ภาคบริการ กับบทบาท

การขับเคลื่อนเศรษฐกิจไทย

อาชนัน เกาะไพบูลย์ คณะเศรษฐศาสตร์ ธรรมศาสตร์

การสัมมนาทางวิชาการคณะเศรษฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ประจําปี 2561 ครั้งที่ 40Re-design Thailand ทําอย่างไรให้เศรษฐกิจไทยเติบโตอย่างยั่งยืน?

ไม่พึ่งพา กลจักรเดิมเริ่มจากวิวาทะยุทธศาสตร์การพัฒนาชาติใหม่ที่นำไปสู่ความยั่งยืนเพราะหลายๆ ฝ่ายมองว่าเราไม่สามารถพึ่งพากลจักรเดิมในการ

พัฒนาและจำเป็นต้องหากลจักรขับเคลื่อนเศรษฐกิจใหม่

ภาคบริการ เป็นตัวนําภาคบริการเป็นหนึ่งทางเลือกในการพิจารณาบนความเชื่อที่ว่าประเทศไทยได้พัฒนาภาคอุตสาหกรรมอิ่มตัวและควรจะก้าวไปสู่เศรษฐกิจที่มีภาคบริการเป็นตัวนำ และกิจกรรมหลายๆ กิจกรรมในภาคบริการขยายตัวอย่าง

รวดเร็ว

เปิดประเด็น

ไม่ใช่ทุก ภาคบริการงานวิชาการจำนวนหนึ่งเตือนการใช้ภาคบริการเป็นกลจักรขับเคลื่อน

เศรษฐกิจ เพราะไม่ใช่ทุกๆ กิจกรรมในภาคบริการที่

สามารถขับเคลื่อนเศรษฐกิจ แต่ต้องพิจารณาธรรมชาติการผลิตและอุปสงค์ของบริการ

เกี่ยวกับบทความวิจัย

การวิเคราะห์และประเมินเราวิเคราะห์ลักษณะของภาคบริการเพื่อประเมินบทบาทในการขับเคลื่อนเศรษฐกิจและมีกิจกรรมบริการที่สามารถขับเคลื่อนได้ และมีสิ่งใดที่เราต้องระวัง

การวิเคราะห์ 2 ส่วนการวิเคราะห์ประกอบด้วย 2 ส่วนหลัก คือ การวิเคราะห์ข้อมูลระดับมหภาคเกี่ยวกับภาคบริการของไทย (การวิเคราะห์แนวโน้ม รูปแบบ และการวิเคราะห์เศรษฐมิติ) และการศึกษาเชิงลึก Medical Tourism

ทิ้งประเด็นส่วนสุดท้ายของบทความทิ้งประเด็นการบริหารจัดการภาคบริการเพื่อตอบโจทย์ Thailand 4.0

กรอบแนวคิดเรื่องภาคบริการ

บทบาทของภาคบริการในระบบเศรษฐกิจ

กองหนุนกองหนุนทางเศรษฐกิจที่ความต้องการภาคบริการเกิดขึ้นเมื่อเกิดกิจกรรมภาคเกษตรและอุตสาหกรรม

กองหน้า

กองหน้าที่สามารถขยายตัวและขับเคลื่อนเศรษฐกิจโดยตัวเองได้

: กองหนุน VS. กองหน้า

ตั้งแต่สหัสวรรษใหม่แรงงานไทยนิยมทํางานในภาคบริการ

0

12.5

25

37.5

5019

97

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

Manufacturing Services Agriculture

Source : Key Indicators for Asia and the Pacific 2015, Asian Development Bank

0.00

0.13

0.25

0.38

0.5025

41

2542

2543

2544

2545

2546

2547

2548

2549

2550

2551

2552

2553

2554

2555

2556

2557

ภาคอุตสาหกรรมภาคบริการ

1 2 3 4,

ii manu service

Earning age edu provinceα α α α β∈

= + + + + ∑ที่มา: นักวิจัยคำนวณจากฐานข้อมูลสำรวจสภาวะการจ้างงานระหว่างปี 2541-57

การไหลเข้าอันเนื่องจากความชอบในงานทางด้านบริการ

กรอบแนวคิดเรื่องภาคบริการ

คุณสมบัติที่พึ่งปรารถนาของกลจักรขับเคลื่อนเศรษฐกิจและการเพิ่มความสามารถการแข่งขันของประเทศ

• ความสามารถในการขับเคลื่อนเศรษฐกิจ • มีประสิทธิภาพการผลิตที่สูง • แหล่งรายได้เงินตราต่างประเทศ • การสร้างความเชื่อมโยงไปยังภาคเศรษฐกิจอื่นๆ

สมมติฐานหลักการขยายตัวทางเศรษฐกิจ

กระตุ้นให้เกิดการขยายตัวของภาคบริการ

การขยายตัวภาคบริการกระตุ้นให้เกิดการขยายตัวทางเศรษฐกิจ

ภาคบริการโดยรวมภาคค้าปลีก ค้าส่ง

โรงแรมและภัตตาคาร

ขนส่ง คลังสินค้าและการสื่อสาร

บริการการเงิน

อสังหาริมทรัพย์

บริการภาครัฐ

บริการการศึกษา

บริการสังคมและสุขภาพ

อื่นๆ

ภาคบริการส่วนใหญ่ของไทยเป็นตัวตาม

บทประเมินบทบาทการเป็นกลจักรขับเคลื่อนเศรษฐกิจ

ดัชนีผลิตภาพแรงงาน (1997-99 = 100)

0

42.5

85

127.5

170

2540

2541

2542

2543

2544

2545

2546

2547

2548

2549

2550

2551

2552

2553

2554

2555

2556

2557

2558

2559

ภาคบริการ ภาคการเกษตร ภาคการอุตสาหกรรม

มี Backward Linkage ที่จํากัด

1958 1990 1995 2000 2005 2010

ภาคเกษตร 1.71 1.71 1.76 1.89 2.05 2.12

ภาคเหมืองแร่ 1.64 1.62 1.69 1.87 2.03 2.19

ภาคอุตสาหกรรม 2.49 2.61 2.69 2.81 2.96 3.10

สาธารณูปโภค 2.01 2.07 2.03 1.99 2.17 2.42

ก่อสร้าง 2.62 2.63 2.59 2.74 3.02 3.21

ภาคบริการ 1.84 1.79 1.80 2.02 2.14 2.26

ระบบเศรฐกิจ 2.18 2.24 2.29 2.43 2.58 2.72

0

17500

35000

52500

70000

2548 2549 2550 2551 2552 2553 2554 2555 2556 2557 2558 2559

ส่งออกภาคบริการ (ล้านดอลล่าร์ สรอ.)นําเข้าภาคบริการ (ล้านดอลล่าร์ สรอ.)

ทวีความสําคัญในด้านแหล่งรายได้เงินตราต่างประเทศ67,685 million USD

43,461 million USD

Check Lists ในฐานะกลจักรขับเคลื่อนเศรษฐกิจ

มีประสิทธิภาพการผลิตที่สูง

แหล่งรายได้เงินตราต่างประเทศ

การสร้างความเชื่อมโยง ไปยังภาคเศรษฐกิจอื่นๆ

ความสามารถในการขับเคลื่อนเศรษฐกิจ ??

?

Medical Tourism: First Look

นิยามการที่บุคคลไปรับบริการรักษาพยาบาลในต่างประเทศ โดยเฉพาะอย่างยิ่งผู้รับการรักษาพยาบาลในประเทศพัฒนาแล้วไปรับบริการในประเทศกำลังพัฒนา

Medical Hubs• หนึ่งในสี่องค์ประกอบของ Medical Hubs ( อีกสามส่วน คือ สปา, ยาและอุปกรณ์ทางการแพทย์, ศูนย์กลางบริการวิชาการและงานวิจัย)

• และเป็น 1 ใน 10 อุตสาหกรรม S-curve/ New-S Curve ของรัฐบาลชุดปัจจุบันเพื่อขับเคลื่อนเศรษฐกิจไทยในอนาคต

มูลค่าต่อหน่วยที่สูงในภาคท่องเที่ยว

• จำนวนนักท่องเที่ยวที่เข้ามารับบริการ Medical Tourism คิด

เป็นร้อยละ 10 ของนักท่องเที่ยวรวม

• มูลค่าราว 50,000 ล้านบาทในปี 2559 (ร้อยละ 30.4 ของรายได้จากการท่องเที่ยวจากชาวต่างชาติรวม)

33 สิ่งที่พูดกันทั่วไป

เกี่ยวกับ Medical Tourism Thailand

โรงพยาบาลในประเทศจำนวน 42 แห่งที่ได้รับมาตรฐาน

JCI และมีศักยภาพที่รองรับผู้ป่วยชาวต่างชาติ

1. JCI

โรงพยาบาลชั้นนำของไทยอย่าง รพ. บำรุงราษฎร์ รพ. กรุงเทพ และ

รพ. สมิติเวช (2016) ติด Top-10 ของโรงพยาบาลที่ดีที่สุดในโลก

โดยการจัดอันดับของ Medical Travel Quality Alliance

2. TOP 10

3. PRICEแรงจูงใจในการรักษา คือ ความแตกต่างของราคาค่ารักษาพยาบาล

33 สิ่งที่ไม่ค่อยพูดกันเกี่ยวกับ Medical Tourism Thailand

1. คนไข้ชาวต่างชาติมากกว่าคู่แข่งจำนวนคนไข้ชาวต่างชาติในประเทศไทยมากกว่าคู่แข่งอย่าง

มาเลเซียมากถึง 3 เท่าตัว ไม่ใช่การตรวจสุขภาพของแรงงานต่าง

ชาติที่มาทำงานในประเทศไทย

2. ไม่ Outsource ทุกเรื่องไม่ใช่กิจกรรมทางการแพทย์ทุกอย่างที่Outsource แต่เป็นกิจกรรมที่มีลักษณะร่วม

1. กระจุกในกิจกรรมการผ่าตัดต่างๆ (กระดูก เข่า สะโพก) ทำฟัน มะเร็ง โรคหัวใจ และ ศัลยกรรม

2. เป็น High Value per unit และไม่ใช่การรักษาที่เร่งด่วน 3. หลายๆ กิจกรรมต้องฟักฟื้น

3. สับสนความสับสนเกี่ยวกับ Niche ของประเทศไทย

จํานวนนักท่องเที่ยว Medical Tourismในแต่ละประเทศ

Israel (Jerusalem,Tel Aviv)

Malaysia (KualaLumpur,Penang)

Mexico (Monterrey,Tijuana,Juarez)

Singapore

South Africa (Cape Town,Johannesburg)

Thailand (Bangkok,Phuket)

Turkey (Istanbul)

Fertility/I.V.F

Health screenings

Dentistry, Bariatrics

Cancer

Cosmetic surgery

Various services

Vision (Lasik)

มุมมองของชาวต่างชาติที่มีต่อ ความเชี่ยวชาญในแต่ละประเทศ

Source: Ellis (2014)

Top Medical Tourism Destination for Canadians

Global Value Chain ของ Medical Hub

High Value Added Low Value Added

Medical Tourism Spa & Wellness

Machine & Health Products

Position ของไทยใน Global Value Chain ใน Medical Tourism

Thailand

จํานวนคนไข้ต่างชาติ (ล้านคน)

รายได้ (Million USD.)

รายได้ต่อคนไข้ (USD.)

รายได้ต่อคนไข้ ปรับด้วยค่าครองชีพ

Malaysia

Singapore

India

3.5

1.2

0.9

4.0

4,440

1,554

1,776

4,440

1,268.6

1,295.0

1,995.5

1,110.0

2,205.8

2,157.0

1,995.5

470.0

ที่มา: ข้อมูลพื้นฐาน AsiaPac Healthcare Tourism 2016

ความท้าทายและสิ่งที่ถูกละเลยใน Medical Tourism

ต่อคุณภาพการรักษาพยาบาลในประเทศ และทำให้ผลกระทบสุทธิต่อประเทศไม่ชัดเจน

ยังไม่ได้มีการพูดมากนัก คือ พยาบาลที่เป็นองค์ประกอบสำคัญในการให้บริการทางการแพทย์ และโอกาสที่นำเอาเทคโนโลยีเข้ามาช่วยในการแก้ปัญหาการขาดแคลนกำลังคนทำได้จำกัด

คำถามที่เปิดกว้างคือ วันนี้ประเทศไทยประสบปัญหาการขาดแคลนเลือดหรือไม่ วันนี้ยังไม่ได้ข้อสรุป

การเป็น Medical Hub อาจมี Side-effect ทางลบ

การรักษาจําเป็นต้องใช้เลือด

ความเพียงพอ-ไม่เพียงพอของบุคลากรทางการแพทย์

ประเทศรายได้ตํ่า

แพทย์ทันตแพทย์และ

วิชาชีพที่เกี่ยวข้องเภสัชกรและ

วิชาชีพที่เกี่ยวข้องพยาบาล

ประเทศรายได้ปานกลางระดับตํ่า

ประเทศรายได้สูง

2.5

7.9

16.128.7

0.3

1.2

6.5

0.4

4.2

3.410.1

5.3

18

26.388.2

อัตราส่วนทางการแพทย์ต่อประชากรเฉลี่ยระหว่าง 2550-2557 (คนต่อประชากร 10,000 คน)

ประเทศรายได้ปานกลางระดับสูง

รวมทุกประเทศ 13.9 2.8 4.5 28.6

ThailandMalaysiaSingapore

3.9 2.6 1.3 20.812 3.6 4.3 32.8

19.5 4.1 4.1 44.3

ที่มา: World Health Statistics 2015

เดินหน้า Medical Tourism อย่างไรให้เกิดการพัฒนาที่ยั่งยืน

จัดทําข้อมูลอย่างเป็นระบบ เพื่อติดตามและประเมินผลกระทบ

มียุทธศาสตร์ที่ชัดเจนของแต่ละ Segment ใน Medical Hubs

ปัญหากําลังคน โดยเฉพาะพยาบาล และวัตถุดิบทางการแพทย์อย่างเป็นรูปธรรม

การมีกฎระเบียบที่ชัดเจนเพื่อไทยเข้าถึงเทคโนโลยีทางการแพทย์ใหม่ๆ ที่เกิดขึ้นในโลก เช่น การกําหนดขบวนการที่ชัดเจนและโปร่งใสเพื่อให้ลดการใช้วิจารญาณ

ข้อพิพาทระหว่างผู้ป่วยและโรงพยาบาล พัฒนากลไกระงับปัญหาดังกล่าวให้ชัดเจน

ประเด็นส่งท้าย: ภาคบริการกองหนุน Thailand 4.0 และ Re-design Thailand(1)

กิจกรรมของภาคบริการของไทยส่วนใหญ่ยังคงเป็น กองหนุน

การเพิ่มประสิทธิภาพในกิจกรรมโลจิสติกส์ ภาคการผลิตอื่นๆ จะได้อานิสงค์อย่างมหาศาล

แต่มีบทบาทสำคัญมากต่อความอยู่รอดของภาคอื่นๆ เห็นได้ชัดเจน คือ กิจกรรมโลจิสติกส์ที่คิดเป็นราวๆ ร้อยละ 8 ของยอดขาย

ประเด็นส่งท้าย: ภาคบริการกองหนุน Thailand 4.0 และ Re-design Thailand(2)

• การกระตุ้นให้ผู้ผลิตรายย่อยสามารถเข้าถึงเครื่องมือ

Digital และ ICT เหล่านี้จึงเป็นหัวใจ และสามารถช่วย

ภาครัฐในการขับเคลื่อน Thailand 4.0

• การกระตุ้นต้องทำในลักษณะพี่สอนน้อง หรือ จัดทำ

Workshop เชิงปฎิบัติการ

บทบาทของโลจิสติกส์ในการขยายตัวของช้อปปิ้ง online

ผู้ผลิตรายย่อยสามารถติดต่อโดยตรงกับผู้บริโภค ผ่านผู้ให้บริการ Logistics

ขมวดประเด็น

การ Re-design เพื่อให้ภาคบริการมาเป็นกลจักรขับเคลื่อนเศรษฐกิจ

ไม่ใช่ทุกๆ กิจกรรมในภาคบริการที่สามารถเป็นกลจักร

ขับเคลื่อนเศรษฐกิจ ดังนั้นการใช้ประสบการณ์การพัฒนา

จากต่างประเทศมาขยายผลต้องทำด้วยความระมัดระวังใน

ภาคเศรษฐกิจที่มีความหลากหลายอย่างภาคบริการ

สําหรับภาคบริการที่สามารถขับเคลื่อนเศรษฐกิจได้อย่าง Medical Tourism สิ่งที่ต้องระมัดระวัง คือ ผลกระทบข้างเคียงที่มีต่อสังคมและการออกแบบกลไกเพื่อชดเชยคนเสียประโยชน์

ภาคบริการที่เป็นกองหนุน ความท้าทายอยู่ที่การใช้ประโยชน์จากภาคบริการกองหนุนที่มีศักยภาพอย่างมหาศาลในการขับเคลื่อนภาคเศรษฐกิจอื่นๆ

ภาคบริการ กับบทบาท

การขับเคลื่อนเศรษฐกิจไทย

อาชนัน เกาะไพบูลย์ คณะเศรษฐศาสตร์ ธรรมศาสตร์

การสัมมนาทางวิชาการคณะเศรษฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ประจําปี 2561 ครั้งที่ 40Re-design Thailand ทําอย่างไรให้เศรษฐกิจไทยเติบโตอย่างยั่งยืน?