรฒ ประสานมตร ถายเอกสาร. ยพเรศ วงยาฉม. (2540). การพฒนาคมอศกษาธรรมชาตประจาเสนทางเดนปาในอทยาน แหงชาตเขาใหญ. วทยานพนธปรญญาศกษาศาสตรบณฑต สาขา สงแวดลอมศกษา บณฑตศกษา มหาวทยาลยมหดล ถายเอกสาร. ราเมศ เลยบสอตระกล. (2530). การเปรยบเทยบผลสมฤทธทางการเรยนวทยาศาสตรของ นกเรยนชนมธยมศกษาปท 2 จงหวดชยนาท ทมพฤตกรรมดานทกษะ ภาคปฏบตวทยาศาสตรตางกนโดยพจารณาเชาวปญญาเปนองคประกอบ รวม. ปรญญามหาบณฑต ภาควชาการศกษา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเกษตรศาสตร ถายเอกสาร.

99

รชน เขยวเงน. (2535). การศกษาชนดของสาหรายและคณภาพนาในสระแกวและบง ราชนกจงหวดพษณโลก. ปรญญานพนธ กศ.ม. พษณโลก : บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยนเรศวร ถายเอกสาร. วรรณทพา รอดแรงคา และจต นวนแกว. (2532). กจกรรมทกษะกระบวนการทาง วทยาศาสตรสาหรบนกเรยน. กรงเทพฯ : สถาบนพฒนาคณภาพทางวชาการ. วลรตน สภานนท. (2541). การสรางและทดลองใชคมอประกอบการสอนการศกษานอก สถานท เรองการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมสาหรบ นกเรยนชนมธยมศกษาตอนตน. วทยานพนธศกษาศาสตรมหาบณฑต, สาขาสงแวดลอมศกษา บณฑตวทยาลย มหาลยมหดล ถายเอกสาร. วาร เอกสาร. (2537). ความสมพนธระหวางคะแนนทกษะปฏบตการทางวทยาศาสตรจาก แบบสอบถามปฏบตกบแบบสอบขอเขยนของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 2 จงหวดกาญจนบร. ปรญญานพนธ มหาบณฑต ภาควชาการศกษา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเกษตรศาสตร ถายเอกสาร. วนเพญ ภตจนทร. (2520). การสารวจสาหรายทะเลบรเวณชายฝงทะเลจงหวดชมพร.

ปรญญานพนธ กศ.ม. กรงเทพฯ : บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ประสานมตร ถายเอกสาร.

วฒนา ระงบทกข. (2541). การจดการเรยนการสอนทเนนผเรยนเปนศนยกลาง. กรงเทพฯ : ตนออ 1999. วลาวรรณ คณเจรญ. (2544). ความพงพอใจของมหาบณฑตตอโครงการปรญญาโท สาขา สงคมสงเคราะหในกระบวนการยตธรรม(สวนภมภาค) ปรญญานพนธ (การ บรหารและนโยบายสวสดการสงคม.) กรงเทพฯ : คณะสงคมสงเคราะหศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร. วรยา ภทรอาชาชย. (2539). หลกการวจยเบองตน กรงเทพฯ อนเตอร – เทค พรนตง จากด. ศจพร สมบรณทรพย (2542). การใชหนงสออานเพมเตม ชด ปา ; หองเรยนชวตสาหรบ นกเรยนระดบประกาศนยบตรวชาชพชนสง. ปรญญานพนธ บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหดล ถายเอกสาร. ศรสวรรณา เดชอดม. (2528). ทกษะภาคปฏบตวชาวทยาศาสตรของนกเรยนชน มธยมศกษาปท 1 โรงเรยนวชรวทยา จงหวดกาแพงเพชร. ปรญญานพนธ ภาควชาการศกษา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. ศรสดา จนดาพล. (2519). การสารวจสาหรายทะเลบรเวณชายฝงทะเลจงหวดตรง. ปรญญานพนธ กศ.ม. กรงเทพฯ : บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

100

ประสานมตร ถายเอกสาร. ศรพร สรอยนาคพงษ. (2543). การพฒนาและทดลองใชคมอทองเทยวโบราณสถาน ใน เขตอทยานประวตศาสตร จงหวดพระนครศรอยธยา. ปรญญานพนธ บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหดล ถายเอกสาร. สรอยทพย สมครเขตรการณ. (2543). การพฒนาคมอศกษาธรรมชาตเพอการทองเทยวเชง นเวศประจาเสนทางศกษาธรรมชาต อทยานแหงชาตนาหนาว. ปรญญา นพนธ บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหดล ถายเอกสาร. สมชาย สกลทบ. (2519) การศกษาสาหรายทะเลบรเวณชายฝงรอบเกาะภเกต. ปรญญา นพนธ กศ.ม. กรงเทพฯ : บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ประสานมตร ถายเอกสาร. สมทรง สตลายน. (2516). การศกษาเกยวกบลกษณะหนงสอทเดกชอบ. วทยานพนธ ปรญญาโท บณฑตวทยาลย จฬาลงกรณมหาวทยาลย. สมศกด โชคนกล. (2518). การศกษาการแพรกระจายของสาหรายชนดตางๆ ในเขตตลง ชนกรงเทพมหานคร. ปรญญานพนธ (กศ.ม.) กรงเทพฯ : บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ประสานมตร ถายเอกสาร. สมศกด แสนสข. (2530). ความรบางประการเกยวกบสาหราย และแนววนจฉยสาหรายนา จดและนากรอย. เอกสารประกอบการสอน ภาควชาชววทยา คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยศรนค รนทรวโรฒ ประสานมตร, เจรญวทยการพมพ, กรงเทพฯ, สรวศ เผาทองสข. (2543). สาหราย ศกยภาพการวจยและพฒนาเพอการใชประโยชนจาก สาหรายในประเทศไทย. เอกสารเผยแพรชดโครงการ “ อตสาหกรรมสตวนา “ สกว. ชดท 2 กรงเทพฯ : จฬาลงกรณมหาวทยาลย. สาวตร ศรสข. (2537). การหนงสอเพอการสอสารพฒนาการ : คมอการศกษาธรรมชาต ในปาดบเขา.วทยานพนธ วารสารศาสตรมหาบณฑต(สอสารมวลชน) : บณฑต วทยาลย มหาวทยาลย ธรรมศาสตร ถายเอกสาร. สโขทยธรรมาธราช, มหาวทยาลย. (2532). ความรเบองตนเกยวกบสอสงพมพ. เอกสาร ประกอบการสอนชดวชานเทศศาสตร มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช. สชาดา ศรเพญ, คณหญง. (2542). พรรณไมนาในประเทศไทย. กรงเทพฯ อมรนทรพรนตง แอนพบลชชง. สทธ แสงพนสธาดา. (2528). การศกษาแพลงคตอนในอางเกบนามาบประชน จงหวด ชลบร .ปรญญานพนธ (กศ.ม.) กรงเทพฯ : บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศร นครนทรวโรฒ บางแสน ถายเอกสาร.

101

สมลวรรณ นนทกล. (2518).การสารวจสาหรายในเขตบางบวทอง นนทบร.ปรญญานพนธ (กศ.ม.) กรงเทพฯ : บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ประสานมตร ถายเอกสาร. สพฒน ศรสมฤทธ. (2545). ความพงพอใจของผเรยน และผสอนหลกสตร ประกาศนยบตรวชาชพในวทยาลยเทคนคสมทรสงคราม ทมตอการเรยน อาชวศกษาระบบทวภาค. ปรญญานพนธ (กศ.ม.) กรงเทพฯ : บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ประสานมตร ถายเอกสาร. สนนทา มนสมงคล. (2518). การสารวจสาหรายเขตราษฎรบรณะ กรงเทพมหานคร. ปรญญานพนธ (กศ.ม.) กรงเทพฯ : บณฑตวทยาลย มหาวยาลยศรนครนทรวโรฒ ประสานมตร ถายเอกสาร. สรพล วหคไพบลย (2543 ). การพฒนาบทปฏบตการวทยาศาสตร เรอง การบาบดนาเสย สาหรบนกเรยนชนมธยมศกษาปท 1.ปรญญานพนธ กศ.ม. กรงเทพฯ : บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ประสานมตร ถายเอกสาร. สรนทร , สมสข มจฉาชพ. (2539). สงมชวตในระบบนเวศ. กรงเทพฯ สานกพมพแพรวทยา. สวฒก นยมคา. (2517). การสอนวทยาศาสตรแบบพฒนาความคด. กรงเทพฯ : วฒนา พานช. แสงสณ สกลธนกฤช. (2542). การสรางและทดลองใชหนงสออานเพมเตมเรองปาไมของ กาญจนบรสาหรบนกเรยนชนประถมศกษาปท 6. วทยานพนธ ปรญญา ศกษาศาสตรมหาบณฑต สาขาสงแวดลอมศกษา : บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหดล ถายสาเนา. สาราญ ขวญเกอ. (2518). การศกษาสณฐานวทยาและการกระจายของสาหรายในเขต อาเภอพระประแดง จงหวดสมทรปราการ. ปรญญานพนธ (กศ.ม.) กรงเทพฯ : บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ประสานมตร ถายเอกสาร. สมศกด แสนสข. (2521). สาหรายภาควชาชววทยา คณะวทยาศาสตร กรงเทพฯ มหาวทยาลย ศรนครนทรวโรฒ ประสานมตร หทย ตนหยง. (2528). การเขยนหนงสอแบบเรยน คณตศาสตร. กรงเทพฯ มหาวทยาลย ศรนครนทรวโรฒ. อรอมา ละมล (2541). การพฒนาบทปฏบตการวทยาศาสตร เรองความสามารถของวสด ธรรมชาตในการดดซบโลหะหนก ทใชสอนในวชาวทยาศาสตรสงแวดลอม สาหรบนกเรยนระดบชนมธยมศกษาปท 6.ปรญญานพนธ กศ.ม. กรงเทพฯ :

102

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ประสานมตร ถายเอกสาร. อนนต ปานศภวชร. (2519). การสารวจสาหรายในเขต อาเภอเมอง จงหวดสกลนคร. ปรญญานพนธ (กศ.ม.) กรงเทพฯ : บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ประสานมตร ถายเอกสาร. อนนต ศรโสภา. (2527). หลกการวจยเบองตน กรงเทพฯ วฒนาพานช. องคณา สายยศ. (2523). วธการวจยทางการศกษา. สานกทดสอบทางการศกษาและจตวทยา กรงเทพฯ มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ. อดมลกษณ ไชยชนะ. (2543). การศกษาความสมพนธระหวางความพงพอใจในการเรยน กบความสอดคลองในการเลอกคณะของนกศกษามหาวทยาลยเชยงใหม. ปรญญานพนธ กศม. (จตวทยาการแนะแนว). กรงเทพฯ : บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ประสานมตร ถายเอกสาร. อไร จรมงคลการ. (2542). คมอคนรกตนไม พรรณไมนา. กรงเทพฯ บานและสวน หนงสอพมพ สยามรฐ 9 ตลาคม2546 online http://www.school.net.th/library/create-web/10000/science/10000-5671.html http://www.thaibase.com/research/g05/ks00931.htm http://www marine.biotec.or.th/AlgalClub/Newslet1-1.htm http://techno.fisheries.go.th/ http://www.rppeo.org 16/02/47 http://www.environnet.in.th http://www.rb.ac.th/org/research/rajabhat/ris

ภาคผนวก

ภาคผนวก ก

รายนามผเชยวตรวจเครองมอในการวจย

104

รายนามผเชยวตรวจเครองมอในการวจย

1. นางอาพร คลายแกว นกวทยาศาสตร 8 ว. สานกวจยและทดลอง กรมชลประทาน

2. นางอาภรณ ลอสงวาล คร วทยาลยเทคนคมนบร 3. นางลกษณา อนกานนท คร วทยาลยเทคนคปทมธาน 4. นางศรนาถ ละอองพนธ นกวทยาศาสตร 6 ว. สานกวจยและทดลอง

กรมชลประทาน 5. นางดารา วฒธโนทยวทย คร วทยาลยเทคนคมนบร

ภาคผนวก ข

106

คาชแจง แบบประเมนคณภาพคมอการตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตน

โดยใชสาหรายเปนตวบงช คาชแจง แบบประเมนคณภาพคมอการตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตนโดยใช

สาหรายเปนตวบงช แบงออกเปน 3 ตอน ตอนท 1 ขอมลสวนตว ตอนท 2 การประเมนคณภาพคมอการตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพ

เบองตนโดยใชสาหรายเปนตวบงช ตอนท 3 การแสดงความคดเหนทวไปเกยวกบคมอการตรวจสอบคณภาพนา

ทางชวภาพเบองตนโดยใชสาหรายเปนตวบงช โปรดเขยนเครองหมาย √ ลงในชองวางทตรงกบความคดเหนของทานมากทสด และโปรดระบขอความลงในชองวางทเวนไว ตอนท 1 ขอมลสวนตว ชอ –สกล ............................................................................................................. ตอนท 2 การประเมนคณภาพของคมอฯ

รายการประเมน

ดมาก

5

ด

4

พอใช

3

ควร

ปรบปรง 2

ไมม

คณภาพ 1

คณภาพดานเนอหา 1. เนอหามความถกตองตามหลกวชาการ

2. มการกาหนดหวขอเรองสอดคลองกบ เนอหาของเรองนน ๆ

3. เนอหาทาใหผอานเกดทกษะกระบวนการทาง วทยาศาสตรเรองการตรวจสอบคณภาพเบอง ตนทางชวภาพ

แบบประเมนคณภาพคมอฯสาหรบผเชยว ในการประเมนคณภาพคมอการตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตนโดยใชสาหรายเปนตวบงช

107

รายการประเมน

ดมาก

5

ด

4

พอใช

3

ควร

ปรบปรง 2

ไมม

คณภาพ 1

4. เนอหาสอดคลองกบวตถประสงค 5. เนอหาทาใหผอานเกดความรเรองการตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตน

6. เนอหามลาดบขนตอนตอเนอง

7. เนอหามประโยชน สามารถนาความรทไดมาประยกตใชในชวต ประจาวนได

8. เนอหามสวนชวยสงเสรมการปองกนและ แกไขปญหาสงแวดลอม

คณภาพดานการใชภาษา 9. การใชภาษาเหมาะสมกบระดบความรของผ อาน

10.การใชภาษามความถกตอง ชดเจน 11. การลาดบขนตอนมความตอเนองเขาใจงาย คณภาพดานการจดภาพประกอบ 12. ภาพประกอบตรงกบเนอหา

13. ภาพประกอบชดเจนสสนสวยงาม 14. ภาพประกอบสามารถสอความหมายใหเขาใจไดงาย

คณภาพดานการจดรปเลม 15. รปเลมคมอฯ เหมาะสมและนาสนใจ

16. ปกคมอฯ นาสนใจ และสอความหมายถงเนอหาในคมอฯ

17. วธการเรยบเรยงเนอหา

108

ตอนท 3 การแสดงความคดเหนทวไปเกยวกบคมอฯ 1. คมอฯ มความเหมาะสมในการใชประกอบการเรยนเรองทรพยากรนา ในรายวชาวทยาศาสตรสงแวดลอม

เหมาะสม ดมาก มาก พอใช ควรปรบปรง ไมมคณภาพ

2. คมอฯ มเนอหาทใหความรเรองการตรวจสอบคณภาพนาเบองตนทางชวภาพ เนอหาทใหความร ดมาก มาก พอใช ควรปรบปรง ไมมคณภาพ

3. เมออานคมอฯ นแลว ทานคดวาตนเองสามารถมสวนรวมในการปองกนและแกไขปญหาสงแวดลอมไดระดบใด ดมาก มาก พอใช ควรปรบปรง ไมมคณภาพ 4. ขอเสนอแนะทควรปรบปรงแกไขจากตอนท 2

(มตอ)

109

5. ความคดเหนอน ๆ เกยวกบ คมอฯ

ขอขอบพระคณอยางสง นางสาวณฐวรรณ เอยมขา

110

แบบประเมนสาหรบผเชยวชาญในการประเมนสมดทดสอบเพอใชวดทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรของนกเรยนระดบประกาศนยบตรวชาชพชนปท 2 ทไดเรยนโดยใชคมอฯ

วตถประสงค แบบประเมนนใชสาหรบผเชยวชาญใชประเมนสมดทดสอบวดทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร ซงจะใชเปนเครองมอในการประเมนประสทธผลของคมอการตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตนโดยใชสาหรายเปนตวบงช สาหรบนกเรยนระดบประกาศนยบตรวชาชพชนปท 2

คาชแจง ในการวจยครงน ผวจยตองการประเมนประสทธผลของคมอโดยใชสมดทดสอบเปนเครองมอในการวดโดยใชการวดทกษะกระบวนการวทยาศาสตร ทง 6 ทกษะไดแก 1. ทกษะการสงเกต (Observing) หมายถง การใชประสาทสมผสอยางใดอยางหนงหรอหลายอยางรวมกน ไดแก ตา ห จมก ลน และผวกาย เขาไปสมผสโดยตรงกบวตถหรอปรากฏการณ โดยมจดประสงคทจะหาขอมลซงเปนรายละเอยดของสงนน ๆ โดยไมใสความคดเหนของผสงเกตลงไป ขอมลทไดจากการสงเกต อาจแบงเปน 3 อยาง คอ ขอมลเกยวกบลกษณะและสมบต ขอมลเชงปรมาณ และขอมลเกยวกบการเปลยนแปลง 2. ทกษะการจาแนกประเภท (Classifying) หมายถง การจดแบงหรอเรยงลาดบวตถหรอสงทอยในปรากฏการณตาง ๆ โดยมเกณฑในการจดแบง เกณฑดงกลาวอาจใชความเหมอนความแตกตาง หรอความสมพนธอยางใดอยางหนงกได

3. ทกษะการจดกระทาและสอความหมายของขอมล (Organizing Data and Communication) หมายถงการนาขอมลดบทไดจากการสงเกต การวด การทดลอง หรอจากแหลงอน ๆ มาจดกระทาเสยใหม โดยอาศยวธการตางๆ เชน การหาความถ การเรยงลาดบ การจดแยกประเภท การคานวณหาคาใหม เปนตน ความสามารถทแสดงวาเกดทกษะแลว คอ สามารถเขยนตาราง แผนภม แผนภาพ ไดอะแกรม วงจร กราฟ สมมตฐาน การเขยนบรรยาย ฯลฯได 4. ทกษะการลงความคดเหนจากขอมล (Infering)หมายถง การอธบายขอมลทไดจาก การสงเกตอยางมเหตผล โดยอาศยความรหรอประสบการณเดมมาชวย ความสามารถทแสดงวาเกดทกษะแลวคอ อธบาย หรอสรปเกนขอมลทไดจากการสงเกตโดยตรง โดยใชความรหรอประสบการณเดมมาชวย

5. ทกษะการพยากรณ ( Predicting )หมายถง การสรปคาตอบลวงหนากอนจะทดลอง

111

โดยอาศยประสบการณทเกดขนซา ๆ หลกการ กฎ หรอทฤษฎในเรองนนมาชวยในการสรปความสามารถทแสดงวาเกดทกษะแลวคอใชขอสรปจากการทดลองทไดแลวนามาคาดคะเนคาตอบในเรองนน ๆ ทยงไมไดทดลอง ใชปรากฏการณทเกดซา กฎ หลกการ หรอทฤษฎทไดทาการทดลองเปนทยอมรบแลว คาดคะเนคาตอบอนๆ ในเรองนนทยงไมไดทาการทดลอง 6. ทกษะการตความหมายขอมลและลงขอสรป ( Interpreting Data and Conclusion) หมายถง การบรรยายลกษณะและสมบตของขอมลหรอตวแปรทไดจากการทดลอง ความสามารถทแสดงวาเกดทกษะแลวคอ บรรยายลกษณะและสมบตของขอมลทมอย (ไดจากการทดลอง) บอกความสมพนธของขอมล หรอตวแปรทมอย (ไดจากการทดลอง)

ในสมดทดสอบการใชคมอการตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตนโดยใชสาหรายเปนตวบงช ประกอบดวย กจกรรม 1 กจกรรม คอกจกรรมการศกษาระบบนเวศนาจดบรเวณวทยาลยเทคนคปทมธาน โดยใหนกเรยนทาลงในสมดทดสอบ ซงกจกรรมทสรางขนจะเปนการนาทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร 6 ทกษะมาใชควบคกบการใชคมอฯ

112

ชอ – สกล ............................................................................................................ตาแหนง............................................................................................................... สถานททางาน....................................................................................................... คาชแจง โปรดประเมนความสอดคลองของขอคาถาม ตวเลอก กบทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรทตองการวด โดยเขยนเครองหมาย√ ลงในชองวางใตเครองหมายทแสดงระดบนาหนกความคดเหนของทานและหากมขอเสนอแนะเพมเตม โปรดเขยนลงในชองหมายเหต โดยกาหนดให + 1 หมายถง สอดคลอง 0 หมายถง ไมแนใจ - 1 หมายถง ไมสอดคลอง

ระดบความคดเหน ทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร +1 0 -1

หมายเหต

1. การสงเกต 2. การจาแนก 3. การจดกระทาและสอความหมายขอมล

4. การลงความคดเหนขอมล 5. การพยากรณ 6. การตความหมายขอมลและลงขอสรป

ขอแนะนาและขอวจารณ ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

ลงชอ.......................................................ผประเมน ............/............/.........

113

แบบประเมนสาหรบผเชยวชาญในการประเมน คมอการตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตนโดยใชสาหรายเปนตวบงชสาหรบนกเรยนระดบประกาศนยบตรวชาชพชนปท 2

วตถประสงค แบบประเมนนใชสาหรบผเชยวชาญใชประเมนคมอการตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพ เบองตนโดยใชสาหรายเปนตวบงช สาหรบนกเรยนระดบประกาศนยบตรวชาชพชนปท 2 คาชแจง ในการวจยครงน ผวจยตองการสรางคมอฯเลมน เพอใหนกเรยนไดศกษาถงความสาคญของคณภาพนาทางชวภาพเบองตนดวยตนเอง เขาใจถงความสมพนธระหวางชนดพนธของสาหรายกบคณภาพนา สามารถตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตนจากคมอฯ วเคราะหและประเมนคณภาพนาเบองตนดวยตนเอง ภายในคมอฯจะประกอบดวย วธการใชคมอ เนอหาคณภาพนาเบองตนและดชนบงชคณภาพนา การใชอปกรณในการตรวจสอบคณภาพนาเบองตนและวธการเกบตวอยาง ชนดของสาหรายทนยมใชเปนดชนบงชคณภาพนาซงประกอบดวย รปภาพของสาหรายแตละชนดทเปนตวบงชคณภาพนาเบองตนพรอมทงรายละเอยดเกยวกบ ชอวทยาศาสตร ลกษณะเดน แหลงทพบ วธการจาแนกชนดของสาหราย และวธการประเมนผลคณภาพนาโดยใชสาหรายเปนตวบงช ชอ – สกล ............................................................................................................ตาแหนง............................................................................................................... สถานททางาน....................................................................................................... คาชแจง โปรดประเมนความสอดคลองของคมอการตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตนโดยใชสาหรายเปนตวบงช กบจดประสงคทตองการวด โดยเขยนเครองหมาย√ ลงในชองวางใตเครองหมายทแสดงระดบนาหนกความคดเหนของทานและหากมขอเสนอแนะเพมเตม โปรดเขยนลงในชองหมายเหต โดยกาหนดให + 1 หมายถง สอดคลอง 0 หมายถง ไมแนใจ - 1 หมายถง ไมสอดคลอง

114

ขอแนะนาและขอวจารณ ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

ลงชอ.......................................................ผประเมน ............/............/.........

ความสอดคลอง ผเชยวชาญ

รายการประเมน 1 2 3 4 5 1.ใหนกเรยนไดศกษาถงความสาคญของคณภาพนาทางชวภาพเบองตนดวยตนเอง 2.ใหนกเรยนเขาใจถงความสมพนธระหวางสาหรายกบคณภาพนา

3.ใหนกเรยนตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตนจากคมอฯดวยตนเอง 4.ใหนกเรยนวเคราะหและสรปคณภาพนาเบองตนดวยตนเอง 5.ใหนกเรยนมทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรขน 6.ใหนกเรยนเกดความรสกรกษและมสวนรวมในการเฝาระวงคณภาพนาในทองถนของตนเอง รวม

115

คาชแจง แบบประเมนความพงพอใจคมอการตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตน

โดยใชสาหรายเปนตวบงช แบงออกเปน 3 ตอน ตอนท 1 ขอมลสวนตว ตอนท 2 การประเมนความพงพอใจคมอการตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพ

เบองตนโดยใชสาหรายเปนตวบงช ตอนท 3 การแสดงความคดเหนทวไปเกยวกบคมอการตรวจสอบคณภาพนา

ทางชวภาพเบองตนโดยใชสาหรายเปนตวบงช โปรดเขยนเครองหมาย √ ลงในชองวางทตรงกบความคดเหนของทานมากทสด และโปรดระบขอความลงในชองวางทเวนไว ตอนท 1 ขอมลสวนตว ชอ – สกล ............................................................................................................ เพศ.........อาย .....................กาลงศกษาอยในระดบ............................................. ตอนท 2 การประเมนคณภาพของคมอฯ

รายการประเมน

มากทสด

5

มาก

4

ปานกลาง

3

นอย

2

นอยทสด

1

ลกษณะการจดรปเลม 1. รปเลมสวยงาม นาสนใจ

2. คมอฯ มขนาดทพกพาสะดวก 3. การเปดอานคมอฯ สามารถทาไดสะดวก

แบบวดความพงพอใจ ในการใชคมอการตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตนโดยใชสาหรายเปนตวบงช

(สาหรบนกเรยน)

116

รายการประเมน

มากทสด

5

มาก

4

ปานกลาง

3

นอย

2

นอยทสด

1

ลกษณะการจดภาพ 4. ภาพปกสวยงาม นาสนใจ

5. ภาพประกอบเหมาะสมกบเนอเรอง 6. ภาพประกอบชดเจน เขาใจงาย ลกษณะเนอหา 7. เนอหาใหความรเรองการตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตนและชวยพฒนาทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร

8. เนอหามสวนชวยสงเสรมการปองกนและ แกไขปญหาสงแวดลอมทางนา

9. เนอหาเขาใจงาย 10. เนอหามความยาวเหมาะสม 11. เนอหาตรงกบวตถประสงคทตงไว ลกษณะภาษาทใช 12. ใชภาษาเขาใจงาย

13. ภาษามความถกตอง 14. ขนาดตวอกษรพอเหมาะ มองเหนไดชดเจนการจดวางเปนระเบยบ

ตอนท 3 การแสดงความคดเหนทวไปเกยวกบคมอฯ 1. เมออานคมอฯ เลมนแลว นกเรยนมความเหนอยางไรเกยวกบเนอหา

เนอหานาสนใจ มากทสด มาก ปานกลาง นอย นอยทสด

117

2. เมออานคมอฯ เลมนแลว นกเรยนมความรความเขาใจในเรองการตรวจสอบคณภาพนาเบองตนทางชวภาพโดยใชสาหรายเปนตวบงช มากนอยเพยงใด มความรความเขาใจ มากทสด มาก ปานกลาง นอย นอยทสด 3. เมออานคมอฯนแลว นกเรยนคดวาจะนาความรทไดรบไปใชใหเกดประโยชนในชวตประจาวน มากนอยเพยงใด

นาไปใชใหเกดประโยชน มากทสด มาก ปานกลาง นอย นอยทสด 4. ขอเสนอแนะเกยวกบทควรปรบปรงแกไขจากตอนท 2

5. ความคดเหนอน ๆ เกยวกบ คมอฯ

ขอขอบใจนกเรยนทกคน

นางสาวณฐวรรณ เอยมขา

ภาคผนวก ค

119

คมอการตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตน โดยใชสาหรายเปนตวบงช

สาหรบนกเรยนระดบประกาศนยบตรวชาชพชนปท 2

ณฐวรรณ เอยมขา

120

คมอการตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตน โดยใชสาหรายเปนตวบงช

สาหรบนกเรยนระดบประกาศนยบตรวชาชพชนปท 2

ณฐวรรณ เอยมขา

121 คานา

คมอการตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตนโดยใชสาหรายเปนตวบงช เปนคมอทนามาใชประกอบการเรยนการสอนในวชาวทยาศาสตรพนฐานและวชาวทยาศาสตรสงแวดลอม ในบทเรยนเรองทรพยากรนา สาหรบนกเรยนระดบประกาศนยบตรวชาชพชนปท 2 เพอใหความรความเขาใจเกยวกบทรพยากรนาและวธการตรวจสอบคณภาพนาเบองตน อนจะเปนแนวทางใหนกเรยนสามารถดแลและเฝาระวงทรพยากรนาในทองถนของตนเองได

ผวจยไดรวบรวมชนดของสาหรายทไมสามารถมองเหนดวยตาเปลา และสามารถมองเหนไดดวยตาเปลา โดยจะจาแนกตามชนดของสาหรายดวยกลองจลทรรศน เพอใหขอมลทถกตองชดเจนยงขน จากนนทาการตรวจสอบสาหรายทพบกบเอกสารอางองเพอใหไดเนอหาทถกตองตามหลกวชาขณะเดยวกนผวจยไดตรวจสอบคณภาพนาโดยการทดลองภาคสนามและในหองปฏบตการหลงจากนนจงรวบรวมและวเคราะหขอมลทงหมดจดเปนรปเลมในลกษณะคมอทมรปภาพประกอบทชดเจนสวยงามและงายตอการใชงานสาหรบใหนกเรยนใชประกอบการฝกปฏบตภาคสนาม

นางสาวณฐวรรณ เอยมขา วนท 20 เดอน ตลาคม พ.ศ. 2548

122

วตถประสงคการเรยนร 1. ใหนกเรยนไดศกษาถงความสาคญของคณภาพนาทางชวภาพเบองตนดวยตนเอง 2. ใหนกเรยนเขาใจถงความสมพนธระหวางสาหรายกบคณภาพนา 3. ใหนกเรยนตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตนจากคมอฯดวยตนเอง 4. ใหนกเรยนวเคราะหและสรปคณภาพนาเบองตนดวยตนเอง 5. ใหนกเรยนมทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรขนพนฐาน 6 ทกษะไดแก ทกษะ

การสงเกต(Observing) ทกษะการจาแนกประเภท(Classifying) ทกษะการจดกระทาและสอความหมายของขอมล (Organizing Data and Communication) ทกษะการลงความคดเหนจากขอมล (Infering) ทกษะการพยากรณ ( Predicting ) ทกษะการตความหมายขอมลและลงขอสรป ( Interpreting Data and Conclusion)

6. ใหนกเรยนเกดความรสกรกษและมสวนรวมในการเฝาระวงคณภาพนาในทองถนของ ตนเอง

123

สารบญ หนา บทท 1 วธการใชคมอ 1 บทท 2 คณภาพนาทางชวภาพและดชนบงช คณภาพนาทางชวภาพ 3 - คณภาพนาทางชวภาพ 3 - คณภาพนาทางกายภาพ 7 - คณภาพนาทางเคม 11 - ลกษณะแหลงนาตาง ๆ 15 - แหลงนาเปด 17 - ดชนบงชคณภาพ 18 - การตรวจสอบคณภาพนา 22 บทท 3 การใชอปกรณในการตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพและวธการเกบ ตวอยางสาหราย 27 - อปกรณในการตรวจสอบคณภาพนาโดย ใชสาหรายเปนตวบงช 27 - สวนประกอบของกลองจลทรรศนและ หนาท 27 - การใชกลองจลทรรศน 28 - ขอควรระวงในการใชกลองจลทรรศน 29 - วธการเกบตวอยางสาหราย 30 - การเลอกสถานทเกบตวอยาง 31 - เวลาทเกบตวอยาง 31 - การคานงถงความปลอดภย 32 บทท 4 สาหรายทใชเปนดชนบงชคณภาพนา ทางชวภาพเบองตน 33 - ความรเบองตนเกยวกบสาหราย 33 - สาหรายนาจดทพบในประเทศไทย 34 - สาหรายทเจรญอยในนา 35 - สภาพนเวศวทยาทมผลกระทบตอ

124

การกระจายของสาหราย 37 - ความสาคญของสาหรายตอระบบนเวศ 38 - การใชสาหรายเปนตวบงชสภาพมลพษ ทางนา 39 - สวนประกอบของเซลลสาหราย 43 - สาหรายสเขยวแกมนาเงน 46 - ลกษณะทวไปของสาหรายสเขยว แกมนาเงน 47 - สาหรายสเขยว 56 - สาหรายไฟ 64 - ลกษณะทวไปของสาหรายไฟ 65 - พวก Tracheophyta 70 บทท 5 วธการจาแนกชนดของสาหราย 81 บทท 6 วธการประเมนผลคณภาพนาโดยใชสาหราย เปนตวบงช 82

125

บทท 1

วธการใชคมอ

คมอฉบบนเปนแนวทางทใชตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตนโดยใชสาหรายเซลลเดยว และสาหรายทสามารถมองเหนไดดวยตาเปลาทมเซลลเรยงกนเปนสายทเรยกวา ทลลส (thallus) ประกอบดวยสาหราย จานวน 4 ดวชน ไดแก สาหรายสเขยวแกมนาเงน ( Division Cyanophyta ) สาหรายสเขยว ( Division Chlorophyta ) สาหรายไฟ (Division Charophyta ) สาหรายยกลนอยด ( Division Euglenophyta ) และรวมถงพชชนสงทชาวบานเรยกวาสาหราย Tracheophyta รวมทงสน 30 ชนด เปนตวแทนบงชคณภาพนาทางชวภาพเบองตน ของแหลงนาธรรมชาตในตาบลบานกลาง อาเภอเมอง จงหวดปทมธาน กรณศกษาแหลงนาบรเวณสวนผกผลไม ทอยอาศยและบานพกครวทยาลยเทคนคปทมธาน การตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตนโดยการใชคมอฯประกอบการตรวจสอบคณภาพนาซงมวธการดงตอไปน

1 . สารวจลกษณะทางกายภาพของแหลงนาททา การเกบตวอยางนาและสาหรายบนทกอธบายลกษณะ ลงในตารางทกาหนดให และวาดรปบรเวณทสารวจแหลงนาโดยศกษาลกษณะคณภาพนาทางกายภาพเพมเตมไดจากจากบทท 2

2. กาหนดจดทจะเกบตวอยางสาหราย โดยศกษา รายละเอยดของวธการกาหนดจดตวอยางของแหลงนาจาก บทท 2

3. ศกษารายละเอยดการใชอปกรณตาง ๆ ในการเกบ ตวอยางสาหรายและตวอยางนาจากบทท 3 2 เปรยบเทยบชนดของสาหรายทพบกบรปสาหรายท ปรากฏในคมอ ฯ บทท 4 3 จาแนกสาหราย ดวยกลองจลทรรศนในหอง ปฏบตการ โดยเทยบลกษณะของเซลลสาหรายแตละชนดในบทท 4 อกครงซงจะมลกษณะของเซลลทระบชนด (species) เพอใหไดขอมลทถกตองและชดเจนยงขน 4 ศกษารายละเอยดของสาหรายทพบจากคาบรรยายใต ภาพในบทท 4 5 ตรวจสอบชนดของสาหรายทพบใหถกตองอกครง กบรปภาพในคมอกอนทจะบนทกเพอปองกนการผดพลาดทจะเกดขน 6 บนทกผลลงในตารางบนทกผล และประเมนคณภาพ ของแหลงนาโดยอางองจากหนงสอคมอฯ

126

บทท 2

คณภาพนาทางชวภาพและดชนบงชคณภาพนาทางชวภาพ

นาเปนสารประกอบทมอยเปนจานวนมากมายมหาศาลบนพนโลกปรมาณนาทอยในมหาสมทร นาแขงทขวโลก ธารนาแขง ทะเลสาบ แมนา นาใตดนและในบรรยากาศรวมกนแลวมอยประมาณ 1.5 พนลานลกบาศกกโลเมตร แตในปรมาณดงกลาวมสวนทเปนนาจดเพยงรอยละ 3 เทานน คณสมบตของนาในดานตาง ๆ ทมตอการดารงชวตของสงมชวต เชนพชและสตว เราเรยกวาคณภาพของนา กรมควบคมมลพษ กระทรวงวทยาศาสตร เทคโนโลยและสงแวดลอมไดใหความหมายของคณภาพนาวา หมายถง ความเหมาะสมของนาในแงของการอปโภคบรโภค มคณสมบต เหมาะสมซงขนอยกบชนด และปรมาณของสารตาง ๆ ทละลายในนานน ๆ ( www.environnet.in.th 4/02/47) ซงการศกษาคณภาพของนาแบงไดเปน 3 ชนดดงนคอ 1. คณภาพนาทางชวภาพ

การศกษาคณภาพนาทางดานชวภาพเปนการนาสงมชวตทอาศยอยในแหลงนานนมาใชบงชคณภาพนา ทนยมมากทสดคอ

1. แบคทเรย เพราะแบคทเรยทาใหเกดผลกระทบตอสขภาพอนามยของมนษยโดยเฉพาะโรคตาง ๆ ทสามารถแพรกระจายไดในนา เชน อหวาตกโรค โรคทางเดนอาหาร ไขรากสาด โรคโปลโอ โรคไวรสตบอกเสบ และโรคบด เปนตน กลมแบคทเรยทนยมศกษา ไดแก โคลฟอรมแบคทเรย(Coliform bacteria) และฟคอลโคลฟอรมแบคทเรย (fecal coliform bacteria) สามารถตรวจหาไดโดยวธทไมซบซอน การตรวจวเคราะหแบคทเรยหรอเชอโรคในนา

2. การศกษาสาหราย นานาตวอยางมาตรวจหาชนดของสาหรายโดยศกษารปรางและลกษณะของสาหรายทพบ จดจาแนกสาหรายทพบตงแตอาณาจกรถงระดบสปชส บนทกภาพโดยใชกลองจลทรรศนพรอมอปกรณถายภาพ

2. คณภาพนาทางกายภาพ คณลกษณะทางดานกายภาพของนา เกดขนจากสารบางอยางทรบทราบไดดวยประสาท

สมผสทง 5 ของมนษย สารเหลานสามารถถกกาจดออกจากนาได และมกเปนอนตรายนอยกวาสารในนาประเภทอนๆ โดยคณสมบตดงน

2.1 ความขน (Turbidity) ความขนหมายถง สงแขวนลอยทกนทางเดนของแสงในนา ความขนของนาเกดจากสงแขวนลอยนานา ชนดทมขนาดแตกตางกน อาจเปนพวกอนทรยสาร อนนทรยสาร แพลงตอน และสงมชวตเลกๆ สงเหลานจะทาใหเกดการกระจดกระจาย (Scattered) และดดซม ( Absorbed)

127

ของแสงแทนทจะปลอยใหแสงผานไปเปนเสนตรง สงแขวนลอยทเปนความขนในนาจะเปนสงใดขนอยกบการสมผสของนาทไหลผาน ดงนนจงอาจกลาวไดวา ความขนเปนลกษณะสมบตเฉพาะของนาผวดน นาใตดนมกไมมความขน ความขนสามารถสงเกตไดงาย ความขนของนาอาจวดได 2 วธ คอ

1. วดปรมาณแสงทสองทะลความขน (Turbidimetry) 2. วดปรมาณแสงทกระทบความขนและสะทอนออกมาในทศทางตงฉากกบลาแสง

(Nephelometry) 2.2 ส (Color) สในแหลงนาธรรมชาตทเราเหนนนเปนสทปรากฏ ซง

มาจากแสงทสองลงในนาแลวเกดการกระจายของแสงโดยโมเลกลของนากลบเขาสตาของเรา การทปรากฏสของแหลงนาเปนสตางๆกนเพราะอนภาคตางๆ ทแขวนลอยในนาจะสามารถดดกลนและกระจายแสงกลบคนเขาสตาเราแตกตางกน ขนกบองคประกอบของอนภาคและขนาดของอนภาคนนการเกบตวอยางนาควรเกบในภาชนะแกวทสะอาดและควรวเคราะหหาคาทนททเกบตวอยางมา แตถาไมสามารถทาไดจะตองเกบไวในตเยนท 4 องศาเซลเซยส สของนาแบงออกเปน 2 ชนด คอ

6.2.1 สปรากฏ (Apparent Color) เกดจากสาร แขวนลอยตางๆ สารแขวนลอยซงทาใหเกดสทปรากฏ ไดแก พชเลกๆ ในนาเชน phytoplankton และ zooplankton รวมทงสงทไมมชวตบางประเภท เชนเกรดของซากพชและสตวตาง ๆ ตะกอนดนและทรายหรอไมกเกดจากการสะทอนของทองฟา

2.2.2 สแท (True Color) ซงเปนสของนาทเกด จากการยอยสลายของพชหรออนภาคคอลลอยดตางๆ วธวดสแทของนาตามธรรมชาตอาจทาไดโดยทาการเกบตวอยางนาขนมาทาการกรองสงทแขวนลอยออกไป การกรองตองใช Millipore filter หรอไมกทาการ centrifugeแลวนาสวนทเปนนาแทจรงมาเปรยบเทยบสกบมาตรฐานทเราเตรยมขน สของนาเทยบไดกบสทเกดจากเกลอแพลตตนมในรปของ K2PtCl6 หรอโปตสเซยมคลอโรแพลตตเนต สทเกดขนจากสารประกอบแพลตตนมนจะเปนสเหลองทคลายกบสธรรมชาต และถาผสมโคบอลคลอไรด(CoCl2) เลกนอยลงไปจะทาใหมสเหมอนธรรมชาตมากขน เกลอแพลตตนมดงกลาวเขมขน 1 มก./ล. จะมสเขมขน 1 หนวย (1 unit = 1 mg Pt / l ) คาของหนวยดงกลาวมตงแต 1 ซงใสมาก ไปจนถง 300 ซงมสคลามาก สารละลายททาใหเกดสทแทจรงไดแก โปรตน ไขมน และคารโบไฮเดรตและสวนประกอบของสารทงสามประเภทดงกลาว วธวดสโดยวธเปรยบเทยบดวยตามดงน

1. วธเปรยบเทยบโดยใชหลอดเนสเลอร 2. วธเปรยบเทยบโดยใช Test Kit (เปยมศกด เมนะเศวต,38-39.2539)

128

2.3 กลนและรส กลนและรสในนาเกดจากสาเหตดงตอไปน (มนสน , 2538)

1. จลนทรยตางๆ เชน สาหราย ไดอะตอม และโปร-โตซว (สาหรายมกเปนสาเหตสาคญทสด)

2. กาซตางๆทละลายนา เชน กาซไขเนา 3. การเนาเปอยของสารอนทรยในนา 4. ผลจากการเตมสารอนนทรยบางอยาง เชน คลอรนเหลก 5. สารอนทรยทละลายในนา

มนษยรบรกลนและรสไดดวยการดมและชม ตามลาดบ แตการบอกเปนปรมาณตวเลขวามกลนมากนอยเพยงใดนน ยงไมมวธมาตรฐาน ดวยเหตน ขดจากดของกลนและรสในมาตรฐานนาดมหรอนาประปาจงกาหนดไวอยางกวางๆวาตองไมเปนทนารงเกยจเทานน

2.4 อณหภม ( Temperature ) การเปลยนแปลงอณหภมในแหลงนาเกดไดจากการท

มแสงสองผานลงไปในแหลงนาตอมามการเปลยนพลงงานแสงเปนพลงงานความรอน อณหภมของนาทงทปลอยลงสแมนาลาธารสาธารณะ อณหภมมความสาคญตอสงมชวตในนามากทงทางตรงและทางออม โดยสงมชวตในนาอาจตายไดในกรณทอณหภมของนาสงเกนไปและยงมผลใหการละลายของออกซเจนในนาลดลงอกดวย และเปนตวควบคมการแพรพนธ การเจรญเตบโตของสตวและพช ตามประกาศกระทรวงอตสาหกรรมยอมใหอณหภมของนาทปลอยลงสลานาสาธารณะไดไมเกน 40 องศาเซลเซยส เครองมอคอเทอรโมมเตอร (Mercury filled thermometer) ชนดอานออกมาเปนองศาเซลเซยส 3. คณภาพนาทางเคม

ลกษณะสมบตทางเคมของนา เกดขนเนองจากมแรธาตหรอสารประกอบตางๆละลายอยในนา สารเหลานมพษหรอไมมพษกได โดยศกษาคณสมบตดงน

3.1 ความเปนกรด- ดาง (pH) การวดคาความเปนกรด-ดาง เปนการวดความเขมขนของไฮโดรเจนอออนในนา ซงเกด

จากการแตกตวของกรดในนา นาบรสทธควรมพเอชเทากบ 7 อยางไรกตามดวยเหตทในอากาศมกาซคารบอนไดออกไซดอยดวย นาบรสทธทสมผสกบอากาศจงมพเอชตากวา 7 เสมอ เนองจากเกดการถายเทกาซคารบอนไดออกไซดใหกบนา มาตรฐานนาดมมกกาหนดพเอชใหอยในชวง6.8 - 8.5 (มนสน ,2538)

129

3.2 เหลก (Iron) เหลกมความสาคญตอระบบนเวศวทยาเพราะเปนธาตทมสวนควบคมระบบหายใจของสตว

นา เหลกเปนสวนประกอบของเมดเลอดแดงของสตวนาหลายประเภท และนอกจากนเหลกยงมบทบาทเกยวของกบการเกดปฏกรยาทางเคมในแหลงนา

เหลกทอยในรปของ ferric ละลายนาไดนอยมาก หรออาจพดไดวาไมละลายนา แตถาอยในรปของ ferrous กจะละลายนาไดดมาก ตามธรรมดา ferrous จะรวมตวกบนาทมคารบอนไดออกไซดเปน ferrous bicarbonate ซงละลายนาไดด แตเหลกจะอยในรปนไดกตอเมออยในสภาวะทไมมออกซเจน ถาอยในสภาวะทมออกซเจน ferrous bicarbonate จะถก oxidized แลวเปลยนไปอยในรปของ ferric hydroxide ดงนนรปของเหลกจงขนอยกบปรมาณออกซเจนทละลายในนา

3.3 ฟลออไรด (Fluoride) สารประกอบฟลออไรดมอยบนเปลอกโลกประมาณ 0.08% เปนผลใหธาตฟลออรนเปน

ธาตทมมากเปนอนดบท 13 ฟลออไรดพบอยในนาธรรมชาต ตงแตจานวนนอยมากจนกระทงสงถง 10 มก./ล. ฟลออไรดในนามกมาจากแรธาต 3 ชนดคอฟลออรสปาร (Fluorspar) ไครโอไลร (Cryolite) และแอพพาไทด (Appatite) ฟลออไรดในนาระดบปรมาณ 1.0 มก./ล. ชวยปองกนโรคฟนผได ถามฟลออไรดนอยกวา 1.0 มก./ล. อานาจในการปองกนโรคฟนผจะลดนอยลงไปตามสวน แตถานามฟลออไรดสงกวา 1.0 มก./ล. อาจเกดโรคฟนลาย (Mottled Teeth)ได (มนสน ,2538)

3.4. ไนเตรท (Nitrate) ไนเตรทเปนสารทเกดจากการยอยสลายสารไนไตรต ซงเกดจากสารแอมโมเนย ถาพบใน

นาแสดงวาสารอนทรยทอยในนาไดถกยอยสลายไปจนหมดสนแลว โดยทวไปจะไมมอนตรายตอสขภาพถาหากพบในปรมาณนอย แตถาพบในปรมาณสงในนาบรโภคจะมพษตอรางกายโดยเฉพาะในเดกทารกซงจะทาใหรางกายเกดการขาดออกซเจน เกดอาการตวเขยวและชกอาจทาใหเดกถงแกความตายได คามาตรฐานสาหรบไนเตรทในนาดมนนมคาไมเกน 4.0 มก./ล. (คณากร ,2542)

3.5. คลอไรด (Chloride) คลอไรดมกจะมอยตามแหลงนาธรรมชาตทวไป โดยเฉพาะนาผวดน เชน แมนา ลาคลอง

ตาง ๆ และจะมมากขนในนาทอยใกลปากนาหรอผานนากรอย ซงเปนบรเวณทนาทะเลขนถง ปรมาณของคลอไรดเพมมากขนเปนสดสวนกบปรมาณเกลอแรทเพมขน ตามภเขาหรอทสงจะมปรมาณคลอไรดตา สวนนาทะเล มหาสมทรจะมคลอไรดสงมาก

สงขบถายของมนษยโดยเฉพาะอยางยงคอปสสาวะจะมปรมาณคลอไรดอยในปรมาณทเทากบคลอไรดทบรโภคเขาไปกบอาหารและนาดม เฉลย 6 กรม ตอคนตอวน และทาใหปรมาณ

130

คลอไรดในนาเสยเพมขนจากเดมอกประมาณ 15 มก./ล. ซงในนาทงทปลอยลงสแมนาลาคลองมจานวนคลอไรดเพมขนดวยดงนนถาพบคลอไรด อาจสนนษฐานไดวานานนสมผสกบแหลงนาโสโครกมากอน

คลอไรดในนาถามปรมาณทเหมาะสม จะไมเปนอนตรายตอสขภาพ คามาตรฐานสาหรบคลอไรดในนาดมตองมคาไมเกน 200 มก./ ล. (วรางคณา,2539)

3.6. ความกระดาง (Hardness) ความกระดางของนา หมายถง นาซงตองการปรมาณสบใหเกดฟองและทาใหเกดตระกรน

ในอณหภมสง ๆ เชน เครองทาความรอน คาวานากระดางเปนคาทมความหมายตรงกนขามกบคาวานาออน (Soft water) เพราะนาออนเปนนาทใชชาระสงตาง ๆไดสะดวกไมคอยมปญหาเรองฟองแตนากระดางมคณสมบตตรงกนขามคอฟอกสบเกดฟองไดยากกวา ถานาบรโภคมความกระดางอยบางเลกนอยกจะทาใหมรสดขน

สาเหตของความกระดางของนาเกดจากพวกอออนบวกของโลหะทมวาเลนซ 2 ไดแก แคลเซยม แมกนเซยม สตรอนเซยม เหลก และแมงกานส ทสามารถทาปฏกรยากบสบแลวเกดเปนตะกอนขน หรอทาปฏกรยากบอออนทมประจลบในนาและเกดเปนตระกรนขนไดเมอนามอณหภมสงขน

ตวอยางสมการ การตกตะกอนของสบเนองจากอออน ของโลหะทมวาเลนซ 2 ในนา CaCl2 + 2C12H35COONa (C17H35COO)2Ca+ 2NaCl

แตเนองจากในนาธรรมชาตมกมแคลเซยมและแมกนเซยมมากกวาโลหะอน ๆ ดงนนตนเหตทสาคญของความกระดางจงหมายถงแคลเซยมและแมกนเซยม และถอวาเปนคาความกระดางทงหมดของนา อยางไรกตามอออนโลหะตวอน ๆ ดงกลาวขางตน ถามอยเปนจานวนมากกตองนามาคดรวมดวย การดมนาทมความกระดางสงอาจทาใหเกดโรคนวได ความกระดางในนาสวนใหญมาจาก ชนของดนและหนของนาทไหลผาน นาใตดนมกจะมความกระดางมากกวานาผวดน (คณากร ,2542)

3.7. ปรมาณของแขงทงหมด (Total solids) ปรมาณของแขงทงหมดในทนหมายถง ปรมาณสารทเหลออยเปนตะกอนภายหลงจากท

ผานการระเหยเอาไอนาออกและทาใหแหงทอณภม 103 -105 องศาเซลเซยส สงทกลายเปนไอไดจะสญไป เหลอเพยงตะกอนของสารทมในนาตวอยางเทานนตะกอนทเกดขนมทงสารอนทรยและสารอนนทรย ในการวเคราะหหาคาของแขงคาทได จะบอกในรปของคานาหนกของสารตอปรมาณของนาตวอยาง คาของปรมาณของแขงทงหมด มประโยชนมากในการทจะพจารณาถงความเหมาะสมของนาทจะนามาอปโภคบรโภค (ปรางศร ,2539

131

ดชนบงชคณภาพนา

กรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอม กระทรวงวทยาศาสตร เทคโนโลยและสงแวดลอม กาหนดดชนการชวดคณภาพนาทสาคญ 8 ตวชวด ดงน

1. ปรมาณออกซเจนละลายในนา (Dissolved Oxygen : DO ) เปนตวบงชถงคณภาพนาทสาคญมาก เพราะทาใหเหนวาแหลงนานนเหมาะสมตอการดารงชวตของสงมชวตในนาหรอไม นอกจากนยงทาใหทราบถงความสามารถของลานา ทจะรองรบความสกปรกไดมากนอยเทาไรไดเปนอยางดสงมชวตตาง ๆทอาศยอยในนาจาเปนตองใชออกซเจน เชนเดยว กบสงมชวตอนๆ และใชในการยอยสลายสารอนทรย ซงเปนสาเหตของความสกปรกนา ดงนนปรมาณออกซเจนจงมผลกระทบอยางมากตอคณภาพนา การทมออกซเจนในนานอย แสดงวานามความสกปรก 2. คาความสกปรกในรปสารอนทรย(Biochemical Oxygen Demand : BOD ) เปนตวบงชถงคณภาพนา ทแสดงถงความสกปรก ในรปของสารอนทรยทมอยในนา ถาแหลงนาใดมคา บโอดสง แสดงวาแหลงนานนมความสกปรกสงดวยโดยทวไปการวเคราะหคาบโอด เปนการตรวจวดความตองการออกซเจนทละลายในนาทางชวภาพซงจลนทรย (microorganism)นาไปใชในการยอยสลายสารอนทรยทมอยในนา

3. แบคทเรยจาพวกโคลฟอรม (Total Coliform Bacteria ) เปนดชนทสาคญดชนหนงทใชประกอบในการพจารณาคณภาพนาทางดานชวภาพของแหลงนา แบคทเรยพวกนมมากในนาเสย ทเกดจากการขบถายของมนษยและสตว ตลอดจนการเนาเสยของสารอนทรย

4. แบคทเรยจาพวกฟคลโคลฟอรม (Faecal Coliform Bacteria) เปนดชนทแสดงใหเหนถง คณภาพนาทางชวภาพซงเปนทนยมใชกนมาก เพราะแสดงใหเหนถงแนวโนมการแพรกระจายของเชอโรคในแหลงนาเปนอยางด เพราะแบคทเรยพวกนเปน Normal Flora ทอาศยอยในระบบทางเดนอาหารของสตวเลอดอนรวมทงมนษยและสตวเลยงทวไป การปนเปอนของแบคทเรยชใหเหนถงการปนเปอนของอจจาระมนษยและสตวนา

5. ปรมาณโลหะหนก (Heavy metal) เปนตวบงชคณภาพนาทสาคญมากตวหนง เพราะสามารถกอใหเกดเปนอนตรายตอสขภาพของมนษย โดยปกตปรมาณโลหะหนกในแหลงนาทวไป มกมระดบตาเนองจากสามารถตกตะกอนไดดในนาแตดวยคณสมบตของโลหะหนกทไมสามารถถกยอยสลายโดยแบคทเรยได จงทาใหมการสะสมอยในแหลงนามากขนเรอย ๆ โดยเฉพาะสวนทเปนโคลนตมซงเปนแหลงอาศยและแหลงอาหารของพชและสตวนาหลายชนดซงเปนจดเรมตนของการสะสมในหวงโซอาหารซงจากการสะสมอยในเนอเยอสตวนาทอาศยอยบรเวณนน จนมาถงมาถงผบรโภค

6. ไนเตรต – ไนโตรเจน (Nitrate – Nitrogen) สารประกอบไนโตรเจนทสาคญในนาอยางหนงกคอ ไนเตรต ( NO3- ) ซงพชสามารถนาไปใชในการสรางโปรตน เพอใชเปนอาหารของคน

132

และสตวตอไป ไนเตรตเกดจากการทสงมชวตปลอยของเสยซงมสารประกอบไนโตรเจนออกมาและเมอสงมชวตตายลง โปรตนภายในสงมชวตจะถกยอยสลายเปลยนเปนแอมโมเนยซงพชนาไปใชในการสรางโปรตนได ถามปรมาณมากเกนความตองการ แอมโมเนยจะถกออกซไดซโดยแบคทเรยไปเปน ไนไตรตและไนเตรตตอไป ในนาผวดนจะพบไนเตรตในปรมาณนอยมกตากวา 1 มก./ล.N และอยางสงกไมเกน 5 มก./ล. N แตสาหรบนาใตดนอาจมไนเตรตสงตงแต 0 – 1.000 มก./ล.N ทงนขนอยกบสภาพภมประเทศ ไนเตรตนอกจากเขาสแหลงนาจากการเนาเปอยของสงมชวตแลวยงมาจากปยทใชเพอการเกษตรกรรมและนาเสยอกดวย นาทมปรมาณไนเตรตสงเกนไปอาจทาใหเดกทารกเกดโรค Methemoglobinemia ดงนนจงกาหนดใหนาดมไมควรมไนเตรตเกน 10 มก./ล.N(มนสน ตณฑลเวศม,2538 )

7. ฟอสฟอรสทงหมด (Total Phosphorus) (TP) เปนสารอาหารทจาเปนสาหรบการเจรญเตบโตของพชนาหลายชนด โดยเฉพาะอยางยงสาหรายเซลลเดยว แหลงทมาของฟอสฟอรสทระบายลงสแหลงนามาจาก 3 แหลงใหญ ๆ คอ ผงซกฟอกซงมสารประกอบของฟอสฟอรสเปนสวนประกอบอยดวยในปรมาณคอนขางสง ปยเคมทใชในการเกษตรทวไป และแหลงสดทาย ไดแก ฟอสฟอรสทมาจากการยอยสลายสารประกอบโปรตน

8. ความขนหมายถง สงแขวนลอยทกนทางเดนของแสง ในนา ความขนของนาเกดจากสงแขวนลอยนานาชนดทมขนาดแตกตางกน อาจเปนพวกอนทรยสาร อนนทรยสาร แพลงตอน และสงมชวตเลกๆ สงเหลานจะทาใหเกดการกระจดกระจาย (Scattered) และดดซม ( Absorbed) ของแสงแทนทจะปลอยใหแสงผานไปเปนเสนตรง สงแขวนลอยทเปนความขนในนาจะเปนสงใดขนอยกบการสมผสของนาทไหลผาน ดงนนจงอาจกลาวไดวา ความขนเปนลกษณะสมบตเฉพาะของนาผวดน นาใตดนมกไมมความขน ความขนสามารถสงเกตไดงาย

สรปไดวา ดชนคณภาพนาบอกถงคณลกษณะของนาทาง กายภาพ ทางเคม และทางชวภาพทใชชวดคณลกษณะของแหลงนา ซงไดแก ความเปนกรดเปนดาง (pH) ออกซเจนละลายนา (DO) ความสกปรกในรปบโอด (BOD) แบคทเรยในกลมโคลฟอรม (fecal coliform bacteria) ไนเตรท-ไนโตรเจน (NO3

-N) ฟอสฟอรสทงหมด (TP) ความขน (Turbidity) ปรมาณโลหะหนก(Heavy metal) เปนตน

การตรวจสอบคณภาพนา การตรวจสอบคณภาพนา ทาใหทราบระดบการปนเปอนมลพษของนาดชนชวด เพอตรวจสอบคณภาพนา สมาคมวศวกรรมสงแวดลอมแหงประเทศไทย(สวสท.)ไดแบงการตรวจสอบคณภาพนาไดเปน 3 วธคอ 1. การตรวจสอบคณภาพนาทางเคม มดงน

133

1.1 พ เอช (pH) เปนดชนแสดงความเขมขนของไฮโดรเจนอออน แสดงคาเปนตวเลขทบอกถงระดบความเปนกรดหรอดาง โดยมคาตงแต 0-14 ถาพเอชมคาเปน 7 แสดงวามสภาวะเปนกลาง ถาพเอชมคา 0-7 แสดงวามสภาวะเปนกรด ตวเลขทลดลงแสดงถงความแรงของกรดทเพมขน ถาพเอชมคา 7-14 แสดงวามสภาวะเปนดาง ตวเลขทเพมขนแสดงถงความแรงของดาง โดยทวไปแมนาจะมพเอชอยประเภท 6-8 แสดงถงสภาวะเปนกลาง ซงคาพเอชจะเปลยนแปลงไปตามสภาพนาทงทไหลเขา หรอตนไมทขนอยในบรเวณนา เปนตน ตรวจสอบโดยใชเครองวดพเอช 1.2 ความกระดางของนา โดยการไตเตรตดวยอดทเอ( EDTA Trimetric Method) 1.3 ออกซเจนละลาย หรอ ดโอ (Dissolved Oxygen, DO) มวธวเคราะห โดยใชวธเอไซดโมดฟเคชน ของไอโอโดเมตรก (Azide Modification of Iodometric Method ) 1.4 ความตองการออกซเจนหรอบโอด (Biochemical Oxygen Demand , BOD) 1.5 ซโอด (Chemical Oxygen Demand , COD) โดยวธการรฟลกซคาความตองการออกซเจนทางเคม แสดงใหเหนปรมาณสารอนทรยทเปนตนเหตของความสกปรกในนา หากมคามากแสดงวานามความสกปรกมาก ความสกปรกของแมนาในบรเวณชมชนโดยสวนใหญ มกมสาเหตมาจากนาทงจากบานเมอง หรอสถานประกอบการ นอกจากนยงมนาทงจากโรงเรยนอตสาหกรรม จากปศสตว หรออาจจะมนาทงจากภาคเกษตรกรรมทมปยผสมรวมอยดวย นาทงทมาจากแหลงกาเนดเหลาน หากถกปลอยลงสแมนาจะทาใหมคา COD สงขน 1.6 ของแขงแขวนลอย (Total Suspended Solids ; TSS)โดยวธการอบแหง

1.7 ของแขงทละลายนา (Total Dissolved Solid ; TDS) โดยวธการอบแหง 1.8 ของแขงทงหมด (Total Solid; TS) โดยวธการอบแหง 1.9 แอมโมเนย – ไนโตรเจน (Ammonia-Nitrogen) โดยวธการไตรเตรชน 1.10. การวเคราะหหาตะกว โดยวธไดไทโซน 1.11. การวเคราะหหาไขมนและนามน โดยวธซอกฮเลต ( Soxhlet Method) 2. การตรวจสอบคณภาพนาทางกายภาพ มดงน

2.1 อณหภม ( Temperature ) คอระดบความรอน อณหภมของนาทงทปลอยลงสแมนาลาธารสาธารณะมผลตอสงมชวตในนาทงทางตรงและทางออม โดยสงมชวตในนาอาจตายไดในกรณทอณหภมของนาสงเกนไปและยงมผลใหการละลายของออกซเจนในนาลดลงอกดวย ตามประกาศกระทรวงอตสาหกรรมยอมใหอณหภมของนาทปลอยลงสลานาสาธารณะไดไมเกน 40 องศาเซลเซยส เครองมอคอเทอรโมมเตอร (Mercury filled thermometer) ชนดอานออกมาเปนองศาเซลเซยส

134

2.2 ส (Color) ตองเกบตวอยางนาในภาชนะแกวทสะอาดและควรวเคราะหหาคาทนททเกบตวอยางมา แตถาไมสามารถทาไดจะตองเกบไวในตเยนท 4 องศาเซลเซยส สของนาแบงออกเปน 2 ชนด คอ

1). สปรากฏ (Apparent Color) เกดจากสารแขวนลอยตางๆ 2). สแท (True Color) ซงเปนสของนาทเกดจากการยอยสลายของพชหรออนภาค

คอลลอยดตางๆ วธวดสโดยวธเปรยบเทยบดวยตามดงน 1). วธเปรยบเทยบโดยใชหลอดเนสเลอร 2). วธเปรยบเทยบโดยใช Test Kit

สของนาตามธรรมชาต เปนผลจากการทนาไหลผานสารอนทรยและสารอนนทรย เชน ใบไม ใบหญา ซากสตว ซงมลกนนเปนองคประกอบ เมอสลายตวจะใหสารพวกแทนนน กรดฮวมค และฮวเมต ซงเปนสารมสจากอออนของ โลหะในนา เชน เหลก แมงกานสจากแพลงค-ตอน และจากการปะปนของนาทงจากโรงงานอตสาหกรรม สของนาตามธรรมชาตมคาตงแต 1 หนวยถงมากกวา 200 หนวยมาตรฐาน

2.3 ความขน (Turbidity) ความขนหมายถง สงแขวนลอยทกนทางเดนของแสงในนา ความขนของนาเกดจากสง

แขวนลอยนานา ชนดทมขนาดแตกตางกน อาจเปนพวกอนทรยสาร อนนทรยสาร แพลงตอน และสงมชวตเลกๆ สงเหลานจะทาใหเกดการกระจดกระจาย (Scattered) และดดซม ( Absorbed) ของแสงแทนทจะปลอยใหแสงผานไปเปนเสนตรง สงแขวนลอยทเปนความขนในนาจะเปนสงใดขนอยกบการสมผสของนาทไหลผาน ดงนนจงอาจกลาวไดวา ความขนเปนลกษณะสมบตเฉพาะของนาผวดน นาใตดนมกไมมความขน ความขนสามารถสงเกตไดงาย ความขนของนาอาจวดได 2 วธ คอ

1). วดปรมาณแสงทสองทะลความขน (Turbidimetry) 2). วดปรมาณแสงทกระทบความขนและสะทอนออกมาในทศทางตงฉากกบลาแสง

(Nephelometry) ความขนเปนคาทบอกถงความขนของนา ความขนจะมมากเมอนาสกปรก หากมสนาตาลก

แสดงวามโคลนหรอดนผสมอย หากมสเขยวแสดงวามสาหรายหรอตะไครนาอย

135

2.4 กลน นาตวอยางนามาเจอจางดวยนากลน เขยาจนไดกลนนอยทสด และทาใหเปน 200 ลบ.ซม. ทอณหภมหอง ในเออรเลนเมเยอรฟลาสตทสะอาด คอย ๆ สดกลน ไมควรเขยาแรง ๆ หรอเขยาถเกนไป เพอปองกนกลนระเหยออกไปปดจกขวด นาไปอนใหรอนทอณหภม 60 องศาเซลเซยส นามาเขยาเบา ๆ แลวสดกลน 2.5 การนาไฟฟา (Electrical Conductivity) การนาไฟฟาของนา หมายถง ความสามารถของนาในการเปนสอนากระแสไฟฟา ตวกลางทเปนสอนากระแสไฟฟาในแหลงนา คอ สารประกอบอนนทรยทละลายนาแลวใหอออน เชน กรดอนนทรย ดาง และเกลอ การวดการนาไฟฟาสามารถอธบายถงความเขมขนของแรธาตหรอสารประกอบตาง ๆ หรอปรมาณของแขงทงหมด ทละลายอยในนาได ถามสารละลายปะปนอยในปรมาณมากกจะทาใหคาการนาไฟฟามากขนดวย ซงหมายถงวานาจะมสารททาใหเกดนาเสยมากขนดวยเชนกน แหลงนาธรรมชาตจะมคาการนาไฟฟาไดระหวาง 0.10 - 50 มลลโมห / เซนตเมตร 2.6 ความกระดาง (hardness)

ความกระดางของนา หมายถง ความสามารถในการจะทาใหสบตกตะกอนไดโดยอออน Ca3+และ Mge+ ในนาเปน สวนใหญ แตอาจจะตก ตะกอนโดยอออนตวอน เชน Al3+,Fe2+ ,Mn2+, Sr2+, Zn2+ ไดดวย เนองจากอออน 2 ตวแรกคอ Ca2+, Mg2+ มมากในนาธรรมชาตจงใช Ca2+ และ Mg2+ ทอยในรป CaCO3 (มลลกรมตอลตร) เปนตววดความ กระดางของนา ระดบความกระดางของนา แบงเปน 4 ระดบ 0-75, 75-150, 150-300 และมากกวา 300 มลลกรมตอลตร ในรปของแคลเซยมคารบอเนต CaCO3 (ไมตร และ จารวรรณ (2528)สวน Garland ไดแบงความกระดางของนาตามธรรมชาต 3 ระดบ ปรมาณความกระดางนอย 0-60, 60-120 และมากกวา 120 มลลกรมตอลตร ในรปของแคลเซยมคารบอเนต เปนนากระดางชวคราว และนากระดางถาวร 3. การตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพมดงตอไปน

1. การศกษาสาหราย นานาตวอยางมาตรวจหาชนดของสาหรายโดยศกษารปรางและลกษณะของสาหรายทพบ จดจาแนกสาหรายทพบ บนทกภาพโดยใชกลองจลทรรศนพรอมอปกรณถายภาพ 2. การตรวจหาโคลฟอรมแบคทเรยการตรวจหาจานวนแบคทเรยทงหมด (Total Plate Count) การตรวจหาโคลฟอรมแบคทเรยโดยวธ MPN (Most Probable Number) หรอ Multiple tube Fermentation Technique) ประกอบดวย 3 ขนตอนไดแก

1 . การตรวจสอบขนประมาณการ(Presumptive test) 2. การตรวจสอบขนยนยน (Confirmed –Test) 3. การตรวจสอบขนสมบรณ (Completed Test)

136

จากขอมลขางตนสามารถสรปการตรวจสอบคณภาพนาไดวา มอยดวยกน 3 วธ คอทางเคม ทางกายภาพ และทางชวภาพ ซงแตละวธ มลกษณะการนาไปใชงานตางกนแลวแตจดมงหมายของการศกษาวาตองการเนนประเดนใดเปนสาคญ

ลกษณะแหลงนาตาง ๆ แบงไดดงนคอ

1. แหลงนาปด แหลงนาปด(Closed water bodies) เปนแหลงนาทไมมทางตดตอกบแมนาลาธารหรออยใกลบรเวณทมนาทวมถง แหลงนาปดในบางทองทอาจไดรบนาจากฝนแตเพยงอยางเดยวเทานน แตบางแหงกไดรบนาจากการทวมทนของแมนาและการไหลลงมาโดยลาธารหลายสาย แหลงนาปดจะมรปรางแตกตางกนมากและมกมชอแตกตางกนออกไปตามขนาดใหญไปหาเลก เชน ทะเลสาบ บง หนอง และบอ เปนตน

ทะเลสาบ (Lake) เปนแหลงนาปดทอาจเกดขนโดยธรรมชาตหรอทคนสรางขนกไดมพนทกวางขวางและลก ทะเลสาบทมนษยสรางขนกม เชน อางเกบนาเหนอเขอนตาง ๆ บง ( Swap ) คอทลมทมนาทวมตลอดป และมตนไมใหญขนอยรอบบรเวณบง มความลกพอประมาณ หนอง ( Marsh ) คอ ทลมมนาทวมบางฤดกาล แตไมตลอดป เปนแหลงนาตน ๆ บรเวณรอบๆ หนองนาจะมพชลมลกขนอยโดยรอบ ในประเทศไทยมหนองนาอยหลายแหงสวนใหญจะมบรเวณใกลเคยงหรอตดอยกบแมนา บอ ( Pond ) คอ แหลงนาทถกสรางโดยมนษย มขนาดเลก บอทถกสรางขนนนอาจมวตถประสงคแตกตางกนออกไป บางกใชเปนทเกบนาสาหรบการอปโภคบรโภค บางกอาจใชเปนบอเพาะเลยงสตวนา นาในแหลงนาปดไดมา 3 ทางดวยกนคอ

1. การไหลเขามาบนผวดน 2. การซมเขามาใตดน 3. จากฝนโดยตรง

2. แหลงนาเปด ลาธารและแมนา

นาทไหลในลาธารและแมนาคอ ขบวนการไหลกลบคนสทะเลหรอแหลงนาของฝนทตกลงมาบนพนดน ลาธารมหลายประเภทดงนคอ

137

1. ลาธารถาวร (permanent stream) คอลาธารทมนาตลอดปในฤดแลงลาธารประเภทนจะ ไดรบนาหลอเลยงจากใตดน

2. ลาธารลกปดลกเปด (intermittent stream) เปนลาธารทมนาในชวงฤดฝนเทานน ในฤด แลงนาไมม จะเปนลาธารทอยในเขตทดนเปนประเภทดนทราย และอยในเขตปาละเมาะ

3. ลาธารทหายขาดบางตอน (interrupted stream) เปนลาธารทมบางชวงทนาจะไหลวก ลงสใตดนแลวกจะมาเปดออกบนพนดนอกในบางบรเวณ

ลาธารและแมนามลกษณะทสาคญบางประการทเราสามารถทาการวดและประเมนเปนตวเลขไดเชน ความเรวของกระแสนา ปรมาตรไหล ซงลกษณะการไหลของนาในลาธารและแมนาม 2 แบบคอ

1. การไหลคนละทศละทาง (turbulance) ทาใหผวนาไมเรยบการไหลแบบนอาจเกดจากสาเหต 2 ประการคอ

- พนทรองนาไมเรยบทาใหบางสวนของนาทไหลเกดการเปลยนทศทาง - เกดจากความเรวทเรวเกนกวาปกต การไหลแบบคนละทศละทางนจะทาใหสารมลภาวะ

มการผสมผสานกลมกลนไดด 2. การไหลในทศทางเดยวกน (laminar) ทาใหผวบนของนาเรยบสมาเสมอการไหล

ประเภทนจะทาใหสารมลพษไมผสมกลมกลนกน ถาปลอยสารมลพษอยใตนากจะทาใหบรเวณใตนามปรมาตรสารดงกลาวสงกวาบรเวณผวนา

จดททาการสงเกต

• บรเวณแผนดนชายนา

การสงเกตแมนาจะเรมตนจากบรเวณแผนดนชายนา สภาพรอบๆ แมนาวาเปนอยางไรบาง เปนลกษณะหมบานทมบานอยหนาแนน หรอเปนเรอกสวนไรนา หรอเปนถนนหนทางเวลาฝนตกนาฝนจะไหลลงแมนาจากบรเวณแผนดนชายนา ดงนน ดนหรอความสกปรกในบรเวณนนจะปะปนไหลลงสแมนา มความสกปรกชนดใดบางทไหลลงสแมนา

• ลกษณะการไหลของนา

นาจะมลกษณะการไหลสองแบบดวยกน แบบแรกคอ

138

ไหลตามแนวนอนจากตนนาลงมา แบบทสองคอไหลตามแนวขวาง เชน เวลาฝนตกแลวนาไหลลงจากตลง

• ลกษณะการไหลของแมนา

แมนาตามธรรมชาตจะมความกวางของแมนาตางกน และ ยงมความลาดชนตางกน ทาใหมการเปลยนแปลงลกษณะการไหลและอตราความเรวในการไหลตลอดเวลา แมนาจะมบรเวณนาตนกบนาลก ซงจะมลกษณะสงมชวตทอาศยอยแตกตางกน ดงนน การเปลยนแปลงของแมนาจะมผลกระทบตอสงมชวตโดยตรง

• ขอบตลง

ระหวางแมนากบบานเรอนหรอไรนา มขอบตลงหรอไม ขอบตลงมทงทเกดขนเองตามธรรมชาต และสงมมนษยทาขน

• ฝายกนนา

เปนสงกอสรางทกดขวางการไหลของแมนาเพอบรรเทา ปญหานาทวม ในพนทตนนาสวนทเปนภเขาจะมการสรางฝายกนนาขนาดใหญหรอทเรยกวาเขอน ในบรเวณพนทราบจะมการสรางฝายกนนาขนาดเลกเพอใชเกบกกนาสาหรบประโยชนในทางเกษตรกรรมและอตสาหกรรม รวมทงเปนแหลงนาเพอใช ในการอปโภคบรโภคของชมชน ทงเขอนและฝายกกนามผลทาใหเกดการเปลยนแปลงของการไหลของนาและกอใหเกดการเปลยนแปลงของสงแวดลอม โดยนาทมธาตอหารอยมากหากถกกกอยในเขอนจะทาใหเกดแพลงคตอนขนในปรมาณมาก ทาใหนาขนและเหมนเขอนหรอฝายกนนา โดยสวนใหญจะมอปกรณควบคมปรมาณนาใหเปลยนแปลงไปตามฤดกาลได การควบคมปรมาณนานมไวเพอใหเปนประโยชนสงสดกบผตองการใชนาเขอนหรอฝายกนนาทไมมบนไดปลาโจนจะทาใหปลาไมสามารถ วายนาหรอลงไปตามกระแสนาเพอไปผสมพนธหรอวางไขตามธรรมชาตไดตามปกต

• ตลง

คอบรเวณพนทแหงนบจากนาขนไปถงขอบตลง เมอม ปรมาณนามากตลงกจะจมอยใตนา เมอปรมาณนานอยตลงกจะโผลพนผวนา บรเวณตลงจะมสงมชวตบางประเภทอาศยอย บางครงอาจมการปลกพชผกบรเวณตลง เนองจากเปนจดทมนาอดม

139

สมบรณและมธาตอาหารครบถวน รวมทงมแมลงและศตรพชนอย แตอาจจะมปญหาเรองนาทวมบาง ในบรเวณนสภาพของตลงจะแตกตางจากสภาพของตลงธรรมชาต

• ชายนา

เปนบรเวณทนาในแมนาเชอมตอกบพนดน และมการ เปลยนแปลงสภาพตามการขนลงของกระแสนาบรเวณนถอเปนจดเชอมตอระหวางสงมชวตทอาศยอยในนากบบนบก ซงจะมพชพรรณเฉพาะ และเปนบรเวณทปลา แมลง นก สตวเลยงลกดวยนมบางชนดใชหาอาหารและเพาะเลยงตวออน

• แมนา

แมนาทมการไหลของกระแสนาจะเปนทอยอาศยอยางด ของปลา นอกจากนหากนามความใสเพยงพอจะมพชนาเตบโตในทองนาได หากนาขนพชนาเหลานจะไดรบแสงแดดไมเพยงพอทาใหเฉาตาย

• กนแมนา

เปนบรเวณทมกง หอย ตวออนของแมลงบางชนดอาศย อย หากมทรายละเอยดหรอสารพษไหลลงมาจากตนนาจะทาใหสงมชวตเหลานตายหมด ถาเปนสงมชวตทสามารถวายนาได เชน ปลา กจะสามารถวายหนไปได แตโดยสวนใหญแลวสงมชวตเหลานจะตายหมด

• ปาหรอทงหญาบรเวณรมนา

บรเวณรมแมนาหากมปาหรอทงหญาเปนบรเวณกวางจะ ทาใหนกและแมลงมมากขนและหลากหลาย

• พนทรมในนา

เปนบรเวณทมตนไมใหญหรอพมไมปกคลมอย ทาให แสงแดดสองไมถงนา หากเปนแมนาสายเลก อาจมพนทรมในนาตลอดทงสาย สงผลใหบรเวณนาในพนทนาตากวาปกตปลาและสตวนาบางประเภทจะชอบเขามาอยอาศยอยางชกชม

• การดาเนนชวตของมนษย

140

นอกจากมนษยจะตองใชนาในการดารงชวตแลว ยงตอง บรโภคสตวนา หรอใชแมนาเปนเสนทางคมนาคมมนษยมสายสมพนธแนนแฟนกบแมนามาตงแตสมยดกดาบรรพ ดงจะเหนไดจากศาสนา ประเพณ วฒนธรรม หรอรปวาดตางๆ เปนตน

141

บทท 3 การใชอปกรณและวธการเกบตวอยางสาหราย

ในการตรวจคณภาพนาทางชวภาพ 1. อปกรณในการตรวจสอบคณภาพนาโดยใชสาหรายเปนตวบงช

1.1 กลองจลทรรศน กลองจลทรรศน เปนอปกรณทใชในการศกษาสงทมชวตขนาดเลกมาก จนไมสามารถ

มองเหนไดดวยตาเปลาชดเจน กลองจลทรรศนทใชในหองปฏบตการทวไปเปนประเภทใชแสง (Light microscope) มสวนประกอบดงรป

รป1 แสดงสวนประกอบของกลองจลทรรศน

สวนประกอบของกลองจลทรรศน และหนาท มดงน 1. ฐาน เปนสวนทรองรบสวนประกอบทงหมดของลากลอง 2. ไดอะแฟรม ทาหนาทปรบแสงใหเขาเลนสรวมแสงมากนอยตามตองการ 3. สวตซไฟ เปด - ปด 4. แทนวางวตถ ใชวางสไลดมรปรางเปนเหลยม ตรงกลางมรสาหรบใหแสงผานขนมา

ไดสามารถปรบขนลงได 5. ทหนบสไลด เปนแผนโลหะสปรง 1 ค อยบนแทนใชสาหรบกดสไลดใหอยกบท 6. เลนสใกลวตถ ทาหนาทขยายภาพของวตถ ภาพจะถกขยายโดยเลนสใกลตาอกครง

โดยทวไปจะมเลนสใกลวตถ 3 ขนาด คอ กาลงขยายตา 10 เทา กาลงขยายปานกลาง 20 เทา กาลงขยายสง 40 เทา

7. เลนสใกลตา อยในลากลองตอนบน มมากกวา 2 เลนส สามารถออกจากลากลองได ทาหนาทขยายภาพจากเลนสใกลวตถ

142

8. ปมปรบภาพหยาบ ทาหนาทเลอนลากลองขน ลง เพอปรบภาพใหชดเจน 9. ปมปรบภาพละเอยด ทาหนาทปรบภาพทไดหลงจากการปรบภาพดวยปมปรบภาพ

หยาบแลวใหชดเจนยงขน 10. แขน เปนสวนทยดลากลองใหตดกบฐาน ในการเคลอนยายกลองจะตองใชมอหนง

จบตรงแขนและอกมอหนงรองไวใตฐานของกลอง การใชกลองจลทรรศน

1. วางกลองใหฐานอยบนพนรองรบทเรยบสมาเสมอ 2. หมนเลนสใกลวตถ (objective lens) อนทมกาลงขยายสงสดมาอยตรงกบลากลอง 3. เปดสวตซไฟ 4. นาสไลดทจะศกษาวางบนแทนวางวตถ ใหวตถอยกลางบรเวณทแสงผานแลวหมนปม 5. ปรบภาพหยาบ ใหลากลองเลอนมาใกลวตถทจะศกษามากทสด โดยระวงอยาใหเลนส

ใกลวตถสมผสกบกระจกปดสไลด 6. มองผานเลนสใกลตา ลงตามลากลอง หมนปมปรบภาพขนชา ๆ จนมองเหนวตถทจะ

ศกษา แลวหมนปมปรบภาพละเอยดเพอใหไดภาพชดขน 7. เปลยนเลนสใกลวตถ โดยหมนเลนสทมกาลงขยายสงขนมาในแนวลากลองไมควร

ขยบสไลดอก แลวหมนปมปรบภาพละเอยด เพอใหไดภาพชดเจนขน ขอควรระวงในการใชกลองจลทรรศน

1. สไลดและกระจกปดสไลด ตองไมเปยก เพราะอาจจะทาใหแทนวางเกดสนมและทาใหเลนสชนเกดราได

2. หามใชมอแตะเลนส ในการทาความสะอาดใหใชกระดาษเชดเลนสเชด 3. ขณะทตามองผานเลนสใกลตา การหมนปมปรบภาพหยาบตองหมนขนเทานนหาม

หมนลง เพราะเลนสใกลวตถอาจกระทบกระจกสไลดทาใหเลนสแตกได 4. การหาภาพตองเรมท การใชเลนสใกลวตถทกาลงขยายสง ถาตองการปรบภาพใหชด

ควรหมนเฉพาะปมปรบภาพละเอยดเทานน 5. เมอใชเลนสใกลวตถทมกาลงขยายสง ถาตองการปรบภาพใหชด ควรหมนเฉพาะปม

ปรบภาพละเอยดเทานน 6. เมอใชเสรจแลวปดสวตซไฟ เอาวตถออกเชดแทนวางวตถ เชดเลนสใหสะอาดหมน

เลนสใกลวตถกาลงขยายตาสดใหตรงกบลากลอง และเลอนลากลองลงตาสด ปรบกระจกใหอยในแนวตงไดฉากกบแทนวางวตถ เกบเขาทใหเรยบรอย

143

1.2 แวนขยาย ใชแวนขยายเพอตรวจดรายละเอยดของสาหรายดวยแวนขยายเพอจาแนกวาสาหรายทพบเปนสาหรายชนดใด โดยถอแวนขยายใหชดกบตาขางหนงแลวเลอนวตถจนมองเหนไดชดเจนทสด หามขดขดแวนขยาย เมอเสรจแลวทาความสะอาดและเกบใหเรยบรอย

1.3 บกเกอร ใชบกเกอรเพอเกบสาหรายทไดจากการเกบตวอยาง โดยใสสาหรายพรอมนาจากบรเวณทเกบตวอยางลงในบกเกอรทนททเกบพนจากนา ณ จดทเกบสาหราย 2. วธการเกบตวอยางสาหราย

1. เลอกสถานทเกบตวอยาง (Choosing your sampling sites) 2. เกบตวอยางทสามารถเปนตวแทนได (Collecting representative sample)

3. เวลาทเกบตวอยาง (When to sample) 4. การคานงถงความปลอดภย (Safety considerations)

การเลอกสถานทเกบตวอยาง (Choosing your sampling sites) การเลอกสถานทเกบตวอยางขนอยกบจดเกบตวอยางทเราตองการตรวจสอบ 1. คณภาพนาจากนาขาว สวนผลไม ทอยอาศย โรงงานอตสาหกรรม ทงหญารมนาตามธรรมชาต จะเกบตวอยางสาหรายพรอมนารอบจดทเกบหรอบรเวณทพบเหนสาหราย 2. การเกบตวอยางจะตองทาหลายจด ควรเกบบรเวณตนนา ทายนาและบรเวณทอาจเกดผลกระทบ การเกบตวอยางทสามารถเปนตวแทนได(Collectin representative sample) 1. แหลงนาไหล ซงไดแก แมนา ลาคลอง เปนตน ใหเกบทจดกงกลางความกวางของแหลงนาทระดบกงกลางความลก ณ จดเกบ 2. แหลงนานง ซงไดแก ทะเลสาบ หนอง บง อางเกบนา เปนตน ใหเกบทระความลก 1 เมตร ณ จดตรวจสอบสาหรบแหลงนาทมความลกไมเกน 2 เมตร เวลาทเกบตวอยาง (When to sample) เวลาทเหมาะสมในการเกบตวอยางในแตละวนอยในชวงระหวาง 8.30-10.00 นาฬกา เนองจากสาหรายจะมการเคลอนทมาทผวนาเพอรบแสงในตอนเชา สวนในตอนบาย สาหรายสเขยวแกมนาเงนสวนมากจะจมอยขางใต การเกบตวอยางในแตละจดทควรเกบตวอยางในชวงเวลาเดยวกน เพอทจะนามาเปรยบเทยบกนได การคานงถงความปลอดภย (Safety considerations)

144

1. ในการเลอกจดทจะประเมน (site) เกบตวอยาง ควรเปนบรเวณลาธารทโลง ไมควรเลอกสถานททมกเกดนาทวม 2. ควรมความรทวไปเกยวกบสถานทและเวลาทใชในการเกบตวอยาง 3. ไมควรไปเกบตวอยางคนเดยว เพราะหากคนใดไดรบอนตรายอกคนหนงจะไดชวยเหลอไดทน 4. ไมควรดมนาบรเวณทเกบตวอยาง เพราะอาจมมลพษปนเปอนอย

6. ไมควรเกบตวอยางในตาแหนงทนามระดบสงเหนอเขา ( บญเสฐยร บญสงการตรวจวเคราะหคณภาพนาโดยประชาชน online)

145

บทท 4 สาหรายทใชเปนดชนบงชคณภาพนาทางชวภาพเบองตน ความรเบองตนเกยวกบสาหราย

สาหราย เปนพชสงเคราะหแสงได มอยทวไปในนา ทงนาจด นาเคมหรอตามแหลงทมความชนสง เชน ตามบอ บง ค คลอง กอนหน ดนเปยกชนอยเสมอ และตามลาตนของตนไมทมขนาดใหญ สาหรายมขนาดตางๆ กน ตงแตขนาดเลกมองเหนดวยตาเปลาไมเหน จนขนาดใหญยาวหลายเมตร ไมมราก ลาตน และใบทแทจรง ม chlorophyll และ pigment อนๆ ทแตกตางกนตามแตละชนดของสาหราย เพอชวยในการสงเคราะหแสง นวเคลยสเปนแบบ ยคารโอตค เซลล (eukaryotic cell) เปนเซลลพวกทมเยอหมนวเคลยสหอหมสารพนธกรรม (genetic material) เชน เซลลของยสต รา โปรโตซว พช และสตวตาง ๆ อวยวะสบพนธ (sex organ) ประกอบดวยเซลลเพยงเซลลเดยว ยกเวนสาหรายบางชนดทมขนาดใหญจะมอวยวะสบพนธ ประกอบดวยเซลหลายเซล zygote ยงไมเปลยนแปลงเปน embryo สาหรายมหลายชนด มทงทเปนเซลลเดยว (unicellular) เปนเสนสาย (filament) และเปนกลม (colony) เคลอนทไดและเคลอนทไมได ดงนนนกพฤกษศาสตรจงจาแนกสาหรายออกเปน Division ตางๆ โดยใชเกณฑความแตกตางของขนาด ถนทอยอาศย ความซบซอนของโครงสรางการสบพนธ ตลอดจนความแตกตางทางดานสรรวทยาและชวเคมของสาหราย สาหรายนาจดทพบในประเทศไทย

สาหรายนาจดซงประกอบดวยดวชนตางๆ ไดแกดวชน Cyanophyta Chlorophyta Chrysophyta Euglenophyta Pyrrophyta และ Charophyta มกจะพบตามแหลงนาทวไป บนตนไมใหญชนๆ ดน กาแพง โบราณสถาน ฯลฯ ดวชน Cyanophyta (สาหรายสเขยวแกมนาเงน) พบไดตามแหลงนาจดทวไป เชน แมนาลาคลอง หนอง บง แองนา ใตถนบานและแหลงนาเสยตาง ๆ ตามถนนทนาทวมเปนเวลานาน ดนชนๆ กาแพงโบราณสถาน โดยเฉพาะทซงมความเปนดางเลกนอย นาพรอน และสามารถทนความแหงแลงไดด เนองจากสาหรายสเขยวแกมนาเงนมความตานทาน ตอสภาวะแวดลอมทผดปกตไดด จงใชชนดและปรมาณของสาหรายดวชนนเปนดชนชคณภาพนาเสยได ดวชน Chlorophyta (สาหรายสเขยว) เจรญไดดทงในนาจดและนาเคม สาหรบนาจดพบทวไปตามแหลงนาทมแสงสวางสองถง บนตนไมและดนชน ๆ กขนได สาหรายสเขยวมความทนทานตอสภาพมลพษไดนอยกวาสาหรายสเขยวแกมนาเงน

ดวชน Euglenophyta (ยกลนอยด) สาหรายกลมนมการแพรกระจายมาก พบทงในนาจด นาเคม และนากรอย หรอตามทชนแฉะ แตจะพบมากตามแหลงนาจดทมสารอนทรยและฟอสเฟตสง

146

ดวชน Chrysophyta (โดยเฉพาะไดอะตอม) พบทงในนาจด นาเคม และนากรอย สวนมากชอบอยตามพนทราย นาใสสะอาดไหลเรว แตมบางสกลทสามารถทนตอมลพษได ดวชน Pyrrophyta (dinoflagellate) พบทงในแหลงนาจด นาเคม และนากรอย มบางสกลพบในแหลงนาเสย ดวชน Charophyta (สาหรายไฟ) ชอบขนอยใตนา พบมากในนาขาว นาหนอไมนา บอบว แหลงนาทพนนาเปนโคลน แหลงทอย (habitat) สาหรายเปนสงมชวตทพบทกหนทกแหงทมความชนแตแหลงทสาหรายเจรญไดดทสดกคอในนา ซงมคณสมบตทางเคม หรอกายภาพเหมาะสมกบสาหรายชนดนน ๆ ดงน

สาหรายทเจรญอยในนา (aquatic algae) สาหรายทอยในนาจะมจานวนชนดและปรมาณมากทสดมทงอยในนาจด

(freshwater algae) และในนาทะเล (marine algae) ดงน สาหรายทเจรญในนาจด แหลงนาจดมสภาพของแหลงนาทแตกตางกนดงน

1. นาไหล (flowing water) ไดแก แมนา ลาคลอง นาตกสาหรายทขนอยไดในสภาพทนาไหลนจะมการปรบตวโดยมโครงสรางภายนอกของทลลสลไปตามกระแสนาได มกจะมโฮฟาสต (holdfast) ซงเปนโครงสรางทยดกบพนดน หรอหน เพอปองกนการหลดลอยไปกบกระแสนา ในนาตกมกจะพบสาหรายสเขยว เชน Ulothrix สาหรายสเขยวแกมนาเงน เชน Rivularia สาหรายสแดงพวก Batrachospermum และ Lemanea เปนตน สาหรายทอยในนาทไหลเออย ๆ กจะมรปรางและชนดแตกตางกนไปจากพวกทอยในนา

2. บอนาและสระนา(pond) นามกจะนงมสาหราย หลายชนดเจรญอยไดซงขนอยกบอณหภมและความอดมสมบรณของอนทรยสารในแหลงนานน สาหรายทเจรญในบอนา สระนา และทะเลสาบแบงไดดงน พวกทลอยอยเปนอสระบนผวนาเรยกวาแพลงคตอนพช (Phytoplankton ) ไดแกสาหรายสเขยว ใน Order Desmidiaceae เชน Cosmarium,Closterium และ Staurastrum เปนตน และไดแกพวกทเปนโคโลน หรอเซลลเดยว เชน Pediastrum, Scenedesmus และ Chlorella หรออาจจะไดแก สาหรายสเขยวแกมนาเงน เชน Microcystis และ Anabaena เปนตน พวกทขนอยบนตนไมนา เชน ผกตบชวา จอก แหน เรยกสาหรายพวกนวาสาหรายอพไฟต (epiphytic algae) เชนสาหรายสเขยวพวก Cladophora และ Pithophora เปนตน พวกทขนหรอนอนกนอยตามพนนาเรยกสาหรายพวกนวา สาหรายอพเพลลด (epipelic algae) แบงออกเปน 3 พวก

147

2.3.1 พวกทขนอยตามพนดน หรอทรายกนทองนา เชน สาหรายไฟ พวก Chara,Nitella และ Tolypella เปนตน 2.3.2 พวกทเคลอนทไมได ลกษณะเปนเมอกอยตามตะกอนกนทองนา เชน สาหรายสเขยวแกมนาเงนบางชนด สาหรายใน Division Chrysophyta 2.3.3 พวกทเคลอนทได อยตามตะกอนกนทองนา เชนไดอะตอม 2.4 พวกทเกาะอยตามเมดทราย เรยกพวกนวา สาหรายอพแซมมค(episammic algae )

2.5 พวกทขนและเจรญเตบโตอยในพชอน เรยกวาสาหรายเอนโดไฟต (endophyticalgae) 2.6 พวกทเกาะตดอยตามสตว เชน ป หอย เตา ปลา และสตวนาอน ๆ เรยกวาสาหรายอพซอค (epizootic algae) 2.7 พวกทอาศยอยในตวสตว เรยกวา สาหรายเอนโดซอค (endozo oic algae) เชน Cholrella ทอาศยอยใน Hydra viridis,Paramecium brusaria และในฟองนานาจด บางชนด สภาพนเวศวทยาทมผลตอการกระจายของสาหราย

1. สภาพความเปนกรดเปนดางของแหลงนา มผล ตอการเจรญเตบโตของสาหรายแตละชนดตางกน บางชนดสาหรายสามารถเจรญไดดในคาความเปนกรดเปนดางตา หรอบางชนดเจรญเตบโตไดดเฉพาะชวงคาความเปนกรดเปนดางปานกลาง เปนตน

2. สภาพแสงสวางแสงแดดมความสาคญตอสาหราย คอเปนแหลงพลงงานท สาหรายนาไปใชในกระบวนการสงเคราะหแสง แหลงนาทไดรบแสงสวางเตมทจะพบสาหรายปรากฏเปนจานวนมากกวาบรเวณทมตนไมบง

3. ดานอณหภม ชวงฤดฝนและตนฤดหนาวอณหภมประมาณ 20 – 29 องศา เซลเซยส สาหรายจะมการเจรญเตบโตมากทสด และในฤดรอน อณหภมประมาณ 30 – 33 องศาเซลเซยส อณหภมสงทาใหเกดการเนาเสยของนาโดยงาย จงปรากฏการกระจายของสาหรายเปนจานวนนอยกวาฤดฝน ความสาคญของสาหรายตอระบบนเวศ สาหรายดารงชวตแบบออโตโทรฟค ออรกะนซม (autotrophic organism) เปนสงมชวตทผลตออกซเจนใหแกสงแวดลอมทสาคญ ประมาณวา 50% ของกระบวนการสงเคราะหดวยแสงเกดขนโดยสาหราย นอกจากนสาหรายยงเปนผผลต (producer) และเปนสวนหนงของหวงโซอาหารขนตน ๆ ของสงมชวตในนา โดยเปนอาหารของตวออนแมลง ลกกง ลกปลา หรอแมแตปลาทโตเตมทแลว จะเหนไดวา ผลผลต (productivity) จากทะเล มหาสมทร และ

148

ทะเลสาบทวไปกตาม จะมากหรอนอยขนอยกบปรมาณแพลงกตอนพชทอยในนาในแหลงนา ถาฤดกาลใดมแพลงตอนพชมากกมกจะมสงมชวตในนาเชน กง หอย ป ปลา มากตามไปดวย

การใชสาหรายเปนตวบงชสภาพมลพษทางนา สาหรายแตละชนดมแหลงทอยอาศยและชวงของความทน ( range of tolerance) ตอสภาพสงแวดลอมไมเหมอนกน โดยเฉพาะสาหรายแตละชนดไวตอสภาพรดวซหรอออกซไดซในแหลงนาตางๆ ไดงาย ดงนนในแหลงนาตางกนจงมสาหรายเจรญเตบโตไมเหมอนกน จงสามารถใชสาหรายเปนดชน (indicator) แสดงสภาพของแหลงนานนไดวามลกษณะเชนใด (ตารางท 1) โดยทวไปสามารถจะแบงแหลงนาตามความมากนอยของสารอาหาร( trophic level ) ออกเปน 3 ระดบคอ แหลงนาทมสารอาหารนอย (oligotrophic) แหลงนาทมสารอาหารปานกลาง (mesotrophic) และแหลงนาทมสารอาหารมาก (eutrophic) ในแหลงนาแตละสภาพจะมสาหรายทอยในรปของแพลงกตอนพชแตกตางกน Round (อางในยวด พรพรพศาล:2546.70- 72) ไดรายงานถงสงมชวตทใชเปนดชนบงชคณภาพนาได 2 ประเภทคอ แบคทเรยและสาหราย โดยการแบงคณภาพนาออกตามความมากนอยของสารอนทรย 9 ระดบดวยกน ดงตารางท 1 การใชสาหรายเปนดชนบงชคณภาพนาทมประสทธภาพนน ควรจะบงบอกถง ชนด (species) ของสาหรายดงกลาวไดเลย จงจะใหความถกตองใกลเคยงความจรงมากทสด ดงตารางท1

149

ตารางท 1 แสดงโซนตาง ๆ ของแหลงนาจากทมมลพษมากไปยงโซนทมมลพษนอยรวมทงสงมชวต (สาหรายและแบคทเรย) ทอยในแตละโซนนน

โซนท ชอโซน สงมชวตทอยในแตละโซน 1. โซนโคโปรโซอค (coprozoic zone) เปน

โซนทมสภาพมลพษสงมาก นาเสยไมผานระบบบาบด

ไมมสาหรายเลย ก. กลมแบคทเรยประเภทซลเฟอรแบคทเรย

ข. กลมโปรโตซว Bodo ค. ทง 2 กลม

2. โซนอลฟาโพลซาโปรบค (Alpha – polysaprobic zone)

มสาหรายและแบคทเรยอยบาง ก. กลมสาหรายยกลนา ข. กลมแบคทเรย Rhodo – Thiobacteria ค. กลมแบคทเรย Chlorobacteria ลวน ๆ

3. โซนเบตาโพลซาโปรบค (Beta – polysaprobic zone)

มสาหรายหลายชนด ก. กลมสาหราย Beggiatoa ข. กลมสาหราย Thiothrix nivea ค. กลมสาหรายยกลนา

4. โซนแกมมาโพลซาโปรบค ( Gama - polysaprobic zone)

มสาหรายหลายชนด ก. กลมสาหราย Oscillatoria chlorina ข. กลมสาหราย Sphaerotilus natans

5. โซนอลฟามโซซาโปรบค (Alpha - mesosaprobic zone)

มสาหรายหลายชนด ก. กลมสาหราย Ulothrix zonata ข.กลมสาหราย Oscillatoria benthenicum ค. กลมสาหราย Stigeoclonium tenus

6. โซนเบตามโซซาโปรบค (Beta - mesosaprobic zone )

มสาหรายหลายชนด ก. กลมสาหราย Cladophora fracta ข. กลมสาหราย Phormidium

150

โซนท ชอโซน สงมชวตทอยในแตละโซน 7. โซนแกมมามโซซาโปรบค

(Gama - mesosaprobic zone) มสาหรายหลายชนด ก. กลมสาหรายสแดง (Batrachospernum vagum หรอ Lemenea fluviatillis) ข. กลมสาหรายสเขยว (Cladophora glomerata หรอ Ulothrix zonata)

8.

โซนโอลโกซาโปรบค (oligosaprobic zone) นาในโซนนเปนนาจากตนนา

มสาหรายหลายชนด ก. กลมสาหรายสเขยว Draparrnaldia glomerata ข. กลมสาหราย Meridion circulare ค. กลมสาหรายสแดง (Lemanea annulata Batrachospernum

moniliforme Hildenbrandia rivularis)- ง. กลมสาหราย Vaucherin sessilis จ. กลมสาหราย Phormidium inundatum

9. โซนคาธาโรบค ( katharobic zone) นาในโซนนมสารอนทรยปะปนอยนอยมาก เชนนาพ

มสาหรายหลายชนด ก. กลมสาหรายสเขยว Cnlorotylium cateractum และ Drapanaldia plumosa ข. กลมสาหรายสแดง (Chantransis chalybea และ Hildenbrandia rivularis) ค. กลมสาหรายทปกคลมผว Chamaesiphon Polonius และ Calothrix หลายชนด

หมายเหต โซนตวเลขนอยตงแตโซน 1 - 6 สภาพมลพสง โซนตวเลขมากตงแตโซน 7 - 9 สภาพมลพษตา

ตวอกษร ก ข ค ง จ แสดงวาในแตละโซนอาจมสงมชวตในกลม ก หรอ ข หรอ ค หรอ จ ปะปนกนไป

151

สวนประกอบของเซลลสาหราย เซลลของสาหรายเหมอนเซลลของพชทว ๆ ไป คอประกอบดวยเยอหมเซลล (cell membrane ) ซงอาจจะมหรอไมมผนงเซลล (cell wall) ไซโตพลาสซม (cytoplasm) ซงประกอบดวยออรแกเนลล (organelles) ชนดตางๆ นวเคลยส (nucleus) และแฟลกเจลลม (flagellum)

ทมา: http://www.google.com

ขนาด ( size ) ขนาดของสาหรายมความแตกตางกนมาก ตงแตเซลลเดยวทมองไมเหนดวยตาเปลาตองใชกลองจลทรรศนจนถงสาหรายทะเลสนาตาลทมความยาวหลายรอยฟต ตวอยางเชน สาหรายสเขยว chlorella vulgaris ซงมเซลลเดยว มขนาดเสนผานศนยกลางเพยง 3.6 – 8.1 ไมครอน สวนสาหรายทะเลขนาดใหญทมลกษณะเปนทลลสยาวไดแก สาหรายสนาตาล (Macrocystis pyrifera (giant kelp) ) มความยาวถง 700 ฟต ซงนบวาเปนสาหรายทยาวทสดในโลก รปราง ( shape) สาหรายมรปรางหลายแบบดวยกน อาจจะเปนเซลลเดยว หลายเซลลอยรวมกนเปนโคโลน (colony ) เปนเสนสาย เปนทอตดตอถงกน จนถงลกษณะเปนทลลส ลกษณะเปนเสนสาย(filamentous form หรอ filament) รปรางของสาหรายชนดนเกดจากเซลลมาตอกนเปนเสน ม 2 แบบคอ

1. เสนสายไมแตกแขนง (unbranched filament) แบบนเกดจากเซลลเรยงตอกนเปนสายอาจจะยาวหรอสนกได ไมมการแตกแขนง ตวอยาง สาหรายสเขยว เชน spirogyra , Oedogonuim และ Ulothrix สาหรายสเขยวแกมนาเงน เชน Oscillatoria Gloeotrichia, Lyngya และ Phormidium ดงรป

152

2. เสนสายแตกแขนง (branched filament) รปรางของสาหรายแบบนมการแตก แขนงออกไปดานขางมรปรางหลายแบบไมพบในสาหรายหลายพวกเชนCladophora Heterodendron, Heterococcus,Desmococcus,Chara,TrentepholiaและStigeoclonium หลอดหรอทอตดตอกนตลอด (siphonaceous form ) เปนเซลลทมนวเคลยสรปรางเปนหลอดหรอเปนทอตดตอกนตลอดไมมผนงกน นอกจากในระยะสบพนธจะมผนงกนเพอสรางเซลลสบพนธ พบในสาหราย Division Chrysophyta เชน Botrydium,Vaucheria และสาหรายสเขยว เชน Bryopis, Codium และ Halimeda เปนตน เนอเยอพาเรนไคมา ( parenchymatous form) ประกอบดวยเซลลพาเรนไคมา ทสามารถทาการแบงเซลลไดหลายทศทาง ทาใหสาหรายพวกนมลกษณะเปนทลลส ถาเซลลพาเรนไคมาทาการแบงแบบ 2 ทศทาง จะทาใหทลลสมลกษณะแบน พบในสาหรายสเขยว Monostroma บางชนดเซลลพาเรนไคมาทาการแบงมากกวา 2 ทศทาง จะทาใหทลลสมลกษณะเปนทอพบในสาหรายสเขยว Enteromopha และ Ulva สาหรายสนาตาล เชน Dictyota, Scytosiphon และ Laminaria สาหรายสแดง เชน Batrachospermum และ Ceramium เปนตน

ทมา: http://www.google.com

การเกดสาหราย

สาหรายหลายชนดทสามารถเจรญเตบโต และแพรพนธไดอยางรวดเรว ในเวลาอนสน หรอทเรยกวา การบลม ทาใหมสาหรายในปรมาณมหาศาล จนทาใหแหลงนานนๆ เปลยนสไป และมกจะทาใหสตวนาตาย เนองจากการอดตนของสาหรายบรเวณเหงอก หรอทาใหนาขาดออกซเจนโดยเฉพาะในตอนกลางคน การบลมของสาหราย นอกจากทาให นาเปลยนสแลว ยงสรางสารประกอบทางเคมททาใหโคลน และนา มกลน เชน จออสมน และ สารพวก 2-methylliso- borneol ทาใหกงทเลยงอยในนา ทเกดการบลมของสาหราย อะนาบนา (Anabaena) และ ออสซลลาโทเรย (Oscillatoria) เกดมกลนเหมนของโคลนตามไปดวย เมอสาหรายตาย นาจะเนาเสย ทาให

153

ออกซเจนในนาลดลง และเกดสารพษ (toxin) สายพนธของสาหรายทมรายงานวาสรางสารพษ ไดแก ไมโครซสตส (Microcystis) ,อะนาบนา (Anabaena), อะฟานโซมนอน (Aphanizomenon), โนดลาเรย (Nodularia) พษจากสาหรายทมผลกระทบตอระบบประสาท เรยกวา "Neurotoxin" มผลกระทบตอตบเรยกวา "Hepatotoxins"สาหราย จดเปนพชชนตาทมขนาดเลกมรงควตถกระจายอยทวไปในไซโตพลาสซมสามารถตรงไนโตรเจนจากอากาศได สาหรายแตกตางจากแบคทเรยตรงทมคลอโรฟลล สาหรายตองการแสง และสารอนนทรย เชน ฟอสเฟต, ไนไตรท, คารบอนไดออกไซด เพอใชในการสงเคราะหแสง สาหรายมความแตกตางกนในลกษณะของโครงสราง นอกจากน ยงมความหลากหลายของแหลงนาซงเกยวของกบความเคม, อณหภม, ความเขมแสง และ สารอาหาร ดงนน จงทาใหสาหรายบางชนด มประโยชนและ บางชนดเปนพษ สาหรายหลายชนดทสรางสารพษได เชน สาหรายสนาเงนแกมเขยว ไดโนแฟลกเจลเลต และสาหรายสเขยวแกมเหลอง สารพษทสาหรายสรางขนสวนหนง จะถกปลอยออกมานอกเซลล หรอ ปนเปอนกบสงมชวตอน เชน หอย กง ปลา ป สาหรายสนาเงนแกมเขยวทเปนพษมมากถง 40 สายพนธ สารพษท สรางจากสาหรายสนาเงนแกมเขยว ไดแก เปบไทด (peptide), อลคาลอยด (alkaloid) และฟนอล (phenols) ปญหาทเกดจากสาหรายทผเลยงกงพบอยเสมอ คอ การบลมของสาหรายสนาเงนแกมเขยว เชน ออสซลลาโทเรย หรอสาหรายขนแมว (Oscillatoria), ไมโครซสทส (Microcystis), อะนาบนา (Anabaena) และ ไดโนแฟลกเจลเลต หรอ ขปลาวาฬ ซงทาใหเกดความเสยหายไดไมนอยไปกวาการเกดโรค การบลมของสาหรายเหลานมกเกดขน ในระยะทนามคาความเปนดางสง พ.เอช. ประมาณ 7.8-11 มปรมาณสารอนทรยทละลายในนาสง ซงเหมาะกบการ เจรญเตบโตของสาหราย ทาใหนามสเขยวเขม เมอสาหรายตายลงนาในบอจะเปลยนส และ มกลนเหมน ปรมาณออกซเจนลดลงปรมาณแอมโมเนยเพมขน จนเปนอนตรายตอสตวนา ซากสาหรายเขาไปอดตน บรเวณเหงอก ทาให กนอาหารลดลง การเกดนาแดง หรอขปลาวาฬ (red tide) ทาใหสของนาเปลยนเปนสนาตาล หรอ สแดง พบไดในสาหราย กลมไดโนแฟลกเจลเลต (Dinoflagellate) เชน Gonyaulax sp. ซงเปนพษตอสตวนา เชน หอยแมลงภหอยนางรม หอยเชลล กง ปลา ทาใหผบรโภคเกดอาการทองรวง และอาเจยน เนองจากสารพษ Neosaxitoxin มการวจยพบวาสารพษชนดนจะยบยงขบวนการขนถายแรธาต โดยเฉพาะโซเดยม (Na) ในรางกาย สาหรายสนาเงนแกมเขยวสามารถขนไดทวทกแหงในโลก ไมวาในเขตรอน หรอเขตหนาว ในนา หรอบนบก หรอแมแตยอดเขาสงๆ ชอบขนอยในนาทเปนกลาง หรอเปนดางเลกนอย นาทม pH4-5 จะไมพบสาหรายพวกนอยเลย

154

Division Cyanophyta สาหรายสเขยวแกมนาเงน

สามารถปรบตวเขากบสภาพแวดลอมตางๆ ไดเปนอยางด ชอบขนในนาทเปนกลางหรอเปนดางเลกนอย สภาพความเปนกรดดาง 3.5- 7.0 ได ในนา pH 4 – 5 จะไมพบสาหรายพวกนขนอยเลย ในนาจดพบสาหรายสเขยวแกมนาเงนไดเสมอ ทงในค คลอง หนอง บงทวไป พวกทเปนเสนสาย มกพบในนานง สวนพวกทมชทหม มกพบในนาไหล

ลกษณะทวไปของสาหรายสเขยวแกมนาเงน มดงน ส

เขยวสด รปราง

มรปราง 2 แบบคอ รปรางเปนเซลลเดยวหรอโคโลนไม เปนเสนสาย (non filamentous) การแพรกระจาย

สวนมากจะพบในแหลงนาทว ๆ ไปและทดนแฉะ ๆ ถนทอยอาศย

สวนมากชอบลอยตวอยในลกษณะเปน plankton ตาม แมนา ลาคลอง ลาธาร บอ บง อางเกบนา สระนา ดน กอนหนทเปยกชนอยเสมอ เปลอกตนไมใหญ กระถางตนไมชนๆ และบอขงนาสาหรบเลยงปลา บางชนดพบตามอางและชายฝงทะเลเปนตน การเคลอนท

พวกทเคลอนทไดจะเคลอนทโดยใช flagellum ประโยชน

เปนแหลงสาคญในการผลตออกซเจน เปนอาหารของ สงมชวตอน ๆ ทอยในนา และเปนอาหารของมนษย การจาแนกหมวดหม การจาแนกหมวดหมของสาหรายสเขยวแกมนาเงนในทนจะยดตามหลกเกณฑของ Desikachary โดยแบงออกเปน 5 ออรเดอร ดงน Division Cyanophyta Order 1. Chroococcales Family Chroococcaceae

1. Anacystis 2. Aphanothece

155

3. Aphanocapa 4. Chroococcus 5. Coelosphaerium 6. Eucapsis 7. Gloeocapsa 8. Gloeochaete 9. Gloeothece 10. Merismopedia 11. Microcystis 12. Synechococcus 13. Synechocystis

Order 2. Chamaesiphonales Family Chamaesiphonaceae

1. Chamaesiphon Family Dermocarpaceae

1. Dermocarpa 2. Stichosiphon

Order 3. Pleurocapsales Family Plourocapsaceae

1. Hyella 2. Myxosarcina 3. Pleurocapsa 4. Xenococcus

Order 4. Nostocales Family Oscillatoriaceae

1. Arthrospira 2. Hydrocoleum 3. Lyngbya 4. Microcoleus 5. Oscillatoria 6. Phormidium 7. Spirulina

156

8. Symploca Family Nostocaceae

1. Anabaena 2. Anabaenopsis 3. Cylindrospermum 4. Cylindrospermopsis 5. Nodularia 6. Nostoc

Family Scytonemataceae 1. Plectonema 2. Scytonema 3. Tolypothrix

Family Rivulariaceae 1. Calothrix 2. Gloeotrichia 3. Rivularia

Order 5 Stigonematales Family Nostochopsidaceae

1. Nostochopsis 2. Stigonema

Family Mastigo cladaceae 1. Brachytrichia 2. Mastigocladus

157

Oscillatoria sp. (OSCILLATORIACEAE) ชอพอง - ชอพนเมอง สาหรายขนแมว ชอสามญ -

ลกษณะทวไป เปนเสนสายทอาจอยเดยว ๆ แตอาจจะมกลมกนหนาแนน

ใบบางสภาพโดยทวไปเซลลในเสนสายมความกวางยาวกวาความยาวของเซลล แหลงทพบ

พบไดทกหนทกแหงทมความชน เชนตามทชนแฉะ ตามบอนา ค ลาธาร ทอระบายนาซงมสารอนทรยทเนาเปอย บรเวณทมสาหรายชนดนจะมสเขยวคลา มความคงทนตอความสกปรกของนาไดด

ผลการวเคราะหคณภาพนาทางเคมทพบสาหรายชนดน อณหภม (º เซลเซยส) 31.36 คาความเปนกรดดาง (pH) 7.00 คาการนาไฟฟา (ไมโครซเมน/ซม.) 248 คาออกซเจนละลายนา (มล./ล.) 5.37 คาบโอด (มล./ล.) 4.51

158

แหลงทมา : http://protist.i.hosei.ac

Phormidium sp. (OSCILLATORIACEAE) ชอพอง - ชอพนเมอง - ชอสามญ -

ลกษณะทวไป เปนเสนสายทมกจะอยรวมกนเปนกลมสานกนเปนแผน เซลลมลกษณะเปนสเหลยมผนผา

หรอทรงกระบอกเรยงตอกน มความกวางของเซลลสมาเสมอตลอดสาย ยกเวนตรงปลายกลมมน บางชนดอาจมคาลปตรา มชทหมเสนสายบาง ๆ ซทไมมส บางชนดซทโผลออกมานอกไตรโคม แหลงทพบ

พบในสภาพคลายกบ Oscillatoria พบไดทกหนทกแหงทม ความชน เชนตามทชนแฉะ ตามบอนา ค ลาธาร ทอระบายนาซงมสารอนทรยทเนาเปอย บรเวณทมสาหรายชนดนจะมสเขยวคลา มความคงทนตอความสกปรกของนาไดด

ผลการวเคราะหคณภาพนาทางเคมทพบสาหรายชนดน อณหภม (º เซลเซยส) 31.36 คาความเปนกรดดาง (pH) 7.00 คาการนาไฟฟา (ไมโครซเมน/ซม.) 248 คาออกซเจนละลายนา (มล./ล.) 5.37 คาบโอด (มล./ล.) 4.51

159

แหลงทมา : http://images.google.co.th/images?q=Spirulina+sp

Spirulina sp. (OSCILLATORIACEAE) ชอพอง Arthrospira ชอพนเมอง สาหรายเกลยวทอง ชอสามญ Spiral

ลกษณะทวไป เปนเสนสายทมลกษณะเปนเกลยวคลายสวาน ประกอบดวย

เซลลหลายเซลลมาตอกน แตผนงเซลลแตละเซลลบางมาก จงมองไมเหนดวยกลองจลทรรศนธรรมดา มการเคลอนไหวแบบควงสวาน (spiral) สาหรายชนดนมโปรตนสง แหลงทพบ

พบในนานาจดทว ๆ ไปโดยเฉพาะนาทมของเสยจากโรงงาน อตสาหกรรม สามารถอยในตวกลางทมสภาพความเปนกรดดาง ผลการวเคราะหคณภาพนาทางเคมทพบสาหรายชนดน อณหภม (º เซลเซยส) 31.36 คาความเปนกรดดาง (pH) 7.00 คาการนาไฟฟา (ไมโครซเมน/ซม.) 248 คาออกซเจนละลายนา (มล./ล.) 5.37 คาบโอด (มล./ล.) 4.51

160

Nostoc sp. (NOSTOCACEAE) ชอพอง - ชอพนเมอง - ชอสามญ -

ลกษณะทวไป ทลลสมลกษณะเปนกอนวน ภายในมเสนสายจานวนมาก

ฝงตวอย เมอยงออนอยเปนกอนตน ตอมาตรงกลางจะกลวง เสนสายแตกแขนงไดจานวนมาก แขนงสนประกอบดวยเซลล 1 – 3 เซลล มเฮเทอโรซสตอยตรงปลายแขนงจะมลกษณะยาวเฮเทอโรซสตนอกจากจะเกดตรงปลายของแขนงสน ๆ แหลงทพบ

ในค คลอง หนอง บงทวไป พวกทเปนเสนสาย มกพบใน นานง สวนพวกทมชทหม มกพบในนาไหลชอบขนในนาทเปนกลางหรอเปนดางเลกนอย ผลการวเคราะหคณภาพนาทางเคมทพบสาหรายชนดน อณหภม (º เซลเซยส) 31.36 คาความเปนกรดดาง (pH) 7.00 คาการนาไฟฟา (ไมโครซเมน/ซม.) 248 คาออกซเจนละลายนา (มล./ล.) 5.37 คาบโอด (มล./ล.) 4.51

161

แหลงทมา : www.botany.hawaii.edu/.../ cyanophyta-3.htm

Scytonema endolithicum (SCYTONEMATACEAE) ชอพอง - ชอพนเมอง - ชอสามญ -

ลกษณะทวไป เปนพวกเสนสายทมการแตกแขนงไมแทจรงเชนเดยวกน แขนงทแตกออกมาจะเปนแบบ

แขนงค (false branch in pair ) ระหวางเฮทเทอโรซสต เซลลมรปรางทรงกระบอก ซทหมอาจไมมส หรอมสนาตาลอมเหลอง แหลงทพบ

เปนสาหรายทขนในท ๆ มความชน และบนดน หน เปลอกไม มลกษณะปยเหมอนผากามะหย อาจจะพบอยในนาจดทว ๆ ไปบาง จะเจรญไดดในนาทมความเปนดางสง คา pH 7.8 – 11.0 มปรมาณสารอนทรยทละลายในนาสง 10 – 15 มลลกรม/ ลตร ผลการวเคราะหคณภาพนาทางเคมทพบสาหรายชนดน อณหภม (º เซลเซยส) 31.16 คาความเปนกรดดาง (pH) 7.5 คาการนาไฟฟา (ไมโครซเมน/ซม.) 97.4 คาออกซเจนละลายนา (มล./ล.) 4.81 คาบโอด (มล./ล.) 5.0

162

แหลงทมา : www-cyanosite.bio.purdue.edu

Tolypothrix sp. (SCYTONEMATACEAE) ชอพอง - ชอพนเมอง - ชอสามญ -

ลกษณะทวไป เปนสายทแตกแขนงแบบแขนงเดยว (false branch in ingle ) ซงมกเกดตดกบเฮทเทอโร

ซสตทอยภายในเสนสาย ลกษณะเซลลคลาย Scytonema แหลงทพบ

พบอยในนามลกษณะเปนกอนหรอเปนกระจก มลกษณะเปนปย หรออาจเกาะทอนไม กอนหนทจมอยใตนากได

จะเจรญไดดในนาทมความเปนดางสง คา pH 7.8 – 11.0 มปรมาณสารอนทรยทละลายในนาสง 10 – 15 มลลกรม/ ลตร ผลการวเคราะหคณภาพนาทางเคมทพบสาหรายชนดน อณหภม (º เซลเซยส) 30.34 คาความเปนกรดดาง (pH) 7.19 คาการนาไฟฟา (ไมโครซเมน/ซม.) 878 คาออกซเจนละลายนา (มล./ล.) 4.88 คาบโอด (มล./ล.) 2.42

163

Gloeotrichia sp. (RIVULARIACEAE) ชอพอง - ชอพนเมอง - ชอสามญ -

ลกษณะทวไป เปนเสนสาย แตจะอยรวมกนเปนทลลส มลกษณะเปน

กอนกลม หรอแบนภายในกลวงหรอตน โดยเสนสายฝงอยในเมอก อาจจะฝงตวโดยเรยงขนานกนหรอเรยงเปนรศมกระจายออกโดยเฮทเทอโรซสตของแตละเสนสายจะมาชนกนตรงกลาง ปลายเสนสายจะชออกไปเปนแฉกคลายรศมลกษณะของแตละเสนสายนนจะมเฮทเทอโรซสต ทสวนโคนมการสรางอะคนทตดกบเฮทเทอโรซสต อะคนทมขนาดใหญรปทรงกระบอกยาว มซทหมสวนโคนหนา สวนปลายจะเหนไมชด

แหลงทพบ ในนาโดยจะมลกษณะเปนอพไฟตกบไมนา และอาจกอใหเกด วอเตอรบลม จะเจรญไดดในนาทมความเปนดางสง คา pH 7.8 – 1.0 มปรมาณสารอนทรยทละลายในนาสง 10 – 15 มลลกรม/ ลตร ผลการวเคราะหคณภาพนาทางเคมทพบสาหรายชนดน อณหภม (º เซลเซยส) 30.43 คาความเปนกรดดาง (pH) 7.19 คาการนาไฟฟา (ไมโครซเมน/ซม.) 878 คาออกซเจนละลายนา (มล./ล.) 4.88 คาบโอด (มล./ล.) 2.42

164

Division Chlorophyta สาหรายสเขยว (green algae)

เปนพวกทพบมากทสดทงชนด และจานวน ทงนเพราะม สมาชกมาก พบทวไปทงในนาจด นากรอย และนาเคม หรอแมแตบนดน ขนาดมตงแตเลกมากไปจนถงขนาดใหญ และสามารถปรบตวเขากบสภาพแวดลอมตางๆ ไดเปนอยางด เชน

ลกษณะทวไปของสาหรายสเขยวมดงน ส

สเขยวสดเหมอนหญา(grass green algae ) เพราะ ในคลอโรพลาสตมรงควตถพวกคลอโรฟลดทงเอและบจานวนมาก รปราง

เซลลมรปรางแตกตางกนตามกลมแพลงคตอนพชบางชนดอาจมรปรางกลมอยเดยวหรออยเปนโคโลนบางชนดเซลลอาจตอกนเปนเสน(filament)ทงพวกทเคลอนทไดและเคลอนทไมได เสนสาย หลอดหรอทอและทลลสทประกอบดวยเซลลพาเรนไคมา การแพรกระจาย

สวนมากจะพบในแหลงนาทว ๆ ไปและทดนแฉะ ๆ ถนทอยอาศยเปนพวกทพบทวไปทงในนาจด นากรอย และในทะเลหรอแมแตบนดนกขนอยได การเคลอนท

พวกทเคลอนทไดจะเคลอนทโดยใช flagellum ประโยชน

เปนแหลงสาคญในการผลตออกซเจน เปนอาหารของ สงมชวตอน ๆ ทอยในนา และเปนอาหารของมนษย การจาแนกหมวดหม การจาแนกหมวดหมของสาหรายสเขยวในทนจะใชระบบของ Bold และ Wymne (1978) โดยแบงออกเปน 15 ออรเดอร ดงน Division Chlorophyta Order 1 Volvocales Family Polyblepharidaceae

1. Pedinomonas

165

2. Dunaliella 3. Pyramimonas 4. Polyblepharides

Family Chlamydomonadaceae 1. Chlamydomonas 2. Carteria 3. Chlorogonium 4. Haematococcus 5. Polytoma

Family Phacotaceae 1. Phacotus

Family Volvocaceae 1. Gonium 2. Pandorina 3. Eudorina 4. Platydorina 5. Pleodorina 6. Volvox 7. Stephanospaera

Family Astrephomenaceae 1. Astrephomene

Family Spondylomoraceae 1. Pyrobotrys

Order Tetrasporales Family Palmellaceae

1. Palmella 2. Gloeocystis 3. Arterococcus

Family Chlorangiaceae 1. Prasinocladus

Family Tetrasporaceae 1. Tetraspora

166

2. Apiocystis 3. Paulschulzia

Order 3 Chlorococcales Family Chlorococcaceae

1. Chlorococcum 2. Characium

Family Protosiphonaceae 1. Protosiphon

Family Characiosiphonaceae 1. Characiosiphon

Family Hydrodictyaceae 1. Pediastrum 2. Sorastrum 3. Hydrodictyon

Order 4 Chlorosarcinales Family Chlorosarcinaceae

1. Chlorosarcina 2. Tetracystis

Order 5 Chlorellales Family Chlorellaceae

1. Chlorella 2. Prototheca 3. Golenkinia 4. Oocystis 5. Eremoshaera 6. Ankistrodesmus

Family Scenedesmaceae 1. Scenedesmus 2. Coelastrum 3. Dictyosphaerium

Order 6 Ulotrichales Family Ulotrichsceae

167

1. Ulothrix 2. Klebsormidium 3. Geminella 4. Radifilum 5. Stichococcus

Family Microsporaceae 1. Microspora

Family Cylindrocapsaceae 1. Cylindrocapsa

Order 7 Chaetophorsles Family Chaetophoraceae

1. Chaetophora 2. Stigeoclonium 3. Draparnaldia 4. Draparnaldiopsis 5. Fritschiella 6. Microthanion 7. Protoderma

Family Aphanochaetaceae 1. Aphanochete

Family Coleochaetaceae 1. Coleochaete

Order 8 Oedogoniales Family Oedogoniaceae

1. Oedogonium 2. Balbochaete 3. Oedocladium

Order 9 Ulvales Family Percursariaceae

1. Percursariaceae Family Monostromataceae

1. Monostroma

168

Family Ulvaceae 1. Enteromorpha 2. Ulva 3. Ulvaria

Family Schizomeridaceae 1. Trichosarcina 2. Schizomeris

Family Prasiolaceae 1. Prasiola

Order 10 Cladophorales Family Cladophoraceae

1. Rhizoclonium 2. Chaetomorpha 3. Cladophora 4. Pithophora

Family Sphaeropleaceae 1. Sphaeroplea

Order 11 Acrosiphoniales Family Acrosiphoniaceae

1. Urospora 2. Spongomorpha 3. Acrosiphonia

Order 12 Caulerpales Family Codiaceae

1. Codium Family Udoteaceae

1. Halimeda 2. Udotea 3. Penicillus 4. Chlorodesmis

Family Caulerpacae 1. Caulerpa

169

Family Bryopsidaceae 1. Bryopsis 2. Pseudobryopsis

Family Derbesiaseae 1. Derbesia

Family Phyllosiphonaceae 1. Phyllosiphon 2. Ostreobium

Family Dichotomosiphonaceae 1. Dichotomosiphon

Order 13 Siphonocladales Family Siphonocladceae

1. Cladophoropsis 2. Siphonocladus

Family Valoniaceae 1. Valonia

Family Anadyomenaceae 1. Anadyome 2. Microdictyon

Family Boodleaceae 1. Struvea 2. Boodlea

Order 14 Dasycladales Family Dasycladaceae

1. Acetabularia 2. Neomeris 3. Batophora 4. Cymopolia

Order 15 Zygnematales Family Zygnemataceae

1. Spirogyra

170

2. Sirogonium 3. Zygnema 4. Mougeotia

Family Mesotaeniaceae 1. Mesotaenium 2. Spirotaenia 3. Cylindrocystis 4. Netrium

Family Desmidiaceae 1. Closterium 2. Cosmarium 3. Micrasterias 4. Staurastrum 5. Hyalotheca 6. Desmidium

171

แหลงทมา : www.bio.uio.no

Chlamydomonas sp. (DESMIDIACEAE) ชอพอง - ชอพนเมอง - ชอสามญ -

ลกษณะทวไป มลกษณะของคลอโรพลาสตแตกตางกนไป อาจเปนรปถวย รปโกศ รปตว H หรอคลอโรพลาสตอาจอยขาง ๆ เซลล บรเวณดานหนามแฟลกเจลลม 2 เสน มอายสปอตฝงอยบรเวณดานหนา แหลงทพบ

ขนอยในแหลงนาจดทมสภาพแวดลอมไมเหมาะสม

ผลการวเคราะหคณภาพนาทางเคมทพบสาหรายชนดน อณหภม (º เซลเซยส) 31.17 คาความเปนกรดดาง (pH) 7.46 คาการนาไฟฟา (ไมโครซเมน/ซม.) 257 คาออกซเจนละลายนา (มล./ล.) 6.05 คาบโอด (มล./ล.) 6.77

172

แหลงทมา : http://www.rummet

Volvox sp. (VOLVOCACEAE) ชอพอง - ชอพนเมอง - ชอสามญ -

ลกษณะทวไป เปนกลมเซลลทรงกลมกลวง มขนาดใหญมองเหนไดดวย

ตาเปลา ประกอบดวยเซลลตงแต 500 – 50,000 เซลล เรยงอยทผวของทรงกลม แตละเซลลลกษณะกลมหรอร มสารเปนเมอกหม และมหนวด 2 เสน แหลงทพบ

สามารถอยในตวกลางทมสภาพความเปนกรดดาง 3.5-7.0 และทอณหภม 20 – 29 องศาเซลเซยส เจรญไดดมาก

ผลการวเคราะหคณภาพนาทางเคมทพบสาหรายชนดน อณหภม (º เซลเซยส) 30.60 คาความเปนกรดดาง (pH) 6.43 คาการนาไฟฟา (ไมโครซเมน/ซม.) 64.7 คาออกซเจนละลายนา (มล./ล.) 5.65 คาบโอด (มล./ล.) 4.18

173

แหลงทมา : www .protist.i.hosei.ac.jp

Pyrobotrys sp. (SPONDYLORACEAE) ชอพอง - ชอพนเมอง - ชอสามญ -

ลกษณะทวไป ประกอบดวยเซลลจานวน 8 – 16 เซลลเรยงตวเบยดกนเปนกลม โดยหนดานเซลลไปทางเดยวกน แตละเซลลมลกษณะคลายรปกระสวยหวแหลมทายแหลม มแฟลกเจลลม 2 เสน มอาย สปอต 1 อน แหลงทพบ มกพบในบอ หรอสระทมสารอนทรยมาก

ผลการวเคราะหคณภาพนาทางเคมทพบสาหรายชนดน อณหภม (º เซลเซยส) 31.29 คาความเปนกรดดาง (pH) 8.05 คาการนาไฟฟา (ไมโครซเมน/ซม.) 525 คาออกซเจนละลายนา (มล./ล.) 4.60 คาบโอด (มล./ล.) 4.10

174

Chlorella sp. (CHLORELLACEAE) ชอพอง - ชอพนเมอง - ชอสามญ -

ลกษณะทวไป รปรางทรงกลม หรอเปนรปไข คลอโรพลาสตมกอยดานขาง หรอเปนรปถวย แหลงทพบ

เปนสาหรายทพบไดทวไปโดยเฉพาะในดน แมกระทงในขวดนาหรอถงนาทไมคอยไดลาง ผลการวเคราะหคณภาพนาทางเคมทพบสาหรายชนดน อณหภม (º เซลเซยส) 30.60 คาความเปนกรดดาง (pH) 6.43 คาการนาไฟฟา (ไมโครซเมน/ซม.) 64.7 คาออกซเจนละลายนา (มล./ล.) 5.65 คาบโอด (มล./ล.) 4.18

175

Scenedesmus sp. (SCENEDESMACEAE) ชอพอง - ชอพนเมอง - ชอสามญ -

ลกษณะทวไป เปนโคโลนทประกอบดวยเซลลจานวน 4 หรอ 8 หรอ 16 เซลลมาเรยงตอกนดานขางตาม

ความยาวของเซลล แตละเซลลมลกษณะเปนรปไข หรอทรงกระบอก หรอพระจนทรครงซก เซลลทอยดานรมสดทงสองดานอาจมหนาม (spine) ยนออกมา แหลงทพบ

เปนสาหรายทมชวตแบบแพลงกตอนพช ในนาจด หรออาจพบในดนบาง

ผลการวเคราะหคณภาพนาทางเคมทพบสาหรายชนดน อณหภม (º เซลเซยส) 30.43 คาความเปนกรดดาง (pH) 7.19 คาการนาไฟฟา (ไมโครซเมน/ซม.) 878 คาออกซเจนละลายนา (มล./ล.) 4.88 คาบโอด (มล./ล.) 2.42

176

Ulothrix sp. (ULOTRICHSCEAE) ชอพนเมอง - ชอพอง - ชอสามญ -

ลกษณะทวไป เปนเสนสายทไมแตกแขนง เซลลลางสดทาหนาทเปน

ราก สาหรบยดเกาะ แตละเซลลเปนรปทรงกระบอก มนวเคลยสเพยง 1 คลอโรพลาสตเปนแถบขางเซลล หรอเปนวงอยตรงกลาง และอาจหมรอบหรอเกอบรอบ มไพรนอยด 1 หรอมากกวา แหลงทพบ

พบทงในนาจดและนาเคม ขนบนหนหรอทอนไมทจมนา ทงนานง และนาไหล หรอทชนแฉะทนาสาดกระเซนถง เชนตามหนาผาทมนาตกสามารถอยในตวกลางทมสภาพความเปนกรดดาง 3.5-7.0 เจรญไดดมาก

ผลการวเคราะหคณภาพนาทางเคมทพบสาหรายชนดน อณหภม (º เซลเซยส) 30.60 คาความเปนกรดดาง (pH) 6.43 คาการนาไฟฟา (ไมโครซเมน/ซม.) 64.7 คาออกซเจนละลายนา (มล./ล.) 5.65 คาบโอด (มล./ล.) 4.18

177

แหลงทมา: http://protist.i.hosei.ac

Microspora sp. (MICROSPORACEAE) ชอพอง - ชอพนเมอง - ชอสามญ -

ลกษณะทวไป เปนเสนสายทมรากยดเกาะกบพนในขณะทยงออนอย แตเมอโตขนจะหลดลอยนาเปน

อสระ ผนงเซลลมลกษณะเปนรปตว H เกยซอนกน เมอขาดทอนจะขาดตรงรอยตอน คลอโรพลาสตเปนรปตาขาย ไมมไพรนอยด แหลงทพบ

พบขนในนานง และคอนขางเปนกรดออน

ผลการวเคราะหคณภาพนาทางเคมทพบสาหรายชนดน อณหภม (º เซลเซยส) 30.60 คาความเปนกรดดาง (pH) 6.43 คาการนาไฟฟา (ไมโครซเมน/ซม.) 64.7 คาออกซเจนละลายนา (มล./ล.) 5.65 คาบโอด (มล./ล.) 4.18

178

Spirogyra sp. (ZYGNEMATACEAE) ชอพอง - ชอพนเมอง เทานา ชอสามญ -

ลกษณะทวไป เปนเสนสายทไมแตกแขนง มลกษณะเหมอนเสนผมแตเปนสเขยว จบดจะรสกลนมอ

เนองจากมเมอกหมภายนอก เซลลรปทรงกระบอกมความยาวเทากบความกวางไปจนถงยาวหลายเทาของความกวาง แหลงทพบ เปนสาหรายนาจดทพบอยทวไปในแหลงนาแทบทกแหง มชอเรยกกนอกอยางวา เทา สามารถอยในตวกลางทมสภาพความเปนกรดดาง 3.5-7.0 และทอณหภม 20 – 31 องศาเซลเซยส เจรญไดดมาก

ผลการวเคราะหคณภาพนาทางเคมทพบสาหรายชนดน อณหภม (º เซลเซยส) 30.60 คาความเปนกรดดาง (pH) 6.43 คาการนาไฟฟา (ไมโครซเมน/ซม.) 64.7 คาออกซเจนละลายนา (มล./ล.) 5.65 คาบโอด (มล./ล.) 4.18

179

แหลงทมา : www.sinicearasy.cz/ cz/imagethumb

Mougeotia sp. (ZYGNEMATACEAE) ชอพอง - ชอพนเมอง - ชอสามญ -

ลกษณะทวไป เปนเสนสายทไมแตกแขนง ประกอบดวยเซลลรปทรงกระบอกซงมความยาวประมาณ 4

เทาของความกวาง ผนงเซลลบาง เปนพวกเพกโตส (pectose) คลอโรพลาสตเปนแถบยาว พาดจากดานหนงไปอกดานหนง แหลงทพบ สามารถอยในตวกลางทมสภาพความเปนกรดดาง 3.5 – 7.0 และทอณหภม 20 – 29 องศาเซลเซยส เจรญไดดมาก

ผลการวเคราะหคณภาพนาทางเคมทพบสาหรายชนดน อณหภม (º เซลเซยส) 30.60 คาความเปนกรดดาง (pH) 6.43 คาการนาไฟฟา (ไมโครซเมน/ซม.) 64.7 คาออกซเจนละลายนา (มล./ล.) 5.65 คาบโอด (มล./ล.) 4.18

180

แหลงทมา : http://protist.i.hosei.ac.

Netrium sp. (MESOTAENIACEAE) ชอพอง - ชอพนเมอง - ชอสามญ -

ลกษณะทวไป รปรางเปนทรงกระบอก ดานปลายทงสองจะเรยวเลก และโคงมน ใน 1 เซลล คลอโรพ

ลาสตม 2 แบบแบบแรกจะเปนแถบ 2 แถบ เรยงกนตามยาวของเซลล มไพรนอยดเรยงบนแถบคลอโรพลาสต สวนอกแบบหนงคลอโรพลาสตจะอยทขอบ 2 ขางของเซลล มลกษณะกระจดกระจายนวเคลยสม 1 อนอยตรงกลาง แหลงทพบ เปนสาหรายนาจด พวกทเปนเสนสายอาจปลอยเมอกออกมาแลวรวมตวกนเปนกอนลอยอยบนผวนา เกดปรากฏการณทเรยกวา พอนดสคม

ผลการวเคราะหคณภาพนาทางเคมทพบสาหรายชนดน อณหภม (º เซลเซยส) 30.46 คาความเปนกรดดาง (pH) 6.96 คาการนาไฟฟา (ไมโครซเมน/ซม.) 330 คาออกซเจนละลายนา (มล./ล.) 4.24 คาบโอด (มล./ล.) 6.77

181

Closterium sp. 1 (DESMIDIACEAE) ชอพอง - ชอพนเมอง - ชอสามญ -

ลกษณะทวไป มรปรางยาวเรยว แหลมหวแหลมทาย โคงเลกนอย หรอรปแบบพระจนทรเสยว มชอ

สามญวา สาหรายควนาง หรอสาหรายพระจนทรเสยว บางชนดอาจโคงงอคลายจะเปนเกลยว มนวเคลยสตรงกลาง แหลงทพบ เปนสาหรายทมชวตแบบแพลงกตอนพช ในนาจด นากรอย หรอนาทะเลกได บางชนดพบในดน

ผลการวเคราะหคณภาพนาทางเคมทพบสาหรายชนดน อณหภม (º เซลเซยส) 31.29 คาความเปนกรดดาง (pH) 8.05 คาการนาไฟฟา (ไมโครซเมน/ซม.) 525 คาออกซเจนละลายนา (มล./ล.) 4.60 คาบโอด (มล./ล.) 6.77

182

Closterium sp. 2 (DESMIDIACEAE) ชอพอง - ชอพนเมอง - ชอสามญ -

ลกษณะทวไป เปนสาหรายเซลลเดยว รปรางยาวเรยว บางชนดมลกษณะคลายกระสวย หวแหลมทาย

แหลม บางชนดจะโคลงคลายพระจนทรเสยวประกอยดวย 2 เซมเซลล บรเวณกงกลางระหวาง 2 เซมเซลล จะมนวเคลยส 1 อน แหลงทพบ ขนอยในแหลงนาจดทมสภาพความเปนกรดดาง 5 – 6 ซงมสภาพเปนกรดออน เจรญไดดมาก ผลการวเคราะหคณภาพนาทางเคมทพบสาหรายชนดน อณหภม (º เซลเซยส) 31.29 คาความเปนกรดดาง (pH) 8.05 คาการนาไฟฟา (ไมโครซเมน/ซม.) 525 คาออกซเจนละลายนา (มล./ล.) 4.60 คาบโอด (มล./ล.) 6.77

183

Cosmarium sp. (DESMIDIACEAE) ชอพอง - ชอพนเมอง - ชอสามญ -

ลกษณะทวไป เปนเซลลเดยวประกอบดวย 2 เซมเซลลรปรางคลายไต บรเวณท 2 เซมเซลลมาเชอมกนเกดเปนรองเวาทเรยกวา มเดยนคอนสตรคชน หรอไซนส หรออสทมส ผนงเซลลอาจเรยบ หรอขรขระ แตละเซมเซลลมคลอโรพลาสตเปนสน หรอแผน บางชนดมคลอโรพลาสตเปนรปดาวและมไพรนอยดอยบนคลอโรพลาสตเซมเซลล 2 อน มนวเคลยสอยกลางระหวางเซมเซลลทงสอง

แหลงทพบ เปนสาหรายทจะเปนดชนวาในแหลงนาทมสาหรายชนดนเปนนาทมคณภาพด ไมใชนา

เสย เปนนาทมสภาพกรดเลกนอย

ผลการวเคราะหคณภาพนาทางเคมทพบสาหรายชนดน อณหภม (º เซลเซยส) 30.60 คาความเปนกรดดาง (pH) 6.43 คาการนาไฟฟา (ไมโครซเมน/ซม.) 64.7 คาออกซเจนละลายนา (มล./ล.) 5.65 คาบโอด (มล./ล.) 4.18

184

Division Euglenophyta สาหรายยกลนอยด (Euglenoids)

เปนพวกทมแฟลกเจลลา เคลอนทไดจงมการกระจายอยทวไป ทงในนาจด นากรอย และนาเคม หรอตามทชนแฉะ โดยเฉพาะแหลงนาจดทมพวกสารอนทรยอดมสมบรณ จะพบมาก บางครงจะเกดการบลม จนทาใหแหลงนามสเขยว หรอแดง หรอนาตาลปนเหลอง แตทพบมากคอ

Euglena sp., เกดมากในแหลงนานงในเวลาเชาเมอแหลง นาไดรบแสงสวาง จะสงเกตเหนกลมสเขยวลอยอยใกลบรเวณผวหนานาหรออยกนหนาแนนในบรเวณพนดนตนๆ รมแองนาหรอบนถงพลาสตกทอยในแองนานน

Trachelomanas sp. พบมากในบอ หรอสระทม สารอนทรยปนอยมาก เชน พบวามการเจรญพนธเปนจานวนมากลอยเปนฝาอยบนผวนา

Phacus sp. นน พบมากในปลกควาย และพบกระจายหางๆ ในแหลงนาทวไปทมสภาพความเปนกรดดางระหวาง 6-7 นามสภาพเปนกลาง จะมมากในแหลงนาทมสารอนทรยมาก

ลกษณะทวไปของสาหรายยกลนอยดมดงน ส

เขยวสด รปราง ยกลนอยดมรปรางหลายแบบ ไดแก รปรางเรยวยาวใน Euglena รปรางเปนแผนแบนคลายใบไมหรอใบโพธ ใน Phacus รปรางทรงกลม การจาแนกหมวดหม เนองจากการจดจาแนกยกลนอยด มความยงยากเหมอนกบสาหรายทมแฟลกเจลลมในดวชนอน ๆ เพราะยกลนอยดบางกลมมทงคลอโรพลาสตและแฟลกเจลลม และบางกลมไมมคลอโรพลาสตและแฟลกเจลลม หลกการจดจาแนกยกลนอยดจดตามระบบของ Bold and Wynne (1978) และ Lee (1999) (อางในยวด พรพรศาล :2546,226 ) แบงได 1 คลาส 3 ออรเดอร 3 แฟมล ดงมรายละเอยดดงตอไปน Class Euglenophyceae Order 1 Eutreptiales Family Eutreptiaceae Order 2 Euglenales

185

Family Euglenaceae Order 2 Heteronematales Family Heteronemataceae

186

แหลงทมา : http// protist.i.hosei.ac.jp/. ../Euglena/sp_01/

Euglena sp. (EUGLENACEAE) ชอพอง - ชอพนเมอง - ชอสามญ -

ลกษณะทวไป เซลลรปรางเปนกระสวยสนหรอรปทรงกระบอกหรออาจแบน

แหลงทพบ เกดมากในแหลงนานงในเวลาเชาเมอแหลงนาไดรบแสงสวาง จะสงเกตเหนกลมสเขยว

ลอยอยใกลบรเวณผวหนานาหรออยกนหนาแนนในบรเวณพนดนตนๆ รมแองนาหรอบนถงพลาสตกทอยในแองนานน

ผลการวเคราะหคณภาพนาทางเคมทพบสาหรายชนดน อณหภม (º เซลเซยส) 31.17 คาความเปนกรดดาง (pH) 7.46 คาการนาไฟฟา (ไมโครซเมน/ซม.) 257 คาออกซเจนละลายนา (มล./ล.) 6.05 คาบโอด (มล./ล.) 6.77

187

แหลงทมา : www.plingfactory.

Phacus sp. (EUGLENACEAE) ชอพอง - ชอพนเมอง - ชอสามญ -

ลกษณะทวไป รปรางเซลลคลายใบไมหรอใบโพธและแบนมากทางดานทองและดานหลง ปลายเซลลอาจมหางสนหรอยาวขนกบสปชส มแฟลกเจลลมยาว 1 เสน เคลอนไหวโดยใชแฟลกเจลลมและการพลกตวไปมา แหลงทพบ พบมากในปลกควาย และพบกระจายหางๆ ในแหลงนาทวไปทมสภาพความเปนกรดดางระหวาง 6-7 นามสภาพเปนกลาง จะมมากในแหลงนาทมสารอนทรยมาก พบสาหรายชนดนในคณภาพนาดงน

ผลการวเคราะหคณภาพนาทางเคมทพบสาหรายชนดน อณหภม (º เซลเซยส) 30.36 คาความเปนกรดดาง (pH) 7.79 คาการนาไฟฟา (ไมโครซเมน/ซม.) 153 คาออกซเจนละลายนา (มล./ล.) 6.50 คาบโอด (มล./ล.) 5.40

188

Trachelomonas sp. (EUGLENACEAE) ชอพอง - ชอพนเมอง - ชอสามญ -

ลกษณะทวไป รปรางเซลลทรงกลมคลายลกระเบดมอ เซลลมเปลอกหม เปลอกหมเซลลสดาเหลองหรอสนาตาลแดงและมกมหนามทเปลอก มแฟลกเจลลม 1 เสนยนออกจากชองเปดของเปลอก แหลงทพบ

พบมากในบอ หรอสระทมสารอนทรยปนอยมาก เชน พบวามการเจรญพนธเปนจานวนมากลอยเปนฝาอยบนผวนา ผลการวเคราะหคณภาพนาทางเคมทพบสาหรายชนดน อณหภม (º เซลเซยส) 30.36 คาความเปนกรดดาง (pH) 7.79 คาการนาไฟฟา (ไมโครซเมน/ซม.) 153 คาออกซเจนละลายนา (มล./ล.) 6.50 คาบโอด (มล./ล.) 5.40

189

Class Bacillariophyta สาหรายไดอะตอม สาหรายในกลมนมชอสามญวา “ไดอะตอม”( Diatom ) ดารงชวตเปนแพลงตอนพช หรอบางจนสจะเกาะตามวตถพนทองนา หรอเกาะตามพชนาและสาหรายขนาดใหญชนดอน ๆ พบทงในนาจดและนาเคม

ลกษณะทวไป ส สของไดอะตอมเปนสเหลอง สสมและนาตาลแกมทอง รปราง รปรางของไดอะตอมมหลายแบบดวยกน ไดแก

- เซลลเดยว - เซลลตอกนเปนสาย หรอสายโซ โดยมการตอกน

อยางหลวมๆ - อยรวมกนเปนกลม

แหลงทอย พบไดอะตอมทมชวตประมาณ 250 จนส 100,000 สปซส ไดอะตอมสวนใหญพบในนาทะเล นาจด ตามกอนหนในเขอน และตามหนาดน ดารงชวตลองลอยตามกระแสนาในรป แพลงกตอนพช หรอเกาะกบวตถไมมชวตใตนา เชน กอนหน เรยกวา เบนทคไดอะตอม (benethic diatom) หรอเกาะกบพชนาหรอสาหรายขนาดใหญ เรยกวา เพอรไฟตคไดอะตอม (periphytic diatom) มการแพรกระจายอยางกวางขวางไดอะตอมมความสาคญมากในแหลงนาเพราะถอเปนผผลตขนตนในแหลงนา การจาแนกหมวดหม การจาแนกหมวดหมของไดอะตอมมหลายระบบดวยกน ขนกบหลกเกณฑทใชจาแนก คมอฯเลมนแบงไดเปน 2 ออรเดอร คอ Order Bidduphialnae Order Bacillariales ยวด (2546) มรายละเอยดดงน

Class Bacillariophyceae Order 1 Bidduphialnae Suborder 1 Cosinodiscinae Family 1 Thalassiosiraceae Family 2 Melosiraceae

190

Family 3 Aulacoseiraceae Family 4 Leptoculindraceae Family 5 Coscinodiscaceae Family 6 Stellarimaceae Family 7 Hemidiscaceae Family 8 Asterolampraceae Family 9 Arachnoidiscaceae Family 10 Heliopeltaceae Suborder 2 Rhizosolenineae Family 1 Rhizosoleniaceae Suborder 3 Bidduphiineae Family 1 Hemiaulaceae Family 2 Cymatosiraceae Family 3 Bidduphiaceae Family 4 Chaetoceraceae Family 5 Lithodesmaceae Family 6 Eupodiscaceae Order 2 Bacillariales Suborder 1 Fragilarineae Family 1 Fragilariaceae Family 2 Rhaphoneidaceae Family 3 Toxariaceae Family 4 Thalassionemataceae Family 5 Tabellariaceae Family 6 Licmophoriaceae Family 7 Rhabdomonetaceae Family 8 Striatellaceae Family 9 Climacospheniaceae Suborder 2 Bacillariineae Family 1 Eunotiaceae Family 2 Achanthaceae Family 3 Mastogloiaceae

191

Family 4 Cymbellaceae Family 5 Lyrellaceae Family 6 Phaeodactylaceae Family 7 Naviculaceae Family 8 Bacillariaceae Family 9 Rhopalodiaeae Family 10 Surirellaceae

192

Diatoma sp. (FRAGILARIACEAE) ชอพอง - ชอพนเมอง - ชอสามญ -

ลกษณะทวไป เซลลตอกนเปนสายตรงหรอซกแซกหรอเกาะอยกบพน เซลลเมอมองจากดานเกอเดลเปนรปสเหลยมเกอบดานเทาจนถงสเหลยมผนผา ทมความยาวมากกวาความกวางหลายเทา เมอมองจากดานวาลวเซลลเปนรปใบขาวจนถงรปไข ปลายเซลลทงสองดานแคบกวากลางเซลลหรอปลายเซลลอาจพองออก ปลายเซลลทงสองดานมรขนาดเลกรปไขดานละ 1 ร คลอโรพลาสตรปไขขนาดเลกจานวนมาก

แหลงทพบ พบกระจายหางๆ ในแหลงนาทวไปทมสภาพความเปนกรดดางระหวาง 6-7 นามสภาพเปนกลาง จะมมากในแหลงนาทมสารอนทรยมาก พบสาหรายชนดนในคณภาพนา

ผลการวเคราะหคณภาพนาทางเคมทพบสาหรายชนดน อณหภม (º เซลเซยส) 30.63 คาความเปนกรดดาง (pH) 7.79 คาการนาไฟฟา (ไมโครซเมน/ซม.) 153 คาออกซเจนละลายนา (มล./ล.) 6.50 คาบโอด (มล./ล.) 5.40

193

Synedra acus (FRAGILARIACEAE) ชอพอง - ชอพนเมอง - ชอสามญ -

ลกษณะทวไป เซลลเดยว ๆ หรออาจอยรวมกนเปนกลมตอกนคลายรปพด หรอตอกนเปนสายตรงเมอมองจากดานวาลว ฝาเปนรปเรยวยาวคลายเขม ปลายทงสองอาจแหลมเลกกวาสวนอนหรอพองออกเลกนอย เมอมองจากดานเกอเดลเซลลเปนรปสเหลยมทมดานยาวกวาดานกวางมากและมปลายตดตรง คลอโรพลาสตเปนแผนขนาดเลกจานวนมาก แหลงทพบ

พบกระจายหางๆ ในแหลงนาทวไป จะมมากในแหลงนาทมสารอนทรยมาก

ผลวเคราะหคณภาพนาทางเคมทพบสาหรายชนดน อณหภม (º เซลเซยส) 30.36 คาความเปนกรดดาง (pH) 7.79 คาการนาไฟฟา (ไมโครซเมน/ซม.) 153 คาออกซเจนละลายนา (มล./ล.) 6.50 คาบโอด (มล./ล.) 5.40

194

Division Charophyta สาหรายไฟ

สาหรายในดวชนนมการแพรกระจายกวางขวาง ทงในนาจดและนากรอย ขนไดในนาทพนเปนทราย หรอโคลน โดยมราก (rhizoid) ยดเกาะ บางชนดขนไดในบรเวณทเปนหนปน พวกนจงมหนปนเคลอบอยตามตน ตนตงตรงถาขนในนานง แตถาขนในนาไหลตนจะเอนไปตามนา บางชนดอาจยาวถง 1 เมตร หรอกวาน ไดแก Nitella Agardh สาหรายสกลนชอบขนในนาทเปนกรดออน ๆ หรอเปนกลาง (pH 4.6 – 7.0 ) Tolypella Leonhardi สาหรายสกลนพบขนอยในเขตอบอน ชอบขนในนากระดาง หรอนาทมหนปน Nitellopsis Hy สาหรายสกลนพบขนอยในเขตอบอน ชอบขนในนากระดาง หรอนาทมหนปน Chara Valliant ชอบขนในนากระดาง หรอนาทมหนปนสงลกษณะทวไปของสาหรายไฟ มดงน ส

สเขยวทมลกษณะคลายพชชนสง รปราง

ตนตงตรงถาขนในนานง แตถาขนในนาไหลตนจะเอน ไปตามนา บางชนดอาจยาวถง 1 เมตร หรอกวาน สวนทปลองประกอบดวยเซลลเพยงเซลลเดยว ทยดยาวออก อาจยาถง 15 – 25 เซนตเมตร สวนขอนนประกอบดวยหลายเซลล มเซลลกลาง (central cell) และเซลลลอมรอบ (peripheral หรอ pericentral cell ) จานวนมากในสกล Chara บางชนดทปลองมคอรตเคตงเซลล(corticating cell) หมอย คอรตเคตงเซลลนเกดจากเซลลขอ (nodal cell) เจรญออกเปนเซลลยาวไปหมปลองไว โดยเจรญขนไปดานบนครงหนง และลงดานลางอกครงหนงทาใหปลองมลกษณะเปนลอนๆรอบตน ตรงจดทคอรตเคตงเซลลมาบรรจบกนนน อาจมตงเลกๆเกดขน เรยกเซลลหนาม (spine cell) ถนทอยอาศย

ในนาจดและนากรอย ขนอยไดในนาทพนเปนทราย หรอโคลน ในแหลงนาตนๆ หรอรมฝง ค คลอง หนอง บง ซงมนาทวมถงและไมลกนกบางครงพบในนาขาวในชวงทนายงทวมโดยมราก ( rhizoid) ยดเกาะ บางชนดขนในบรเวณทเปนหนปน พวกนจงมหนปนเคลอบอยตามตน การเจรญเตบโตรวดเรวมาก บางครงขนเตมแหลงนาและปดกนทางเดนของนา

195

ประโยชน เพมออกซเจนใหแกแหลงนา และทาใหนาใส โดยใบ

และกงกานของสาหรายไฟสามารดกตะกอนไวได นอกจากนยงใหรมเงาแกสตวนาและเปนทยดเกาะของสงมชวตเลกๆในนาซงเปนอาหารของปลา

196

แหลงทมา : micol.fcien.edu.uy/ atlas/nitella.JPG

Chara sp. (CHARACEAE) ชอพอง - ชอพนเมอง สาหรายไฟ มาดไฟ ชอสามญ Stone wort, Brittle wort, Muskgrass

ลกษณะทวไป เปนพชใตนาไมมดอก จดเปนพวกสาหรายนาจด ชอบขนในทนาตน เชน ในนาขาว ลาตน

เปนเสนกลมเลก ๆ เหนขอปลองชดเจน มใบเปนเสน ๆ อยตามขอรอบลาตน เซลลทขอจะเจรญยดยาวออกไปหมปลองโดยยดขนไปดานบนครงหนง และยดลงดานลางครงหนง ทาใหเหนวาปลองมลกษณะมลกษณะเปนรองรอบตน ตามใบจะมอวยวะเพศเปนเมดกลม ๆ สเหลองตดอยดานใตของอวยวะเพศผซงเปนเมดกลม ๆ สสม

แหลงทพบ ชอบขนในนากระดาง หรอนาทมหนปนสง

197

แหลงทมา : micol.fcien.edu.uy/ atlas/nitella.JPG

Nitella sp. (CHARACEAE) ชอพอง - ชอพนเมอง สายเหมน ชอสามญ Stone wort, Brittle wort, Muskgrass

ลกษณะทวไป เปนพชใตนาไมมดอก จดเปนพวกสาหรายนาจด ชอบขน

ในทนาตน เชน ในนาขาว ลาตนเปนสายลกษณะเปนเสนกลมเลก เหนขอปลองชดเจน มใบเปนเสนๆ แตกตามขอรอบลาตน ผวของลาตนเรยบและตอกนเปนขอ ๆ โดยไมมรองรอบลาตน ปลายใบหรอกงจะแตกออกเปน 2 แฉก แหลงทพบ

สาหรายสกลนชอบขนในนาทเปนกรดออน ๆ หรอเปนกลาง (pH 4.6 – 7.0 )

198

แหลงทมา : www.glerl.noaa.gov/.../ Algae/Macrophytes.html

Tolypella sp. (CHARACEAE) ชอพอง - ชอพนเมอง สาหรายไฟ ชอสามญ -

ลกษณะทวไป : ทงแกนตนและแขนงมขอ และปลอง ทกชนดไมมคอร

ตเคชน และไมมหนามทขอแขนงยอยเกดเปนวงรอบขอ ม 2 แบบ คอ แขนงยอยทเปนหมน (sterile branchlet) ซงอาจแตกแขนงไดหรอไมแตกแขนง และแขนงยอยทสบพนธได (fertile branchlet) ซงแตกแขนงไดเปนกระจกแนน อวยวะสบพนธอาจมกานยาวเกดขนทขอของแขนงยอยท สบพนธไดหรออาจเกดเปนกระจกทโคนของแขนงยอย

แหลงทพบ ขนอยในเขตอบอน ชอบขนในนากระดาง หรอนาทมหนปน

199

Tracheophyta

พชทมเนอเยอโฟลเอมและไซเลมสาหรบลาเลยงนา แรธาต และอาหาร เชน พชมดอก สน เฟรน เปนตน แบงออกไดเปน 4 ซบดวชนไดแก

1. ซบดวชน ซลอพซดา ( PSILOPSIDA ) : พญาไรใบ 2. ซบดวชน ไลคอพซดา ( LYCOPSIDA ) : หญารงไก ตนตกแก 3. ซบดวชน สพนอพซดา ( SPHENOPSIDA ) หญาถอดปลอง 4. ซบดวชน เทอรอพซดา ( PTEROPSIDA ) แบงออกเปน 3 คลาสไดแก 4.1 คลาสฟลซน ( FILICINAE ) 4.2 คลาสจมโนสเปอรม ( GYMNOSPERMAE ) 4.3 คลาสแองจโอสเปอรม( ANGIOSPERMAE ) คลาสฟลซน ไดแก ผกแวน เฟรน คลาสจมโนสเปอรม เปนพชมเมลดแตไมมดอก อวยวะสบพนธอยในโคน (

CONE ) เชน สน ปรง แปะกวย คลาสแองจโอสเปอรม มทงเมลดและดอก เมลดเกดทดอกภายในผล แบงออกไดเปน 2 ซบ

คลาส ไดแก 1. ซบคลาสโมโนโค ทลโดน ( MONOCOTYLEDONAE ) พวกพชใบเลยงเดยว 2. ซบคลาสไดโค ทลโดน ( DICOTYLIDONAE ) เปนพวกพชใบเลยงค

200

Cabomba aquatica Aubl. (CABOMBACEAE) ชอพอง - ชอพนเมอง สาหรายบว สาหรายคาบอมบา ชอสามญ Fanwort, Green cabomba ลกษณะทวไป

เปนพชนาทแทจรง มตนผอมยาวในธรรมชาตอาจยาว ถง2 เมตร แตกกงกานจานวนมาก ใบเรยงตวตรงขามกน และตงฉากกนเปนคเรยงกนเปนรปกลม ตวใบแตกเปนใบประกอบแยกยอยหลายชน โดยการแตกของใบ จะแตกทฐานใบเปน 5 แฉก แตละแฉกจะแตกออก ไปอก 4 -5 ชน ทาใหเกดเปนฝอยสเขยวประมาณ 100-300 เสน มดอกอยในระดบเหนอนา กลบดอกสเหลองสด

แหลงทพบ

เจรญไดดในนาทม pH 6.2-7.0 มความกระดางตาถงปานกลาง คออยในชวง 40-140 มลลกรม / ลตร อณหภมทเหมาะสมคอ 24-28 องศาเซลเซยส สามารถแพรขยายพนธไมรวดเรว

ผลการวเคราะหคณภาพนาทางเคมทพบสาหรายชนดน อณหภม (º เซลเซยส) 30.46 คาความเปนกรดดาง (pH) 6.96 คาการนาไฟฟา (ไมโครซเมน/ซม.) 247 คาออกซเจนละลายนา (มล./ล.) 6.24 คาบโอด (มล./ล.) 4.51

201

Cabomba caroliniana A.Gray (CABOMBACEAE) ชอพอง - ชอพนเมอง สาหรายคาบอมบา ชอสามญ Fanwort, Green cabomba

ลกษณะทวไป เปนพรรณไมตางประเทศทนาเขามาปลกประดบเปนตปลาสวยงาม มรากตดพน ลาตนเปน

สายเรยวยาวแตกกงกานสาขามาก เหนปลองชดเจน ใบเปนใบเดยว ม 2 แบบ คอ ใบใตนาแผนใบจะแตกเปนรวคลายพด แตกจากลาตนแบบตรงขามกน สวนใบเหนอนามขนาดเลก ลกษณะเปนแผนรปแบนร ขอบใบเรยบ ยาว 1-2 ซม. มกานใบยาวตดกบแผนใบทางดานลาง ออกแบบสลบ ดอกเปนดอกเดยวขนาดเลก ออกทซอกโคนใบเหนอนา มกานดอกยาวสงดอกบานเหนอนา ดอกสขาว มกลบ 3 กลบ เกสรตวผสเหลอง ม 6 อน

แหลงทพบ เจรญไดดในนาทม pH 6.5 - 7.2 มความกระดางปานกลาง โดยอยในชวง 90 - 180 มลลกรม/ลตร อณหภม23 - 26 องศาเซลเซยส ตองการ แสงปานกลาง เมอเจรญเตมทจะ เกดรากฝอยแตกออกตามขอ การขยายพนธทาไดโดยตดลาตนไปปกชาในพนดนโคลนใต นา

202

ผลการวเคราะหคณภาพนาทางเคมทพบสาหรายชนด อณหภม (º เซลเซยส) 30.46 คาความเปนกรดดาง (pH) 6.96 คาการนาไฟฟา (ไมโครซเมน/ซม.) 247 คาออกซเจนละลายนา (มล./ล.) 6.24 คาบโอด (มล./ล.) 4.51

203

Hydrilla verticellata (HYDROCHARITACEAE) ชอพอง - ชอพนเมอง สาหรายหางกระรอก ชอสามญ Hydrilla

ลกษณะทวไป เปนพรรณไมนาพนเมองของไทย มลาตนเปนสายเรยวยาว ทอดไปตามความสงของระดบ

นา อาจยาวไดถง 3 เมตร ทงใบและตนจมใตนา ลกษณะของใบเปนแผนบางเรยวยาวขนาดเลกตดบนลาตนเปนชนๆ ชนละ 2- 8 ใบ ใบยาว 10 - 20 มลลเมตร กวาง 2 - 5 มลลเมตร มสเขยวแก เสนกลางใบสแดง ขอบใบหยกเปนซเลกๆ มดอกตดอยทซอกใบระดบใตนา เมอดอกแกจงจะลอยขนมาบานเหนอผวนา

แหลงทพบ พบในนาทมแสงสวางสองถง นาคอนขางใส ความลกนา 0.6-1 เมตร ลกษณะพนเปนดน

โคลนหรอโคลนปนทราย เจรญไดดในนาทม pH 6.0-7.3 อณหภมนา 25-30 องศาเซลเซยส แสงสวางปานกลางถงมาก ผลการวเคราะหคณภาพนาทางเคมทพบสาหรายชนด อณหภม (º เซลเซยส) 30.46 คาความเปนกรดดาง (pH) 6.96 คาการนาไฟฟา (ไมโครซเมน/ซม.) 247 คาออกซเจนละลายนา (มล./ล.) 6.24 คาบโอด (มล./ล.) 4.51

204

แหลงทมา : http://www.dewinters.nl/images/limnophila%20heterophylla.JPG

Limnophila heterophylla (SCROPHULARIACEAE) ชอพอง - ชอพนเมอง สาหรายฉตร ชอสามญ -

ลกษณะทวไป เปนพรรณไมนาพนเมองของไทย ลกษณะลาตนกลมยาว อาจยาวไดถง 50 เซนตเมตร ลา

ตนเจรญใตนา มรากอยในพนดนปนทรายใตนา มใบแตกจากลาตนเรยงตวรอบขอ มใบประกอบแตกยอยหลายชน ใบทอยใตนามลกษณะเปนเสนเลกๆ แตกแขนงมากมาย ไมมกานใบ ในแตละขอมใบประมาณ 5-14 ใบลกษณะของใบจะคลายกบบวสาหราย แตกตางกนทใบของบวสาหรายมกานใบ และใบจะแตกจากลาตนแบบตรงขาม ใบของสาหรายฉตรทอยเหนอนาจะไมแตกแขนง มลกษณะเปนแผนใบธรรมดา มดอกเปนดอกเดยว สมบรณเพศ กลบดอกสมวงจานวน 5 กลบ

แหลงทพบ เจรญไดดในนาทม pH6.5-7.0 อณหภม 22-26 องศาเซลเซยส มความกระดางนอยถงปานกลางโดยอยในชวง 50-150 มลลกรม/ลตร ตองการแสงสวางปานกลางถงมาก มการเจรญเตบโตรวดเรว เปนพรรณไมนาทขยายพนธไดงาย โดยใชวธตดลาตนปกชา เมอปลกลงดนทรายใตนาจะงอกใหมไดอยางรวดเรวเนองจากมรากออกจากขอของลาตน

205

ผลการวเคราะหคณภาพนาทางเคมทพบสาหรายชนด อณหภม (º เซลเซยส) 30.46 คาความเปนกรดดาง (pH) 6.96 คาการนาไฟฟา (ไมโครซเมน/ซม.) 247 คาออกซเจนละลายนา (มล./ล.) 6.24 คาบโอด (มล./ล.) 4.51

206

Ceratophyllum demersum (CERATOPHYLLACEAE) ชอพอง - ชอพนเมอง สาหรายพงชะโด ชอสามญ Immersed hornwort

ลกษณะทวไป

เปนพรรณไมนาทมการแพรกระจายทวโลก มรากและลาตนลอยอยใตนา ลกษณะ ลาตนกลมผอมยาว แตกกงจานวนมาก ใบเรยงรอบขอ จานวนขอละประมาณ 7-12 ใบ ใบมลกษณะเปนเสนยาว ปลายใบแตกเปนชอง 1-2 ชน ทาใหเหนตรงปลายม 2-4 แฉก ขอบใบหยกแบบฟนเลอย ปลายใบแหลมคลายเสนดาย ตรงใกลปลายยอดขอจะสนลง ทาใหใบเรยงกนเปนกระจกแนน ใบมสเขยวสดใส สวนบรเวณปลายยอดมสชมพสวยงาม มดอกเดยวแยกเพศ แตเกดในตนเดยวกน

แหลงทพบ เจรญไดดในนาทม pH 6- 9 อณหภม 10- 28 องศาเซลเซยส สามารถอยไดทงทมแสงนอยจนถงแสงมาก มการเจรญเตบโตรวดเรว สามารถขยายพนธไดรวดเรวโดยวธตดลาตนปกชาใตนา ผลการวเคราะหคณภาพนาทางเคมทพบสาหรายชนด อณหภม (º เซลเซยส) 30.46 คาความเปนกรดดาง (pH) 6.96 คาการนาไฟฟา (ไมโครซเมน/ซม.) 247 คาออกซเจนละลายนา (มล./ล.) 6.24 คาบโอด (มล./ล.) 4.51

207

บทท 5

วธการจาแนกชนดของสาหราย การทจะจาแนกชนดของสาหรายนนเพอทจะสามารถบอกไดแนชดวาเปนสาหราย ชนดใด จะตองจาแนกโดยใชกลองจลทรรศน มาศกษาเพอแยกชนดพนธ (species) ดขนาดและรปรางของสาหราย เพอทนกเรยนจะไดมความรทถกตองชดเจนมากขนโดยมวธการจาแนกดงน

1. นานาทเกบตวอยางจากการสารวจคณภาพนา เบองตนทางชวภาพแตละจดทเกบมาตรวจสอบคณภาพโดยหยดนาลงบนสไลดแลวปดดวยแผนกระจกปดสไลด ( cover glass ) จากนนนาไปสองดดวยกลองจลทรรศน ซงวธการใชกลองจะอยในบทท 3 หลงจากนนกสองดแลวเปรยบเทยบเซลลกบรปรางเซลลในคมอฯ บทท 4 ซงจะมชอและแหลงทพบของสาหรายแตละชนดกากบไว

2. บนทกชอ ชนดของสาหรายลงในตารางในสมด ทดสอบอยางละเอยด

3. รวบรวมขอมลเพอจะนาไปประเมนคณภาพ แหลงนาตอไปในบทท 6

208

บทท 6

วธการประเมนผลคณภาพนาโดยใชสาหรายเปนตวบงช

หลงจากทไดรวบรวมขอมลทไดจากการสารวจและศกษาคณภาพนาแลว ใหนาขอมลทไดมาศกษาหาความสมพนธระหวางสาหรายกบสภาพนาททาการตรวจสอบคณภาพนาโดยมวธการประเมนดงน

1. นาตารางบนทกผลทไดจากการสารวจแหลงนาทพบ สาหรายแตละชนด มาแยกชนดของสาหราย เชน สาหราย Oscillatoria สาหราย Sphaerotilus เปนตน

2. ในแตละแหลงนาทศกษา สาหรายมความสมพนธเปนอยางไรกบแหลงนา โดยดจากคมอฯในบทท 4 และภาคผนวก

3. สรปคณภาพนาเบองตนทางชวภาพตามชนดของสาหรายทพบ เชน บรเวณรองสวนขางวทยาลยเทคนคปทมธาน สาหรายทพบไดแก Spirogyra sp. Volvox sp. เปนสาหรายนาจดทเจรญไดดมากในตวกลางทมสภาพความเปนกรดดาง 3.5-7.0 อณหภม 20 – 29 องศาเซลเซยส

* * ขอสาคญคอจะตองศกษาสาหรายและจาแนกให

ถกตองวาสาหรายทพบเปนสาหรายชนดใดและจดอยในกลมใด

209

บรรณานกรม กฤษณา ชตมา.( 2541). รไวใชวา ประสาวทยาศาสตรเลม 2.กรงเทพฯ:จฬาลงกรณ มหาวทยาลย, กาญจนภาชน ลวมโนมนต. (2527). สาหราย. คณะประมงมหาวทยาลยเกษตรศาสตร 343 หนา. กาญจนภาชน ลวมโนมนต. (2529). งานวจยสาหรายทะเลในประเทศไทย. วารสาร กองประมงนาจด กรมประมง กระทรวงเกษตรและสหกรณ จดเตรยมโดย : ประวทย สรนรนาถ คณะประมง มหาวทยาลยเกษตรศาสตร จงรกษ ผลประพฤต.(2519).การสารวจสาหรายนาจดในเขตอาเภอธญบร ปทมธาน. ปรญญานพนธ

กรงเทพฯ : บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนวโรฒ ถายเอกสาร. เชาว ทวผล. (2519). การสารวจสาหรายในเขตอาเภอลาลกกา จงหวดปทมธาน. ปรญญานพนธมหาบณฑต

กรงเทพฯ : บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ถายเอกสาร.

นฤมล แสงประดบ และคณะ. (2541). ดชนชวภาพ สาหรบการจดจาแนกคณภาพนาทางชววทยา ในลมนาอง ดวยสตวไมมกระดกสนหลงหนาดน. ภาควชาชววทยา คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน. ประกาศกระทรวงวทยาศาสตร เทคโนโลยและสงแวดลอม เรอง กาหนดมาตรฐานควบคมการระบายนาทงจาก บอเพาะเลยงสตวนาชายฝง ประกาศในราชกจจานเบกษา ฉบบประกาศทวไป เลมท 121 ตอนท 49ง ลง วนท 1 พฤษภาคม 2547. พรพรรณ เลศทวสนธ, วรวทย ชวาพร และ ลออ อมพรพรรด. (2529). การศกษาสายพนธของสาหรายขนาดเลก

ในแหลงนาจด. รายงานการวจย ภาควชาชววทยา คณะวทยาศาสตร กรงเทพฯ มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ พลศกษา.

มณฑนา เลาหบรรจง. (2517). การสารวจสาหรายนาจดในเขตฝงขวาของแมนาเจาพระยาในจงหวดนนทบร. ปรญญานพนธ (กศ.ม.) กรงเทพฯ : บณฑตวทยาลย วทยาลยวชาการศกษา ประสานมตร ถายเอกสาร.

มนสน ตณฑกลเวศม.(2538). คมอวเคราะหคณภาพนา ภาควชาวศวกรรมสงแวดลอม คณะวทยาศาสตร

จฬาลงกรณ มหาวทยาลย กรงเทพฯ : โรงพมพจฬาลงกรณ มหาวทยาลย. มลนธศนยสงแวดลอมโลก. (มกราคม 2545). บทความ ยวด พรพรพศาล. (2546). สาหรายวทยา (Phycology). ภาควชาชววทยา คณะวทยาศาสตร

มหาวทยาลยเชยงใหม.

เอกสารวชาการ สถาบนประมงนาจดแหงประเทศไทย ฉบบท 75/2530 เรอง เกณฑคณภาพนาเพอการคมครอง

ทรพยากรสตวนาจด

210

ภาคผนวก ก ประกาศกระทรวงอตสาหกรรม

ฉบบท 12 (พ.ศ.2525) ออกตามความในพระราชบญญตโรงงาน พ.ศ. 2512 เรอง หนาทของผรบใบอนญาตประกอบกจการโรงงาน

อาศยอานาจตามความในมาตรา 39 (6) แหงพระราชบญญตโรงงาน พ.ศ.2512 รฐมนตรวาการกระทรวงอตสาหกรรม ออกประกาศกาหนดหลกเกณฑและวธการทผทรบใบอนญาตประกอบกจการโรงงานทกประเภทหรอชนดทมหนาททกระทาการเกยวกบการระบายนาทงดงตอไปน ใหยกเลกความในขอ 22 แหงประกาศกระทรวงอตสาหกรรมฉบบท 2 (พ.ศ.2513) ลงวนท 24 กรกฎาคม 2513 และใหใชความตอไปนแทน “ขอ 22 หามมใหระบายนาทงออกจากโรงงาน เวนแตไดทาการอยางใดอยางหนงหรอหลายอยาง แตตองไมใชวธทาใหเจอจาง (Dilution) โดยใหนาทงมลกษณะดงตอไปน

(1 ) คาของความเปนกรดดาง (pH value) ระหวาง 5 ถง 9 (2 ) คาของเปอรมงกาเนต (Permanganate value) ไมมากกวา 60 มลลกรมตอลตร (3 ) สารทละลายได (Dissolved Solids) ตองมคาดงน 3.1 สารละลายได (Dissolved Solids) ตองไมมากกวา 2,000

มลลกรมตอลตร หรออาจแตกตางจากทกาหนดไวได แลวแตตองไมมากกวา 5,000 มลลกรมตอลตร 3.2 นาทงซงจะระบายออกจากโรงงาน ลงสแหลงนากรอย

ทมคาความเคม (Salinity) เกน 2,000 มลลกรมตอลตร หรอลงสทะเล คาสารทละลายไดในนาทงจะมคามากกวาคาสารทละลายไดทมอยในแหลงนากรอย หรอทะเลไดไมเกน 5,000 มลลกรมตอลตร

(4 ) ซลไฟด (Sulphide) คดเทยบเปนไฮโดรเจนซลไฟด (H2S) ไมมากกวา 1 มลลกรมตอลตร (5 ) ไซยาไนด (Cyanide) คดเทยบเปนไฮโดรเจนไซยาไนด (HCN) ไมมากกวา 0.2 มลลกรมตอลตร (6 ) โลหะหนกมคาดงน 6.1 สงกะส (Zinc) ไมมากกวา 5 มลลกรมตอลตร 6.2 โครเมยม (Chromium) ไมมากกวา 0.5 มลลกรมตอลตร 6.3 อารเซนค (Arsenic) ไมมากกวา 0.25 มลลกรมตอลตร 6.4 ทองแดง (Copper) ไมมากกวา 1 มลลกรมตอลตร 6.5 ปรอท (Mercury) ไมมากกวา 0.005 มลลกรมตอลตร 6.6 แคดเมยม (Cadmium) ไมมากกวา 0.03 มลลกรมตอลตร 6.7 บาเรยม (Barium) ไมมากกวา 0.02 มลลกรมตอลตร 6.8 เซเลเนยม (Selenium) ไมมากกวา 0.02 มลลกรมตอลตร 6.9 ตะกว (Lead) ไมมากกวา 0.02 มลลกรมตอลตร 6.10 นเกล (Nickel) ไมมากกวา 0.2 มลลกรมตอลตร 6.11 แมงกานส (Manganese) ไมมากกวา 5 มลลกรมตอลตร (7 ) นามนทาร (Tar) ไมมเลย

211

(8 ) นามนและไขมน (Oil & Grease) ไมมากกวา 5 มลลกรมตอลตร ยกเวนโรงงานกลนนามนและโรงงานประกอบกจกการผสมนาหลอลน จารบ ตามประเภทหรอชนดโรงงานลาดบท 49, 50(4) แหงกฎกระทรวงฉบบท 1 (พ.ศ.2512) ใหมนามนไมมากกวา 15 มลลกรมตอลตร

(9 ) ฟอรมลดไฮด (Formaldehyde) ไมมากกวา 1 มลลกรมตอลตร (10) ฟนอลและครโซลส (Phenols & Cresols) ไมมากกวา1 มลลกรมตอลตร (11) คลอรนอสระ (Free chlorine) ไมมากกวา 1 มลลกรมตอลตร (12) ยาฆาแมลง (Insecticide), สารกมมนตรงส ไมมเลย (13) ถาอตราสวนผสมระหวางนาทงกบนาในลานาสาธารณะอย

ระหวาง 1 ตอ 8 ถง 1 ตอ 150 สารทลอยเจอปนอยตอง ไมมากกวา 30 สวนใน 1,000,000 สวน ถาอตราสวนผสมระหวางนาทงกบนาในลานาสาธารณะอยระหวาง 1 ตอ 301 ถง 1 ตอ 500 สารทลอยเจอปนอยตองไมมากกวา 150 สวนใน 1,000,000 สวน

(14) คาของบโอด (BOD) (5 วนทอณหภม 20 องศาเซลเซยส) ไมมากกวา 20 มลลกรมตอลตรหรออาจแตกตางจากท กาหนดไวได แลวแตภมประเทศ หรอลกษณะการระบาย ตามทพนกงานเจาหนาทเหนสมควร แตตองไมมากกวา 60 มลลกรมตอลตร บโอด หรอ BOD ยอมาจาก Biochemical Oxygen Demand ยกเวนเฉพาะโรงงานประเภทหรอชนดดงตอไปน

14.1 โรงงานประกอบกจการทาอาหารจากสตวนาบรรจใน ภาชนะทผนกและอากาศเขาไมได ตามประเภทหรอ ชนดโรงงานลาดบท 7 (1) แหงกฎกระทรวง ฉบบท 1 (พ.ศ.2512) ตองมคาบโอดไมมากกวา 200 มลลกรม ตอลตร และนบตงแตวนท 1 มกราคม 2526 เปนตน ไปตองมคาบโอดไมมากกวา 100 มลลกรมตอลตร

14.2 โรงงานผลตแปงมนสาปะหลง ตามประเภทหรอชนด โรงงานลาดบท 9(3) แหงกฎกระทรวง ฉบบท 1 (พ.ศ.2512) ซงมกรรมวธผลตดงน

14.2.1 เหวยงแยกแปงแลวทาใหแหงดวยลมรอน ตอง มคาบโอดไมมากเกนกวา 100 มลลกรมตอลตร และนบแตวนท 1 มกราคม 2526 เปนตนไปตองมคาบโอดไมมากกวา 20 มลลกรมตอลตรหรออาจแตกตางจากท กาหนดไวได แลวแตภมประเทศหรอ ลกษณะการระบายตามทพนกงานเจาหนาทเหนสมควร แตตองไมมากกวา 60 มลลกรมตอลตร

14.2.2 แยกแปงดวยการตกตะกอนแลวทาใหแหงบน พนองไฟ ตองมคาบโอดไมมากกวา 200 มลลกรมตอลตร และตงแตวนท 1 มกราคม 2526 เปนตนไป ตองมคาบโอดไมมากกวา 100 มลลกรมตอลตร

14.3 โรงงานประกอบกจการเกยวกบทาผลตภณฑอาหาร แปงเปนเสนหรอชน ตามประเภทหรอชนดโรงงาน ลาดบท 10 (3) แหงกฎกระทรวงฉบบท 1 (พ.ศ.2512) ชนดทากวยเตยว ขนมจน และเสนหมทใชขาวเปน วตถดบ ไมเกน 500 กโลกรมตอวน ตองมคาบโอดไมมากกวา 150 มลลกรมตอลตร และนบตงแตวนท 1 มกราคม 2526 เปนตนไป ตองมคาบโอดไมมากกวา 100 มลลกรมตอลตร

14.4 โรงงานหมก ฟอก หนงสตว ตามประเภทหรอชนด โรงงาน ลาดบท 29 แหงกฎกระทรวงฉบบท 1 (พ.ศ.2512) ทใชหนงสตวสดเปนวตถดบตองมคาบโอดไม มากกวา 200 มลลกรมตอลตร และนบตงแตวนท 1 มกราคม 2526 เปนตนไปตองมคาบโอดไมมากกวา

212

100 มลลกรมตอลตร 14.5 โรงงานผลตเยอกระดาษจากไม ชานออย หญา เศษผา

ฯลฯ ตามประเภท หรอชนดโรงงาน ลาดบท38 (1) แหงกฎกระทรวง ฉบบท 1 (พ.ศ.2512) ตองมคาบโอด ไมมากกวา 150 มลลกรมตอลตร และตงแตวนท 1มกราคม 2526 เปนตนไปตองมคาบโอดไมมากกวา 100 มลลกรมตอลตร

14.6 โรงงานหองเยน ตามประเภทหรอชนดโรงงาน ลาดบ ท 92 แหงกฎกระทรวง ฉบบท 1 (พ.ศ.2512) ชนดท การแกะลางแลวแชแขงสตวนาตองมคาบโอดไม มากกวา 200 มลลกรมตอลตร และนบตงแตวนท 1 มกราคม 2526 เปนตนไป ตองมคาบโอดไมมากกวา 100 มลลกรมตอลตร

(15) อณหภมของนาทงทระบายลงสนาสาธารณะไมมากกวา 40 องศาเซลเซยส

(16) สหรอกลนของนาทง เมอระบายลงสลานาสาธารณะแลว ไมเปนทพงรงเกยจ ”

ประกาศ ณ วนท 18 กมภาพนธ 2525 พลตร ชาตชาย ชณหะวณ

(ชาตชาย ชณหวณ) รฐมนตรวาการกระทรวงอตสาหกรรม

213

ประกาศกระทรวงอตสาหกรรม ฉบบท 13 (พ.ศ.2525)

ออกตามพระราชบญญตโรงงาน พ.ศ.2512 เรอง หนาทของผรบใบอนญาตประกอบกจการโรงงาน

อาศยอานาจตามความในมาตรา 39 (16) แหงพระราชบญญตโรงงาน พ.ศ.2512 รฐมนตรวาการกระทรวงอตสาหกรรม ออกประกาศกาหนดหลกเกณฑและวธทผรบใบอนญาตประกอบกจการโรงงานมหนาทตองกระทาการดงตอไปน ขอ 1 ใหโรงงานดงกลาวตอไปนมผควบคมดแลและผปฏบตงานประจาเครองรบผดชอบระบบปองกนสงแวดลอมเปนพษ ซงมคณวฒตามทกาหนดไวในขอ 2 โรงงานทมปรมาณนาทงตงแต 125 ลกบาศกเมตรตอชวโมง (ยกเวนนาหลอเยน) หรอมปรมาณความสกปรกกอนเขาระบบขจด (BOD Load of Influent) 200 กโลกรมตอวนขนไป โรงงานทใชโลหะหนกในขบวนการผลต ซงมปรมาณนาทงตงแต 50 ลกบาศกเมตรตอวนขนไป และมปรมาณของโลหะหนกในนาทงออกจากโรงงาน มคาดงน

1.2.1 สงกะส (Zinc) ตงแต 250,000 มลลกรมตอวนขนไป 1.2.2 โครเมยม (Chromium)ตงแต 25,000 มลลกรมตอวน ขนไป 1.2.3 อารเซนค (Arsenic) ตงแต 12,500 มลลกรมตอวนขนไป

1.2.4 ทองแดง (Copper)ตงแต 50,000 มลลกรมตอวนขนไป 1.2.5 ปรอท (Mercury) ตงแต 250 มลลกรมตอวนขนไป 1.2.6 แคดเมยม (Cadmium) ตงแต 1,500 มลลกรมตอวนขนไป

1.2.7 บาเรยม (Barium)ตงแต 50,000 มลลกรมตอวนขนไป 1.2.8 เซเลเนยม (Selenium)ตงแต 10,000 มลลกรมตอวนขนไป 1.2.9 ตะกว (Lead) ตงแต 10,000 มลลกรมตอวนขนไป 1.2.10นเกล (Nickel)ตงแต 10,000 มลลกรมตอวนขนไป 1.2.11 แมงกานส (Manganese)ตงแต 250,000 มลลกรมตอ วนขนไป

โรงงานประกอบกจการเกยวกบเหลกและเหลกกลาดงน 1.3.1 โรงงานทมเตาอบ หรอใชนากรดหรอใชสารทอาจจะเปนอนตรายตอสงแวดลอมใน

ขบวนการผลต และมกาลงผลตตงแต 100 ตนตอวนขนไป 1.3.2 โรงงานทมขนาดเตาหลอมเหลกมปรมาตรรวมทงสน (Total Capacity ) ตงแต 5 ตนตอครง

(Batch) ขนไป 1.4 โรงงานประกอบกจการเกยวกบปโตรเคมคอล ทนาวตถดบซงเปนผลพลอยไดจากโรงกลนนามนใช

ในขบวนการผลตดวยปรมาณวตถดบตงแต 100 ตนตอวนขนไป 1.5 โรงงานประกอบกจการเกยวกบกาซธรรมชาตทกขนาดทแยกหรอแปรสภาพกาซธรรมชาต

(Natural Gas) 1.6 โรงงานประกอบกจการเกยวกบคลอ – แอลคาไลทใชเกลอแกง(NaCl) เปนวตถดบในการผลตโซดา

แอช (Na2CO3) โซดาไฟ (NaOH) กรดเกลอ (HCl) คลอรน (Cl2) และผงฟอกขาว (NaOCl) ทมกาลงผลตแตละวนหรอรวมกนตงแต 100 ตนตอ วนขนไป

214

1.7 โรงงานประกอบกจการเกยวกบการผลตปนซเมนตทกขนาด 1.8 โรงงานประกอบกจการเกยวกบการถลงแร หรอหลอมโลหะทมกาลงผลตตงแต 50 ตนตอวนขนไป 1.9 โรงงานประกอบกจการเกยวกบการผลตเยอกระดาษไดตงแต50 ตนตอวนขนไป 1.10 โรงงานประกอบกจการเกยวกบการกลนนามนดบ (Crude Oil Refinery)ทกขนาด ขอ 2 ผควบคมดแล ผปฏบตงานประจาเครอง ซงรบผดชอบระบบปองกนสงแวดลอมเปนพษตองมคณวฒดงตอไปน 2.1 ผควบคมดแลตองเปนผมคณวฒวศวกรรมศาสตรบณฑต หรอวทยาศาสตรบณฑต สาขาเคมหรอสาขาเคมเทคนค หรอสาขาอนทมประสบการณทางดานสงแวดลอม ซง ไดรบความเหนชอบจากกรมโรงงานอตสาหกรรม สาหรบกรณทเปนบรษทวศวกรทปรกษา (Engineering Consultant Firm) ตองประกอบดวยผมคณวฒดงกลาวขางตน 2.2 ผปฏบตงานประจาเครอง (Operator) ตองมคณวฒจบ มธยมศกษาขนตน และไดรบการรบรองจากบคคลใน ขอ 2.1 2.3 บคคลในขอ 2.1 และ 2.2 ตองขนทะเบยบตอกรมโรงงานอตสาหกรรมตามระเบยบและวธการทกรมโรงงานอตสาหกรรมกาหนด ขอ 3 ประกาศฉบบนใหใชบงคบเมอพนกาหนดเกาสบวน นบแตวนประกาศในราชกจจานเบกษาเปนตน

ประกาศ ณ วนท 4 มถนายน 2525 พลตร ชาตชาย ชณหะวณ

(ชาตชาย ชณหวณ) รฐมนตรวาการกระทรวงอตสาหกรรม

215

ภาคผนวก ข เกณฑมาตรฐานนาทงชมชน

คามาตรฐานในระดบขนาดชมชนตาง ๆ

ลกษณะของนาทง หนวย ก. ข. ค. ง. หมายเหต 1. บโอด มก/ลบ.ดม. 20 30 60 90 เปนบโอดของ

ตวอยางนาท ปลอยใหตก ตะกอน 30 นาท

2. ปรมาณของแขง 2.1 ปรมาณสาร แขวนลอย มก/ลบ.ดม. 30 40 50 60 2.2 ปรมาณตะกอน ลบ.ซม/ 0.5 0.5 0.5 0.5 ลบ.ดม. 2.3ปรมาณ สารละลาย มก/ลบ.ดม. +500 +500 +500 +500 เพมขนจากปรมาณ

สารละลายในนาใช ไมเกน 500 มก./ลบ.ดม.

3. ซลไฟด มก/ลบ.ดม. 1.0 1.0 3.0 4.0 4. คลอรนอสระ ตกคาง มก/ลบ.ดม. 0.3* 0.3* - - เฉพาะภาวะโรค ระบาดตองเตม คลอรนใหมคลอรน อสระตกคาง ในนา แตมคาไมเกน 0.3 มก/ลบ.ดม. สาหรบ

216

ภาคผนวก ข (ตอ) เกณฑมาตรฐานนาทงชมชน

คามาตรฐานในระดบขนาดชมชนตาง ๆ ลกษณะของนาทง หนวย ก. ข. ค. ง. หมายเหต ภาวะปกตไม กาหนด 5. ไนโตรเจน 5.1 ทเคเอน มก/ลบ.ดม. - - 40 40 แบงขนาดชมชน เปน 2 ระดบ คอ นอยกวา 501 และ 501 คนขนไป 5.2 ออรกานค – มก/ลบ.ดม. ไนโตรเจน 10 10 15 15 เครองหมาย – คอ ไมกาหนด เพราะ ปกตไมมไนเทรต – ไนโตรเจนออกมา จากกระบวนการใช ออกซเจน 5. 3 แอมโมเนย - มก/ลบ.ดม. ไนโตรเจน - - 25 25 เครองหมาย + คอ ไมกาหนด เพราะ ปกตไมมไนเทรต – ไนโตรเจนออกมา จากกระบวนการใช ออกซเจน

217

ภาคผนวก ข (ตอ) เกณฑมาตรฐานนาทงชมชน

คามาตรฐานในระดบขนาดชมชนตาง ๆ

ลกษณะของนาทง หนวย ก. ข. ค. ง. หมายเหต 5.4 ไนเทรต - ไนโตรเจน มก/ลบ.ดม. * * + + เครองหมาย * คอ จะกาหนดเมอ แหลงนามปญหา 6. คาความเปนกรด- ดาง - 5-9 5-9 5-9 5-9 7.นามนและไขมนมก/ลบ.ดม. 20 20 20 20 ตวอยางผสมเปน เนอเดยวกน (emulsifiedsamples) 8.ฟคลโคลฟอรม เอนพเอน/100 ลบ.ซม. x x x x เครองหมาย x คอ ไมกาหนดใน ขณะนแตจะกาหนด ภายหลงเมอมขอมล เพมเตม 9. ฟอสเฟต มก/ลบ.ดม. x x x x หมายเหต มตคณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาต 31 มกราคม 2528 ก. หมายถง ชมชนขนาด 2501 คน ขนไป ข. หมายถง ชมชนขนาด 501 – 2500 คน ขนไป ค. หมายถง ชมชนขนาด 101 – 500 คน ขนไป ง. หมายถง ชมชนขนาด นอยกวา 101 คน

218

ภาคผนวก ค มาตรฐานคณภาพแหลงนาผวดนซงมใชทะเล

1. มาตรฐานและวธการตรวจสอบคณภาพนาในแหลงนาผวดนซงมใชทะเล พารามเตอร คาทางสถต หนวย การแบงประเภทคณภาพนาตามการใช ประโยชน/แหลงนาประเภท 1 2 3 4 5 ก.คณสมบตทางกาย ภาพและชววทยา 1.อณหภม(Temperature) - ๐ซ ธ ธ′ ธ′ ธ′ 2.ความเปนกรดเปนดาง(pH) - - ธ 5-9 5-9 5-9 - 3.ออกซเจนละลาย(DO) 20%-ile มก./ลตร ธ 6 4 2 - 4.บโอด(BOD) 80%-ile มก./ลตร ธ 1.5 2.0 4.0 - 5.โคลฟอรม แบคเรย 80%-ile MPN/100มล. - Total Coliform 5,000 20.000 - - - Fecal Coliform 1,000 4,000 - - หนวย คาสง

219

ภาคผนวก ง

ประกาศกรมอนามย ประกาศกรมอนามย

เรองเกณฑคณภาพนาประปา

ดวยกรมอนามยเหนควรใหมการทบทวนมาตรฐานคณภาพนาดม เพอยดถอเปนเกณฑคณภาพนาประปาดมได ตามนโยบายกรมอนามย ทตองการใหประชาชน มนาสะอาดทปราศจากพษภยไวบรโภค กรมอนามยจงกาหนดเกณฑคณภาพนาประปา ใหมคณภาพไมดอยกวาขอกาหนดดงตอไปน

หมวดท 1

1. คณภาพนาทางกายภาพ 1.1 ความเปนกรด - ดาง (pH) ตองอยในชวงระหวาง 6.5 - 8.5 (Field test) 1.2 ความขน (Turbidity) ตองไมเกน 10 เอนทย 1.3 ส (Color) ตองไมเกน 15 แพลตตนมโคบอลท

2. คณภาพนาทางเคมทวไป 2.1 สารละลายทงหมดทเหลอจากการละเหย (TDS) ตองไมเกน 100 มลลกรม/ลตร 2.2 ความกระดาง (Hardness) ตองไมเกน 500 มลลกรม/ลตร 2.3 ซลเฟต (So4) ตองไมเกน 250 มลลกรม/ลตร 2.4 คลอไรด (Cl-) ตองไมเกน 250 มลลกรม/ลตร 2.5 ไนเตรท (No3- as No3- ) ตองไมเกน 50 มลลกรม/ลตร 2.6 ฟลออไรด (F- ) ตองไมเกน 0.7 มลลกรม/ลตร

3. คณภาพนาทางโลหะหนกทวไป 3.1 เหลก (Fe) ตองไมเกน 0.5 มลลกรม/ลตร 3.2 แมงกานส (Mn) ตองไมเกน 0.3 มลลกรม/ลตร 3.3 ทองแดง (Cu) ตองไมเกน 1.0 มลลกรม/ลตร 3.4 สงกะส (Zn) ตองไมเกน 3.0 มลลกรม/ลตร

4. คณภาพนาทางโลหะหนกสารเปนพษ

220

4.1 ตะกว (Pb) ตองไมเกน 0.03 มลลกรม/ลตร 4.2 โครเมยม (Cr) ตองไมเกน 0.05 มลลกรม/ลตร 4.3 แคดเมยม (Cd) ตองไมเกน 0.003 มลลกรม/ลตร 4.4 สารหน (As) ตองไมเกน 0.01 มลลกรม/ลตร 4.5 ปรอท (Hg) ตองไมเกน 0.001 มลลกรม/ลตร

5. คณภาพนาทางแบคทเรย 5.1 โคลฟอรมแบคทเรย (Coliform bacteria) ตองตรวจไมพบ คอ มคาเปน 0 5.2 ฟคลโคลฟอรมแบคทเรย (Fecal coliform bacteria) ตองตรวจไมพบ คอมนคาเปน 0

221

สมดทดสอบ กอนการใชคมอฯ

สาหรบ นกเรยนระดบประกาศนยบตรวชาชพชนปท 2

เพอวดทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรในการตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตนโดยใชสาหรายเปนตวบงช

222

วตถประสงค

สมดทดสอบสรางขนเพอใชทดสอบทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร ทง 6 ทกษะมาใชไดแก ทกษะการสงเกต(Observing) ทกษะการจาแนก (Classifying) ทกษะการจดกระทาและสอความ หมายของขอมล (Organizing Data and Communication ) ทกษะการลงความคดเหนจากขอมล (Infering) ทกษะการพยากรณ (Predicting) ทกษะการตความ หมายขอมลและลงขอสรป (Interpreting Data and Conclusion) ซงในกจกรรมจะมเกณฑการใหคะแนน แลวรวบรวมคะแนนทไดมาหาประสทธผลของคมอการตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตนโดยใชสาหรายเปนตวบงช

223

คาชแจง

สมดทดสอบกอนการใชคมอการตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตนโดยใชสาหรายเปนตวบงช ในกจกรรมจะประกอบดวยทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรทง 6 ทกษะดงน

1. ทกษะการสงเกต 2. ทกษะการจาแนกประเภท 3. ทกษะการลงความคดเหนของขอมล 4. ทกษะการจดกระทาและสอความหมายของขอมล 5. ทกษะการพยากรณ 6. ทกษะการตความหมายขอมลและลงขอสรป

โดยใหนกเรยนทาลงในสมดทดสอบ ซงในกจกรรมจะประกอบไปดวย คาชแจงในการทากจกรรม คาถามและเกณฑการใหคะแนน ซงเปนการนาทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรมาใชควบคกบการใชคมอฯ

นางสาวณฐวรรณ เอยมขา

224

วธใชสมดทดสอบ 1. สมดทดสอบแตละหนาจะประกอบดวยกจกรรมและคาถาม มทวางให

นกเรยนตอบคาถามและคาชแจง 2. ใหนกเรยนเขยนลงในสมดทดสอบเพอรวบรวมคาตอบ 3. นกเรยนควรปฏบตกจกรรมกอนและหลงจากนนตอบคาถามใหเสรจ

เรยบรอย 4. คาตอบของนกเรยนทเขยนอธบายลงในสมดทดสอบสามารถนามา

ตรวจใหคะแนน ตามเปาประสงคของคาถามนน ๆ

225

กจกรรม การศกษาระบบนเวศนาจดบรเวณวทยาลยเทคนคปทมธาน

วตถประสงค

1. เพอใหนกเรยนนาทกษะการสงเกตและทกษะการจาแนกมาใชในการบอกลกษณะของสงมชวตทพบในแตละแหลงทอยอาศยในสงแวดลอมได

2. เพอใหนกเรยนนาทกษะการลงความคดเหนการจดกระทาและสอความหมายมาใชในการระบชนดสงมชวตกบแหลงทอยอาศยทพบในบรเวณทศกษา

3. เพอใหนกเรยนนาทกษะการตความหมายขอมลและลงขอสรปมาใชในการศกษาระบบนเวศนาจดบรเวณวทยาลยเทคนคปทมธาน

อปกรณ 1. สมดทดสอบ 2. แวนขยาย 3. บกเกอร 4. สวง

226

คาชแจง 1. ใหนกเรยนออกสารวจแหลงนารอบ ๆ วทยาลยเทคนคปทมธาน และเกบตวอยางนา

ใสในบกเกอรระบบรเวณทเกบ โดยใหนกเรยนบนทกผลรายละเอยดตางๆ ของแหลงนาและสงมชวตทพบ

2. ใหนกเรยนนาสงมชวตทพบจากการสารวจแหลงนามาจาแนกชนดดวยแวนเพอประเมนคณภาพของแหลงนาบรเวณทศกษา สภาพแวดลอมโดยทวไปของบรเวณแหลงนาพรอมเขยนบนทกผลทงตความหมายขอมลลงขอสรปและรายงานผลการศกษา

227

ตารางบนทกผล บรเวณทสารวจ

ลกษณะของแหลงนา

ลกษณะของสงมชวตท

พบในแหลงนา

ชอสงมชวต

ความสมพนธระหวางสงมชวตกบแหลงนา

228

ตารางบนทกผล บรเวณทสารวจ

ลกษณะของแหลงนา

ลกษณะของสงมชวตท

พบในแหลงนา

ชอสงมชวต

ความสมพนธระหวางสงมชวตกบแหลงนา

229

ตารางบนทกผล บรเวณทสารวจ

ลกษณะของแหลงนา

ลกษณะของสงมชวตท

พบในแหลงนา

ชอสงมชวต

ความสมพนธระหวางสงมชวตกบแหลงนา

230

สรปผลทศกษา ....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

คาถาม 1. จากการสงเกตดวยตาเปลา จงแสดงใหเหนวานาและสงมชวตทเกบมาแตละชนดมความเหมอนหรอแตกตางกนอยางไร ........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

231

2. จงบอกลกษณะของสงมชวตทพบในแหลงนาอยางพรอมทงวาดรปประกอบ คาอธบาย .............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................. 3. บอกวธการททาใหนกเรยนสามารถลงความคดเหนไดวาสงมชวตทพบในแตละแหลงนาเปนสงมชวตชนดใด …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

4. สงมชวตทพบในแตละแหลงนาทศกษาเปนชนดเดยวกนทงหมดหรอไมอยางไรและเพราะสาเหตใดจงเปนเชนนน

..............................................................................................................................................

..............................................................................................................................................

..............................................................................................................................................

..............................................................................................................................................

..............................................................................................................................................

..............................................................................................................................................

232

แบบประเมนทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรสาหรบครผสอน กจกรรมการตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตนโดยใชสาหรายเปนตวบงช

ชอครผประเมน........................................................................................................................ ประเมนกลม.......................................................................................................................... วนท..................เดอน...........................................พ.ศ............................................................ ************************************************************************** คาชแจง ใหผประเมนใสเครองหมาย √ ลงในชองวางตามความเปนจรง 5 หมายถง ดมาก 4 หมายถง ด 3 หมายถง พอใช

2 หมายถง ตองปรบปรง 1 หมายถงไมมคณภาพ รายการประเมน

5 4

3

2

1

ขอเสนอแนะ

1. การสงเกต

2. การจาแนก

3.การจดกระทาและสอความหมายของขอมล

4. การลงความคดเหนจากขอมล

5. การพยากรณ

6.การตความหมายขอมลและลงขอสรป

เกณฑการแปลความหมายระดบคะแนน รอยละ 80 ขนไป ระดบ ดมาก รอยละ 70 – 79 ระดบ ด รอยละ 60 – 69 ระดบ พอใช ตากวารอยละ 60 ระดบ ปรบปรง

สรปการประเมนผลงานกลม .......................................................................... รวมไดคะแนน..................................................... คดเปนรอยละ..................................................... อยในเกณฑ........................................................

233

เกณฑการใหคะแนน รายการ คะแนน ระดบ

คณภาพ 1. ทกษะการสงเกต

1. สงเกตลกษณะของแหลงนาทศกษาได 2. สงเกตลกษณะสาคญอยางละเอยดของแหลงนาทศกษา

ได

3. สงเกตลกษณะสาคญอยางละเอยดของแหลงนาและสงทเกยวของกบแหลงนาทศกษาได

4. สงเกตลกษณะสาคญอยางละเอยดของแหลงนา สงท

เกยวของกบแหลงนาและความแตกตางของแหลงนาแตละแหลงนาได

5. สงเกตลกษณะสาคญอยางละเอยดของแหลงนา สงท

เกยวของกบแหลงนาความเหมอนและความแตกตางของแหลงนาของสาหรายแตละแหลงนาไดอยางละเอยด

1

2

3

4 5

ไมมคณภาพ

ตองปรบปรง

พอใช

ด

ดมาก

2. ทกษะการจาแนก 1. ไมสามารถอธบายความแตกตางของสงมชวตทพบได 2. สามารถอธบายความแตกตางของสงมชวตทพบไดเพยง

บางสวน 3. สามารถอธบายความแตกตางและความเหมอนของ

สงมชวตได 4. สามารถอธบายความแตกตาง ความเหมอนของสงมชวต

ได 5. สามารถอธบายความแตกตาง ความเหมอนของสงมชวต

ไดอยางมหลกการ

1

2

3

4

5

ไมมคณภาพ

ตองปรบปรง

พอใช

ด

ดมาก

234

เกณฑการใหคะแนน

รายการ คะแนน ระดบคณภาพ 3. ทกษะการจดกระทาและสอความหมายของขอมล

1. บนทกสภาพทวไปของแหลงนาไมละเอยดและไมมขอมลสงมชวตทพบ ไมสรปความสมพนธระหวางสงมชวตทพบกบแหลงนา

2. บนทกสภาพทวไปของแหลงนาไมละเอยดและมขอมลสงมชวตทพบจากการสงเกตดวยตาเปลาได ไมสรปความสมพนธระหวางสงมชวตทพบกบแหลงนา

3. บนทกสภาพทวไปของแหลงนาละเอยดและมขอมลสงมชวตทพบได ไมสรปความสมพนธระหวางสงมชวตทพบกบแหลงนา

4. บนทกสภาพทวไปของแหลงนาละเอยดและมขอมลสงมชวตทพบ ระบชอสงมชวตทพบ สรปความสมพนธระหวางสงมชวตทพบกบแหลงนาได

5. บนทกสภาพทวไปของแหลงนาละเอยดและมขอมลสงมชวตทพบระบชอสงมชวตทพบ สรปความสมพนธระหวางสงมชวตทพบกบแหลงนาไดอยางมหลกการ

1

2

3

4

5

ไมมคณภาพ

ตองปรบปรง

พอใช ด

ดมาก

235

เกณฑการใหคะแนน

รายการ คะแนน ระดบคณภาพ 4. ทกษะการลงความคดเหนจากขอมล

1. ไมอธบายความสมพนธระหวางขอมลทมอย 2. อธบายความสมพนธระหวางขอมลทมอยไดบางสวน

3. อธบายความสมพนธระหวางขอมลทมอยไดถกตอง

4. อธบายความสมพนธระหวางขอมลทมอยไดถกตองม

หลกเกณฑ 5. อธบายความสมพนธระหวางขอมลทมอยและเชอมโยง

ขอมลทไดอยางถกตองมหลกเกณฑ

1

2

3

4

5

ไมมคณภาพ

ตองปรบปรง

พอใช

ด

ดมาก

236

เกณฑการใหคะแนน

รายการ คะแนน ระดบคณภาพ

5. ทกษะการพยากรณ 1. ไมสามารถพยากรณคณภาพนาจากขอมลทศกษาได 2. สามารถพยากรณคณภาพนาจากขอมลทศกษาไดบางสวน

3. สามารถพยากรณคณภาพนาไดอยางมหลกเกณฑจาก

ขอมลทศกษา 4. สามารถพยากรณคณภาพนาไดอยางมหลกเกณฑไดโดย

เชอมโยงกบขอมลสงมชวตทพบจากการสงเกตดวยตาเปลาได

5. สามารถพยากรณคณภาพนาไดอยางมหลกเกณฑไดโดยเชอมโยงกบขอมลสงมชวตทพบจากการสงเกตดวยตาเปลาได ถกตอง

1

2

3

4

5

ไมมคณภาพ

ตองปรบปรง

พอใช

ด

ดมาก

237

เกณฑการใหคะแนน

รายการ คะแนน ระดบคณภาพ

6. ทกษะการตความหมายขอมลและลงขอสรป 1. ตความหมายของขอมลระหวางคณภาพนากบสงมชวตท

พบไดไมละเอยด และไมสรปผลขอมล 2. ตความหมายของขอมลระหวางคณภาพนากบสงมชวตท

พบได และสรปผลไมสอดคลองกบขอมล 3. ตความหมายของขอมลระหวางคณภาพนากบสงมชวตท

พบถกแตสรปผลไมสอดคลองกบขอมลบางสวน 4. ตความหมายของขอมลระหวางคณภาพนากบสงมชวตท

พบถกตองและสรปผลสอดคลองกบขอมลบางสวน 5. ตความหมายของขอมลระหวางคณภาพนากบสงมชวตท

พบถกตอง และสรปผลสอดคลองกบขอมล

1

2

3

4

5

ไมมคณภาพ

ตองปรบปรง

พอใช

ด

ดมาก

238

สมดทดสอบ กอนการใชคมอฯ

สาหรบ นกเรยนระดบประกาศนยบตรวชาชพชนปท 2

เพอวดทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรในการตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตนโดยใชสาหรายเปนตวบงช

239

คมอสมดทดสอบ สาหรบ ครผสอน

เพอวดทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรในการตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตนโดยใชสาหรายเปนตวบงช

240

วตถประสงค

คมอสมดทดสอบสาหรบครผสอนสรางขนเพอใชทดสอบการนาทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร ทง 6 ทกษะมาใชไดแก ทกษะการสงเกต(Observing) ทกษะการจาแนก (Classifying) ทกษะการจดกระทาและสอความหมายของขอมล (Organizing Data and Communication ) ทกษะการลงความคดเหนจากขอมล (Infering) ทกษะการพยากรณ (Predicting) ทกษะการตความหมายขอมลและลงขอสรป (Interpreting Data and Conclusion) ซงในกจกรรมจะมเกณฑการใหคะแนน แลวรวบรวมคะแนนทไดมาหาประสทธผลของคมอการตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตนโดยใชสาหรายเปนตวบงช

241

คาชแจง

คมอสมดทดสอบสาหรบคร ใชเพอประเมนการทากจกรรมการสารวจคณภาพแหลงนา ของนกเรยน ซงเปนการนาทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรมาใชควบคกบการใชคมอฯ ภายในคมอสมดทดสอบสาหรบครผสอน ประกอบดวยผลการสารวจคณภาพแหลงนา เฉลยคาถามทายกจกรรม เกณฑการใหคะแนน แบบประเมนทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรสาหรบครผสอน โดยประเมนตามเกณฑทกาหนดไวเพอเปรยบเทยบคะแนนกอนและหลงการใชคมอการตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตนโดยใชสาหรายเปนตวบงชวานกเรยนมทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรเพมขนหรอไม

นางสาวณฐวรรณ เอยมขา

242

วธใชคมอสมดทดสอบสาหรบครผสอน 1. ใชคมอสมดทดสอบสาหรบครเพอใหคะแนนการทากจกรรมการสารวจคณภาพนาของ

นกเรยน โดยดเกณฑการใหคะแนน

243

กจกรรม การศกษาระบบนเวศนาจดบรเวณวทยาลยเทคนคปทมธาน

วตถประสงค

1. เพอใหนกเรยนนาทกษะการสงเกตและทกษะการจาแนกมาใชในการบอก ลกษณะของสงมชวตทพบในแตละแหลงทอยอาศยในสงแวดลอมได

2. เพอใหนกเรยนนาทกษะการลงความคดเหนการจดกระทาและสอความหมายมา ใชในการระบชนดสงมชวตกบแหลงทอยอาศยทพบในบรเวณทศกษา

3. เพอใหนกเรยนนาทกษะพยากรณ ทกษะการตความหมายขอมลและลงขอสรปมาใชใน การศกษาระบบนเวศนาจดบรเวณวทยาลยเทคนคปทมธาน อปกรณ

1. คมอการตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตนโดยใชสาหรายเปนตวบงช 2. สมดทดสอบ 3. แวนขยาย 4. กลองจลทรรศน 5. บกเกอร 6. สวง

244

คาชแจง 1. ใหนกเรยนออกสารวจแหลงนารอบ ๆ วทยาลยเทคนคปทมธาน และเกบตวอยางนา

ใสในบกเกอร ระบบรเวณทเกบ โดยใหนกเรยนบนทกผลรายละเอยดตางๆ ของแหลงนาและสงมชวตทพบ

2. ใหนกเรยนนาสงมชวตทพบจากการสารวจแหลงนามาจาแนกชนดดวยแวนขยายและกลองจลทรรศนเพอประเมนคณภาพของแหลงนาบรเวณทศกษา สภาพแวดลอมโดยทวไปของบรเวณแหลงนาพรอมเขยนบนทกผลทงตความหมายขอมลลงขอสรปและรายงานผลการศกษา

245

ตารางบนทกผล บรเวณทสารวจ

คณสมบตของนาทางกายภาพ

ลกษณะของสงมชวตท

พบในแหลงนา

ชอสงมชวต ความสมพนธระหวางสงมชวตกบแหลงนา

สวนขางๆวทยาลย

มลกษณะใสเนองจากสามารถมองเหนสงมชวตในนาได ไมมกลนเหมน

- เปนเสนสายสเขยวเหมอนเสนผม - เปน เสนสายสเขยวเปนเสนอาจอ ย เ ด ย ว ๆ แ ตอาจจะมกลมกนหนาแนนใบบางสภาพโดยท ว ไปเซลลในเสนสายมค ว ามกว า งยาวกวาความยาวของเ ซลล ม ส เ ข ย วคลา

- เปนเสนสายทมลกษณะเปนเกลยวคลายสวาน ประกอบดวย เซลลหลายเซลลมาตอกน แตผนงเซลลแตละเซลลบางมาก

Spirogyra sp.

Oscillatoria sp.

Spirulina sp.

สาหรายทพบในแหลงนสามารถทจะเจรญเตบโตในนาทคณภาพด ในแหลงนาธรรมชาตทไมมสารอนทรยในปรมาณทมาก

246

ตารางบนทกผล บรเวณทสารวจ

คณสมบตของนาทางกายภาพ

ลกษณะของสงมชวตท

พบในแหลงนา

ชอสงมชวต ความสมพนธระหวางสงมชวตกบแหลงนา

- เปนเสนสายทมกจะอยรวมกนเปนกลมสานกนเปนแผน เซลลมลกษณะเปนสเหลยมผนผา หรอทรงกระบอกเรยงตอกน มความกวางของเซลลสมาเสมอตลอดสาย ยกเวนตรงปลายกลมมน บางชนดอาจมคาลปตรา มชทหมเสนสายบาง ๆ ซทไมมส บางชนดซทโผลออกมานอกไตรโคม

Phormidium sp.

247

ตารางบนทกผล บรเวณทสารวจ

คณสมบตของนาทางกายภาพ

ลกษณะของสงมชวตท

พบในแหลงนา

ชอสงมชวต ความสมพนธระหวางสงมชวตกบแหลงนา

- เปนกอนวน ภายในมเสนสายจานวนมากฝงตวอย เมอยงออนอยเปนกอนตน ตอมาตรงกลางจะกลวง เสนสายแตกแขนงไดจานวนมาก แขนงสนประกอบดวยเซลล 1 – 3 เซลล มเฮเทอโรซสตอยตรงปลายแขนงจะมลกษณะยาวเฮเทอโรซสตนอกจากจะเกดตรงปลายของแขนงสน ๆ เปนแบบ

Nostoc sp.

248

ตารางบนทกผล

บรเวณทสารวจ

คณสมบตของนาทางกายภาพ

ลกษณะของสงมชวตท

พบในแหลงนา

ชอสงมชวต ความสมพนธระหวางสงมชวตกบแหลงนา

ทอระบายนาทงโรงงานอตสาหกรรม

นามลกษณะขน มกลน

- เปนพวกเสนสายทมการแตกแขนงไมแทจรงเชนเดยวกน แขนงทแตกออกมาจะเปนแบบแขนงค (false branch in pair ) ระหวางเฮทเทอโรซสต เซลลมรปรางทรงกระบอก ซทหมอาจไมมส หรอมสนาตาลอมเหลอง

Scytonema endolithicum

สาหรายทพบในแหลงนสามารถทจะเจรญเตบโตในนาทคณภาพทว ๆ ไปโดยเฉพาะนาทมของเสยจากโรงงานอตสาหกรรม สามารถอยในตวกลางทมสภาพความเปนกรดดาง 3.5 – 7.0 และทอณหภม 20 – 31 องศาเซลเซยส เจรญเตบโตไดดมาก

249

ตารางบนทกผล บรเวณทสารวจ

คณสมบตของนาทางกายภาพ

ลกษณะของสงมชวตท

พบในแหลงนา

ชอสงมชวต ความสมพนธระหวางสงมชวตกบแหลงนา

บง

มลกษณะสเขยวขนเนองจากสามารถมองเหนสงมชวตในนาได ไมมกลนเหมน

- ป ร ะกอบด ว ยเซลลจานวน 8 – 16 เซลล เ รยงตวเบยดกนเปนกลม โดยหนดานเซลลไปทางเดยวกน แตละเ ซ ล ล ม ล ก ษณะคลายรปกระสวยห ว แ ห ล ม ท า ยแหลม ม แฟลกเจลลม 2 เสน มอายสปอต 1 อน - มรปรางยาวเรยว แหลมหวแหลมทาย โคงเลกนอย หรอรปแบบพระจนทรเสยว มชอสามญวา สาหรายควนาง หรอสาหรายพระจนทรเสยว บางชนดอาจโคงงอคลายจะเปนเกลยว มนวเคลยสตรงกลาง

Pyrobotrys sp. Ankistrodesmus

sp.

สาหรายทพบในแหลงนสามารถทจะเจรญเตบโตในนาทมคณภาพทวไป แมกระทงในขวดนาหรอถงนาทไมคอยไดลาง ในนานง ในบอ หรอสระทมสารอนทรยมาก

250

ตารางบนทกผล บรเวณทสารวจ

คณสมบตของนาทางกายภาพ

ลกษณะของสงมชวตท

พบในแหลงนา

ชอสงมชวต ความสมพนธระหวางสงมชวตกบแหลงนา

บอนาในสวนขางบานเรอน

มลกษณะใสเนองจากสามารถมองเหนสงมชวตในนาได ไมมกลนเหมน

- เปนสายทแตกแขนงแบบแขนงเดยว (false branch in ingle ) ซงมกเกดตดกบเฮทเทอโรซสตทอยภายในเสนสาย ลกษณะเซลลคลาย Scytonema - เปนเสนสาย แตจะอยรวมกนเปนทลลส มลกษณะเปนกอนกลม หรอแบนภายในกลวงหรอตน โดยเสนสายฝงอยในเมอก อาจจะฝงตวโดยเรยงขนานกนหรอเรยงเปนรศมกระจายออกโดยเฮทเทอโรซสตของแตละเสนสายจะมาชนกนตรงกลาง ปลายเสนสายจะชออกไปเปนแฉกคลายรศมลกษณะของแตละ

Tolypothrix sp.

Gloeotrichia

sp.

พบไดทกหนทกแหงทมความชน เชนตามทชนแฉะตามบอนา ค ลาธาร ทอระบายนาซงมสารอนทรยทเนาเปอย บรเวณทมสาหรายชนดนจะมสเขยวคลา มความคงทนตอความสกปรกของนาไดด

251

ตารางบนทกผล บรเวณทสารวจ

คณสมบตของนาทางกายภาพ

ลกษณะของสงมชวตท

พบในแหลงนา

ชอสงมชวต ความสมพนธระหวางสงมชวตกบ

แหลงนา

เสนสายนนจะมเฮทเทอโรซสต ทสวนโคนมการสรางอะคนทตดก บ เ ฮท เทอ โ รซ สต อะคนทมขนาดใหญรปทรงกระบอกยาว มซทหมสวนโคนหนา สวนปลายจะเหนไมชด - เปนโคโลนทประกอบดวยเซลลจานวน 4 หรอ 8 หรอ 16 เซลลมาเรยงตอกนดานขางตามความยาวของเซลล แตละเซลลมลกษณะเปนรปไข หรอทรงกระบอก หรอพระจนทรครงซก เซลลทอยดานรมสดทงสองดานอาจมหนาม (spine) ยนออกมา

Scenedesmus sp.

252

ตารางบนทกผล บรเวณทสารวจ

คณสมบตของนาทางกายภาพ

ลกษณะของสงมชวตท

พบในแหลงนา

ชอสงมชวต ความสมพนธระหวางสงมชวตกบแหลงนา

- มลาตนเปนสายเรยวยาว ทอดไปตามความสงของระดบนา อาจยาวไดถง 3 เมตร ทงใบและตนจมใตนา ล กษณะของ ใบเปนแผนบางเรยวยาวขนาดเลกตดบนลาตนเปนชนๆ ชนละ 2- 8 ใบ ใบยาว 10 - 20 มลลเมตร กวาง 2 - 5 มลลเมตร มสเขยวแก เสนกลางใบสแดง ขอบใบหยกเปนซเลกๆ มดอกตดอยทซอกใบระดบใตนา เมอดอกแกจงจะลอยขนมาบานเหนอผวนา

Hydrilla verticellatae

253

ตารางบนทกผล บรเวณทสารวจ

คณสมบตของนาทางกายภาพ

ลกษณะของสงมชวตท

พบในแหลงนา

ชอสงมชวต ความสมพนธระหวางสงมชวตกบแหลงนา

คลองนาออม

มลกษณะใส ไมมกลนเหมน

ม ล ก ษณะข อ งคลอ โ รพลาสตแตกต า ง ก น ไป อาจเปนรปถวย รปโกศ รปตว H ห ร อ ค ล อ โ ร พลาสตอาจอยขาง ๆ เซลล บรเวณดานหนามแฟลกเจลลม 2 เสน มอายสปอตฝงอยบรเวณดานหนา - เปนสาหรายเซลลเดยว รปรางยาวเรยว บางชนดมลกษณะคลายกระสวย หวแหลมทายแหลม บางชนดจะโคลงคลายพระจนทรเสยวประกอยดวย 2 เซมเซลล บรเวณกงกลางระหวาง 2 เซมเซลล จะมนวเคลยส 1 อน

Chlamydomonas sp.

Closterium sp.

เปนสาหรายทจะเปนดชนวาในแหลงนาทมสาหรายชนดนเปนนาทม คณภาพด ไมใชนาเสย เปนนาทมสภาพกรดเลกนอย

254

ตารางบนทกผล บรเวณทสารวจ

คณสมบตของนาทางกายภาพ

ลกษณะของสงมชวตท

พบในแหลงนา

ชอสงมชวต ความสมพนธระหวางสงมชวตกบแหลงนา

แมนาเจาพระยาหนาวทยาลยฯ

ขนไมมกลน

- เซลลรปรางเปนกระสวยสนหรอรปทรงกระบอกหรออาจแบน - เปนเสนสายสเขยวเหมอนเสนผม

Euglena sp. Spirogyra sp.

เปนสาหรายนาจดทพบอยทวไปในแหลงนาแทบทกแหง มชอเรยกกนอกอยางวา เทา สามารถอยในต วกลางท ม สภาพความเปนกรดดาง 3.5-7.0 เจรญไดดมาก

255

ตารางบนทกผล บรเวณทสารวจ

คณสมบตของนาทางกายภาพ

ลกษณะของสงมชวตท

พบในแหลงนา

ชอสงมชวต ความสมพนธระหวางสงมชวตกบแหลงนา

บอนาขางบานเรอน

มลกษณะใสเนองจากสามารถมองเหนสงมชวตในนาได ไมมกลนเหมน

- เปน เซลล เดยวประกอบดวย 2 เซมเซลลรปรางคลายไต บรเวณท 2 เซมเ ซลลมา เช อมกนเกด เปนรอง เว าทเ ร ยกว า ม เ ด ยนคอนสตรคชน หรอไซนส หรออสทมส ผนงเซลลอาจเรยบ หรอขรขระ แตละเซม เซลลมคลอโรพลาสตเปนสน หรอแผ น บางชน ดมคลอโรพลาสตเปนรปดาวและมไพรนอยดอยบนคลอโรพลาสตเซมเซลล 2 อน มนวเคลยสอยกลางระหวางเซมเซลลทงสอง

Cosmarium sp.

เปนสาหรายทจะเปนดชนวาในแหลงนาทมสาหรายชนดนเปนนาทม คณภาพด ไมใชน าเสย เปนนาทมสภาพกรดเลกนอย

256

ตารางบนทกผล บรเวณทสารวจ

คณสมบตของนาทางกายภาพ

ลกษณะของสงมชวตท

พบในแหลงนา

ชอสงมชวต ความสมพนธระหวางสงมชวตกบแหลงนา

- เปนกลม เซลลทรงกลมกลวง มขนาดใหญมองเหนไดดวย ตาเปลา ประกอบดวยเซลลตงแต 500 – 50,000 เซลล เรยงอยทผวของทรงกลม แตละเซลลลกษณะกลมหรอร มสารเปนเมอกหม และมหนวด 2 เสน - เปนเสนสายทไมแตกแขนง เซลลลางสดทาหนาทเปน ราก สาหรบยดเกาะ แตละเซลลเปนรปทรงกระบอก มนวเคลยสเพยง 1 คลอโรพลาสตเปนแถบขางเซลล หรอเปนวงอยตรงกลาง และอาจหมรอบ

Volvox sp.

Ulothrix sp.

257

ตารางบนทกผล บรเวณทสารวจ

คณสมบตของนาทางกายภาพ

ลกษณะของสงมชวตท

พบในแหลงนา

ชอสงมชวต ความสมพนธระหวางสงมชวตกบแหลงนา

หรอเกอบรอบ มไพรนอยด 1 หรอมากกวา - เปนเสนสายทมรากยดเกาะกบพนในขณะทยงออนอย แตเมอโตขนจะหลดลอยนาเปนอสระ ผนงเซลลมลกษณะเปนรปตว H เกยซอนกน เมอขาดทอนจะขาดตรงรอยตอน คลอโรพลาสตเปนรปตาขาย ไมมไพรนอยด

Microspora sp.

258

ตารางบนทกผล บรเวณทสารวจ

คณสมบตของนาทางกายภาพ

ลกษณะของสงมชวตท

พบในแหลงนา

ชอสงมชวต

ความสมพนธระหวางสงมชวตกบแหลงนา

- รปรางทรงกลม หรอเปนรปไข คลอโ รพล าสต ม ก อ ยดานขาง หรอเปนรปถวย - เปนเสนสายทไมแตกแขนง มลกษณะเหมอนเสนผมแตเปนสเขยว จบดจะรสกลนมอเนองจากมเมอกหมภายนอก เซลลรปทรงกระบอกมความยาวเทากบความกวางไปจนถงยาวหลายเทาของความกวาง

Chlorella sp.

Spirogyra

sp.

259

ตารางบนทกผล บรเวณทสารวจ

คณสมบตของนาทางกายภาพ

ลกษณะของสงมชวตท

พบในแหลงนา

ชอสงมชวต ความสมพนธระหวางสงมชวตกบแหลงนา

- เปนเสนสายทไมแตกแขนง ประกอบดวยเซลลรปทรงกระบอกซงมความยาวประมาณ 4 เทาของความกวาง ผนงเซลลบาง เปนพวกเพกโตส (pectose) คลอโรพลาสตเปนแถบยาว พาดจากดานหนงไปอกดานหนง

Mougeotia sp.

260

ตารางบนทกผล บรเวณทสารวจ

คณสมบตของนาทางกายภาพ

ลกษณะของสงมชวตท

พบในแหลงนา

ชอสงมชวต

ความสมพนธระหวางสงมชวตกบแหลงนา

คลองวดโบสถ

นาขน มกลน - รปรางเปนทรงกระบอก ดานปลายทงสองจะเรยวเลก และโคงมน ใน 1 เซลล คลอโรพลาสตม 2 แบบแบบแรกจะเปนแถบ 2 แถบ เรยงกนตามยาวของเซลล มไพรนอยดเรยงบนแถบคลอโรพลาสต สวนอกแบบหนงคลอโรพลาสตจะอยทขอบ 2 ขางของเซลล มลกษณะกระจดกระจายนวเคลยสม 1 อนอยตรงกลาง

Netrium sp.

พบมากในบอ หรอสระทมสารอนทรยปนอยมาก เชน พบวามการเจรญพนธเปนจานวนมากลอยเปนฝาอยบนผวนา

261

ตารางบนทกผล บรเวณทสารวจ

คณสมบตของนาทางกายภาพ

ลกษณะของสงมชวตท

พบในแหลงนา

ชอสงมชวต

ความสมพนธระหวางสงมชวตกบแหลงนา

- เซลลตอกนเปนสายตรงหรอซกแซกหรอเกาะอยกบพน เซลลเมอมองจากดานเกอเดลเปนรปสเหลยมเกอบดานเทาจนถงสเหลยมผนผา ทมความยาวมากกวาความกวางหลายเทา เมอมองจากดานวาลวเซลลเปนรปใบขาวจนถงรปไข ปลายเซลลทงสองดานแคบกวากลางเซลลหรอปลายเซลลอาจพองออก ปลายเซลลทงสองดานมรขนาดเลกรปไขดานละ 1 ร คลอโรพลาสตรปไขขนาดเลกจานวนมาก

Diatoma

sp.

262

ตารางบนทกผล บรเวณทสารวจ

คณสมบตของนาทางกายภาพ

ลกษณะของสงมชวตท

พบในแหลงนา

ชอสงมชวต

ความสมพนธระหวางสงมชวตกบแหลงนา

- รปรางเซลลคลายใบไมหรอใบโพธและแบนมากทางดานทองและดานหลง ปลายเซลลอาจมหางสนหรอยาวขนกบสปชส มแฟลกเจลลมยาว 1 เสน เคลอนไหวโดยใชแฟลกเจลลมและการพลกตวไปมา - เซลลเดยว ๆ หรออาจอยรวมกนเปนกลมตอกนคลายรปพด หรอตอกนเปนสายตรงเมอมองจากดานวาลว ฝาเปนรปเรยวยาวคลายเขม ปลายทงสองอาจแหลมเลกกวาสวนอนหรอพองออกเลกนอย เมอมองจากดานเกอเดลเซลลเปนรป

Phacus sp.

Synedra

acus

263

ตารางบนทกผล บรเวณทสารวจ

คณสมบตของนาทางกายภาพ

ลกษณะของสงมชวตท

พบในแหลงนา

ชอสงมชวต ความสมพนธระหวางสงมชวตกบแหลงนา

สเหลยมทมดานยาวกวาดานกวางมากและมปลายตดตรง คลอโรพลาสตเปนแผนขนาดเลกจานวนมาก - รปรางเซลลทรงกลมคลายลกระเบดมอ เซลลมเปลอกหม เปลอกหมเซลลสดาเหลองหรอสนาตาลแดงและมกมหนามทเปลอก มแฟลกเจลลม 1 เสนยนออกจากชองเปดของเปลอก

Trachelomanas

sp.

264

ตารางบนทกผล

บรเวณทสารวจ

คณสมบตของนาทางกายภาพ

ลกษณะของสงมชวตท

พบในแหลงนา

ชอสงมชวต ความสมพนธระหวางสงมชวตกบแหลงนา

สเหลยมทมดานยาวกวาดานกวางมากและมปลายตดตรง คลอโรพลาสตเปนแผนขนาดเลกจานวนมาก - รปรางเซลลทรงกลมคลายลกระเบดมอ เซลลมเปลอกหม เปลอกหมเซลลสดาเหลองหรอสนาตาลแดงและมกมหนามทเปลอก มแฟลกเจลลม 1 เสนยนออกจากชองเปดของเปลอก

Trachelomanas

sp.

265

สรปผลทศกษา จากการสารวจแหลงนาตามจดตาง ๆ พบวาลกษณะของนาบรเวณทศกษา เชน บรเวณ

สวนขางอรถสาย 90 แมนาเจาพระยาหนาวทยาลยฯ คลองวดมะขาม คลองวดโบสถ เปนตน ลกษณะทางกายภาพของนามทงนาทมลกษณะใสจนสามารถมองเหนสงมชวตในนาได นาขนมกลน นาทงทมกลน เปนตน และจากการสารวจพชนาทพบบรเวณทศกษานมทงสามารถสงเกตไดดวยตาเปลาคอพวกพชชนสงไดแกสาหรายหางกระรอก จอก แหน ผกตบชวา ทลลสของสาหรายบางชนด และทไมสามารถสงเกตเหนดวยตาเปลาตองใชกลองจลทรรศนสงเกตคอพวกสาหรายเซลลเดยวชนดตาง ๆ ในแตละแหลงนา เพอใชในการแยกชนดของสาหรายเซลลเดยวทพบโดยใชคมอการตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตนโดยใชสาหรายเปนตวบงชประกอบการศกษา จากขอมลทสารวจแหลงนาแตละแหลงทศกษานน สาหรายทพบแตละแหลงมทงพบสาหรายชนดเดยวกนและตางชนดกน หรอแหลงนาบางแหลงกพบชนดของสาหรายทไมซากบแหลงนาอนเลย ตวอยางเชน บรเวณศกษารองสวนขางวทยาลย จะพบสาหราย ตอไปนคอ Spirogyra sp. Oscillatoria sp. Spirulina sp. บอนาขางบานเรอน พบสาหราย Spirogyra sp. Chlorella sp.

Microspora sp. Ulothrix sp. Volvox sp. Cosmarium sp. สวนบรเวณ คลองวดโบสถ พบสาหราย Netrium sp. Diatoma sp. Phacus sp. Synedra acus จะสงเกตไดวาแหลงนาใดทพบสาหรายชนดเดยวกนนนคณภาพของนาจะมคาพารามเตอรใกลเคยงกน เชน บรเวณศกษารองสวนขางวทยาลย กบ บอนาขางบานเรอน ชนดสาหรายทพบเหมอนกนคอ Spirogyra sp. พบอยในตวกลางทมสภาพความเปนกรดดาง 3.5 -7.0 คา DO 5.37 BOD 4.18 ซงทง 2 แหลงทศกษามสภาพใกลเคยงกน สวนแหลงนาทพบสาหรายไมซากบแหลงนาอน ๆ นนเพราะวาคณภาพของนาตางกน

คาถาม 1. จากการสงเกตดวยตาเปลา จงแสดงใหเหนวานาและสงมชวตทเกบมาแตละชนดมความเหมอนหรอแตกตางกนอยางไร

แหลงนาแตละแหลงทศกษาลกษณะทางกายภาพของนาจะมลกษณะคลายกนเชน ม ลกษณะใสเนองจากสามารถมองเหนสงมชวตในนาได ไมมกลนเหมน บางแหลงนาทศกษานาจะขนคอไมสามารถมองเหนสงมชวตในนาได

2. จงอธบายลกษณะของพชทพบในแหลงนาตวอยาง สาหรายทพบบรเวณทศกษาเมอสงเกตดวยตาเปลาพบวามลกษณะ

- เปนเสนสายอยรวมกนเหมอนเสนผมแตสเขยว สมผสดวยมอจะรสกลน

266

- เปนพชชนสงทมใบสเขยวลาตนยาวลกษณะคลายหางกระรอกเปนพวง - เปนแผนสเขยวเกาะตามใบไมทจมนา ขางบอ เกาะตามไมในแหลงนา - เปนฝาสเขยวลอยบนผวนา - มใบขนาดเลกสเขยวมราก ลอยบนผวนาตดกนเปนแพ - มใบขนาดกลางสเขยวมราก ลอยบนผวนา - มใบสเขยวขนาดใหญมรากมดอกสมวงเปนชอ ลอยบนผวนา

3. บอกวธการททาใหนกเรยนสามารถลงความคดเหนไดวาสงมชวตทพบในแตละแหลงนาเปนสงมชวตชนดใด 1. วาดลกษณะของสาหรายทพบ 2. ใชคมอการตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตนโดยใชสาหรายเปนตวบงชประกอบการจาแนกชนดของสาหราย 4. สงมชวตทพบในแตละแหลงนาทศกษาเปนชนดเดยวกนทงหมดหรอไมอยางไรและเพราะสาเหตใดจงเปนเชนนน มทงชนดเดยวกนและตางชนดกนเพราะวาคณภาพของแหลงนาทศกษามคณภาพตางกนเชน มทงนาทใสสะอาด ขน มสารอนทรยมาก มกลน นาทงจากโรงงานอตสาหกรรม และจากบานเรอนเปนตน

267

แบบประเมนทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรสาหรบครผสอน กจกรรมการตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตนโดยใชสาหรายเปนตวบงช

ชอครผประเมน...................................................................................................................... ประเมนกลม.......................................................................................................................... วนท..................เดอน...........................................พ.ศ............................................................ ************************************************************************** คาชแจง ใหผประเมนใสเครองหมาย √ ลงในชองวางตามความเปนจรง 5 หมายถง ดมาก 4 หมายถง ด 3 หมายถง พอใช

2 หมายถง ตองปรบปรง 1 หมายถงไมมคณภาพ รายการประเมน

5 4

3

2

1

ขอเสนอแนะ

1. การสงเกต

2. การจาแนก

3.การจดกระทาและสอความหมายของขอมล

4. การลงความคดเหนจากขอมล

5. การพยากรณ

6.การตความหมายขอมลและลงขอสรป

เกณฑการแปลความหมายระดบคะแนน รอยละ 80 ขนไป ระดบ ดมาก รอยละ 70 – 79 ระดบ ด รอยละ 60 – 69 ระดบ พอใช ตากวารอยละ 60 ระดบ ปรบปรง

สรปการประเมนผลงานกลม .......................................................................... รวมไดคะแนน..................................................... คดเปนรอยละ..................................................... อยในเกณฑ........................................................

268

เกณฑการใหคะแนน

รายการ คะแนน ระดบคณภาพ

1. ทกษะการสงเกต 1. สงเกตลกษณะของแหลงนาทศกษาได 2. สงเกตลกษณะสาคญอยางละเอยดของแหลงนาทศกษา

ได 3. สงเกตลกษณะสาคญอยางละเอยดของแหลงนาและสงท

เกยวของกบแหลงนาทศกษาได

4. สงเกตลกษณะสาคญอยางละเอยดของแหลงนา สงทเกยวของกบแหลงนาและความแตกตางของแหลงนาแตละแหลงนาได

5. สงเกตลกษณะสาคญอยางละเอยดของแหลงนา สงท

เกยวของกบแหลงนาความเหมอนและความแตกตางของแหลงนาของสาหรายแตละแหลงนาไดอยางละเอยด

1

2

3

4 5

ไมมคณภาพ

ตองปรบปรง

พอใช

ด

ดมาก

2. ทกษะการจาแนก 1. ไมสามารถอธบายความแตกตางของสงมชวตทพบได 2. สามารถอธบายความแตกตางของสงมชวตทพบไดเพยง

บางสวน 3. สามารถอธบายความแตกตางและความเหมอนของ

สงมชวตได 4. สามารถอธบายความแตกตาง ความเหมอนของสงมชวต

ได 5. สามารถอธบายความแตกตาง ความเหมอนของสงมชวต

ไดอยางมหลกการ

1

2

3

4

5

ไมมคณภาพ

ตองปรบปรง

พอใช

ด

ดมาก

269

เกณฑการใหคะแนน

รายการ คะแนน ระดบคณภาพ 3. ทกษะการจดกระทาและสอความหมายของขอมล

1. บนทกสภาพทวไปของแหลงนาไมละเอยดและไมมขอมลสงมชวตทพบ ไมสรปความสมพนธระหวางสงมชวตทพบกบแหลงนา

2. บนทกสภาพทวไปของแหลงนาไมละเอยดและมขอมลสงมชวตทพบจากการสงเกตดวยตาเปลาได ไมสรปความสมพนธระหวางสงมชวตทพบกบแหลงนา

3. บนทกสภาพทวไปของแหลงนาละเอยดและมขอมลสงมชวตทพบได ไมสรปความสมพนธระหวางสงมชวตทพบกบแหลงนา

4. บนทกสภาพทวไปของแหลงนาละเอยดและมขอมลสงมชวตทพบ ระบชอสงมชวตทพบ สรปความสมพนธระหวางสงมชวตทพบกบแหลงนาได

5. บนทกสภาพทวไปของแหลงนาละเอยดและมขอมลสงมชวตทพบระบชอสงมชวตทพบ สรปความสมพนธระหวางสงมชวตทพบกบแหลงนาไดอยางมหลกการ

1

2

3

4

5

ไมมคณภาพ

ตองปรบปรง

พอใช ด

ดมาก

270

เกณฑการใหคะแนน

รายการ คะแนน ระดบคณภาพ 4. ทกษะการลงความคดเหนจากขอมล

1. ไมอธบายความสมพนธระหวางขอมลทมอย 2. อธบายความสมพนธระหวางขอมลทมอยไดบางสวน

3. อธบายความสมพนธระหวางขอมลทมอยไดถกตอง

4. อธบายความสมพนธระหวางขอมลทมอยไดถกตองม

หลกเกณฑ 5. อธบายความสมพนธระหวางขอมลทมอยและเชอมโยง

ขอมลทไดอยางถกตองมหลกเกณฑ

1

2

3

4

5

ไมมคณภาพ

ตองปรบปรง

พอใช

ด

ดมาก

271

เกณฑการใหคะแนน

รายการ คะแนน ระดบคณภาพ

5. ทกษะการพยากรณ 1. ไมสามารถพยากรณคณภาพนาจากขอมลทศกษาได 2. สามารถพยากรณคณภาพนาจากขอมลทศกษาไดบางสวน

3. สามารถพยากรณคณภาพนาไดอยางมหลกเกณฑจาก

ขอมลทศกษา 4. สามารถพยากรณคณภาพนาไดอยางมหลกเกณฑไดโดย

เชอมโยงกบขอมลสงมชวตทพบจากการสงเกตดวยตาเปลาได

5. สามารถพยากรณคณภาพนาไดอยางมหลกเกณฑไดโดยเชอมโยงกบขอมลสงมชวตทพบจากการสงเกตดวยตาเปลาได ถกตอง

1

2

3

4

5

ไมมคณภาพ

ตองปรบปรง

พอใช

ด

ดมาก

272

เกณฑการใหคะแนน

รายการ คะแนน ระดบคณภาพ

6. ทกษะการตความหมายขอมลและลงขอสรป 1. ตความหมายของขอมลระหวางคณภาพนากบสงมชวตท

พบไดไมละเอยด และไมสรปผลขอมล 2. ตความหมายของขอมลระหวางคณภาพนากบสงมชวตท

พบได และสรปผลไมสอดคลองกบขอมล 3. ตความหมายของขอมลระหวางคณภาพนากบสงมชวตท

พบถกแตสรปผลไมสอดคลองกบขอมลบางสวน 4. ตความหมายของขอมลระหวางคณภาพนากบสงมชวตท

พบถกตองและสรปผลสอดคลองกบขอมลบางสวน 5. ตความหมายของขอมลระหวางคณภาพนากบสงมชวตท

พบถกตอง และสรปผลสอดคลองกบขอมล

1

2

3

4

5

ไมมคณภาพ

ตองปรบปรง

พอใช

ด

ดมาก

ภาคผนวก ง

274

ตาราง สรปคะแนนความสอดคลองของคมอการตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตนโดยใชสาหรายเปนตวบงช

ความสอดคลอง ผเชยวชาญ

รายการประเมน 1 2 3 4 5 คะแนนรวม IC

1.ใหนกเรยนไดศกษาถงความสาคญของคณภาพนาทางชวภาพเบองตนดวยตนเอง 1 1 1 1 1 5 1 2.ใหนกเรยนเขาใจถงความสมพนธระหวางสาหรายกบคณภาพนา 1 0 1 1 1 4 0.8

3.ใหนกเรยนตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตนจากคมอฯดวยตนเอง 1 1 1 1 1 5 1 4.ใหนกเรยนวเคราะหและสรปคณภาพนาเบองตนดวยตนเอง 1 1 1 1 1 5 1 5.ใหนกเรยนมทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรขน 1 0 1 1 1 4 0.8 6.ใหนกเรยนเกดความรสกรกษและมสวนรวมในการเฝาระวงคณภาพนาในทองถนของตนเอง 1 0 1 1 1 4 0.8 รวม 6 3 6 6 6 27 0.9

275

ตารางสรปผลการประเมนความสอดคลองของสมดทดสอบโดยผเชยวชาญ

ความสอดคลอง ผเชยวชาญ รายการประเมน

1 2 3 4 5

คะแนนรวม

IC

1. การสงเกต 1 1 1 1 1 5 1 2. การจาแนก 1 1 1 1 1 5 1 3. การจดกระทาและสอความหมายขอมล 1 1 1 0 1 4 0.8 4. การลงความคดเหนขอมล 1 1 1 1 1 5 1 5. การพยากรณ 1 1 1 1 1 5 1 6. การตความหมายขอมลและลงขอสรป 1 1 1 1 1 5 1 รวม 6 6 6 5 6 29 0.97

276

ตารางสรปผลการประเมนคณภาพคมอฯโดยผเชยวชาญ

รายการประเมน ผเชยวชาญ

คะแนนรวม

คะแนนเฉลย

1 2 3 4 5 1.เนอหามความถกตองตามหลกวชาการ 4 5 4 3 4 20 4 2.มการกาหนดหวขอเรองสอดคลองกบเนอหาของเรองนน ๆ 5 4 4 5 5 23 4.6 3.เนอหาทาใหผอานเกดทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรเรองการตรวจสอบคณภาพเบองตนทางชวภาพ 5 5 5 5 5 25 5 4.เนอหาสอดคลองกบวตถประสงค 5 4 5 4 5 23 4.6 5. เนอหาทาใหผอานเกดความรเรองการตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตน 4 5 5 4 4 22 4.4

5 5 4 4 5 23 4.6 6. เนอหามลาดบขนตอนตอเนอง

7. เนอหามประโยชน สามารถนาความรทไดมาประยกตใชในชวต ประจาวนได 5 5 5 5 5 25 5 8. เนอหามสวนชวยสงเสรมการปองกนและแกไขปญหาสงแวดลอม 4 5 5 4 5 23 4.6 9. การใชภาษาเหมาะสมกบระดบความรของผอาน 5 5 5 5 5 25 5 10. การใชภาษามความถกตอง ชดเจน 5 5 5 5 5 25 5

277

(ตอ)ตารางสรปผลการประเมนคณภาพคมอฯโดยผเชยวชาญ

รายการประเมน ผเชยวชาญ คะแนนรวม

คะแนนเฉลย

1 2 3 4 5 11. การลาดบขนตอนมความตอเนอง 5 5 5 5 5 25 5 เขาใจงาย 12. ภาพประกอบตรงกบเนอหา 5 5 5 5 5 25 5 13. ภาพประกอบชดเจนสสนสวยงาม 5 5 5 5 5 25 5 14. ภาพประกอบสามารถสอความหมายใหเขาใจไดงาย 5 5 5 5 5 25 5 15. รปเลมคมอฯ เหมาะสมและนาสนใจ 5 5 5 5 5 25 5 16. ปกคมอฯ นาสนใจ และสอความ 4 5 5 4 5 23 4.6 หมายถงเนอหาในคมอฯ 17. วธการเรยบเรยงเนอหา 5 4 4 5 5 23 4.6

รวม 405 4.76

ภาคผนวก จ

279

ตารางสรปคะแนนการวดทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรกอนการใชคมอการตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตนโดยใชสาหรายเปนตวบงช

เลขท การสงเกต

การจาแนก

การจดกระทาและ

สอความหมายขอมล

การลงความคดเหนขอมลคดเหนขอมล

การพยากรณ

การตความหมายและสรปขอมล รวม

คะแนนเฉลย

รอยละ

1 2 1 1 1 1 1 7 1.17 23.33 2 1 1 1 1 1 1 6 1.00 20 3 1 1 1 1 1 1 6 1.00 20 4 2 1 1 1 1 1 7 1.17 23.33 5 2 1 1 1 1 1 7 1.17 23.33 6 2 1 1 1 1 1 7 1.17 23.33 7 2 1 1 1 1 1 7 1.17 23.33 8 1 1 1 1 1 1 6 1.00 20 9 1 1 1 1 1 1 6 1.00 20

10 1 1 1 1 1 1 6 1.00 20 11 2 2 1 1 1 1 8 1.33 26.67 12 2 2 1 1 1 1 8 1.33 26.67 13 2 1 1 1 1 1 7 1.17 23.33 14 2 1 1 1 1 1 7 1.17 23.33 15 2 1 1 1 1 1 7 1.13 23.33 16 2 1 1 1 1 1 7 1.17 23.33 17 2 1 1 1 1 1 7 1.17 23.33 18 1 1 1 1 1 1 6 1.00 20.00 19 2 2 1 1 1 1 8 1.33 26.67 20 2 2 1 1 1 1 8 1.33 26.67

280

เลขท การสงเกต

การจาแนก

การจดกระทาและสอความหมายขอมล

การลงความคดเหนฯ

การพยากรณ

การตความ หมายและสรปขอมล รวม

คะแนนเฉลย

รอยละ

21 2 2 1 1 1 1 8 1.33 26.67 22 1 1 1 1 1 1 6 1.00 20.00 23 2 2 1 1 1 1 8 1.33 26.67 24 2 2 1 1 1 1 8 1.33 26.67 25 2 2 1 1 1 1 8 1.33 26.67 26 2 2 1 1 1 1 8 1.33 26.67 27 2 2 1 1 1 1 8 1.33 26.67 28 1 1 1 1 1 1 6 1.00 20.00 29 1 1 1 1 1 1 6 1.00 20.00 30 1 1 1 1 1 1 6 1.00 20.00 31 1 1 1 1 1 1 6 1.00 20.00 32 1 1 1 1 1 1 6 1.00 20.00 33 1 1 1 1 1 1 6 1.00 20.00 34 1 1 1 1 1 1 6 1.00 20.00 35 1 1 1 1 1 1 6 1.00 20.00 36 2 1 1 1 1 1 7 1.17 23.33 37 2 1 1 1 1 1 7 1.17 23.33 38 2 1 1 1 1 1 7 1.17 23.33 39 2 1 1 1 1 1 7 1.17 23.33 40 2 1 1 1 1 1 7 1.17 23.33 รวม 65 50 40 40 40 40 275 45.8 22.92 SD 0.4903 0.4385 0 0 0 0 0.79 0.13 2.64

คาเฉลย 1.625 1.25 1 1 1 1 1.15 1.14 3.83 รอยละ 32.5% 25.0% 20.0% 20.0% 20.0% 20.0% 22.92% 22.90%

281

ตารางสรปผลการทดสอบวดทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรโดยสมดทดสอบหลงการใชคมอฯ

เลขท การสงเกต

การจาแนก

การจดกระทา

การลงความ

การพยากรณ

การตความ

คะแนนรวม

คะแนนเฉลย รอยละ

และสอความ

คดเหนขอมล

หมายและ

หมายขอมล

สรปขอมล

5 5 5 5 5 5 30 5 1 4 4 4 3 4 4 23 3.83 76.67 2 4 3 3 4 4 3 21 3.50 70.00 3 4 3 3 4 4 3 21 4 70.00 4 4 4 4 3 4 4 23 3.83 76.67 5 4 4 4 3 4 4 23 3.83 76.67 6 4 4 4 3 4 4 23 3.83 76.67 7 4 4 4 3 4 4 23 3.83 76.67 8 4 3 3 4 4 3 21 3.50 70.00 9 4 3 3 4 4 3 21 3.50 70.00

10 4 3 3 4 4 3 21 3.50 70.00 11 5 5 4 3 4 4 25 4.17 83.33 12 5 5 4 3 4 4 25 4.17 83.33 13 5 5 4 4 3 4 25 4.17 83.33 14 5 5 4 4 3 4 25 4.17 83.33 15 5 5 4 4 3 4 25 4.17 83.33 16 5 5 4 4 3 4 25 4.17 83.33 17 5 5 4 4 3 4 25 4.17 83.33 18 4 4 3 4 3 3 21 3.50 70.00 19 5 5 4 3 4 4 25 4.17 83.33 20 5 5 4 3 4 4 25 4.17 83.33 21 5 5 4 3 4 4 25 4.17 83.33 22 4 4 4 3 4 3 22 3.67 73.33

282

ตารางสรปผลการทดสอบวดทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรโดยสมดทดสอบหลงการใชคมอฯ

เลขท การสงเกต

การจาแนก

การจดกระทา

การลงความ

การพยากรณ

การตความ

คะแนนรวม

คะแนนเฉลย รอยละ

และสอความ

คดเหนขอมล

หมายและ

หมายขอมล

สรปขอมล

5 5 5 5 5 5 30 5 23 5 4 3 4 4 4 24 4.00 80.00 24 5 4 3 4 4 4 24 4.00 80.00 25 5 4 3 4 4 4 24 4.00 80.00 26 5 4 3 4 4 4 24 4.00 80.00 27 5 4 3 4 4 4 24 4.00 80.00 28 4 4 3 4 3 3 21 3.50 70.00 29 4 4 3 4 3 3 21 3.50 70.00 30 4 4 3 4 3 3 21 3.50 70.00 31 4 4 3 4 3 3 21 3.50 70.00 32 4 4 4 3 4 3 22 3.67 73.33 33 4 4 4 3 4 3 22 3.67 73.33 34 4 4 4 3 4 3 22 3.67 73.33 35 4 4 4 3 4 3 22 3.67 73.33 36 5 5 4 4 3 4 25 4.17 83.33 37 5 5 4 4 3 4 25 4.17 83.33 38 5 5 4 4 3 4 25 4.17 83.33 39 5 5 4 4 3 4 25 4.17 83.33 40 5 5 4 4 3 4 25 4.17 83.33 รวม 180 170 145 145 145 145 930 155.00 3100.00 เฉลย 4.50 4.25 3.625 3.625 3.625 3.625 23.25 3.88 77.50 รอยละ 90 85 72.5 72.5 72.5 72.5 77.50 77.50 77.50

283

ตารางเปรยบเทยบคะแนนการวดทกษะกระบวนการทางวทยาสตรกอนและหลงการใชคมอฯ เลขท Pre - test x1

2 Pro-test x22 d d2

x1 x2 Pro-test-Pre-test 1 7 49 23 529 16 256 2 6 36 21 441 15 225 3 6 36 21 441 15 225 4 7 49 23 529 16 256 5 7 49 23 529 16 256 6 7 49 23 529 16 256 7 7 49 23 529 16 256 8 6 36 21 441 15 225 9 6 36 21 441 15 225

10 6 36 21 441 15 225 11 8 64 25 625 17 289 12 8 64 25 625 17 289 13 7 49 25 625 18 324 14 7 49 25 625 18 324 15 7 49 25 625 18 324 16 7 49 25 625 18 324 17 7 49 25 625 18 324 18 6 36 21 441 15 225 19 8 64 25 625 17 289 20 8 64 25 625 17 289 21 8 64 25 625 17 289 22 6 36 22 484 16 256 23 8 64 24 576 16 256 24 8 64 24 576 16 256 25 8 64 24 576 16 256 26 8 64 24 576 16 256 27 8 64 24 576 16 256

284

ตารางเปรยบเทยบคะแนนการวดทกษะกระบวนการทางวทยาสตรกอนและหลงการใชคมอฯ เลขท Pre - test x1

2 Pro-test x22 d d2

x1 x2 Pro-test-Pre-test 28 6 36 21 441 15 225 29 6 36 21 441 15 225 30 6 36 21 441 15 225 31 6 36 21 441 15 225 32 6 36 22 484 16 256 33 6 36 22 484 16 256 34 6 36 22 484 16 256 35 6 36 22 484 16 256 36 7 49 25 625 18 324 37 7 49 25 625 18 324 38 7 49 25 625 18 324 39 7 49 25 625 18 324 40 7 49 25 625 18 324 รวม 275 75625 930 864900 655 429025 เฉลย 6.88 47.26563 23.25 540.5625 16.38 268.1406 รอยละ 22.92 525.1736 77.50 6006.25 54.58 2979.34

ประมวลภาพประกอบการวจย

286

บรเวณแหลงนาทศกษา ต.บานกลาง อ.เมอง จ.ปทมธาน

จดท 1 บอนาทงนคมอตสาหกรรมบางกระด

จดท 2 คลองวดมะขาม

287

จดท 3 ชมชนวดโบถส

จดท 4 บอนาทงวดโสถ

288

จดท 5 คลองนาออม ใกลบานประชาชน

จดท 6 คลองนาออม

289

จดท 7 สวนขางวทยาลยเทคนคปทมธาน

จดท 8 บอนาขางบานเรอนประชาชน

290

จดท 9 บอนาบรเวณทารถ 90

จดท 10 แมนาเจาพระยาหนาวทยาลยเทคนคปทมธาน

291

ภาพการทดลอง

292

ภาพกจกรรมกอนการทดลอง

293

ครอธบายการใชคมอและสมดทดสอบ

ครอธบายอปกรณทตองใชในการทากจกรรม

294

อปกรณการทากจกรรม

295

สถานททใชศกษาตามกจกรรม

นกเรยนเรมลงมอทากจกรรมในสมดทดสอบกอนการใชคมอฯ

296

นกเรยนกาลงสงเกตลกษณะทางกายภาพของนาและสงมชวตทพบ

297

บนทกผลลงในสมดทดสอบ

นกเรยนรวมกนบนทกผล

298

คมอการตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตนโดยใชสาหรายเปนตวบงช กบสมดทดสอบหลงการใชคมอ

299

ครแจกคมอการตรวจสอบคณภาพนาทางชวภาพเบองตนโดยใชสาหรายเปนตว

บงช

เรมทาการทดลองหลงการใชคมอฯ

300

บนทกผล

301

นกเรยนแตละกลมนานาทเกบแตละจดมาสงเกตสงมชวตขนาดเลกท พบในแหลงโดยใชกลองจลทรรศน

นกเรยนกาลงสงเกตสงมชวตในแหลงนาดวยกลองจลทรรศน

302

นกเรยนกาลงสงเกตสงมชวตในแหลงนาดวยกลองจลทรรศน

303

นกเรยนแตละกลม สรปผลการทากจกรรม

ประวตยอผวจย

304

ประวตยอผวจย ชอ ชอสกล น.ส.ณฐวรรณ เอยมขา วนเดอนปเกด วนท 9 พ.ย. 2515 สถานทเกด จงหวดนนทบร สถานทอยปจจบน 60/20 ม.4 ซ.ปากเกรดแจงวฒนะ 25 ต.คลองเกลอ อ.ปากเกรด จ.

นนทบร ตาแหนงหนาทการงานปจจบน ครพเศษสอน สถานททางานปจจบน วทยาลยเทคนคปทมธาน ประวตการศกษา

พ.ศ. 2524 ประถมศกษาตอนตน จาก โรงเรยนมานะศกษา

พ.ศ. 2526 ประถมศกษาตอนปลาย จาก โรงเรยนชลประทานวทยา

พ.ศ. 2529 มธยมศกษาตอนตน จาก โรงเรยนชลประทานวทยา

พ.ศ. 2532 มธยมศกษาตอนปลาย จาก โรงเรยนศลาจารพพฒน

พ.ศ. 2537 กศ.บ. (วทยาศาสตร - เคม) จาก มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ บางเขน

พ.ศ. 2549 กศ.ม. การมธยมศกษา ( การสอนสงแวดลอม)