โดย อาจารยพรดา ดามาพงษ

สาขาวชาการแพทยแผนไทยประยกต วทยาลยสหเวชศาสตร

มหาวทยาลยราชภฏสวนสนนทา

โรคอมพาต

โรคอมพาต

• เปนโรคทเกดจากลมเบองสงกบลมเบองตา พดไมสมดล (ลมอโธคมาวาตากบอทธงคมาวาตาระคนกน) หรอมาจากระบบประสาทและสมอง เชน หลอดเลอดตบ อดตน อบตเหต สมองถกกระทบกระเทอน อาการชกจากไขสง และความเครยด

โรคอมพาต แบงออกเปน 2 ประเภท

1. อมพาตชนดออน : กลามเนอของผปวยไมแขงเกรงและไมกระตก การนวดสามารถชวยบ าบดและฟนฟไดเรว

2. อมพาตชนดแขง : กลามเนอจะแขงเกรง การนวดชวยบ าบด

และฟนฟไดชา

ลกษณะอาการของโรค

•มอาการแขน-ขา ตาย (ขยบไมได) หรอเคลอนไหวไดไมปกต มสภาวะขอตอรอยโรคหลดหลวม เหนไดทหวไหลและสะโพก •โดยสายราชส านกแยกโรคอมพาตและอมพฤกษ โดยดสภาพขอตอ เชน หวไหล สะโพก ถามหลดหลวมเรยกวา อมพาต ถาไมหลดหลวม เรยกวา อมพฤกษ

การตรวจวนจฉยโรค

•ตามอาการและต าแหนงทเกดโรค

หลกการรกษา

•นวดเพอใหระบบรางกายท างานไดตามปกต โดยใชการนวดพนฐานและสญญาณเปนหลกตามต าแหนงและอาการทเกด

ค าแนะน า

• งดอาหารแสลง เชน ของหวานจด รสมนจด ของเยน •ทาบรหาร •ประคบนารอน •พกผอนนอนหลบใหเพยงพอ •หามนอนทบแขน - ขาขางทเปน

โรคอมพาต แบงเปน 5 ชนด

•อมพาตครงซก •อมพาตครงทอนลาง •อมพาตทงตว •อมพาตเฉพาะแขน •อมพาตเฉพาะขา

โรคอมพาตครงซก • อมพาตครงซก พบไดบอยทสด เปน

โรคททาใหแขน และขาขางเดยวกนซกใดซกหนงเคลอนไหวไมปกต เกดจากระบบสมองดานตรงขามกบรางกายซกทเปนอมพาต เกดจากเสนเลอดมการตบ แตก อดตน มโรคประจาตว เบาหวาน ความดนโลหตสง หวใจ ไขมนในเลอด กรรมพนธ พยาธตวจดไช เนองอกในสมอง ประสบอบตเหต มพฤตกรรมสงเสรมทาใหเกดโรค พกผอนไมเพยงพอ ขาดการออกกาลงกาย

โรคอมพาตครงซก เกดจากลมเบองสงและลมเบองตาพดไมสมดลกน หรอในทางแผนปจจบนมาจาก

ระบบประสาทและสมอง เชน 1. หลอดเลอดสมองตบ มกพบในผสงอาย เพราะสภาวะของหลอดเลอดเกดเสอม อาจม

โรคแทรกซอน เชน ความดนโลหตสง โรคเบาหวาน 2. หลอดเลอดสมองอดตน พบในโรคหวใจ เชน หวใจรมาตก 3. หลอดเลอดสมองแตก จากสาเหตความดนโลหตสง พยาธตวจด 4. อบตเหต มาจากสมองถกกระทบกระเทอน บอบชา 5. อาการไข ชก สมองขาดออกซเจน 6. จากภาวะคลอด 7. สาเหตอนๆ เชน ความเครยด การสบบหรจด กรดยรกสง และเนองอกในสมอง

โรคอมพาตครงซก

•อาการ/อาการแสดง เปนกบซกใดซกหนงของรางกาย แขนและขาซกนนเคลอนไหวไมได อาจมอาการชา มการกลนอาหารล าบาก ส าลกอาหารไดงาย พดไมชด หรอไมมเสยง บางครงอาจจะมอาการทองผก ควบคมอจจาระ ปสสาวะไมได

โรคอมพาตครงซก การตรวจทางหตถเวชกรรมแผนไทย (กอนการรกษา – หลงการรกษา) 1. ทาเดน ขางทเปนจะเดนปดปลายเทา มอและแขนหงกงอ 2. ตรวจดลกษณะทวไปของแขนและขา สวนใหญพบกลามเนอลบ บวม สผวด าคล าหรอซด ใชหลงมอ

ตรวจอณหภมสวนใหญจะเยนกวาขางทไมเปน 3. ตรวจการหลดหลวมของขอตอกระดกหวไหลโดยใชนวมอวดหวกระดกตนแขนต าจากขอตอหวไหล

กนวมอ 4. จบชพจรมอและหลงเทาเพอตรวจลมเบองสงและลมเบองต า 5. วดสนเทาทง 2 ขาง - ชนดแขง : สนเทาสน - ชนดออน : สนเทายาว 6. กระดกปลายเทา ขน-ลง ไมไดองศา 7. กระดกนวเทา 8. ทดสอบแรงถบปลายเทา นอยกวาปกต 9. ตงขาชนเขา ไมไดองศา 10. ทดสอบก าลงสะโพก

โรคอมพาตครงซก การตรวจทางหตถเวชกรรมแผนไทย (ตอ) 11. คว ามอ – หงายมอ 12. ก ามอ – แบมอ 13. ตงขอศอก เกรงอยไดไมนอน 14. กระดกขอมอขน-ลง ไวแลว 15. ชแขนเหนอศรษะ 16. ตรวจขอตอกระดกหวไลวาหลดมาก – นอยขนาดไหน 17. ทดสอบก าลงบบมอ 18. ทดสอบการดงแขน 3 จงหวะ 19. ทดสอบแรงเทาแขน 3 จงหวะ 20 บบทนวช

วธการรกษา • นวดพนฐานขา เนนขอเทา เปดประตลม • นวดพนฐานหลง • นวดพนฐานขาดานนอก และ สญญาณ 1-5 ขาดานนอก (ระวงสญญาณ 2 ขาดานนอก กรณผปวยเหยยดคขาไมได)

• นวดพนฐานขาดานใน และสญญาณ 1-5 ขาดานใน • นวดพนฐานแขนดานใน และสญญาณ 1-5 แขนดานใน • นวดพนฐานแขนดานนอก และสญญาณ 1-5 แขนดานนอก • นวดพนฐานบา • นวดสญญาณ 1-5 หวไหล (ระวงสญญาณ 2 หวไหล กรณเหยยดคแขนไมได) ****หมายเหต : ลมเบองสงและลมเบองต าระคนกนใหนวดทองปรบสมดล

ค าแนะน า • งดอาหารแสลง เชน ของหวานจด รสมนจด ของเยน • ทาบรหาร - ดงแขน – เทาแขน - นงยองๆ - ทายนเขยงปลายเทา • ประคบนารอน • พกผอนนอนหลบใหเพยงพอ • หามนอนทบแขน - ขาขางทเปน

เปนโรคทเกดกบไขสนหลงถกท าลายโดยตรง ***สาเหต พบวามปญหาทไขสนหลง ซงเกดจากอบตเหต ไดแก ตกจากทสง รถชน ถกยง เนองอกในไขสนหลง กระดกทบเสนประสาท การคลอดบตร เปนตน

โรคอมพาตครงทอน • อาการ/อาการแสดง ขาทง 2 ไมมแรง เคลอนไหวไมปกต ควบคมการขบถายอจจาระ ปสสาวะไมได และบรเวณทต ากวาขอกระดกสนหลงทเปนจะไมมความรสก

การตรวจทางหตถเวชกรรมไทย (กอน-หลงการรกษา)

1. จบชพจรทขอมอและหลงเทา 2. ดสภาพทวไป บวม ความเยน รอน ออน แขง ลบของกลามเนอ 3. วดสนเทาทง 2 ขาง - ชนดแขง : สนเทาสน - ชนดออน : สนเทายาว 4. กระดกปลายเทา ขน-ลง ไมไดองศา 5. กระดกนวเทา 6. ทดสอบแรงถบปลายเทา นอยกวาปกต 7. ตงขาชนเขา ไมไดองศา 8. ทดสอบก าลงสะโพก

โรคอมพาตครงทอน

• วธการรกษา 1. นวดพนฐานขา เนนขอเทา เปดประตลม 2. นวดพนฐานหลง และเนนจดทเปนโรค 3. นวดพนฐานขาดานนอก และ สญญาณ 1-5 ขาดานนอก (ระวงสญญาณ 2 ขาดานนอก กรณผปวยเหยยดคขาไมได)

4. นวดพนฐานขาดานใน และสญญาณ 1-5 ขาดานใน 5. นวดทอง ทาแหวก – นาบ 6. นวดสญญาณ 1-5 ทอง

ค าแนะน า • งดอาหารแสลง เชน ของหวานจด รสมนจด ของเยน •ทาบรหาร - ฝกยน หรอ นงยองๆ •ประคบความรอน

เปนโรคททาใหอวยวะทกสวนไมมกาลง เนองจากสมองถกทาลาย สาเหต เกดจากอบตเหตทางสมอง และอกสวนหนงจากไขสนหลง เชน เนองอกในไขสนหลง การผาตด อบตเหตจากทสง เปนตน

โรคอมพาตทงตว

• ไมสามารถบงคบแขนและขาทง 2 ขางได ถาเปนไปไดสนหลง ไมสามารถควบคมระบบขบถายอจจาระ ปสสาวะได พดคยไดรเรอง แตถาเกดจากสมองจะสญเสยความรสกนกคด สามารถควบคมระบบขบถายอจจาระ ปสสาวะได

โรคอมพาตทงตว การตรวจทางหตถเวชกรรมแผนไทย (กอนการรกษา – หลงการรกษา) 1. จบชพจรทขอมอและหลงเทา 2. ดสภาพทวไป บวม ความเยน รอน ออน แขง ลบของกลามเนอ 3. วดสนเทาทง 2 ขาง - ชนดแขง : สนเทาสน - ชนดออน : สนเทายาว 4. กระดกปลายเทา ขน-ลง ไมไดองศา 5. กระดกนวเทา 6. ทดสอบแรงถบปลายเทา นอยกวาปกต 7. ตงขาชนเขา ไมไดองศา 8. ทดสอบก าลงสะโพก

โรคอมพาตทงตว การตรวจทางหตถเวชกรรมแผนไทย (ตอ) 9. คว ามอ – หงายมอ 10. ก ามอ – แบมอ 11. ตงขอศอก เกรงอยไดไมนอน 12. กระดกขอมอขน-ลง ไวแลว 13. ชแขนเหนอศรษะ 14. ตรวจขอตอกระดกหวไลวาหลดมาก – นอยขนาดไหน 15. ทดสอบก าลงบบมอ 16. ทดสอบการดงแขน 3 จงหวะ 17. ทดสอบแรงเทาแขน 3 จงหวะ 18. บบทนวช

โรคอมพาตทงตว • วธการรกษา 1. นวดพนฐานขา เนนขอเทา เปดประตลม 2. นวดพนฐานหลง และเนนจดทเปนโรค 3. นวดพนฐานขาดานนอก และ สญญาณ 1-5 ขาดานนอก (ระวงสญญาณ 2 ขาดานนอก

กรณผปวยเหยยดคขาไมได) 4. นวดพนฐานขาดานใน และสญญาณ 1-5 ขาดานใน 5. นวดพนฐานแขนดานใน และสญญาณ 1-5 แขนดานใน 6. นวดพนฐานแขนดานนอก และสญญาณ 1-5 แขนดานนอก 7. นวดพนฐานบา 8. นวดสญญาณ 1-5 หวไหล (ระวงสญญาณ 2 หวไหล กรณเหยยดคแขนไมไดเลย 5. นวดทอง ทาแหวก – นาบ 6. นวดสญญาณ 1-5 ทอง

ค าแนะน า • งดอาหารแสลง เชน ของหวานจด รสมนจด ของเยน •ทาบรหาร - ดงแขน 3 จงหวะ - ยนเขยงขา 2 ขาง - ฝกเดน •ประคบความรอน

โรคอมพาตเฉพาะแขน • สาเหต เกดจากอบตเหตและการถกกระชากดงรงแขน ท าใหประสาทสวนแขนเสยไป หรออาจพบเกดจากภาวะของโรคบางชนด รวมทงกลไกการคลอดทไมถกวธ

โรคอมพาตเฉพาะแขน • อาการ/อาการแสดง เคลอนไหวแขนไมไดปกต ขอตอหวไหล ขอตอขอมอหลด ไมสามารถกระดกนวมอ กระดกขอมอได ในวนแรก มอาการชาทปลายนวมอ ขอมอ ปลายแขน และแขนเปลยไมมก าลง ในวนทสอง อาการจะมากขน และในวนท สาม อาจกระดกนวมอ ขยบขอมอ และยกแขนไมได เพราะหวไหลเคลอนหลดเตมท

โรคอมพาตเฉพาะแขน การตรวจทางหตถเวชกรรมแผนไทย 1. จบชพจรทขอมอและหลงเทา 2. ตรวจบรเวณกระดกหวไหลวาหลดมาก-นอยแคไหน 3. ตรวจแขนดสภาพทวไป ไดแก การลบของกลามเนอ บวม คล าความเยน รอน ออน แขงของ

กลามเนอ 4. คว ามอ – หงายมอ 5. ก ามอ – แบมอ 6. ตงขอศอก เกรงอยไดไมนอน 7. กระดกขอมอขน-ลง 8. ชแขนเหนอศรษะ 10. ทดสอบก าลงบบมอ 11. ทดสอบการดงแขน 3 จงหวะ 12. ทดสอบแรงเทาแขน 3 จงหวะ 13. บบทนวช

วธการรกษาโรคอมพาตเฉพาะแขน นวดพนฐานบา นวดสญญาณ 4, 5 หลง นวดสญญาณ 1-5 หวไหล เนน 1 กบ 5 นวดพนฐานแขนดานใน นวดสญญาณ 1-5 แขนดานใน และสญญาณแยกขอมอ นวดพนฐานแขนดานนอก และสญญาณ 1-5 แขนดานนอก

โรคอมพาตเฉพาะขา • เปนโรคทเกดขนกบขาขางใดขางหนงของรางกาย •สาเหต

เกดเนองจากไขสนหลงบรเวณบนเอวถกทาลาย เสนประสาทบรเวณหลง สะโพก ถกกดทบอยางรนแรง เนองอกในไขสนหลง กระดกทบเสนประสาท เกดจากการผาตด ฉดยาถกเสนประสาททสะโพก อบตเหตจากสภาวะคลอดผดปกต

โรคอมพาตเฉพาะขา •อาการ/อาการแสดง

ขาไมมแรง เคลอนไหวขาไมไดปกต บงคบทศทางไมได เวลาเดนขาจะปด

การตรวจทางหตถเวชกรรมไทย (กอน-หลง)

1. จบชพจรทขอมอและหลงเทา 2. ดสภาพทวไป บวม ความเยน รอน ออน แขง ลบของกลามเนอ 3. วดสนเทาทง 2 ขาง - ชนดแขง : สนเทาสน - ชนดออน : สนเทายาว 4. กระดกปลายเทา ขน-ลง ไมไดองศา 5. กระดกนวเทา 6. ทดสอบแรงถบปลายเทา นอยกวาปกต 7. ตงขาชนเขา ไมไดองศา 8. ทดสอบก าลงสะโพก

วธการรกษา 1. นวดพนฐานขา เนนขอเทา เปดประตลม 2. นวดพนฐานหลง และเนนจดทเปนโรค 3. นวดพนฐานขาดานนอก และ สญญาณ 1-5 ขาดานนอก (ระวงสญญาณ 2 ขาดานนอก กรณผปวยเหยยดคขาไมได)

4. นวดพนฐานขาดานใน และสญญาณ 1-5 ขาดานใน

ค าแนะน า • งดอาหารแสดง • ท าทากายบรหาร - ยนเขยงปลายเทา - นงยองๆ 90 องศา - ทาบรหารอนๆ ตามความเหมาะสม

อางอง

• มลนธฟนฟสงเสรมการแพทยไทยเดม ฯ โรงเรยนอายรเวท. (2548). หตถเวชกรรมแผนไทย (นวดแบบราช ส านก). กรงเทพฯ : บรษท พฆเณศ พรนทตง เซนเตอร จากด.

• อภชาต ลมตยะโยธน และคณะ. คมออบรมการนวดไทยแบบราชส านก ภาคเทคนคการนวดรกษา อาการโรคทพบบอย. กรงเทพฯ : บรษท พเค แมกซดไซน จากด. • มลนธฟนฟสงเสรมการแพทยไทยเดมฯ และโรงเรยนอายรเวทธารง สถานการแพทยแผนไทยประยกต

คณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาล มหาวทยาลยมหดล. (2552). หตถเวชกรรมแผนไทย (การนวด ไทยแบบราชส านก) ฉบบพมพครงท 2 การนวดพนฐาน. กรงเทพฯ : ศภวนชการพมพ. • โรงเรยนอายรเวทธารง สถานการแพทยแผนไทยประยกต คณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาล

มหาวทยาลยมหดล. (2557). หตถเวชกรรมแผนไทย(การนวดไทยแบบราชส านก) ตอนท 2: การนวดกดจดสญญาณ. กรงเทพฯ : ศภวนชการพมพ.