การสรางค าในภาษาไทย

ค ำทใชในภำษำไทยดงเดม สวนมำกจะเปนค ำ พยำงคเดยว เชน พนอง เดอนดำว จอบไถ หมหมำ กน นอน ด ชว สอง สำม เปนตน เมอโลกววฒนำกำร มสงแปลกใหมเพมขน ภำษำไทยกจะตองพฒนำทงรปค ำและกำรเพมจ ำนวนค ำ เพอใหมค ำใชในกำรสอสำรใหเพยงพอ กบกำรเปลยนแปลงของวตถสงของและเหตกำรณตำง ๆ ดวยกำรสรำงค ำ ยมค ำและเปลยนแปลงรปค ำซงจะมรำยละเอยดดงน

แบบสรางค า

แบบสรำงค ำ คอ วธกำรน ำอกษรมำประสมเปนค ำเกดควำมหมำยและเสยงของแตละ พยำงค ใน ๑ ค ำ จะตองมสวนประกอบ ๓ สวน เปนอยำงนอย คอ สระ พยญชนะและวรรณยกต อยำงมำกไมเกน ๕ สวน คอ สระ พยญชนะ วรรณยกต ตวสะกด ตวกำรนต

รปแบบของค า

ค ำไทยทใชอยปจจบนมทงค ำทเปนค ำไทยดงเดม ค ำทมำจำกภำษำตำงประเทศ ค ำศพทเฉพำะทำงวชำกำรค ำทใชเฉพำะในภำษำพด ค ำชนดตำง ๆ เหลำนมชอเรยกตำมลกษณะและแบบสรำงของค ำ เชน ค ำมล ค ำประสม ค ำสมำส ค ำสนธค ำพองรป ค ำพองเสยง ค ำเหลำนมลกษณะพเศษเฉพำะ ผเรยนจะเขำใจลกษณะแตกตำงของค ำเหลำนไดจำกแบบสรำงของค ำ

ความหมายและแบบสรางของค าชนดตาง ๆ

• ค ามลค ำมล คอ ค ำ ๆ เดยวทมไดประสมกบค ำอน อำจม ๑

พยำงค หรอหลำยพยำงคกได แตเมอแยกพยำงคแลวแตละพยำงคไมมควำมหมำย ค ำภำษำไทยทใชมำแตเดมสวนใหญ เปนค ำมลทมพยำงคเดยวโดด ๆ เชน พอ แม กน เดน

ตวอยางแบบสรางของค ามล

คน ม ๑ พยำงค คอ คน

สงโต ม ๒ พยำงค คอ สง + โต

นำฬกำ ม ๓ พยำงค คอ นำ + ฬ + กำ

ทะมดทะแมง ม ๔ พยำงค คอ ทะ + มด + ทะ + แมง

กระเหยนกระหอรอ ม ๕ พยำงค คอ กระ + เหยน + กระ + หอ + รอ

จำกตวอยำงแบบสรำงของค ำมล จะเหนวำเมอแยกพยำงคจำกค ำแลว แตละพยำงคไมมควำมหมำยในตวหรออำจมควำมหมำยไมครบทกพยำงค ค ำเหลำนจะมควำมหมำยกตอเมอน ำทกพยำงคมำรวมเปนค ำ ลกษณะเชนน ถอวำเปนค ำเดยวโดด ๆ

• ค าประสมคอ ค ำทสรำงขนใหมโดยน ำค ำมลตงแต ๒ ค ำขนไปมำ

ประสมกน เกดเปนค ำใหมขนอกค ำหนง๑. เกดควำมหมำยใหม๒. ควำมหมำยคงเดม๓. ควำมหมำยใหกระชบขน

ตวอยางแบบสรางค าประสม

แมยำย เกดจำกค ำมล ๒ ค ำ คอ แม + ยำยลกน ำ เกดจำกค ำมล ๒ ค ำ คอ ลก + น ำภำพยนตรจน เกดจำกค ำมล ๒ ค ำ คอ ภำพยนตร + จน

จำกตวอยำงแบบสรำงค ำประสม จะเหนวำเมอแยกค ำประสมออกจำกกน จะไดค ำมลซงแตละค ำมควำมหมำยในตวเอง

• ชนดของค าประสมกำรน ำค ำมลมำประสมกน เพอใหเกดค ำใหมขนเรยกวำ “ค ำ

ประสม” นน มวธสรำงค ำตำมแบบสรำง อย ๕ วธดวยกน คอ๑. ค ำประสมทเกดจำกค ำมลทมรป เสยง และควำมหมำยตำงกน

เมอประสมกนเกดเปนควำมหมำยใหม ไมตรงกบควำมหมำยเดม เชน

แม หมำยถง หญงทใหก ำเนดลกยำย หมำยถง แมของแมแม + ยำย ไดค ำใหม คอ แมยำย หมำยถง แมของเมย

• ๒. ค ำประสมทเกดจำกค ำมลทมรป เสยง และควำมหมำยตำงกน เมอประสมกนแลวเกด ควำมหมำยใหมแตยงคงรกษำควำมหมำยของค ำเดมแตละค ำได เชน

หมอ หมำยถง ผร ผช ำนำญ ผรกษำโรค

ด หมำยถง ใชสำยตำเพอใหเหน

หมอ + ด ไดค ำใหม คอ หมอด

หมำยถงผท ำนำยโชคชะตำรำศ ค ำประสมชนดน

• ค าซอนค ำซอน คอ ค ำประสมชนดหนงทเกดจำกกำรน ำเอำค ำตงแต

สองค ำขนไปซงมเสยงตำงกน แตมควำมหมำยเหมอนกนหรอคลำยคลงกนหรอเปนไปในท ำนองเดยวกนมำซอนค กน เชน เลกนอย ใหญโต เปนตน ปกตค ำทน ำมำซอนกนนน นอกจำกจะมควำมหมำยเหมอนกน หรอใกลเคยงกนแลว มกจะมเสยงใกลเคยงกนดวย เพอใหออกเสยงงำย สะดวกปำก ค ำทน ำ มำซอนแลวท ำใหเกดควำมหมำยนนแบงเปน ๒ ลกษณะ คอ

๑. ซอนค าแลวมความหมายคงเดม ค ำซอนลกษณะนจะน ำค ำทมควำมหมำยเหมอนกนมำซอนกน เพอขยำยควำมซงกนและกน เชน ขำทำส รปรำง วำงเปลำ โงเขลำ เปนตน๒. ซอนค าแลวมความหมายเปลยนแปลงไปจากเดม

๒.๑ ควำมหมำยเชงอปมำ ค ำซอนลกษณะนจะเปนค ำซอนทค ำเดมมควำมหมำย เปนรปแบบเมอน ำมำซอนกบควำมหมำยของค ำซอนนนจะเปลยนไปเปนนำมธรรม เชน

ออนหวาน ออนมควำมหมำยวำไมแขง เชน ไมออน หวำนมควำมหมำยวำรสหวำน เชน ขนมหวำน

ออนหวาน มควำมหมำยวำเรยบรอย นำรก เชน เธอชำงออนหวำนเหลอเกน หมำยถง กรยำอำกำรทแสดงออกถงควำมเรยบรอยนำรก

• ๓. ค ำประสมทเกดจำกค ำมลทมรป เสยง ควำมหมำยเหมอนกน เมอประสมแลวเกดควำมหมำยตำงจำกควำมหมำยเดมเลกนอย อำจมควำมหมำยทำงเพมขนหรอลดลงกได เรยกอกชอวำ ค าซ า กำรเขยนค ำประสมแบบนจะใชไมยมก (ๆ) เตมขำงหลง เชน

เรว หมำยถง รบ ดวน

เรว ๆ หมำยถง รบ ดวนยงขน เปนควำมหมำยทเพมขน

ด ำ หมำยถง สด ำ

ด ำ ๆ หมำยถงด ำไมสนท เปนควำมหมำยในทำงลดลง ค ำประสมชนดน เชนชำ ๆ ซ ำ ๆ ด ๆ นอย ๆ ไป ๆ มำ ๆ เปนตน

• ๔. ค ำประสมทเกดจำกค ำมลทมรป เสยง และควำมหมำยตำงกน เมอน ำมำประสมจะตดพยำงคหรอยนพยำงคใหสนเขำ เชน ค ำวำ ชนษา มำจำกค ำวำ ชนม+พรรษำ

ชนม หมำยถง กำรเกด

พรรษำ หมำยถง ป

ชนม + พรรษำ ไดค ำใหม คอ ชนษำ หมำยถง อำย ค ำประสมประเภทน ไดแก

เดยงสำ มำจำก เดยง+ภำษำ

สถำผล มำจำก สถำพร+ผล

เปรมปรด มำจำก เปรม+ปรดำ

• ๕. ค ำประสมทเกดจำกค ำมลทมรปและเสยงตำงกน แตมควำมหมำยเหมอนกน เมอน ำมำประสมกนแลวควำมหมำยไมเปลยนไปจำกเดม เรยกอกชอวำ ค าซอน เชน

ยม หมำยถง แสดงใหปรำกฏวำชอบใจแยม หมำยถง คล เผยอปำกแสดงควำมพอใจยม + แยม ไดค ำใหม คอ ยมแยม หมำยถง ยมอยำงชนบำน ค ำประสมชนดนมมำกมำย เชน โกรธเคอง รวดเรว แจมใส เสอสำด บำนเรอน วดวำอำรำม ถนนหนทำง เปนตน

• ค าสมาสค ำสมำสเปนวธสรำงค ำในภำษำบำลและสนสกฤต โดยน ำค ำตงแต

๒ ค ำขนไปมำประกอบกนคลำยค ำประสม แตค ำทน ำมำประกอบแบบค ำสมำสนน น ำมำประกอบหนำศพท กำรแปลค ำสมำสจงแปลจำกขำงหลงมำขำงหนำ เชน

บรม (ยงใหญ) + คร = บรมคร (ครผยงใหญ)สนทร (ไพเรำะ) + พจน

(ค ำพด)= สนทรพจน (ค ำพดทไพเรำะ)

• การเรยงค าตามแบบสรางของค าสมาส๑. ถำเปนค ำทมำจำกบำลและสนสกฤต ใหเรยงบทขยำยไว

ขำงหนำ เชนอทกภย หมำยถง ภยจำกน ำอำยขย หมำยถง สนอำย

๒. ถำพยำงคทำยของค ำหนำประวสรรชนย ใหตดวสรรชนยออก เชน

ธระ สมำสกบ กจ เปน ธรกจพละ สมำสกบ ศกษำ เปน พลศกษำ

• ๓. ถำพยำงคทำยของค ำหนำมตวกำรนตใหตดกำรตนออกเมอเขำสมำส เชน

ทศน สมำสกบ ศกษำ เปน ทศนศกษำแพทย สมำสกบ สมำคม เปน แพทยสมำคม

๔. ถำค ำซ ำควำม โดยค ำหนงไขควำมอกค ำหนง ไมมวธเรยงค ำทแนนอน เชน

นร (คน) สมำสกบ ชน (คน) เปน นรชน (คน)วถ (ทำง) สมำสกบ ทำง (ทำง) เปน วถทำง (ทำง)คช (ชำง) สมำสกบ สำร (ชำง) เปน คชสำร (ชำง)

• การอานค าสมาสกำรอำนค ำสมำสมหลกอยวำ ถำพยำงคทำยของค ำลงทำยดวย

สระอะ, อ, อ เวลำเขำสมำสใหอำนออกเสยง อะ อ อ นนเพยงครงเสยง เชน

เกษตร สมำสกบ ศำสตร เปน เกษตรศำสตร อำนวำ กะ-เสด-ตระ-สำด

อทก สมำสกบ ภย เปน อทกภย อำนวำ อ-ทก-กะ-ไพ

ประวต สมำสกบ ศำสตร เปน ประวตศำสตร อำนวำ ประ-หวด-ต-สำด

ภม สมำสกบ ภำค เปน ภมภำค อำนวำ พ-ม-พำก

เมร สมำสกบ มำศ เปน เมรมำศ อำนวำ เม-ร-มำด

เชต สมำสกบ พน เปน เชตพน อำนวำ เช-ต-พน

• ขอสงเกต๑. มค ำไทยบำงค ำ ทค ำแรกมำจำกภำษำบำลสนสกฤต สวนค ำหลง

เปนค ำไทย ค ำเหลำน ไดแปลควำมหมำยตำมกฎเกณฑของค ำสมำส แตอำนเหมอนกบวำเปนค ำสมำส ทงน เปนกำรอำนตำมควำมนยม เชน

เทพเจำ อำนวำ เทพ-พะ-เจำ

พลเรอน อำนวำ พล-ละ-เรอน

กรมวง อำนวำ กรม-มะ-วง

๒. โดยปกตกำรอำนค ำไทยทมมำกกวำ ๑ พยำงค มกอำนตรงตว เชน

บำกบน อำนวำ บำก-บนลกลน อำนวำ ลก-ลน

แตมค ำไทยบำงค ำทเรำอำนออกเสยงตวสะกดดวย ทงทเปนค ำไทยมใชค ำสมำสซงผเรยนจะตองสงเกต เชนตกตำ อำนวำ ตก-กะ-ตำ

จกจน อำนวำ จก-กะ-จน

จกจ อำนวำ จก-กะ-จ

ชกเยอ อำนวำ ชก-กะ-เยอสปหงก อำนวำ สบ-ปะ-หงก

• ค าสนธกำรสนธ คอ กำรเชอมเสยงใหกลมกลนกนตำมหลกไวยกรณบำล

สนสกฤต เปนกำรเชอม อกษรใหตอเนองกนเพอตดอกษรใหนอยลง ท ำใหค ำพดสละสลวย น ำไปใชประโยชนในกำรแตงค ำประพนธ

ค ำสนธ เกดจำกกำรเชอมค ำในภำษำบำลและสนสกฤตเทำนน ถำค ำทน ำมำเชอมกน ไมใชภำษำบำลสนสกฤต ไมถอวำเปนสนธ เชน กระยำหำร มำจำกค ำ กระยำ + อำหำร ไมใชสนธ เพรำะ กระยำเปนค ำไทยและถงแมวำค ำทน ำมำรวมกนแตไมไดเชอมกน เปนเพยงประสมค ำเทำนน กไมถอวำสนธ เชน

ทชำชำต มำจำก ทชำ + ชำตทศนำจร มำจำก ทศนำ + จรวทยำศำสตร มำจำก วทยำ + ศำสตร

แบบสรำงของค ำสนธทใชในภำษำบำลและสนสกฤต มอย ๓ ประเภท คอ๑. สระสนธ๒. พยญชนะสนธ๓. นคหตสนธส ำหรบกำรสนธในภำษำไทย สวนมำกจะใชแบบสรำงของสระสนธ

แบบสรางของค าสนธทใชในภาษาไทย

• ๑. สระสนธกำรสนธสระท ำได ๓ วธ คอ๑.๑ ตดสระพยำงคทำย แลวใชสระพยำงคหนำของค ำหลงแทน

เชน

มหำ สนธกบ อรรณพ เปน มหรรณพ

นร สนธกบ อนทร เปน นรนทร

ปรมะ สนธกบ อนทร เปน ปรมนทร

รตนะ สนธกบ อำภรณ เปน รตนำภรณ

• ๑.๒ ตดสระพยำงคทำยของค ำหนำ แลวใชสระพยำงคหนำของค ำหลงแตเปลยนรปอะ เปน อำ อ เปน เอ อ เปน อ หรอ โอ ตวอยำงเชน

เปลยนรป อะ เปนอา

เทศ สนธกบ อภบำล เปน เทศำภบำล

รำช สนธกบ อธรำช เปน รำชำธรำช

ประชำ สนธกบ อธปไตย เปน ประชำธปไตย

จฬำ สนธกบ อลงกรณ เปน จฬำลงกรณ

• เปลยนรป อ เปน เอ

นร สนธกบ อศวร เปน นเรศวรปรม สนธกบ อนทร เปน ปรเมนทรคช สนธกบ อนทร เปน คเชนทร

เปลยนรป อ เปน อ หรอ โอ

รำช สนธกบ อปถมภ เปน รำชปถมภสำธำรณะ สนธกบ อปโภค เปน สำธำรณปโภควเทศ สนธกบ อบำย เปน วเทโศบำยสข สนธกบ อทย เปน สโขทย

• ๑.๓ เปลยนสระพยำงคทำยของค ำหนำ อ อ เปน ย อ อ เปน ว แลวใชสระ พยำงคหนำของค ำหลงแทน เชน

• เปลยน อ อ เปน ย

มต สนธกบ อธบำย เปน มตยำธบำยรงส สนธกบ โอภำส เปน รงสโยภำส, รงสโยภำสสำมคค สนธกบ อำจำรย เปน สำมคยำจำรย

• ค าทน ามาปรบใหมคอค ำทสรำงขนใชในภำษำไทยอกวธหนง โดยเปลยนแปลงอกษรท

ประสมอยในค ำไทยหรอค ำทมำจำกภำษำอนใหผดไปจำกเดม ดวยวธตด เตม หรอเปลยนรป แตยงคงรกษำควำมหมำยเดมหรอเคำควำมเดมอย

แบบสรางของการปรบค าใหม ท ำได ๓ วธ คอ๑. กำรแปลงสระ๒. กำรแปลงพยญชนะ๓. กำรแปลงงวรรณยกต

• ๑. การแปลงสระ เปนกำรเปลยนรปสระของค ำนน ๆ ใหเปนสระรปอน

ค ำเดม ค ำแปลง ค ำเดม ค ำแปลงชยะ ชย สำยดอ สะดอโอชะ โอชำ สรยะ สรยวชระ วเชยร ดรจฉำน เดรจฉำนพชร เพชร พจตร ไพจตรคะนง ค ำนง พช พชครหะ เครำะห กรต เกยรตชวนะ เชำวน สคนธ สวคนธสรเสรญ สรรเสรญ ยวชน เยำวชนทรเลข โทรเลข สภำ สวภำ

• ๒. การแผลงพยญชนะกำรแปลงพยญชนะกเชนเดยวกบกำรแปลงสระ คอ ไมม

กฎเกณฑตำยตวเกดจำกควำมเจรญของภำษำ

กำรแปลงพยญชนะเปนกำรเปลยนรปพยญชนะตวหนงใหเปนอกตวหนง หรอเพมพยญชนะลงไปใหเสยงผดจำกเดม หรอมพยำงคมำกกวำเดม หรอตดรปพยญชนะ กำรศกษำทมำของถอยค ำเหลำนจะชวยใหเขำใจควำมหมำยของค ำไดถกตอง

ตวอยางค าเดม ค าแปลง ค าเดม ค าแปลงกรำบ ก ำรำบ บวช ผนวชเกด ก ำเนด ผทม ประทม, บรรเทำขจำย ก ำจำย เรยบ ระเบยบแขง ก ำแหง, ค ำแหง แสดง ส ำแดงคณ ควณ, ค ำนวณ, ค ำนณ พรง สะพรงเจยร จ ำเนยร รวยรวย ระรวยเจำะ จ ำเพำะ, เฉพำะ เชญ อญเชญเฉยง เฉลยง, เฉวยง เพญ บ ำเพญชวย ช ำรวย ดำล บนดำลตรย ต ำรบ อญชล ชล, ชลถก ถลก อบำสกำ สกำ

• สรป๑. แบบสรางของค า คอ วธกำรน ำอกษรมำผสมค ำ และม

ควำมหมำยทสมบรณ ค ำ ชนดตำง ๆ เหลำนมชอเรยกตำมลกษณะแบบสรำงของค ำ เชน ค ำมล ค ำประสม ค ำสมำส ค ำสนธ

แบบสรำงของค ำมลและค ำประสม คอ วธกำรสรำงค ำ ซงสวนใหญเปนลกษณะเฉพำะ ของภำษำไทย แบบสรำงของค ำมลอำจมพยำงคเดยวเปนค ำโดด หรอมหลำยพยำงคกได แตค ำมลนนเมอแยกพยำงคแลวแตละพยำงคไมไดควำมหมำยครบถวน ตองน ำพยำงค เหลำนนมำรวมกน จงจะเกดเปนค ำและมควำมหมำย สวนค ำประสม คอค ำทเกดจำก กำรน ำค ำมลมำประสมกนเพอสรำงค ำใหมขนมำ

• ๒. ค าสมาสมลกษณะดงน

• (๑) ตองเปนค ำทมำจำกภำษำบำล สนสกฤต

• (๒) พยำงค สดทำยของค ำน ำหนำประวสรรชนยหรอตวกำรนตไมได

• (๓) เรยงตนศพทไวหลง ศพทประกอบไวหนำเมอแปลควำมหมำยใหแปลจำกหลงไปหนำ

• (๔) สวนมำกออกเสยงสระ ตรงพยำงคสดทำยของค ำหนำ ซงจะมค ำยกเวนไมกค ำ เชน ชลบร สพรรณบร ฯลฯ

• ๓. แบบสรางของค าสนธ มดงน • (๑) ตองเปนค ำทมำจำกบำล สนสกฤต

• (๒) มกำร เปลยนแปลงระหวำงค ำทเชอม

• (๓) พยำงคตนของค ำหลงตองขนตนดวยสระ หรอ ตว อ

๔. การแปลงค าใหมคอค าทสรางข นใชในภาษาไทยวธหนง โดยเปลยนแปลงอกษรทประสม อยในค ำเดมใหผดไปจำกเดม ดวยวธตดเตมหรอเปลยนรป แตยงรกษำควำมหมำยเดม หรอเคำควำมเดมอย

แบบสรำงค ำแผลงม ๓ วธ คอ

(๑) กำรแปลงสระ เชน คต แผลงเปน คด และนน แผลงเปน โนน

(๒) กำรแปลงพยญชนะ เชน กด แผลงเปน ก ำหนด อวย แผลงเปน อ ำนวย

(๓) กำรแปลงวรรณยกต เชน โนน แผลงเปน โนน น แผลงเปน น เปนตน

๕. ค าซ า คอ กำรสรำงค ำดวยกำรน ำค ำทมเสยง และควำมหมำยเหมอนกนมำซ ำกน เพอเปลยนควำมหมำยของค ำนนใหแตกตำงไปหลำยลกษณะ

๖. ค าซอน คอ ค ำประสมชนดหนงทเกดจำกกำรน ำเอำค ำตงแตสองค ำขนไป ซงมเสยง ตำงกน แตมควำมหมำยเหมอนกน คลำยคลงกนปนไปในท ำนองเดยวกน หรอตำงกน มำซอนคกน