พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 1 พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ ขอนอบนอมแดพระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจาพระองคนน เอกกนบาตชาดก ๑. อปณณกวรรค ๑. อปณณกชาดก วาดวยการรฐานะและมใชฐานะ [๑] คนพวกหนงกลาวฐานะอนหนงวา ไมผด นกเดาทงหลายกลาวฐานะอน นนวา เปนทสอง คนมปญญารฐานะและมใชฐานะนนแลว ควรถอ เอาฐานะทไมผดไว. จบ อปณณกชาดกท ๑. ๒. วณณปถชาดก วาดวยผไมเกยจคราน [๒] ชนทงหลายผไมเกยจคราน ขดภาคพนททางทราย ไดพบนาในทางนน ณ ทราบ ฉนใด มนผประกอบดวยความเพยรและกาลง เปนผไม เกยจคราน พงไดความสงบใจ ฉนนน. จบ วณณปถชาดกท ๒.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 2 ๓. เสรววาณชชาดก วาดวยเสรววาณช [๓] ถาทานพลาดโสดาปตตมรรค คอ ความแนนอนแหงสทธรรมในศาสนาน ทานจะตองเดอดรอนใจในภายหลงสนกาลนาน ดจพาณชชอเสรวะผน ฉะนน. จบ เสรววาณชชาดกท ๓. ๔. จลลกเศรษฐชาดก วาดวยคนฉลาดตงตนได [๔] คนมปญญาเฉลยวฉลาด ยอมตงตนไวดวยตนทนแมนอย ดจคนกอไฟ นอยๆ ใหเปนกองใหญ ฉะนน. จบ จลลกเศรษฐชาดกท ๔. ๕. ตณฑลนาฬชาดก วาดวยราคาขาวสาร [๕] ขาวสารทะนานหนงมราคาเทาไร พระนครพาราณสทงภายในภายนอก มราคาเทาไร ขาวสารทะนานเดยวมคาเทามา ๕๐๐ เทยวหรอ? จบ ตณฑลนาฬชาดกท ๕. ๖. เทวธรรมชาดก วาดวยธรรมของเทวดา [๖] สปบรษผสงบระงบ ประกอบดวยหรและโอตตปปะ ตงมนอยในธรรม อนขาว ทานเรยกวาผมธรรมของเทวดาในโลก. จบ เทวธรรมชาดกท ๖.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 3 ๗. กฏฐหารชาดก [๗] ขาแตพระราชาผเปนใหญ ขาพระบาทเปนโอรสของพระองค ขาแต พระองคผเปนจอมแหงหมชน ขอพระองคไดทรงโปรดชบเลยงขาพระ บาทไว แมคนเหลาอนพระองคยงทรงชบเลยงได ไฉนจะไมทรงชบ เลยงโอรสของพระองคเองเลา? จบ กฏฐหารชาดกท ๗. ๘. คามนชาดก วาดวยไมใจเรวดวนได [๘] เออกความหวงในผล ยอมสาเรจแกผไมใจเรวดวนได เรามพรหมจรรย แกกลาแลว ทานจงเขาใจอยางนเถด พอคามน. จบ คามนชาดกท ๘. ๙. มฆเทวชาดก วาดวยเทวทต [๙] ผมทหงอกบนศรษะของเราน เกดขนนาเอาวยไปเสย เทวทตปรากฏแลว บดน เปนสมยบรรพชาของเรา. จบ มฆเทวชาดกท ๙. ๑๐. สขวหารชาดก วาดวยการอยเปนสข [๑๐] ชนเหลาอนไมตองรกษาผใดดวย ผใดกไมตองรกษาชนเหลาอนดวย ดกรมหาบพตร มหาบพตรผนนแล ไมเยอใยในกามทงหลาย ยอมอย เปนสข. จบ สขวหารชาดกท ๑๐. จบ อปณณกวรรคท ๑. _______________

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 4 รวมชาดกทมในวรรคน คอ ๑. อปณณกชาดก ๒. วณณปถชาดก ๓. เสรววาณชชาดก ๔. จลลกเศรษฐชาดก ๕. ตณฑลนาฬชาดก ๖. เทวธรรมชาดก ๗. กฏฐหารชาดก ๘. คามนชาดก ๙. มฆเทวชาดก ๑๐. สขวหารชาดก. _________________

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 5 ๒. สลวรรค ๑. ลกขณชาดก วาดวยผมศล [๑๑] ความเจรญยอมมแกชนทงหลายผมศล ประพฤตในปฏสนถาร ทานจง ดลกเนอชอลกขณะ ผอนหมแหงญาตแวดลอมกลบมาอย อนง ทาน จงดลกเนอชอกาฬะน ผเสอมจากพวกญาตกลบมาแตผเดยว. จบ ลกขณชาดกท ๑. ๒. นโครธมคชาดก วาดวยการเลอกคบ [๑๒] ทานหรอคนอนกตาม พงคบหาแตพระยาเนอชอวานโครธเทานน ไม ควรเขาไปอาศยอยกบพระยาเนอชอวาสาขะ ความตายในสานกพระยา เนอนโครธประเสรฐกวา การมชวตอยในสานกพระยาเนอสาขะจะ ประเสรฐอะไร. จบ นโครธมคชาดกท ๒. ๓. กณฑนชาดก วาดวยผตกอยในอานาจหญง [๑๓] เราตเตยนบรษผมลกศรเปนอาวธ ยงปลอยไปเตมกาลง เราตเตยน ชนบททมหญงเปนผนา อนง สตวเหลาใด ตกอยในอานาจของหญง ทงหลาย สตวเหลานนบณฑตตเตยนแลว. จบ กณฑนชาดกท ๓.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 6 ๔. วาตมคชาดก วาดวยอานาจของรส [๑๔] ไดยนวา สงอนทจะเลวยงไปกวารสทงหลายไมม รสเปน สภาพเลวแมกวาถนฐาน แมกวาความสนทสนม นายสญชย อยยาบาล นาเนอสมนซงอาศยอยในปาชฏมาสอานาจของตนไดดวยรส ทงหลาย. จบ วาตมคชาดกท ๔. ๕. ขราทยชาดก วาดวยผลวงเลยโอวาท [๑๕] ดกรนางเนอขราทยา ฉนไมสามารถจะสงสอนเนอตวนน ผม ๘ กบ มเขาคดแตโคนจนถงปลายเขา ลวงเลยโอวาทเสยตง ๗ วน. จบ ขราทยาชาดกท ๕. ๖. ตปลลตถมคชาดก วาดวยเลหกลลวงพราน [๑๖] ฉนยงเนอหลานชายผม ๘ กบ นอนโดยอาการ ๓ ทา มเลหกลมารยา หลายอยาง ดมกนนาในเวลาเทยงคน ใหเลาเรยนมายาของเนอดแลว ดกรนองหญง เนอหลานชายกลนลมหายใจไวได โดยชองนาสก ขางหนงแนบตดอยกบพน จะทาเลหกลลวงนายพรานดวยอบาย ๖ ประการ. จบ ตปลลตถมคชาดกท ๖.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 7 ๗. มาลตชาดก วาดวยความหนาวเกดแกลม [๑๗] ขางขนหรอขางแรมกตาม สมยใดลมยอมพดมา สมยนนยอมมความ หนาว เพราะความหนาวเกดแตลม ในปญหาขอน ทานทงสองชอวา ไมแพกน. จบ มาลตชาดกท ๗. ๘. มตกภตตชาดก วาดวยสตวไมควรฆาสตว [๑๘] ถาสตวทงหลายพงรอยางนวา ชาตสมภพนเปนทกข สตวไมควรฆา สตว เพราะวาผมปกตฆาสตวยอมเศราโศก. จบมตกภตตชาดกท ๘. ๙. อายาจตภตตชาดก วาดวยการเปลองตน [๑๙] ถาทานปรารถนาจะเปลองตนใหพน ทานละโลกนไปแลวกจะพนได กทานเปลองตนอยอยางน กลบจะตดหนกเขา เพราะนกปราชญหาได เปลองตนดวยอาการอยางนไม การเปลองตนอยางน เปนเครองตดของ คนพาล. จบ อายาจตภตตชาดกท ๙. ๑๐. นฬปานชาดก วาดวยการพจารณา [๒๐] พระยากระบไมเหนรอยเทาขน เหนแตรอยเทาลง จงกลาววา เราจก ดมนาดวยไมออ ทานกจกฆาเราไมได. จบ นฬปานชาดกท ๑๐. จบ สลวรรคท ๒. _________________

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 8 รวมชาดกทมในวรรคน คอ ๑. ลกขณชาดก ๒. นโครธมคชาดก ๓. กณฑนชาดก ๔. วาตมคชาดก ๕. ขราทยชาดก ๖. ตปลลตถมคชาดก ๗. มาลตชาดก ๘. มตกภตตชาดก ๙. อายาจตภตตชาดก ๑๐. นฬปานชาดก. _________________

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 9 ๓. กรงควรรค ๑. กรงคมคชาดก วาดวยกวางกรงคะ [๒๑] ดกรไมมะรน การททานปลอยผลใหตกกลงมานน เราผเปนกวางรแลว เราจะไปสไมมะรนตนอน เพราะเราไมชอบใจผลของทาน. จบ กรงคมคชาดกท ๑. ๒. กกกรชาดก วาดวยสนขทถกฆา [๒๒] สนขเหลาใดอนบคคลเลยงไวในราชสกล เกดในราชสกล สมบรณดวย สสรรและกาลง สนขเหลานนนไมถกฆา พวกเรากลบถกฆา เมอเปน เชนน นชอวาการฆาโดยไมแปลกกนกหาไม กลบชอวาฆาแตสนข ทงหลายททรพล. จบ กกกรชาดกท ๒. ๓. โภชาชานยชาดก วาดวยมาสนธพอาชาไนย [๒๓] ดกรนายสารถ มาสนธพอาชาไนยถกลกศรแทงแลว แมนอนตะแคง อยขางเดยวกยงประเสรฐกวามากระจอก ทานจงประกอบฉนออกรบอก เถด. จบ โภชาชานยชาดกท ๓.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 10 ๔. อาชญญชาดก วาดวยมาอาชาไนยกบมากระจอก [๒๔] ไมวาเมอใด ในขณะใด ณ ทไหนๆ ณ สถานทใดๆ มาอาชาไนยใช กาลงรบ มากระจอกยอมถอยหน. จบ อาชญญชาดกท ๔. ๕. ตตถชาดก วาดวยการเบอเพราะซาซาก [๒๕] ดกรนายสารถ ทานจงยงมาใหอาบและดมนาททาโนนบาง ทาน บาง แมขาวปายาสทบรโภคบอยครง คนกยงเบอได. จบ ตตเถชาดกท ๕. ๖. มหฬามขชาดก วาดวยการเสยมสอน [๒๖] พระยาชางชอมหฬามข ไดเทยวทบตคน เพราะไดพงฟงคาของพวก โจรมากอน พระยาชางผเชอกอดมตงอยในคณทงปวง กเพราะไดฟงคา ของทานผสารวมดแลว. จบ มหฬามขชาดกท ๖. ๗. อภณหชาดก วาดวยการเหนกนบอยๆ [๒๗] พระยาชางไมสามารถจะรบเอาคาขาว ไมสามารถจะรบเอากอนขาว ไม สามารถจะรบเอาหญาทงหลาย ไมสามารถจะขดสกาย ขาพระบาทมา สาคญวา พระยาชางตวเชอกประเสรฐ ไดทาความรกใครในสนข เพราะไดเหนกนเนองๆ. จบ อภณหชาดกท ๗.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 11 ๘. นนทวสาลชาดก วาดวยการพดด [๒๘] บคคลพงกลาวแตคาทไพเราะเทานน ไมพงกลาวคาทไมไพเราะในกาล ไหนๆ เมอพราหมณกลาวคาไพเราะ โคนนทวสาลไดลากเอาภาระอน หนกไปได ทาพราหมณผนนใหไดทรพยดวย ตนเองกเปนผปลมใจ เพราะการชวยเหลอนนดวย. จบ นนทวสาลชาดกท ๘. ๙. กณหชาดก วาดวยผเอาการเอางาน [๒๙] ในทใดๆ มธระหนก ในทใดมรองนาลก ชนทงหลายกเทยมโคดาใน กาลนนทเดยว โคดานนกนาเอาธระนนไปไดโดยแท. จบ กณหชาดกท ๙. ๑๐. มณกชาดก วาดวยลกษณะของผมอายยน [๓๐] ทานอยารษยาหมมณกะเลย มนกนอาหารอนเปนเหตใหเดอดรอน ทาน จงเปนผมความขวนขวายนอย กนแตแกลบเถด นเปนลกษณะแหง ความเปนผมอายยน. จบ มณกชาดกท ๑๐. จบ กรงควรรคท ๓. _________________

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 12 รวมชาดกทมในวรรคน คอ ๑. กรงคมคชาดก ๒. กกกรชาดก ๓. โภชาชานยชาดก ๔. อาชญญชาดก ๕. ตตถชาดก๖. มหฬามขชาดก ๗. อภณหชาดก ๘. นนทวสาลชาดก ๙. กณหชาดก ๑๐. มณกชาดก. _________________

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 13 ๔. กลาวกวรรค ๑. กลาวกชาดก วาดวยการเสยสละ [๓๑] ดกรมาตลเทพบตร ทตนงวมลกนกครฑจบอย ทานจงหนหนารถกลบ เรายอมสละชวตใหพวกอสร ลกนกครฑเหลานอยาไดแหลกราน เสยเลย. จบ กลาวกชาดกท ๑. ๒. นจจชาดก เหตทยงไมใหลกสาว [๓๒] เสยงของทานกเพราะ หลงของทานกงาม คอของทานกเปรยบดงสแกว ไพฑรย และหางของทานกยาวตงวา เราจะไมใหลกสาวของเราแกทาน ดวยการราแพนหาง. จบ นจจชาดกท ๒. ๓. สมโมทมานชาดก วาดวยพนาศเพราะทะเลาะกน [๓๓] นกทงหลายพรอมเพรยงกนพากนเอาขายไป เมอใด พวกมนทะเลาะกน เมอนน พวกมนจกตกอยในอานาจของเรา. จบ สมโมทมานชาดกท ๓. ๔. มจฉชาดก วาดวยความหงหวง [๓๔] ความเยน ความรอน และการตดอยในแห ไมไดเบยดเบยนเราใหได รบทกขเลย แตขอทนางปลาสาคญวา เราไปหลงนางปลาตวอนนนแหละ เบยดเบยนเราใหไดรบทกข. จบ มจฉาชาดกท ๔.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 14 ๕. วฏฏกชาดก วาดวยความจรง [๓๕] ปกของเรามอย แตกบนไมได เทาทงสองของเรากมอย แตกเดนไมได มารดาและบดาของเราออกไปหาอาหาร ดกรไฟ ทานจงถอยกลบไปเสย. จบ วฏฏกชาดกท ๕. ๖. สกณชาดก วาดวยทพงใหโทษ [๓๖] นกทงหลายอาศยตนไมใด ตนไมนนยอมทงเอาไฟลงมา นกทงหลายจง พากนหนไปอยเสยทอนเถด ภยเกดจากทพงของพวกเราแลว. จบ สกณชาดกท ๖. ๗. ตตตรชาดก วาดวยผมความออนนอม [๓๗] นรชนเหลาใด ฉลาดในธรรม ยอมนอบนอมคนผเจรญ นรชนเหลานน เปนผไดรบความสรรเสรญในปจจบนน และมสคตเปนทไปในเบองหนา. จบ ตตตรชาดกท ๗. ๘. พกชาดก วาดวยผฉลาดแกมโกง [๓๘] บคคลผใชปญญาหลอกลวงคนอน ยอมไมไดความสขเปนนตย เพราะผ ใชปญญาหลอกลวงคนอน ยอมประสบผลแหงบาปกรรมทตนทาไว เหมอนนกยางถกปหนบคอฉะนน. จบ พกชาดกท ๘. ๙. นนทชาดก วาดวยการกลาวคาหยาบ [๓๙] ทาสชอนนทกะเปนบตรของนางทาส ยนกลาวคาหยาบคายในทใด เราร วากองแหงรตนะทงหลาย และดอกไมทองมอยในทนน. จบ นนทชาดกท ๙.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 15 ๑๐. ขทรงคารชาดก วาดวยผมจตมนคง [๔๐] เราจะตกนรกมเทาขนเบองบน มศรษะลงเบองลางกตาม เราจกไมทา กรรมอนไมประเสรฐ ขอเชญทานจงรบกอนขาวเถด. จบ ขทรงคารชาดกท ๑๐. จบ กลาวกวรรคท ๔. รวมชาดกทมในวรรคน คอ ๑. กลาวกชาดก ๒. นจจชาดก ๓. สมโมทมานชาดก ๔. มจฉชาดก ๕. วฏฏกชาดก ๖. สกณชาดก ๗. ตตตรชาดก ๘. พกชาดก ๙. นนทชาดก ๑๐. ขทรงคารชาดก. _________________

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 16 ๕. อตถกามวรรค ๑. โลสกชาดก วาดวยคนทตองเศราโศก [๔๑] ผใดบคคลกลาวสอนอย ไมทาตามคาสอนของผปรารถนาประโยชน ผอนเคราะหดวยประโยชนเกอกล ผนนยอมเศราโศก เหมอนนาย มตกะจบเทาแพะเศราโศกอย ฉะนน. จบ โลสกชาดกท ๑. ๒. กโปตกชาดก วาดวยคนทตองฉบหาย [๔๒] ผใดบคคลกลาวสอนอย ไมทาตามคาสอนของผปรารถนาประโยชน ผ อนเคราะหดวยประโยชนเกอกล ผนนยอมถงความฉบหาย เศราโศกอย เหมอนกาไมเชอฟงคาของนกพราบ ตกอยในเงอมมอของขาศก ฉะนน. จบ กโปตกชาดกท ๒. ๓. เวฬกชาดก วาดวยคนทนอนตาย [๔๓] ผใดบคคลกลาวสอนอย ไมทาตามคาสอนของผปรารถนาประโยชน ผอนเคราะหดวยประโยชนเกอกล ผนนยอมนอนตายอย เหมอนดาบส ผเปนบดาของลกงชอเวฬกะ ฉะนน. จบ เวฬกชาดกท ๓.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 17 ๔. มกสชาดก มศตรผมปญญาดกวามมตรโง [๔๔] ศตรผประกอบดวยปญญายงดกวา มตรผไมมปญญาจะดอะไร เหมอน บตรของชางไมผโงเขลา คดวาจะตยง ไดตศรษะของบดาแตกสองเสยง ฉะนน. จบ มกสชาดกท ๔. ๕. โรหณชาดก ผอนเคราะหทโงเขลาไมด [๔๕] ศตรผเปนนกปราชญยงดกวา คนโงเขลาถงเปนผอนเคราะหจะดอะไร ทานจงดนางโรหณผโงเขลา ฆามารดาแลวเศราโศกอย. จบ โรหณชาดกท ๕. ๖. อารามทสกชาดก ฉลาดในสงทไมเปนประโยชนไมมความสข [๔๖] ผฉลาดในสงทไมเปนประโยชน ถงจะทาความเจรญ กไมสามารถจะนา ความสขมาให ผมปญญาทรามยอมทาประโยชนใหเสย เหมอนกบลง ผรกษาสวน ฉะนน. จบ อารามทสกชาดกท ๖. ๗. วารณทสกชาดก ผมปญญาทรามทาใหเสยประโยชน [๔๗] ผฉลาดในสงทไมเปนประโยชน ถงจะทาความเจรญ กไมสามารถจะนา ความสขมาให ผมปญญาทรามยอมทาประโยชนใหเสย เหมอนกบ โกณทญญบรษทาสราใหเสย ฉะนน. จบ วารณทสกชาดกท ๗.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 18 ๘. เวทพพชาดก ผปรารถนาประโยชนโดยไมแยบคายยอมเดอดรอน [๔๘] ผใดปรารถนาประโยชน โดยอบายอนไมแยบคาย ผนนยอมเดอดรอน เหมอนพวกโจรชาวเจตรฐฆาเวทพพพราหมณ แลวพากนถงความพนาศ หมดสน ฉะนน. จบ เวทพพชาดกท ๘. ๙. นกขตตชาดก วาดวยประโยชนคอฤกษ [๔๙] ประโยชนไดลวงเลยคนโงเขลาผมวคอยฤกษอย ประโยชนเปนฤกษของ ประโยชน ดวงดาวจกทาอะไรได. จบ นกขตตชาดกท ๙. ๑๐. ทมเมธชาดก คนโงถกบชายญเพราะคนอธรรม [๕๐] เราไดบนไวตอเทวดา ดวยคนโงเขลาหนงพนคน บดน เราจกตองบชา ยญ เพราะคนอธรรมมมาก. จบ ทมเมธชาดกท ๑๐. จบ อตถกามวรรคท ๕. จบ ปฐมปณณาสก. รวมชาดกทมในวรรคน คอ ๑. โลสกชาดก๒. กโปตกชาดก ๓. เวฬกชาดก๔. มกสชาดก ๕. โรหณชาดก๖. อารามทสกชาดก ๗. วารณทสกชาดก ๘. เวทพพชาดก ๙. นกขตตชาดก๑๐. ทมเมธชาดก. _________________

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 19 ๖. อาสงสวรรค ๑. มหาสลวชาดก ความสาเรจเกดจากความพยายาม [๕๑] บรษผเปนบณฑตควรมงหมายไปกวาจะสาเรจผล ไมควรจะทอถอย ดเราเปนตวอยาง เราปรารถนาอยางใดไดอยางนน. จบ มหาสลวชาดกท ๑. ๒. จฬชนกชาดก เปนคนควรพยายามราไป [๕๒] บรษผเปนบณฑตพงพยายามไปกวาประโยชนจะสาเรจ ไมควรทอถอย ดเราขนจากนาสบกไดเปนตวอยางเถด. จบ จฬชนกชาดกท ๒. ๓. ปณณปาตชาดก การกลาวถอยคาไมจรง [๕๓] ไหสราทงหลาย ยงเตมอยอยางเดม ถอยคาททานกลาวนไมเปนจรง เราจงรไดดวยเหตนวา สรานเปนสราไมดแน. จบ ปณณปาตชาดกท ๓. ๔. ผลชาดก การรจกผลไม [๕๔] ตนไมนขนกไมยาก ทงอยไมไกลบาน เราจงรไดดวยเหตนวา ตนไมน ไมใชตนไมมผลอรอย. จบ ผลชาดกท ๔.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 20 ๕. ปญจาวธชาดก วาดวยการบรรลธรรมอนเกษม [๕๕] นรชนใดมจตไมทอถอย มใจไมหดห เจรญกศลธรรมเพอบรรลธรรม อนเปนแดนเกษมจากโยคะ นรชนนนพงบรรลธรรมเปนทสนสงโยชน ทงปวงโดยลาดบ. จบ ปญจาวธชาดกท ๕. ๖. กญจนขนธชาดก วาดวยการบรรลธรรมอนเกษม [๕๖] นรชนใดมจตราเรง มใจเบกบาน เจรญกศลธรรมเพอบรรลธรรมอน เปนแดนเกษมจากโยคะ นรชนนนพงบรรลธรรม เปนทสนสงโยชน ทงปวงไดโดยลาดบ. จบ กญจนขนธชาดกท ๖. ๗. วานรนทชาดก ธรรมของผลวงพนศตร [๕๗] ดกรพระยาวานร ผใดมธรรม ๔ ประการน คอ สจจะ ธรรมคอวจารณ ปญญา ธตคอความเพยร จาคะ เหมอนทาน ผนนยอมลวงพนศตรได. จบ วานรนทชาดกท ๗. ๘. ตโยธรรมชาดก ธรรมของผลวงพนศตร [๕๘] ดกรพระยาวานร ผใดมธรรม ๓ ประการน คอ ความขยน ความแกลว กลา ปญญาเหมอนทาน ผนนยอมลวงพนศตรได. จบ ตโยธรรมชาดกท ๘.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 21 ๙. เภรวาทชาดก วาดวยการทาเกนประมาณ [๕๙] ทานจะตกพงตเถด แตอยาตใหเกนประมาณ เพราะการตเกนประมาณ เปนการชวชาของเรา ทรพยทเราไดมาตงรอยเพราะตกลอง ไดฉบหาย ไป เพราะทานตกลองเกนประมาณ. จบ เภรวาทชาดกท ๙. ๑๐. สงขธมนชาดก วาดวยการทาเกนประมาณ [๖๐] ทานจะเปากจงเปาเถด แตอยาเปาใหเกนประมาณ เพราะการเปาเกน ประมาณเปนการชวชาของเรา โภคะทเราไดมาเพราะการเปาสงขได ฉบหายไป เพราะทานเปาสงขเกนประมาณ. จบ สงขธมนชาดกท ๑๐. จบ อาสงสวรรคท ๖. รวมชาดกทมในวรรคน คอ ๑. มหาสลวชาดก ๒. จฬชนกชาดก ๓. ปณณปาตชาดก ๔. ผลชาดก ๕. ปญจาวธชาดก ๖. กญจนขนธชาดก ๗. วารนทชาดก๘. ตโยธรรมชาดก ๙. เภรวาทชาดก ๑๐. สงขธมนชาดก. _________________

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 22 ๗. อตถวรรค ๑. อาสาตมนตชาดก วาดวยหญงเลวทราม [๖๑] ขนชอวาหญงในโลกนเลวทราม เพราะหญงเหลานนไมมเขตแดน มแต ความกาหนดยนด คกคะนองไมมเลอก เหมอนกบไฟทไหมไมเลอก ฉะนน เราจกละทงหญงเหลานนไปบวช พอกพนวเวก. จบ อาสาตมนตชาดกท ๑. ๒. อณฑภตชาดก วาดวยการวางใจภรรยา [๖๒] พราหมณถกภรรยาผกหนาใหดดพณ กรไมทนภรรยา ททานนามาเลยง ไวแตยงไมคลอด ใครจะวางใจในภรรยาเหลานนได. จบ อณฑภตชาดกท ๒. ๓. ตกกชาดก วาดวยธรรมดาหญง [๖๓] ธรรมดาวาหญงเปนคนมกโกรธ ไมรจกคณ ชอบสอเสยด ชอบยยงให แตกกน ดกรภกษ ทานจงประพฤตพรหมจรรยเถด ทานจะไมเสอม จากสข. จบ ตกกชาดกท ๓. ๔. ทราชานชาดก ภาวะของหญงรยาก [๖๔] ทานอยาดใจวาหญงปรารถนาเรา อยาเศราโศก วาหญงนไมปรารถนา เรา ภาวะของหญงทงหลายเปนของรไดยาก เหมอนทางไปของปลาใน นา ฉะนน. จบ ทราชานชาดกท ๔.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 23 ๕. อนภรตชาดก เปรยบหญงเหมอนของ ๕ อยาง [๖๕] แมนา หนทาง โรงสรา สภา และบอนา ฉนใด ขนชอวาหญง ในโลก กฉนนน บณฑตทงหลายยอมไมโกรธหญงเหลานน. จบ อนภรตชาดกท ๕. ๖. มทลกขณชาดก วาดวยความตองการไมมสนสด [๖๖] ครงยงไมไดนางมทลกขณาเทว เกดความปรารถนาเพยงอยางเดยว แต เมอไดนางลกขณาเทวผมดวงตางามแลว ไดเกดความปรารถนาสงตางๆ ขนอก. จบ มทลกขณชาดกท ๖. ๗. อจฉงคชาดก หญงหาลกหาผวไดงาย [๖๗] ขาแตพระองคผประเสรฐ บตรของหมอมฉนหาไดงายเหมอนกบเมยง ในพก เมอหมอมฉนเดนไปตามทาง สามกหาไดงาย หมอมฉนไมเหน ประเทศทจะนาพชายผรวมอทรมาได. จบ อจฉงคชาดกท ๗. ๘. สาเกตชาดก วาดวยวางใจคนทชอบใจ [๖๘] ใจฝงอยในผใด แมจตกเลอมใสในผใด เปนคนทไมเคยเหนกนเลย กวางใจในผนนไดโดยแท. จบ สาเกตชาดกท ๘.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 24 ๙. วสวนตชาดก ตายเสยดกวาดดพษทคายออกแลว [๖๙] เราจกดดพษทคายออกแลว เพราะเหตแหงชวตอนใด พษทคายออก แลวนนนาตเตยน เราตายเสยประเสรฐกวาความเปนอย. จบ วสวนตชาดกท ๙. ๑๐. กททาลชาดก วาดวยความชนะทด [๗๐] ความชนะใดกลบแพได ความชนะนนเปนความชนะไมด ความชนะใด ไมกลบแพ ความชนะนนแลเปนความชนะทด. จบ กททาลชาดกท ๑๐. จบ อตถวรรคท ๗. รวมชาดกทมในวรรคน คอ ๑. อาสาตมนตชาดก ๒. อณฑภตชาดก ๓. ตกกชาดก ๔. ทราชานชาดก ๕. อนภรตชาดก ๖. มทลกขณชาดก ๗. อจฉงคชาดก ๘. สาเกตชาดก ๙. วสวนตชาดก ๑๐. กททาลชาดก. _________________

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 25 ๘. วรณวรรค ๑. วรณชาดก วาดวยการทาไมถกขนตอน [๗๑] ผใดปรารถนาจะทากจทควรทากอน ในภายหลง ผนนยอมเดอดรอน ในภายหลง เหมอนมาณพหกไมกม ฉะนน. จบ วรณชาดกท ๑. ๒. สลวนาคชาดก คนอกตญมองคนในแงราย [๗๒] ถาใครๆ จะพงใหสมบตในแผนดนทงหมดแกคนอกตญ ผมปกตมอง หาโทษอยเปนนตย กใหเขาพอใจไมได. จบ สลวนาคชาดกท ๒. ๓. สจจงกรชาดก ไมลอยนาดกวาคนอกตญ [๗๓] ไดยนวา นรชนบางพวกในโลกน ไดกลาวความจรงไวอยางนวา การ เกบไมทลอยนาขนมายงดกวา ชวยคนอกตญบางคนขนจากนา ฯ จบ สจจงกรชาดกท ๓. ๔. รกขธรรมชาดก ตนไมโดดเดยวยอมแพลม [๗๔] มญาตมากเปนความด อนง ตนไมทเกดขนในปาหลายตนเปนการด ตนไมทขนอยโดดเดยว ถงจะเปนตนไมงอกงามใหญโตสกเทาใด ลมก ยอมพดใหลมลงได. จบ รกขธรรมชาดกท ๔.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 26 ๕. มจฉชาดก วาดวยปลาขอฝน [๗๕] ขาแตฝน ขอทานจงตกลงมาเถด ขอจงทาลายขมทรพยของกาเสย จงทากาใหเศราโศก จงชวยเปลองเราและพวกญาตๆ ใหพนจากความ เศราโศกดวยเถด. จบ มจฉชาดกท ๕. ๖. อสงกยชาดก เมตตากรณาทาใหปลอดภย [๗๖] เราไมมความระแวงในบาน ไมมภยในปา เราไดขนเดนทางตรงดวย เมตตา และกรณาแลว. จบ อสงกยชาดกท ๖. ๗. มหาสบนชาดก วาดวยมหาสบน [๗๗] หมอมฉนไดฝนเหนโคอสภราช ๑ ตนไม ๑ แมโค ๑ โคสามญ ๑ มา ๑ ถาดทองคา ๑ สนขจงจอก ๑ หมอนา ๑ สระโบกขรณ ๑ ขาวสารทหง ไมสก ๑ แกนจนทน ๑ นาเตาจมนา ๑ หนลอยนา ๑ นางเขยดกลนกน งเหา ๑ หงสทองแวดลอมกา ๑ เสอกลวแพะ ๑ ดงน ปรยายอนผดจะ เปนไปในยคน ยงไมสาเรจ. จบ มหาสบนชาดกท ๗. ๘. อลลสชาดก วาดวยคนมรปรางเหมอนกน [๗๘] คนทง ๒ คน เปนคนกระจอก, คนคอม ตาเหล เกดตอมทศรษะ ขาพระบาทไมรวาคนไหนเปนอลลสเศรษฐ? จบ อลลสชาดกท ๘.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 27 ๙. ขรสสรชาดก วาดวยบตรทมารดาละทง [๗๙] เมอใดพวกโจรปลน และฆาววกน เผาบาน และจบคนไปเปนเชลย เมอนน บตรทมารดาละทงแลว จงมาตกลองเสยงดง. จบ ขรสสรชาดกท ๙. ๑๐. ภมเสนชาดก วาดวยคาแรกกบคาหลงไมสมกน [๘๐] เมอกอนน ทานพดอวดเรา แตภายหลงเหตไรทานจงถายอจจาระออกเลา ดกรภมเสน คาทง ๒ ยอมไมสมกน คอ คาทพดถงการรบและบดน ทานเดอดรอนใจอย. จบ ภมเสนชาดกท ๑๐. จบ วรณวรรคท ๘. _________________ รวมชาดกทมวรรคน คอ ๑. วรณชาดก๒. สลวนาคชาดก ๓. สจจงกรชาดก ๔. รกขธรรมชาดก ๕. มจฉชาดก๖. อสงกยชาดก ๗. มหาสบนชาดก ๘. อลลสชาดก ๙. ขรสสรชาดก ๑๐. ภมเสนชาดก. _________________

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 28 ๙. อปายมหวรรค ๑. สราปานชาดก โทษของการดมสรา [๘๑] พวกผมไดดมสราแลว พากนฟอนราขบรอง และรองไห พวกผมดมสรา อนกระทาใหเสยสตแลว ทานอาจารยไมไดเหน กลายเปนเหมอนวานร ไป. จบ สราปานชาดกท ๑. ๒. มตตวนทชาดก วาดวยจกรบดศรษะ [๘๒] ทานเลยปราสาทแกวผลก ปราสาทเงน และปราสาทแกวมณมาแลว ทานนนเปนผถกจกรกรดบนศรษะแลว บาปยงไมสนตราบใด ทานยงม ชวตอย กจกไมพนจากจกรกรดตราบนน. จบ มตตวนทชาดกท ๒. ๓. กาฬกณณชาดก วาดวยมตร [๘๓] บคคลชอวา เปนมตรดวยการเดนรวมกน ๗ กาว ชอวาเปนสหายดวย การเดนรวมกน ๑๒ กาว และชอวาเปนญาตดวยการอยรวมกนเดอนหนง หรอกงเดอน สวนผชอวามตนเสมอกนกดวยการอยรวมกนยงกวานน เราจะละทงมตร ชอวากาฬกณณ ผชอบกนมานาน เพราะความสข สวนตวไดอยางไร? จบ กาฬกณณชาดกท ๓.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 29 ๔. อตถสสทวารชาดก วาดวยคณธรรม ๖ ประการ [๘๔] บคคลควรปรารถนาลาภอยางเยยม คอ ความไมมโรค ๑ ศล ๑ ความร ของทานผรทงหลาย ๑ การสดบฟง ๑ ความประพฤตตามธรรม ๑ ความ ไมทอถอย ๑ คณธรรม ๖ ประการน เปนประต เปนประธานแหงประ โยชน. จบ อตถสสทวารชาดกท ๔. ๕. กมปกกชาดก วาดวยโทษของกาม [๘๕] ผใดไมรโทษในอนาคต มวเสพกามอย กามเหลานนจะตองลางผลาญ ผนนในเวลาใหผล เหมอนผลแหงตนกมปกกพฤกษ ทาใหคนผทบรโภค ตายฉะนน. จบ กมปกกชาดกท ๕. ๖. สลวมงสนชาดก วาดวยผมศล [๘๖] ไดยนวาศลเปนคณชาตงามเปนเยยมในโลก เชดดงใหญมพษรายแรง เปนสตวมศล เหตนน จงไมเบยดเบยนใคร. จบ สลวมงสนชาดกท ๖. ๗. มงคลชาดก วาดวยถอมงคลตนขาว [๘๗] ผใดไมถอมงคลตนขาว ไมถออกกาบาต ไมถอความฝน ไมถอลกษณะด หรอชว ผนนชอวาลวงพนโทษแหงการถอมงคลตนขาว ครอบงากเลส เครองประกอบสตวไวในภพทเปนคกน ยอมไมกลบมาเกดอก. จบ มงคลชาดกท ๗.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 30 ๘. สรมภชาดก วาดวยการพดด-พดชว [๘๘] บคคลพงเปลงวาจางามเทานน ไมพงเปลงวาจาชวเลย การเปลงวาจางาม ยงประโยชนใหสาเรจ ผเปลงวาจาชวยอมเดอดรอน. จบ สารมภชาดกท ๘. ๙. กหกชาดก พดดไดเงนไดทอง [๘๙] ไดยนวา วาจาของทานผพดคาออนหวานเปนวาจาไพเราะ ทานของอย เพราะหญาเพยงเสนเดยว แตนาเอาทอง ๑๐๐ ลมไปไมขดของ. จบ กหกชาดกท ๙. ๑๐. อกตญชาดก วาดวยคนอกตญ [๙๐] ผใดอนคนอนทาความด ทาประโยชนใหในกาลกอน แตไมรสกคณ เมอม กจเกดขนในภายหลง ยอมไมไดผชวยเหลอ. จบ อกตญชาดกท ๑๐. จบ อปายมหวรรคท ๙. _________________ รวมชาดกทมในวรรคน คอ ๑. สราปานชาดก ๒. มตตวนทชาดก ๓. กาฬกณณชาดก ๔. อตถสสทวารชาดก ๕. กมปกกชาดก ๖. สลวมงสนชาดก ๗. มงคลชาดก ๘. สารมภชาดก ๙. กหกชาดก ๑๐. อกตญชาดก. _________________

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 31 ๑๐. ลตตวรรค ๑. ลตตชาดก วาดวยลกสกาอาบยาพษ [๙๑] บรษกลนกนลกสกา อนยอมดวยยาพษอยางแรงกลา ยอมไมรสก ดกร เจาคนราย เจานกเลงชวชา จงกลนกนเถด จงกลนกนเถด เมอทาน กลนกนลกสกาแลว ภายหลงยาพษนจกแรงจดขน. จบ ลตตชาดกท ๑. ๒. มหาสารชาดก ตองการคนทเหมาะกบเหตการณ [๙๒] เมอสงครามเกดขน ยอมตองการคนกลาหาญ เมอเกดขาวตนเตนขน ยอมตองการคนหนกแนน เมอขาวและนามบรบรณ ยอมตองการคนทรก เมอขอความลกซงเกดขน ยอมตองการบณฑต. จบ มหาสารชาดกท ๒. ๓. วสสาสโภชนชาดก วาดวยการไววางใจ [๙๓] บคคลไมควรไววางใจในผทยงไมคนเคยกน แมผทคนเคยกนแลวกไม ควรไววางใจ ภยยอมมาจากผทคนเคยกน เหมอนภยของราชสห เกดจาก แมเนอฉะนน. จบ วสสาสโภชนชาดกท ๓.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 32 ๔. โลมหงสชาดก วาดวยการแสวงหาอยางประเสรฐ [๙๔] เราเปนคนเรารอน มตวอนเปยกชม อยแตผเดยวในปาทนากลว เปน คนเปลอยกาย ถงแมความหนาวเบยดเบยนกไมผงไฟ มนขวนขวาย ดวยการแสวงหาอยางประเสรฐ. จบ โลมหงสชาดกท ๔. ๕. มหาสทสสนชาดก วาดวยสงขาร [๙๕] สงขารทงหลายไมเทยงหนอ มความเกดขน และเสอมไปเปนธรรมดา เกดขนแลวยอมดบไป ความทสงขารเหลานนสงบระงบเปนสข. จบ มหาสทสสนชาดกท ๕. ๖. เตลปตตชาดก วาดวยการรกษาจต [๙๖] บคคลพงประคองภาชนะอนเตมเปยมดวยนามน ฉนใด บณฑตผปรารถนา จะไปสทศทยงไมเคยไป กพงตามรกษาจตของตนไวดวยสต ฉนนน. จบ เตลปตตชาดกท ๖. ๗. นามสทธชาดก วาดวยชอไมเปนของสาคญ [๙๗] มาณพตนหนงชอวาปาปกะ ไดเหนคนชอวานายเปนตายลง เหนนางทาส ชอวานางรวยทรพยจน เหนคนชอวานางทางหลงทาง แลวกกลบมา. จบ นามสทธชาดกท ๗.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 33 ๘. กฏวาณชชาดก วาดวยคนผเปนบณฑต [๙๘] ธรรมดาคนทเปนบณฑตเปนคนด คนทเปนบณฑตเกนไปเปนคนไมด เราถกไฟลวกเพราะบตรทเปนบณฑตเกนไป. จบ กฏวาณชชาดกท ๘. ๙. ปโรสหสสชาดก วาดวยคนผมปญญา [๙๙] คนโงเขลาประชมกน แมตงพนคนขนไป พวกเขาไมมปญญาพงครา ครวญอยตลอดรอยป ผใดรแจงเนอความแหงภาษต ผนนเปนบรษม ปญญา คนเดยวเทานน ประเสรฐ. จบ ปโรสหสสชาดก. ๑๐. อสาตรปชาดก สงทครอบงาคนประมาท [๑๐๐] สงทไมเปนทพอใจ สงทไมเปนทรก สงทเปนทกข ยอมครอบงา ผประมาทดวยสงเปนทพอใจ สงเปนทรก และสงทเปนสข. จบ อสาตรปชาดก. จบ ลตตวรรคท ๑๐. จบ มชฌมปณณาสก. _________________ รวมชาดกทมในวรรคน คอ ๑. ลตตชาดก ๒. มหาสารชาดก ๓. วสสาสโภชนชาดก ๔. โลมหงสชาดก ๕. มหาสทสสนชาดก ๖. เตลปตตชาดก ๗. นามสทธชาดก ๘. กฏวาณชชาดก ๙. ปโรสหสสชาดก ๑๐. อสาถปชาดก. _________________

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 34 ๑๑. ปโรสตวรรค ๑. ปโรสตชาดก คนมปญญาคนเดยวดกวาคนโงเขลาตงรอย [๑๐๑] คนโงเขลามาประชมกน แมตงรอยคนขนไป พวกเขาไมมปญญา พงเพง ดอยตงรอยป ผใดรแจงเนอความแหงภาษต ผนนเปนบรษมปญญา คนเดยวเทานน ประเสรฐกวา. จบ ปโรสตชาดกท ๑. ๒. ปณณกชาดก วาดวยทพงใหโทษ [๑๐๒] ผใดเมอดฉนไดรบทกขพงเปนทพงได ผนนคอบดาของดฉนกลบมาทา ความประทษรายแกดฉนในปา ดฉนจะคราครวญถงใครในกลางปา ผใด ควรจะเปนทพงของดฉน ผนนกลบมาทากรรมอยางสาหส. จบ ปณณกชาดกท ๒. ๓. เวรชาดก การอยรวมกบมเวรกน [๑๐๓] คนมเวรกนอยในทใด บณฑตไมควรอยในทนน เพราะเมออยในพวก คนมเวรกนคนเดยว หรอสองคน กอยเปนทกข. จบ เวรชาดกท ๓. ๔. มตตวนทชาดก โทษผลอานาจความปรารถนา [๑๐๔] ผมความปรารถนาจด ม ๔ กตองการ ๘ ม ๘ กตองนน ๑๖ ม ๑๖ กตอง การ ๓๒ บดน มาไดรบกงจกรกรด กงจกรกรดพดอยเหนอศรษะ ของคนผลอานาจความปรารถนา. จบ มตตวนทชาดกท ๔.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 35 ๕. ทพพลกฏฐชาดก วาดวยชางกลวไมแหง [๑๐๕] ลมยอมพดไมแหงททรพลในปาน แมมจานวนมากมายใหหกลง ดกร ชางตวประเสรฐ ถาทานมากลวตอไมแหงนน ทานจกซบผอมเปนแน. จบ ทพพลกฏฐชาดกท ๕. ๖. อทญจนชาดก วาดวยหญงโจร [๑๐๖] หญงโจรผนาของไปดวยหมอนา เบยดเบยนฉน ผเคยมชวตอยเปนสข จะขอนามน หรอเกลอ กดวยการกลาวคาออนหวานฐานเปนภรรยา. จบ อทญจนชาดกท ๖. ๗. สาลตตกชาดก วาดวยคนมศลปะ [๑๐๗] ขนชอวาศลปะแมอยางใดอยางหนง ยอมยงประโยชนใหสาเรจโดยแท ขอเชญพระองค ทรงทอดพระเนตร บรษเปลยไดบานสวยทง ๔ ทศ กเพราะการดดมลแพะ. จบ สาลตตกชาดกท ๗. ๘. พาหยชาดก เปนคนควรศกษาศลปะ [๑๐๘] บคคลควรศกษาศลปะทงหลาย ชนทงหลายทพอใจในศลปะนนกมอย แมแตหญงทเกดในจงหวดชนนอก กยงทาใหพระราชาทรงโปรดปรานได ดวยความกระมดกระเมยนของเธอ. จบ พาหยชาดกท ๘.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 36 ๙. กณฑกปวชาดก วาดวยมอยางไรกนอยางนน [๑๐๙] บรษกนอยางไร เทวดาของบรษนนกกนอยางนน ทานจงนาเอาขนมรา นนมา อยาใหสวนของเราเสยไปเลย. จบ กณฑกปวชาดกท ๙. ๑๐. สพพสงหารกปญหา วาดวยการพดของหญง ๒ ประเภท [๑๑๐] กลนเครองอบทงปวงไมม มแตกลนดอกประยงลวนฟงไป หญงนกเลง คนน ยอมกลาวคาเหลาะแหละ หญงผใหญกลาวคาจรง. จบ สพสงหารกปญหาท ๑๐. จบ ปโรสตวรรคท ๑๑. _________________ รวมชาดกทมในวรรคน คอ ๑. ปโรสตชาดก ๒. ปณณกชาดก ๓. เวรชาดก ๔. มตตวนทชาดก ๕. ทพพลกฏฐชาดก ๖. อทญจนชาดก ๗. สาลตตกชาดก ๘. พาหยชาดก ๙. กณฑกปวชาดก ๑๐. สพพสงหารกปญหา. _________________

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 37 ๑๒. หงสวรรค ๑. คทรภปญหา วาดวยลากบมาอสดร [๑๑๑] ขาแตพระราชาผประเสรฐ ถาพระองคทรงสาคญอยางนวาบดาประเสรฐ กวาบตรไซร มฉะนน ลาตวนกประเสรฐกวามาอสดรของพระองค เพราะวาลาเปนพอมาอสดร. จบ คทรภปญหาท ๑. ๒. อมราเทวปญหา บอกใบหนทางไปบาน [๑๑๒] รานขายขาวสตต รานขายนาสมพะอม และตนทองหลางใบมนซงมดอก บานแลว มอย ณ ทใด ทานจงไป ณ ทนนเถด ฉนใหของดวยมอใด ฉนยอมกลาวดวยมอนน ฉนไมไดของดวยมอใด ฉนไมกลาวดวยมอนน นเปนหนทางของบานชอวายวมชฌกคาม ทานจงรทางทฉนกลาวปกปด นเองเถด. จบ อมราเทวปญหา ท ๒. ๓. สคลชาดก วาดวยพราหมณเชอสนข [๑๑๓] ดกรพราหมณ ทานเชอสนขผดมสราหรอ เพยง ๑๐๐ เบยกไมม อยาวา ถง ๒๐๐ กหาปณะเลย? จบ สคาลชาดกท ๖.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 38 ๔. มตจนตชาดก วาดวยปลาชวยปลาใหพนขาย [๑๑๔] ปลา ๒ ตวคอ ปลาพหจนต และปลาอปปจนต ตดอยในขาย ปลาชอ มตจนตไดชวยใหพนจากขาย ปลาทง ๒ ตวจงไดมาพรอมกนกบปลา จนต ในแมนานน. จบ มตจนตชาดกท ๔. ๕. อนสาสกชาดก วาดวยดแตสอนผอน [๑๑๕] นางนกสาลกาตวใด สงสอนนกตวอนอยเนองๆ ตวเองมปกตเทยวไป ดวยละโมบ นางนกสาลกาตวนนถกลอบดแลวมปกหกนอนอย. จบ อนสาสกชาดกท ๕. ๖. ทพพจชาดก ไดรบโทษเพราะทาเกนไป [๑๑๖] ทานอาจารย ทานไดทาเกนไป การกระทาของทานนนไมชอบใจแมแก ขาพเจา ทานโดดพนหอกเลมท ๔ แลว ถกหอกเลมท ๕ เสยบเขาแลว. จบ ทพพจชาดกท ๖. ๗. ตตตรชาดก วาดวยตายเพราะปาก [๑๑๗] วาจาทดงเกนไป ความเปนผมกาลงแรงเกนไป บคคลกลาวลวงเวลา ยอมฆาบคคลผมปญญาทรามเสย ดจวาจาทฆานกกระทาผขนดงเกนไป ฉะนน. จบ ตตตรชาดกท ๗.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 39 ๘. วฏฏกชาดก วาดวยการใชความคด [๑๑๘] บรษเมอไมคดกยอมไมไดผลพเศษ ทานจงดผลแหงอบายทเราคดเถด เราพนแลวจากการฆาและจองจา กดวยอบายนน. จบ วฏฏกชาดกท ๘. ๙. อกาลราวชาดก วาดวยไกขนไมถกเวลา [๑๑๙] ไกตวนไมไดเตบโตอยกบพอแม ไมไดอยในสานกอาจารย ยอมไมรจก กาลทควรขน และไมควรขน. จบ อกาลราวชาดกท ๙. ๑๐. พนธนโมกขชาดก วาดวยการหลดพนจากเครองผกมด [๑๒๐] คนพาลทงหลายผไมถกผกมด กลาวขนในทใด กยอมถกผกมดในทนน สวนบณฑต แมถกผกมดแลว กลาวขนในทใด กหลดพนไดในทนน. จบ พนธนโมกขชาดกท ๑๐. จบ หงสวรรคท ๑๒. _________________ รวมชาดกทมในวรรคน คอ ๑. คทรภปญหา ๒. อมราเทวปญหา ๓. สคาลชาดก ๔. มตจนตชาดก ๕. อนสาสกชาดก ๖. ทพพจชาดก ๗. ตตตรชาดก ๘. วฏฏกชาดก ๙. อกาลราวชาดก ๑๐. พนธนโมกขชาดก. _________________

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 40 ๑๓. กสนาฬวรรค ๑. กสนาฬชาดก วาดวยประโยชนของการผกมตร [๑๒๑] บคคลผเสมอกน ประเสรฐกวากน หรอเลวกวากน พงกระทามตร ธรรมเถด เพราะมตรเหลานน เมอความเสอมเกดขน กพงทาประโยชน อนอดมใหได ดจเราผเปนรกขเทวดาและกสนาฬเทวดา คบหาเปน มตรกน ฉะนน. จบ กสนาฬชาดกท ๑. ๒. ทมเมธชาดก คนโงไดยศไมเปนประโยชน [๑๒๒] ผมปญญาทรามไดยศแลว ยอมประพฤตสงทไมเปนประโยชนแกตน ยอมปฏบตเพอความเบยดเบยนตนและคนอน ฯ จบ ทมเมธชาดกท ๒. ๓. นงคลสชาดก คนพาลกลาวคาทไมควรกลาว [๑๒๓] คนพาล ยอมกลาวคาทไมควรกลาวทกอยางไดในทกแหง คนพาลน ไมรจกเนยขน และงอนไถ ยอมสาคญเนยขนและนมสดวาเหมอน งอนไถ. จบ นงคลสชาดกท ๓.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 41 ๔. อมพชาดก บณฑตควรพยายามราไป [๑๒๔] บรษผเปนบณฑตควรพยายามราไป ไมควรเบอหนาย จงดผลแหง ความพยายาม ผลมะมวงทงหลายทหลนใหบรโภคอยกดวยความพยายาม ทงนน ไมใชของทไดบนมาเลย. จบ อมพชาดกท ๔. ๕. กฏาหกชาดก วาดวยคนขโอ [๑๒๕] ผใดไปสชนบทอน ผนนพงกลาวอวดแมมากมาย ดกรกฏหกะ เจาของเงนจะตดตามมาประทษรายเอา เชญทานบรโภคอาหารเสย เถด. จบ กฏาหกชาดกท ๕. ๖. อสลกขณชาดก วาดวยเหตอยางเดยวคนไดผลตางกน [๑๒๖] เหตอยางเดยวกนนนและ เปนผลดแกคนคนหนง แตเปนผลรายแก อกคนหนงได เพราะฉะนน เหตอยางเดยวกน มใชวาจะเปนผลดไป ทงหมด และมใชวาจะเปนผลรายไปทงหมด. จบ อสลกขณชาดกท ๖. ๗. กลณฑกชาดก วาดวยสกลของนายกลณฑกะ [๑๒๗] สกลของทานไมใชสกลสง เราผเทยวอยในปากยงรได นายของทาน ทราบแนแลวพงจบทานไป ดกรนายกลณฑกะ ทานจงดมนานมเสยเถด. จบ กลณฑกชาดกท ๗.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 42 ๘. มสกชาดก วาดวยผเอาธรรมบงหนา [๑๒๘] ผใดและทาธรรมใหเปนธง แตซอนความประพฤตไมดไวลอผอนให ตายใจ ความประพฤตของผนนชอวา เปนความประพฤตของแมว. จบ มสกชาดกท ๘. ๙. อคคกชาดก วาดวยทานอคคกะ [๑๒๙] แหยมนไมมอยเพราะเหตแหงบญ มอยเพราะเหตจะกนผอน ฝงหน ยอมไมถงวธนบชอองคฏฐ พอทเถอะทานอคคกะ. จบ อคคกชาดกท ๙. ๑๐. โกสยชาดก วาดวยถอยคากบการกนไมสมกน [๑๓๐] ดกรทานผโกสยะ ทานจงกนยาใหสมกบททานอางวาปวย หรอจงทา การงานใหสมกบอาหารททานบรโภค เพราะถอยคากบการกนของทาน ทง ๒ ประการ ไมสมกน. จบ โกสยชาดกท ๑๐. จบ กสนาฬวรรคท ๑๓. __________________ รวมชาดกทมในวรรคน คอ ๑. กสนาฬชาดก ๒. ทมเมธชาดก ๓. นงคลสชาดก ๔. อมพชาดก ๕. กฏาหกชาดก ๖. อสลกขณชาดก ๗. กลณฑกชาดก ๘. มสกชาดก ๙. อคคกชาดก ๑๐. โกสยชาดก.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 43 ๑๔. อสมปทานวรรค ๑. อสมปทานชาดก การไมรบของทาใหเกดการแตกราว [๑๓๑] ความไมตรของผใดผหนงซงเปนคนพาล ยอมเปนโทษแตกราวจากกน เพราะไมรบของไว เพราะฉะนน เราจงรบเอาขาวลบกง มานะไว ดวยมาคดวา ความไมตรของเราอยาไดแตกราวเสยเลย ขอใหไมตรของ เราน ดารงยงยนตอไปเถด. จบ อสมปทานชาดกท ๑. ๒. ปญจภรกชาดก วาดวยความสวสด [๑๓๒] เราไมตกอยในอานาจของพวกผเสอนา เพราะความเพยรมนคง ดารง อยในคาแนะนาของผฉลาด และเปนผขลาดตอภย ความสวสดจากภย ใหญนน เกดขนแลวแกเรา. จบ ปญจภรกชาดกท ๒. ๓. ฆตาสนชาดก วาดวยภยเกดจากทพง [๑๓๓] ความเกษมมอยบนหลงนาใด บนหลงนานน มขาศกมารบกวน ไฟลก โพลงอย ณ ทามกลางนา วนน การอยของพวกเราทตนไมอนเกดท แผนดนนไมม ทานทงหลายจงพากนหลกไปเสยยงทศทงหลายเถด วนน ภยเกดขนจากทพงของพวกเรา. จบ ฆตาสนชาดกท ๓.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 44 ๔. ฌานโสธนชาดก วาดวยสขเกดจากสมาบต [๑๓๔] สตวเหลาใดเปนผมสญญา แมสตวเหลานนกชอวาเปนทคตะ สตวเหลาใดเปนผไมมสญญา ถงสตวเหลานนกชอวา เปนทคตะ ทาน จงละเวนความเปนสญญสตวและอสญญสตวทง ๒ นเสย สขอนเกด จากสมาบตนน เปนของไมมกเลสเครองยวยวน. จบ ฌานโสธนชาดกท ๔. ๕. จนทาภชาดก วาดวยผเขาถงอาภสสรพรหม [๑๓๕] ในโลกน ผใดหยงลงสแสงจนทรและแสงอาทตยดวยปญญา ผนนยอม เขาถงอาภสสรพรหมโลก ดวยฌานอนไมมวตก จบ จนทาภชาดกท ๕. ๖. สวรรณหงสชาดก โลภมากลาภหาย [๑๓๖] บคคลไดสงใด ควรยนดดวยสงนน เพราะความโลภเกนประมาณ เปนความลามก นางพราหมณจบพระยาหงสไดแลว กเสอมจาก ทองคา. จบ สวรรณหงสชาดกท ๖. ๗. พพชาดก วาดวยวธใหแมวตาย [๑๓๗] แมวตวท ๑ ไดหนหรอเนอในทใด แมวตวท ๒ ท ๓ และ ท ๔ ก เกดขนในทนน แมวเหลานนไดพากนเอาอกฟาดปลองแกวผลกน แลว ถงความสนชวตทงหมด. จบ พพพชาดกท ๗.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 45 ๘. โคธชาดก วาดวยฤาษหลอกกนเหย [๑๓๘] ดกรทานผมปญญาทราม ประโยชนอะไรแกทานดวยชฎาทงหลาย ประโยชนอะไรแกทานดวยหนงเสอ ภายในของทานขรขระ ทานยอม ขดสแตภายนอก. จบ โคธชาดกท ๘. ๙. อภโตภฏฐชาดก วาดวยผเสยหายหมดทกอยาง [๑๓๙] ตาของทานกแตก ผาของทานกหาย ภรรยาของทานกทะเลาะกบหญง เพอนบาน ทานมการงานเสย ๒ ทาง คอ ทงทางนาและทางบก. จบ อภโตภฏฐชาดกท ๙. ๑๐. กากชาดก วาดวยกาไมมมนเหลว [๑๔๐] ขนชอวากาทงหลาย มใจหวาดเสยวอยเปนนตย เปนผเบยดเบยนสตว ทงปวง เพราะฉะนน กาทงหลายผเปนญาตของเราจงไมมมนเหลว. จบ กากชาดกท ๑๐. จบ อสมปทานวรรคท ๑๔. _________________

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 46 รวมชาดกทมในวรรคน คอ ๑. อสมปทานชาดก ๒. ปญจภรกชาดก ๓. ฆตาสนชาดก ๔. ฌานโสธนชาดก ๕. จนทาภชาดก ๖. สวรรณหงสชาดก ๗. พพพชาดก ๘. โคธชาดก ๙. อภโตภฏฐชาดก ๑๐. กากชาดก. _________________

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 47 ๑๕. กกณฏกวรรค ๑. โคธชาดก คบคนชวไมมความสข [๑๔๑] ผคบคนชว ยอมไมไดความสขโดยสวนเดยว เขายอมทาตนใหถง ความพนาศ เหมอนตระกลเหย ไมไดความสขจากกงกา ฉะนน. จบ โคธชาดกท ๑. ๒. สคาลชาดก วาดวยทาอบายนอนตาย [๑๔๒] เหตททานทาเปนเหมอนนอนตายน รไดยากอย เพราะวา เมอเราคาบ ปลายไมฆอนฉดไป ไมฆอนกไมหลดจากมอของทาน. จบ สคาลชาดกท ๒. ๓. วโรจนชาดก วาดวยผถกเยาะเยย [๑๔๓] มนสมองของทานไหลออกแลว กระหมอมของทานกถกทาลายแลว ซโครงของทานหกพงไปสนแลว วนน ทานยอมรงเรองแท. จบ วโรจนชาดกท ๓. ๔. นงคฏฐชาดก วาดวยบชาไฟดวยหางวว [๑๔๔] ดกรไฟผชาตชว หางววสาหรบทขาพเจาจะบชาทานนมมาก วนน เนอวว ไมมจะบชาทานผไมสมควรแกเนอวว ทานจงรบแตหางววเถด. จบ นงคฏฐชาดกท ๔.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 48 ๕. ราธชาดก วาดวยพดเพอเจอเพราะความเขลา [๑๔๕] ดกรราธะ ทานไมรจกคนทงหลายทยงไมมาในเวลาปฐมยาม ทานพด เพอเจอไปตามความโงเขลา นางพราหมณผโกสยโคตรเปนหญงไมด หมดความรกใครในบดาของทาน. จบ ราธชาดกท ๕. ๖. กากชาดก วาดวยกาวดนาดวยปาก [๑๔๖] เออกคางของเราเมอยลาแลว และปากของเรากซบซด เราพากนเลก เถอะ อยาวดเลย เพราะมหาสมทรกยงเตมอยตามเดม. จบ กากชาดกท ๖. ๗. บปผรตตชาดก เปนทกขเพราะภรรยาไมไดผายอมดอกคา [๑๔๗] ความทกขเพราะถกเสยบหลาวนกด ความทกขทถกกาจกเรากด กไม เปนความทกขของเรา ความทกขทวาภรรยาของเราจะไมไดนงหมผายอม ดอกคาเทยวเลนมหรสพในเดอน ๑๒ น เปนทกขของเรา. จบ บปผรตตชาดกท ๗. ๘. สคาลชาดก วาดวยสนขเขาอยในทองชาง [๑๔๘] เราจะไมเขาไปสทองชางบอยๆ อกตอไปแลว เพราะในเวลาทเขาไป อยในทองชาง เราถกภยคกคามแลว. จบ สคาลชาดกท ๘.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 49 ๙. เอกปณณชาดก วาดวยตนไมใบเดยว [๑๔๙] ตนไมนมเพยงใบเดยว จากพนสงไมเกน ๔ นว ยงมรสเชนกบยาพษ ตนไมนเตบโตขนจกขมสกเพยงไหน? จบ เอกปณณชาดกท ๙. ๑๐. สญชวชาดก วาดวยโทษทยกยองอสตบรษ [๑๕๐] ผใดยกยองอสตบรษ และคบหาอสตบรษ อสตบรษยอมทาผนนแหละ ใหเปนอาหาร เหมอนเสอโครงทตายแลว สญชวมาณพรายมนตใหกลบ ฟนขนมา ทาสญชวมาณพใหเปนเหยอ ฉะนน. จบ สญชวชาดกท ๑๐. จบ กกณฏกวรรคท ๑๕. _________________ รวมชาดกทมในวรรคน คอ ๑. โคธชาดก ๒. สคาลชาดก ๓. วโรจนชาดก ๔. นงคฏฐชาดก ๕. ราธชาดก ๖. กากชาดก ๗. บปผรตตชาดก ๘. สคาลชาดก ๙. เอกปณณชาดก ๑๐. สญชวชาดก. _________________

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 50 รวมวรรคทมในเอกกนบาตน คอ ๑. อปณณกวรรค ๒. สลวรรค ๓. กรงควรรค ๔. กลาวกวรรค ๕. อตถกามวรรค ๖. อาสงสวรรค ๗. อตถวรรค ๘. วรณวรรค ๙. อปายมหวรรค ๑๐. ลตตวรรค ๑๑. ปโรสตวรรค ๑๒. หงสวรรค ๑๓. กสนาฬวรรค ๑๔. อสมปทานวรรค ๑๕. กกณฏกวรรค. จบ เอกกนบาตชาดก _________________

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 51 ทกนบาตชาดก ๑. ทฬหวรรค ๑. ราโชวาทชาดก วาดวยวธชนะ [๑๕๑] พระเจาพลลกราชทรงแขงตอผทแขง ทรงชานะคนออนดวยความออน ทรงชานะคนดดวยความด ทรงชานะคนไมดดวยความไมด พระราชา พระองคน เปนเชนน ดกรนายสารถ ทานจงหลกทางถวายพระราชาของ เราเถด. [๑๕๒] พระเจาพาราณสทรงชานะคนโกรธดวยความไมโกรธ ทรงชานะคน ไมดดวยความด ทรงชานะคนตระหนดวยการให ทรงชานะคนพดเหลาะ แหละดวยคาสตย พระราชาพระองคน เปนเชนน ดกรนายสารถ ทานจงหลกทางถวายพระราชาของเราเถด. จบ ราโชวาทชาดกท ๑. ๒. สคาลชาดก วาดวยการทาโดยไมพจารณา [๑๕๓] การงานเหลานน ยอมเผาบคคลผมการงานอนไมไดพจารณาแลว รบรอน จะทาใหสาเรจ เหมอนกบของรอนทบคคลไมพจารณากอนแลว ใสเขา ไปในปาก ฉะนน. [๑๕๔] อนง ราชสหไดแผดสหนาททภเขาเงน สนขจงจอกอยในภเขาเงน ไดฟงราชสหแผดเสยงกกลวตาย หวาดกลว หวใจแตกตาย. จบ สคาลชาดกท ๒.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 52 ๓. สกรชาดก วาดวยหมทาราชสห [๑๕๕] ดกรสหาย เรากม ๔ เทา แมทานกม ๔ เทา จงกลบมาสกนกอนเถด สหาย ทานกลวหรอ จงหนไป? [๑๕๖] ดกรหม ทานเปนสตวสกปรก มขนเหมนเนา มกลนเหมนฟงไป ดกรสหาย ถาทานประสงคจะสรบกบเรา เรากจะใหชยชนะแกทาน. จบ สกรชาดกท ๓. ๔. อรคชาดก วาดวยงผมคณธรรมสง [๑๕๗] ในทน พระยานาคประเสรฐกวางทงหลาย พระยานาคตองการจะพน ไปจากสานกของขาพเจาแปลงเพศเปนดจทอนแกวมณ เขาไปอยภายใน ผาเปลอกไมน ขาพเจาเคารพยาเกรงเพศของพระคณเจา ซงเปนเพศ ประเสรฐนก แมจะหวกไมอาจจะจบนาค ซงเขาไปอยภายในผาเปลอก ไมนนออกมากนได. [๑๕๘] ทานนน เคารพยาเกรงผมเพศประเสรฐ แมจะหวกไมอาจจะจบนาคซง เขาไปอยภายในผาเปลอกไมนนออกมากนได ขอทานนน จงเปนผอน พรหมคมครอง ดารงชพอยสนกาลนานเถด อนง ขอภกษาหารอน เปนทพยจงปรากฏแกทานเถด. จบ อรคชาดกท ๓. ๕. ภคคชาดก วาดวยอาย [๑๕๙] ขาแตทานบดา ขอทานจงเปนอย ๑๒๐ ป ขอปศาจจงอยากนฉนเลย ทานจงเปนอย ๑๒๐ ป เถด. [๑๖๐] แมทานกจงเปนอย ๑๒๐ ป พวกปศาจจงกนยาพษ ทานจงเปนอย ๑๒๐ ป. จบ ภคคชาดกท ๕.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 53 ๖. อลนจตตชาดก วาดวยกลยาณมตร [๑๖๑] เสนาหมใหญอาศยเจาอลนจต มใจรนเรง ไดจบเปนพระเจาโกศล ผไมทรงอมพระทยดวยราชสมบตของพระองค ฉนใด. [๑๖๒] ภกษผสมบรณดวยกลยาณมตรเปนทพงอาศย ปรารภความเพยร เจรญ กศลธรรม เพอบรรลนพพานอนเกษมจากโยคะ พงบรรลธรรมเปนทสน ไปแหงสงโยชนทงปวงโดยลาดบ กฉนนน. จบ อลนจตตชาดกท ๖. ๗. คณชาดก วาดวยมตรธรรม [๑๖๓] ผเปนใหญยอมขบไลผนอยไดตามความตองการของตน นเปนธรรมดา ของผมกาลง นางมฤคผมฟนคมแหลมของทาน ไดคกคามบตรและภรรยา ของเรา ขอทานจงทราบเถด ภยเกดแตทพงแลว. [๑๖๔] ถาผใด เปนมตรแมจะมกาลงนอย แตตงอยในมตรธรรม ผนนชอวา เปนญาต เปนเผาพนธ เปนมตร และเปนสหายของเรา แนะนางมฤค ทานอยาดหมนสหายของเราอกนะ เพราะวา สนขจงจอกตวนใหชวต เราไว. จบ คณชาดกท ๗. ๘. สหนชาดก วาดวยการเปรยบเทยบมา ๒ มา [๑๖๕] การทมาโกงสหนกระทาความรกกบมาโสณะน ยอมมดวยปกตทไม เสมอกนกหามได มาโสณะ เปนเชนใด แมมาสหนกเปนเชนนน มาโสณะมความประพฤตเชนใด มาสหนกมความประพฤตเชนนน. [๑๖๖] มาทงสองนน ยอมเสมอกนดวยการวงไปดวยความคะนอง และ

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 54 ดวยกดเชอกทลามอยเปนนจ ความชวยอมสมกบความชว ความไมด ยอมสมกบความไมด. จบ สหนชาดกท ๘. ๙. โมรชาดก วาดวยนกยงเจรญพระปรตต [๑๖๗] พระอาทตยน เปนดวงตาของโลก เปนเจาแหงแสงสวางอยางเอก กาลงอทยขนมาทอแสงอรามสวางไปทวปฐพ เพราะเหตนน ขาพเจาขอ นอบนอมพระอาทตยนน ซงทอแสงอรามสวางไปทวปฐพ ขาพเจาอน ทานชวยคมกนแลวในวนน พงอยเปนสขตลอดวน พราหมณเหลาใด ผถงฝงแหงเวทในธรรมทงปวง ขอพรามหณเหลานน จงรบความนอบ นอมของขาพเจา และขอจงคมครองขาพเจาดวย ขาพเจาขอนอบนอม แดพระพทธเจาทงหลาย ขาพเจาขอนอบนอมแดพระโพธญาณ ขาพเจา ขอนอบนอมแดทานผหลดพนแลว ขาพเจาขอนอบนอมแดวมตตธรรม ของทานผหลดพนแลว นกยงนน เจรญพระปรตตนแลวจงเทยวไปแสวง หาอาหาร. [๑๖๘] พระอาทตยน เปนดวงตาของโลก เปนเจาแหงแสงสวางอยางเอก สองแสงสวางไปทวปฐพแลวอสดงคตไป เพราะเหตนน ขาพเจาขอ นอบนอมพระอาทตยนน ซงสองสวางไปทวปฐพ ขาพเจาอนทานชวย คมครองแลวในวนน พงอยเปนสขตลอดคน พราหมณเหลาใด ผถง ฝงแหงเวทในธรรมทงปวง ขอพราหมณเหลานน จงรบความนอบนอม ของขาพเจา และขอจงคมครองขาพเจาดวย ขาพเจาขอนอบนอมแด พระพทธเจาทงหลาย ขาพเจาขอนอบนอมแดพระโพธญาณ ขาพเจาขอ นอบนอมแดทานผหลดพนแลว ขาพเจาขอนอบนอมแดวมตตธรรมของ ทานผหลดพนแลว นกยงนนเจรญพระปรตตนแลวจงสาเรจการอย. จบ โมรชาดกท ๙.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 55 ๑๐. วนลกชาดก วาดวยการเลอกทาเลผด [๑๖๙] หงส ๒ ตว พาเราผชอวาวนลกะไป ฉนใด มาอาชาไนยกพาพระเจา วเทหราชผครองเมองมถลาใหเสดจไป ฉนนนเหมอนกน. [๑๗๐] แนะเจาวนลกะ เจามาคบ มาเสพ ภเขาอนมใชภมภาคทาเลของเจา เจาจงไปเสพอาศยสถานทใกลบานเถด นนเปนทอยอาศยของเจาและ มารดาของเจา. จบ วนลกชาดกท ๑๐. จบ ทฬหวรรคท ๑. _________________ รวมชาดกทมในวรรคน ๑. ราโชวาทชาดก ๒. สคาลชาดก ๓. สกรชาดก ๔. อรคชาดก ๕. ภคคชาดก ๖. อลนจตตชาดก ๗. คณชาดก ๘. สหนชาดก ๙. โมรชาดก ๑๐. วนลกชาดก. _________________

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 56 ๒. สนถวรรค ๑. อนทสมานโคตตชาดก วาดวยการสมาคมกบสตบรษ [๑๗๑] บคคลไมพงทาความสนทสนมกบบรษชวชา ทานผเปนอรยะ รประโยชน อย ไมพงทาความสนทสนมกบอนารยชน เพราะอนารยชนนน แมอย รวมกนเปนเวลานาน กยอมทาบาปกรรม ดจชางผทาลายลางดาบสชอ อนทสมานโคตร ฉะนน. [๑๗๒] บคคลพงรบคคลใดวา ผนเชนเดยวกบเรา โดยศล ปญญา และสตะ พงทาไมตรกบบคคลนนนนแล เพราะการสมาคมกบสตบรษนามาซง ความสขแท. จบ อนทสมานโคตตชาดกท ๑. ๒. สนถวชาดก วาดวยความสนทสนม [๑๗๓] สงอนทจะชวชายงขนไปกวาความสนทสนมเปนไมม ความสนทสนม กบบรษเลวทราม เปนความชวชา เพราะไฟนเราใหอมหนาแลวดวย สปปและขาวปายาส ยงไหมบรรณศาลาทเราทาไดยากใหพนาศ. [๑๗๔] สงอนทจะประเสรฐยงไปกวาความสนทสนมเปนไมม ความสนทสนม กบสตบรษ เปนความประเสรฐ สามามฤคเลยปากราชสห เสอโครง และเสอเหลองได กเพราะความรกใครสนทสนมกน. จบ สนถวชาดกท ๒.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 57 ๓. สสมชาดก วาดวยพระเจาสสมะ [๑๗๕] ขาแตพระองคผทรงพระนามวาสสมะ ชางประมาณ ๑๐๐ เชอกเศษน ประดบดวยขายทอง เปนของพระองค พระองคทรงระลกถงการกระทา แหงพระบดา และพระอยยกาของพระองคอยเนองๆ ตรสวา เราจะให ชางเหลานนแกพราหมณเหลาอน ดงน เปนความจรงหรอ พระเจาขา? [๑๗๖] ดกรพอมาณพ ชางประมาณ ๑๐๐ เชอกเศษนประดบดวยขายทอง ซง เปนของเรา เราระลกถงการกระทาแหงพระบดา และพระอยยกาอย เนองๆ พดวา เราจะใหชางเหลานนแกพราหมณเหลาอน ดงน เปน ความจรง. จบ สสมชาดกท ๓. ๔. คชฌชาดก วาดวยสายตาแรง [๑๗๗] เออก (เขากลาวกนวา) แรงยอมเหนซากศพทงหลายไดถงรอยโยชน เหตไร ทานมาถงขายและบวงจงไมรเลา? [๑๗๘] ความเสอมจะมในเวลาใด สตวใกลจะสนชวตในเวลาใด ในเวลานน ถงจะมาใกลขาย และบวงกรไมได ฯ จบ คชฌชาดกท ๔. ๕. นกลชาดก วาดวยอยาวางใจมตร [๑๗๙] ดกรพงพอน ทานไดทามตรภาพกบงผเปนศตรแลว ไฉนจงยงนอน แยกเขยวอยอกเลา ภยทไหนจะมาถงแกทานอก?

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 58 [๑๘๐] บคคลพงระแวงในศตรไว แมในมตรกไมควรวางใจ ภยเกดขนแลว จากมตร ยอมตดมลรากทงหลายเสย. จบ นกลชาดกท ๕. ๖. อปสาฬหกชาดก วาดวยคณธรรมทไมตายไปจากโลก [๑๘๑] พราหมณชอวาอปสาฬหกทงหลาย ถกญาตทงหลายเผาเสยในประเทศน ประมาณหมนสพนชาตแลว สถานทอนใครๆ ไมเคยตายแลว ยอม ไมมในโลก. [๑๘๒] สจจะ ๑ ธรรม ๑ อหงสา ๑ สญญมะ ๑ ทมะ ๑ มอยในบคคลใด พระอรยะทงหลายยอมคบหาบคคลนน คณชาตนแลชอวา ไมตายในโลก. จบ อปสาฬหกชาดกท ๖. ๗. สมทธชาดก วาดวยการไมรเวลาตาย [๑๘๓] ดกรภกษ ทานยงไมทนไดบรโภคกามเลย มาเทยวภกษาเสย ทาน จะบรโภคกามเสยกอนแลวจงเทยวภกษาไมดหรอ ดกรภกษ ทานจง บรโภคกามเสยกอนแลวจงเทยวภกษาเถด เวลาบรโภคกามอยาลวงเลย ทานไปเสยเลย. [๑๘๔] เรารเวลาตายไมไดโดยแท เวลาตายยงปกปดอย หาปรากฏไม เพราะ เหตนน เราจงไมบรโภคกามแลวเทยวภกษา เวลากระทาสมณธรรมอยา ลวงเลยเราไปเสย. จบ สมทธชาดกท ๗.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 59 ๘. สกณคฆชาดก วาดวยเหยยวนกเขา [๑๘๕] เหยยวนกเขาบนโผลงดวยกาลง หมายใจวา จะเฉยวเอานกมลไถ ซง จบอยทชายดงเพอหาเหยอ โดยฉบพลน เพราะเหตนน จงถงความตาย. [๑๘๖] เรานน เปนผสมบรณดวยอบาย ยนดแลวในโคจรอนเนองมาแตบดา เหนอยซงประโยชนของตน จงหลกพนไปจากศตร ยอมเบกบานใจ. จบ สกณคฆชาดกท ๘. ๙. อรกชาดก วาดวยการแผเมตตา [๑๘๗] ผใดแล ยอมอนเคราะหสตวโลกทงปวง ดวยจตเมตตาหาประมาณ มได ทงเบองบน เบองตา และเบองขวาง โดยประการทงปวง. [๑๘๘] จตเกอกลหาประมาณมได เปนจตบรบรณอน ผนนอบรมดแลว กรรมใด ทเขาทาแลวพอประมาณ กรรมนน จกไมเหลออยในจตนน. จบ อรกชาดกท ๙. ๑๐. กกณฏกชาดก วาดวยกงกาไดทรพย [๑๘๙] กงกาบนปลายเสาระเนยดน ยอมไมออนนอมเหมอนเมอวนกอน ดกร มโหสถ ทานจงรวา กงกากระดางเพราะเหตไร? [๑๙๐] กงกามนไดทรพยกงมาสกซงมนไมเคยได จงไดดหมนพระเจาวเทหราช ผครองเมองมถลา. จบ กกณฏกชาดกท ๑๐. จบ สนถวรรคท ๒. _________________

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 60 รวมชาดกทมในวรรคน คอ ๑. อนทสมานโคตตชาดก ๒. สนถวชาดก ๓. สสมชาดก ๔. คชฌชาดก ๕. นกลชาดก ๖. อปสาฬหกชาดก ๗. สมทธชาดก ๘. สกณคฆชาดก ๙. อรกชาดก ๑๐. กกณฏกชาดก _______________

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 61 ๓. กลยาณธรรมวรรค ๑. กลยาณธรรมชาดก ผมกลยาณธรรม [๑๙๑] ขาแตพระองคผเปนจอมแหงชน กาลใด บคคลไดธรรมสมยาในโลกวา ผมกลยาณธรรม กาลนน นรชนผมปญญา ไมพงทาตนใหเสอมจาก สมยานนเสย สตบรษทงหลายยอมถอไวซงธระดวยหรและโอตตปปะ. [๑๙๒] ขาแตพระองคผเปนจอมแหงชน สมยาวา ผมกลยาณธรรมในโลกน มาถงขาพระพทธเจาแลวในวนน ขาพระพทธเจาพจารณาเหนสมยาอน นน จงไดบวชเสยในคราวน ความพอใจในการบรโภคกามในโลกน มไดมแกขาพระพทธเจาเลย. จบ กลยาณธรรมชาดกท ๑. ๒. ทททรชาดก ราชสหกบสนขจงจอก [๑๙๓] ขาแตคณพอผครอบงามฤคชาตทงหลาย ใครหนอมเสยงใหญโตจรง ยอมทาทททรบรรพตใหบรรลอสนนยงนก ราชสหทงหลาย ยอมไมอาจ บนลอโตตอบมนได นนเรยกวา สตวอะไร? [๑๙๔] ลกเอย นนคอสนขจงจอก เปนสตวเลวทรามตาชากวามฤคชาตทงหลาย มนหอนอย ราชสหทงหลายรงเกยจชาตของมน จงไดพากนนงเฉยเสย. จบ ทททรชาดกท ๒.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 62 ๓. มกกฏชาดก วาดวยลง [๑๙๕] คณพอครบ มาณพนนมายนพงตนตาลอย อนง เรอนของเรานกมอย ถากระไร เราจะใหเรอนแกมาณพนน. [๑๙๖] ลกเอย เจาอยาเรยกมนมาเลย มนเขามาแลว จะพงประทษรายเรอน ของเรา หนาของพราหมณผมศลบรสทธ หาเปนเชนนไม. จบ มกกฏชาดกท ๓. ๔. ทพภยมกกฏชาดก วาดวยการคบคนชว [๑๙๗] เราไดใหนาเปนอนมากแกเจา ผถกความรอนแผดเผา หวกระหายอย บดน เจาไดดมนาแลว ยงหลอกลอเปลงเสยงวา กก อยได การคบหา กบคนชว ไมประเสรฐเลย. [๑๙๘] ทานไดยน หรอไดเหนมาบางหรอวา ลงตวไหนชอวา เปนสตวมศล เราจะถายอจจาระรดศรษะทานเดยวนแลวจงจะไป นเปนธรรมดาของ พวกเรา. จบ ทพภยมกกฏชาดกท ๔. ๕. อาทจจปฏฐานชาดก วาดวยลงไหวพระอาทตย [๑๙๙] ไดยนวา ในบรรดาสตวทงปวง สตวผตงมนอยในศลมอย ทานจง ดลงผลามก ยนไหวพระอาทตยอยเถด.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 63 [๒๐๐] ทานทงหลาย ไมรจกปกตของมน เพราะเหตไมรจงไดพากนสรรเสรญ ลงตวนมนเผาโรงไฟเสย และทบตอยคณโฑนาเสยสองใบ. จบ อาทจจปฏฐานชาดกท ๕. ๖. กฬายมฏฐชาดก วาดวยโลภมาก [๒๐๑] ขาแตพระองคผเปนจอมแหงชน ลงผเทยวหาอาหารตามกงไมน โง เขลายงนก ปญญาของมนกไมม มนสาดถวทงกาเสยหมดสน แลว เทยวคนหาถวเมลดเดยวทตกลงยงพนดน. [๒๐๒] ขาแตพระราชา พวกเรากด ชนเหลาอนทโลภจดกด จะตองละทง ของมากเพราะของนอย เปรยบเหมอนวานรเสอมจากถวทงหมด เพราะ ถวเมลดเดยว ฉะนน. ๗. ตนทกชาดก วาดวยอบาย [๒๐๓] มนษยทงหลายมมอถอแลงธน ถอดาบอนคมแลว พากนมาแวดลอม พวกเราไวโดยรอบ ดวยอบายอยางไร พวกเราจงจะรอดพนไปได. [๒๐๔] ประโยชนอยางใดอยางหนง จะพงเกดมแกมนษยทงหลายผมกจมาก เปนแน ยงมเวลาพอทจะเกบเอาผลไมมากนได ทานทงหลาย จง พากนกนผลมะพลบเถด. จบ ตนทกชาดกท ๗. ๘. กจฉปชาดก วาดวยเตา [๒๐๕] เราเกดทน เตบโตทน เพราะเหตน เราจงไดอาศยอยทเปอกตม เปอกตมกลบทบถมเราใหทรพล ดกรทานภคควะ เพราะเหตนน ขาพเจาจะขอกลาวกะทาน ขอทานจงฟงคาของขาพเจาเถด.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 64 [๒๐๖] บคคลไดรบความสขในทใด จะเปนในบาน หรอในปากตาม ทนนเปน ทเกด เปนทเตบโตของบรษผรจกเหตผล บคคลพงเปนอยไดในทใด กพงไปทนน ไมพงใหทอยฆาตนเสย. จบ กจฉปชาดกท ๘. ๙. สตธรรมชาดก วาดวยสตธรรมมาณพ [๒๐๗] อาหารทเราบรโภค นอยดวย เปนเดนดวย อนง เขาใหแกเราโดย ยากเยนเตมท เราเปนชาตพราหมณบรสทธ เพราะเหตนน อาหารท เราบรโภคเขาไปแลวจงกลบออกมาอก. [๒๐๘] ภกษใด ละทงธรรมเสย หาเลยงชพโดยไมชอบธรรม ภกษนน กยอม ไมเพลนดวยลาภ แมทไดมาแลว เปรยบเหมอนสตธรรมมาณพ ฉะนน. จบ สตธรรมชาดกท ๙. ๑๐. ททททชาดก วาดวยคตของคนดคนชว [๒๐๙] เมอสตบรษทงหลาย ใหสงของทใหยาก ทากรรมททาไดยาก อสตบรษ ทงหลาย ยอมทาตามไมได ธรรมของสตบรษรไดยาก. [๒๑๐] เพราะเหตนน คตจากโลกนของสตบรษและอสตบรษจงตางกน อสตบรษยอมไปสนรก สตบรษยอมมสวรรคเปนทไป ณ เบองหนา. จบ ททททชาดกท ๑๐. จบ กลยาณธรรมวรรคท ๓. _________________

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 65 รวมชาดกทมในวรรคน คอ ๑. กลยาณธรรมชาดก ๒. ทททรชาดก ๓. มกกฏชาดก ๔. ทพภยมกกฏชาดก ๕. อาทจจปฏฐานชาดก ๖. กฬายมฏฐชาดก ๗. ตนทกชาดก ๘. กจฉปชาดก ๙. สตธรรมชาดก ๑๐. ททททชาดก. _________________

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 66 ๔. อสทสวรรค ๑. อสทสชาดก วาดวยอสทสกมาร [๒๑๑] เจาชายพระนามวาอสทสกมาร เปนนกธน มกาลงมาก ยงธนใหไป ตกในทไกลๆ ได ยงไมคอยพลาด สามารถทาลายของกองใหญๆ ได. [๒๑๒] พระองคทรงทาการรบใหขาศกทงปวงหนไป แตมไดเบยดเบยนใครๆ เลย ทรงทาพระกนฏฐภาดาใหมความสวสดแลว กเขาถงความสารวม. จบ อสทสชาดกท ๑. ๒. สงคามาวจรชาดก วาดวยชางเขาสงคราม [๒๑๓] ดกรกญชร ทานปรากฏวา เปนผเคยเขาสสงคราม มความแกลวกลา มกาลงมาก เขามาใกลเขอนประตแลว เหตไรจงถอยกลบเสยเลา? [๒๑๔] ดกรกญชร ทานจงหกลางลมกลอน ถอนเสาระเนยด และทาลาย เขอนทงหลายแลว เขาประตใหไดโดยเรวเถด. จบ สงคามาวจรชาดกท ๒. ๓. วาโลทกชาดก วาดวยนาหาง [๒๑๕] (พระราชาตรสถามวา) ความเมายอมเกดแกลาทงหลาย เพราะดมกน นาหาง มรสนอย เปนนาเลว แตความเมายอมไมเกดแกมาสนธพ เพราะดมกนนามรสอรอย ประณต.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 67 [๒๑๖] (พระโพธสตวกราบทลวา) ขาแตพระองคผเปนจอมแหงชน สตวผม ชาตอนเลวทราม ดมกนนามรสนอย อนรสนนถกตองแลว ยอมเมา สวนสตวผมปกตทาธระใหสาเรจได เกดในตระกลสง ดมกนรสอนเลศ แลว กไมเมา. จบ วาโลทกชาดกท ๓. ๔. ครทตตชาดก วาดวยการเอาอยาง [๒๑๗] (พระโพธสตวกราบทลพระราชาวา) มาชอปณฑวะของพระเจาสามะ ถกนายควาญมาชอครทตตประทษราย จงละปกตเดมของตน ศกษา เอาอยางนายควาญมานนเอง. [๒๑๘] ถาบรษผบรบรณดวยอาการอนงดงาม สมควรแกมานน ตบแตงราง กายงดงาม จบจงมานนทบงเหยนพาเวยนไปรอบๆ สนามมาไซร ไมชา เทาไร มานกจะละความเปนกระจอกเสย ศกษาเอาอยางบรษนนเทยว. จบ ครทตตชาดกท ๔. ๕. อนภรตชาดก วาดวยจตขนมว-ไมขนมว [๒๑๙] เมอนาขนมว ไมใส บคคลยอมไมแลเหนหอยกาบ หอยโขง กรวด ทราย และฝงปลา ฉนใด เมอจตขนมว บคคลกยอมไมเหนประโยชน ตน และประโยชนผอน ฉนนน. [๒๒๐] เมอนาไมขนมว ใสบรสทธ บคคลยอมแลเหนหอยกาบ หอยโขง กรวด ทราย และฝงปลา ฉนใด เมอจตไมขนมว บคคลกยอมเหน ประโยชนตน และประโยชนผอน ฉนนน. จบ อนภรตชาดกท ๕.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 68 ๖. ทธวาหนชาดก วาดวยพระเจาทธวาหนะ [๒๒๑] (พระเจาทธวาหนะตรสถามวา) แตกอนมา มะมวงตนนบรบรณดวยส กลน และรส ไดรบการบารงอยเชนเดม เหตไรจงมผลขนขมไปเลา? [๒๒๒] (พระโพธสตวทลวา) ขาแตพระเจาทธวาหนะ มะมวงของพระองค มตนสะเดาแวดลอมอย รากตอรากเกยวพนกน กงตอกงเกยวประสาน กน เหตทอยรวมกนกบตนสะเดาทมรสขม มะมวงจงมผลขมไปดวย. จบ ทธวาหนชาดกท ๖. ๗. จตมฏฐชาดก ผเลวทราม ๔ อยาง [๒๒๓] ทานทงสองพากนขนไปบนคาคบไมอนสง อยในทลบแลวปรกษากน เชญทานลงมาปรกษากนในทตาเถด พระยาเนอจกไดฟงบาง. [๒๒๔] สบรรณกบสบรรณเขาปรกษากน เทวดากบเทวดาเขาพดกนในเรองน จะมประโยชนอะไรแกสนขจงจอกเลวทราม ๔ อยาง (สรระ ๑ ชาต ๑ เสยง ๑ คณ ๑) เลา แนะสนขจงจอกตวชาตชว เจาจงเขาไปสปลองเถด. จบ จตมฏฐชาดกท ๗. ๘. สหโกตถกชาดก ตวเหมอนราชสหแตเสยงไมเหมอน [๒๒๕] ราชสหตวนน นวกนวราชสห เลบกเลบราชสห ยนกยนดวยเทาราชสห มอยตวเดยวในหมราชสห ยอมบรรลอดวยเสยงอกอยางหนง.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 69 [๒๒๖] ดกรเจาเปนบตรแหงราชสห เจาอยาบรรลอเสยงอกเลย จงมเสยง เบาๆ อยในปา เขาทงหลายพงรจกเจาดวยเสยงนนแหละ เพราะเสยง ของเจา ไมเหมอนกบเสยงราชสหผเปนบดา. จบ สหโกตถกชาดกท ๘. ๙. สหจมมชาดก ลาปลอมเปนราชสห [๒๒๗] นไมใชเสยงบรรลอของราชสห ไมใชเสยงบรรลอของเสอโครง ไม ใชเสยงบรรลอของเสอเหลอง ลาผลามกคลมตวดวยหนงราชสหบรร ลอเสยง. [๒๒๘] ลาเอาหนงราชสหคลมตว เทยวกนขาวกลานานมาแลว รองใหเขาร วา เปนตวลา ไดประทษรายตนเองแลว. จบ สหจมมชาดกท ๙. ๑๐. สลานสงสชาดก วาดวยอานสงสศล [๒๒๙] จงดผลของศรทธา ศล และจาคะ นเถด พระยานาคนรมตเพศเปน เรอ พาอบาสกผมศรทธาไป. [๒๓๐] บคคลพงสมาคมกบสตบรษทงหลายเถด พงทาความสนทสนมกบ สตบรษทงหลายเถด ดวยวาชางกลบกถงความสวสดได กเพราะการ อยรวมกบสตบรษทงหลาย. จบ สลานสงสชาดกท ๑๐. จบ อสทสวรรคท ๔. _________________

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 70 รวมชาดกทมในวรรคน คอ ๑. อสทสชาดก ๒. สงคามาวจรชาดก ๓. วาโลทกชาดก ๔. ครทตตชาดก ๕. อนภรตชาดก ๖. ทธวาหนชาดก ๗. จตมฏฐชาดก ๘. สหโกตถกชาดก ๙. สหจมมชาดก ๑๐. สลานสงสชาดก. _________________

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 71 ๕. รหกวรรค ๑. รหกชาดก [๒๓๑] ดกรพอรหกะ สายธนถงขาดแลวกยงตอกนไดอก ทานจงคนดกนเสย กบภรรยาเกาเถด อยาลอานาจแกความโกรธเลย. [๒๓๒] เมอปานยงมอย ชางทากยงมอย ขาพระบาทจกกระทาสายอนใหม พอ กนทสาหรบสายเกา. จบ รหกชาดกท ๑. ๒. สรกาฬกณณชาดก วาดวยสรกบกาฬกรรณ [๒๓๓] หญงทมรปงาม ทงมศลาจารวตร บรษไมพงปรารถนาหญงนน ทานเชอ ไหม มโหสถ? [๒๓๔] ขาแตมหาราชะ ขาพระบาทเชอ บรษคงเปนคนตาตอย สรกบกาฬกรรณ ยอมไมสมกนเลยไมวาในกาลไหนๆ. จบ สรกาฬกณณชาดกท ๒. ๓. จลลปทมชาดก วาดวยการลงโทษหญงชายทาชกน [๒๓๕] หญงคนนแหละ คอหญงคนนน ถงเรากคอบรษคนนน ไมใชคนอน บรษคนนแหละทหญงคนนอางวา เปนผวของเรามาตงแตเปนเดก กคอ บรษทถกตดมอ หาใชคนอนไม ขนชอวา หญงทงหลายควรฆาเสยให หมดเลย ความสตยไมมในหญงทงหลาย.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 72 [๒๓๖] ทานทงหลายจงฆาบรษผชวชาลามกราวกบซากผ มกทาชกบภรรยาผอน คนน เสยดวยสาก จงตดห ตดจมก ของหญงผทารายผวชวชาลามกคนน เสยทงเปนๆ เถด. จบ จลลปทมชาดกท ๓. ๔. มณโจรชาดก วาดวยพระเจาอธรรมกราช [๒๓๗] เทวดาทงหลาย (ผดแลรกษาชนผมศลและคอยกดกนคนชว) ยอมไมม อยในโลกเปนแน หรอเมอกจเหนปานนเกดขน ยอมพากนไปคางแรม เสยเปนแน อนง สมณพราหมณทงหลายอนเขาสมมตวา เปนผรกษา โลก ไมมอยในโลกนเปนแน เมอชนทศลทงหลายกระทากรรมอนสาหส บคคลผหามปรามไมมอยเปนแน? [๒๓๘] ในรชสมยของพระเจาอธรรมกราช ฝนยอมตกในเวลาอนไมควรจะตก ในเวลาทควรจะตกกไมตก พระราชาผไมตงอยในธรรม ยอมจตจาก ฐานะคอสวรรค พระราชาผไมตงอยในธรรมนน ใชวาจะไดรบความ ยากเขญดวยเหตมประมาณเทานนกไม. จบ มณโจรชาดกท ๔. ๕. ปพพตปตถรชาดก วาดวยสระทเชงเขาลาด [๒๓๙] สระโบกขรณอนเกษม เกดอยทเชงเขาลาด นารนรมย สนขจงจอกรวา สระนนอนราชสหรกษาอย กลาลงไปดมนาได. [๒๔๐] ขาแตมหาราชะ ถาสตวทงหลายทมเทา ยอมพากนดมนาในแมนาใหญ ไซร แมนาจะกลายเปนไมใชแมนาเพราะเหตนนกหาไม ถาบคคลทง สองนน เปนทรกของพระองคไซร พระองคกทรงงดโทษเสย. จบ ปพพตปตถรชาดกท ๕.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 73 ๖. วลาหกสสชาดก วาดวยความสวสด [๒๔๑] นรชนเหลาใด ไมทาตามโอวาทอนพระพทธเจาทรงแสดงแลว นรชน เหลานนจกตองถงความพนาศ เปรยบเหมอนพอคาทงหลายถกนางผเสอ หลอกลวงใหอยในอานาจ ฉะนน. [๒๔๒] นรชนเหลาใด ทาตามโอวาทอนพระพทธเจาทรงแสดงแลว นรชน เหลานน จกถงฝงสวสด ดจพอคาทงหลายทาตามถอยคาอนมาวลาหก กลาวแลว ฉะนน. จบ วลาหกสสชาดกท ๖. ๗. มตตามตตชาดก อาการของผเปนมตรและมใชมตร [๒๔๓] ศตรเหนเขาแลวไมยมแยม ไมแสดงความยนดตอบ สบตากนแลว เบอนหนาหน ไมแลด ประพฤตตรงกนขามเสมอ. [๒๔๔] อาการเหลาน มปรากฏอยในศตร เปนเครองใหบณฑตเหน และไดฟง แลว พงรไดวา เปนศตร. จบ มตตามตตชาดกท ๗. ๘. ราธชาดก วาดวยเรองจรงเกาไมดไมควรพด [๒๔๕] ลกรก พอกลบมาจากทคางแรม กลบมาเดยวนเอง ไมนานเทาไรนก แมของเจาไมไปคบหาบรษอนดอกหรอ?

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 74 [๒๔๖] ธรรมดาบณฑต ไมพดวาจาทประกอบดวยความจรง แตไมด ขนพดไปจะ ตองนอนอย ดจนกแขกเตาชอวาโปฏฐปาทะถกเผานอนจมอยในเตาไฟ ฉะนน. จบ ราธชาดกท ๘. ๙. คหปตชาดก วาดวยการทวงในเวลายงไมถงกาหนด [๒๔๗] กรรมทงสองไมควรแกเรา เราไมชอบใจ กหญงคนนลงไปในฉางขาว แลวพดวา เรายงใชหนใหไมได. [๒๔๘] ดกรนายบาน เพราะเหตนน เราจงพดกะทาน ทานมาทวงคาเนอววแก ซบผอม ซงเราไดทาสญญาผลดไวถงสองเดอน ในคราวเมอชวตของ เรานอย ลาบากยากเขญ ในกาลยงไมทนถงกาหนดสญญา กรรมทงสอง นน ไมถกใจเราเสยเลย. จบ คหปตชาดกท ๙. ๑๐. สาธสลชาดก วาดวยเลอกเอาผมศล [๒๔๙] เราขอถามทานพราหมณวา ๑. คนมรปงาม ๒. คนอายมาก ๓. คน มชาตสง ๔. คนมศลด ๔ คนนน ทานจะเลอกเอาคนไหน? [๒๕๐] ประโยชนในรางกายกมอย ขาพเจาขอทาความนอบนอมแกทานผเจรญวย ประโยชนในบรษผมชวตดกมอย ศลแล พวกเราชอบใจ. จบ สาธสลชาดกท ๑๐. จบ รหกวรรคท ๕. _________________

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 75 รวมชาดกทมในวรรคน คอ ๑. รหกชาดก ๒. สรกาฬกณณชาดก ๓. จลลปทมชาดก ๔. มณโจรชาดก ๕. ปพพตปตถรชาดก ๖. วลาหกสสชาดก ๗. มตตามตตชาดก ๘. ราธชาดก ๙. คหปตชาดก ๑๐. สาธสลชาดก. _________________

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 76 ๖. นตงทฬหวรรค ๑. พนธนาคารชาดก วาดวยเครองผก [๒๕๑] เครองผกอนใด ททาดวยเหลกกด ทาดวยไมกด ทาดวยหญาปลองกด นกปราชญไมกลาวเครองผกนนวา เปนเครองผกอนมนคง ความกาหนด ยนดในแกวมณและกณฑลกด ความหวงใยในบตรและภรรยากด. [๒๕๒] นกปราชญกลาวเครองผกนนวา เปนเครองผกอนมนคง ทาใหสตวตกตา หยอน แกไดยาก แมเครองผกนน นกปราชญกตดได ไมมความหวงใย ละกามสข หลกออกไปได. จบ พนธนาคารชาดกท ๑. ๒. เกฬสลชาดก วาดวยปญญาสาคญกวารางกาย [๒๕๓] หงสกด นกกระเรยนกด นกยงกด ชางกด ฟานกด ยอมกลวราชสห ทงนน จะถอเอารางกายเปนประมาณไมได ฉนใด. [๒๕๔] ในหมมนษย กฉนนน ถาแมเดกมปญญา กเปนผใหญได คนโงถง รางกายจะใหญโต กเปนผใหญไมได. จบ เกฬสลชาดกท ๒. ๓. ขนธปรตตชาดก วาดวยพระปรตตปองกนสตวรายตางๆ [๒๕๕] ขอไมตรจตของเราจงมกบตระกลพระยางชอวา วรปกขะ ขอไมตรจต ของเราจงมกบตระกลพระยางชอวา เอราปถะ ขอไมตรจตของเราจงม

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 77 กบตระกลพระยางชอวา ฉพยาปตตะ (และ) ขอไมตรจตของเราจงมกบ ตระกลพระยางชอวา กณหาโคตมกะ ขอไมตรจตของเราจงมกบสตว ทไมมเทา สตวทม ๒ เทา สตวทม ๔ เทา สตวทมเทามากขอสตวท ไมมเทา สตวทม ๒ เทา สตวทม ๔ เทา สตวทมเทามากอยาได เบยดเบยนเราเลย ขอสตวผของอย สตวทมลมปราณ สตวผเกดแลว หมดทงสนดวยกน จงประสบพบแตความเจรญทวกน ความทกข อนชวชา อยาไดมาถงสตวผใดผหนงเลย. [๒๕๖] พระพทธ พระธรรม พระสงฆ มพระคณหาประมาณมได บรรดาสตว เลอยคลาน คอ ง แมลงปอง ตะขาบ แมลงมม ตกแก และหน เปนสตวประมาณได เราไดทาการรกษาตวแลว ปองกนตวแลว ขอ สตวทงหลายจงพากนหลกไป ขาพเจานนขอนอบนอมแดพระผมพระ ภาค ขอนอบนอมพระสมมาสมพทธเจา ๗ พระองค. จบ ขนธปรตตชาดกท ๓. ๔. วรกชาดก วาดวยโทษการเอาอยางผอน [๒๕๗] ขาแตทานวรกะ ทานเหนนกทรองเสยงเพราะ มสเสมอดวยสรอยคอ แหงนกยง ตวเปนผวของฉนชอวา สวฏฐกะบางไหม? [๒๕๘] นกสวฏฐกะ เมอทาตามภรรยาของปกษตวผเทยวไปไดทงทางนา และ ทางบก บรโภคปลาสดเปนนจนน ถกสาหรายพนคอตายเสยแลว. จบ วรกชาดกท ๔.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 78 ๕. คงเคยยชาดก วาดวยผชอบโออวด [๒๕๙] ปลาชอคงเคยยะกงาม และปลาชอยมนากงาม แตสตว ๔ เทา มปร มณฑลเพยงดงตนไทร มคอยาวหนอยหนง ตวน ยอมรงเรองยงกวา ใครทงหมด. [๒๖๐] ทานไมบอกเหตทเราถาม เราถามอยางหนง ทานบอกเสยอยางหนง คน สรรเสรญตนเองน ไมชอบใจเราเลย. จบ คงเคยยชาดกท ๕. ๖. กรงคมคชาดก วาดวยการรวมมอกน [๒๖๑] ดกรเตา เราขอเตอน ทานจงกดบวงอนมเกลยวแขงดวยฟน เราจก ทาอบายไมใหนายพรานมาถงเรวได. [๒๖๒] เตากลงนาไป กวางกเขาปาไป นกสตปตตะไปถงตนไมแลว กพาลกๆ ไปอยในทหางไกล. จบ กรงคมคชาดกท ๖. ๗. อสสกชาดก ไมรของจรงเพราะมสงใหมๆ ปดไว [๒๖๓] ประเทศน เราผมความจงรก ไดเทยวเลนอยกบพระเจาอสสกะ ผเปน พระสวามทรก. [๒๖๔] ความสขและความทกขเกา ถกความสขและความทกขใหมปกปดไว เพราะฉะนน หนอนจงเปนทรกของเรายงกวาพระเจาอสสกะอก. จบ อสสกชาดกท ๗.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 79 ๘. สงสมารชาดก วาดวยผมปญญาไมสมกบตว [๒๖๕] เราไมตองการดวยผลมะมวง ผลหวา และผลขนนทงหลายททานเหน ฝงสมทร มะเดอของเราตนนดกวา. [๒๖๖] รางกายของทานใหญโตกจรง แตปญญาหาสมควรแกรางกายนนไม ดกร จระเข ทานถกเราลวงเสยแลว บดน ทานจงไปตามสบายเถด. จบ สงสมารชาดกท ๘. ๙. กกกรชาดก วาดวยผฉลาดเอาตวรอดได [๒๖๗] ตนหกวางและสมอพเภกทงหลายในปา เราเคยเหนแลว ตนไมเหลานน ยอมเดนไปเหมอนกบทานไมได. [๒๖๘] ไกตวเกาทแหกกรงหนมาน เปนไกฉลาดในบวงขนสตว ยอมหลกไป และยงขนเยยเสยดวย. จบ กกกรชาดกท ๙. ๑๐. กนทคลกชาดก นกหวขวานตายเพราะไมแกน [๒๖๙] ดกรผเจรญ ตนไมทมใบละเอยดมหนามนเปนตนไมอะไร เราเจาะเพยง ครงเดยว ทาใหสมองศรษะแตกได? [๒๗๐] นกหวขวานตวน เมอเจาะหมไมอยในปา ไดเคยเทยวเจาะแตไมแหง ทไมมแกน ภายหลงมาพบเอาตนกฐนซงมกาเนดเปนไมแกนอนเปนท ทาลายสมองศรษะ. จบ กนทคลกชาดกท ๑๐. จบ นตงทฬหวรรคท ๖. _________________

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 80 รวมชาดกทมในวรรคน คอ ๑. พนธนาคารชาดก๒. เกฬสลชาดก ๓. ขนธปรตตชาดก ๔. วรกชาดก ๕. คงเคยยชาดก๖. กรงคมคชาดก ๗. อสสกชาดก ๘. สงสมารชาดก ๙. กกกรชาดก ๑๐. กนทคลกชาดก. _________________

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 81 ๗. พรณตถมภกวรรค ๑. โสมทตตชาดก วาดวยอาการของผขอ [๒๗๑] ทานเปนผไมประมาทเปนนจ ไดทาความเพยรอยในปาชาชอพรณต ถมภกะถงหนงป ครนเขาประชมบรษท กลบกลาวใหผดพลาดไป ความเพยร ยอมปองกนผปราศจากปญญาไมได. [๒๗๒] ดกรพอโสมทตต บคคลผขอ ยอมประสบอาการ ๒ อยาง คอไดทรพย ๑ ไมไดทรพย ๑ เพราะวาการขอมอาการอยางนเปนธรรมดา. จบ โสมทตตชาดกท ๑. ๒. อจฉฏฐภตตชาดก นางพราหมณหาชายช [๒๗๓] อาการขาวขางบนเปนอยางหนง อาการขาวขางลางเปนอยางหนง ดกร นางพราหมณ ฉนขอถามทานหนอยเถด เหตไรขาวขางลางจงเยน ขางบนจงรอนนดหนอย? [๒๗๔] ดกรทานผเจรญ ฉนเปนคนฟอนรา เทยวขอมาจนถงทน กชายชของนาง พราหมณน ซมอยแลวทซมตนไม ทานเสาะหาผใด ผนนคอผชายช ผนเอง. จบ อจฉฏฐภตตชาดกท ๒. ๓. ภรราชชาดก ประทษรายผมศลยอมวบต [๒๗๕] เราไดฟงมาวา พระราชาในภรรฐ ไดทรงประทษรายตอฤาษทงหลายแลว ทรงประสบความวบตพรอมทงแวนแควน.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 82 [๒๗๖] เพราะฉะนนแล บณฑตทงหลาย จงไมสรรเสรญการลอานาจแกฉนทาคต บคคลไมควรมจตคดราย ควรกลาวแตคาทองความจรง. จบ ภรราชชาดกท ๓. ๔. ปณณนทชาดก วาดวยการไมระลกถง [๒๗๗] ชนทงหลายพงพดถงแมนาทเตมแลววา กาดมกนไดกด พดถงขาวกลา ทเกดแลววา กาซอนอยไดกด พดถงบคคลทรกกนไปสทไกลวา จะกลบ มาถงเพราะกาบอกขาวกด กานน เรานามาใหทานแลว ขอเชญบรโภค เนอกานนเถด ทานพราหมณ. [๒๗๘] คราวใด พระราชาทรงระลกถงเรา เพอจะสงเนอกาใหเรา คราวนน เนอหงสกด เนอนกกะเรยนกด เนอนกยงกด เปนของทเรานาไปถวาย แลว การไมระลกถงเสยเลย เปนความเลวทราม. จบ ปณณนทชาดกท ๔. ๕. กจฉปชาดก วาดวยตายเพราะปาก [๒๗๙] เตาพออาปากจะพด ไดฆาตนเองแลวหนอ เมอตนคาบทอนไมไวดแลว กฆาตนเสยดวยวาจาของตนเอง. [๒๘๐] ขาแตพระองคผประเสรฐสดในหมนรชน บรษผเปนบณฑตเหนเหต อนนแลว ควรเปลงแตวาจาทด ไมควรเปลงวาจานนใหลวงเวลาไป ขอพระองคทรงทอดพระเนตรเตาตวถงความพนาศเพราะพดมาก. จบ กจฉปชาดกท ๕. ๖. มจฉชาดก ไฟราคะรอนกวาไฟอยางอน [๒๘๑] ไฟนกไมเผาเราใหเรารอน แมหลาวทนายพรานแหเสยมเปนอยางดแลว กไมยงความทกขใหเกดขนแกเรา แตการทนางปลาเขาใจวา เราไปหา นางปลาตวอนดวยความยนด อนนแหละจะเผาเราใหเรารอน.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 83 [๒๘๒] ไฟคอราคะนนแล ยอมเผาเราใหเรารอน อนง จตของเราเองยอมเผาเรา ใหเรารอน ขาแตทานพรานแหทงหลาย ขอไดปลอยเราเถด สตวผตก ยากอยในกาม ทานไมควรฆาโดยแท. จบ มจฉชาดกท ๖. ๗. เสคคชาดก การไดรบทกขจากผเปนทพง [๒๘๓] สตวโลกทงปวง เปนผพอใจในการเสพกาม ดกรนางเสคค เจาเปนผ ไมฉลาดในธรรมของชาวบาน ความทเจาเปนนางกมารถกบดาจบมอ ในปาชฏรองไหอยในวนน เปนธรรมดา. [๒๘๔] เมอฉนไดรบทกขแลว ผใดพงเปนทพงได ผนนคอบดาของฉน กลบ มากระทามดมรายฉนในปา ฉนจะคราครวญหาใครในกลางปาอกเลา ผใดเปนทพงได ผนนกลบมาทาฉนถงสาหส. จบ เสคคชาดกท ๗. ๘. กฏวาณชชาดก หนามยอกเอาหนามบง [๒๘๕] ทานไดคดอบายตอบอบายดแลว ไดคดโกงตอบผโกงดแลว ถาหน ทงหลายพงกนผาลได เหตไฉน เหยยวทงหลายจะเฉยวเดกไปไมไดเลา? [๒๘๖] บคคลทโกงตอบคนโกง ยอมมอยแนนอน บคคลทลอลวงกยอมมอย เหมอนกน ดกรทานผมบตรหาย ทานจกไมใหผาลแกเขา บรษผมผาล หาย กจะไมนาบตรมาใหแกทาน. จบ กฏวาณชชาดกท ๘. ๙. ครหตชาดก คนโงเขลายอมเหนแกเงน [๒๘๗] มนษยทงหลายผมปญญาเขลา ไมเหนอรยธรรม พดกนแตวา เงนของเรา ทองของเรา ดงน ทงกลางคนและกลางวน.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 84 [๒๘๘] ในเรอนหลงหนง มเจาของเรอนอย ๒ คน ใน ๒ คนนน คนหนงไมม หนวด แตมนมหอยยาน เกลาผมมวย และเจาะห เขาซอมาดวย ทรพยมาก เจาของเรอนผนน ยอมกลาวเสยดแทงคนในเรอนนน ตงแตแรกมาอย. จบ ครหตชาดกท ๙. ๑๐. ธมมทธชชาดก วาดวยผถงธรรมของสตบรษ [๒๘๙] ทานอยเปนสขแลว ไดออกจากแวนแควนมาสปาอนสงดเงยบ ทานนน นงซบเซาอยทโคนตนไมแตผเดยว เหมอนคนกาพรา. [๒๙๐] เราอยเปนสขแลว ไดออกจากแวนแควนมาสปาสงดเงยบ และระลกถง ธรรมของสตบรษอย นงซบเซาอยทโคนตนไมแตผเดยว เหมอนคน กาพรา. จบ ธมมทธชชาดกท ๑๐. จบ พรณตถมภกวรรคท ๗. _________________ รวมชาดกทมในวรรคน คอ ๑. โสมทตตชาดก ๒. อจฉฏฐภตตชาดก ๓. ภรราชชาดก ๔. ปณณนทชาดก ๕. กจฉปชาดก๖. มจฉชาดก ๗. เสคคชาดก๘. กฏวาณชชาดก ๙. ครหตชาดก ๑๐. ธมมทธชชาดก. _________________

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 85 ๘. กาสาววรรค ๑. กาสาวชาดก วาดวยผควรนงหมผากาสาวะ [๒๙๑] ผใด ยงมกเลสดจนาฝาด ปราศจากทมะและสจจะ จกนงหมผายอม นาฝาด ผนน ยอมไมสมควรจะนงหมผายอมนาฝาดเลย. [๒๙๒] สวนผใด คายกเลสดจนาฝาดแลว ตงมนอยในศลทงหลาย ประกอบดวย ทมะและสจจะ ผนนแล ยอมสมควรจะนงหมผายอมนาฝาดได. จบ กาสาวชาดกท ๑. ๒. จลลนนทยชาดก ผลของกรรมดกรรมชว [๒๙๓] ปาราสรยพราหมณไดกลาวคาใดไววา ทานอยาไดกระทากรรมชว อนจะทา ตวทานใหเดอดรอนในภายหลงนะ คานนน เปนถอยคาของทานอาจารย. [๒๙๔] บรษทากรรมเหลาใดไว เขายอมเหนกรรมเหลานนในตน ผทากรรมด ยอมไดรบผลด ผทากรรมชว ยอมไดรบผลชว บคคลหวานพชเชนใด ยอมไดรบผลเชนนน. จบ จลลนนทยชาดกท ๒. ๓. ปฏภตตชาดก วาดวยการคบ [๒๙๕] บคคลควรนอบนอมตอผทนอบนอมตน ควรคบกบผทคบตน ควรทากจ ตอบแทนแกผทชวยทากจของตน ไมควรทาประโยชนแกผปรารถนาความ ฉบหายให และไมควรคบกบผทไมคบตน. [๒๙๖] บคคลควรละทงผทละทงตน ไมควรทาความอาลยรกใครในบคคลเชนนน ไมควรสมาคมกบผทเขาไมใฝใจกบตน นกรวา ตนไมหมดผลแลวกละทง ไปหาตนไมอน เพราะโลกเปนของกวางใหญ. จบ ปฏภตตชาดกท ๓.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 86 ๔. กมภลชาดก คณธรรมเครองใหเจรญ [๒๙๗] ผใด มคณธรรม อนเปนเครองใหเจรญอยางยง ๔ ประการน คอ สจจะ ๑ ธรรม ๑ ธต ๑ จาคะ ๑ ผนน ยอมลวงพนศตรได. [๒๙๘] สวนผใด ไมมคณธรรม อนเปนเครองใหเจรญอยางยง ๔ ประการน คอ สจจะ ๑ ธรรม ๑ ธต ๑ จาคะ ๑ ผนนยอมลวงพนศตรไมได. จบ กมภลชาดกท ๔. ๕. ขนตวรรณนชาดก ตองอดใจในคนทหาคณธรรมยาก [๒๙๙] ขาแตพระองคผสมมตเทพ ขาพระบาทมบรษผขวนขวายในกจทกอยาง อยคนหนง แตเขามความผดอยขอหนง พระองคจะทรงโปรดดารในความ ผดของเขานนเปนประการใด พระเจาขา. [๓๐๐] บรษเชนนของเรากมอยในทน แตบรษผประกอบดวยองคคณหาไดยาก เราจงสอดใจเสย. จบ ขนตวรรณนชาดกท ๕. ๖. โกสยชาดก วาดวยผรกาลควรไมควร [๓๐๑] การออกไปในเวลาอนสมควร เปนความด การออกไปในเวลาอนไม สมควร ไมด เพราะวา คนผออกไปโดยเวลาไมสมควร ยอมไมยง ประโยชนอะไรใหเกดได คนทเปนศตรเปนอนมาก ยอมทาอนตรายคน ผออกไปแตผเดยวในเวลาอนไมสมควรได เหมอนฝงการมจกนกเคา ฉะนน. [๓๐๒] นกปราชญรจกวธการตางๆ เขาใจชองทางของคนเหลาอน ทาพวกศตร ทงมวลใหอยในอานาจไดแลว พงอยเปนสขเหมอนนกเคาผฉลาด ฉะนน. จบ โกสยชาดกท ๖.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 87 ๗. คถปาณกชาดก หนอนทาชางส [๓๐๓] ทานกเปนผกลาหาญ มาพบกบเราผกลาหาญ อาจประหารไดไมยนยอ มาซชาง ทานจงกลบมากอน ทานกลวหรอจงไดหนไป ขอใหพวกคน ชาวองคะและมคธะไดเหนความกลาหาญของเรา และของทานเถด. [๓๐๔] เราจกไมตองฆาเจาดวยเทา งา หรอดวยงวงเลย เราจกฆาเจาดวยคถ หนอนตวเนา ควรฆาดวยของเนาเชนกน. จบ คถปาณกชาดกท ๗. ๘. กามนตชาดก ผถกโรครกครอบงารกษายาก [๓๐๕] เราปรารถนาระหวางเมองทง ๓ คอ เมองปญจาละ ๑ เมองกรยะ ๑ เมอง เกกกะ ๑ ดกรทานพราหมณ เราปรารถนาราชสมบตทง ๓ เมองนนมาก กวาสมบตทเราไดแลวน ดกรพราหมณ ขอใหทานชวยรกษาเราผถก ความใครครอบงาดวยเถด. [๓๐๖] อนทจรง เมอบคคลถกงเหากด หมอบางคนกรกษาได อนง บคคลถกผ เขาสง หมอผฉลาดกไลออกได แตบคคลถกความใครครอบงาแลว ใครๆ กรกษาไมหาย เพราะวา เมอบคคลลวงเลยธรรมขาวเสยแลว จะรกษาไดอยางไร? จบ กามนตชาดกท ๘. ๙. ปลายชาดก วาดวยขบไลศตรแบบสายฟาแลบ [๓๐๗] เมองตกกสลาถกเขาลอมไวทกดานแลว ดวยกองพลชางตวประเสรฐ ซงรองคารณอยดานหนง ดวยกองพลมาตวประเสรฐ ซงคลมมาลาเครอง ครบอยดานหนง ดวยกองพลรถ ดจคลนในมหาสมทรอนยงฝนคอ ลกศรใหตกลงดานหนง ดวยกองพลเดนเทา ถอธนมนมฝมอยงแมนอย ดานหนง.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 88 [๓๐๘] ทานทงหลายจงรบรกเขาไป และจงรบบกเขาไป จงไสชางใหหนนเนอง กนเขาไปเลย จงโหรองใหสนนหวนไหวในวนน ดจสายฟาอนซาน ออกจากกลบเมฆคารณอย ฉะนน. จบ ปลายชาดกท ๙. ๑๐. ทตยปลายชาดก คนถกความเรารอนเผาจนไมอาจสขาศกได [๓๐๙] ธงสาหรบรถของเรามมากมาย พลพาหนะของเรากนบไมถวนแสนยาก ทศตรจะหาญหกเขาสรบได ดจสาครยากทฝงกาจะบนขามใหถงฝงได ฉะนน อนง กองพลของเรานยากทกองพลอนจะหาญเขาตหกไดดจภเขา อนลมไมอาจใหไหวได ฉะนน วนน เราประกอบดวยกองพลเทาน อนกอง พลเชนนนยากทศตรจะหาญหกเขารกรานได. [๓๑๐] ทานอยาพดเพอถงความทตนเปนคนโงเขลาไปเลย คนเชนทานจะเรยกวา ผสามารถไมได ทานถกความเรารอน คอ ราคะ โทสะ โมหะ และมานะ เผารนอยเสมอ ไมอาจจะกาจดเราไดเลย จะตองหนเราไป กองพล ของเราจกยายทานหมดทงกองพล ดจชางเมามนขยไมออดวยเทา ฉะนน. จบ ทตยปลายชาดกท ๑๐. จบ กาสาววรรคท ๘. _________________ รวมชาดกทมในวรรคน คอ ๑. กาสาวชาดก ๒. จลลนนทยชาดก ๓. ปฏภตตชาดก ๔. กมภลชาดก ๕. ขนตวรรณนชาดก ๖. โกสยชาดก ๗. คถปาณกชาดก ๘. กามนตชาดก ๙. ปลายชาดก ๑๐. ทตยปลายชาดก. _________________

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 89 ๙. อปาหนวรรค ๑. อปาหนชาดก อนารยชนยอมใชศลปะในทางผด [๓๑๑] รองเทาทคนซอมา เพอประโยชนจะใหสบายเทา กลบนาเอาความทกข มาให รองเทานน ถกแดดเผาบาง ถกพนเทาครดสบาง กกลบกดเทา ของผนนนนแหละ ฉนใด. [๓๑๒] ผใด เกดในตระกลตา ไมใชอารยชน เรยนวชาและศลปะมาจากสานก อาจารยไดแลว ผนน ยอมฆาตนเองดวยศลปะทเรยนมาในสานกของ อาจารยนน ฉนนน บคคลนน บณฑตเรยกวา ไมใชอารยชน เปรยบ ดวยรองเทาททาไมด ฉะนน. จบ อปาหนชาดกท ๑. ๒. วณาถณชาดก รกคนผด [๓๑๓] เรองนเจาคดคนเดยว บรษเตย คอม ผโงเขลาน จะนาทางไปไมไดแน ดกรเจาผเจรญ เจาไมสมควรจะไปกบบรษเตยคอมผนเลย. [๓๑๔] ดฉนเขาใจวา บรษคอมเปนผองอาจ จงไดรกใครบรษคอมผนนอนตวงอ อย ดจคนพณทมสายขาดแลว ฉะนน. จบ วณาถณชาดกท ๒. ๓. วกณณกชาดก คนเหนแกอามสยอมเดอดรอน [๓๑๕] เจาปรารถนาในทใด กจงไปในทนนเถด เจาเปนผถกชะนกของเราแทง แลว เจาเปนผโลภดวยอาหารแท เมอตดตามปลาทงหลายมากถกอาหาร มเสยงกลองกาจดเสยแลว.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 90 [๓๑๖] บคคลเหนแกโลกามสแมอยางน ชอบประพฤตตามอานาจของจต ยอม เดอดรอน เขายอมเดอดรอนอยในทามกลางหมญาตและสหาย ดจจระเข ตวตดตามปลาไปถกแทง ฉะนน. จบ วกณณกชาดกท ๓. ๔. อสตาภชาดก โลภมากลาภหาย [๓๑๗] พระองคนนแหละ ไดกระทาเหตอนน ในบดน หมอมฉนปราศจาก ความรกในพระองคแลว ความรกนน ประสานกนอกไมได ดจงาชางอน ตดขาดแลวดวยเลอย ฉะนน. [๓๑๘] บคคลผปรารถนาเกนสวน ยอมเสอมจากประโยชน เพราะความโลภ เกนประมาณ และเพราะความมวเมาอนเกดจากความโลภเกนประมาณ เหมอนเราเสอมจากนางอสตาภ ฉะนน. จบ อสตาภชาดกท ๔. ๕. วจฉนขชาดก วาดวยดาบสผมเลบงาม [๓๑๙] ขาแตทานดาบสผมเลบงาม เรอนทงหลายทมเงน และโภชนาหารบรบรณ เปนเรอนมความสข ทานบรโภค และดมในเรอนใด ไมตองขวนขวาย กไดนอน การอยครองเรอนนน เปนสขอยางยง. [๓๒๐] บคคลผเปนฆราวาส ไมมมานะ ทาการงานกด ไมกลาวคามสากด ... ไมใชอานาจลงโทษผอน การครองเรอนกตงอยไมได เมอเปนเชนน ใครเลาจะครอบครองเรอนไมใหบกพรอง ใหเกดความยนดไดแสนยาก เลา? จบ วจฉนขชาดกท ๕. ๖. พกชาดก นกเจาเลห [๓๒๑] นกมปกตวน ดจรง ยนนงดงดอกโกมท หบปกทง ๒ ไว งวงเหงา ซบเซาอย.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 91 [๓๒๒] ทานทงหลาย ไมรจกกรยาของมน พวกทานไมรจงไดพากนสรรเสรญ นกตวนไมไดคมครองรกษาพวกเราดอก เพราะเหตนน นกตวนจงไม เคลอนไหวเลย. จบ พกชาดกท ๖. ๗. สาเกตชาดก เหตใหเกดความรก [๓๒๓] ขาแตพระผมพระภาค เหตไรหนอ เมอบคคลบางคนในโลกน พอเหนกน เขากเฉยๆ หวใจกเฉย บางคนพอเหนกนเขา จตกเลอมใส. [๓๒๔] ความรกนน ยอมเกดขนดวยเหต ๒ ประการ คอ ดวยการอยรวมกน ในกาลกอน ๑ ดวยความเกอกลตอกนในปจจบน ๑ เหมอนดอกอบล และชลชาต เมอเกดในนา ยอมเกดเพราะอาศยเหต ๒ ประการ คอ นาและเปอกตม ฉะนน. จบ สาเกตชาดกท ๗. ๘. เอกปทชาดก ความเพยรทาใหเกดประโยชนหลายอยาง [๓๒๕] คณพอครบ เหตอยางเดยวทาใหไดประโยชนหลายอยางมอยหรอไม ผมจะพงทาประโยชนใหสาเรจดวยเหตใด ขอคณพอจงบอกเหตนน ซง รวบรวมประโยชนไดหลายอยางแกผมเถด. [๓๒๖] ลกเอย เหตอยางหนง คอ ความขยนหมนเพยร ทาใหไดประโยชน หลายอยาง กความขยนหมนเพยรนน ประกอบดวยศล ประกอบดวย ขนต อาจจะทามตรทงหลายใหถงความสข หรออาจทาศตรทงหลายให ถงความทกขได. จบ เอกปทชาดกท ๘. ๙. หรตมาตชาดก วาดวยผมอสรภาพ [๓๒๗] ดกรทานผเปนบตรกบเขยด ปลาทงหลายรมกดฉนผมพษแลนเรว เขาไป ยงหนาลอบ เรองนทานชอบใจหรอ?

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 92 [๓๒๘] บรษผมอสรภาพอยเพยงใด กยายผอนไดอยเพยงนน คนอนมายายตน คราวใด คราวนน ผทถกยายกยายตอบบาง. จบ หรตมาตชาดกท ๙. ๑๐. มหาปงคลชาดก วาดวยพระเจาปงคละผรายกาจ [๓๒๙] ชนทงปวงถกพระเจาปงคละเบยดเบยนแลว เมอพระเจาปงคละนน สวรรคตแลว ชนทงหลายกไดความยนด ดกรนายประต พระเจาปงคละ ผไมมพระเนตรดา เปนทรกของทานหรอ เพราะเหตไร จงไดรองไหหนอ? [๓๓๐] พระเจาปงคละผไมมพระเนตรดา จะเปนทรกของขาพเจากหามได แต ขาพเจากลววา พระเจาปงคละนนจะกลบเสดจมาอก พระเจาปงคละเสดจ ไปจากมนษยโลกนแลว กจะเบยดเบยนพระยามจจราช พระยามจจราช นนถกพระเจาปงคละเบยดเบยนแลว กจะพงนามาสงมนษยโลกนอก. [๓๓๑] พระเจาปงคละนน พวกเราชวยกนเผาแลวดวยฟนพนเลมเกวยน รดดวยนาหลายรอยหมอ พนทดนนนเราปองกนไวอยางดแลว ทาน อยากลวเลย พระเจาปงคละจกไมเสดจกลบมาอก. จบ มหาปงคลชาดกท ๑๐. จบ อปาหนวรรคท ๙. _________________ รวมชาดกทมในวรรคน คอ ๑. อปาหนชาดก ๒. วณาถณชาดก ๓. วกณณกชาดก ๔. อสตาภชาดก ๕. วจฉนขชาดก ๖. พกชาดก ๗. สาเกตชาดก ๘. เอกปทชาดก ๙. หรตมาตชาดก ๑๐. มหาปงคลชาดก. _________________

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 93 ๑๐. สคาลวรรค ๑. สพพทาฐชาดก ผมบรวารมากเปนใหญได [๓๓๒] สนขจงจอกกระดางดวยมานะ มความตองการดวยบรวาร ไดบรรลถง สมบตใหญ ไดเปนราชาแหงสตวมเขยวงาทงปวง ฉนใด. [๓๓๓] ในหมมนษย ผใดมบรวารมาก ผนนชอวา เปนใหญในบรวารเหลานน ดจสนขจงจอกไดเปนใหญกวาสตวมเขยวงา ฉะนน. จบ สพพทาฐชาดกท ๑. ๒. สนขชาดก ผฉลาดยอมชวยตวเองได [๓๓๔] สนขตวใด ไมกดเชอกหนงใหขาด สนขตวนน โงเขลามาก สนขควร จะเปลองตนเสยจากเครองผก กนเชอกหนงเสยใหอม แลวจงคอย กลบไปยงทอยของตน. [๓๓๕] คาททานกลาวนฝงอยในหวใจของขาพเจา อนง ขาพเจายงไดจาไวใน ใจแลว ขาพเจาจะรอเวลาจนกวาคนจะหลบ. จบ สนขชาดกท ๒. ๓. คตตลชาดก ลกศษยคดลางคร [๓๓๖] ขาพระองคไดสอนใหศษยชอมสละเรยนวชาดดพณ ๗ สาย มเสยง ไพเราะจบใจคนฟง เขากลบมาขนดดพณสขาพระองค ณ ทามกลาง สนาม ขาแตทาวโกสย ขอพระองคจงเปนทพงของขาพระองคเถด.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 94 [๓๓๗] ดกรสหาย ฉนจะเปนทพงของทาน ฉนเปนผบชาอาจารย ศษยจกไม ชนะทาน ทานจกชนะศษย. จบ คตตลชาดกท ๓. ๔. วคตจฉชาดก ความปรารถนาไมมทสนสด [๓๓๘] บคคลเหนสงใด ไมปรารถนาสงนน อนง บคคลไมเหนสงใด ยอม ปรารถนาสงนน เราเขาใจวา บคคลนน จกทองเทยวไปอกนาน อยาก ไดสงใด กจกไมไดสงนนเลย. [๓๓๙] บคคลไดสงใด ไมยนดดวยสงนน ปรารถนาสมบตอนใด กตเตยน สมบตทไดมานน เพราะขนชอวา ความปรารถนามอารมณไมสนสด เราขอกระทาความนอบนอมแดทานผปราศจากความปรารถนา. จบ วคตจฉชาดกท ๔. ๕. มลปรยายชาดก กาลเวลากนสตวพรอมทงตวเอง [๓๔๐] กาลยอมกนสตวทงปวงกบทงตวเองดวย กผใดกนกาล ผนนเผา ตณหาทเผาสตวไดแลว. [๓๔๑] ศรษะของนรชนปรากฏวามมาก มผมดายาวปกคลมถงคอ บรรดาคน ทงหลายน จะหาคนผมปญญาสกคนกไมได. จบ มลปรยายชาดกท ๕. ๖. พาโลวาทชาดก วาดวยคนมปญญาบรโภค [๓๔๒] บคคลผไมสารวม ประหารสตว เบยดเบยน และฆาสตว ใหทานแก สมณะใด สมณะนน บรโภคภตเชนน ยอมเขาไปตดบาปดวย.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 95 [๓๔๓] ถาสมณะเปนผมปญญา แมจะบรโภคทานทบคคลผไมสารวม ฆาบตร และภรรยาถวาย กไมเขาไปตดบาปเลย. จบ พาโลวาทชาดกท ๖. ๗. ปาทญชลชาดก วาดวยปาทญชลราชกมาร [๓๔๔] ปาทญชลราชกมาร ยอมรงเรองกวาเราทงหมดดวยพระปรชาแนนอน เมอเปนเชนนน ทาไมจงทรงเมมพระโอฐอยเลา จะทรงเหนเหตอยาง อนยงกวานเปนแน. [๓๔๕] ปาทญชลราชกมารพระองคน จะทรงทราบสงทเปนธรรมหรอไมเปน ธรรม สงทเปนประโยชนและไมเปนประโยชน กหาไม ปาทญชล ราชกมารพระองคน นอกจากจะเมมพระโอฐแลว ยอมไมทรงทราบ เหตการณสกนดหนงเลย. จบ ปาทญชลชาดกท ๗. ๘. กงสโกปมชาดก คนไมรธรรมดวยญาณยอมสงสยในธรรม [๓๔๖] ทานทกคนเหนตนทองกวาวแลว ยงจะสงสยในตนทองกวาวนน เพราะ เหตไรหนอ ทานทงหลายหาไดถามนายสารถใหถถวนในททงปวงไม. [๓๔๗] บคคลเหลาใด ยงไมรธรรมทงหลาย ดวยญาณทงปวง บคคลเหลานนแล ยอมสงสยในธรรมทงหลาย เหมอนพระราชาบตร ๔ พระองค ทรง สงสยในตนทองกวาวฉะนน. จบ กงสโกปมชาดกท ๘. ๙. สาลกชาดก วาดวยสาลกวานร [๓๔๘] ดกรพอสาลกวานร พอเปนลกคนเดยวของเรา อนง พอจกไดเปนใหญ แหงโภคสมบตในตระกลของเรา ลงมาจากตนไมเถด มาเถดพอ เรา จะพากนกลบไปบานของเรา.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 96 [๓๔๙] ทานสาคญเราวา เปนสตวใจด จงไดตเราดวยเรยวไมไผ เราพอใจอยใน ปามะมวงทมผลสก ทานจงกลบไปบานตามสบายเถด. จบ สาลกชาดกท ๙. ๑๐. กปชาดก เขาใจวาลงเปนฤาษ [๓๕๐] ฤาษผยนดแลวในความสงบและความสารวม ทานถกภย คอ ความ หนาวเบยดเบยน จงมายนอย เชญฤาษผนจงเขามายงบรรณศาลานเถด จะไดบรรเทาความหนาว และความกระวนกระวายใหหมดสนไป. [๓๕๑] นไมใชฤาษผยนดในความสงบและความสารวม เปนลงเทยวโคจรอย ตามกงมะเดอ มนเปนสตวประทษราย ฉนเฉยว และมสนดานลามก ถาเขามาอยยงบรรณศาลาหลงน กจะพงประทษรายบรรณศาลา. จบ กปชาดกท ๑๐. จบ สคาลวรรคท ๑๐. _________________ รวมชาดกทมในวรรคน คอ ๑. สพพทาฐชาดก ๒. สนขชาดก ๓. คตตลชาดก ๔. วคตจฉชาดก ๕. มลปรยายชาดก ๖. พาโลวาทชาดก ๗. ปาทญชลชาดก ๘. กงสโกปมชาดก ๙. สาลกชาดก ๑๐. กปชาดก. _________________

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 97 รวมวรรคทมในทกนบาตน คอ ๑. ทฬหวรรค ๒. สนถวรรค ๓. กลยาณธรรมวรรค ๔. อสทสวรรค ๕. รหกวรรค ๖. นตงทฬหวรรค ๗. พรณตถมภกวรรค ๘. กาสาววรรค ๙. อปาหนวรรค ๑๐. สคาลวรรค. จบ ทกนบาตชาดก. _________________

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 98 ตกนบาตชาดก ๑. สงกปปวรรค ๑. สงกปปวรรคชาดก วาดวยลกศรคอกเลส [๓๕๒] อาตมภาพอนลกศรทอาบดวยราคะดาร อาศยกามวตก อนนายชางศร ไมไดตกแตงขดเกลาและเหลาเสยม แทงเขาแลว. [๓๕๓] อาตมภาพมไดถกลกศรทเขายกคนขนยงมา หรอทตดพหางนกยงเสยบ แทงเลย แตอาตมภาพถกลกศร คอ กเลสเครองเผาอวยวะทงปวงให เรารอน เสยบแทงทหทย. [๓๕๔] แตอาตมภาพไมเหนรอยแผล ไมเหนโลหตไหลออกจากรอยแผลนน จตทไมมอบายอนแยบคาย ถกลกศรตรงไวแลวอยางมนคง อาตมภาพ นาความทกขมาใหแกตนเอง. จบ สงกปปราคชาดกท ๑. ๒. ตลมฏฐชาดก การเฆยนตเปนการสงสอน [๓๕๕] การททานใหจบแขนเราไวแลวเฆยนตดวยซกไมไผ เพราะเหตเมลดงา กามอหนงนน ยงฝงอยในใจของเราจนทกวนน. [๓๕๖] ดกรพราหมณ ชะรอยทานจะไมยนดในชวตของตนแลวสนะ จงไดมา จบแขนแลวเฆยนตเราถง ๓ ครง วนน ทานจะไดเสวยผลของกรรมนน. [๓๕๗] อารยชนใด ยอมขมขคนทไมใชอารยชน ผทากรรมชว ดวยอาชญา กรรม ของอารยชนนน เปนการสงสอน หาใชเปนเวรไม บณฑตทงหลาย รชด ขอนนอยางนแล. จบ ตลมฏฐชาดกท ๒.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 99 ๓. มณกณฐชาดก วาดวยขอสงทไมควรขอ [๓๕๘] ขาวและนาอนไพบลยยง ยอมเกดขนแกขาพเจา เพราะเหตแกวมณ ดวงน ขาพเจาจกใหแกวมณดวงนนแกทานไมได ทานกยงขอหนกขน ใชแตเทานน ขาพเจาจกไมมาสอาศรมของทานอกดวย. [๓๕๙] ทานขอแกวมณอนเกดจากหนดวงน ยอมทาใหขาพเจาหวาดเสยว เหมอนกบชายหนมมมอถอดาบอนลบแลวทแผนหน มาทาใหขาพเจา หวาดเสยว ฉะนน ขาพเจาจกใหแกวมณดวงนนแกทานไมได ทานกยง ขอหนกขน ใชแตเทานน ขาพเจาจกไมมาสอาศรมของทานอกดวย. [๓๖๐] บคคลรวา สงของอนใด เปนทรกของเขา กไมควรขอสงของอนนน บคคลยอมเปนทเกลยดชงเพราะขอจด พระยานาคถกพราหมณขอ แกวมณ ตงแตนนกมไดมาใหพราหมณนนเหนอกเลย. จบ มณกณฐชาดกท ๓. ๔. กณฑกกจฉสนธวชาดก รวาเขาดกตองเลยงใหสมด [๓๖๑] ทานเคยบรโภคหญาทเปนเดน เคยบรโภคราและขาวตงมาแลวจนเตบโต นเคยเปนอาหารของทานมาแลว เพราะเหตไร บดน ทานจงไมบรโภค เลา? [๓๖๒] ขาแตทานพราหมณ ในทใด ชนทงหลายไมรจกสตว โดยชาต หรอโดย วนย ในทนน รา และขาวตงมเปนอนมาก. [๓๖๓] กทานรจกขาพเจาดแลววา มาตวน เปนมาอดมเชนไร ขาพเจารสกตน อย เพราะอาศยทานผร จงไมบรโภคราของทาน. จบ กณฑกกจฉสนธวชาดกท ๔.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 100 ๕. สกชาดก โทษของการไมรประมาณ [๓๖๔] ลกนกแขกเตาตวนน รประมาณในการบรโภคอยเพยงใด กไดสบอาย และไดเลยงมารดาบดาอยเพยงนน. [๓๖๕] อนง ในกาลใด ลกนกแขกเตานน กลนกนโภชนะมากเกนไป ในกาล นน กไดชอวา ไมรจกประมาณในการบรโภค จงไดจมลงในมหาสมทร นนเทยว. [๓๖๖] เพราะฉะนน ความเปนผรจกประมาณ คอ ความไมหลงตดอยใน โภชนะ เปนความด ดวยวา บคคลใด ไมรจกประมาณ ยอมจมลงใน อบายทง ๔ บคคลผรจกประมาณแล ยอมไมจมลงในอบาย ๔. จบ สกชาดกท ๕. ๖. ชรทปานชาดก ขดบอไดทรพยกลบพนาศเพราะขดเกน [๓๖๗] พอคาทงหลาย มความตองการดวยนา พากนขดบอนาเกา ไดแรเหลก แรทองแดง ดบก ตะกว แกวมณ เงน ทอง แกวมกดา และแกว ไพฑรย เปนอนมาก. [๓๖๘] แตพวกพอคาเหลานน กไมไดยนดดวยทรพยนน ไดพากนขดใหลก ยงขนๆ ในบอนานน มพระยานาคมพษรายแรง มเดช ไดฆาพวกพอคา เหลานนเสยดวยเดชแหงพษ. [๓๖๙] เพราะฉะนน บคคลพงขดบอนาเถด แตไมควรขดใหลกเกนไป เพราะ วา บอทขดลกเกนไปเปนของลามก ทรพยทพวกพอคาไดแลวดวยการ ขด และชวตกพนาศไป เพราะการทขดลกเกนไป. จบ ชรทปานชาดกท ๖.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 101 ๗. คามณจนทชาดก ลงเปนสตวไมรจกเหต [๓๗๐] สตวตวน ไมฉลาดทจะทาเรอน มปกตหลกหลก หนงทหนายน พง ประทษรายของทเขาทาไวแลว ตระกลสตวน มอยางนนเปนธรรมดา. [๓๗๑] ขนอยางน ไมใชขนของสตวทมความคดฉลาด ลงตวนจะทาใหผอน ยนดไมได พระราชบดาของเราทรงพระนามวา ชนสนธนะ ไดตรส สอนไววา ธรรมดาลงยอมไมรจกเหตอนใดอนหนง. [๓๗๒] สตวเชนนน จะพงเลยงดมารดาบดา หรอพชายพสาวของตนไมไดเลย คาสอนน พระราชบดาของเราไดทรงสงสอนไวอยางน. จบ คามณจนทชาดกท ๗. ๘. มนธาตราชชาดก กามมความสขนอยมทกขมาก [๓๗๓] พระจนทร พระอาทตย (ยอมเวยนรอบเขาสเนรราช) สองรศมสวางไสว ไปทวทศโดยกาหนดทเทาใด สตวทงหลายทอาศยแผนดนอยในทม กาหนดเทานน ลวนเปนทาสของพระเจามนธาตราชทงสน. [๓๗๔] ความอมในกามทงหลาย ยอมไมมดวยฝนคอกหาปณะ กามทงหลายม ความยนดนอย มทกขมาก บณฑตรชดอยางน. [๓๗๕] พระสาวกของพระสมมาสมพทธเจา ยอมไมปรารถนาความยนดในกาม ทงหลายทเปนทพย เปนผยนดแตความสนไปแหงตณหาโดยแท. จบ มนธาตราชชาดกท ๘. ๙. ตรตวจฉชาดก ควรบชาผมพระคณ [๓๗๖] กรรมอะไรๆ ทสาเรจดวยวชาของดาบสนมไดมเลย อนง ดาบสนน ไมใชพระญาตพระวงศ ไมใชพระสหายของพระองค เมอเปนเชนนน เพราะเหตไร ตรตวจฉดาบสผมมอถอไมเทา จงบรโภคกอนขาวอนเลศ?

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 102 [๓๗๗] เมอเรารบพายแพโจร ตกอยในฐานะอนตราย ตรตวจฉดาบสผน ไดกระทาความอนเคราะหแกเราผเดยว ในปาทไมมนา นาหวาดเสยว เมอเราไดรบความลาบากกไดพาดพะองให เพราะเหตนน เราแมถก ความทกขเบยดเบยนแลวกขนจากบอได. [๓๗๘] เรามาถงเมองนไดโดยความยาก เพราะอานภาพของตรตวจฉดาบสผน เราถงจะเปนอยในมนษยโลก กเหมอนกบไปปรโลกอนเปนวสยของ มจจราช ลกรก ตรตวจฉดาบส เปนผควรแกปจจยลาภ ทานทงหลาย จงพากนถวายของควรบรโภค และของควรบชาแกทานตรตวจฉดาบส เถด. จบ ตรตวจฉชาดกท ๙. ๑๐. ทตชาดก ทกชวตเปนทตของทอง [๓๗๙] สตวเหลาน เปนไปในอานาจของตณหา ยอมไปสประเทศอนไกล หวง จะขอสงของตามแตจะได เพอประโยชนแกทองใด ขาพระองคเปน ทตของทองนน ขาแตพระองคผเปนจอมทพ ขอพระองคอยาไดทรง พโรธแกขาพระองคเลย. [๓๘๐] อนง มาณพทงหลาย ยอมตกอยในอานาจของทองใด ทงกลางวน และกลางคน ขาพระองคกเปนทตของทองนน ขาแตพระองคผเปน จอมทพ ขอพระองคอยาไดทรงพโรธแกขาพระองคเลย. [๓๘๑] ดกรพราหมณ เราจะใหโคสแดงแกทานสกพนตวพรอมทงโคจาฝงแกทาน แมเราและสตวทงมวลกชอวา เปนทตของทองทงสน เพราะฉะนน เรากเปนทต ไฉนจะไมใหสงของแกทานผเปนทตเลา. จบ ทตชาดกท ๑๐. จบ สงกปปวรรคท ๑. _________________

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 103 รวมชาดกทมในวรรคน คอ ๑. สงกปปราคชาดก ๒. ตลมฏฐชาดก ๓. มณกณฐชาดก ๔. กณฑกกจฉสนธวชาดก ๕. สกชาดก ๖. ชรทปานชาดก ๗. คามณจนทชาดก ๘. มนธาตราชชาดก ๙. ตรตวจฉชาดก ๑๐. ทตชาดก. _________________

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 104 ๒. ปทมวรรค ๑. ปทมชาดก ไมควรพดใหเกนความจรง [๓๘๒] ผมและหนวดทโกนแลว ตดแลว ยอมงอกขนใหมได ฉนใด จมกของ ทานจงงอกขนใหม ฉนนน ขาพเจาขอดอกปทม ขอทานจงใหแก ขาพเจาเถด. [๓๘๓] พชทเกบไวในสารทสมย เอาหวานลงในนา ยอมงอกขน ฉนใด จมก ของทานจงงอกขนใหม ฉนนน ขาพเจาขอดอกปทม ขอทานจงใหแก ขาพเจาเถด. [๓๘๔] แมคนทงสองนนคดวา ทานจกใหดอกปทมแกตน จงไดพดพลามไป คนทงสองนนจะพงกลาว หรอไมกลาวกตาม จมกยอมงอกขนไมได ดกรสหาย ขาพเจาขอดอกปทม ขอทานจงใหแกขาพเจาเถด. จบ ปทมชาดกท ๑. ๒. มทปาณชาดก ความปรารถนาสมประสงคในกาลมของ ๔ อยาง [๓๘๕] ถาคนใชของทานพงมฝามอออน ๑ ชางของทานฝกดแลว ๑ เวลามด ๑ ฝนตก ๑ จะพงม ในกาลใด ความปรารถนาของทานกจะสมประสงค ในกาลนนเปนแน. [๓๘๖] หญงทงหลาย บรษไมสามารถจะปกปกรกษาไวไดดวยถอยคาอนออน หวาน ยากทจะใหเตมได เสมอดวยแมนา ฉะนน ยอมจะจมลงใน นรก บณฑตรชดอยางนแลว พงหลกเวนเสยใหหางไกล.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 105 [๓๘๗] หญงเหลานน ยอมเขาไปคบหาบรษใด เพราะความรกใคร พอใจ หรอ เพราะทรพย เขายอมเผาบรษนนเสยฉบพลน เปรยบเหมอนไฟไหมท ของตนเอง ฉะนน. จบ มทปาณชาดกท ๒. ๓. จลลปโลภนชาดก วาดวยหญงทาบรษใหงงงวย [๓๘๘] เมอนาไมหวนไหว ดาบสนมาไดดวยฤทธเอง ครนถงความระคนกบ ดวยหญง กจมลงในหวงมหรรณพ. [๓๘๙] ธรรมดาวา หญงเหลาน เปนผยงบรษใหงงงวย มมายามาก และยง พรหมจรรยใหกาเรบ ยอมจะจมลงในอบาย บณฑตรชดอยางนแลว พงหลกเวนเสยใหหางไกล. [๓๙๐] หญงเหลานน ยอมเขาไปคบหาบรษใด เพราะความรกใคร พอใจ หรอ เพราะทรพย เขายอมเผาบรษนนเสยฉบพลน เปรยบเหมอนไฟไหมท ของตนเองฉะนน. จบ จลลปโลภนชาดกท ๓. ๔. มหาปนาทชาดก วาดวยปราสาทของพระเจามหาปนาท [๓๙๑] พระเจามหาปนาทนน มปราสาทลวนแลวไปดวยทอง กวาง ๑๖ ชวธนตก สง ๑ พนชวธน. [๓๙๒] และปราสาทนนมพน ๗ ชน ประกอบไปดวยธง แลวไปดวยแกวม สเขยว มนางฟอน ๖ พน แบงออกเปน ๗ พวก ฟอนราอยใน ปราสาทนน. [๓๙๓] ดกรภททช ทานกลาวถงปราสาทนนมแลวในกาลนน ในครงนน เรา เปนทาวสกกะผรบใชการงานของทาน. จบ มหาปนาทชาดกท ๔.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 106 ๕. ขรปปชาดก ถงคราวกลาควรกลา [๓๙๔] เมอทานเหนพวกโจรยงลกธนอนแหลม ถอดาบอนคมกลา ซงขดแลว ดวยนามน เมอมรณภยปรากฏเฉพาะหนาแลว เหตไฉนหนอ ทานจง ไมมความครนคราม. [๓๙๕] เมอเราเหนพวกโจรยงลกธนอนแหลม ถอดาบอนคมกลา ซงขดแลว ดวยนามน เมอมรณภยปรากฏเฉพาะหนาแลว เรากลบไดความยนด และโสมนสมากยง. [๓๙๖] เรานนเกดความยนดและโสมนสแลว กครอบงาศตรทงหลายเสยได เพราะวา ชวตของเราๆ ไดสละมาแตกอนแลว เราไมไดทาความอาลย ในชวต บคคลผกลาหาญพงกระทากจของคนกลา ในกาลบางคราว. จบ ขรปปชาดกท ๕. ๖. วาตคคสนธวชาดก วาดวยมตรสนถวะเกดแตแรกพบ [๓๙๗] ดวยเหตใด คณแมจงมโรคผอมเหลอง ไมชอบใจอาหาร มานนกมา คบหาสมาคมแลว เหตไร คณแมจงใหมาตวนนหนไปเสยในบดนเลา? [๓๙๘] ลกเอย ขนชอวา มตรสนถวะจะเกดขนแตแรกพบปะเทยวแหละ ยศ ของสตรทงหลาย ยอมเสอมไป เพราะฉะนน แมจงแสรงทาใหพระยามา นนหนไปเสย. [๓๙๙] สตรคนใด ไมปรารถนาบรษผเกดในตระกลมยศศกด ทมคนชกพามา แลว สตรคนนน จะตองเศราโศกอยสนกาลนาน เหมอนนางลาเศรา โศกถงพระยามาวาตคคสนธพ ฉะนน. จบ วาตคคสนธวชาดกท ๖.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 107 ๗. สวรรณกกกฏกชาดก วาดวยปทอง [๔๐๐] ปทอง มนยนตาอนยาว มหนงเปนกระดก เปนสตวอยในนา ไมมขน ฉนถกปทองนนหนบไวแลว จงรองขอความชวยเหลอ เจาอยาทงฉน ผคชวตเสยเลย. [๔๐๑] ขาแตทานผเปนลกเจา ดฉนจกไมละทงทานผเปนชางทรงกาลงถง ๖๐ ป เลย ทานยอมเปนทรกใครอยางยงของดฉน ยงกวาแผนดนซงมสมทร สาครสเปนขอบเขต. [๔๐๒] ปเหลาใด อยในมหาสมทรกด ในแมนาคงคากด ในแมนายมนากด ทานเกดอยในนา ยอมประเสรฐกวาปเหลานน ขอทานจงปลอยสาม ของดฉนผรองไหอยเถด. จบ สวรรณกกกฏกชาดกท ๗. ๘. อารามทสกชาดก วาดวยเหตทนายอยยานบาลจะถกต [๔๐๓] ลงตวใด สมมตกนวา เปนใหญกวาฝงลงเหลาน ปญญาของลงตวนน มอยเพยงอยางนเทานน ฝงลงทเปนบรวารนอกน จะมปญญาอะไร. [๔๐๔] ขาแตทานผประเสรฐ ทานยงไมรอะไร ไฉนมาดวนตเตยนเราตางๆ อยางนเลา เรายงไมเหนรากไมแลว จะพงรตนไมวา รากหยงลงไปลกได อยางไรเลา? [๔๐๕] เราไมตเตยนทานทงหลาย พวกทานเปนลงไพร อาศยอยในปา แตวา นายอยยานบาลทงหลาย ผปลกตนไม เพอประโยชนแกพระราชา พระองคใด พระราชาพระองคนน คอ พระเจาวสสเสนะ จะพงถก ตเตยนได. จบ อารามทสกชาดกท ๘.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 108 ๙. สชาตาชาดก วาดวยถอยคาไพเราะทาใหคนรก [๔๐๖] สตวเหลาน สมบรณดวยสสรรวรรณะ มสาเนยงออนหวาน นารก นาชม (แต) เปนสตวมวาจากระดาง ยอมไมเปนทรกของใคร ทงในโลกน และโลกหนาเลย. [๔๐๗] ทานกไดเหนมใชหรอวา นกดเหวาดาลายพรอยพรายตวน เปนทรกของ สตวทงหลายเปนอนมาก เพราะวาจาออนหวาน? [๔๐๘] เพราะฉะนน ผทตองการจะใหตนเปนทรกของประชาชน พงกลาวแต ถอยคาสละสลวย พดพอประมาณ ไมฟงซาน ถอยคาของผแสดง อรรถ และธรรม เปนถอยคาไพเราะ. จบ สชาตาชาดกท ๙. ๑๐. อลกชาดก วาดวยหนาตาไมดไมควรใหเปนใหญ [๔๐๙] ไดยนวา พวกญาตทงมวล ตงนกเคาใหเปนใหญ ถาพวกญาตอนญาต ฉนจะขอพดสกคาหนง. [๔๑๐] ดกรสหาย เราทงหมดอนญาตใหทานพด แตจงพดแตถอยคาทเปน อรรถ และธรรมอยางเดยว เพราะวา นกทหนมๆ มปญญา และทรง ไวซงญาณอนรงเรอง มอย. [๔๑๑] ขอความเจรญจงมแกทานทงหลาย การแตงตงนกเคาใหเปนใหญ ขาพเจา ไมชอบใจ ทานจงมองดหนาของนกเคาผไมโกรธเถด นกเคาโกรธแลว จกทาหนาตาเปนอยางไร? จบ อลกชาดกท ๑๐. จบ ปทมวรรคท ๒. _________________

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 109 รวมชาดกทมในวรรคน คอ ๑. ปทมชาดก ๒. มทปาณชาดก ๓. จลลปโลภนชาดก ๔. มหาปนาทชาดก ๕. ขรปปชาดก ๖. วาตคคสนธวชาดก ๗. สวรรณกกกฏกชาดก ๘. อารามทสกชาดก ๙. สชาตาชาดก ๑๐. อลกชาดก. _________________

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 110 ๓. อทปานทสกวรรค ๑. อทปานทสกชาดก วาดวยการขเยยวลงบอนาเปนธรรมดาของหมาจงจอก [๔๑๒] ดกรสหาย ทาไม ทานจงถายมตรและคถรดบอนาททาไดโดยยาก ของ ฤาษผอยปา แสวงหาตบะอยตลอดกาลนาน? [๔๑๓] เราพวกสนขจงจอก ดมกนนา ณ ทใดแลว ยอมถายอจจาระปสสาวะลง ในทนน เปนธรรมดาของสนขจงจอกทงหลาย เปนธรรมดาของบดา มารดา และป ยา ตา ยาย ทานไมควรจะถอโกรธธรรมดาอนนนของ พวกเราเลย. [๔๑๔] อาการเชนน เปนธรรมดาของพวกทาน อนง อาการเชนไร ไมเปน ธรรมดาของพวกทาน ขอพวกเราอยาไดเหนธรรมดา หรอมใชธรรมดา ของพวกทาน ในกาลไหนๆ อกเลย. จบ อทปานทสกชาดกท ๑. ๒. พยคฆชาดก วาดวยเรองของมตร [๔๑๕] ความเกษมจากโยคะ ยอมเสอมไปเพราะการคบหากบมตรคนใด บณฑต พงรกษาลาภ ยศ และชวตของตน ทมตรนนครอบงาไวเสยกอน ดจ บคคลผรกษาตาของตนไว ฉะนน. [๔๑๖] ความเกษมจากโยคะ ยอมเจรญเพราะการคบหากบมตรคนใด บรษ ผฉลาดในกจทงมวล พงกระทากจทกอยางของกลยาณมตรใหเหมอน ของตน.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 111 [๔๑๗] ดกรราชสหและเสอโครง จงมาเถด เชญทานทงสองจงกลบเขาไปยง ปาใหญ พวกมนษยอยามาตดปาของเราใหปราศจากราชสหและเสอโครง เสยเลย ราชสหและเสอโครง อยาไดเปนผไรปา. จบ พยคฆชาดกท ๒. ๓. กจฉปชาดก วาดวยลงสปดน [๔๑๘] ใครหนอเดนมา เหมอนบคคลผรวยอาหาร เหมอนพราหมณผไดลาภ มาเตมมอ ฉะนน ทานไปรวยภกษาหารมาแตทไหนหนอ ทานเขาไปหา ผมศรทธาคนไรมา? [๔๑๙] ดกรทานผเจรญ ขาพเจาเปนลง ทรามปญญา จบตองสงทบคคลไมควร จบตอง ขอพระคณเจาโปรดเปลองขาพเจาใหพนทกขดวยเถด ขอความ เจรญจงมแกพระคณเจา ขาพเจาพนจากความฉบหายนแลวจะไปอยท ภเขา. [๔๒๐] เตาทงหลาย เปนสตวสบเนองมาจากกสสปโคตร ลงทงหลายเปนสตว สบเนองมาจากโกณฑญญโคตร ดกรเตาผเทอกแถวกสสปโคตร ทาน จงปลอยลงผเทอกแถวโกณฑญญโคตรเสยเถด ทานคงเคยทาเมถนธรรม กนแลว. จบ กจฉปชาดกท ๓. ๔. โลลชาดก วาดวยโทษของความโลเล [๔๒๑] นกยางตวน อยางไรจงมหงอน เปนโจร (เขามาอยทรงกา) ดกรนกยาง ผมเมฆเปนบดา ทานจงมาเสยขางนเถด กาผเปนสหายของเรา เปนผ ดราย.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 112 [๔๒๒] เราไมใชนกยางมหงอน เราเปนกาโลเล ไมไดทาตามคาของทาน กลบ มาแลว จงมองดเราผรนนเถด. [๔๒๓] ดกรสหาย ทานจะไดรบทกขอก เพราะวา ปกตของทานเปนเชนนน เครองบรโภคของมนษยไมควรทนกจะพงบรโภค. จบ โลลชาดกท ๔. ๕. รจรชาดก [๔๒๔] นกยางตวน อยางไรจงขาว นารก มาอยในรงกาได และนเปนรงของกา ผดรายสหายของเรา. [๔๒๕] ดกรนกพราบผสหาย ทานกรจกเรา ผมขาวฟางเปนอาหารมใชหรอ เรา มไดกระทาตามคาของทาน กลบมาแลว จงมองดเราผรนนเถด. [๔๒๖] ดกรกาผสหาย ทานจะไดรบทกขอก เพราะวา ปกตของทานเปนเชนนน เครองบรโภคของมนษยไมควรทนกจะพงบรโภค. จบ รจรชาดกท ๕. ๖. กรธรรมชาดก วาดวยใหชางแกทาวกาลงคราช [๔๒๗] ขาแตพระองคผเปนใหญกวาประชาชน ขาพระบาททงหลาย ไดทราบ ศรทธา และศลของพระองคแลว จงมาขอรบพระราชทานเอาทองคา แลกกบชางมสดงดอกอญชน นาไปในแควนกาลงคราช. [๔๒๘] สตวทพงเลยงดวยขาวกด ทไมไดเลยงกด ผใด ในโลกน ตงใจมาหาเรา สตวเหลานนทงหมด เรากมไดหามเลย นเปนถอยคาของทานบรพาจารย. [๔๒๙] ดกรพราหมณทงหลาย เราจะใหชางนอนควรเปนราชพาหนะ เปนราช บรโภค ประกอบไปดวยยศ ประดบไปดวยเครองประดบ ปกคลมไป ดวยขายทอง มนายหตถาจารย พรอมแกทานทงหลาย ขอพวกทานจงไป ตามปรารถนาเถด. จบ กรธรรมชาดกท ๖.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 113 ๗. โรมชาดก วาดวยอาชวกเจาเลห [๔๓๐] ดกรปกษผมขนปก เมอเรามาอยในถาแหงภเขานกวา ๕๐ ป นกพราบ ทงหลายกมไดรงเกยจ เปนผมจตเยอกเยนเปนอยางยง ยอมพากนมาส บวงมอของเรา ในกาลกอน. [๔๓๑] ดกรทานผมอวยวะคด บดน นกพราบเหลานน คงจะเหนเหตอะไร กระมง จงใครจะพากนไปเสพอาศยซอกภเขาอน นกเหลาน ครงกอน ยอมสาคญเราอยางไร บดน ยอมไมสาคญเราอยางนนหรอ หรอนก เหลาน พลดพรากไปนานแลว จาเราไมได หรอวาเปนนกใหมจงไมเขา ใกลเรา? [๔๓๒] พวกเราเปนผไมหลงใหล รอยวา ทานกคอทานนนแหละ พวกเราเหลา นนกไมใชนกอน กแตวา จตของทานเปนจตประทษรายในชนน ดกร อาชวก เพราะเหตนน พวกเราจงหวาดกลวทาน. จบ โรมชาดกท ๗. ๘. มหสชาดก วาดวยลงกบควาย [๔๓๓] ทานอาศยเหตอะไรจงอดกลนทกขน ตอลงผมจตกลบกลอก มกประทษ รายมตร ดจเปนเจาของผใหความใครทงปวง. [๔๓๔] ทานจงขวดมนเสย (ดวยเขา) จงเหยยบเสย (ดวยเทา) ถาไมหาม ปรามมนเสย สตวทงหลายทโงเขลา กจะพงเบยดเบยนราไป. [๔๓๕] เมอลงตวน ดหมนควายตวอน ดจดหมนขาพเจา จกกระทาอนาจาร อยางนแกควายตวอน ควายเหลานน กจะฆามนเสยในทนน ความพน อนนนจกมแกขาพเจา. จบ มหสชาดกท ๘.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 114 ๙. สตปตตชาดก วาดวยความสาคญผด [๔๓๖] มาณพสาคญนางสนขจงจอกในหนทาง ซงเทยวอยในปา ผปรารถนา ประโยชน และบอกใหรดวยอาการอยางนนวา เปนผปรารถนาความ ฉบหาย มาสาคญนกกระไนผปรารถนาความฉบหายวา เปนผปรารถนา ประโยชน ฉนใด. [๔๓๗] บคคลบางคนในโลกนยอมเปนเชนนน เมอชนทงหลายผปรารถนาประ โยชนจงกลาวสอน ยอมกลบถอเอาโดยไมเคารพ ฉนนน. [๔๓๘] อนง ชนเหลาใด สรรเสรญบคคลนนกด ยกยองบคคลนนเพราะกลว กด กสาคญชนเหลานนวา เปนมตร เหมอนมาณพสาคญผดนกกระไน วา เปนมตร ฉะนน. จบ สตปตตชาดกท ๙. ๑๐. ปฏทสกชาดก วาดวยผชอบทาลาย [๔๓๙] พระยาเนอจะฉลาดในการทาหอใบไมเปนแน เพราะฉะนน จงไดรอหอ ใบไมเสย คงจะทาหอใบไมอยางอนใหดกวาเกาเปนมนคง. [๔๔๐] บดา หรอมารดาของเรา ไมใชเปนคนฉลาดในการทาหอใบไมเลย เรา ไดแตรอสงของททาไวแลวๆ เทานน ตระกลของเราน เปนธรรมดา อยางน. [๔๔๑] ธรรมดาของทานทงหลายเปนถงเชนน กสภาพทมใชธรรมดาจะเปน เชนไร ขอพวกเราอยาไดเหนธรรมดา หรอมใชธรรมดาของทานทงหลาย ในกาลไหนๆ เลย. จบ ปฏทสกชาดกท ๑๐. จบ อทปานวรรคท ๓. _________________

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 115 รวมชาดกทมในวรรคน คอ ๑. อทปานทสกชาดก ๒. พยคฆชาดก ๓. กจฉปชาดก ๔. โลลชาดก ๕. รจรชาดก ๖. กรธรรมชาดก ๗. โรมชาดก ๘. มหสชาดก ๙. สตปตตชาดก ๑๐. ปฏทสกชาดก. _________________

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 116 ๔. อพภนตรวรรค ๑. อพภนตรชาดก วาดวยผลไมทพย [๔๔๒] ผลของตนไมชออพภนตระ เปนผลไมทพย นางนารทแพทอง บรโภค แลว จะประสตพระราชโอรสเปนพระเจาจกรพรรด. [๔๔๓] ดกรนางผเจรญ แมทานกเปนพระมเหสผเลอโฉม และเปนทรกของ พระราชสวาม พระราชาจกทรงนาเอาผลไมชออพภนตระนมาใหแกทาน. [๔๔๔] บคคลผกลาหาญ ยอมเสยสละตน กระทาความพากเพยรในประโยชน ของทานทไดเลยงตนมา ยอมถงฐานะอนใด ขาพเจาเปนผจะไดฐานะ อนนน. จบ อพภนตรชาดกท ๑. ๒. เสยยชาดก [๔๔๕] ผใด คบหากบบคคลผประเสรฐ ผนนชอวา เปนผมสวนอนประเสรฐ ดวย เราสมานไมตรกบพระยาโจรคนเดยวกปลดเปลองทานทงหลาย ผตองโทษไดทงรอยคน. [๔๔๖] เพราะฉะนน บคคลคนเดยวสมานไมตรกบโลกทงมวลสนชพแลว ก พงเขาถงสวรรค ทานชาวกาสกรฐทงหลาย จงฟงคาของเรานเถด. [๔๔๗] พระเจากงสมหาราช ครอบครองราชสมบตเมองพาราณส ไดตรสพระ ราชดารสนแลว กทรงสละทงธน และลกศรเสย ทรงสมาทาน สารวม ศล. จบ เสยยชาดกท ๒.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 117 ๓. วฑฒกสกรชาดก วาดวยหมสเสอไดดวยสามคคกน [๔๔๘] ดกรเสอโครง วนกอนๆ ทานเคยยายหมทงหลายในประเทศน แลว นาเอาหมตวอวนๆ มา บดน ทานเดนซบเซามาแตผเดยว ดกรเสอโครง กวนน กาลงกายของทานไมมหรอ? [๔๔๙] ไดยนวา วนกอนๆ หมเหลาน เหนขาพเจาเขาแลวกกลวตางกบายหนา หนไปหาทซอนเรนคนละทศละทาง บดน หมเหลานน มาประชมรวมกน เปนหมวดเปนหม อยในทชยภมด ยากทขาพเจาจะยายได. [๔๕๐] ขาพเจาขอนอบนอมแกหมหมทมาประชมกน ขาพเจาไดเหนมตรภาพอน นาอศจรรย ควรสรรเสรญแลว จงขอกลาวสรรเสรญไว หมทงหลายผม เขยวเปนกาลง ไดชนะเสอโครงดวยสามคคอนใด กพากนพนมรณภย ดวยความสามคคอนนน. จบ วฑฒกสกรชาดกท ๓. ๔. สรชาดก วาดวยโภคะเกดแกผมบญ [๔๕๑] ผไมมบญ จะเปนผมศลปะหรอไมกตาม ยอมขวนขวายรวบรวมทรพยไว เปนอนมาก ผมบญยอมใชสอยทรพยเหลานน. [๔๕๒] โภคะเปนอนมาก ยอมลวงเลยสตวเหลาอนไปเสย เกดขนในททงปวง เทยว สาหรบผมบญอนกระทาไว ใชแตเทานน รตนะทงหลายกบงเกด ขนแมในทมใชบอเกด. [๔๕๓] ไก แกวมณ ไมเทา และหญงชอวา บญญลกขณาเทว ยอมเกดขน แกอนาถบณฑกเศรษฐผไมมบาป มบญอนกระทาไวแลว. จบ สรชาดกท ๔.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 118 ๕. มณสกรชาดก วาดวยของดใครทาลายไมได [๔๕๔] พวกขาพเจาประมาณ ๓๐ ตว อาศยอยในถาแกวมณ ๗ ป ไดปรกษา กนวา จะชวยกนกาจดแสงแกวมณใหเศราหมอง. [๔๕๕] พวกขาพเจาชวยกนเสยดสแกวมณ แกวมณกลบมสสกใสขนกวาเกา บดน พวกขาพเจาขอถามทานถงเหตนน ทานยอมสาคญกจในเรองน อยางไร? [๔๕๖] ดกรหมทงหลาย แกวไพฑรยน เปนของแขง งามผองใส ใครๆ ไม สามารถจะกาจดแกวไพฑรยนนใหเศราหมองไดเลย ทานทงหลายจงพา กนหลกหนไปอยทอนเสยเถด. จบ มณสกรชาดกท ๕. ๖. สาลกชาดก วาดวยอบายไมใหถกฆา [๔๕๗] ทานอยาปรารถนาอาหารอยางหมชอสาลกะเลย เพราะวา หมชอวาสาลกะ น บรโภคอาหารเปนเครองเดอดรอน ทานจงเปนผมความขวนขวาย นอย เคยวกนแตขาวลบนเถด นเปนลกษณะแหงความอายยน. [๔๕๘] ในไมชา ราชบรษผมบรวารมากนน กจะเปนแขกมาประชมกน ณ สถานทน ในกาลนน ทานกจะไดเหนหมสาลกะตวน อนเจาของใหทบ ดวยไมฆอนนอนตายอย. [๔๕๙] ววชราทงสองตว พอเหนหมสาลกะผกลาหาญ อนเจาของใหทบดวยไม ฆอนนอนตายอย กคดรวมกนวา ขาวลบเทานน เปนอาหารอยางสงสด ของเรา. จบ สาลกชาดกท ๖.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 119 ๗. ลาภครหกชาดก วาดวยวธการหลอกลวง [๔๖๐] ไมใชคนบา ทาเปนเหมอนคนบา ไมใชคนสอเสยด กทาเปนเหมอนคน สอเสยด ไมใชนกฟอนรา กทาเปนเหมอนนกฟอนรา ไมใชคนตนขาว กทาเปนเหมอนคนตนขาว ยอมจะไดลาภในคนผหลงใหลทงหลาย น เปนคาสงสอนแกทาน. [๔๖๑] ขาแตทานพราหมณ นาตเตยนความประพฤตอตตวนบาตกรรม การประ พฤตธรรม การไดยศ และไดทรพย. [๔๖๒] อนง ถาบคคลจะถอเอาบาตรออกไปบวชเสย ความเปนอยนแล ประเสรฐกวาการแสวงหาโดยอธรรม. จบ ลาภครหกชาดกท ๗. ๘. มจฉทานชาดก วาดวยบญทใหทานแกปลา [๔๖๓] ปลาทงหลาย มราคาถงหนงพนกหาปณะกบ ๗ มาสก ยอมจะไมมผใดผ หนงเชอถอเลย และในทน เรากม ๗ มาสกเทานน แตเรากซอปลาตว นนได. [๔๖๔] ทานไดใหโภชนะแกปลาทงหลาย แลวอทศสวนบญใหแกเรา เรา ระลกถงสวนบญอนนน และความนอบนอมททานไดกระทาแลว จง รกษาทรพยของทานนไว. [๔๖๕] บคคลผมจตคดประทษราย ยอมไมมความเจรญเลย ใชแตเทานน เทวดาทงหลายกไมบชาผนน ผใด ทากรรมอนชวชา ยกยอกเอาทรพย มรดกของบดา ไมตองการจะใหพชาย เทวดาทงหลาย ยอมไมบชาผนน. จบ มจฉทานชาดกท ๘.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 120 ๙. นานาฉนทชาดก วาดวยตางคนตางใจ [๔๖๖] ขาแตมหาราช ขาพระบาททงหลายอยรวมในเรอนหลงเดยวกน แตม ฉนทะตางกน ขาพระบาทอยากไดบานสวย นางพราหมณอยากไดโคนม สกรอยหนง. [๔๖๗] ลกชายอยากไดรถเทยมดวยมาอาชาไนย ลกสะใภอยากไดกณฑลแกว ฝายนางปณณทาสผชวชากจานงจะใครไดครก สาก และกระดง. [๔๖๘] ทานทงหลาย จงใหบานสวยแกพราหมณ จงใหโคนมรอยหนงแกนาง พราหมณ จงใหรถเทยมดวยมาอาชาไนยแกลกชาย จงใหกณฑลแกว แกลกสะใภ และจงใหครกตาขาว สาก และกระดงแกนางปณณทาส ผชวชา. จบ นานาฉนทชาดกท ๙. ๑๐. สลวมงสชาดก วาดวยอานสงสของศล [๔๖๙] ไดทราบมาวา ศลเปนความงาม ศลเปนเยยมในโลก ทานจงดซ ง ใหญมพษอนรายแรง ยอมไมเบยดเบยนผอนดวยรสกตววา เปนผมศล. [๔๗๐] เราจกสมาทานศลทบณฑตรบรองแลววา เปนความปลอดภยในโลก เปนคณชาตเครองใหบณฑตเรยกบคคลผประพฤตตามขอปฏบตของพระ อรยะวา เปนผมศล. [๔๗๑] อนง บคคลผมศล ยอมเปนทรกของญาตทงหลาย และรงเรองในหม มตร เมอตายไปแลว ยอมเขาถงสคต. จบ สลวมงสชาดกท ๑๐. จบ อพภนตรวรรคท ๔. _________________

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 121 รวมชาดกทมในวรรคน คอ ๑. อพภนตรชาดก ๒. เสยยชาดก ๓. วฑฒกสกรชาดก ๔. สรชาดก ๕. มณสกรชาดก ๖. สาลกชาดก ๗. ลาภครหกชาดก ๘. มจฉทานชาดก ๙. นานาฉนทชาดก ๑๐. สลวมงสชาดก. _________________

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 122 ๕. กมภวรรค ๑. ภทรฆฏเภทกชาดก คนโงเขลาเดอดรอนภายหลง [๔๗๒] นกเลงไดหมอสารพดนกอนเปนยอดทรพยใบหนง ยงรกษาหมอนนไว ไดตราบใด เขากจะไดรบความสขอยตราบนน. [๔๗๓] เมอใด เขาประมาท และเยอหยง ไดทาลายหมอใหแตก เพราะความ ประมาท เมอนน กเปนคนเปลอย และนงผาเกา เปนคนโงเขลา ยอม เดอดรอนในภายหลง. [๔๗๔] คนผประมาทโงเขลา ไดทรพยมาแลวยอมใชสอย จะตองเดอดรอนใน ภายหลง เหมอนนกเลงทบหมอยอดทรพยเสย ฉะนน. จบ ภทรฆฏเภทกชาดกท ๑. ๒. สปตตชาดก วาดวยนางกาแพทอง [๔๗๕] ขาแตมหาราช พระยากาชอสปตตะ เปนกาอยในเมองพาราณส อนกา แปดหมนแวดลอมแลว. [๔๗๖] นางกาสปสสาภรรยาของพระยากานนแพทอง ปรารถนาจะกนพระ กระยาหารมคามาก ทคนหงตมแลวในหองเครอง. [๔๗๗] ขาพระบาทเปนทตของพระยากาทงสองนน ถกนายใชใหมาจงไดเปนผมา ในทน ขาพระบาทจะกระทาความจงรกตอเจานาย จงไดจกจมกของคน เชญเครองใหเปนแผล. จบ สปตตชาดกท ๒.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 123 ๓. กายนพพนทชาดก วาดวยความเบอหนายรางกาย [๔๗๘] เมอเราถกโรคอยางหนงถกตอง ไดเสวยทกขเวทนาอยางสาหส อน ทกขเวทนาเบยดเบยนอย รางกายนกซบผอมลงอยางรวดเรว ดจดอกไม ททงตากแดดไวททราย ฉะนน. [๔๗๙] รปรางอนไมนาพอใจถงการนบวา นาพอใจ ทไมสะอาดสมมตวา เปน ของสะอาด เตมดวยซากศพตางๆ ปรากฏแกคนพาลผไมพจารณาเหนวา เปนของนาพอใจ. [๔๘๐] นาตเตยนกายอนเปอยเนา กระสบกระสาย นาเกลยด ไมสะอาด ม ความปวยไขเปนธรรมดา เปนทๆ หมสตวผประมาทหมกมนอย ยอม ยงหนทางเพอความเขาถงสคตใหเสอมไป. จบ กายนพพนทชาดกท ๓. ๔. ชมพขาทกชาดก วาดวยการสรรเสรญกนและกน [๔๘๑] ใครน มเสยงอนไพเราะเพราะพรง อดมกวาสตวผทมเสยงเพราะทงหลาย จบอยทกงชมพ สงเสยงรองไพเราะดจลกนกยง ฉะนน. [๔๘๒] กลบตรยอมรจกสรรเสรญกลบตร ดกรสหายผมผวพรรณคลายกบลก เสอโครง เชญทานบรโภคเถด เรายอมใหแกทาน. [๔๘๓] ดกรบคคลผสรรเสรญกนและกน เราไดเหนคนพดมสา คอ กาผเคยว กนของทคนอนคายแลว และสนขจงจอกผกนซากศพ มาประชมกน นานมาแลว. จบ ชมพขาทกชาดกท ๔.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 124 ๕. อนตชาดก วาดวยทสด ๓ ประเภท [๔๘๔] ขาแตพระยาเนอ รางกายของทานเหมอนของโคอสภราช ความองอาจ ของทานเหมอนของสหราช ขาพเจาขอนอบนอมแดทาน ทาอยางไร ขาพเจาจงจกไดอาหารสกหนอย? [๔๘๕] กลบตรยอมรจกสรรเสรญกลบตร ดกรกาผมสรอยคองามดจนกยง เชญทานลงจากตนละหงมากนเนอใหสบายเถด. [๔๘๖] บรรดามฤคชาตทงหลาย สนขจงจอกเปนเลวทสด บรรดาปกษทงหลาย กาเปนเลวทสด บรรดารกขชาตทงหลาย ตนละหงเปนเลวทสด ทสด ๓ ประเภทมารวมกนเอง. จบ อนตชาดกท ๕. ๖. สมททชาดก วาดวยสมทรสาคร [๔๘๗] ใครนหนอ มาเทยววนเวยนอยในนาทะเลอนเคม ยอมหามปลา และ มงกรทงหลาย และยอมเดอดรอนในกระแสนาทมคลน? [๔๘๘] ขาพเจาเปนนกชอวา อนนตปาย ปรากฏไปทวทศวา เปนผไมอม เรา ปรารถนาจะดมนา ในมหาสมทรสาครใหญกวาแมนาทงหลาย. [๔๘๙] สมทรสาครนพรองกด เตมเปยมอยกด ใครๆ จะดมนาในสมทรสาคร นน กหาพรองไปไม ไดยนมาวา สาครอนใครๆ ไมอาจจะดมกน ใหหมดสนไปได. จบ สมททชาดกท ๖. ๗. กามวลาปชาดก วาดวยผพลาปถงกาม [๔๙๐] ดกรนกผปกเปนยาน บนทะยานไปในเวหา บนไปในอากาศอนสง ทานชวยบอกกะภรรยาของขาพเจาผมลาขาเสมอดวยตนกลวยวาขาพเจาถก

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 125 เสยบอยบนหลาว ภรรยาของขาพเจานน เมอไมรขาวคราวอนน กจก ทาการมาของขาพเจาใหลาชาไป. [๔๙๑] ภรรยาของขาพเจานน ยงไมรเหตทขาพเจาถกเสยบหลาวและหอก นาง เปนคนดราย กจะโกรธขาพเจา ความโกรธแหงภรรยาของขาพเจานน จะทาใหขาพเจาเดอดรอนไปดวย อนง หลาวน อยาทาใหขาพเจาเดอด รอนเลย. [๔๙๒] หอกและเกราะน ขาพเจาเกบไวทหวนอน อนง แหวนประดบนวกอย ททาดวยทองคาเนอสก และผาแควนกาสเนอออน ขาพเจากเกบไวท หวนอน ขอภรรยาทรกของขาพเจา ผมความตองการทรพย จงยนด ดวยทรพยนเถด. จบ กามวลาปชาดกท ๗. ๘. อทมพรชาดก ผออนนอมชอวาเปนผอม [๔๙๓] ตนมะเดอ ตนไทร และตนมะขวดน มผลสกแลว เชญทานออกมา กนเสยเถด จะยอมตายเพราะความหวโหยทาไม? [๔๙๔] ผใด ประพฤตออนนอมตอผใหญ ผนนชอวา เปนผอมแลว ไมหวงแหน เหมอนขาพเจาเคยวกนผลไมสกจนอมแลว ในวนน ไมหวงแหนผลไม ทสกแลว ฉะนน. [๔๙๕] ลงเกดในปา พงหลอกลวงลงทเกดในปา เพราะเหตอนใด แมลงหนมเชน ทานกไมพงเชอเหตอนนน ลงผใหญทแกเฒาชราเชนขาพเจา ไมพง เชอถอเลย. จบ อทมพรชาดกท ๘. ๙. โกมารยปตตชาดก วาดวยผไกลจากภมฌาน [๔๙๖] เจาลง เมอกอน เจาเคยโลดเตนเลนในสานก เราผคะนองเลนเปนปกต เจาจะกระทาอาการโลดเตนอยางไรมากอน บดน เราไมชนชมยนดอาการ นนของเจาแลว.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 126 [๔๙๗] ความหมดจดดวยฌานอยางสง เราไดฟงมาจากอาจารยชอโกมารยบตร ผเปนพหสต บดน ทานอยาเขาใจเราวาเหมอนแตกอน ดกรทานผมอาย เราประกอบไปดวยฌานอยทงนน. [๔๙๘] เจาลงเอย ถาแมบคคลจะพงหวานพชลงทแผนหน ถงฝนจะตกลงมา พชนนกงอกงามขนไมไดแน ความหมดจดดวยฌานอยางสงนน ถงเจา จะไดฟงมาแลว เจากยงเปนผไกลจากภมฌานมากนก. จบ โกมารยปตตชาดกท ๙. ๑๐. พกชาดก วาดวยการทาลายตบะ [๔๙๙] หมาปาตวมเนอและเลอดเปนอาหาร เปนอยได เพราะฆาสตวอน สมาทานวตรแลว รกษาอโบสถอย. [๕๐๐] ทาวสกกะทรงทราบวตรของหมาปานนแลว จงจาแลงเปนแพะมา หมาปา นนปราศจากตบะ ตองการดมกนเลอดจงวงไปจะกนแพะ ไดทาลายตบะ ธรรมเสยแลว. [๕๐๑] บคคลบางคนในโลกน กฉนนนเหมอนกน เปนผมวตรอนเลวทราม ในการสมาทานวตร ยอมทาตนใหเบา ดจหมาปาทาลายตบะของตน เพราะเหตตองการแพะ ฉะนน. จบ พกชาดกท ๑๐. จบ กมภวรรคท ๕. _________________ รวมชาดกทมในวรรคน คอ ๑. ภทรฆฏเภทกชาดก ๒. สปตตชาดก ๓. กายนพพนทชาดก ๔. ชมพขาทกชาดก

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 127 ๕. อนตชาดก ๖. สมททชาดก ๗. กามวลาปชาดก ๘. อทมพรชาดก ๙. โกมารยปตตชาดก๑๐. พกชาดก. _________________ รวมวรรคทมในตกนบาตน คอ ๑. สงกปปวรรค ๒. ปทมวรรค ๓. อทปานทสกวรรค ๔. อพภนตรวรรค ๕. กมภวรรค. จบ ตกนบาตชาดก. _________________

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 128 จตกกนบาตชาดก ๑. กาลงควรรค ๑. จลลกาลงคชาดก เทวดากดกนความพยายามของคนไมได [๕๐๒] ทานทงหลาย จงเปดประตถวายใหพระราชาเหลานเสดจเขาไปส ภายในพระนคร ขาพเจาชอวานนทเสน เปนอามาตยดจราชสหของ พระเจาอรณ ไดรบการศกษามาเปนอยางด จดรกษาไวเรยบรอยแลว. [๕๐๓] แนะดาบสโกง ทานไดพดไวอยางนวา ชยชนะ จกมแกพวกพระเจา กาลงคราช ผอดทนตอภยทแสนยากจะอดทนได ความปราชย จกม แกพวกอสสกราช ชนทงหลายผซอตรง ยอมไมพดเทจ. [๕๐๔] ขาแตทาวสกกะ เทวดาทงหลายยงประพฤตลวงมสาวาทอกหรอ พระองคพงตรสแตถอยคาทจรง ทแทอยางยงมใชหรอ ขาแตทาวมฆวาน เทวราช ผเปนใหญกวาปวงชน พระองคทรงอาศยเหตอะไรหรอ จงได ตรสมสา? [๕๐๕] ดกรพราหมณ เมอชนทงหลายพดกนอย ทานกเคยไดยนแลวมใชหรอ วา เทวดาทงหลาย ยอมเกยดกนความพยายามของบรษไมได ความ ขมใจ ความตงใจแนวแน ความไมแตกสามคคกน ความไมแกงแยงกน การกาวไปในกาลอนควร ความเพยรอยางเดดเดยว และความบากบน ของบรษ เพราะเหตนนแหละ ชยชนะ จงมแกพวกพระเจาอสสกะ. จบ จลลกาลงคชาดกท ๑.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 129 ๒. มหาอสสาโรหชาดก วาดวยการทาความดไวในปางกอน [๕๐๖] ผใด ใหทานในคนทไมควรให ไมใหในคนทควรให ผนน ถงจะได รบความทกขในคราวมอนตราย กไมไดสหาย. [๕๐๗] ผใด ไมใหทานในคนทไมควรให ใหในคนทควรให ผนน ถงจะได รบความทกขในคราวมอนตราย ยอมไดสหาย. [๕๐๘] การแสดงคณวเศษแหงความเกยวพน และความสนทสนมกนฉนทมตร ในชนทงหลายผไมมอารยธรรม เปนคนมกอวด ยอมไรผล การแสดง คณวเศษแหงความเกยวพน และความสนทสนมกนฉนทมตร ทกระทา ในอารยชนทงหลายผซอตรง คงท แมเลกนอย กยอมมผลมาก. [๕๐๙] ผใด ไดทาความดงามไวแตกาลกอนแลว ผนนชอวา ไดทากจททาไดแสน ยากในโลก ภายหลง เขาจะทากตาม ชอวา เปนบคคลผควรบชายงนก. จบ มหาอสสาโรหชาดกท ๒. ๓. เอกราชชาดก คณธรรมคอขนตและตบะ [๕๑๐] ขาแตพระองคผเปนเอกราช พระองคเสวยกามคณอนบรบรณอยางยง อยในกาลกอน มาบดน พระองคถกโยนลงในบออนขรขระ เหตไร จงมไดละพระฉววรรณ และพระกาลงกายทมอยแตเกากอนเสยเลย? [๕๑๑] ขาแตพระเจาทพภเสน ขนต และตบะ เปนคณธรรมทหมอมฉน ปรารถนามาแตเดมแลว บดน หมอมฉนไดสงปรารถนานนแลว เหตไร จะพงละฉววรรณ และกาลงกายทมอยแตเกากอนเสยเลา. [๕๑๒] ไดทราบมาวา กจทควรทาทกอยางสาเรจมาแตกอนแลว เพราะขมข ครอบงาบคคลผเปรองยศ มปญญา หมอมฉนไดยศอนยงใหญแลว เหตไร จกละฉววรรณ และกาลงกายทมอยแตเกากอนเลา.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 130 [๕๑๓] ขาแตพระองคผเปนจอมแหงปวงชน สตบรษทงหลาย บรรเทาความสข ดวยความทกข หรอบรรเทาความทกขดวยความสข เปนผมจตเยอกเยน ยงนก ในความสข และความทกขทงสองอยาง ยอมเปนผมจตเปนกลาง ทงในความสข และความทกข ดงตราช ฉะนน. จบ เอกราชชาดกท ๓. ๔. ทททรชาดก ไมควรถอตวในททเขาไมรจก [๕๑๔] ขาแตพทททระ ถอยคาดาวาอนหยาบคายในมนษยโลกเหลาน ยอมทา ใหฉนเดอดรอน พวกเดกๆ ชาวบานผไมมพษฤทธเดช ยงมาดาวาเรา ผเปนอสรพษรายไดวา เปนสตวกนกบกนเขยด และวา เปนสตวนา. [๕๑๕] บคคลผถกขบไลจากแวนแควนของตน ไปอยยงถนอนแลว ควรสราง ฉางใหญไว สาหรบเกบคาหยาบคายทงหลาย. [๕๑๖] บคคลอยในสานกคนผไมรจกชาต และโคตรของตน ไมพงทาการถอตว ในททไมมใครรจกตน โดยชาต หรอโดยวนย. [๕๑๗] บคคลผมปญญา แมเปรยบเสมอดวยไฟ เมอไปอยตางถนไกล พงอดทน แมจะเปนคาข ตะคอกของทาสกตาม. จบ ทททรชาดกท ๔. ๕. สลวมงสชาดก ความลบไมมในโลก [๕๑๘] ขนชอวาทลบ ยอมไมมในโลก แกคนผกระทาบาปกรรม ตนไมทเกด ในปากยงมคนเหน คนพาลยอมสาคญบาปกรรมนนวา เปนทลบ. [๕๑๙] ขาพเจายอมไมเหนทลบ หรอแมทวางเปลากไมม ในทใด ขาพเจาไมเหน ทวางเปลา ทนนกไมวางเปลาจากขาพเจา. [๕๒๐] มาณพผใหญ ๖ คนนน คอ ทชจจะ ๑ สชจจะ ๑ นนทะ ๑ สขวจฉนะ ๑ วชฌะ ๑ อทธวสละ ๑ มความตองการธดาของอาจารย พากนละธรรมเสย.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 131 [๕๒๑] สวนพราหมณมาณพ เปนผถงฝงแหงธรรมทงปวง มปญญา มความเพยร เครองกาวหนาในสจธรรม ตามรกษาธรรมไว จะพงละสตรลาภเสย อยางไรได. จบ สลวมงสชาดกท ๕. ๖. สชาตาชาดก ไดรบโทษเพราะประมาท [๕๒๒] ขาแตพระราชสวามผประเสรฐ ไขทเกบไวในจานทองน เปนไขอะไร ลกกลมเกลยง มสแดง หมอมฉนทลถามพระองคถงสงนน โปรดตรส บอกดวย. [๕๒๓] ดกรพระเทว เมอกอนน เธอเปนหญงหวโลน นงผาทอนเกาๆ มอถอ หอพก เลอกเกบผลไมอนใดอย สงทฉนรบประทานอย ณ บดน เปน ผลไมอนนน เปนสมบตประจาตระกลของเธอ. [๕๒๔] หญงทราม เมออยในราชสกลน ยอมรอนรน ไมรนรมย โภคสมบต ทงหลาย กยอมละเขาไปเสยสน ทานทงหลาย จงชวยกนนาหญงทรามคน นนคนไปไวทท เขาจกเกบผลไมประจาตระกลขายเลยงชวตไดตามเดม. [๕๒๕] ขาแตพระมหาราช โทษเพราะความประมาทเหลาน ยอมมไดแกนารผ ไดรบยศ ขาแตพระองคผสมมตเทพ ขอพระองคไดทรงโปรดอดโทษแด พระนางสชาดาเทวเถด ขาแตพระองคผประเสรฐ ขอพระองคอยาได ทรงพระพโรธแดพระเทวเลย. จบ สชาตาชาดกท ๖. ๗. ปลาสชาดก วาดวยขมทรพยทฝงไวทโคนไม [๕๒๖] ดกรพราหมณ ทานกรวา ตนทองกวาวน ไมมจต ไมไดยนเสยงอะไร และไมรสกอะไรเลย เพราะเหตไร ทานจงเพยรพยายาม มไดมความ ประมาท ถามถงสขไสยาอยเสมอมา.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 132 [๕๒๗] ตนทองกวาวตนใหญ ปรากฏไปในทไกล ตงอยในภมประเทศราบเรยบ เปนทอยอาศยของทวยเทพ เพราะเหตนน ขาพเจาจงนอบนอมตนทอง กวาวน และเทพเจาผสงอยทตนไมนดวย เพราะเหตแหงทรพย. [๕๒๘] ดกรพราหมณ ขาพเจามาเพงถงความกตญทมอยในตน จกทาทดแทน คณทานตามสตกาลง ความดนรนของทานผมาถงสานกของสตบรษ ทงหลาย ไฉนจกเปลาจากประโยชนเลา. [๕๒๙] ไมเลยบตนใด ตงลอมรอบอยเบองหนาตนมะพลบ มหาชนเคยบชายญ กนมาแตกอน เปนตนไมใหญ ขมทรพยเขาฝงไวทโคนตนไมเลยบนนแล ไมมเจาของ ทานจงไปขดเอาทรพยนนเถด. จบ ปลาสชาดกท ๗. ๘. ชวสกณชาดก ผไมมกตญไมควรคบ [๕๓๐] ขาแตพระยาเนอ ขอนอบนอมแดทาน ขาพเจาไดทากจอยางหนงแก ทาน ตามกาลงของขาพเจาทมอย ขาพเจาจะไดอะไรตอบแทนบาง? [๕๓๑] การททานเขาไปอยในระหวางฟนของเรา ผมเลอดเปนภกษาหาร ผทา กรรมอนหยาบชาอยเปนนตย ทานยงเปนอยได นนกเปนคณมากอยแลว. [๕๓๒] นาตเตยนคนทไมรคณทเขาทาแลว ผไมทาคณใหใคร และผทไมทา ตอบแทนคณทเขาทากอน ความกตญไมมในคนใด การคบคนนน ยอมไรประโยชน. [๕๓๓] บคคลไมไดมตรธรรมดวยอปการคณทตนประพฤตตอหนาในผใด ผนน บณฑตไมตองรษยา ไมตองดาวา พงคอยๆ หลกออกหางจากผนนไป เสย. จบ ชวสกณชาดกท ๘.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 133 ๙. ฉวชาดก วาดวยการนงทไมสมควร [๕๓๔] กจทงหมดทเราทงสองกระทาแลว เปนกจลามก คนทง ๒ ไมเหนธรรม คนทง ๒ เคลอนแลวจากปกตเดม คอ อาจารยนงบนอาสนะตาบอก มนต และศษยนงบนอาสนะสงเรยนมนต. [๕๓๕] เราบรโภคขาวสกแหงขาวสาลขาวสะอาด ปรงดวยเนอ (ของพระราชา พระองคน) เพราะเหตนน เราจงไมสรองเสพธรรมนน ทพวกฤาษ สรองเสพมาแลว. [๕๓๖] ทานจงหลกไปเสยเถด ขนชอวาโลกกวางใหญ แมคนอนๆ กหงตมกน เพราะเหตนน อธรรมททานประพฤตมาแลว อยาทาลายทานเสยเลย ดจกอนหนตอยหมอใหแตก ฉะนน. [๕๓๗] ดกรพราหมณ เราตเตยนการไดยศ การไดทรพย และความประพฤต เลยงชวต ดวยการทาตนใหตกตา หรอดวยการประพฤตไมเปนธรรม. จบ ฉวชาดกท ๙. ๑๐. สยหชาดก วาดวยการแสวงหาทประเสรฐ [๕๓๘] บณฑตไมพงปรารถนาพนแผนดน มสณฐานดจกณฑลทามกลางสาคร มมหาสมทรลอมอยโดยรอบ พรอมดวยการนนทา ดกรสยหอามาตย ทานจงรอยางนเถด. [๕๓๙] ดกรพราหมณ เราตเตยนการไดยศ การไดทรพย และความประพฤต เลยงชวต ดวยการทาตนใหตกตา หรอดวยการประพฤตไมเปนธรรม. [๕๔๐] ถงแมเราบวชเปนบรรพชต ถอภาชนะเทยวภกขาจาร ความประพฤต เลยงชวตนนแหละประเสรฐกวา การแสวงหาโดยไมเปนธรรมจะ ประเสรฐอะไร.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 134 [๕๔๑] ถงแมเราออกบวช ถอภาชนะเทยวภกขาจาร ไมเบยดเบยนผอนในโลก นน ประเสรฐกวาราชสมบตเสยอก. จบ สยหชาดกท ๑๐. จบ กาลงควรรคท ๑. _________________ รวมชาดกทมในวรรคน คอ ๑. จลลกาลงคชาดก ๒. มหาอสสาโรหชาดก ๓. เอกราชชาดก ๔. ทททรชาดก ๕. สลวมงสชาดก ๖. สชาตาชาดก ๗. ปลาสชาดก ๘. ชวสกณชาดก ๙. ฉวชาดก ๑๐. สยหชาดก. _________________

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 135 ๒. ปจมนทวรรค ๑. ปจมนทชาดก วาดวยผรอบคอบ [๕๔๒] แนะโจร ลกขนเถด จะมวนอนอยทาไม ทานตองการอะไร ดวยการ นอน ราชบรษอยาจบทานผทาโจรกรรมอนหยาบชาทารณในบานเลย. [๕๔๓] ราชบรษทงหลายจองจบโจรผทาโจรกรรมอนหยาบชาทารณในบาน ใน เรองนน ธระอะไรของปจมนทเทวดาผเกดอยในปาเลา? [๕๔๔] ดกรอสสตถเทวดา ทานไมรเหตทจะอยรวมกนไมไดระหวางเรากบโจร ราชบรษทงหลาย จบโจรผทาโจรกรรมอนหยาบชาทารณในบานไดแลว จะเสยบโจรไวบนหลาวไมสะเดา ใจของเรารงเกยจในเรองนน. [๕๔๕] บณฑตพงรงเกยจสงทควรรงเกยจ พงปองกนภยทยงไมมาถงตว พจารณา ดโลกทง ๒ เพราะภยในอนาคต. จบ ปจมนทชาดกท ๑. ๒. กสสปมนทยชาดก วาดวยรตววาผดแลวสารภาพผด [๕๔๖] ขาแตทานกสสปะ เดกหนมจะดาแชง หรอจะตกตาม ดวยความเปน เดกหนม บณฑตผมปญญา ยอมอดทนความผดทพวกเดกทาแลวทงหมด นนได. [๕๔๗] ถาแมสตบรษทงหลาย ววาทกน กกลบเชอมกนไดสนทโดยเรว สวน คนพาลทงหลาย ยอมแตกกนเหมอนภาชนะดน เขายอมไมไดความสงบ เวรกนไดเลย.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 136 [๕๔๘] ผใด รโทษทตนลวงแลว ๑ ผใด รแสดงโทษ ๑ คนทงสองนน ยอม พรอมเพรยงกนยงขน ความสนทสนมของเขา ยอมไมเสอมคลาย. [๕๔๙] ผใด เมอคนเหลาอนลวงเกนกน ตนเองสามารถจะเชอมใหสนทสนม ได ผนนแลชอวา เปนผประเสรฐยง ผนาภาระไป ผทรงธระไว. จบ กสสปมนทยชาดกท ๒. ๓. ขนตวาทชาดก โทษททารายพระสมณะ [๕๕๐] ขาแตทานผมความเพยรมาก ผใด ใหตดมอ ตดเทา ห และจมกของทาน ทานจงโกรธผนนเถด อยาไดทารฐนใหพนาศเสยเลย. [๕๕๑] พระราชาพระองคใด รบสงใหตดมอ เทา ห และจมกของอาตมภาพ ขอ พระราชาพระองคนน จงทรงพระชนมยนนาน บณฑตทงหลาย เชนกบ อาตมภาพ ยอมไมโกรธเคองเลย. [๕๕๒] สมณะผสมบรณดวยขนต ไดมมาในอดตกาลแลว พระเจากาสรบคา สงใหตดมอ เทา ห และจมกของสมณะผตงอยในขนต. [๕๕๓] พระเจากาสหมกไหมอยในนรก ไดเสวยวบากอนเผดรอนของกรรมท หยาบชานน. จบ ขนตวาทชาดกท ๓. ๔. โลหกมภชาดก วาดวยสตวนรกในโลหกมภ [๕๕๔] เมอโภคะทงหลายมอย เราทงหลายไมไดใหทาน ไมไดทาทพงใหแก ตน เราจงมชวตเปนอยไดแสนยาก. [๕๕๕] เมอเราทงหลายหมกไหมอยในนรก ตลอดหกหมนปบรบรณ โดย ประการทงปวง เมอไรทสดจกปรากฏ?

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 137 [๕๕๖] ดกรชาวเราเอย ทสดไมม ทสดจกมแตทไหน ทสดจกไมปรากฏ ดกร ทานผนรทกข เพราะในกาลนน ทงเรา และทานไดกระทาบาปกรรม ไวแลว. [๕๕๗] เราไปจากทน ไดกาเนดมนษย พอรจกภาษาแลว จกเปนคนสมบรณไป ดวยศล จกทากศลใหมากทเดยว. จบ โลหกมภชาดกท ๔. ๕. มงสชาดก วาทศลปของคนขอ [๕๕๘] วาจาของทานหยาบคายจรงหนอ ทานเปนผขอเนอ วาจาของทานเชนกบ พงผด ดกรสหาย เราจะใหพงผดแกทาน. [๕๕๙] คาวา พชาย นองชาย หรอพสาว นองสาวน เปนอวยวะของมนษย ทงหลาย อนเขากลาวกนอยในโลก วาจาของทานเชนกบอวยวะ ดกร สหาย เราจะใหเนออวยวะแกทาน. [๕๖๐] บตรเรยกบดาวา พอ ยอมทาใหหวใจของพอหวนไหว วาจาของทาน เชนกบหวใจ เราจะใหเนอหวใจแกทาน. [๕๖๑] ในบานของผใด ไมมเพอน บานของผนน กเปนเหมอนกบปา วาจาของ ทานเชนกบสมบตทงมวล ดกรสหาย เราจะใหเนอทงหมดแกทาน. จบ มงสชาดกท ๕. ๖. สสปณฑตชาดก ผสละชวตเปนทาน [๕๖๒] ดกรพราหมณ ขาพเจามปลาตะเพยนแดงอย ๗ ตว ซงนายพรานตก เบดขนมาจากนา เอาไวบนบก ขาพเจามอาหารอยางน ทานจงบรโภค อาหารน แลวเจรญสมณธรรมอยในปาเถด.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 138 [๕๖๓] อาหารของคนรกษานาคนโนน ขาพเจานาเอามาไวในกลางคน คอ เนอ ยาง ๒ ไม เหย ๑ ตว และนมสม ๑ หมอ ดกรพราหมณ ขาพเจา มอาหารอยางน ทานจงบรโภคอาหารน แลวเจรญสมณธรรมอยในปาเถด. [๕๖๔] ผลมะมวงสก นาเยน รมเงาอนเยน เปนทรนรมยใจ ดกรพราหมณ ขาพเจามอาหารอยางน ทานจงบรโภคอาหารน แลวเจรญสมณธรรม อยในปาเถด. [๕๖๕] กระตายไมมงา ไมมถว ไมมขาวสาร ทานจงบรโภคเราตวสกไปดวย ไฟน แลวเจรญสมณธรรมอยในปาเถด. จบ สสปณฑตชาดกท ๖. ๗. มตโรทนชาดก วาดวยรองไหถงคนตาย [๕๖๖] ทานทงหลาย ยอมรองไหถงแตคนทตายแลวๆ ทาไมจงไมรองไหถงคนท จกตายบางเลา สตวทกจาพวกผดารงสรระไว ยอมละทงชวตไปโดยลาดบ. [๕๖๗] เทวดา มนษย สตวจตบาท หมปกษชาต และพวกง ไมมอสระใน สรระรางกายน ถงจะอภรมยอย (ในรางกาย) นน กตองละทงชวตไป ทงนน. [๕๖๘] สขและทกขทเพงเลงกนอยในหมมนษย เปนของแปรผน ไมมนคง อยอยางน การคราครวญ การราไห ไมเปนประโยชนเลย เพราะเหตไร กองโศกจงทวมทบทานได? [๕๖๙] พวกนกเลง และพวกคอเหลา ผไมทาความเจรญ เปนพาล หาวหาญ ไมมความขยนหมนเพยร ไมฉลาดในธรรม ยอมสาคญบณฑตวา เปนพาลไป. จบ มตโรทนชาดกท ๗.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 139 ๘. กณเวรชาดก วาดวยหญงหลายผว [๕๗๐] ทานกอดรดนางสามาดวยแขน ทกอชบามสแดงในวสนตฤด เธอไดสง ความไมมโรคมาถงทาน. [๕๗๑] ดกรทานผเจรญ ไดยนวา ลมพงพดภเขาไป ใครๆ คงไมเชอถอ ถา ลมจะพงพดเอาภเขาไปได แมแผนดนทงหมดกพดเอาไปได เพราะ เหตไร นางสามาตายแลวจงสงความไมมโรคมาถงเราได? [๕๗๒] นางสามานนยงไมตาย และไมปรารถนาชายอน ไดยนวา นางจะมผว เดยว ยงหวงเฉพาะทานอยเทานน. [๕๗๓] นางสามาไดเปลยนเราผไมเคยสนทสนม กบสามทเคยสนทสนมมานาน เปลยนเราผยงไมทนไดรวมรก กบสามผเคยรวมรกมาแลว นางสามาพง เปลยนผอนกบเราอก เราจกหนจากทนไปเสยใหไกล. จบ กณเวรชาดกท ๘. ๙. ตตตรชาดก วาดวยบาปเกดจากความจงใจ [๕๗๔] ขาพเจาเปนอยอยางนสบายหนอ และไดบรโภคอาหารตามชอบใจ แตวา ขาพเจาตงอยในระหวางอนตรายแท ขาแตพระคณเจาผเจรญ คตของ ขาพเจาเปนอยางไรหนอ? [๕๗๕] ดกรปกษ ถาใจของทานไมนอมไปเพอกรรมอนเปนบาป บาปยอมไม แปดเปอนทานผบรสทธ ไมขวนขวายกระทาบาปกรรม. [๕๗๖] นกกระทาเปนอนมากพากนมาดวยคดวา ญาตของเราจบอย นายพรานนก ยอมไดรบกรรม เพราะอาศยขาพเจา ใจของขาพเจารงเกยจอยใน เรองนน. [๕๗๗] ถาใจของทานไมคดประทษราย กรรมทนายพรานอาศยทานกระทาแลวก ไมตดทาน บาปยอมไมแปดเปอนทานผบรสทธ มความขวนขวายนอย. จบ ตตตรชาดกท ๙.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 140 ๑๐. สจจชชาดก วาดวยภรรยาทด [๕๗๘] พระราชา เมอไมทรงพระราชทานภเขาดวยพระวาจา นบวา ไมพระราช ทานสงทควรใหงายหนอ เมอพระองคไมพระราชทานอะไรเลย กชอวา ไมทรงพระราชทานภเขาดวยพระวาจา. [๕๗๙] คนฉลาดทาสงใด กพดถงสงนน ไมทาสงใด กไมพดถงสงนน บณฑต ทงหลาย ยอมรจกคนทไมทาดแตพด. [๕๘๐] ขาแตพระลกเจา ขอนอบนอมแดฝาพระบาท พระองคทรงประสบความ พนาศ แตพระทยของพระองคยงทรงยนดอยในสจจะ พระองคชอวา ดารงมนอยในสจจธรรม. [๕๘๑] หญงใด เมอสามขดสนกขดสนดวย เมอสามมงคงกพลอยเปนผมงคง มชอเสยงดวย หญงนนแหละ นบวา เปนยอดภรรยาของเขา เมอมเงน กยอมมหญงเปนธรรมดา. จบ สจจชชาดกท ๑๐. จบ ปจมนทวรรคท ๒. _________________ รวมชาดกทมในวรรคน คอ ๑. ปจมนทชาดก ๒. กสสปมนทยชาดก ๓. ขนตวาทชาดก ๔. โลหกมภชาดก ๕. มงสชาดก๖. สสปณฑตชาดก ๗. มตโรทนชาดก ๘. กณเวรชาดก ๙. ตตตรชาดก ๑๐. สจจชชาดก. _________________

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 141 ๓. กฏทสกวรรค ๑. กฏทสกชาดก วาดวยลงกบนกขมน [๕๘๒] ดกรวานร ศรษะ มอ และเทาของทานเหมอนของมนษย เออก เพราะ เหตไรหนอ ทานจงไมมเรอนอย? [๕๘๓] ดกรนกขมน ศรษะ มอ และเทาของเราเหมอนของมนษยกจรง แต ปญญาทบณฑตกลาววา ประเสรฐสดในหมมนษย ของเราไมม. [๕๘๔] ผมจตไมมนคง มจตกลบกลอก มกประทษรายมตร มปกตไมยงยน เปนนจ ยอมไมมความสข. [๕๘๕] ทานจงกระทาอานภาพ เปลยนปกตเดมเสยเถด ดกรวานร ทานจง กระทากระทอมไวเปนเครองปองกนความหนาว และลมเถด. จบ กฏทสกชาดกท ๑. ๒. ทททภายชาดก วาดวยพวกกระตายตนตม [๕๘๖] ขอความเจรญจงมแกทาน ขาพเจาอยในประเทศใด ประเทศนน ทาเสยงวา ทททภะ แมขาพเจาเองกไมรเสยงลนนนตรงไหนกน อะไร ทาใหเกดเสยงวา ทททภะ ขาพเจากไมรอก. [๕๘๗] กระตายไดยนผลมะตมสกหลนมเสยงวา ทททภะ กวงหนไป หมเนอ ไดฟงถอยคาของกระตายแลว พากนตกใจวงหนไปดวย. [๕๘๘] ชนเหลาใด มกเชอตามเสยงคนอน ยงไมทนไดถงรองรอยแหงวญญาณ เลย ชนเหลานนนบวา เปนพาล มความประมาทเปนอยางยง ดแตเชอ ผอน.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 142 [๕๘๙] สวนชนเหลาใด สมบรณดวยศล ดวยปญญา ยนดในความสงบ ชน เหลานนนบวา เปนบณฑต งดเวนความชวหางไกล ยอมไมเชอ คนอนเลย. จบ ทททภายชาดกท ๒. ๓. พรหมทตตชาดก วาดวยผขอกบผถกขอ [๕๙๐] ดกรมหาบพตร ผขอยอมได ๒ อยาง คอ ไดทรพย หรอไมไดทรพย แทจรง การขอมอยางนเปนธรรมดา. [๕๙๑] ดกรมหาบพตร ผเปนใหญในปญจาลรฐ บณฑตกลาวถงการขอวา เปน การรองไห ผใด ปฏเสธคาขอ บณฑตกลาวคาปฏเสธของผนนวา เปน การรองไหตอบ. [๕๙๒] ชาวปญจาลรฐ ผมาประชมกนแลว อยาไดเหนอาตมภาพผกาลงรองไหอย หรออยาไดเหนพระองคผทรงกรรแสงตอบอย เพราะเหตนน อาตมภาพ จงปรารถนาขอเฝาในทลบ. [๕๙๓] ขาแตทานพราหมณ ขาพเจาขอถวายววแดงหนงพนพรอมดวยววจาฝง แกทาน อนอารยชนไดฟงคาถาอนประกอบดวยเหตผลของทานแลว ทาไมจะไมพงใหแกทานผเปนอารยชนเลา. จบ พรหมทตตชาดกท ๓. ๔. จมมสาฏกชาดก อยาไวใจสตวหนาขน [๕๙๔] แพะตวนเปนสตวทมทาทางงดงามด เปนทเจรญใจ และมศล นารกใคร ยอมเคารพนบนอบพราหมณ ผสมบรณดวยชาตและมนตทงหลาย นบ ไดวา เปนแพะประเสรฐ มยศศกด.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 143 [๕๙๕] ดกรพราหมณ ทานอยาไดไววางใจแกสตว ๔ เทา เพยงไดเหนมนคร เดยว มนตองการจะชนใหถนด จงยอตวลงจกชนใหถนดถน. [๕๙๖] กระดกขาของพราหมณกหก บรขารทหาบอยกพลดตก สงของกแตก ทาลายหมด พราหมณประคองแขนทงสองคราครวญอยวา โธเอย แพะ มาฆาพรหมจารได. [๕๙๗] ผใด สรรเสรฐบชาคนทไมควรบชา ผนน จะตองถกเขาหาหนนอนอย เหมอนกบเราผมปญญาทรามถกแพะชนเอาในวนน. จบ จมมสาฏกชาดกท ๔. ๕. โคธชาดก วาดวยเหยกบฤาษปลอม [๕๙๘] เราสาคญวาทานเปนสมณะ จงไดเขามาหาทานผไมสารวม ทานไดขวาง เราดวยทอนไม เหมอนไมใชสมณะ. [๕๙๙] แนะทานผโงเขลา ประโยชนอะไรดวยชฎาแกทาน ประโยชนอะไรดวย หนงเสอแกทาน ภายในของทานรงรง เกลยงเกลาแตภายนอก. [๖๐๐] แนะเหย ทานจงกลบมาบรโภคขาวสกแหงขาวสาลกอนเถด นามน เกลอ และดปลของเรากมมาก. [๖๐๑] เราจะเขาไปสจอมปลวก อนลก ชวรอยบรษ ยงขนดกวา นามน และ เกลอของทานจะเปนประโยชนอะไร ดปลกหาเปนประโยชนเกอกลแก เราไม. จบ โคธชาดกท ๕. ๖. กกการชาดก วาดวยผควรประดบดอกฟกทพย [๖๐๒] ผใด ไมลกสงของดวยกาย ไมพดเทจดวยวาจา ไดรบยศแลวไมพง มวเมา ผนนแล ยอมควรจะประดบดอกฟกทพย.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 144 [๖๐๓] ผใด แสวงหาทรพยมาไดโดยชอบธรรม ไมลอลวงเอาทรพยเขามา ได โภคทรพยแลวกไมมวเมา ผนนแล ยอมควรจะประดบดอกฟกทพย. [๖๐๔] ผใด มจตไมจดจางเรว และมศรทธาไมคลายงายๆ ไมบรโภคของดๆ แตผเดยว ผนนแล ยอมควรจะประดบดอกฟกทพย. [๖๐๕] ผใด ไมบรภาษสตบรษ ทงตอหนา หรอลบหลง พดอยางใด ทาอยาง นน ผนนแล ยอมควรจะประดบดอกฟกทพย. จบ กกการชาดกท ๖. ๗. กากาตชาดก วาดวยนางกาก [๖๐๖] หญงคนรกของเราอย ณ ทแหงใด กลนของนางยงหอมฟงมาจากทแหง นนถงทน ใจของเรายนดในนางคนใด นางคนนน ชอกากาต อยไกล จากทนไป. [๖๐๗] ทานขามทะเลไปไดอยางไร ทานขามแมนาชอเกปกะไปไดอยางไร ทาน ขามสมทรทง ๗ ไปไดอยางไร ทานขนตนงวไดอยางไร? [๖๐๘] เราขามทะเลไปกบทาน ขามแมนาชอเกปกะไปกบทาน ขามสมทรทง ๗ ไปกบทาน ขนตนงวไปกบทาน. [๖๐๙] นาตเตยนตวเราผมกายใหญโต นาตเตยนตวเราผมความสานกตว เพราะ วา เราตองนามาบาง นาไปบาง ซงชของเมยตนเอง. จบ กากาตชาดกท ๗. ๘. อนนโสจยชาดก ทกคนจะตองตายควรเมตตากน [๖๑๐] นางสมมลลหาสนผเจรญ ไดไปอยในระหวางพวกสตวทตายไปแลว เปนจานวนมาก เมอนางไปอยกบสตวเหลานน จกชอวา ไดเปนอะไร กบเรา เพราะฉะนน เราจงมไดเศราโศกถงนางสมมลลหาสนทรกน.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 145 [๖๑๑] ถาบคคลจะพงเศราโศก ถงความตายอนจะไมเกดมแกสตว ผเศราโศก นน กควรจะเศราโศกถงตนซงจะตองตกไปสอานาจของมจจราชทกเมอ. [๖๑๒] สตวทยน นง นอน หรอเดนอย อายสงขารหาไดเปนไปตามดวยไม วยยอมเสอมไปทกขณะทหลบตาและลมตา. [๖๑๓] เพราะวยเสอมไปอยางนนหนอ อตภาพยอมบกพรอง หนทางทคนเดน เมอตองมความพลดพรากจากกนโดยไมตองสงสย หมสตวทยงเหลอ อย ควรมเมตตาเอนดกน สวนทตายไปแลว ไมควรจะตองเศราโศกถง. จบ อนนโสจยชาดกท ๘. ๙. กาฬพาหชาดก วาดวยลงหลอกเจา [๖๑๔] ในกาลกอน เราไดขาวและนาอนใด จากสานกพระราชา มาบดน ขาว และนานน มาขนอยกบสาขมฤคหมด ดกรพราธะ บดน เราเปนผอน พระเจาธนญชยไมสกการะแลว พากนกลบไปปาตามเดมเถด. [๖๑๕] ดกรนองโปฏฐปาทะ ธรรมในหมมนษยเหลาน คอ ลาภ ความเสอม ลาภ ยศ ความเสอมยศ นนทา สรรเสรญ สขและทกข เปน ของไมเทยง เจาอยาเศราโศกเสยใจไปเลย จะเศราโศกเสยใจไปทาไม? [๖๑๖] ดกรพราธะ คณพเปนบณฑตแท ยอมรถงผลประโยชนทงหลายทยงไม มาถง ทาอยางไรหนอ เราจะไดเหนสาขมฤคผลามก ถกเขาขบไลออก จากราชสกล. [๖๑๗] ลงกาฬพาห กระดกห และกลอกหนากลอกตา ทาใหพระราชกมารทรง หวาดเสยวพระทยอยเสมอๆ มนจะทาตวของมนเองใหจาตองหางไกล จากขาวและนา. จบ กาฬพาหชาดกท ๙.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 146 ๑๐. สลวมงสชาดก วาดวยธรรมทนาความสขมาให [๖๑๘] ไดยนวา ศลแล เปนความงาม ศลเปนเยยมในโลก ขอพระองคจง ทอดพระเนตรงใหญ มพษราย ยอมไมเบยดเบยนผอน ดวยมารสกตววา เปนผมศล. [๖๑๙] นกตะกรมทงหลายในโลก พากนลอมจกชนเนอทเหยยวคาบอยในปาก ชวเวลาทมนคาบชนเนอนดหนอยอยเทานน หาไดเบยดเบยนคนทไมม ความกงวลไม. [๖๒๐] ผไมมความหวง ยอมหลบเปนสข ความหวง ยอมเผลดผลเปนสขได นางปงคลาทาส ไดทาความหวงจนหมดหวงแลว จงหลบเปนสขได. [๖๒๑] ทงในโลกน และโลกหนา ธรรมอนจะนาความสขมาใหยงไปกวาสมาธ ยอมไมม ผมจตตงมน ยอมไมเบยดเบยนทงคนอน และตนเอง. จบ สลวมงสชาดกท ๑๐. จบ กฏทสกวรรคท ๓. _________________ รวมชาดกทมในวรรคน คอ ๑. กฏทสกชาดก๒. ทททภายชาดก ๓. พรหมทตตชาดก๔. จมมสาฏกชาดก ๕. โคธชาดก ๖. กกการชาดก ๗. กากาตชาดก๘. อนนโสจยชาดก ๙. กาฬพาหชาดก๑๐. สลวมงสชาดก. _________________

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 147 ๔. โกกลวรรค ๑. โกกาลกชาดก วาดวยพดในกาลทควรพด [๖๒๒] เมอยงไมถงเวลาทจะพด ผใด พดเกนกาลไป ผนน ยอมถกทาราย ดจลกนกดเหวา ฉะนน. [๖๒๓] มดทลบคมดแลว ดจยาพษอนรายแรง หาทาใหตกไปทนททนใด เหมอน วาจาทพภาษตไม. [๖๒๔] เพราะฉะนน บณฑตควรรกษาวาจาไว ทงในกาลควรพด และไมควร ไมควรพดใหลวงเวลา แมในบคคลผเสมอกบตน. [๖๒๕] ผใด มความคดเหนเปนเบองหนา มปญญาเครองพจารณาเหนประจกษ พดพอเหมาะในกาลทควรพด ผนน ยอมจบศตรไดทงหมด ดจครฑจบ นาคได ฉะนน. จบ โกกาลกชาดกท ๑. ๒. รถลฏฐชาดก วาดวยใครครวญกอนแลวทา [๖๒๖] ขาแตพระราชา บคคลทารายตนเอง กลบกลาวหาวา คนอนทาราย ดงน กมโกงเขาแลว กลบกลาวหาวา เขาโกง ดงนกม ไมควรเชอคาของ โจทกฝายเดยว. [๖๒๗] เพราะฉะนน บคคลผเปนเชอชาตบณฑต ควรฟงคาแมของฝายจาเลย เมอฟงคาของโจทกและจาเลยทงสองฝายแลว พงปฏบตตามธรรม. [๖๒๘] คฤหสถผบรโภคกามคณ เกยจคราน ไมด บรรพชตผไมสารวม ไมงาม พระเจาแผนดนไมทรงใครครวญกอนแลวทาไป ไมงาม บณฑตมความ โกรธเปนเจาเรอน กไมงาม.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 148 [๖๒๙] ขาแตพระองคผเปนเจาแหงทศ พระมหากษตรยทรงใครครวญเสยกอน แลวจงปฏบต ไมทรงใครครวญเสยกอน ไมควรปฏบต อสรยยศ บรวารยศ และเกยรตคณของพระเจาแผนดนผทรงใครครวญแลวจงทรง ปฏบต ยอมมแตเจรญขน. จบ รถลฏฐชาดกท ๒. ๓. โคธชาดก เขารกกรกมง เขาชงกชงตอบ [๖๓๐] หมอมฉนทราบวา พระองคผทรงดารงรฐจะไมทรงอาลยใยดตอหมอมฉน ตงแตครงเมอพระองคทรงพระภษาเปลอกไม เหนบพระแสงขรรค ทรง ผกสอดเครองครบ ประทบอยกลางปา เหยยางไดหนไปจากกงไม อสสตถะแลว. [๖๓๑] พงออนนอมตอผทออนนอม พงคบผทเขาพอใจจะคบดวย พงทากจแกผท ชวยทากจ ไมพงทาความเจรญใหแกผทใครความเสอม อนง ไมพงคบ หาสมาคมกบผทเขาไมพอใจจะคบหาสมาคมดวย. [๖๓๒] พงละทงผทเขาละทง ไมพงทาความสเนหาในผเลกลากน ไมพงสมาคม กบผมจตคดออกหาง นกรวา ตนไมมผลหมดแลว ยอมบนไปสตนอนท เตมไปดวยผล ฉนใด คนกฉนนน รวา เขาหมดความอาลยแลว กควร จะเลอกหาคนอนทเขาผสมครรกใคร เพราะวา โลกใหญพอ. [๖๓๓] ฉนเปนกษตรยมงความกตญ จะทาตอบแทนแกเธอตามสตกาลง อนง ฉนจะมอบอานาจใหแกเธอทงหมด เธอตองการสงใด ฉนจะใหสงนน แกเธอ. จบ โคธชาดกท ๓.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 149 ๔. ราโชวาทชาดก วาดวยคณสมบตของผนา [๖๓๔] ถาเมอโคทงหลาย วายขามแมนาไป โคหวหนาฝงวายคด เมอโคผนา ฝงวายคดอยางน โคทงหมดกยอมวายคดไปตามกน. [๖๓๕] ในมนษยทงหลายกเหมอนกน ผใด ไดรบสมมตแตงตงใหเปนใหญ ถาผนน ประพฤตไมเปนธรรม ประชาชนนอกนกประพฤตไมเปนธรรม โดยแท ถาพระราชาผเปนใหญไมตงอยในธรรม รฐกยอมอยไมเปนสข ทวกน. [๖๓๖] ถาเมอโคทงหลาย วายขามแมนาไป โคหวหนาฝงวายขามตรง เมอมโค ผนาฝงวายขามตรงอยางนน โคทงหมดกยอมวายขามตรงไปตามกน. [๖๓๗] ในหมมนษยทงหลายกเหมอนกน ผใด ไดรบสมมตแตงตงใหเปนใหญ ถาผนน ประพฤตเปนธรรม ประชาชนนอกนกยอมประพฤตเปนธรรมไป ตามโดยแท ถาพระราชา ผเปนใหญตงอยในธรรม รฐกยอมอยเปนสขทวกน. จบ ราโชวาทชาดกท ๔. ๕. ชมพกชาดก วาดวยโทษทไมรประมาณตน [๖๓๘] ดกรสนขจงจอก ชางนน ตวใหญ รางกายสง งากยาว ตวทานไมไดเกด ในตระกลสตวทจะจบมนได. [๖๓๙] ผใด มใชราชสห ยกตนเพราะสาคญวา เปนราชสห ผนน ยอมเปน เหมอนสนขจงจอกถกชางเหยยบ นอนหายใจแขมวๆ อยบนแผนดน. [๖๔๐] ผใด ไมรจกกาลงกาย กาลงความคด และชาตของผมยศ เปนชนชนสง มขอลาลาสนกาลงมาก ผนน ยอมเปนเหมอนสนขจงจอกถกชางเหยยบ นอนตายอยน.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 150 [๖๔๑] สวนผใด ใครครวญกอนแลวจงทาการงาน รจกกาลงกาย และกาลง ความคดของตน กาหนดดวยคาพดอนประกอบดวยปญญา เปนวาจา สภาษต ผนน ยอมมชยอยางไพบลย. จบ ชมพกชาดกท ๕. ๖. พรหาฉตตชาดก เอาของนอยแลกของมาก [๖๔๒] พระองคตรสเพออยวา หญาๆ ใครหนอ นาเอาหญามาถวายพระองค พระองคมกจดวยหญาหรอหนอ พระองคจงตรสถงแตหญาเทานน? [๖๔๓] ฉตตฤาษผมรางกายสงใหญ เปนพรหมจาร เปนพหสต มาอย ณ ทน เขาลกเอาทรพยของเราจนหมดสนแลว ยงใสหญาไวในตมแลวหนไป. [๖๔๔] การถอเอาทรพยของตนไปหมด และการไมถอเอาหญา เปนกจทผ ปรารถนาของนอยแลกเอาของมาก พงกระทาอยางนน ฉตตฤาษใสหญา ไวในตมหนไปแลว การปรเวทนาเพราะเรองนน จะมประโยชนอะไร. [๖๔๕] ผมศลทงหลาย ยอมไมทาอยางนน คนพาล ยอมกระทาอนาจารอยางน ความเปนบณฑตจกทาคนทศล มศลไมยงยน ใหเปนคนอยางไร? จบ พรหาฉตตชาดกท ๖. ๗. ปฐชาดก วาดวยธรรมในสกล [๖๔๖] เราทงหลายไมไดใหตง นาดม และโภชนาหารแกทาน ขอทานผเปน พรหมจาร จงอดโทษใหแกขาพเจา ขาพเจาเหนโทษน. [๖๔๗] อาตมภาพไมไดของเกยว และไมไดนกโกรธเคองเลย แมความไมชอบใจ อะไรๆ ของอาตมภาพกไมมเลย แททจรง อาตมภาพยงมความวตกอยใน ใจวา ธรรมของสกลน จกเปนเชนนแน.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 151 [๖๔๘] ทนง นาลางเทา นามนทาเทา ขาพเจาใหอยเปนนจทกอยาง นเปนธรรม ในสกล เนองมาจาก ป ยา ตา ยาย ของขาพเจาทกเมอ. [๖๔๙] ขาพเจาบารงสมณพราหมณโดยเคารพดจญาตทสงสด นเปนธรรมในสกล เนองมาจากป ยา ตา ยาย ของขาพเจาทกเมอ. จบ ปฐชาดกท ๗. ๘. ถสชาดก วาดวยรจกแกลบหรอขาวสารในทมด [๖๕๐] แกลบปรากฏโดยความเปนแกลบแกหนทงหลาย และขาวสารกปรากฏ โดยความเปนขาวสารแกพวกมน แมในทมด พวกมนเวนแกลบเสย เลอกกนแตขาวสาร. [๖๕๑] การปรกษาในปากด การพดกระซบกนในบานกด และการคดหาโอกาส ดาเราในบดนกด เรารหมดแลว. [๖๕๒] ไดยนวา ลงตวทเปนพอมนเอาฟนกดภาวะบรษของลกผเกดตามสภาพ เสยแตยงเยาวทเดยว. [๖๕๓] การทเจาดนรนอยเหมอนแพะตาบอดในไรผกกาดกด นอนอยภายใต ทนอนกด เรารหมดสนแลว. จบ ถสชาดกท ๘. ๙. พาเวรชาดก วาดวยพวกเดยรถยเสอมลาภสกการะ [๖๕๔] เพราะยงไมเหนนกยงซงมหงอน มเสยงไพเราะ ชนทงหลายจงพากน บชากาในทนน ดวยเนอ และผลไม. [๖๕๕] แตเมอใด นกยงตวสมบรณไปดวยเสยงมายงพาเวฬรฐ เมอนน ลาภ และสกการะของกากเสอมไป.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 152 [๖๕๖] พระพทธเจาผเปนพระธรรมราชา สองแสงสวาง ยงไมเสดจอบตขน เพยงใด ชนทงหลายกพากนบชาสมณพราหมณเหลาอนอยเปนอนมาก เพยงนน. [๖๕๗] แตเมอใด พระพทธเจาผมพระสรเสยงอนไพเราะ ไดทรงแสดงธรรม แลว เมอนน ลาภและสกการะของพวกเดยรถยกเสอมไป. จบ พาเวรชาดกท ๙. ๑๐. วสยหชาดก ความยากจนไมเปนเหตใหทาชว [๖๕๘] ดกรพอวสยหะ แตกอนทานไดใหทาน กเมอทานใหอยอยางนน ความ เสอมไดมแกทานแลว ตอแตนไป ถาทานจกไมใหทาน เมอทานไมให ทาน โภคะทงหลายกคงกลบมอยตามเดม. [๖๕๙] ขาแตทาวสหสสเนตร พระอรยะทงหลายทานกลาวถงบาปกรรมวา อนอารย ชนถงจะเปนคนยากจนเขญใจกไมควรทา ขาแตพระองคผเปนจอมทวยเทพ ขาพระบาทจะพงเลกศรทธาเพราะเหตการบรโภคทรพยอนใด ทรพยอน นน อยาไดมเลย. [๖๖๐] รถคนหนงแลนไปทางใด รถคนอนกแลนไปทางนน ขาแตทาววาสวะ วตรทขาพระบาทบาเพญมาแลวแตครงกอน ขอจงเปนไปเหมอนอยางนน เถด. [๖๖๑] ถายงมยงเปนอย ขาพระบาทกจะให เมอไมมไมเปน จะใหไดอยางไร แมถงจะเปนอยางนแลวกตาม กจะตองให เพราะขาพระบาทจะลมทาน เสยไมได. จบ วสยหชาดกท ๑๐. จบ โกกลวรรคท ๔. _________________

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 153 รวมชาดกทมในวรรคน คอ ๑. โกกาลกชาดก ๒. รถลฏฐชาดก ๓. โคธชาดก๔. ราโชวาทชาดก ๕. ชมพกชาดก ๖. พรหาฉตตชาดก ๗. ปฐชาดก ๘. ถสชาดก ๙. พาเวรชาดก ๑๐. วสยหชาดก. _________________

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 154 ๕. จลลกณาลวรรค ๑. กณฑลกชาดก เปรยบนารดวยทานา [๖๖๒] บรรดานารทงหลาย เปนคนหลายใจ ไมมใครสามารถจะขมได ทาความ ยวยวนใหแกชายทงหลาย ถาหากวา นารทงหลายแมจะทาใหเกดความ ปตไดโดยประการทงปวง กไมควรไววางใจ เพราะวา นารทงหลายเปรยบ ดวยทานา. [๖๖๓] บณฑตไดพบเหนเหตคลายกาหนด ของกนนรและนางกนนรทงหลาย แลว กพงรเสยเถดวา หญงทกคน ยอมไมยนดในเรอนของตน ภรรยา ไดทอดทงสามผเชนนนได เพราะไปพบเหนบรษอนแมเปนงอยเปลย. [๖๖๔] พระมเหสของพระเจาพกะ และพระเจาพาวรกะ ผหมกมนอยในกาม เกนสวน ยงประพฤตลวงกบชาวประมงคนใชผใกลชดและอยในอานาจ หญงจะไมประพฤตลวงบรษอนนอกจากคนนนอก มอยหรอ? [๖๖๕] นางปงคยาน พระอครมเหสทรกของพระเจาพรหมทตตผเปนอสระแหง มวลโลก ไดประพฤตลวงกบคนเลยงมาผเปนคนใกลชดและอยในอานาจ นางผใครกามนน ไมไดประสบผลแมทงสองอยาง. จบ กณฑลกชาดกท ๑. ๒. วานรชาดก ผรเทาถงเหตการณเอาตวรอดได [๖๖๖] ดกรจระเข เราสามารถยกตนขนจากนาสบกไดแลว บดน เราจะไมตกอย ในอานาจของทานอกตอไป. [๖๖๗] เราไมตองการดวยผลมะมวง ผลหวา และผลขนนทงหลาย เราจะตอง ขามฝงแมนาไปบรโภคผลมะเดอของเราดกวา.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 155 [๖๖๘] ผใด ไมรเทาถงเหตการณ อนบงเกดขนแลวโดยฉบพลน ผนน จะตอง ตกอยในอานาจของศตร และตองเดอดรอนใจในภายหลง. [๖๖๙] สวนผใด รเทาถงเหตการณ ทบงเกดขนโดยฉบพลน ผนน ยอมพน จากความคบขนอนเกดแตศตร และไมตองเดอดรอนใจในภายหลง. จบ วานรชาดกท ๒. ๓. กนตนชาดก วาดวยการเชอมมตรภาพ [๖๗๐] หมอมฉนไดอาศย อยในพระราชนเวศของพระองค พระองคทรงอปถมภ บารงมาเปนอยางดมไดขาด มาบดน พระองคผเดยวไดกอเหตขน ขาแต พระราชา มฉะนน หมอมฉนจะขอทลลาไปปาหมพานต. [๖๗๑] ผใดแล เมอคนอนทากรรมอนชวรายใหแกตนแลว และตนกไดทาตอบ แทนแลว ยอมรสกไดวา เราไดทาตอบแกเขาแลว เวรของผนน ยอม สงบไปดวยอาการเพยงเทาน ดกรนางนกกระเรยน ทานจงอยกอนเถด อยาเพงไปเลย. [๖๗๒] มตรภาพของผทถกทารายกบผททาราย ยอมเชอมกนไมตดอก ใจของ หมอมฉนไมยอมใหอย ขาแตพระองคผประเสรฐ เพราะเหตนน หมอมฉนขอทลลาไป. [๖๗๓] มตรภาพของผทถกทารายกบผททาราย ยอมกลบเชอมตดกนไดอก เฉพาะพวกบณฑตดวยกน ยอมเชอมกนไมตดอก เฉพาะพวกชนพาล ดกรนางนกกระเรยน ทานจงอยกอนเถด อยาเพงไปเลย. จบ กนตนชาดกท ๓. ๔. อมพชาดก วาดวยหญงขโมยมะมวง [๖๗๔] หญงคนใด ลกมะมวงทงหลายของทาน หญงคนนน จงตกอยใตอานาจ ของชางยอมผม และผเดอดรอนเพราะแหนบ.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 156 [๖๗๕] หญงคนใด ลกมะมวงทงหลายของทาน หญงคนนน ถงจะมอายตง ๒๐ ป ๒๕ ป หรอไมถง ๓๐ ป ตงแตเกดมา อยาไดผวเชนนนเลย. [๖๗๖] หญงคนใด ลกมะมวงทงหลายของทาน หญงคนนน ถงจะกระเสอก กระสนเทยวหาผว เดนไปสหนทางไกลแสนไกลแตลาพงคนเดยว ถง จะไดนดแนะกนไวแลว กขออยาไดพบไดเหนผวเลย. [๖๗๗] หญงคนใด ลกมะมวงทงหลายของทาน หญงคนนน ถงจะมทอยสะอาด ตบแตงรางกายทดทรงดอกไม ลบไลดวยกระแจะจนทน กจงนอนอยบน ทนอนแตเพยงคนเดยวเถด. จบ อมพชาดกท ๔. ๕. คชกมภชาดก ชาๆ จะไดพราสองเลมงาม [๖๗๘] ดกรเจาตวคบ ไฟไหมปา คราวใด คราวนน เจาจะทาอยางไร เจาเปน สตวมความบากบนออนแออยางน? [๖๗๙] โพรงไม และระแหงแผนดน มอยเปนอนมาก ถาพวกขาพเจาไปไมทน ถงโพรงไม และระแหงแผนดนเหลานน พวกขาพเจากตองตาย. [๖๘๐] ในเวลาทจะตองทาชาๆ ผใด รบดวนทาเสยเรว ในเวลาทจะตองรบดวน ทากลบทาชาไป ผนน ยอมตดรอนประโยชนของตนเอง เหมอนคน เหยยบใบตาลแหงแหลกละเอยดไป ฉะนน. [๖๘๑] ในเวลาทจะตองทาชาๆ ผใด ทาชา และในเวลาทจะตองรบทาดวนกรบ ดวนทาเสย ประโยชนของผนน ยอมบรบรณเหมอนดวงจนทรสองแสง สวางในกลางคน ฉะนน. จบ คชกมภชาดกท ๕.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 157 ๖. เกสวชาดก ความคนเคยเปนรสอนยอดเยยม [๖๘๒] เปนอยางไรหนอ เกสวะดาบสผควรบชาของขาพเจาทงหลายจงละความ เปนพระเจาพาราณสผเปนจอมมนษย ซงสามารถใหสาเรจประสงคทก อยางทกประการ แลวมายนดอยในอาศรมของกปปดาบส? [๖๘๓] ดกรนารทอามาตย หมไมอนนารนรมยใจ มอย ถอยคาของกปปดาบส เปนสภาษต ไพเราะ นารนรมยใจ ยงอาตมาใหยนด. [๖๘๔] พระคณเจาบรโภคขาวสกสาลทปรงดวยเนอสะอาด ไฉนขาวฟางและ ลกเดอยอนหารสมไดเลย จงทาใหพระคณเจายนดไดเลา. [๖๘๕] ของบรโภคจะดหรอไมดกตาม จะนอยหรอมากกตาม บคคลใดคนเคย กนแลว จะพงบรโภค ณ ทใด การบรโภค ณ ทนนแหละด เพราะรส ทงหลาย มความคนเคยกนเปนยอดเยยม. จบ เกสวชาดกท ๖. ๗. อยกฏชาดก วาดวยยกษถอกระบองเหลกใหญ [๖๘๖] ทานผใด ยนถอกระบองเหลกอนใหญโตเหลอขนาดอยบนอากาศ ทาน ผนน มาสถตอยเพอจะคมครองขาพเจาในวนนหรอ หรอจะพยายามมา ฆา ขาพเจา? [๖๘๗] ดกรพระราชา เราเปนทตของพวกยกษ ถกพวกยกษเหลานนสงมา ณ ทน เพอจะปลงพระชนมพระองค แตทาวสกรนทรเทวราชคมครอง พระองคอย เพราะเหตนน เราจงผาพระเศยรของพระองคไมได. [๖๘๘] กถาทาวมฆวาฬเทวราชผเปนจอมทวยเทพ พระสวามของนางสชาดา คมครองขาพเจาอย มฉะนน พวกปศาจกคงคกคามเหลาสตวทงหลาย เปนแน ขาพเจาไมไดสะดงกลวตอพวกยกษเลย.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 158 [๖๘๙] พวกกมภณฑ และพวกปศาจทงมวญจะคราครวญกนไปกตามเถด พวกมนคงไมอาจจะตอยทธกบขาพเจา กรยาทหลอกหลอนของพวกยกษ ซงทาใหนากลวตางๆ นน มอยเปนอนมาก แตขาพเจากไมกลว. จบ อยกฏชาดกท ๗. ๘. อรญญชาดก วาดวยการเลอกคบคน [๖๙๐] คณพอ ผมออกจากปาไปสบานแลว จะพงคบคนทมศลอยางไร มวตร อยางไร ผมถามแลว ขอคณพอจงบอกขอนนแกผมดวย? [๖๙๑] ลกเอย ผใด พงคนเคยกะเจากด พงอดทนความคนเคยของเจาไดกด เชอถอคาพดของเจากด งดโทษใหเจากด เจาไปจากทนแลวจงคบหาผนน เถด. [๖๙๒] ผใด ไมมกรรมชวดวยกาย วาจาและใจ เจาไปจากทนแลวจงคบหาผนน ทาตนใหเหมอนบตรผเกดจากอกของผนนเถด. [๖๙๓] ลกเอย คนทมจตเหมอนนายอมขมน มจตกลบกลอก รกงายหนายเรว เจาอยาคบหาคนเชนนนเลย ถงหากวา พนชมพทวปทงหมดจะไมม มนษยกตาม. จบ อรญญชาดกท ๘. ๙. สนธเภทชาดก วาดวยโทษทเชอถอคาสอเสยด [๖๙๔] ดกรนายสารถ สตวทง ๒ น ไมไดมความเสมอกนเพราะสตรทงหลาย เลย ไมไดมความเสมอกนเพราะอาหารเลย ภายหลง เมอสนขจงจอก ยยงทาลายความสนทสนมกนเสยจนถงใหตาย ทานจงเหนเหตนนซง ฉนคดไวถกตองแลว. [๖๙๕] พวกสนขจงจอกพากนกดกนโค และราชสห เพราะคาสอเสยดใด คาสอเสยดนน ยอมเปนไปถงตดมตรภาพเพราะเนอ ดจดาบคม ฉะนน.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 159 [๖๙๖] ดกรนายสารถ ทานจงดการนอนตายของสตวทง ๒ น ผใด เชอถอถอยคาของ คนสอเสยด ผมงทาลายความสนทสนม ผนน จะตองนอนตายอยางน. [๖๙๗] ดกรนายสารถ นรชนเหลาใด ไมเชอถอถอยคาของคนสอเสยด ผมง ทาลายความสนทสนม นรชนเหลานน ยอมไดประสบความสขเหมอน คนไปสวรรค ฉะนน. จบ สนธเภทชาดกท ๙. ๑๐. เทวตาปญหาชาดก วาดวยปญหาของเทวดา [๖๙๘] ดกรพระราชา บคคลประหารผอนดวยมอทง ๒ ดวยเทาทง ๒ แลวเอามอ ประหารปากผอน บคคลนน กลบเปนทรกของผถกประหาร เพราะเหต นน พระองคทรงเหนผทถกประหารนนวา ไดแกใคร? [๖๙๙] ดกรพระราชา บคคลดาผอนตามความพอใจ แตไมปรารถนาใหผทถกดา นนไดรบภยอนตราย บคคลนน กลบเปนทรกของผดา เพราะเหตนน พระองคทรงเหนผดานนวา ไดแกใคร? [๗๐๐] ดกรพระราชา บคคลกลาวตดวยถอยคาไมเปนจรง และทวงตงดวยคา อนเหลาะแหละ บคคลนน กลบเปนทรกแหงกนและกน เพราะเหตนน พระองคทรงเหนผนนวา ไดแกใคร? [๗๐๑] ดกรพระราชา บคคลผนาเอาขาว นา ผา และเสนาสนะไป (ชอวาผนา เอาไปมอยโดยแท) บคคลเหลานน กลบเปนทรกของผเปนเจาของ เพราะเหตนน พระองคทรงเหนผนนวา ไดแกใคร? จบ เทวตาปญหาชาดกท ๑๐. จบ จลลกณาวรรคท ๕. __________________

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 160 รวมชาดกทมในวรรคน คอ ๑. กณฑลกชาดก ๒. วานรชาดก ๓. กนตนชาดก๔. อมพชาดก ๕. คชกมภชาดก ๖. เกสวชาดก ๗. อยกฏชาดก๘. อรญญชาดก ๙. สนธเภทชาดก ๑๐. เทวตาปญหาชาดก _________________ รวมวรรคทมในจตกกนบาตน คอ ๑. กาลงควรรค๒. ปจมนทวรรค ๓. กฏทสกวรรค๔. โกกลวรรค ๕. จลลกณาวรรค. จบ จตกกนบาตชาดก. _________________

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 161 ปญจกนบาตชาดก ๑. มณกณฑลวรรค ๑. มณกณฑลชาดก ผไมหวนไหวในโลกธรรม [๗๐๒] พระองคละแวนแควน มา กณฑล และแกวมณ อนง ยงทรงละ พระราชบตร และเหลาพระสนมเสยได เมอโภคสมบตทงสนของ พระองค ไมมเหลอเลย เหตไฉน พระองคจงไมทรงเดอดรอน ใน คราวทมหาชนพากนเศราโศกอยเลา?. [๗๐๓] โภคสมบตยอมละทงสตวไปเสยกอนกม บางทสตวยอมละทงโภค สมบตเหลานนไปกอนกม ดกรพระองคผใครในกามารมณ โภคสมบต ทบรโภคกนอย เปนของไมแนนอน เพราะฉะนน หมอมฉนจงไม เดอดรอน ในคราวทมหาชนพากนเศราโศกอย. [๗๐๔] พระจนทรอทยขนเตมดวง กจะกลบหายสนไป พระอาทตยกาจด ความมด ทาโลกใหเรารอนแลวอสดงคตไป ดกรพระองคผเปนศตร โลกธรรมทงหลาย หมอมฉนชนะไดแลว เพราะฉะนน หมอมฉนจงไม เดอดรอน ในคราวทมหาชนพากนเศราโศกอย. [๗๐๕] คฤหสถผบรโภคกามคณ เกยจครานกไมด บรรพชตไมสารวมกไมด พระเจาแผนดนไมทรงใครครวญเสยกอนแลวทรงทากไมด บณฑตม ความโกรธเปนเจาเรอนกไมด. [๗๐๖] ขาแตพระองคผเปนเจาทศ กษตรยใครครวญเสยกอนแลวจงทา ไมใคร ครวญเสยกอนแลวไมควรทา อสรยยศ บรวารยศ และเกยรตคณของ พระราชาผทรงใครครวญกอนแลวจงทา ยอมเจรญขน. จบ มณกณฑลชาดกท ๑.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 162 ๒. สชาตชาดก วาดวยคาคมของคนฉลาด [๗๐๗] เหตไรหนอ เจาจงเปนเหมอนรบดวนเกยวเอาหญาอนเขยวสดมาแลว บนเพอถงววแกผปราศจากชวตแลววา จงเคยวกนเสย ววทตายแลวจะ พงลกขนไดเพราะหญา และนาเปนไมมแน เจาบนเพอไปเปลาๆ เหมอน คนผไรความคด ฉะนน. [๗๐๘] ศรษะ เทาหนา เทาหลง หาง และห ของวว กตงอยตามทอยาง นน ผมเขาใจวา ววตวนจะพงลกขนได ศรษะหรอมอเทาของคณป มได ปรากฏเลย คณพอนนเองมารองไหอยทสถปดน เปนคนไรความคดมใช หรอ? [๗๐๙] เจารดพอผเดอดรอนยงนกใหหายรอน ยงความกระวนกระวายของ พอใหดบไดสน เหมอนบคคลเอานารดไฟตดเปรยงใหดบไป ฉะนน เจามาถอนลกศรคอ ความโศกทเสยบแนนอยในฤทยของพอออกไดแลว หนอ เมอพอถกความโศกครอบงา เจาไดบรรเทาความโศกถงบดา เสยได. [๗๑๐] พอเปนผถอนลกศรคอความโศกออกไดแลว ปราศจากความเศราโศก หมดความมวหมอง ลกรก พอจะไมเศราโศก จะไมรองไห เพราะได ฟงถอยคาของเจา. [๗๑๑] คนผมปญญา มใจอนเคาะห ยอมทาบคคลใหหลดพนจากความเศรา โศกได เหมอนกบพอสชาตบตรของพอ ทาบดาใหลวงพนจากความเศรา โศก ฉะนน. จบ สชาตชาดกท ๒.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 163 ๓. เวนสาขชาดก ทาดไดด ทาชวไดชว [๗๑๒] ดกรพรหมทตตกมาร ความเกษมสาราญ ภกษาหารหาไดงาย และ ความเปนผสาราญกายน ไมพงมตลอดกาลเปนนตย เมอประโยชนของ ตนสนไป ทานอยาเปนผลมจมเสยเลย เหมอนเรอแตก คนไมได ทพงอาศย ตองจมอยในทามกลางทะเล ฉะนน. [๗๑๓] บคคลทากรรมใด ยอมมองเหนกรรมนนในตน ผทากรรมด ยอมได ผลด ผทากรรมชว ยอมไดผลชว บคคลหวานพชเชนใด ยอมไดผล เชนนน. [๗๑๔] ปาจารยในปางกอนไดกลาวคาใดไววา ทานอยาไดทาบาปกรรมททา แลวจะทาใหเดอดรอนในภายหลงเลย คานน เปนคาสอนของอาจารยเรา [๗๑๕] ปงคยปโรหตนน ยอมบนเพอแสดงตนไทรวา มกงแผไพศาล (สามารถ ใหความชนะได) เราไดใหฆากษตรยผประดบดวยราชาลงการ ลบไล ดวยแกนจนทนแดงทงพนพระองคเสย ทตนไมใด ตนไมนน บดน ไมอาจทาการปองกนอะไรแกเราได ความทกขอนนนแหละกลบมาสนอง เราแลว. [๗๑๖] พระนางอพพรอครมเหสของเรา มพระฉววรรณงามดงทองคา ลบไล ตวดวยแกนจนทนแดง ยอมงามเจรญตา เหมอนกบกงไมสงคอนขน ตรงไป ไหวสะเทอนอย ฉะนน เรามไดเหนพระนางอพพรแลว คงจก ตองตายเปนแน การทเราไมไดเหนพระนางอพพรนน จกเปนทกขยง กวามรณทกขนอก. จบ เวนสาขชาดกท ๓. ๔. อรคชาดก เปรยบคนตายเหมอนงลอกคราบ [๗๑๗] บตรของขาพเจา ละทงรางกายของตนไป ดจงละทงคราบเกาไป ฉะนน เมอรางกายแหงบตรของขาพเจาใชอะไรไมได เมอบตรของขาพเจากระทา

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 164 กาละไปแลวอยางน บตรของขาพเจาถกเผาอย ยอมไมรสกถงความราไห ของพวกญาต เพราะฉะนน ขาพเจาจงไมเศราโศกถงเขา คตของตน มอยางใด เขากยอมไปสคตของตนอยางนน. [๗๑๘] บตรของดฉนน ดฉนมไดเชอเชญใหเขามาจากปรโลก เขากมาเอง แมเมอจะไปจากมนษยโลกน ดฉนกมไดอนญาตใหเขาไป เขามา อยางใด เขากไปอยางนน การปรเทวนาถงในการทบตรของดฉนไปจาก มนษยโลกนน จะเกดประโยชนอะไร บตรของดฉนถกเผาอย กไมรสก ถงความราไหของพวกญาต เพราะฉะนน ดฉนจงไมเศราโศกถงเขา คตของตนมอยางใด เขากไปสคตของตนอยางนน. [๗๑๙] เมอพชายตายแลว หากวา ดฉนจะพงรองไห ดฉนกจะผายผอม เมอ ดฉนรองไหอย จะมผลอะไร ความไมยนดจะพงมแกญาต มตร และ สหายของดฉนยงขน พชายของดฉนถกเผาอย กไมรสกถงความราไห ของพวกญาต เพราะฉะนน ดฉนจงไมเศราโศกถงพชายนน คตของ ตนมอยางใด เขากไปสคตของตนอยางนน. [๗๒๐] เดกรองไหขอพระจนทรอนโคจรอยในอากาศ ฉนใด การทบคคลมา เศราโศกถงผทละไปสปรโลกแลวน กมอปไมย ฉนนน สามของดฉน ถกเผาอย ยอมไมรสกถงความราไหของพวกญาต เพราะฉะนน ดฉน จงไมเศราโศกถงสามนน คตของตนมอยางใด เขากไปสคตของตน อยางนน. [๗๒๑] หมอนาทแตกแลว เชอมใหสนทอกไมได ฉนใด การทบคคลมาเศรา โศกถงผทละไปสปรโลกแลวน กมอปไมย ฉนนน นายของดฉนถกเผา อย ยอมไมรสกถงความราไหของพวกญาต เพราะฉะนน ดฉนจงไม เศราโศกถงนายนน คตของตนมอยางใด นายของดฉนกไปสคตของ ตนอยางนน. จบ อรคชาดกท ๔.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 165 ๕. ธงกชาดก วาดวยการรองไหไมมประโยชน [๗๒๒] ชนเหลาอน เศราโศกอย รองไหอย ชนเหลาอน มชมไปดวยนาตา พระองคเปนผมผวพระพกตรผองใส ดกรฆตราชา เพราะเหตไร พระองค จงไมเศราโศก? [๗๒๓] ความเศราโศกหาไดนาสงทลวงไปแลวมาไดไม หาไดนาความสขใน อนาคตมาไดไม ดกรธงกราชา เพราะฉะนน หมอมฉนจงไมเศราโศก ความเปนสหายในความโศก ยอมไมม. [๗๒๔] บคคลเศราโศกอย ยอมเปนผผอมเหลอง และไมพอใจบรโภค อาหาร เมอเขาถกลกศรคอความเศราโศกเสยบแทงแลว เรารอนอย ศตรทงหลาย ยอมดใจ. [๗๒๕] ความฉบหายอนความเศราโศกเปนมล จกไมมาถงหมอมฉนผอยใน บานหรอในปา ในทลมหรอในทดอน หมอมฉนเหนบทฌานแลว อยางน. [๗๒๖] ตนผเดยวเทานน สามารถจะนากามรสทงปวงมาใหได สหายของพระ ราชาพระองคใด ไมสามารถจะนามาใหได ถงสมาบตในแผนดนทงสน กจกนาความสขมาใหแกพระราชาพระองคนนไมได. จบ ธงกชาดกท ๕. ๖. การนทยชาดก วาดวยการทาทเหลอวสย [๗๒๗] ทานผเดยวรบรอน ยกเอากอนหนใหญกลงลงไปในซอกภเขาในปา ดกรการนทยะ จะเปนประโยชนอะไรแกทานดวยการทงกอนหนลงใน ซอกเขานเลาหนอ?

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 166 [๗๒๘] ขาพเจาเกลยหนกอนเลกกอนใหญลง จกกระทาแผนดนใหญนซงม มหาสมทรสเปนขอบเขต ใหราบเรยบเพยงดงฝามอ เพราะฉะนน ขาพเจาจงไดทงหนลงในซอกเขา. [๗๒๙] ดกรการนทยะ เราสาคญวา มนษยคนเดยว ยอมไมสามารถจะทา แผนดนใหราบเรยบดงฝามอได ทานพยายามจะทาซอกเขานใหเตมขน ทานกจกละชวโลกนไปเสยเปลาเปนแน. [๗๓๐] ขาแตทานพราหมณ หากวา มนษยคนเดยวไมสามารถจะทาแผนดนใหญ นใหราบเรยบได ฉนใด ทานกจกนามนษยเหลานผมทฏฐตางๆ กนมา ไมได ฉนนนเหมอนกน. [๗๓๑] ดกรการนทยะ ทานไดบอกความจรงโดยยอแกเรา ขอนน เปน อยางน แผนดนนมนษยไมสามารถจะทาใหราบเรยบได ฉนใด เรากไม อาจจะทาใหมนษยทงหลายมาอยในอานาจของเราได ฉนนน. จบ การนทยชาดกท ๖. ๗. ลฏกกชาดก คตของคนมเวร [๗๓๒] ดฉนขอไหวพญาชางผมกาลงเสอมในกาลทมอายไดหกสบปแลว ผอย ในปา เปนเจาโขลง เพรยบพรอมดวยบรวารยศนน ดฉนขอทาอญชล ทานดวยปกทงสอง ขอทานอยาไดฆาลกนอยๆ ของฉนผมกาลงทรพล เสยเลย. [๗๓๓] ดฉนขอไหวพญาชางผเทยวไปเชอกเดยว ผอยในปา เทยวหาอาหาร กนตามเชงภเขา ดฉนขอทาอญชลทานดวยปกทงสอง ขอทานอยาได ฆาลกนอยๆ ของดฉนผมกาลงทรพลเสยเลย. [๗๓๔] แนะนางนกไส เราจะฆาลกนอยของเจาเสย เจามกาลงนอยจกทา อะไรเราได เราจะขยนกไสอยางเจาตงแสนตวใหละเอยดไปดวยเทา ขางซาย.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 167 [๗๓๕] กจทจะพงทาดวยกาลงกาย ยอมสาเรจในททงปวง เพราะกาลงกายของ คนพาล ยอมมเพอฆาคนอน แนะพญาชาง ผใด ฆาลกนอยๆ ของเรา ผมกาลงทรพล เราจกทาสงทไมใชความเจรญใหแกผนน. [๗๓๖] ทานจงดกา นางนกไส กบ และแมลงวนหวเขยว สตวทงสเหลาน ไดรวมใจกนฆาชางเสยได ทานจงเหนคตของคนมเวรแกคนมเวร ทงหลาย เพราะฉะนนแล ทานทงหลาย อยาไดกระทาเวรกบใครๆ ถง จะไมเปนทรกใครกนเลย. จบ ลฏกกชาดกท ๗. ๘. จลลธรรมปาลชาดก ความรกของแมทมตอลก [๗๓๗] หมอมฉนผเดยวทตดความเจรญ กระทาความผดตอพระเจามหาปตาปะ ขาแตสมมตเทพ ขอพระองคไดทรงพระกรณาโปรดปลอยธรรมปาล กมารนเสยเถด โปรดรบสงใหตดมอของหมอมฉนเถด. [๗๓๘] หมอมฉนผเดยวทตดความเจรญ กระทาความผดตอพระเจามหาปตาปะ ขาแตสมมตเทพ ขอพระองคไดทรงพระกรณาโปรดปลอยธรรมปาลกมาร นเสยเถด โปรดรบสงใหตดเทาของหมอมฉนเถด. [๗๓๙] หมอมฉนผเดยวทตดความเจรญ กระทาความผดตอพระเจามหาปตาปะ ขาแตสมมตเทพ ขอพระองคไดทรงพระกรณาโปรดปลอยธรรมปาลกมาร นเสยเถด โปรดรบสงใหตดศรษะของหมอมฉนเถด. [๗๔๐] ใครๆ ผเปนมตร และอามาตยของพระราชาน ทมใจด คงจะไมมแน นอน ผทจะทลหามพระราชาวา อยาทรงปลงพระชนมพระราชบตรซง เกดแตพระอระเสยเลย กไมม. [๗๔๑] ใครๆ ผเปนมตรและพระญาตของพระราชาน ทมใจด คงจะไมมแน นอน ผทจะทลหามพระราชาวา อยาทรงปลงพระชนมพระราชบตรท เกดจากพระองคเสยเลย กไมม.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 168 [๗๔๒] แขนของธรรมปาลกมารผเปนทายาทแหงแผนดน อนลบไลดวยแกน จนทนแดง มาขาดไปเสย ขาแตสมมตเทพ ชวตของหมอมฉนกคงจะ ดบไป จบ จลลธรรมปาลชาดกท ๘. ๙. สวรรณมคชาดก วาดวยเนอตดบวงนายพราน [๗๔๓] ขาแตเนอผมกาลงมาก ทานจงพยายามดงบวงออก ขาแตทานผม เทาดจทองคา ทานจงพยายามดงบวงทตดแนนใหขาดเถด ฉนผเดยวจะ ไมพงยนดอยในปา. [๗๔๔] ฉนพยายามดงอย แตไมสามารถจะทาบวงใหขาดได ฉนเอาเทาตะกย แผนดนดวยกาลงแรง บวงตดแนนเหลอเกน จงครดเอาเทาของฉนเขา. [๗๔๕] ขาแตนายพราน ทานจงปใบไมลง จงชกดาบออก จงฆาฉนเสยกอน แลวจงฆาพญาเนอตอภายหลง. [๗๔๖] เราไมเคยไดยนไดฟง หรอไดเหนเนอทพดภาษามนษยได แนะนางผม หนาอนเจรญ ตวทาน และพญาเนอนจงเปนสขเถด. [๗๔๗] ขาแตนายพราน วนน ฉนเหนพญาเนอหลดพนมาไดแลว ยอมชนชม ยนด ฉนใด ขอใหทานพรอมดวยญาตทงมวลของทาน จงชนชม ยนด ฉนนน. จบ สวรรณมคชาดกท ๙. ๑๐. สสนธชาดก วาดวยนางผวหอม [๗๔๘] กลนดอกไมมตระหอมฟงไป นาทะเลคะนองใหญ พระนางสสนธ อยหางไกลจากนครน ขาแตพระเจาตมพราช กามทงหลายเสยบแทงหว ใจขาพระบาทอย. [๗๔๙] ทานขามทะเลไปไดอยางไร ทานไดเหนเกาะเสรมไดอยางไร ดกรนาย อคคะ ความสมาคมของนาง และทาน ไดมขนอยางไร?

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 169 [๗๕๐] เมอพวกพอคาผแสวงหาทรพย ออกไปจากทาชอภรกจฉะ พวกมงกร ทาใหเรอแตกแลว เราไดลอยไปกบแผนกระดาน. [๗๕๑] พระนางสสนธมกลนพระกายหอมดจแกนจนทนอยเปนนตย นาดนาชม ทรงเหนขาพระบาทเขาแลว ปลอบโยนดวยวาจาอนออนหวาน ไดทรง อมขาพระบาทดวยแขนทงสองเหมอนกบมารดา อมบตรผเกดจากอก ฉะนน. [๗๕๒] พระนางผมพระเนตรออนหวาน ทรงบารงบาเรอขาพระบาทดวยขาว นา ผา ทนอน และแมดวยพระองค ขาแตพระเจาตมพราช ขอพระ องคโปรดทรงทราบอยางนเถด. จบ สสนธชาดกท ๑๐. จบ มณกณฑลวรรคท ๑. __________________ รวมชาดกทมในวรรคน คอ ๑. มณกณฑลชาดก ๒. สชาตชาดก ๓. เวนสาขชาดก ๔. อรคชาดก ๕. ธงกชาดก ๖. การนทยชาดก ๗. ลฏกกชาดก ๘. จลลธรรมปาลชาดก ๙. สวรรณมคชาดก ๑๐. สสนธชาดก.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 170 ๒. วรรณาโรหวรรค ๑. วรรณาโรหชาดก วาดวยผมใจคอหนกแนน [๗๕๓] ทานผมเขยวงามกลาววา เสอโครงชอสพาหน มลกษณะ วรรณะ ชาต กาลงกาย และกาลงความเพยร ไมประเสรฐไปกวาเรา. [๗๕๔] เสอโครงชอสพาหกลาววา ราชสหผมเขยวงาม มลกษณะ วรรณะ ชาต กาลงกาย และกาลงความเพยร ไมประเสรฐไปกวาเรา. [๗๕๕] แนะเพอนสพาห ถาทานจะประทษรายเราผอยกบทานอยางน บดน เรากไมพงยนดอยรวมกบทานตอไป. [๗๕๖] ผใดเชอฟงคาของคนอนตามทเปนจรง ผนนตองพลนแตกจากมตร และตองประสบเวรเปนอนมาก. [๗๕๗] ผใดไมประมาททกขณะ มงความแตกราว คอยแตจบความผด ผนน ไมชอวาเปนมตร สวนผใดอนคนอนยใหแตกกนไมได ไมมความรงเกยจ มตร นอนอยอยางปลอดภย เหมอนบตรนอนแอบอกมารดา ฉะนน ผนนนบวาเปนมตรแท. จบ วรรณาโรหชาดกท ๑. ๒. สลวมงสชาดก ผประพฤตธรรมยอมเปนผเสมอกน [๗๕๘] ขาพระองคมความสงสยวา ศลประเสรฐ หรอสตะประเสรฐ ศลนแหละ ประเสรฐกวาสตะ ขาพระองคไมมความสงสยแลว.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 171 [๗๕๙] ชาตและวรรณะเปนของเปลา ไดสดบมาวา ศลเทานนประเสรฐทสด บคคลผไมประกอบดวยศล ยอมไมไดประโยชนเพราะสตะ. [๗๖๐] กษตรยและแพศยผไมตงอยในธรรม ไมอาศยธรรม ชนทงสองนนละ โลกนไปแลว ยอมเขาถงทคต. [๗๖๑] กษตรย พราหมณ แพศย ศทร คนจณฑาล และคนเทหยากเยอ ประพฤตธรรมในธรรมวนยนแลว ยอมเปนผเสมอกนในไตรทพย. [๗๖๒] เวท ชาต แมพวกพอง กไมสามารถจะใหอสรยยศหรอความสขใน ภพหนาได สวนศลของตนเองทบรสทธดแลว ยอมนาความสขใน ภพหนามาใหได. จบ สลวมงสชาดกท ๒. ๓. หรชาดก การกระทาทสอใหรวามตรหรอมใชมตร [๗๖๓] ผใดหมดความอาย เกลยดชงความมเมตตา กลาวอยวา เราเปนมตร สหายของทาน ไมไดเออเฟอทาการงานทดกวา บณฑตรจกผนนไดด วา ผนมใชมตรสหายของเรา. [๗๖๔] เพราะวา บคคลชอบทาอยางไร กพงกลาวอยางนน ไมชอบทาอยางไร กไมพงกลาวอยางนน บณฑตทงหลายรจกบคคลนนวา ผไมทาใหสม กบพด เปนแตกลาวอยวา เราเปนมตรสหายของทาน. [๗๖๕] ผใดไมประมาทอยทกขณะ มงความแตกราว คอยแตจบความผด ผ นนไมชอวาเปนมตร สวนผใดอนคนอนยใหแตกกนไมได ไมมความ รงเกยจในมตร นอนอยอยางปลอดภย เหมอนบตรนอนแอบอก มารดา ฉะนน ผนนนบวาเปนมตรแท. [๗๖๖] กลบตรผมองเหนผลอานสงส เมอจะนาธระของบรษ ยอมใหเกดฐานะ คอ การทาความปราโมทย และความสข อนจะนาความสรรเสรญมาให.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 172 [๗๖๗] บคคลไดดมรสอนเกดจากวเวก รสแหงความสงบ และรสคอธรรมปต ยอมเปนผไมมความกระวนกระวาย เปนผหมดบาป. จบ หรชาดกท ๓. ๔. ขชโชปนกชาดก วาดวยเหนหงหอยวาเปนไฟ [๗๖๘] ใครหนอ เมอไฟมอย ยงเทยวแสวงหาไฟอก เหนหงหอยในเวลา กลางคน กมาสาคญวาเปนไฟ. [๗๖๙] บคคลนน เอาจรณโคมยและหญาขยใหละเอยดโปรยลงบนหงหอย เพอจะใหเกดไฟ กไมสามารถจะใหไฟลกได ดวยความสาคญวปรต ฉนใด. [๗๗๐] คนพาล ยอมไมไดสงทตองประสงคโดยมใชอบาย นมโคไมมทเขา โค คนรดนมโคจากเขาโค ยอมไมไดนม กฉนนน. [๗๗๑] ชนทงหลาย ยอมบรรลถงประโยชนดวยอบายตางๆ คอ ดวยการขมศตร และดวยการยกยองมตร. [๗๗๒] พระเจาแผนดนทงหลาย ยอมครอบครองแผนดนอยได กดวยการได อามาตยผเปนประมขของเสน และดวยการแนะนาของอามาตยผททรง โปรดปราน. จบ ขชโชปนกชาดกท ๔. ๕. อหตณฑกชาดก วาดวยลงกบหมอง [๗๗๓] ดกรสหายผมหนางาม เราเปนนกเลงสะกา แพเขาเพราะลกบาด ทาน จงทงมะมวงสกลงมาบาง เราจะไดบรโภคเพราะความเพยรของทาน. [๗๗๔] ดกรสหาย ทานมากลาวสรรเสรญเราผลอกแลก ดวยคาไมเปนจรง ขน ชอวาลงทมหนางาม ทานเคยไดยนหรอเคยไดเหนทไหนมาบาง?

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 173 [๗๗๕] ดกรหมอง ทานทากรรมใดไวกะเรา กรรมนนยอมปรากฏอยในหวใจ ของเราจนวนน ทานเขาไปยงตลาดขายขาวเปลอก เมาสราแลว ตเรา ผกาลงหวโหยถงสามครง. [๗๗๖] เราระลกถงการนอนเปนทกข อยทตลาดนนได อนง ถงทานจะยก ราชสมบตใหเราครอบครอง ทานขอมะมวงเราแมผลเดยว เรากไมให เพราะวาเราถกทานคกคามใหกลวเสยแลว. [๗๗๗] อนง บณฑตรจกผใดทเกดในตระกล เอบอมอยในหอง ไมมความ ตระหน กควรจะผกความเปนสหาย และมตรภาพกบผนนไวใหสนท. จบ อหตณฑกชาดกท ๕. ๖. คมพยชาดก เปรยบวตถกามเหมอนยาพษ [๗๗๘] ยกษชอคมพยะเทยวหาเหยอของตนอย ไดวางยาพษอนมส กลนและ รสเหมอนนาผงไวในปา. [๗๗๙] สตวเหลาใด มาสาคญวานาผง กนยาพษนนเขาไป ยาพษนนเปนของ รายแรงกวาสตวเหลานน สตวเหลานน ตองพากนเขาถงความตาย เพราะ ยาพษนน. [๗๘๐] สวนสตวเหลาใดพจารณารวา เปนยาพษแลว ละเวนเสย สตวเหลา นน เมอสตวทบรโภคยาพษเขาไป กระสบกระสายอย ถกฤทธยาพษ แผดเผาอย กเปนผมความสข ดบความทกขเสยได. [๗๘๑] วตถกามทงหลายฝงอยในมนษย บณฑตพงทราบวาเปนยาพษ เหมอน กบยาพษ อนยกษวางไวทหนทางฉะนน กามคณนชอวาเปนเหยอ ของสตวโลก และชอวาเปนเครองผกมดสตวโลกไว มฤตยมถาคอ รางกายเปนทอยอาศย. [๗๘๒] บณฑตเหลาใด ผมความเรารอน ยอมละเวนกามคณเหลาน อนเปน เครองบารง ปรงกเลส เสยไดในกาลทกเมอ บณฑตเหลานนนบวา

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 174 ไดกาวลวงกเลสเครองของในโลกแลว เหมอนกบผละเวนยาพษทยกษ วางไวในหนทางใหญ ฉะนน. จบ คมพยชาดกท ๖. ๗. สาลยชาดก ใหทกขแกทานทกขนนถงตว [๗๘๓] ผใดลวงใหเราจบงเหาวา นลกนกสาลกา ผนนตามพราสอนสงทลามก ถกงนนกดตายแลว. [๗๘๔] คนใดปรารถนาจะฆาบคคลผไมฆาเอง และผไมใชคนอนใหฆาตน คน นนถกฆาแลวนอนตายอย เหมอนกบบรษผถกงกดตายแลว ฉะนน. [๗๘๕] คนใดปรารถนาจะฆาบคคลผไมเบยดเบยนตน และไมฆาตน คนนน ถกฆาแลวนอนตายอย เหมอนกบบรษถกงกดตายแลว ฉะนน. [๗๘๖] บรษผกาฝนไวในมอ พงซดฝนไปในททวนลม ละอองฝนนน ยอม หวนกลบมากระทบบรษนนเอง เหมอนบรษถกงกดตายแลว ฉะนน. [๗๘๗] ผใดประทษรายคนผไมประทษรายตน เปนคนบรสทธ ไมมความผด เลย บาปยอมกลบมาถงคนพาลผนนเอง เหมอนกบละอองละเอยด ทบคคลซดไปทวนลม ฉะนน. จบ สาลยชาดกท ๗. ๘. ตจสารชาดก คนฉลาดยอมไมแสดงอาการใหศตรเหน [๗๘๘] พวกเจาตกอยในเงอมมอของศตร ถกเขาจองจาดวยทอนไมไผแลว ยงเปนผมสหนาผองใส เพราะเหตไรพวกเจาจงไมเศราโศกเลา?

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 175 [๗๘๙] บคคลไมพงไดความเจรญแมแตเลกนอย ดวยความเศราโศก และ ความราราพน พวกศตรรวา บคคลนนเศราโศก ไดรบความทกข ยอม ดใจ. [๗๙๐] สวนบณฑตผฉลาดในการวนจฉยความ ยอมไมสะทกสะทานเพราะอน ตรายทจะเกดขนไมวาเมอไร พวกศตรไดเหนหนาของบณฑตนน อน ไมเปลยนแปลง เปนเหมอนแตกอน ยอมเกดความทกข. [๗๙๑] บคคลจะพงไดประโยชนในทใด ดวยประการใดๆ เชน การรายมนต การปรกษาทานผร การกลาววาจาออนหวาน การใหสนบน หรอการสบ วงศตระกล พงหาเพยรในทนน ดวยประการนนๆ เถด. [๗๙๒] กในการใด บณฑตพงรวา ประโยชนนเราหรอคนอนไมพงไดรบ ใน กาลนน กไมควรเศราโศก ควรอดกลนไวดวยคดเสยวา กรรมเปน ของมนคง บดน เราจะกระทาอยางไรด. จบ ตจสารชาดกท ๘. ๙. มตตวนทกชาดก วาดวยจกรกรดพดบนหว [๗๙๓] ขาพเจาไดกระทาอะไรไวใหแกเทวดาทงหลาย ขาพเจาไดกระทาบาป กรรมอะไรไว จกรกรดจงไดมากระทบศรษะของขาพเจาพดอยบนกระ หมอม? [๗๙๔] ทานลวงเลยปราสาทแกวผลก ปราสาทแกวมณ ปราสาทเงน และ ปราสาททอง แลวมาในทนเพราะเหตอะไร? [๗๙๕] เชญทานดขาพเจาผถงความฉบหาย เพราะความสาคญเชนนวา โภค สมบตในทน เหนจะมมากกวาโภคสมบตในปราสาททงสนน.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 176 [๗๙๖] ทานละทงนางเวมานกเปรต ๔ มาไดนางเวมานกเปรต ๘ ละทงนางเวมา นกเปรต ๘ มาไดนางเวมานกเปรต ๑๖ ละทงนางเวมานกเปรต ๑๖ มา ไดนางเวมานกเปรต ๓๒ ปรารถนาไมรจกพอ จงมายนดจกรกรด จกรกรดจงพดอยบนกระหมอมของทาน ผถกความปรารถนาครอบงาไว. [๗๙๗] อนธรรมดา ตณหาเปนสงทกวางขวางอย ณ เบองบน ใหเตมไดยาก มกเปนไปตามอานาจของความปรารถนา เพราะฉะนน ชนเหลาใดมา กาหนดยนดตณหานน ชนเหลานนจงตองเปนผทนจกรกรดไว. จบ มตตวนทกชาดกท ๙. ๑๐. ปลาสชาดก วาดวยเหตทจะตองหนจากไป [๗๙๘] พระยาหงสไดกลาวกะปลาสเทวดาวา ดกรสหาย ตนไทรเกดตดอยท คาคบของทานแลว มนเจรญขนแลว จะตดชวตของทานเสย. [๗๙๙] ขาพเจาจะเปนทพงทาตนไทรใหเจรญขน ตนไทรนจกเปนทพงของ ขาพเจา เหมอนมารดาบดา เปนทพงของบตรแลว บตรกลบเปนทพง ของมารดาบดา ฉะนน. [๘๐๐] เหตใดทานจงใหตนไมทนาหวาดเสยวดจขาศก เจรญขนอยทคาคบ เหต นนขาพเจาบอกทานแลวจะไป ความเจรญแหงตนไทรนน ขาพเจาไม ชอบใจเลย. [๘๐๑] บดน ตนไทรนทาใหเรานาหวาดเสยวภยอนใหญหลวง ไดมาถงเรา เพราะไมรสกถงคา อนใหญหลวงของพระยาหงส ซงควรเปรยบ ดวยขนเขาสเนรราช.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 177 [๘๐๒] ผใด เมอกาลงเจรญอย กระทาทพงอาศยใหพนาศไปเสย ความเจรญ ของผนน ทานผฉลาดไมสรรเสรญ นกปราชญรงเกยจความพนาศของผ นน จงเพยรพยายามทจะตดรากเหงาเสย. จบ ปลาสชาดกท ๑๐. จบ วรรณาโรหวรรคท ๒. _________________ รวมชาดกทมในวรรคน คอ ๑. วรรณาโรหชาดก ๒. สลวมงสชาดก ๓. หรชาดก ๔. ขชโชปนกชาดก ๕. อหตณฑกชาดก ๖. คมพยชาดก ๗. สาลยชาดก ๘. ตจสารชาดก ๙. มตตวนทกชาดก ๑๐. ปลาสชาดก _________________

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 178 ๓. อฑฒวรรค ๑. ทฆตโกสลชาดก วาดวยเวรยอมไมระงบดวยเวร [๘๐๓] ขาแตพระราชา เมอพระองคตกอยในอานาจของขาพระองคอยางนแลว เหตอนใดอนหนงทจะทาใหพระองคพนจากทกขได มอยหรอ? [๘๐๔] พอเอย เมอฉนตกอยในอานาจของทานถงอยางนแลว เหตอนใดอน หนงทจะทาใหฉนพนจากทกขได ไมมเลย. [๘๐๕] ขาแตพระราชา เวนสจรต และวาจาสภาษตเสย เหตอยางอนจะปอง กนไดในเวลาใกลมรณกาล ไมมเลย ทรพยนอกนกเหมอนกนแหละ. [๘๐๖] ชนเหลาใด เขาไปผกเวรวา คนนไดดาเรา คนนไดฆาเรา คนนไดชนะ เรา คนนไดลกของๆ เรา เวรของชนเหลานน ยอมไมสงบ สวนชน เหลาใด ไมเขาไปผกเวรวา คนนไดดาเรา คนนไดฆาเรา คนนไดชนะ เรา คนนไดลกของๆ เรา เวรของชนเหลานน ยอมสงบ. [๘๐๗] ในกาลไหนๆ เวรในโลกน ยอมไมระงบดวยเวรเลย แตยอมระงบ ไดดวยความไมมเวร ธรรมนเปนของเกา. จบ ทฆตโกสลชาดกท ๑. ๒. มคโปตกชาดก คาพดททาใหหายเศราโศก [๘๐๘] การททานเศราโศกถงลกเนอผละไปแลว เปนการไมสมควรแกทานผ หลกออกจากเรอนบวชเปนบรรพชต สงบระงบ. [๘๐๙] ดกรทาวสกกะ ความรกของมนษย หรอเนอ ยอมเกดขนในใจ เพราะ อยรวมกนมา มนษย หรอเนอนน อาตมภาพไมสามารถทจะไมเศราโศก ถงได.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 179 [๘๑๐] ชนเหลาใด มารองไหราพน บนเพอถงผตายไปแลว และผจะตายอย ณ บดน การรองไหของชนเหลานน สตบรษทงหลายกลาววา เปลา จากประโยชน ดกรฤาษ เพราะฉะนน ทานอยารองไหเลย. [๘๑๑] ดกรพราหมณ ผทตายไปแลว ละไปแลว หากจะพงกลบเปนขนได เพราะการรองไห เรากจะประชมกนทงหมดรองไห ถงพวกญาตของ กนและกน. [๘๑๒] มหาบพตร มารดอาตมภาพผเดอดรอนยงนกใหหายรอน ดบความกระ วนกระวายไดทงสน เหมอนบคคลเอานารดไฟตดทเปรยงใหดบ ฉะนน มหาบพตรมาถอนลกศรคอความโศกทเสยบแนนอยในหทยของอาตมภาพ ออกไดแลวหนอ เมออาตมภาพถกความโศกครอบงา มหาบพตรกได บรรเทาความโศกถงบตรเสยได ดกรทาววาสวะ อาตมภาพเปนผถอนลก ศรออกไดแลว ปราศจากความเศราโศก ไมมความมวหมอง อาตมาภาพจะไมเศราโศกรองไห เพราะไดฟงถอยคาของมหาบพตร. จบ มคโปตกชาดกท ๒. ๓. มสกชาดก ควรเรยนทกอยางแตไมควรใชทกอยาง [๘๑๓] คนบนพราอยวา นางทาสชอมสกาไปไหนๆ เราคนเดยวเทานนรวา นางทาสชอมสกา ตายอยในบอนา. [๘๑๔] เหตใด ทานจงคดอยางน ลามองหาโอกาสจะประหารทางนๆ กลบไป แลว เพราะฉะนน เราจงรวา ทานฆานางทาสชอวามสกาตาย ทงไวใน บอ วนน ปรารถนาจะกนขาวเหนยวอกหรอ. [๘๑๕] แมเจาผโงเขลา เจายงเปนเดกออน ตงอยในปฐมวย มผมดาสนท มายนถอทอนไมยาวนอย เราจะไมยอมยกชวตใหแกเจา.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 180 [๘๑๖] เราเปนผอนบตรปรารถนาจะฆาเสย ไมไดพนจากความตายวนน เพราะ ภพในอากาศ หรอเพราะบตรทรกเปรยบดวยอวยวะเลย เราพนจาก ความตายเพราะคาถาทอาจารยผกให. [๘๑๗] บคคลควรเรยนวชาทควรเรยนทกอยาง ไมวาจะเลว ด หรอปานกลาง กตาม บคคลควรรประโยชนของวชาทเรยนทกอยาง แตไมควรประ กอบทงหมด ศลป ทศกษาแลวนาประโยชนให ในเวลาใด แมเวลา เชนนนยอมมแท. จบ มสกชาดกท ๓. ๔. จลลธนคคหชาดก วาดวยจลลธนคคหบณฑต [๘๑๘] ขาแตพราหมณ ทานถอเอาหอเครองประดบทงหมดขามฝงไปแลว ขอ จงรบกลบมานาเอาฉนขามไปบดน. [๘๑๙] แนะนางผเจรญ ทานนบถอเราผอนทานไมเคยเชยชด เสยกวาสามผท เคยเชยชดมานาน นบถอเราผไมใชผวเสยยงกวาผว นางผเจรญจะ พงนบถอผอนยงกวาเราอก เราจกไปใหไกลยงกวาทนอก. [๘๒๐] ใครทมาทาการหวเราะอยในพมตะไครนา ในทนกไมมการฟอนรา ขบรอง หรอการดดสตเปา แนะนางงามผมตะโพกอนผงผาย ทาไมเจา จงมาหวเราะอยในเวลาทควรรองไห? [๘๒๑] แนะสนขจงจอกพาลผโงเขลา ชาตชมพกะ เจาเปนสตวมปญญานอย เสอมจากปลาและชนเนอ ซบเซาอย เหมอนคนกาพรา. [๘๒๒] โทษของผอนเหนไดงาย สวนโทษของตนเหนไดยาก เจานนแหละ เสอมจากผว และชายชแลว ซบเซาแมกวาเราเสยอก.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 181 [๘๒๓] แนะพระยาเนอชาตชมพกะ ทานกลาวอยางใด ขอนกเปนอยางนน ฉน ไปจากทนแลว จกเปนหญงอยในอานาจของผว. [๘๒๔] ผใด นาภาชนะเดนไป ถงผนนจะพงนาภาชนะสารดไป บาปทเจาทาไว แลวนนแหละ เจาจะทาอยางนนอก. จบ จลลธนคคหชาดกท ๔. ๕. กโปตกชาดก วาดวยโภคะของมนษย [๘๒๕] บดน เราเปนสข ไมมโรค นกพราบผเหมอนหนามในหทยบนไปแลว บดน เราจกกระทาความยนดแหงหทย เพราะเหตวา ชนเนอและแกง จะทาใหเราเกดกาลง. [๘๒๖] นกกระยางอะไรน มหงอน ขขโมย เปนปนก โลดเตนอย แนะนก กระยาง ทานจงออกมาขางนอกเสย กาผเปนสหายของเราดราย. [๘๒๗] ทานไดเหนเรามขนปก อนพอครวถอนแลวทาดวยนาขาวเชนน ไม ควรจะมาหวเราะเยาะเลย. [๘๒๘] ทานอาบดแลว ลบไลดแลว เอบอมไปดวยขาวและนา และมแกว ไพฑรยอยทคอ ไดไปกชงคลประเทศมาหรอ? [๘๒๙] เราจะเปนมตร หรอมใชมตรของทานกตาม ทานอยาไดกลาววา ทาน ไดไปยงกชงคลประเทศมาหรอ เพราะวา ในกชงคลประเทศนน ชน ทงหลายถอนขนของเราออกแลว ผกชนกระเบองไวทคอ. [๘๓๐] แนะสหาย ทานจะประสบสภาพเหนปานนอก เพราะปกตของทาน เปนเชนนน อนโภคะของพวกมนษยไมใชเปนของทนกจะกนไดงายเลย. จบ กโปตกชาดกท ๕. จบ อฑฒวรรคท ๓. _________________

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 182 รวมชาดกทมในวรรคน คอ ๑. ทฆตโกสลชาดก ๒. มคโปตกชาดก ๓. มสกชาดก ๔. จลลธนคคหชาดก ๕. กโปตกชาดก. _________________ รวมวรรคทมในปญจกนบาตน คอ ๑. มณกณฑลวรรค ๒. วรรณาโรหวรรค ๓. อฑฒวรรค. จบ ปญจกนบาตชาดก _________________

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 183 ฉกกนบาตชาดก ๑. อาวารยวรรค ๑. อาวารยชาดก การกระทาทไมเจรญดวยโภคะ [๘๓๑] ดกรมหาบพตรผเปนจอมภมดล จอมพลรถ ขอมหาบพตรอยาทรงพระ พโรธ ขอมหาบพตรอยาทรงพระพโรธ พระราชาไมทรงพระพโรธตอ บคคลทโกรธ อนชาวแวนแควนบชาแลวในบานหรอในปา ในทลม หรอในทดอนกตาม อาตมภาพยอมตามสอนอรรถทกอยาง อยาทรง พระพโรธเลย. [๘๓๒] ณ แมนาแหงหนง มนายเรอจางชอวาอาวารยบดา ขามสงคนเสย กอน แลวจงเรยกคาจางเมอภายหลง เพราะเหตนน นายเรอจางนน จงเกดทะเลาะกน และไมเจรญดวยโภคสมบตทงหลาย. [๘๓๓] ดกรพอนายเรอจาง ทานจงขอเรยกคาจางคนทยงไมขามถงฝงเสยให เสรจทเดยว เพราะวา คนทขามถงฝงแลวมใจเปนอยางหนง คนท ปรารถนาจะขามไปฝงโนน กมใจเปนอยางหนง. [๘๓๔] ดกรนายเรอจาง จะเปนทบานหรอทปา ทลมหรอทดอนกตาม ฉน พราสอนทกอยาง ทานอยาโกรธเลย. [๘๓๕] พระราชาพระราชทานบานสวย เพราะวาจาเครองพราสอนใด นาย เรอจางไดตบปากดาบส เพราะวาจาเครองพราสอนนนนนแหละ. [๘๓๖] นายเรอจางทบสารบ ถบภรรยา ลกไหลตกลงยงแผนดน เขาไมอาจ ทาประโยชนใหเจรญขนได เหมอนกบเนอไมอาจทาประโยชนใหเจรญ ไดถวยทองคา ฉะนน. จบ อาวารยชาดกท ๑.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 184 ๒. เสตเกตชาดก วาดวยคนทไดชอวาเปนทศ [๘๓๗] พอเอย อยาโกรธเลย เพราะความโกรธไมด ทศทเจาไมไดยนไดฟงม เปนอนมาก พอเสตเกตเอย มารดาบดาชอวา เปนทศ พระอรยเจา ทงหลายกลาวสรรเสรญอาจารยวา เปนทศ. [๘๓๘] คฤหสถทงหลายผใหขาว นา และผา ผใหมารบ ทานกกลาววา เปนทศ เสตเกตเอย บคคลผมความทกขถงทศใดแลวกลบเปนผมความสข ทศ นนชอวา เปนทศสงสด. [๘๓๙] ชฎลเหลาใด นงหนงเสอเหลองทงเลบ มฟนเขรอะ รปรางมอมแมม สาธยายมนตอย ชฎลเหลานน ตงอยในความเพยรทมนษยควรทา เจน จดโลกน จะพนจากอบายไดละหรอ? [๘๔๐] ขาแตพระราชา บคคลแมจะมเวทมนตตงพน เปนพหสต กระทาแต กรรมอนลามกทงหลาย ไมพงประพฤตธรรม ผนน อาศยความเปน พหสตนน ไมประพฤตจรณธรรม จะพงพนจากทกขไปไมได. [๘๔๑] บคคลแมมเวทมนตตงพน อาศยความเปนพหสตนน แตไมประพฤต จรณธรรม พงพนจากทกขไปไมได เมอเปนเชนนน เรายอมสาคญวา เวททงหลาย ยอมไมมผล การประพฤตสารวมดวยดนนแล เปนความ จรงแท. [๘๔๒] เวททงหลายจะไมมผลเลยนนหามได การประพฤตสารวมดวยดนนแล เปนความจรงแท บคคลเรยนเวททงหลายแลว ยอมไดรบเกยรต บคคล ฝกฝนตนดวยจรณธรรม ยอมถงสนต. จบ เสตเกตชาดกท ๒. ๓. ทรมขชาดก วาดวยโทษของกาม [๘๔๓] ดกรมหาบพตร กามทงหลายเหมอนสวะ กามทงหลายเหมอนหลม อนง

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 185 กามน นกปราชญกลาววา เปนภยใหญหลวง มนคง ไมหวนไหว อาตมภาพขอถวายพระพรวา กามเปนธล และเปนควน ขอพระองค จงทรงละกาม เสดจออกทรงผนวชเสยเถด. [๘๔๔] ดกรพราหมณ ขาพเจายงกาหนดยนดลมหลงในกามทงหลายอย ยงม ความตองการความเปนอยอยางน จงไมสามารถจะละกามอนนากลวนน ได แตขาพเจาจะกระทาบญเปนอนมาก. [๘๔๕] ผใด อนบคคลผหวงความเจรญรงเรอง อนเคราะหดวยประโยชน กลาว ตกเตอนอย กไมทาตามคาสอน ยงสาคญวา สงนเทานนประเสรฐ ผ นน เปนคนเขลา จะตองเกดอยราไป. [๘๔๖] ผนนเมอเขาถงทองมารดา ชอวา เขาถงนรกอนรายกาจ เปนของไมงาม ของทานผงดงาม เตมไปดวยมตรและกรส สตวเหลาใด ยงกาหนด ยง ไมปราศจากความรกใครในกามทงหลาย สตวเหลานน กละกายของตน ไปไมได. [๘๔๗] สตวเหลาน ยอมแปดเปอนดวยมตร คถ เลอด และเศลษคลอดออก มา ในเวลานน ยอมจะถกตองสวนใดสวนหนงดวยกาย สวนนน ลวนไมนายนด มแตทกขอยางเดยวเทานน. [๘๔๘] อาตมภาพกลาวมาประมาณเทาน ไมใชวาไดยนไดฟงมาจากสมณะหรอ หรอพราหมณอน กลาวเพราะไดเหนมาเอง อาตมภาพระลกชาตกอนๆ ไดเปนอนมาก พระปจเจกพทธเจาชอทรมข ยงพระเจาพรหมทตตผม พระปรชาเฉลยวฉลาดใหทรงเชอถอ ดวยคาถาเปนสภาษตมเนอความ อนวจตร. จบ ทรมขชาดกท ๓.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 186 ๔. เนรชาดก อานภาพของเนรบรรพต [๘๔๙] กาปา กาบาน และพวกเราทประเสรฐกวานกทงหลาย มาจบทภเขาลก นแลว ยอมเหมอนกนทงหมดทเดยว. [๘๕๐] ราชสห เสอโครง นก และเนอทงหลายซงอยทภเขาน ยอมมสกาย เหมอนกนทงหมด ภเขาลกนชอวาอะไร? [๘๕๑] มนษยทงหลาย ยอมรจกภเขาอนอดมนวา เนรบรรพต สตวทกชนดอย ทเนรบรรพตน ยอมมสกายเหมอนทอง. [๘๕๒] การไมนบถอกด การดหมนกด การเสมอกนกบคนเลวกด จะพงม แกบณฑตทงหลายในทใด บณฑตทงหลาย ยอมไมพอใจอยในทนน. [๘๕๓] คนเกยจครานกบคนขยน คนกลาหาญกบคนขลาด มผบชาเสมอกนในท ใด สตบรษ ยอมไมอยในทนน ซงเปนภเขาทไมสามารถจะแบงคนให แปลกกนได. [๘๕๔] เนรบรรพตน ยอมไมจาแนกคนชนเลว คนชนกลาง และคนชนสง ทาใหเหมอนกนไปเสยหมด มฉะนน เราจะละเนรบรรพตนไปเสย. จบ เนรชาดกท ๔. ๕. อาสงกชาดก วาดวยความหวง [๘๕๕] เถาวลยชอวาอาสาวด เกดในสวนจตรลดา เถาวลยอาสาวดนน นบได ๑,๐๐๐ ป จงเกดผลสกครงหนง. [๘๕๖] เมอผลมอยหางไกลถงเพยงนน พวกเทวดากยงหมนเขาไปดเถาวลยนน เสมอ ขาแตพระราชา ขอพระองคทรงหวงไวเถด ความหวงยอม มผลเปนความสข. [๘๕๗] นกยงหวงสาเรจไดเมอผลมอยหางไกลถงเพยงนน ความหวงของนกน ยงสาเรจได ขาแตพระราชา ขอพระองคทรงหวงไวเถด ความหวงม ผลเปนความสข.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 187 [๘๕๘] เจายงใหเราเอบอมดวยถอยคา แตไมยงเราใหเอบอมไปดวยการกระทา เปรยบเหมอนดอกหงอนไก มแตส ไมมกลน ฉะนน. [๘๕๙] บคคลใด ไมให ไมแบงปนโภคสมบตลงได ยอมพดวาจาทออนหวาน แตไรผลในมตรทงหลาย ความสนทสนมกบบคคลนน ยอมไมยดยาว. [๘๖๐] บคคลทาสงใด พงพดถงสงนน ไมพงทาสงใด ไมพงกลาวถงสงนน บณฑตทงหลาย ยอมตเตยนคนดแตพดแตไมทา [๘๖๑] เมอเราจะอยในทนอกตอไป พลนกายของเรากรอยหรอลงไป ทงสะเบยง อาหารกจะไมม เรารงเกยจถงชวตของตนเองจะไมยงยน ผฉะนน เรา ขอลาไปเดยวน. [๘๖๒] ขาแตพระมหาราชผประเสรฐ พระดารสทพระองคตรสนแล เปนชอ ชอของหมอมฉน ขอพระองคเสดจไปตรสบอกชอของหมอมฉนกบ บดาเถด. จบ อาสงกชาดกท ๕. ๖. มคาโลปชาดก วาดวยโทษของคนหวดอ [๘๖๓] ลกมคาโลปะเอย ฉนไมชอบใจการทเจาบนไปไกลเชนนนเลย เจาบน ไกลเกนไป ไปซองเสพภมสถานอนไมสมควร. [๘๖๔] ลกเอย แผนดนพงปรากฏแกเจาเหมอนคนนา ๔ มม เจาจงกลบจากท นนเสย อยาบนเลยจากทนนไปเปนอนขาด. [๘๖๕] แมแรงตวอนๆ ทมปกบนไปในอากาศมอยมาก แรงเหลานนมาสาคญ เสมอดวยแผนดนและภเขา ถกกาลงลมพดคราไป พากนพนาศ หมดแลว. [๘๖๖] แรงชอมคาโลปะ ไมเชอฟงคาสงสอนของแรงชออปรณณะผบดา ซง เปนผเจรญดวยคณสมบต บนผานลมกาลวาตขนไปตกอยในอานาจของ ลมเวรมภวาต.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 188 [๘๖๗] บตรและภรรยาของแรงมคาโลปะนน และแรงอนทอาศยแรงนนอย พา กนถงความพนาศสน เพราะแรงมคาโลปะ ไมกระทาตามโอวาทของบดา. [๘๖๘] ผใด ในโลกน ไมเชอฟงคาของผเจรญ ผนน ยอมถงความพนาศ เพราะ ไมทาตามคาสอนของทานผร ดจแรงละเมดคาสงสอน บนเลยเขตแดน ถงความพนาศหมด ฉะนน. จบ มคาโลปชาดกท ๖. ๗. สรกาฬกณณชาดก วาดวยสรกบกาฬกรรณ [๘๖๙] ทานเปนใครหนอ มผวพรรณดา ไมนารกนาดเลย ทานเปนใคร หรอ เปนธดาของใคร จะรจกทานไดอยางไร? [๘๗๐] ฉนเปนธดาของทาวมหาราชนามวาวรปกษ เปนหญงดราย เปนหญงกาฬ ไมมบญ ทวยเทพรจกเราวา เปนหญงกาฬกรรณ ฉนขอพกอาศยอย ในสานกของทานสกราตรหนง ขอทานจงใหโอกาสเถด. [๘๗๑] ทานตงใจมนอยในบรษผมศล มสมาจารเชนไร แนะนางกาฬ เราถาม ทาน ทานจงบอกเรา เราจะรจกทานไดอยางไร? [๘๗๒] บรษใด ลบหลคณทาน ตเสมอทาน แขงด รษยา ตระหน โออวด และไดทรพยมาแลว ยอมพนาศหมดไป บรษนน เปนทรกใครของเรา. [๘๗๓] บรษใด เปนคนมกโกรธ ผกโกรธไว สอเสยด ยยงใหแตกกน มวาจา กระดาง หยาบคาย บรษนน เปนทรกใครของฉนยงกวาบรษคนกอน นนอก. [๘๗๔] บรษไมรจกประโยชนของตนวา กรรมนควรทาวนน กรรมนควรทา พรงน เปนคนสาคญตนวา ดกวาเขา เมอถกตกเตอนกโกรธเคอง. [๘๗๕] บรษผอนความคะนองในกามคณครอบงาเปนนตย ยอมเสอมจากมตร ทกคน บรษนน เปนทรกใครของฉน ถาฉนไดบรษเชนนนแลว จะไม เกยวของในบรษอนเลย.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 189 [๘๗๖] แนะนางกาฬ เจาจงหลกไปเสยจากทน อปกเลสมความลบหลเปนตน ทกระทาความรกใครของเจานน ไมมในเรา เจาจงไปยงชนบท นคม และราชธานอนเสยเถด. [๘๗๗] แมฉนกรจกสงททาความพอใจใหแกฉน มความลบหลคณทานเปนตน นวา ไมมอยในทาน คนไรปญญามอยในโลก ยอมรวบรวมเอาทรพย ไวมากมาย ฉน และพของฉน ผเปนเทพบตร ทงสองคนจะชวยกน กาจดทรพยทคนไมมปญญารวบรวมไวเสยกได. [๘๗๘] ทานเปนใครหนอ มรศมเปนทพย ยนอยทแผนดนอยางเรยบรอย ทาน เปนใคร หรอเปนธดาของใคร เราจะรจกทานอยางไร. [๘๗๙] ดฉนเปนธดาของทาวมหาราชนามวาธตรฐ ผมสร ขาพเจามสรดวย ม บญดวย ทวยเทพรจกขาพเจาวา มปญญาดจแผนดน ดฉนขอพก อาศยอยในสานกของทานสกราตรหนง ขอทานจงใหโอกาสเถด. [๘๘๐] ทานตงใจมนอยในบรษผมศล มสมาจารเชนไร แนะนางลกข ขาพเจา ถามทาน ทานจงบอกขาพเจา ขาพเจาจะรจกทานไดอยางไร? [๘๘๑] บรษใด เมอหนาว รอน ลม แดด เหลอบ ยง และสตวเลอยคลาน มอย กครอบงาความหวความกระหายทงหมด ประกอบการงานทงหลาย มไดขาด ทงกลางคนกลางวน ไมทาประโยชนทมาถงตามกาลใหเสอม เสยไป บรษนน เปนทพอใจของดฉน ดฉนตงใจมนอยในบรษนน. [๘๘๒] อนง บรษใด เปนคนไมโกรธ มมตรด ชอบบรจาคทาน มศล ไม โออวด เปนคนตรง สงเคราะหมตร มวาจาออนหวานไพเราะ แมได รบแตงตงเปนใหญโต กยงประพฤตถอมตนอย ดฉนพอใจในบรษนน เปนอยางมาก ดจคลนทะเลปรากฏแกคนทมองดสนาทะเลเหมอนมมาก ฉะนน. [๘๘๓] อนง บรษใด ประพฤตสงคหธรรม ทงตอหนาและลบหลง ในมตร หรอผทมใชมตร ในคนทประเสรฐกวา คนทเสมอกน หรอคนทเลว กวา คนทประพฤตประโยชน หรอคนทประพฤตสงทไมเปนประโยชน

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 190 ไมกลาววาจาหยาบคายในกาลไหนๆ ดฉนจะขอคบบรษนน ทงเมอ เขาตายแลวและเปนอย. [๘๘๔] บรษใด เปนคนไมมปญญา ปรารถนาสรทคนพอใจ ไดอยางใดอยางหนง บรรดาคณตามทกลาวมาแลวน แลวลมเสย ดฉนขอเวนบรษนน ผประพฤตลมๆ ดอนๆ เปนเหตเดอดรอน เหมอนบคคลเวนหลมคถ หางไกล ฉะนน. [๘๘๕] บคคลยอมทาความด และความชวดวยตนเอง คนอนจะทาความด หรอ ความชวใหแกคนอนไมไดเลย. จบ สรกาฬกณณชาดกท ๗. ๘. กกกฏชาดก ผลของการไมเชองาย [๘๘๖] ขาแตทานผมขนปกอนวจตรตระการตา มหงอนงามสงา อาจจะไปใน อากาศไดโดยฉบพลน เชญทานลงมากจากกงไมเสยเถด ฉนจะยอม เปนภรรยาของทานโดยไมรบมลคาอนใดเลย. [๘๘๗] ดกรนางแมวรปงามนารนรมยใจ เจามสเทา เรามสองเทา เจาเปนแมว เราเปนไก ไมสมควรกนเลย เชญเจาไปแสวงหาสามอนเถด. [๘๘๘] ฉนจะเปนนางกมารกาของทาน มวาจาออนหวาน พดนารก ของทาน จงรบฉนผมความงาม ประพฤตธรรมอนประเสรฐ ไวดวยการไดอนด งามเถด. [๘๘๙] แนะนางขโมย เลอะเทอะไปดวยเลอดเหมอนซากศพ ชอบกดกนไข เจาไมไดปรารถนาเราเปนสามโดยการไดอยางดดอก. [๘๙๐] หญงทงหลายประกอบดวยวาจามองค ๔ เหนชายดเขาแลว ยอมชกนา ไปดวยวาจาออนหวาน เหมอนนางแมวชกชวนพระยาไก ฉะนน. [๘๙๑] กผใด ไมรประโยชนอนเกดขนโดยฉบพลน ผนน ยอมตกไปสอานาจ ศตร และจะตองเดอดรอนในภายหลง.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 191 [๘๙๒] สวนผใด รประโยชนทเกดขนโดยฉบพลน ผนน ยอมพนจากความ เบยดเบยนของศตร เหมอนพระยาไกหลดพนจากนางแมว ฉะนน. จบ กกกฏชาดกท ๘. ๙. ธมมทธชชาดก พดอยางหนงทาอยางหนง [๘๙๓] ดกรญาตทงหลาย ทานทงหลายจงประพฤตธรรม ทานทงหลายจง ประพฤตธรรมอยเสมอๆ เถด ความเจรญจะมแกทานทงหลาย ผ ประพฤตธรรม ยอมอยเปนสขทงในโลกนและโลกหนา. [๘๙๔] กาตวนเจรญดจรงหนอ ประพฤตธรรมอยางสง ยนอยดวยเทาขางเดยว ยอมพราสอนแตธรรมเทานนแกพวกเรา. [๘๙๕] ทานทงหลายไมรจกปกตของมน จงพากนสรรเสรญเพราะความไมร เทาทน มนกนไขและลกนกแลวกรองวา ธมโม ธมโม. [๘๙๖] กาตวนพดดวยวาจาเปนอยางหนง กระทาดวยกายเปนอยางหนง ประพฤต ธรรมเพยงวาจา แตไมกระทาดวยกาย เพราะฉะนน มนไมไดตงอยใน ธรรมเลย. [๘๙๗] กานเปนสตวมถอยคาออนหวาน มใจรไดยาก เปรยบเหมอนงเหาปกปด รางกายดวยปลอง หรอเปรยบเหมอนคนผเอาธรรมบงหนา คนโงไมร จรงพากนยกยองวา เปนคนดในหมบานและในนคม ฉะนน. [๘๙๘] ทานทงหลายจงชวยกนประหารกาลามกตวน ดวยจะงอยปาก ดวยปก และดวยเทาใหมนพนาศไป กาตวนไมควรจะอยรวมกบพวกเรา. จบ ธมมทธชชาดกท ๙. ๑๐. นนทยมคราชชาดก วาดวยพระยาเนอนนทยะ [๘๙๙] ขาแตพราหมณ ถาทานจะไปยงเมองสาเกต โปรดชวยสงขาวบตรของ ขาพเจาชอนนทยะ ผอยในพระราชอทยานชออญญชนวนวา มารดา บดาของทานแกแลว ปรารถนาจะไดเหนทาน.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 192 [๙๐๐] ดกรพราหมณ เหยอ คอ นาและหญาของพระราชา ขาพเจาบรโภค แลว เมอขาพเจายงไมทากจของพระราชาใหเปนผลสาเรจ กไมสามารถ บรโภคราชทรพยใหเปนการบรโภคชวได. [๙๐๑] ขาพเจาจะยนหนขางใหพระราชาผทรงพระแสงธน เมอใด เมอนน ขาพเจากจะพนจากมรณภย มความสข ไดพบเหนมารดา. [๙๐๒] เมอกอน เราเปนพระยาเนอชอวานนทยะ มรปงาม อาศยพระราช อทยานของพระเจาโกศล. [๙๐๓] พระเจาโกศลเสดจมาทพระราชอทยานชออญชนวนนน ทรงโกงธนสอด ลกศร หมายจะทรงยงเรา. [๙๐๔] เรายนหนขางใหพระเจาโกศลผทรงพระแสงธน เมอใด เมอนน เรา พนจากมรณภย มความสข กลบมาหามารดา. จบ นนทยมคราชชาดกท ๑๐. จบ อาวารยวรรคท ๑. _________________ รวมชาดกทมในวรรคน คอ ๑. อาวารยชาดก ๒. เสตเกตชาดก ๓. ทรมขชาดก ๔. เนรชาดก ๕. อาสงกชาดก ๖. มคาโลปชาดก ๗. สรกาฬกณณชาดก ๘. กกกฏชาดก ๙. ธมมทธชชาดก ๑๐. นนทยมคราชชาดก. _________________

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 193 ๒. ขรปตตวรรค ๑. ขรปตตชาดก วาดวยทาตนใหไรประโยชน [๙๐๕] เปนความจรงทเดยว ทบณฑตทงหลายกลาววา แพะเปนสตวโงเขลา ดเถด แพะโงเขลา มไดรจกกรรมทควรทาในทลบและทแจง. [๙๐๖] แนะมาผเปนสหาย ทานจงรเถดวา ทานเปนสตวโงเขลา เพราะทาน นนแหละถกเขาผกดวยเชอก มปากคดถกปดหนา. [๙๐๗] แนะสหาย ความโงของเจายงมอยอก เจาเขาแกออกแลวไมหนไปเสย นนและชอวา เจายงมโงอยอก แนะสหาย พระเจาเสนกะทเจาพา ไปนนยงโงไปกวาเจาเสยอก. [๙๐๘] ดกรพระยาแพะผสหาย ไดยนวา ทานรวา เราเปนสตวโงเขลา แต พระเจาเสนกะ โงเขลากวา เพราะเหตไรเลา ขอเจาจงบอกเหตทเราถาม นนเถด? [๙๐๙] พระเจาเสนกะไดมนตวเศษชอวา สพพรทชานนมนต แลวประทาน มนตนนแกพระอครมเหส ทรงยอมสละพระองค ดวยเหตนน พระ อครมเหสนน จกไมเปนพระเทวของพระเจาเสนกะ เพราะฉะนน พระเจาเสนกะจงทรงโงเขลากวาทาน. [๙๑๐] ขาแตจอมประชาชน บคคลผเชนกบพระองค ทาตนใหไรประโยชน ดวยคดวา สงนเปนทรกของเรา ชอวา ไมซองเสพสงทเปนทรก ทงหลาย ตนเทานน ประเสรฐกวาสงทประเสรฐอยางอน ภรรยาผเปนท รกอนบรษผมตนอนเจรญแลวอาจจะไดในภายหลง. จบ ขรปตตชาดกท ๑.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 194 ๒. สจชาดก วาดวยเขม [๙๑๑] ใครตองการจะซอเขมอนไมขรขระ ไมหยาบ ชบแกกลา มรอนเรยบรอย ละเอยด มปลายคมบาง? [๙๑๒] ใครตองการจะซอเขมอนเกลยงเกลา เจาะรเรยบรอย สนไดคลอง แขงแกรง อาจแทงทงใหทะลไดบาง? [๙๑๓] เวลาน เขมและเบดทงหลาย ยอมแพรหลายออกไปจากบานชางทองน ทงนน ใครเลาจะปรารถนามาขายเขมในบานชางทอง? [๙๑๔] ศาตราทงหลายกแพรหลายออกมาจากบานชางทองน แมการงานเปน อนมาก ยอมดาเนนไปดวยเครองอปกรณทไดมาจากบานชางทองนทงนน ใครเลาจะปรารถนามาขายเขมในบานชางทอง? [๙๑๕] คนฉลาดควรจะขายเขมในบานชางทอง อาจารยทงหลาย ยอมรกรรมท บคคลทาด และทาชวไดด. [๙๑๖] ดกรนางผเจรญ ถาบดาของทาน จะพงรเขมทขาพเจาทาน จะตองยกทาน ใหขาพเจา พรอมดวยทรพยอยางอนทมอยในเรอน. จบ สจชาดกท ๒. ๓. ตณฑลชาดก ธรรมเหมอนนา บาปธรรมเหมอนเหงอไคล [๙๑๗] วนน มารดาใหขาวทเทลงใหมๆ รางขาวกเตม มารดากยนอยใกลๆ รางขาวนน ใชแตเทานน ยงมคนเปนอนมากยนถอบวงอย ฉนไมพอใจ จะบรโภคขาวนนเลย. [๙๑๘] เจาสะดงกลวภย หมนไปมา ปรารถนาทซอนเรน เปนผไรทพง จะไป ไหนเลา ดกรนองตณฑละ เจาจงมความขวนขวายนอยบรโภคอาหาร เสยเถด เราทงสองมารดาเลยงไว กเพอจะตองการเนอ.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 195 [๙๑๙] เจาจงหยงลงยงหวงนาทไมมเปอกตม แลวชาระเหงอและมลทนทงปวง เสย จงถอเอาเครองลบไลใหมๆ ทมกลนหอม ไมรจกหายในกาล ไหนๆ เถด. [๙๒๐] อะไรหนอ ททานกลาววา หวงนาไมมเปอกตม อะไรเลา ทานกลาววา เหงอไคลและมลทน และอะไรเลา ทานกลาววา เครองลบไลใหมๆ ทมกลนหอม ไมรจกหายในกาลไหนๆ? [๙๒๑] ธรรมบณฑตกลาววา เปนหวงนาไมมเปอกตม บาปธรรมบณฑตกลาววา เหงอไคลและมลทน และศลบณฑตกลาววา เปนเครองลบไลใหมทม กลนหอม ไมรจกหายในกาลไหนๆ. [๙๒๒] มนษยทงหลาย ผโงเขลา ฆาตวเอง ยอมพอใจทาบาป สวนสตวผรกษาตวเอง ยอมไมพอใจทาบาป สตวทงหลาย รนเรงในเดอนมพระจนทรเตมดวง ยอมสละชวตได. จบ ตณฑลชาดกท ๓. ๔. สวรรณกกกฏกชาดก วาดวยปตวฉลาด [๙๒๓] ปมกามเหมอนเขาแหงมฤค ตายาว มกระดกเปนหนง อาศยอยในนา ไมมขน เราถกมนหนบรองไหอยเหมอนคนกาพรา ดกรสหายผเจรญ เพราะเหตไรหนอ ทานจงละทงเราไปเสย? [๙๒๔] งเหา เมอจะปลอบกาใหเบาใจ จงแผแมเบยใหญเลอยไปใกลป จะชวยเหลอสหายของตนไว ปจงเอากามอกขางหนบคอไว. [๙๒๕] กปเปนสตวตองการอาหารแตไมกนกา ไมกนง ดกรทานผมตายาว เราขอถามทาน เพราะเหตไร ทานจงหนบเราทงสองไว? [๙๒๖] บรษใดปรารถนาประโยชนแกเรา จบเราไปปลอยในนา บรษนน เมอเขาตาย ความทกขจกมแกเราไมนอย เรากบบรษนนเปนคนๆ เดยวกน

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 196 [๙๒๗] อนง คนทงปวงไดเหนเราผมกายอนเตบโตขน กปรารถนาจะเบยดเบยน เราผมเนอดและออนนม แมกาทงหลายเหนเราแลวกพงเบยดเบยนเรา. [๙๒๘] ถาทานหนบเราทงสองไว เพราะเหตบรษนน กขอใหบรษจงลกขนเถด เราจะดดพษออกเสยใหหมด ขอทานจงรบปลอยเรา และกาโดยเรวเถด กอนทพษจะแลนเขาไปสบรษรนแรง ทาใหตายเสย. [๙๒๙] เราจะปลอยงไป แตกาเรายงไมปลอยกอน เพราะวา เราจะเอากาไวเปน ประกนกอน เราเหนบรษมความสข ปราศจากโรคแลว จงจะปลอย กาไป เหมอนกบง. [๙๓๐] พระเทวทตตในครงนน ไดเกดเปนกา สวนชางเกดเปนงเหา พระอานนท ผเจรญเกดเปนป เราผเปนศาสดาในครงนน เกดเปนพราหมณ. จบ สวรรณกกกฏกชาดกท ๔. ๕. มยหสกณชาดก วาดวยการใชทรพยใหเปนประโยชน [๙๓๑] นกชอวามยหกะ เทยวไปตามไหลเขาและซอกเขา บนไปสตนเลยบ อนมผลสก แลวรองวา ของเราๆ. [๙๓๒] เมอนกมยหกะนน ราพนเพออยอยางนน ฝงนกทงหลายกพากนบนมา จกกนผลเลยบแลวพากนบนไปตนอน สวนนกมยหกะนน กรองเพออย นนเอง. [๙๓๓] บคคลบางคนในโลกนกฉนนนเหมอนกน รวบรวมทรพยไวมากมายแลว ตนเองกไมไดใชสอย ทงไมแบงปนใหญาตทงหลายตามสวน. [๙๓๔] บคคลนน ไมใชเปนคาเครองนงหม อาหาร ดอกไม และเครองลบไล อะไรๆ สกครงเดยวเลย ไมสงเคราะหญาตทงหลาย. [๙๓๕] เมอบคคลนนเฝาราพนอยอยางนวา ของเราๆ พระราชา โจร หรอ ทายาททไมชอบพอกนยอมมาถอเอาทรพยไป บคคลนน กราพนเพออย นนเอง.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 197 [๙๓๖] นกปราชญอาศยทรพยสมบตแลว ยอมสงเคราะหญาต ยอมไดเกยรตคณ เพราะทรพยนน ละโลกนไปแลว ยอมบนเทงอยในสวรรค. จบ มยหสกณชาดกท ๕. ๖. ปพพชตวเหฐกชาดก วาดวยกราบไหวผควรกราบไหว [๙๓๗] ทานมรปงาม ประนมมอนอบนอมสมณะผมรปรางไมนาด สมณะนน ประเสรฐกวาทาน หรอวาเสมอกบทาน ทานจงบอกชอสมณะนนและ ชอของตนแกเรา. [๙๓๘] ขาแตพระราชา เทวดาทงหลาย ยอมไมถอเอานามและโคตรของ พระขณาสพผพรอมเพรยงกน ผปฏบตตรงๆ กแตวา หมอมฉนจะบอก ชอของหมอมฉนแกพระองค หมอมฉนเปนทาวสกกะจอมเทพชาว ไตรทศทงหลาย. [๙๓๙] ขาแตเทวราช หมอมฉนขอถามเนอความนกะพระองค ผใด เหนภกษ ผประกอบดวยจรณะแลวประนมมอนอบนอม ผนน จตจากมนษยโลกน ไปแลว จะไดความสขอะไร? [๙๔๐] ผใด เหนภกษผประกอบดวยจรณะแลว ประนมมอนอบนอม ผนน ยอมไดความสรรเสรญในปจจบน และเมอตายไปแลว ยอม ไปสวรรค. [๙๔๑] ปญญารผลแหงกศล และอกศลเกดขนแกหมอมฉนในวนน หมอมฉน ไดเหนทาววาสวะผเปนใหญกวาหมสตว ขาแตทาวสกกะ หมอมฉนได เหนภกษและพระองคแลว จกกระทาบญไมนอย. [๙๔๒] บคคลเหลาใด มปญญา เปนพหสต สามารถคดเหตการณไดมาก บคคลเหลานน ควรคบหาโดยแทเทยว ขาแตพระราชา พระองคไดทรง เหนภกษและหมอมฉนแลว จงทรงกระทาบญใหมากเถด.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 198 [๙๔๓] ขาแตพระองคผเปนจอมเทพ หมอมฉนจกเปนผไมโกรธ มจตเลอมใส เปนนตย จกเปนผควรแกการขอของแขกผมาทกประเภท จกกาจด มานะเสย แลวกราบไหวทานผควรกราบไหว เพราะไดฟงคาทพระองค ตรสดแลว. จบ ปพพชตวเหฐกชาดกท ๖. ๗. อปสงฆปปผกชาดก วาดวยคนดไมควรทาชวแมนดหนอย [๙๔๔] การททานเขาไปสดดมกลนดอกบวทเขายงมไดให นเปนสวนแหงการ ขโมยอยางหนง ดกรทานผนรทกข ทานชอวา เปนผขโมยกลน. [๙๔๕] เราไมไดนาเอาไป ไมไดบรโภค เรายนดมดอกบวอยในทไกล เมอเปน เชนนน เหตไฉน ทานจงกลาววา เราเปนผขโมยกลนดอกบวเลา? [๙๔๖] บรษใด มาขดเหงาบวทงหลาย เดดเอาดอกบวไป เพราะเหตไร ทานจง ไมวากลาวบรษนน ผทากรรมหยาบชาอยางนเลา? [๙๔๗] บรษผหยาบชา โหดราย แปดเปอนไปดวยบาป เหมอนผานงของ แมนม ฉะนน เพราะเหตนน ขาพเจาจงไมวากลาวบรษนน แตขาพเจา ปรารถนาจะวากลาวทาน ผทากรรมไมสมควร. [๙๔๘] บาปเพยงเทาปลายขนทราย ยอมปรากฏแกบรษผไมมโทษเหมอนทาน แสวงหาความสะอาดอยเปนนตย เหมอนเทามหาเมฆ ฉะนน. [๙๔๙] ดกรเทวดา ทานรจกเรา และอนเคราะหเราโดยแท ทานเหนโทษเชนน ของเรา เมอใด ขอทานจงตกเตอนเราแมอก เมอนน. [๙๕๐] ขาพเจาไมไดอาศยทานเลยงชพ และไมเปนลกจางของทาน ดกรภกษ ทานนนแล พงรการกระทาอนเปนเหตใหไปสสคต จบ อปสงฆปปผกชาดกท ๗.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 199 ๘. วฆาสาทชาดก วาดวยการกนของทเปนเดน [๙๕๑] ชนเหลาใด บรโภคอาหารทเปนเดน ชนเหลานน ยอมเปนอย สบายดหนอ เปนผไดรบความสรรเสรญในปจจบน และมสคตใน โลกหนา. [๙๕๒] เมอนกแขกเตาพดอย ทานทงหลายผเปนบณฑต ไมไดฟงทานทงหลาย ผรวมอทรกนมา จงฟงคาของนกนน นกแขกเตาตวนกาลงสรรเสรญ พวกเราอยเปนแน. [๙๕๓] ขาพเจาไมไดสรรเสรญทานทงหลาย ดกรทานทงหลาย ผกนซากศพ ทานทงหลายจงฟงขาพเจา ทานทงหลายกนของเดนทง ไมใชผกน เดนเหลอ. [๙๕๔] เราออกบวช กระหมวดมวยผม เลยงชพดวยของเปนเดนเหลออย กลางปา ตลอด ๗ ป ผวา ทานผเจรญ พงตเตยนเราทงหลาย กใคร เลาททานผเจรญจะพงสรรเสรญ? [๙๕๕] ทานทงหลายเลยงชพดวยของเปนเดนทง ของราชสห เสอและเนอ ทงหลาย ยงสาคญวา เปนผกนเดนเหลอ. [๙๕๖] ชนเหลาใด บรโภคอาหารซงเหลอจากทเขาใหแกสมณะ พราหมณ และ วณพกอน ชนเหลานนชอวา เปนคนกนเดนเหลอ. จบ วฆาสาทชาดกท ๘. ๙. วฏฏกชาดก วาดวยการทาใหเกดความสข [๙๕๗] พอลงกา ทานบรโภคอาหารของมนษยอยางประณต คอ เนยใส และ นามน เมอเปนเชนนน เพราะเหตไร ทานจงซบผอม. [๙๕๘] เมอกาอยในทามกลางศตร แสวงหาเหยออยในทนนๆ มใจหวาด สะดงอยเปนนตย ทไหนจะอวนเลา.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 200 [๙๕๙] พวกกามใจหวาดสะดงอยเปนนตย ไดอาหารมาดวยกรรมเปนบาปจง ไมอม ดกรนกกระจาบ เราซบผอม เพราะเหตนน. [๙๖๐] ดกรนกกระจาบ ทานกนพชหญาหยาบๆ มโอชานอย เมอเปนเชนนน เพราะเหตไร ทานจงอวนพหนอ. [๙๖๑] ดกรกา เราเลยงชพดวยความปรารถนานอยในอาหาร ๑ ดวยความคด แตนอย ๑ ดวยไมแสวงหาในทไกล ๑ ดวยอาหารตามมตามได ๑ เราเปนผอวนพ เพราะเหต ๔ อยางนน. [๙๖๒] เปนความจรง ความเปนไปของบรษผมความปรารถนานอย คดถง ความสขแตนอย และถอเอาประมาณในอาหารพอด สามารถจะใหเกด ความสขได. จบ วฏฏกชาดกท ๙. ๑๐. มณชาดก วาดวยแกวมณ [๙๖๓] นานมาแลวหนอ เราเพงเหนสหายประดบแกวมณ เพอนของเราแตง หนวดเสยเรยบรอยงดงามจรงหนอ. [๙๖๔] เรามวยงอยในราชการ หาโอกาสไมได จงมเลบและขนปกยาวรงรง เปนเวลานานแลว เราเพงไดชางกลบกในวนน จงใหถอนขนออก จนหมด. [๙๖๕] ทานไดชางกลบกทหาไดยาก แลวใหถอนขนออกเชนน ทานชอบใจ เราจะใหเขาทาใหบาง ดกรสหาย เออกอะไรเลา แขวนอยทคอของทาน. [๙๖๖] แกวมณของมนษยผสขมาลชาตหอยอยทคอเรา เราสาเหนยกตามอยาง ของมนษยผสขมาลชาตเหลานน ทานอยาสาคญวา เราทาเลน. [๙๖๗] ดกรสหาย ถาแมทานปรารถนาจะใหแตงหนวดใหเรยบรอยเหมอน อยางเรา เรากจะใหเขาทาใหแกทาน แกวมณเรากจะใหแกทานดวย.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 201 [๙๖๘] ทานผเดยวเทานน สมควรแกแกวมณและหนวดทเขาแตงดแลวดวย การทไดพบเหนทานเปนทพอใจของเรา เพราะฉะนน เราขอลาทาน ไปกอน. จบ มณชาดกท ๑๐. จบ ขรปตตวรรคท ๒. _________________ รวมชาดกทมในวรรคน คอ ๑. ขรปตตชาดก ๒. สจชาดก ๓. ตณฑลชาดก ๔. สวรรณกกกฏชาดก ๕. มยหกสกณชาดก ๖. ปพพชตวเหฐกชาดก ๗. อปสงฆปปผกชาดก ๘. วฆาสาทชาดก ๙. วฏฏกชาดก ๑๐. มณชาดก. รวมวรรคในฉกกนบาตนม ๒ วรรค คอ ๑. อาวารยวรรค ๒. ขรปตตวรรค. จบ ฉกกนบาตชาดก. _________________

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 202 สตตกนบาตชาดก ๑. กกกวรรค ๑. กกกชาดก วาดวยปฏปทาของพระราชาผเปนบณฑต [๙๖๙] ชอฟาโดยสวนสงประมาณสองศอกคบ โดยรอบกวางประมาณแปดคบ เปนไมสเสยดมแตแกน ไมมกระพ ตงอยไดอยางไร จงไมตกลงจาก ขางบน? [๙๗๐] กลอนสามสบอนสาเรจดวยไมแกน ไมมกระพ เรยงรายตงอยไดสวน กน ชอฟาอนกลอนเหลานน และกาลงยดเหนยวรงไวแนนหนา ตง อยไดสวนกน จงไมตกลงจากขางบน ฉนใด. [๙๗๑] พระราชาผเปนบณฑต กฉนนน อนกลยาณมตรทงหลายผมจตมนคง ม ไดแตกราว เปนคนสะอาด มปญญา สงเคราะหเปนอยางดแลว ยอมไม เสอมจากศร เหมอนชอฟาทกลอนเหนยวรงไว ฉะนน. [๙๗๒] บคคลถอมดไมปอกผลมะนาวทมเปลอกอนแขงออกเสยกอน กจะทา รสมะนาวใหขมได เมอปอกเปลอกออกดแลวจะทาใหมะนาวมรสอรอย ดขน แตเมอปอกเปลอกออกไมหมดด กจะทาใหมรสไมอรอยได ฉนใด. [๙๗๓] แมพระราชาผเปนบณฑต กฉนนน พระทยไมเหยมโหดแกชาวบานและ ชาวนคม รวบรวมทรพยไว ทรงประพฤตตามธรรมปฏบตอย ไมทรง เบยดเบยนประชาชน ทรงทาแตความเจรญรงเรองให. [๙๗๔] ดอกบวเกดในนาอนใสสะอาด มรากอนขาวเกดขนในสระโบกขรณ พอตองแสงอาทตยกบาน เปอกตม ธลและนากมไดแปดเปอน ฉนใด.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 203 [๙๗๕] พระมหากษตรยกฉนนน ทรงทาการวนจฉยโดยชอบธรรม เวนอคต ไมตดสนโดยผลนผลน มการงานบรสทธปราศจากกรรมอนชวชา ยอม ไมแปดเปอนกรรมกเลส เหมอนดอกบวทเกดในสระโบกขรณ ฉะนน. จบ กกกชาดกท ๑. ๒. มโนชชาดก คบคนชวไมไดความสขยงยน [๙๗๖] เหตใดลกศรจงไมหลดไปจากแหลง และสายจงหดหเขามา พระยาเนอ ชอมโนชะสหายของเรา คงถกเขาฆาตายเปนแน. [๙๗๗] ผฉะนน บดน เราจะหลกไปชายปาตามความสบาย ธรรมดาสหายผ ตายแลวเชนนไมม เราผมชวตอยพงไดสหาย. [๙๗๘] บคคลผคบหากบปาปชน ยอมไมไดความสขยนนาน จงดพระยาเนอ ชอมโนชะ มาคบกบสนขจงจอก ทาตามคาสอนของสนขจงจอก [๙๗๙] มารดายอมไมยนดกบบตรผคบหาปาปชน จงดแตพระยาเนอชอมโนชะ คบกบสนขจงจอก นอนจมเลอดอย. [๙๘๐] บรษมาถงความเปนอยางนนบาง จะตองถงความเลวทรามตาชา ผใดไม ทาตามคาของบคคลผหวงความเกอกล ชวยชประโยชนให ผนนเปน ผเลวทรามตาชา. [๙๘๑] อนง ผใดเปนคนชนสงแตมาคบหากบคนชนตา ผนนเปนคนเลวทราม ตาชากวาเขาเสยอก อยางน จงดแตราชสหเปนสตวชนสงเปนใหญกวา มฤคชาต แตมาคบหากบสนขจงจอกผชวชา ตองตายดวยกาลงลกศร ของนายพราน. [๙๘๒] บรษผคบหากบคนเลวทราม ยอมเลวทราม ผคบหากบคนทเสมอกบตน ยอมไมเสอมในกาลไหนๆ เมอจะเขาไปคบหากบคนทดกวาตน ควรรบ เขาไปคบหา เพราะฉะนน จงคบแตผทดกวาตน. จบ มโนชชาดกท ๒.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 204 ๓. สตนชาดก วาดวยเสยเพอได [๙๘๓] ดกรมฆเทพผสงสถตอย ณ ตนไทรน พระราชารบสงใหสงอาหารเจอ ดวยเนออนสะอาดมาใหทาน เชญทานออกมาบรโภคเสยเถด. [๙๘๔] ดกรมาณพ เชญทานนาอาหารพรอมดวยกบมาใหเรา ดกรมาณพ ทาน กมอาหาร เรามาบรโภคกนเถด. [๙๘๕] ดกรยกษ ทานจะละประโยชนอนใหญเสย เพราะประโยชนเลกนอย ชนทงหลายผหวาดเกรงความตาย เขาจกไมนาอาหารมาให. [๙๘๖] ดกรยกษ เมอทานไมกนเรา คนจะนาอาหารทสะอาดประณต ประกอบ ดวยรสดมาใหทานบรโภคเปนนตย แตเมอทานกนเราเสยแลว คนทจะ นาอาหารมาใหทานกจะหาไดยาก. [๙๘๗] ดกรสตนมาณพ ประโยชนททานกลาวถง ยอมเจรญแกเราทกประการ เราอนญาตใหทานกลบไปหามารดาโดยสวสด. [๙๘๘] ดกรมาณพ ทานจงถอพระขรรค ฉตรและถาดกลบไปเถด มารดาของ ทานจะไดเหน และทานกจะไดเหนมารดาโดยสวสด. [๙๘๙] ดกรยกษ เมอเปนเชนนน ทานจงมความสขพรอมดวยญาตทงปวงเถด ทรพยเรากไดแลว และพระดารสสงของพระราชาเรากไดสนองแลว. จบ สตนชาดกท ๓. ๔. มาตโปสกคชฌชาดก เมอถงคราวพนาศความคดยอมวบต [๙๙๐] มารดาและบดาของเราแกเฒาชราแลว นอนอยในถาจกทาอยางไรหนอ เรากตดบวงตกอยในอานาจของนายพราน?

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 205 [๙๙๑] ดกรแรง เหตไรทานจงคราครวญอยเลา การคราครวญของทานเปนอยาง ไรหนอ แรงพดภาษามนษย เราไมเคยไดยนหรอเหนมาเลย. [๙๙๒] ขาพเจาเลยงดมารดาบดาผแกเฒาชรานอนอยในถา มารดาบดาทานจกทา อยางไร เพราะขาพเจาตกอยในอานาจของทานเสยแลว. [๙๙๓] เขาพดกนวา แรงมองเหนซากศพไดไกลถงรอยโยชน เหตไฉนทาน แมจะมาถงขาย และบวงกไมรสก. [๙๙๔] เมอใด จะมความพนาศ สตวจะถงความสนชวต เมอนนถงแมจะมา ถงขาย และบวงกไมรสกเลย. [๙๙๕] ทานจงไปเลยงดมารดาบดาผแกเฒาชรา นอนอยในถา เราอนญาตให ทานกลบไปหาพวกญาตโดยสวสด. [๙๙๖] ดกรนายพราน เมอเปนเชนนน ทานจงเพลดเพลนพรอมดวยญาตทง ปวงเถด ขาพเจาจะไปเลยงดมารดาบดาผแกเฒาชรานอนอยในถา. จบ มาตโปสกคชฌชาดกท ๔. ๕. ทพพปปผกชาดก โทษของการโตเถยงกน [๙๙๗] ดกรสหาย นากผเทยวไปตามฝง ขอความเจรญจงมแกทาน ทานจงตาม ฉนมา จบปลาใหญไดตวหนง มนพาฉนไปดวยกาลงแรง. [๙๙๘] ดกรนากผเทยวไปในนาลก ขอความเจรญจงมแกทาน ทานจงจบปลาให มนดวยกาลง ฉนจกยกปลานนขน เหมอนครฑคาบพระยานาค ฉะนน. [๙๙๙] เราทงสองมวโตเถยงกนอย ดกรสหายทพพปปผกะ ขอทานจงฟง ขาพเจา จงระงบความโตเถยงกน ขอการโตเถยงกนจงระงบเสย. [๑๐๐๐] เราเคยเปนผพพากษาในกาลกอน พจารณาอรรถคดมามากนกแลว แนะ สหาย เราจะชวยระงบความโตเถยง ความโตเถยงของทานทงสองจะ ระงบ.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 206 [๑๐๐๑] ดกรนากผเทยวไปตามฝง ทานจงคาบเอาทอนหางไป ทอนหวเปนของ นากผเทยวไปในนาลก สวนทอนกลางนจกเปนของเราผตดสน. [๑๐๐๒] ทอนกลางทสนขจงจอกนาเอาไปนน จกเปนอาหารไดหลายวน ถาเรา ไมโตแยงกน สนขจงจอกกจะนาเอาปลาตะเพยนทอนกลางไปไมได. [๑๐๐๓] พระมหากษตรยไดครอบครองราชสมบตแลว จะพงทรงยนดแมฉนใด ดฉนไดเหนสาม มหนาอนเบกบานในวนนกยอมยนด ฉนนน. [๑๐๐๔] ทานเปนสตวเกดบนบก ไฉนจงจบเอาปลาในนามาได ดกรทานผรวม ใจ ดฉนถามทาน จงบอกดฉนวา ทานจบปลานนมาไดอยางไร? [๑๐๐๕] สตวทงหลายยอมซบผอมเพราะววาทกน เปนผหมดทรพยกเพราะววาท กน นากสองตว เสอมจากปลานเพราะววาทกน ดกรนางมายาว จงกนปลาตะเพยนแดงนเสยเถด. [๑๐๐๖] ในหมมนษยมการววาทกนขน ณ ทใด หมมนษยกพากนไปหาผพพากษา ณ ทนน เพราะวาผพพากษาเปนผแนะนาพวกเขา ใชแตเทานน เขา ยงจะเสอมจากทรพยอก เหมอนนากทงสองเสอมจากปลาตะเพยน ฉะนน พระคลงหลวงยอมเจรญขน. จบ ทพพปปผกชาดกท ๕. ๖. ทสรรณกชาดก ใหแลวไมเดอดรอนภายหลงทาไดยาก [๑๐๐๗] บรษคนนกลนดาบมคมกลา อนเปนดาบในทสรรณกรฐ ดมกนเลอดผ อนทถกตองแลว ในทามกลางบรษท เหตอยางอนททายากกวาการกลน ดาบน ยงมอกไหม ฉนถามทานถงเหตททาไดยากอยางอน ขอทานจง บอกแกฉน? [๑๐๐๘] บรษกลนดาบอนดมกนเลอดของผอนทถกตองได เพราะความโลภ กผ ใดพดวาจะใหสงนน สงน คาพดของผนนทาไดยากกวาการกลนดาบ

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 207 นน เหตอยางอนทงหมดทาไดงายนก ขาแตพระองคผเปนจอมแหงชาว มคธ ขอพระองคโปรดทรงทราบอยางนเถด. [๑๐๐๙] อายรบณฑตเปนผฉลาดในอรรถธรรม ไดแกปญหาแลว บดน ฉนจะ ถามปกกสบณฑตบาง เหตอยางอนททายากกวาคาพดนน ยงมอยหรอ ฉนถามทานถงเหตททาไดยากอยางอน ขอทานจงบอกแกฉน? [๑๐๑๐] ชนทงหลายยอมไมรกษาคาพดไว คาทพดนนกไมมผล ผใดใหปฏญญาไว วา จะใหสงนนสงน ไมอยากไดสงนนคน คาพดของผนนทาไดยากกวา การกลนดาบ และกวาคาพดวาจะใหสงนน สงนนนเสยอก เหตอยาง อนทงหมดทาไดงาย ขาแตพระองคผเปนจอมแหงชาวมคธ ขอพระองค โปรดทรงทราบอยางนเถด. [๑๐๑๑] ปกกสบณฑตเปนผฉลาดในอรรถธรรม ไดแกปญหาแลว บดน ฉนจะ ถามเสนกบณฑตบาง เหตอยางอนททายากกวานนยงมอกหรอ ฉนถาม ทานถงเหตททาไดยากอยางอน ขอทานจงบอกแกฉน? [๑๐๑๒] บรษควรจะใหทาน จะนอย หรอมากกตาม กผใดใหของรกของตน แลว ยอมไมเดอดรอนภายหลง ขอนนทาไดยากกวาการกลนดาบ กวาคาวาจะใหสงนน สงน และกวาการใหของรกนนเสยอก เหต อยางอนทงหมดทาไดงาย ขาแตพระองคผเปนจอมแหงชาวมคธ ขอพระ องคโปรดทรงทราบอยางนเถด. [๑๐๑๓] อายรบณฑตไดแกปญหาแกฉนแลว อนง ปกกสบณฑตกไดแกปญหา แกฉนแลว เสนกบณฑตแกปญหาครอบงาปญหาเสยทงหมด ฉนใด ฉนกใหทานนนแลว หาควรจะเดอดรอนภายหลงไม ฉนนน. จบ ทสรรณกชาดกท ๖.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 208 ๗. เสนกชาดก ผมปญญาชวยคนอนได [๑๐๑๔] ทานเปนผมจตฟงซาน มอนทรยกาเรบ หยาดนาตาไหลออกจากนยนตา ทงสองของทาน อะไรของทานหายหรอ หรอวาทานปรารถนาอะไรจงได มาในทน ดกรพราหมณ เชญทานพดไปเถด? [๑๐๑๕] (รกขเทวดาตนหนงกลาววา) เมอขาพเจาไปสเรอนวนน ภรรยาของ ขาพเจาจะตาย เมอขาพเจาไมไป ความตายจะมแกขาพเจาเอง ขาพเจา เปนผหวาดเกรงดวยทกขน ขาแตเสนกบณฑต ขอทานจงบอกเหตน แกขาพเจาเถด. [๑๐๑๖] เราคดเหนเหตเปนอนมากไดตลอดแลว บรรดาเหตเหลานน เหตทเราจะ บอกเปนความจรง ดกรพราหมณ เราเขาใจวาเมอทานมไดรสก งเหา ตวหนงเลอยเขาไปในไถขาวสตตของทาน. [๑๐๑๗] ทานจงเอาทอนไมเคาะไถดเถด จะเหนงแลบลนมนาลายไหลเลอยออก จากไถ ทานจะสนความสงสยเคลอบแคลงวนนแหละ ทานจะไดเหนง เดยวนแหละ จงแกไถเถด. [๑๐๑๘] พราหมณนนสลดใจ ไดแกไถขาวสตต ณ ทามกลางบรษท ลาดบนน งพษมากไดแผแมเบยเลอยออกมา. [๑๐๑๙] การทพระเจาชนกไดทรงเหนเสนกบณฑต ผมปญญา ใหสาเรจประ โยชนกจทงปวง เปนลาภ อนพระองคไดดแลว ทานเปนผเปดหลงคา คอ กเลสไดแลวหนอ เปนผเหนแจงในสงทงปวง ขาแตพราหมณ ความรของทานนาพศวงยงนก ขาพเจามทรพยอย ๗๐๐ ขอทานจงรบ ไวเถด ขาพเจาขอใหทานทงหมด ขาพเจาไดชวตในวนน กเพราะทาน อนง ทานยงไดทาความสวสดใหแกภรรยาของขาพเจาอกดวย. [๑๐๒๐] บณฑตทงหลายยอมไมรบรางวล เพราะคาถา อนวจตรทตนกลาวดแลว ดกรพราหมณ ทานจงใหทรพยของทานทใกลเทาของเรานเสยกอน แลว จงถอเอาไปยงเรอนของตนเถด. จบ เสนกชาดกท ๗.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 209 ๘. อฏฐเสนชาดก วาดวยการขอ [๑๐๒๑] ขาแตทานอฏฐเสนะ วณพกเหลาใดทขาพเจาไมรจก วณพกเหลานนมา หาขาพเจาแลวเปนตองขอ เหตไรพระผเปนเจา จงไมขออะไรๆ ขาพเจา? [๑๐๒๒] ผขอยอมไมเปนทรกของผถกขอ ผถกขอเมอไมใหกไมเปนทรกของผขอ เพราะเหตนน อาตมภาพจงไมทลขออะไรพระองค โดยคดเหนวา อาตมภาพอยาหมางใจกบพระองคเสยเลย. [๑๐๒๓] ผใดเปนอยดวยการขอ ยอมไมขอสงทควรขอ ในเวลาทควรขอ ผนน ยอมทาใหผอนเสอมจากบญ แมตวเองกหาเลยงชพไมสะดวก. [๑๐๒๔] สวนผใดเปนอยดวยการขอ ยอมขอสงทควรขอในเวลาทควรขอ ผนน ยอมทาใหผอนไดบญ แมตวเองกหาเลยงชพสะดวกดวย. [๑๐๒๕] ผมปญญาเหนยาจกมาแลว ยอมไมโกรธเลย ทานผประพฤตพรหมจรรย เปนทพอใจของขาพเจา ทานตองการอะไร เชญบอกมาเถด ขาพเจาจะให ทกอยาง. [๑๐๒๖] ผมปญญายอมไมออกปากขอเลย สวนผทฉลาดควรจะรความตองการได เอง พระอรยะทงหลาย ยอมไมออกปากขอ มแตยนนงอย ดวย ภกขาจารวตรเทานน นเปนอาการขอของพระอรยะทงหลาย. [๑๐๒๗] ขาแตทานพราหมณ ขาพเจาขอถวายโคนมสแดงพนตว พรอมทงโคผพน ตวแกทาน เพราะวา ผทมมารยาทดงพระอรยะ ไดฟงคาถาอนประกอบ ไปดวยธรรมของทานแลว จะไมถวายแกทานผมมารยาทดงพระอรยะ อยางไรได. จบ อฏฐเสนชาดกท ๘.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 210 ๙. กปชาดก คณธรรมของผบรหารคณะ [๑๐๒๘] ผคอยจองเวรอยในทใด บณฑตไมควรอยในทนน บคคลอยในทมคน จองเวรเพยงคนเดยว หรอสองคน กอยเปนทกข. [๑๐๒๙] บคคลมจตเบา คลอยไปตามเขางายๆ ยอมกระทากจของคนจองเวร เพราะเหตลงตวเดยว ถกเขาทาความฉบหายใหทงฝง. [๑๐๓๐] คนพาลผสาคญตนวาเปนบณฑต ปกครองหมคณะ ตกอยในอานาจจต ของตนแลว พงนอนตาย เหมอนลงจาฝง นอนตายอย ฉะนน. [๑๐๓๑] อนคนพาลถงจะมกาลงปกครองหมคณะ ไมดเลย เพราะไมเปนประ โยชนแกญาตทงหลาย เหมอนนกระทาผตวไมเปนประโยชนแกนก ปกครองหมคณะทงหลาย ฉะนน. [๑๐๓๒] สวนนกปราชญมกาลงปกครองหมคณะ ดมาก เพราะวาเปนประโยชน แกญาตทงหลาย เหมอนทาววาสวะผเปนประโยชนแกเทวดาชนดาวดงส ทงหลาย ฉะนน. [๑๐๓๓] ผใดพจารณาเหนศล ปญญา และสตะในตน ผนนยอมประพฤตประ โยชนไดทงสองฝาย คอ ทงตน และผอน. [๑๐๓๔] เพราะฉะนน นกปราชญพงพจารณาดตน ดจดศล ปญญาและสตะ ฉะนน พงบรหารหมคณะเถด หรอจะเปนผอยแตผเดยว กพงเวนรอบ. จบ กปชาดกท ๙. ๑๐. พกพรหมชาดก วาดวยศลและพรตของพกพรหม [๑๐๓๕] ขาแตพระโคดม ขาพระองคมอย ๗๒ คน ลวนไดทาบญมาแลว ม อานาจแผทวไป ลวงชาตและชราไดแลว การเกดเปนพรหมน เปนท สด สาเรจไดดวยพระเวท ชนเปนอนมากมงหวงอยากใหเปนอยาง พวกขาพระองค.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 211 [๑๐๓๖] ดกรพกพรหม อายของทานนนอย ไมมากเลย ทานมาสาคญวาอาย ของทานมากตงแสนนรพพทะ (รอยคณแสน ๑๐ ลานป) ดกร พกพรหม เรารอายของทาน. [๑๐๓๗] ขาแตพระผมพระภาค พระองคตรสวา พระองครกาหนดอายของขา พระองค และตรสวารเหนไมมทสนสด เปนผลวงชาตชราและความโศก ไดแลว ขอพระองคจงตรสบอกการสมาทานพรต และศลวตร ของขา พระองค ครงกอนวาเปนอยางไร ขาพระองคขอทราบตามความเปนจรง ทพระองคตรสบอก? [๑๐๓๘] ทานไดชวยมนษยเปนอนมากผถกแดดแผดเผา กระหายนาจดใหไดดม นา เราระลกถงการสมาทานพรต และศลวตรครงกอนของทานนนได ดจนอนหลบฝนตนขนจาได ฉะนน. [๑๐๓๙] ทานไดชวยมหาชน ผถกหมโจรจบไปจะใหเปนเชลยใหพนมาได ทรม ฝงแมนาเอณ เรายงระลกถงการสมาทานพรต และศลวตรครงกอน ของทานนนได ดจนอนหลบฝนตนขนจาได ฉะนน. [๑๐๔๐] ทานไดทมเทกาลงเขาชวยพวกมนษย ผไปเรอในกระแสแมนาคงคา ให พนจากนาคราชผตวดราย มกทามนษยใหพนาศ เรายงระลกถงการ สมาทานพรตและศลวตรครงกอน ของทานนนได ดจนอนหลบฝนตน ขนจาได ฉะนน. [๑๐๔๑] อนง เราเองมชอวากปปะ ไดเคยเปนอนเตวาสกของทาน ไดรแลววา ทานเปนดาบสทมปญญาและวตรดผหนง เรายงระลกถงการสมาทานพรต และศลวตรครงกอนของทานนนได ดจนอนหลบฝนตนขนจาได ฉะนน. [๑๐๔๒] พระองคทรงทราบชดอายของขาพระองค ไดแนนอน แมสงอนพระองค กทรงทราบ พระองคเปนพระพทธเจาอยางแทจรง เพราะเหตนนแล พระรศมอนรงเรองของพระองคน จงไดสองพรหมโลกใหสวางไสวอย. จบ พกพรหมชาดกท ๑๐. จบ กกกวรรคท ๑. _________________

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 212 รวมชาดกทมในวรรคน คอ ๑. กกกชาดก ๒. มโนชชาดก ๓. สตนชาดก ๔. มาตโปสกคชฌชาดก ๕. ทพพปปผกชาดก ๖. ทสรรณกชาดก ๗. เสนกชาดก ๘. อฏฐเสนชาดก ๙. กปชาดก ๑๐. พกพรหมชาดก. _________________

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 213 ๒. คนธารวรรค ๑. คนธารชาดก พดคามประโยชนเขาโกรธไมควรกลาว [๑๐๔๓] ทานสละหมบานอนบรบรณถงหมนหกพนตาบล และคลงทเตมไปดวย ทรพยมาแลว บดน ทาไมยงมาทาการสะสมเพยงกอนเกลออกเลา? [๑๐๔๔] ทานสสละคนธารวสย อนบรบรณดวยทรพยมากมาย เลกการสงสม มาแลว บดน ทาไมยงมาสอนขาพเจาใหสงสมในทนอกเลา? [๑๐๔๕] ดกรทานวเทหดาบส ขาพเจายอมกลาวแตคาทเปนธรรม ขาพเจาไมพอ ใจกลาวคาทไมเปนธรรม เมอขาพเจากลาวคาทเปนธรรมอย บาปยอม ไมเขามาตดอยเลย. [๑๐๔๖] บคคลอนไดรบความโกรธเคอง เพราะถอยคาอยางใดอยางหนง ถงหาก ถอยคานนจะมประโยชนมาก บณฑตกไมควรกลาว. [๑๐๔๗] บคคลทากรรมทไมสมควร เมอถกตกเตอนอย จะโกรธเคองกตาม ไม โกรธเคองกตาม หรอจะทงเสยเหมอนโปรยขาวลบกตาม เมอขาพเจา กลาวคาทเปนธรรมอย บาปยอมไมเขาตดอยเลย. [๑๐๔๘] ถาสตวเหลานไมพงมปญญาของตนเอง หรอไมพงไดศกษาวนยดแลว ชนเปนอนมากกจะเทยวไป เหมอนกระบอตาบอดเทยวไปในปา ฉะนน. [๑๐๔๙] กแลบคคลบางพวกในโลกน ไดศกษาวนยมาเปนอยางดในสานกอาจารย เพราะฉะนน เขาทงหลาย จงมวนยอนอาจารยแนะนาแลว เปน นกปราชญ มจตตงมนด เทยวไป. จบ คนธารชาดกท ๑.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 214 ๒. มหากปชาดก วาดวยคณธรรมของหวหนา [๑๐๕๐] ดกรพระยาลง ทานไดทอดตวเปนสะพาน ใหลงเหลานขามไปได จนม ความสวสด ทานเปนอะไรกบลงเหลานน หรอวาลงเหลานนเปนอะไร กบทาน? [๑๐๕๑] ขาแตพระองคผปราบศตร ขาพระองคเปนใหญ เปนนายฝง ปกครองหม ลงเหลานน เมอเขาเหลานนถกความโศกครอบงา เกรงกลวพระองค. [๑๐๕๒] ขาพระองคไดกระโจนไปชวระยะรอยลกธน เอาเถาวลยผกกบตอไมไผ ขางหนง ผกทสะเอวขางหนง. [๑๐๕๓] กระโจนกลบมายงตนมะมวง เหมอนลมตดอากาศ แตไมถงตนมะมวง นน ขาพระองคเอามอมาทงสองเหนยวกงมะมวงไว. [๑๐๕๔] รางกายของขาพระองคถกกงไม และเถาวลยคราไปมา ดจสายพณทเขา ขงตงเครยด ฉะนน พวกบรวารพากนไตขาพระองคไปไดรบความสวสด. [๑๐๕๕] ขาพระองคจะถกจองจา หรอถกฆา กไมครนครามเดอดรอนอยางไร เพราะขาพระองคไดนาความสขมาใหแกหมลงทยกยองใหขาพระองคเปน ใหญ. [๑๐๕๖] ขาแตพระราชาผปราบปรามศตร ขาพระองคจะแสดงขออปมาถวายพระ องค ขอพระองคจงสดบ ธรรมดาพระราชามหากษตรยผทรงพระปรชา สามารถ พงแสวงหาความสขใหแกรฐ สตวพาหนะ ทหาร และ พลเมองถวนหนากน. จบ มหากปชาดกท ๒. ๓. กมภการชาดก เหตใหประพฤตภกขาจารยวตร [๑๐๕๗] อาตมภาพไดเหนมะมวงอนงอกงามออกชอและผลเขยวไปทงตน ใน ระหวางปามะมวง เวลากลบ อาตมภาพไดเหนมะมวงตนนนหกยอยยบ เพราะผลเปนเหต จงไดเทยวประพฤตภกขาจารยวตร.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 215 [๑๐๕๘] นางนารคนหนงสวมกาไรมอหนคหนง เกลยงกลม อนนายชางผ ชานาญทาแลวไมมเสยงดง เพราะอาศยขางทสอง จงเกดมเสยงดงขน ได อาตมภาพไดเหนอยางน จงไดเทยวประพฤตภกขาจารยวตร. [๑๐๕๙] นกจานวนมากพากนลอมลมตามจก ตนกตวหนงซงกาลงคาบกอนเนออย ไดกอนเนอแลวบนไป เพราะอาหารเปนเหต อาตมภาพไดเหนอยางน จงไดเทยวประพฤตภกขาจารยวตร. [๑๐๖๐] อาตมภาพไดเหนววหนงตวอยในทามกลางฝง มวลยเปนเครองประดบ ประกอบดวยสสรรและกาลงมาก ไดขวดเอาววตวหนงตาย เพราะกาม เปนเหต อาตมภาพไดเหนอยางน จงไดเทยวประพฤตภกขาจารยวตร. [๑๐๖๑] พระเจากรนฑกะของชาวกลงครฐ พระเจานคคชของชาวคนธารรฐ พระเจาเนมราชของชาววเทหรฐ และพระเจาทมมขะของชาวปญจาลรฐ ทงสพระองคนตางพากนทรงละรฐออกผนวช หาความหวงใยมได. [๑๐๖๒] แมพระราชาเหลานนทกๆ พระองค เปรยบดวยเทพเจา มาพรอมหนากน ยอมสงางามไปดวยคณ เหมอนไฟอนงามสวางไสวฉะนน ดกรนางภคว แมเราเองจะสละกามทงหลายตามสวนของตนๆ แลวจะออกบวชเทยว ไปแตผเดยว. [๑๐๖๓] เวลานเทานน เวลาอนจากนเปนไมม ภายหลงบคคลผสอนดฉนจะไมม ขาแตทานผมสวนความด แมดฉนกจะขอพนจากมอของบรษเทยวไป ผเดยว ดงนางนกทพนจากมอของบรษ ฉะนน. [๑๐๖๔] เดกสองคนนนยอมรจกวานขาวดบ นขาวสก และรจกวานเคม นไม เคม ดฉนเหนอยางนแลวจงออกบวช ทานจงประพฤตภกขาจารยวตร เถด ถงดฉนกจะประพฤตภกขาจารยวตรเชนเดยวกน. จบ กมภการชาดกท ๓.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 216 ๔. ทฬหธรรมชาดก วาดวยความกตญ [๑๐๖๕] เมอขาพเจาเปนสาว ไดทาลายชางศตรนากจนนไป ไดชวยถอนลกศรท เสยบอยทพระอระ วงตลยไลเหยยบยาขาศกไปในเวลารบ ยงทาให พระเจาทฬหธรรมราชาพอพระทยไมได. [๑๐๖๖] พระราชาคงไมทราบความเพยรพยายามของขาพเจา ความดความชอบใน สงคราม และการเปนทตเดนสงขาวสาสนเปนแน. [๑๐๖๗] ขาพเจาไมมพวกพอง ไรทพงอาศย จกตองตายแนๆ ยงมหนาซาพระ ราชทานขาพเจาใหแกชางหมอ ไวสาหรบขนโคมย. [๑๐๖๘] คนบางคนในโลกน ยงมความหวงอยเพยงใด กยงคบหากนอยเพยง นน เมอประโยชนทหวงสนไป คนพาลทงหลายยอละทงเขา เหมอน พระมหากษตรยทอดทงชางพงโอฏฐพยาธ ฉะนน. [๑๐๖๙] ผใดอนคนอนทาความยนดใหแกตนกอน ชวยเหลอกจใหสาเรจทกอยาง แลว ไมรสก ประโยชนทงหลายของบคคลผชวยเหลอนน ยอมพนาศ ไปหมด. [๑๐๗๐] ผใดอนคนอนทาความดใหแกตนกอน ชวยเหลอกจใหสาเรจทกอยาง แลว ยอมรสก ประโยชนทงหลายของบคคลผชวยเหลอนน ยอมเจรญ ทวขน. [๑๐๗๑] เพราะเหตนน ขาพเจาจงขอพดกะทานทงหลาย ทานทงหลาย มาประ ชมกนอย ณ ทนมประมาณเทาใด ขอความเจรญจงมแกทานทงหลาย ประมาณเทานน ขอทานทกคนจงเปนผมกตญ ทานทงหลายจกประ ดษฐานอยในสวรรคตลอดกาลนาน. จบ ทฬหธรรมชาดกท ๔. ๕. โสมทตตชาดก วาดวยความเศราโศกถงผเปนทรก [๑๐๗๒] พอโสมทตชางมาตงคะ แตกอนเคยออกมาตอนรบเราผกลบจากปาแตท ไกล บดน ไปไหนเสยเลา เราจงไมเหน?

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 217 [๑๐๗๓] โธเอย นพอโสมทตนนแนแลว มานอนตายอยทพนแผนดน ดง หนอเถายางทรายทบคคลเดดทงฉะนน พอโสมทตกญชรชาตตายเสย แลวหนอ. [๑๐๗๔] การททานมาเศราโศกถงผทตายไปแลวนน เปนการไมดงามแกทานผ ออกบวช เปนสมณะพนวเศษแลว. [๑๐๗๕] ดกรทาวสกกะ มนษยหรอสตวเดยรจฉานกตาม ยอมเกดความรกใคร กนฝงอยในใจ เพราะการอยรวมกนโดยแท อาตมภาพจงไมอาจอด กลน ความเศราโศกถงผทเปนทรกใครนนได. [๑๐๗๖] สตวเหลาใดรองไหราพนเพอถงผทตาย สตวเหลานนกตองตายเหมอน กน ดกรฤาษ เพราะเหตนน ทานอยารองไหเลย สตบรษกลาวการ รองไห ของบคคลผรองไหถงผทตายไปแลววาไรผล. [๑๐๗๗] ดกรทานผประเสรฐ บคคลผตายไปแลว จะพงกลบเปนขนอกเพราะการ รองไหแนแลว เราทงหมดกมาประชมรองไหถงญาตของกนและกนเถด. [๑๐๗๘] อาตมภาพถกไฟคอความโศกแผดเผา มหาบพตรมาชวยดบความกระวน กระวายทงหมดใหหายได เหมอนบคคลเอานาดบไฟไหมเปรยงฉะนน. มหาบพตร ไดถอนลกศรอนปกแนน อยในหวใจของอาตมภาพออกแลว เมออาตมภาพถกความโศกครอบงา มหาบพตรกไดบรรเทาความโศกถง บตรนนเสยได. ดกรทาวสกกะ อาตมภาพนนเปนผมลกศรคอความโศก เศราอนมหาบพตรถอนออกแลว หายโศก ใจไมขนมว จะไมเศรา โศก จะไมรองไหตอไป เพราะไดฟงคาของมหาบพตร. จบ โสมทตตชาดกท ๕. ๖. สสมชาดก วาดวยพระเจาสสมะออกผนวช [๑๐๗๙] เมอกอนผมดาเกดบนศรษะอนเปนประเทศทสมควร ดกรสสมะ วนน ทานเหนผมเหลานนกลายเปนสขาวแลว จงประพฤตธรรมเถด เวลาน เปนการสมควรจะประพฤตพรหมจรรยแลว.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 218 [๑๐๘๐] ขาแตพระองคผประเสรฐ ผมหงอกของหมอมฉนเอง ไมใชของพระองค หมอมฉนถอนออกจากศรษะของหมอมฉนเอง หมอมฉนไดทลคาเทจ ดวยคดจะทาประโยชนแกตน ขอพระองคจงทรงพระราชทานความผดให สกครงหนงเถด เพคะ. [๑๐๘๑] ขาแตพระราชาผเปนจอมประชาชน พระองคยงหนม มพระโฉมชวนพศ ยงทรงตงอยในปฐมวย มพระฉววรรณงาม ดงใบกลวยมนวลออนๆ เมอแรกขนฉะนน ขอเชญพระองคดารงราชสมบตอยกอนเถด เชญ ทอดพระเนตรหมอมฉนกอน อยาทรงทาใหหมอมฉนเปนหมายไรทพง เสยเลย เพคะ. [๑๐๘๒] เราไดเหนนางกมารรนสาวมฉววรรณอนเกลยงเกลา รางกายงาม ทรวด ทรงเฉดฉายออนละมนละไม เหมอนเถากาลวลล เมอตองลมออนราเพย พด กโอนเอนไปมา เขาไปใกลชายดงยวยวนใจชายอย. [๑๐๘๓] สมยตอมา เราไดเหนนารคนนนถงความชรามอายลวงไป ๘๐-๙๐ ป ถอไมเทาสนงนงก มกายคดนอมลงดจกลอนเรอน เดนกมหนาอย. [๑๐๘๔] เรากาลงตรตรองถงความพอใจและโทษของรปทงหลายนนแลอย จงหลก ออกไปนอนอยทามกลางทนอนแตผเดยว เราพจารณาเหนวา แมเราเอง กจกตองเปนอยางนนบาง จงมไดยนดในการอยในเรอนเลย ถงเวลาท เราจะประพฤตพรหมจรรยแลว. [๑๐๘๕] ความยนดของบคคลผอยครอบครองเรอนนแหละ เปนเชอกเครองเหนยว รงไว ธรชนตดเชอกนแลว หาความอาลยใยดมได ละทงกามสขแลว ออกบวช. จบ สสมชาดกท ๖. ๗. โกฏสมพลชาดก วาดวยการระวงภยทยงไมมาถง [๑๐๘๖] เราไดจบนาคราชยาวถงพนวามาแลว ทานยงทรงนาคราชนนและเราซงม กายใหญไวได ไมหวนไหว.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 219 [๑๐๘๗] ดกรโกฏสมพลเทพบตร กทานทรงนางนกตวเลกน ซงมเนอนอยกวา เรา กลวหวนไหวอย เพราะเหตอะไร? [๑๐๘๘] ดกรพระยาครฑ ทานมเนอเปนภกษาหาร นกนมผลไมเปนภกษาหาร นางนกนจกไปจกกนพชเมลดตนไทร เมลดตนกราง เมลดตนมะเดอ และเมลดตนโพธ แลวมาถายวจจะลงบนคาคบไมของเรา. [๑๐๘๙] ตนไมเหลานนจกเจรญงอกงามขน ไมมลมมากระทบขางของเราได ตน ไมเหลานนจกปกคลมเรา ทาเราไมใหเปนตนไมไปเสย. [๑๐๙๐] ตนไมทงหลายแมชนดอน เปนหมไมมรากประกอบดวยลาตนมอย นก ตวนนาเอาพชมาถายไว ทาใหพนาศ. [๑๐๙๑] เพราะวาตนไมทงหลายมตนไทรเปนตน งอกงามขนปกคลมไมซงเปนเจา ปา แมทมลาตนใหญได ดกรพระยาครฑ เหตนแหละ เราไดมองเหน ภยในอนาคต จงไดหวนไหว. [๑๐๙๒] นกปราชญพงรงเกยจสงทนารงเกยจ พงระวงภยทยงไมมาถง นกปราชญ ยอมพจารณาดโลกทงสอง เพราะภยในอนาคต. จบ โกฏสมพลชาดกท ๗. ๘. ธมการชาดก เศราโศกเพราะไดใหมลมเกา [๑๐๙๓] พระเจายธฏฐละผทรงพอพระทยในธรรม ไดตรสถามวธรบณฑตวา ดกร พราหมณ ทานรบางไหมวา ใครผเดยวเศราโศกเปนอนมาก? [๑๐๙๔] พราหมณวาเสฏฐโคตรผเปนใหญในฝงแพะมากดวยกน ไมเกยจครานทง กลางคนกลางวน เมออยในปา ไดกอไฟใหเกดควน. [๑๐๙๕] ชะมดทงหลายถกเหลอบยงรบกวน กพากนเขาไปอาศยอยในสานกของ พราหมณธมการตลอดฤดฝน เพราะกลนควนของพราหมณนน. [๑๐๙๖] พราหมณนนเอาใจใสอยกบพวกชะมด ไมเอาใจใสถงพวกแพะ วาจะ มาเขาคอกหรอไมมา แพะของเขาเหลานนไดหายไป.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 220 [๑๐๙๗] พอถงสารทสมย และในปามยงซาลงแลว พวกชะมดกพากนเขาไปส ภเขาทางทกนดาร และตนแมนาทงหลาย ฯ [๑๐๙๘] พราหมณเหนพวกชะมดหนไปหมด และแพะทงหลายหายไป กซบผอม มผวพรรณซบซด เปนโรคผอมเหลอง. [๑๐๙๙] เปนอยางนแหละ ผใดละเลยคนเกาเสยมากระทาความรกกบคนใหม ผนนเปนคนเดยว เศราโศกอยมาก เหมอนพราหมณธมการ ฉะนน. จบ ธมการชาดกท ๘. ๙. ชาครชาดก วาดวยผหลบและตน [๑๑๐๐] ในโลกน ใครเปนผหลบในระหวางสตวทงหลายผตนอย ใครเปนผตน ในระหวางสตวทงหลายผหลบอย ใครหนอรแจงปญหาขอน ใครหนอจะ แกปญหาขอนนของเราได? [๑๑๐๑] ขาพเจาเปนผหลบในระหวางสตวทงหลายผตนอย ขาพเจาเปนผตนใน ระหวางสตวทงหลายผหลบอย ขาพเจารแจงปญหาขอนนของทาน จะ แกปญหาขอนนของทานได. [๑๑๐๒] ทานเปนผหลบในระหวางสตวทงหลายผตนอยอยางไร ทานเปนผตนใน ระหวางสตวทงหลายผหลบอยอยางไร ทานรแจงปญหาขอนอยางไร ทานจะแกปญหาขอนของขาพเจาอยางไร? [๑๑๐๓] ดกรเทวดา ขาพเจาตนอยในระหวางสตวทงหลายผหลบอยดวยความ ประมาท ไมรทวถงธรรม ๒ ประการ คอ สญญมะ ๑ ทมะ ๑. [๑๑๐๔] ดกรเทวดา ขาพเจาหลบอยในระหวางพระอรยเจาทงหลายผสละราคะ โทสะ และอวชชา ตนอย. [๑๑๐๕] ขาพเจาเปนผหลบในระหวางสตวทงหลายผตนอยอยางน ขาพเจาเปนผ ตนในระหวางสตวทงหลายผหลบอยอยางน ขาพเจารแจงปญหาขอน อยางน ขาพเจาแกปญหาของทานอยางน.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 221 [๑๑๐๖] ถกแลว ทานเปนผหลบในระหวางสตวทงหลายผตนอย เปนผตนอยใน ระหวางสตวทงหลายผหลบอย ทานรแจงปญหาขอนนของขาพเจาถก แลว ทานแกปญหาขอนนของขาพเจาดแลว. จบ ชาครชาดกท ๙. ๑๐. กมมาสปณฑชาดก วาดวยอานสงสถวายขนมกมมาส [๑๑๐๗] ไดยนวา การทาสามจกรรมในพระปจเจกพทธเจาชอวาอโนมทสส ม คณไมนอยเลย เชญดผลแหงกอนขนมกมมาสแหง ไมมรสเคม. สงผล ใหเราไดชาง มา วว ทรพย ขาวเปลอกเปนอนมากน ตลอดทงแผน ดนทงสน และนางนารเหลานเปรยบดวยนางอปสร เชญดผลแหงกอน ขนมกมมาส. [๑๑๐๘] ขาแตพระองคผประเสรฐ ผมอธยาศยเปนกศล ผบารงรฐใหเจรญ พระองคตรสคาถาเพลงขบเสมอๆ ขอพระองคผมพระทยเปยมดวยปต อนแรงกลา ไดโปรดตรสบอกใจความแหงคาถาเพลงขบทหมอมฉนทล ถามนนเถด. [๑๑๐๙] เราเกดในตระกลหนงในนครนแหละ เปนลกจางทางานใหคนอน ถง จะเปนลกจางทาการงานเลยงชวต แตเรากมศลสงวร. วนนนเราออก ไปทางาน ไดเหนสมณะ ๔ รป ผประกอบไปดวยอาจาระและศล เปนผ เยอกเยน ไมมอาสวะ. เรามจตเลอมใสในสมณะเหลานน จงนมนตใหทานนงบนอาสนะทลาด ดวยใบไมแลว ไดถวายขนมกมมาสแกทานดวยมอของตน. ผลแหงกศล กรรมนนของเราเปนเชนน เราจงไดเสวยราชสมบตน อนมแผนดนแผ ไพศาลไปดวยสมบตทกชนด. [๑๑๑๐] ขาแตพระองคผมอธยาศยเปนกศล พระองคทรงประทานเสยกอน จงคอย เสวยเอง พระองคอยาทรงประมาทในบญทงหลายมทานเปนตน พระองค

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 222 จงทรงยงจกร ๔ มการอยในประเทศอนสมควรเปนตนใหเปนไป อยาได ทรงตงอยในอธรรมเลย จงทรงดารงอยในทศพธราชธรรมเถด. [๑๑๑๑] ดกรพระราชธดาของพระเจาโกศลผเลอโฉม เรานนจกประพฤตตามทางท พระอรยเจาประพฤตมาแลวนนแลเสมอๆ พระอรหนตทงหลายเปนท พอใจของเราแท เราปรารถนาจะไดเหนทาน. [๑๑๑๒] ดกรนางเทวผเปนพระราชธดาทรกของพระเจาโกศล เจางดงามอยใน ทามกลางหมนาร เปรยบเหมอนนางเทพอปสรฉะนน เจาไดทากรรมด งามอะไรไว เจาเปนผมผวพรรณผดผองอยางน เพราะกรรมอะไร? [๑๑๑๓] ขาแตพระมหากษตรย หมอมฉนเปนทาสทาการรบใชของตระกลกฏมพ เปนผสารวมระวง เปนอยโดยธรรม มศล มความเหนชอบธรรม. คราวนน หมอมฉนมจตโสมนส ไดถวายอาหารทเปนสวนของหมอม ฉน แกพระปจเจกพทธเจาผกาลงเทยวบณฑบาตอย ดวยมอตนเอง ผลแหงกรรมนนของหมอมฉน เปนเชนน. จบ กมมาสปณฑชาดกท ๑๐. ๑๑. ปรนตปชาดก ลางบอกความชวและภยทจะมาถง [๑๑๑๔] ความชวและภยจกมาถงเรา เพราะกงไมไหวคราวนน จะเปนดวยมนษย หรอเนอทาใหไหว กไมปรากฏ. [๑๑๑๕] ความกระสนถงนางพราหมณผหวาดกลวซงอยไมไกลนก จกทาใหเรา ผอมเหลอง เหมอนกงไมทานายปรนตปะใหผอมเหลอง ฉะนน. [๑๑๑๖] ภรรยาทรกของเราอยในบานเมองพาราณส มรปงาม จกเศราโศกถงเรา ความเศราโศกจกทาใหนางผอมเหลอง เหมอนกงไมทานายปรนตปะให ผอมเหลอง ฉะนน. [๑๑๑๗] หางตาทเจาชาเลองมากด การทเจายมแยมกด เสยงทเจาพดกด จกทา เราใหผอมเหลอง เหมอนกงไมทานายปรนตปะใหผอมเหลอง ฉะนน.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 223 [๑๑๑๘] เสยงกงไมนนไดมาปรากฏแกทานแลว เสยงนนชะรอยจะมาบอกทานได แนแลว ผใดสนกงไมนน ผนนไดมาบอกเหตนนแนแลว. [๑๑๑๙] การทเราผโงเขลาคดไววา กงไมทมนษย หรอเนอทาใหไหวในคราวนน ไดมาถงเราเขาแลว ฯ [๑๑๒๐] ทานไดรดวยประการนนแลว ยงลวงฆาพระชนกของเราแลว เอากงไม ปกปดไว บดน ภยจกตกมาถงทานบางละ. จบ ปรนตปชาดกท ๑๑. จบ คนธารวรรคท ๒. _________________ รวมชาดกทมในวรรคน คอ ๑. คนธารชาดก ๒. มหากปชาดก ๓. กมภการชาดก๔. ทฬหธรรมชาดก ๕. โสมทตตชาดก ๖. สสมชาดก ๗. โกฏสมพลชาดก๘. ธมการชาดก ๙. ชาครชาดก ๑๐. กมมาสบณฑชาดก ๑๑. ปรนตปชาดก. รวมวรรคในสตตกนบาตนม ๒ วรรค คอ ๑. กกกวรรค ๒. คนธารวรรค. จบ สตตกนบาต. _________________

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 224 อฏฐกนบาตชาดก ๑. กจจานวรรค ๑. กจจานชาดก ในกาลไหนๆ ธรรมยอมไมตาย [๑๑๒๑] ดกรแมกจจาน เธอสระผม นงหมผาขาวสะอาด ยกถาดสารบขนส เตากระโหลกหวผ ยแปง ลางงา ซาวขาวสารทาไม ขาวสกคลกงา จกมไวเพราะเหตอะไร? [๑๑๒๒] ดกรพราหมณ ขาวสกคลกงาซงทาใหสกดน มไวเพอจะบรโภค กหาไม ธรรม คอ ความออนนอมตอผใหญ และสจรตธรรม ๓ ประการได สญไปเสยแลว วนน ดฉนจกกระทาการบชาแกธรรมนน ในทามกลาง ปาชา. [๑๑๒๓] ดกรแมกจจาน เธอจงใครครวญเสยกอนแลว จงทาการงาน ใครบอก แกเธอวา ธรรมสญเสยแลว ธรรมอนประเสรฐเหมอนทาวสหสนย เทวราชผมอาณภาพหาผเปรยบมได ยอมไมตายในกาลไหนๆ. [๑๑๒๔] ขาแตทานผประเสรฐ ในขอทวาธรรมสญน ดฉนมนใจเอาเอง ในขอ ทวา ธรรมไมม ดฉนยงสงสย เดยวนคนผชวชายอมมความสข เชน ลกสะใภของดฉนเปนหมน เขาทบตขบไลดฉนแลวคลอดลก บดน เขา เปนใหญในตระกลทงหมด ดฉนถกทอดทง ไมมทพง อยแตลาพงผ เดยว. [๑๑๒๕] เรายงเปนอย ยงไมตาย มา ณ ทนเพอประโยชนแกเธอโดยตรง ลก สะใภคนใดทบตขบไลเธอออกแลวคลอดลก เราจะกระทาลกสะใภคน นนพรอมกบลก ใหละเอยดเปนเถาธล.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 225 [๑๑๒๖] ขาแตทาวเทวราช พระองคทรงยนดเสดจมาในทน เพอประโยชนแก หมอมฉนโดยตรงอยางน ขอใหหมอมฉน บตร ลกสะใภ และหลานจง ยนดสมครสมานอยเรอนรวมกนเถด. [๑๑๒๗] ดกรแมกาตยาน เธอยนดอยางนนกตามใจเธอ ถงจะถกทบตขบไลกไม ละธรรม คอเมตตาในพวกเดกๆ ขอใหเธอ บตร ลกสะใภ และ หลาน จงยนดสมครสมานอยเรอนรวมกนเถด. [๑๑๒๘] นางกาตยาน ยนดสมครสมานกบลกสะใภ อยเรอนรวมกนแลว ลก และหลานตางชวยกนบารง เพราะทาวสกกเทวราชทรงอนเคราะห. จบ กจจานชาดกท ๑. ๒. อฏฐสททชาดก วาดวยนพพาน [๑๑๒๙] สระมงคลโบกขรณน แตกอนเปนทลมลก มนามาก ปลากมาก เปน ทอยอาศยของพระยานกยาง เปนทอยแหงบดาของเรา บดน นาแหง วนนพวกเราจะพากนเลยงชพดวยกบ แมพวกเราจะถกความบบคนถง เพยงน กจะไมละทอย. [๑๑๓๐] ใครจะทาลายนยนตาขางทสองของนายพนธระ ผมอาวธในมอใหแตกได ใครจกกระทาลก และรงของเรา และตวเราใหมความสวสดได? [๑๑๓๑] ดกรมหาบพตร คตของกระพไมนนมอยเพยงใด กระพไมทงหมด แมลงภเจาะกนสนแลวเพยงนน แมลงภหมดอาหารแลว ยอมไมยนด ในไมแกน. [๑๑๓๒] ไฉนหนอ เราจงจะจากทนไปใหพนจากราชนเวศนเสยได บนเทงใจ ชมตนไม กงไมทมดอก ทารงอาศยอยตามประสาของเรา. [๑๑๓๓] ไฉนหนอ เราจงจะจากทนไปใหพนจากราชนเวศนเสยได จกนาหนาฝง ไปดมนาทดเลศได.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 226 [๑๑๓๔] นายพรานภรตะชาวพาหกรฐ นาเราผมวเมาดวยกามทงหลาย ผกาหนด หมกมนอยในกามมาแลว ลงนนกลาววา ขอความเจรญจงมแกทาน ขอทานจงปลอยขาพเจาเถด. [๑๑๓๕] เมอความมอตอปรากฏเบองบนภเขาอนแขงคม นางกนนรนนไดกลาว กะเราดวยถอยคาอนไพเราะออนหวานวา ทานอยาจรดเทาลงบนแผนดน. [๑๑๓๖] เราเหนนพพานอนเปนทสนชาต ไมตองเวยนมายงกาเนดคพกไสยาอก ตอไป โดยไมตองสงสย ความเกดของเรานเปนชาตมในทสดกาเนด คพภไสยากมในภายหลง สงสารเพอภพใหมตอไปของเราสนสดแลว. จบ อฏฐสททชาดกท ๒. ๓. สลสาชาดก ผรอบรเหตผลยอมรอดพนศตร [๑๑๓๗] สรอยคอทองคาน แกวมกดา แกวไพฑรยมมาก ทานจงนาเอาทรพยน ไปทงหมด ขอความเจรญจงมแกทาน และจงประกาศขาพเจาวา เปน ทาสเถดฯ [๑๑๓๘] แนะแมคนงาม เจาจงเปลองเครองประดบออก อยามวราไรใหมากเลย เราไมรอะไรทงนน เรานาเจามาเพอทรพยเทานน. [๑๑๓๙] ฉนมานกถงตวเอง นบตงแตนอยคมใหญ ฉนไมไดรจกรกชายอนยงไป กวาทานเลย. [๑๑๔๐] ขอเชญทานนงลง ฉนจกขอกอดรดทานใหสมรก และจกกระทา ประทกษณทานเสยกอน เพราะวาตอแตนไป การคบหากนระหวางฉน กบทานจะไมมอก. [๑๑๔๑] ชายจะเปนบณฑตในททกแหงกหาไม แมหญงกเปนบณฑตมปญญา เฉลยวฉลาดในทนนๆ ได. [๑๑๔๒] ชายจะเปนบณฑตในททกแหงกหาไม แมหญงกเปนบณฑตมปญญาดาร เหตผลไดรวดเรว.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 227 [๑๑๔๓] นางสลสาหญงแพศยายนอย ณ ทใกลโจร คดอบายจะฆาโจร ไดฆาโจร สตตกะตายไดรวดเรว เหมอนนายพรานเนอผฉลาดฆาเนอไดเรวพลน เมอมธนบรบรณมากแลว ฉะนน. [๑๑๔๔] ในโลกน ผใดไมรเหตผลทเกดขนไดฉบพลน ผนนมปญญาเขลายอม ถกฆาตาย เหมอนโจรถกฆาตายทซอกภเขา ฉะนน. [๑๑๔๕] ในโลกน ผใดยอมรอบรเหตผลทเกดขนไดฉบพลน ผนนยอมพนจาก ความเบยดเบยนของศตรได เหมอนนางสลสาหญงแพศยาหลดพนไป จากโจรสตตกะ ฉะนน. จบ สลสาชาดกท ๓. ๔. สมงคลชาดก วาดวยคณธรรมของกษตรย [๑๑๔๖] พระเจาแผนดนทรงรวา เรากาลงกรวจดไมพงลงอาชญา อนไมสมควร แกตนโดยไมใชฐานะกอน พงเพกถอนความทกขของผอนอยางรายแรง ไว. [๑๑๔๗] เมอใด พงรวาจตของตนผองใส พงใครครวญ ความผดทผอนทาไว พงพจารณาใหเหนแจมแจงดวยตนเองวา นสวนประโยชน นสวนโทษ เมอนน จงปรบไหมบคคลนนๆ ตามสมควร. [๑๑๔๘] อนง พระเจาแผนดนพระองคใด ไมถกอคตครอบงา ยอมแนะนาผอน ทควรแนะนา และไมควรแนะนาได พระเจาแผนดนพระองคนนชอวา ไมเผาผอน และพระองคเอง พระเจาแผนดนพระองคใดในโลกน ทรงลงอาชญาสมควรแกโทษ พระเจาแผนดนพระองคนน อนคณงาม ความดคมครองแลว ยอมไมเสอมจากศร. [๑๑๔๙] กษตรยเหลาใดถกอคตครอบงา ไมทรงพจารณาเสยกอนแลวทาไป ทรง ลงอาชญาโดยผลนผลน กษตรยเหลานนประกอบไปดวยโทษนาตเตยน ยอมละทงชวตไป และพนไปจากโลกนแลว กยอมไปสทคต.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 228 [๑๑๕๐] พระราชาเหลาใด ทรงยนดแลวในทศพธราชธรรม อนพระอรยเจาประกาศ ไว พระราชาเหลานนเปนผประเสรฐดวยกาย วาจา และใจ พระราชา เหลานนทรงดารงมนอยแลวในขนต โสรจจะ และสมาธ ยอมถงโลก ทงสองโดยวธอยางนน. [๑๑๕๑] เราเปนพระราชาผเปนใหญของสตวและมนษยทงหลาย ถาเราโกรธ ขนมา เรากตงตนไวในแบบอยางทโบราณราชแตงตงไว คอยหามปราม ประชาชนอยอยางนน ลงอาชญาโดยอบายอนแยบคายดวยความเอนด. [๑๑๕๒] ขาแตกษตรยผชนาธปต บรวารสมบตและปญญามไดละพระองคในกาล ไหนๆ เลย พระองคมไดมกกรวโกรธ มพระหฤทยผองใสอยเปนนจ ขอพระองคทรงปราศจากทกข บารงพระชนมชพยนอยตลอดรอยพรรษา เถด. [๑๑๕๓] ขาแตกษตรย ขอพระองคทรงประกอบดวยคณธรรมเหลาน คอ โบราณ ราชวตร มนคงทรงอนญาตใหหนเตอนได ไมทรงกรวโกรธมความสข สาราญ ไมเดอดรอน ปกครองแผนดนใหรมเยน แมจตจากโลกนไปแลว กจงทรงถงสคตเถด. [๑๑๕๔] พระเจาธรรมกราชทรงฉลาดในอบาย เมอครองราชสมบตดวยอบายอน เปนธรรม คอ กศลกรรมบถ ๑๐ อนบณฑตแนะนากลาวไวดแลวอยางน พงยงมหาชนผกาเรบรอนกายและจตใหดบหายไป เหมอนมหาเมฆยง แผนดนใหชมชนดวยนา ฉะนน. จบ สมงคลชาดกท ๔. ๕. คงคมาลชาดก กามทงหลายเกดจากความดาร [๑๑๕๕] แผนดนรอนเหมอนถานไฟ ดาดาษไปดวยทรายอนรอนเหมอนเถารง เมอเปนเชนน เจายงทาเปนทองไมรรอน ขบเพลงอยได แดดไมเผาเจา ดอกหรอ? เบองบนกรอน เบองลางกรอน เมอเปนเชนน เจายงทา เปนทองไมรรอน ขบเพลงอยได แดดไมเผาเจาดอกหรอ?

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 229 [๑๑๕๖] ขาแตพระราชา แดดหาเผาขาพระองคไม แตวาวตถกาม และกเลสกาม ยอมเผาขาพระองค เพราะวาความประสงคหลายๆ อยาง มอย ความ ประสงคเหลานนยอมเผาขาพระองค แดดหาไดเผาขาพระองคไม. [๑๑๕๗] ดกรกาม เราไดเหนมลรากของเจาแลว เจาเกดจากความดาร เราจกไม ดารถงเจาอกละ เจาจกไมเกดดวยอาการอยางน. [๑๑๕๘] กามแมนอยกไมพอแกมหาชน มหาชนยอมไมอมดวยกามแมมาก นา สลดใจทพวกคนพาลพากนบนวา รป เสยง เหลานจงมแกเรา กลบตร ผประกอบความเพยร พงเวนใหขาดเถด. [๑๑๕๙] การทพระเจาอทยไดถงความเปนใหญเปนโตน เปนแผลแหงกรรมม ประมาณนอยของเรา มาณพใดละกามราคะออกบวชแลว มาณพนนชอ วาไดลาภดแลว. [๑๑๖๐] สตวทงหลายยอมละกรรมชวดวยตบะ แตสตวเหลานน จะละความเปน คน เอาหมอตกนาใหเขาอาบดวยตบะไดหรอ แนะคงคมาละ การททาน ขมขดวยตบะ แลวรองเรยกโอรสของเราโดยชอวาพรหมทตตวนนนน ไมเปนการสมควรเลย. [๑๑๖๑] เสดจแม เราทงหลายพรอมทงพระราชา และอามาตย พากนไหว พระปจเจกพทธเจา พระปจเจกพทธเจานน เปนผอนชนทงปวงไหวแลว เชญเสดจแม ทอดพระเนตรดผลแหงขนตและโสรจจะในปจจบนเถด. [๑๑๖๒] ทานทงหลายอยาไดกลาวอะไรๆ กะทานคงคมาละผเปนปจเจกมน ศกษา อยในคลองมน ความจรง พระปจเจกมนคงคมาละน ขามหวงนาท พระปจเจกมนทงหลายขามแลว หมดความเศราโศกเทยวไป. จบ คงคมาลชาดกท ๕. ๖. เจตยราชชาดก วาดวยเชฏฐาปจายนธรรม [๑๑๖๓] เชฏฐาปจายนธรรม อนบคคลใดทาลายแลว ยอมทาลายบคคลนนเสย โดยแท เชฏฐาปจายนธรรมอนบคคลใดไมทาลายแลว ยอมไมทาลาย

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 230 บคคลนนสกหนวยหนง เพราะเหตนนแล พระองคไมควรทาลาย เชฏฐาปจายนธรรมเลย เชฏฐาปจายนธรรมทพระองคทาลายแลว อยา ไดกลบมาทาลายพระองคเลย. [๑๑๖๔] เมอพระองคยงตรสคากลบกลอกอย เทวดาทงหลายกจะพากนหลกหน ไปเสย พระโอฐจกมกลนบดเนาเหมนฟงไป ผใดรอย เมอถกถามปญหา แลว แกลงแกปญหานนไปเสยอยางอน ผนนยอมตองพลดตกลงจาก ฐานะของตน ขาแตพระเจาเจตยราช ถาพระองคตรสสจจวาจา พระองค กจะประทบอยในพระราชวงตามเดมได ถาพระองคยงตรสมสาอย กจะ ประทบอยไดทพนดนเทานน. [๑๑๖๕] พระราชาพระองคใดทรงทราบอย เมอถกถามปญหาแลว แกลงตรสแก ปญหานนเสยอยางอน ในแวนแควนของพระราชาพระองคนน ฝนยอม ตกในเวลาไมใชฤดกาล ยอมไมตกตามฤดกาล ขาแตพระเจาเจตยราช ถาพระองคตรสสจจวาจา พระองคกจะประทบอยในพระราชวงตามเดมได ถาพระองคตรสมสาอย กจะถกแผนดนสบ. [๑๑๖๖] ขาแตพระองคผเปนใหญในทศ พระราชาพระองคใดทรงทราบอย เมอ ถกถามปญหาแลวแกลงตรสแกปญหานนไปเสยอยางอน พระชวหาของ พระราชาพระองคนน จะเปนแฉกเหมอนลนง ฉะนน ขาแตพระเจา เจตยราช ถาพระองคตรสสจจวาจา พระองคกจะประทบอยใน พระราชวงตามเดมได ถาพระองคยงตรสมสาอย กจะถกแผนดนสบ ลกลงไปอก. [๑๑๖๗] ขาแตพระองคผเปนใหญในทศ พระราชาพระองคใดทรงทราบอย เมอ ถกถามปญหาแลว แกลงตรสแกปญหานนไปเสยอยางอน พระชวหา ของพระราชาพระองคนน จะไมมเหมอนปลาฉะนน ขาแตพระเจาเจตย ราช ถาพระองคตรสสจจวาจา พระองคกจะประทบอยในพระราชวง ตามเดมได ถาพระองคยงตรสมสาอย กจะถกแผนดนสบลกยงกวาน ไปอก.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 231 [๑๑๖๘] พระราชาพระองคใดทรงทราบอย เมอถกถามปญหาแลว แกลงตรสแก ปญหานนไปเสยอยางอน พระราชาพระองคนนจะมแตพระธดาเทานน มาเกด หามพระโอรสมาเกดในราชสกลไม ขาแตพระเจาเจตยราช ถาพระองคตรสสจจวาจา พระองคกจะประทบอยในพระราชวงตามเดม ได ถาพระองคยงตรสมสาอย กจะถกแผนดนสบลกยงไปกวานอก. [๑๑๖๙] พระราชาพระองคใดทรงทราบอย เมอถกถามปญหาแลว แกลงตรสแก ปญหานนไปเสยอยางอน พระราชาพระองคนนจะไมมพระราชโอรส ถามกพากนหลกหนไปยงทศนอย ทศใหญ ขาแตพระเจาเจตยราช ถา พระองคตรสสจจวาจา พระองคกจะประทบอยในพระราชวงตามเดมได ถาพระองคยงตรสมสาอย กจะถกแผนดนสบลกยงกวานนลงไปอก. [๑๑๗๐] พระเจาเจตยราชนน แตกอนเคยเสดจเทยวไปไดในอากาศ ภายหลงถก พระฤาษสาปแลวเสอมอานาจ ถงกาหนดเวลาของตนแลวกถกแผนดน สบ เพราะเหตนนแหละ บณฑตทงหลายจงไมสรรเสรญฉนทาคต บคคล ไมพงเปนผมจตถกฉนทาคตเปนตนประทษราย พงกลาวแตคาสจเทานน. จบ เจตยราชชาดกท ๖. ๗. อนทรยชาดก วาดวยด ๔ ชน [๑๑๗๑] ดกรนารทะ บรษใดตกอยในอานาจแหงอนทรยเพราะกาม บรษนนละ โลกทงสองไปแลว ยอมเกดในอบายมนรกเปนตน แมเมอยงเปนอยก ยอมซบซดไป. [๑๑๗๒] ทกขเกดในลาดบแหงสข สขเกดในลาดบแหงทกข สวนทานนนประ สบความทกขมากกวาสข ทานจงหวงความสขอนประเสรฐเถด. [๑๑๗๓] ในเวลาเกดความลาบาก บคคลใดอดทนตอความลาบากได บคคลนน ยอมไมเปนไปตามความลาบาก บคคลนนเปนนกปราชญ ยอมบรรลสข ปราศจากเครองประกอบ อนเปนทสดแหงความลาบาก.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 232 [๑๑๗๔] ทานไมควรเคลอนจากธรรม เพราะปรารถนากามทงหลาย เพราะเหตใช ประโยชน เพราะเหตเปนประโยชน ถงทานจะทาสขในฌานทสาเรจ แลวใหนราศไป กไมควรจะเคลอนจากธรรมเลย. [๑๑๗๕] ความขยนของคฤหบดผอยครองเรอนดชนหนง การแบงปนโภคทรพย ใหแกสมณพราหมณ ผตงอยในธรรมแลวบรโภคดวยตนเอง ดชน สอง เมอไดประโยชนไมระเรงใจดวยความมวเมา ดชนสาม เมอเวลา เสอมประโยชน ไมมความลาบากใจ ดชนส. [๑๑๗๖] เทวลดาบสผสงบระงบ ไดพราสอนความเปนบณฑตกะนารทดาบสนน ดวยคามประมาณเทานวา บคคลผเลวกวาผทตกอยในอานาจอนทรย ไมมเลย. [๑๑๗๗] ขาแตพระเจาสวราช พระองคเกอบจะถงความพนาศอยในเงอมมอของ ศตรทงหลายเทยว เหมอนขาพระองคไมกระทากรรมทควรกระทา ไม ศกษาศลปวทยา ไมทาความขวนขวายเพอใหเกดโภคทรพย ไมทา อาวาหววาหะ ไมรกษาศล ไมกลาววาจาออนหวาน ทายศเหลานให เสอมไป จงมาบงเกดเปนเปรต เพราะกรรมของตน. [๑๑๗๘] ขาพระองคนนปฏบตชอบแลว พงยงโภคะใหเกดขน เหมอนบรษชานะ แลวพนคน ไมมพวกพวงทพงอาศย ลวงเสยจากอรยธรรม มอาการ เหมอนเปรต ฉะนน. [๑๑๗๙] ขาพระองคทาสตวทงหลาย ผใครตอความสขใหไดรบความทกข จงได มาถงสวนอนน ขาพระองคนนดารงอย เหมอนบคคลอนกองถานไฟ ลอมรอบดาน ยอมไมไดประสบความสขเลย. จบ อนทรยชาดกท ๗. ๘. อาทตตชาดก วาดวยการใหทานกบการรบ [๑๑๘๐] เมอเรอนถกไฟไหม บคคลผเปนเจาของขนเอาสงของอนใดออกได สง ของอนนนยอมเปนประโยชนแกเจาของนน แตของทถกไฟไหมยอมไม เปนประโยชนแกเขา.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 233 [๑๑๘๑] โลกถกชราและมรณะเผาแลวอยางน บคคลพงนาออกเสยดวยการใหทาน ทานทใหแลวจะนอยกตามมากกตาม ชอวาเปนอนนาออกดแลว. [๑๑๘๒] คนใดใหทานแกทานผมธรรมอนไดแลว ผบรรลธรรมดวยความเพยรและ ความหมน คนนนลวงเลยเวตรณนรกของพระยายมไปไดแลว จะเขา ถงทพยสถาน. [๑๑๘๓] ทานผรกลาวทานกบการรบวามสภาพเสมอกน นกรบแมจะมนอยกชานะ คนมากได เจตนาเครองบรจาคกเหมอนกน แมจะนอย ยอมชานะหม กเลสแมมากได ถาบคคลเชอกรรมและผลแหงกรรม ยอมใหทานแม นอย เขากเปนสขในโลกหนา เพราะการบรจาคมประมาณนอยนน. [๑๑๘๔] การเลอกทกขณาทานและพระทกขไณยบคคลแลวจงใหทาน พระสคต ทรงสรรเสรญ ทานทบคคลถวายในพระทกขไณยบคคล มพระพทธเจา เปนตน ซงมอยในสตวโลกน ยอมมผลมาก เหมอนพชทหวานลงใน นาด ฉะนน. [๑๑๘๕] บคคลใดไมเบยดเบยนสตวทงหลายเทยวไปอย ไมทาบาป เพราะกลวคน อนจะตเตยน บณฑตทงหลายยอมสรรเสรญบคคลผกลวบาปนน ยอม ไมสรรเสรญบคคลผกลาในการทาบาป เพราะวาสตบรษทงหลายยอมไม ทาบาป เพราะความกลวถกตเตยน. [๑๑๘๖] บคคลยอมเกดในสกลกษตรยเพราะพรหมจรรยอยางตา เกดในเทวโลก เพราะพรหมจรรยอยางกลาง และบรสทธไดเพราะพรหมจรรยอยางสง. [๑๑๘๗] ทานทานผรสรรเสรญโดยสวนมากกจรง แตวาบทแหงธรรมแลประเสรฐ กวาทาน เพราะวาสตบรษทงหลายในครงกอน หรอวากอนกวานนอก ผมปญญาเจรญสมถวปสสนาแลวไดบรรลนพพานนนเทยว. จบ อาทตตชาดกท ๘.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 234 ๙. อฏฐานชาดก วาดวยสงทเปนไปไมได [๑๑๘๘] เมอใด แมนาคงคาดาดาษดวยดอกบวกด นกดเหวาสขาวเหมอนสงขก ด ตนหวาพงใหผลเปนตาลกด เมอนนเราทงสองพงอยรวมกนไดแน. [๑๑๘๙] เมอใด ผาสามชนดจะพงสาเรจไดดวยขนเตา ใชเปนเครองกนหนาว ในคราวนาคางตกได เมอนน เราทงสองพงอยรวมกนไดแน. [๑๑๙๐] เมอใด เทายงทงหลายจะพงทาเปนปอมมนคงดไมหวนไหว อาจจะทน บรษผขนรบไดตงรอย เมอนน เราทงสองพงอยรวมกนไดแน. [๑๑๙๑] เมอใด เขากระตายจะพงทาเปนบนไดเพอขนไปสวรรคได เมอนน เรา ทงสองพงอยรวมกนไดแน. [๑๑๙๒] เมอใด หนทงหลายจะพงไตบนไดขนไปกดพระจนทร และขบไลราห ใหหนไปได เมอนน เราทงสองพงอยรวมกนไดแน. [๑๑๙๓] เมอใด แมลงวนทงหลายเทยวไปเปนหมๆ ดมเหลาหมดหมอเมาแลว จะพงเขาไปอยในโรงถานเพลง เมอนนเราทงสองพงอยรวมกนไดแน. [๑๑๙๔] เมอใด ลาพงมรมฝปากงาม สเหมอนผลมะพลบ มหนางามเหมอนแวน ทอง จะเปนสตวฉลาดในการฟอนราขบรองได เมอนน เราทงสองพง อยรวมกนไดแน. [๑๑๙๕] เมอใด กากบนกเคาพงปรารถนาสมบตใหแกกนและกน ปรกษา ปรองดองกนอยในทลบได เมอนน เราทงสองพงอยรวมกนไดแน. [๑๑๙๖] เมอใด รากไมและใบไมอยางละเอยด พงเปนรมมนคงปองกนฝนได เมอนน เราทงสองพงอยรวมกนไดแน. [๑๑๙๗] เมอใด นกตวเลกๆ พงเอาจะงอยปากคาบภเขาคนธมาทนบนไปได เมอนน เราทงสองพงอยรวมกนไดแน. [๑๑๙๘] เมอใด เดกๆ พงจบเรอใหญอนประกอบดวยเครองยนตและใบพด กาลงแลนไปในสมทรไวได เมอนน เราทงสองพงอยรวมกนไดแน. จบ อฏฐานชาดกท ๙.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 235 ๑๐. ทปชาดก วาดวยคนรายไมตองการเหตผล [๑๑๙๙] คณลงครบ ทานพออดทนหรอ พอจะเยยวยาอตภาพไปไดอยหรอ ทาน มความสขดหรอ มารดาของฉนไดถามถงความสขของทาน เราทงหลาย ปรารถนาความสขแกทานเหมอนกน. [๑๒๐๐] แนะแมแพะ เจามารงแกเหยยบหางของเราได วนนเจาสาคญวา จะพง พนความตายดวยวาทะวาลงหรอ? [๑๒๐๑] ทานนงผนหนาตรงทศบรพา ฉนกไดมานงอยตรงหนาทาน ไฉน ฉนจะ เขาไปเหยยบหางของทาน ซงอยเบองหลงไดเลา. [๑๒๐๒] ทวปทงส ทงมหาสมทรและภเขา มประมาณเทาใด เราเอาหางของเรา วงทมประมาณเทานนไวหมด เจาจะงดเวนททเราเอาหางวงไวนนได อยางไร? [๑๒๐๓] ในกาลกอน มารดาบดากด พนองทงหลายกด ไดบอกความเรองนแก ฉนแลว วาหางของทานผประทษรายยาว ฉนจงมาทางอากาศ. [๑๒๐๔] แนะแมแพะ กเพราะวาฝงเนอเหนเจามาในอากาศ จงพากนหนไปเสย ภกษาหารของเรา เจาทาใหพนาศหมดแลว. [๑๒๐๕] เมอแมแพะวงวอนอยอยางน เสอเหลองผมเลอดเปนภกษาหารกขมาคอ วาจาสภาษตมไดมในบคคลประทษราย. [๑๒๐๖] เหตผล สภาพธรรม วาจาสภาษต มไดมในบคคลผประทษรายเลย บคคลพงพยายามหลกไปใหพนบคคลผประทษราย กบคคลผประทษราย นน ยอมไมยนดคาสภาษตของสตบรษทงหลาย. จบ ทปชาดกท ๑๐. จบ กจจานวรรค. _________________

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 236 รวมชาดกทมในวรรคน คอ ๑. กจจานชาดก ๒. อฏฐสททชาดก ๓. สลสาชาดก ๔. สมงคลชาดก ๕. คงคมาลชาดก๖. เจตยราชชาดก ๗. อนทรยชาดก ๘. อาทตตชาดก ๙. อฏฐานชาดก๑๐. ทปชาดก. จบ อฏฐกนบาตชาดก. _________________

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 237 นวกนบาตชาดก ๑. คชฌชาดก ผไมทาตามคาสอนยอมพนาศ [๑๒๐๗] ทางบนคชฌบรรพตชอวา ปรสงกปถะ เปนของเกาแก แรงเลยงด มารดาบดาผชราอยททางนน. [๑๒๐๘] โดยมากไปเทยวหามนขนงเหลอมมาใหมารดาบดาเหลานนกน ฝายบดา รวาแรงสปตผลกมปกแขงแลว กลาหาญ มกรอนขนไปสง เทยวไป ไกลๆ จงไดกลาวสอนลกวา. [๑๒๐๙] ลกเอย เมอใด เจารวาแผนดนอนทะเลลอมรอบ กลมดงกงจกร ลอย อยบนนาเหมอนใบบว เมอนน เจาจงกลบเสยจากทนน อยาบนตอ จากนนไปอกเลย. [๑๒๑๐] แรงสปตเปนสตวมกาลงมาก ปกแขง รางกายสมบรณ บนขนไปถง อากาศเบองบนโดยกาลงเรว เมอเหลยวกลบมาแลดภเขา และปาไม ทงหลาย ฯ [๑๒๑๑] กไดแลเหนแผนดนอนทะเลลอมรอบ กลมดงกงจกร เหมอนกบคาทตน ไดฟงมาจากสานกแรงผบดา ฉะนน. [๑๒๑๒] แรงสปตนน ไดบนลวงเลยทนนขนไปเบองหนาอก ยอดลมแรงได ประหารแรงสปตผมกาลงมากนนใหเปนจรณ. [๑๒๑๓] แรงสปตบนเกนไป ไมสามารถจะกลบจากทนนไดอก ตกอยในอานาจ ของลมเวรพภาวาต ถงความพนาศแลว. [๑๒๑๔] เมอแรงสปตไมทาตามโอวาทของบดา บตรภรรยา และแรงอนๆ ท อาศยเลยงชพ กพากนถงความพนาศไปดวยทงหมด.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 238 [๑๒๑๕] แมในศาสนานกเหมอนกน ภกษใดไมเชอถอยฟงคาของผใหญ ภกษ นนเปนผชอวาลวงศาสนา ดจแรงลวงเขตแดน ฉะนน ผไมทาตามคา สอนของทานผใหญ ยอมถงความพนาศทงหมด. จบ คชฌชาดกท ๑. ๒. โกสมพยชาดก อยคนเดยวดกวารวมกบคนพาล [๑๒๑๖] คนพาลมเสยงออองเหมอนกนหมด สกคนหนงกไมรสกตนวาเปนคน พาล เมอสงฆแตกกน กไมรเหตอนโดยยงกวาสงฆแตกกนเพราะเรา. [๑๒๑๗] เพราะเปนคนมสตหลงลม ยงพดวาตนเปนบณฑต มวาจาเปนโคจร ชาง พด ยอมปรารถนาจะใหเสยงออกจากปากอยเพยงใด กพดไปเพยงนน เขาถกความทะเลาะนาไปแลว ยงไมรวาการทะเลาะนนเปนโทษ. [๑๒๑๘] กชนเหลาใดเขาไปผกความโกรธนนไววา คนโนนดาเรา คนโนนไดต เรา คนโนนไดชานะเรา คนโนนไดลกของๆ เรา เวรของชนเหลานน ยอมไมระงบเลย. [๑๒๑๙] สวนชนเหลาใดไมเขาไปผกความโกรธนนไววา คนโนนดาเรา คนโนน ไดตเรา คนโนนไดชานะเรา คนโนนไดลกของๆ เรา เวรของชน เหลานนยอมระงบไป. [๑๒๒๐] ในกาลไหนๆ เวรในโลกนยอมไมระงบเพราะเวรเลย แตยอมระงบ เพราะความไมมเวร ธรรมนเปนของเกา. [๑๒๒๑] กชนเหลาอนยอมไมรสกวา พวกเราจะพากนยบยบในทามกลางสงฆน ฝายชนเหลาใดในหมนนยอมรสกได ความหมายมนกนยอมสงบระงบ ไป เพราะการทาไวในใจโดยแยบคายของชนเหลานน. [๑๒๒๒] คนทปลนแวนแควน ชงทรพยสมบตตดกระดกกน ปลงชวตกน ก ยงกลบสามคคกนได เหตไรเธอทงหลายจงไมสามคคกนเลา?

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 239 [๑๒๒๓] ถาจะพงไดสหายผมปญญา เปนนกปราชญเทยวไปรวมกน ผมปกต อยดวยกรรมด พงครอบงาอนตรายทงปวงเสย แลวดใจ มสตเทยวไป กบสหายนน. [๑๒๒๔] ถาไมพงไดสหายผมปญญา เปนนกปราชญเทยวไปรวมกน ผมปกต อยดวยกรรมด พงเทยวไปแตผเดยว เหมอนพระราชาทรงสละ แวนแควนเสดจไปแตพระองคเดยว หรอเหมอนชางมาตงคะเทยวไปใน ปาแตเชอกเดยว ฉะนน. [๑๒๒๕] การเทยวไปผเดยวประเสรฐกวา เพราะคณเครองความเปนสหายยอมไม มในคนพาล ควรเทยวไปแตผเดยวแตไมควรทาบาป เหมอนชางมาตงคะ มความขวนขวายนอย เทยวไปในปา ไมทากรรมชว ฉะนน. จบ โกสมพยชาดกท ๒. ๓. มหาสวราชชาดก วาดวยสหายยอมไมละทงสหาย [๑๒๒๖] เมอใด ตนไมมผลบรบรณ เมอนน ฝงนกยอมพากนมามวสมบรโภค ผลไมตนนน ครนรวาตนไมนนสนผลแลว ฝงนกกพากนจากตนไมนน บนไปสทศนอยทศใหญ. [๑๒๒๗] ดกรนกแขกเตาผมจะงอยปากแดง ทานจงเทยวจารกไปเถด อยามาตาย เสยเลย ทาไมทานจงซบเซาอยทตนไมแหง แนะนกแขกเตาผมขนเขยว ดงไพรสณฑในฤดฝน ขอเชญทานบอกเถด เหตไรทานจงไมทงตนไม แหงไป? [๑๒๒๘] ดกรพญาหงส ชนเหลาใดเปนเพอนของเพอนทงหลาย ในคราวรวม สขทกขจนตลอดชวต ชนเหลานนเปนสตบรษ ระลกถงธรรมของ สตบรษ ยอมละทงสหายผสนทรพย หรอยงไมสนทรพยไปไมไดเลย. [๑๒๒๙] ดกรพญาหงส เรากเปนผหนงในบรรดาสตบรษทงหลาย ตนไมนเปน ทงญาตเปนทงเพอนของเรา เราตองการเพยงเพอเปนอย จงไมอาจละทง ตนไมนนไปได การทจะละทงไปเพราะมารวาตนไมนนสนผลแลว ไม ยตธรรมเลย.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 240 [๑๒๓๐] ดกรปกษ ความเปนสหาย ความไมตร ความสนทสนมกน ทานทา ไดเปนอยางดแลว ถาทานชอบธรรมน ทานกเปนผควรทวญชนทง หลายพงสรรเสรญ. [๑๒๓๑] ดกรนกแขกเตาผมปกเปนยาน มคอโคงเปนสงา เราจะใหพรแกทาน ทานจงเลอกเอาพรตามใจปรารถนาเถด. [๑๒๓๒] ดกรพญาหงส ถาทานจะใหพรแกเรา ขอตนไมนพงไดมอายตอไป ตนไมนนจงมกงมผลงอกงามด มผลมรสหวาน เหมอนนาผงตงอยอยาง งามสงาเถด. [๑๒๓๓] ดกรสหาย ทานจงดตนไมนนมผลมากมาย ขอใหทานไดอยรวมกบตนมะ เดอของทาน ขอใหตนมะเดอนนจงมกงกานมผลงอกงามดมผลมรส หวานเหมอนนาผงตงอยอยางงามสงา. [๑๒๓๔] ขาแตทาวสกกะ ขอใหพระองคทรงพระเจรญสขพรอมกบพระญาตทง ปวง เหมอนขาพระบาทมความสข เพราะไดเหนตนไมเผลดผลในวนน ฉะนนเถด. [๑๒๓๕] ทาวสกกเทวราช ไดฟงคาของนกแขกเตา ทรงทาตนไมใหมผลแลว เสดจกลบไปสเทพนนทวนพรอมกบมเหส. จบ มหาสวราชชาดกท ๓. ๔. จลลสวกราชชาดก วาดวยผรกษาไมตร [๑๒๓๖] ตนไมทงหลายมใบเขยว มผลดก มอยเปนอนมาก เหตไรพญานก แขกเตาจงมใจยนดในไมแหงผเลา? [๑๒๓๗] เราไดกนผลแหงตนไมนนบไดหลายปมาแลว ถงเราจะรวาตนไมนนไมม ผลแลว กตองรกษาไมตรใหเหมอนในกาลกอน. [๑๒๓๘] นกทงหลายยอมละทงตนไมแหงผ ไมมใบ ไมมผลไป แนะนกแขกเตา ทานเหนโทษอะไรหรอ?

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 241 [๑๒๓๙] นกเหลาใด คบหากนเพราะตองการผลไม ครนรวาตนไมนไมมผลแลว กละทงตนไมนนไปเสย นกเหลานนโงเขลา มความรเพอประโยชน ของตนเทานน มกทาฝกใฝแหงมตรภาพใหตกไป. [๑๒๔๐] ดกรปกษ ความเปนสหาย ความไมตร ความสนทสนมกน ทานทา ไวเปนอยางดแลว ถาทานชอบธรรมน ทานกเปนผควรทวญชน ทงหลายพงสรรเสรญ. [๑๒๔๑] ดกรนกแขกเตาผมปกเปนยาน มคอโคงเปนสงา เราจะใหพรแกทาน ทานจงเลอกเอาพรตามใจปรารถนาเถด. [๑๒๔๒] ไฉนขาพเจาจะพงไดเหนตนไมนนกลบมใบมผลอกเลา ขาพเจาจะยนด ทสด เหมอนคนจนไดขมทรพย ฉะนน. [๑๒๔๓] ลาดบนน ทาวสกกเทวราชทรงวกนาอมฤตมาประพรมตนไมนน กงกาน แหงตนไมนนกงอกงาม มรมเงาชมชนนารนรมยใจ. [๑๒๔๔] ขาแตทาวสกกเทวราช ขอพระองคทรงพระเจรญสขพรอมดวยพระญาต ทงปวง เหมอนขาพระบาทมความสข เพราะไดเหนตนไมเมลดผลใน วนน ฉะนนเถด. [๑๒๔๕] ทาวสกกเทวราชไดทรงฟงคาของนกแขกเตา ทรงทาตนไมใหมผล แลว เสดจกลบไปสเทพนนทวนพรอมกบพระมเหส. จบ จลลสวกราชชาดกท ๔. ๕. หรตจชาดก วาดวยกเลสทมกาลงกลา [๑๒๔๖] ขาแตมหาพราหมณ โยมไดยนเขาพดกนวา หารตดาบสบรโภคกาม คาน ไมเปนจรงกระมง ทานยงเปนผบรสทธอยแลหรอ? [๑๒๔๗] ขอถวายพระพรมหาบพตร คาทพระองคทรงสดบมาแลวอยางใด คานน กเปนจรงอยางนน อาตมภาพเปนผหมกมนอยในอารมณอนเปนทตงแหง ความหลง เดนทางผดแลว.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 242 [๑๒๔๘] ปญญาอนละเอยด คดสงทเปนประโยชน ไมเปนเครองใหใจบรรเทา ราคะทเกดแลวของทาน มไวเพอประโยชนอะไร? [๑๒๔๙] ขอถวายพระพรมหาบพตร กเลส ๔ อยางน คอ ราคะ โทสะ โมหะ มทะ เปนของมกาลงกลาหยาบคายในโลก เมอกเลสเหลาใดรงรดแลว ปญญา กยอมหยงไมถง. [๑๒๕๐] โยมไดยกยองทานแลววา หารตดาบสเปนพระอรหนต สมบรณดวย ศล ประพฤตบรสทธ เปนบณฑต มปญญา. [๑๒๕๑] ขอถวายพระพรมหาบพตร วตกอนลามก เปนไปดวยการยดถอนมต วางาม ประกอบดวยราคะ ยอมเบยดเบยนแมผมปญญายนดแลวใน คณธรรมของฤาษ. [๑๒๕๒] ราคะนเกดขนในสรระ เกดขนมาแลวเปนของทาลายวรรณะ ทานจงละ ราคะนนเสย โยมขอนอบนอมทาน ทานเปนผอนชนหมมากยกยอง แลววาเปนคนมปญญา. [๑๒๕๓] กามเหลานนทาแตความมดให มทกขมาก มพษใหญหลวง อาตมภาพจก คนหามลรากแหงกามเหลานน จกตดราคะพรอมทงเครองผกเสย. [๑๒๕๔] ครนหารตฤาษกลาวอยางนแลว มความบากบนอยางแทจรง คลายกาม ราคะไดแลว ไดเปนผเขาถงพรหมโลก. จบ หรตจชาดกท ๕. ๖. ปทกศลมาณวชาดก วาดวยภยทเกดแตทพงอาศย [๑๒๕๕] แมนาคงคา ยอมพดพาเอามาณพชอปาฏลผมถอยคาอนไพเราะ ไดศกษา มามาก ใหลอยไป ขาแตนายผถกนาพดไป ขอความเจรญจงมแกทาน ขอทานจงใหเพลงขบบทนอยๆ แกขาพเจาสกบทหนงเถด.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 243 [๑๒๕๖] ชนทงหลายยอมรดบคคล ผทไดรบความทกขดวยนาใด ชนทงหลาย ยอมรดบคคลผเรารอนดวยนาใด เรากจกตายในทามกลางนานน ภย เกดขนแตทพงอาศยแลว. [๑๒๕๗] พชทงหลายงอกงามขนไดบนแผนดนใด สตวทงหลายดารงอยไดบน แผนดนใด แผนดนนนกทาลายศรษะของเราแตก ภยเกดขนแตทพง อาศยแลว. [๑๒๕๘] ชนทงหลายยอมหงขาวดวยไฟใด และกาจดความหนาวดวยไฟใด ไฟ นนกมาลวกตวของเรา ภยเกดขนแตทพงอาศยแลว. [๑๒๕๙] พราหมณและกษตรยทงหลายเปนจานวนมาก ยอมเลยงชพดวยขาวสข ใด ขาวสขทเรากนแลว กมาทาเราใหถงความพนาศ ภยเกดขนแตทพง อาศยแลว. [๑๒๖๐] บณฑตทงหลายยอมปรารถนาลมในเดอนทายแหงฤดรอน ลมนนมาพด ประหารตวเรา ภยเกดขนแตทพงอาศยแลว. [๑๒๖๑] นกทงหลายพากนอาศยตนไมใด ตนไมนนกพนไฟออกมา นกทงหลาย พากนหลบหนไป ภยเกดขนแตทพงอาศยแลว. [๑๒๖๒] เรานาเอาหญงใดผมความโสมนส ผทดทรงดอกไม มกายอนประพรม ดวยจนทนเหลองมา หญงนนขบไลเราใหออกจากเรอน ภยเกดขนแต ทพงอาศยแลว. [๑๒๖๓] เราชนชมยนดดวยบตรใด และเราปรารถนาความเจรญใหแกบตรใด บตร นนกมาขบไลเราออกจากเรอน ภยเกดขนแตทพงอาศยแลว. [๑๒๖๔] ชาวชนบท และชาวนคมผมาประชมกนแลวขอจงฟงขาพเจา นามในท ใด ไฟกมในทนน ความเกษมสาราญบงเกดขนแตทใด ภยกบงเกด ขนแตทนน พระราชา และพราหมณปโรหต ยอมพากนปลนรฐเสย เอง ทานทงหลายจงพากนรกษาตนของตนอยเถด ภยเกดขนแตทพง อาศยแลว. จบ ปทกศลมาณวชาดกท ๖.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 244 ๗. โลมสกสสปชาดก วาดวยตบะเปนคณธรรมอนประเสรฐ [๑๒๖๕] ถาทานนาเอาฤาษชอโลมสกสสปะมาบชายญได ทานพงไดเปนพระราชา เสมอดวยพระอนทรไมรแกไมรตายเลย. [๑๒๖๖] อาตมาไมปรารถนาแผนดนซงมสมทรลอมรอบ มสาครเปนขอบเขต พรอมกบความนนทา ดกรไสยหะ ทานจงทราบอยางนเถด. [๑๒๖๗] ดกรพราหมณ เราตเตยนการไดยศ การไดทรพย และความประพฤต อนไมเปนธรรม มแตจะใหถงความพนาศ. [๑๒๖๘] ถงแมจะเปนบรรพชตตองอมบาตรหาเลยงชพ ความเปนอยนนแหละด กวา การแสวงหาโดยไมเปนธรรมจะดอะไร. [๑๒๖๙] ถงแมจะเปนบรรพชตตองอมบาตรหาเลยงชพ แตไมเบยดเบยนผอน ความเปนอยนนแหละประเสรฐกวาความเปนพระราชาในโลก. [๑๒๗๐] พระจนทรมกาลง พระอาทตยมกาลง สมณะและพราหมณมกาลง ฝง แหงสมทรกมกาลง หญงกมกาลงยงกวากาลงทงหลาย. [๑๒๗๑] เพราะพระนางจนทวดทาใหฤาษชอโลมสกสสปะ ผมตบะกลามาบชายญ เพอประโยชนแกพระราชบดาได. [๑๒๗๒] กรรมทบคคลทาดวยความโลภนน เปนกรรมเผดรอน มกามเปนเหต เราจกคนหามลรากแหงกรรมนน จกตดราคะพรอมทงเครองผกเสย. [๑๒๗๓] ดกรมหาบพตร อาตมภาพตเตยนกามคณทงหลายในโลกมากมาย ตบะ ธรรมเทานนเปนคณธรรมอนประเสรฐกวากามคณทงหลาย อาตมภาพจก เลกละกามคณทงหลายเสยแลว บาเพญตบะ รฐกด พระนางจนทวด กด จงเปนของพระองคตามเดมเถด. จบ โลมสกสสปชาดกท ๗.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 245 ๘. จกกวากชาดก วาดวยความเปนอยของนกจกรพราก [๑๒๗๔] ขาพเจาขอถามนกทงหลาย ผมสดงคลมดวยผายอมนาฝาด มใจเพลด เพลนเทยวอย นกทงหลายยอมสรรเสรญชาตของนกอะไรในหมมนษย ทงหลาย ขอเชญทานทงสองบอกนกนนแกขาพเจาเถด? [๑๒๗๕] ดกรทานผเบยดเบยนมนษย ในหมมนษยทงหลาย นกทงหลายยอมกลาว ถงขาพเจาผมชอวานกจกรพราก ตดตอกนมาวา ในบรรดานกทงหลาย เขายกยองกนวา เราเปนนกทมความงดงาม (เราเปนนกมรปรางงดงาม เทยวอยทสระ) เรามไดทาบาปแมเพราะเหตแหงอาหาร. [๑๒๗๖] ดกรนกจกรพราก ทานทงหลายกนผลไมอะไรทสระน หรอวาทานกนเนอ ทไหน หรอวาทานกนโภชนาหารอะไร กาลงและวรรณะของทานจงไม เสอมทรามผดรปไป? [๑๒๗๗] ดกรกา ทสระนจะมผลไมกหาไม เนอทนกจกรพรากจะกน กมไดมท ไหน เราจะกนแตสาหรายกบนา (เรามไดทาบาปแมเพราะเหตแหงอาหาร) เราเปนนกมรปรางงดงามเทยวอยทสระน. [๑๒๗๘] ดกรนกจกรพราก อาหารททานกนนเราไมชอบใจ อาหารททานกนใน ภพนอยางไร ทานกคลายกนกบอาหารนน ครงกอนเราเคยเปนอยางนมา แลว แตบดนเรากลายเปนอยางอนไป ดวยเหตนแหละ เราจงเกด ความสงสยในสกายของทาน. [๑๒๗๙] แมเราไดกนเนอ ผลไม และขาวคลกดวยเกลอเจอดวยนามน เรา ไดกนอาหารมรสทเขากนกนในหมมนษย จงไดกลาหาญเขาตอสสงคราม ได ดกรนกจกรพราก แตสสนวรรณะของเราหาไดเหมอนของทานไม. [๑๒๘๐] ดกรกา ทานเปนผกนอาหารไมบรสทธ มกจะโฉบลงในขณะทเขา พลงเผลอ จะไดกนขาวนากโดยยาก ผลไมทงหลายทานกไมชอบใจกน หรอเนอในกลางปาชาทานกไมชอบใจกน.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 246 [๑๒๘๑] ดกรกา ผใดอาศยบรโภคโภคสมบตดวยกรรมอนสาหส มกจะโฉบ ลงในขณะทเขาพลงเผลอ ภายหลงสภาวธรรมกยอมตเตยนผนน ผนน ถกสภาวธรรมตเตยนแลว กยอมละทงสและกาลงเสย. [๑๒๘๒] ถาผใดไดบรโภคอาหารแมสกนดหนอย ซงเปนของเยนไมเบยดเบยน ผอนดวยกรรมอนผลนผลน กาลงกายและวรรณะกยอมมแกผนน วรรณะทงปวงจะไดมแกผนนดวยอาหารมประการตางๆ เทานนกหาไม. จบ จกกวากชาดกท ๘. ๙. หลททราคชาดก วาดวยลกษณะของผทจะคบ [๑๒๘๓] ความอดทนดวยดอยในปา อนมทนอนและทนงสงดเงยบ จะมผล ดอะไร สวนชนเหลาใดอดทนอยในบาน ชนเหลานนเปนผประเสรฐ กวาทาน. [๑๒๘๔] คณพอครบ ผมออกจากปาไปถงบานแลว จะพงคบหาบรษมศล อยางไร มวตรอยางไร ผมถามคณพอแลว ขอคณพอชวยบอกขอนน แกผมดวย? [๑๒๘๕] ลกเอย ผใดพงคนเคยกบเจา อดทนตอความวสาสะของเจาได เปนผตงใจฟงคาพดของเจา และอดทนตอคาพดของเจาได เจาไปจากท นแลวจงคบผนนเถด. [๑๒๘๖] ผใดไมมกรรมชวดวยกาย วาจา ใจ เจาไปจากทนแลวจงตงตน เหมอนลกทเกดแตอกของผนน แลวจงคบผนนเถด. [๑๒๘๗] อนง ผใดยอมประพฤตโดยธรรม แมเมอประพฤตอยกไมถอตว เจา ไปจากทนแลวจงคบผนนผกระทากรรมอนบรสทธมปญญาเถด. [๑๒๘๘] ลกเอย เจาอยาคบบรษผมจตกลบกลอกดจผาทยอมดวยนาขมน รก งายหนายเรว ถงแมวาพนชมพทวปจะพงไรมนษย.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 247 [๑๒๘๙] เจาจงเวนคนเชนนนเสยใหหางไกล เหมอนบคคลผละเวนอสรพษ ทดราย เหมอนบคคลผละเวนหนทางทเปอนคถ และเหมอนบคคลผไป ดวยยานละเวนหนทางขรขระ ฉะนน. [๑๒๙๐] ลกเอย ความฉบหายยอมเจรญแกบคคลผคบหาคนพาล เจาอยา สมาคมกบคนพาลเลย การอยรวมกบคนพาล เปนทกขทกเมอ ดงอย รวมกบศตร ฉะนน. [๑๒๙๑] ลกเอย เพราะเหตนน พอจงขอรองเจา ขอเจาจงกระทาตามถอย คาของพอ เจาอยาสมาคมกบคนพาลเลย เพราะการสมาคมกบคนพาล เปนทกข. จบ หลททราคชาดกท ๙. ๑๐. สมคคชาดก เปรยบหญงมอาการคลายกนเหว [๑๒๙๒] ดกรทานผเจรญ ทานทงสามคนพากนมาจากทไหนหนอ ทาน ทงหลายมาดแลว เชญมานงทอาสนะนเถด ทานผเจรญทงหลายเหนจะ จะสขสบายด ไมมความปวยไขกระมง นานมาแลว ทานทงหลายพง มาในทน? [๑๒๙๓] เราคนเดยวเทานนมาถงทนในวนนเอง อนง ใครทจะเปนคนทสอง ของเรากไมม ขาแตพระฤาษ คาททานกลาววา ดกรทานผเจรญ ทาน ทงสามคนพากนมาจากทไหนหนอ ดงน หมายถงอะไร? [๑๒๙๔] ทานคนหนง และภรรยาทรกของทานททานใสไวในสมคคนหนง ภรรยา ททานรกษาไวในทองของทานทกเมอ ยนดอยกบวชาธรชอวาวายบตร ภายในทองของทานนนอกคนหนง. [๑๒๙๕] อสรนนอนฤาษชแจงใหฟงแลว กเกดความสลดใจ จงคายสมค ออกมา ณ ทนน ไดเหนภรรยาผทดทรงดอกไมอนสะอาด ยนดอยกบ วชาธรชอวาวายบตร ในสมคทอยในทองของตนนน.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 248 [๑๒๙๖] เหตอนน ทานผประพฤตตบะชนสงเหนดแลว นรชนเหลาใดเปน คนเลวทราม ตกอยในอานาจแหงความชนชมยนด นรชนเหลานนได แกตวเราเอง เพราะวาภรรยาทเรารกษาไวในทองเพยงดงชวต กลบมา ประทษรายเรา ไปชนชมยนดกะบรษอน. [๑๒๙๗] ภรรยานนเราบารงบาเรอทงกลางวนกลางคน ดจไฟอนโชตชวงทดาบสผม ตบะอยในปาบาเรอฉะนน ภรรยานนกาวลวงธรรมมาประพฤตสงทไม เปนธรรม กายเชยชดสนทสนมกบภรรยาผราเรง เราไมควรทาเลย. [๑๒๙๘] เรามาสาคญเสยวา ภรรยาอยในทามกลางสรระ และมาสาคญหญง ผไมมความสงบไมสารวมวา หญงนเปนภรรยาของเรา ภรรยาของเรานน กาวลวงธรรมมาประพฤตสงทไมเปนธรรม การเชยชดสนทสนมกบภรรยา ผราเรง เราไมควรทาเลย. [๑๒๙๙] บณฑตจะพงวางใจอยางไรไดวา หญงนเรารกษาไวดแลว วธทจะ ปองกนรกษาหญงผมหลายใจ ไมพงมโดยแท เพราะวาหญงเหลานนม อาการคลายกนเหวทเรยกกนวาบาดาล บรษผประมาทในหญงเหลานน ยอมถงความพนาศทงนน. [๑๓๐๐] เพราะเหตนนแหละ ชนเหลาใดไมเทยงคลกคลกบมาตคาม ชนเหลา นนมความสขปราศจากความโศก ความประพฤตไมคลกคลกบมาตคามน เปนคณนาความสขมาให บคคลผปรารถนาความเกษมอนอดม ไมพงทา ความเชยชดสนทสนมกบมาตคามเลย. จบ สมคคชาดกท ๑๐. ๑๑. ปตมงสชาดก โทษของการมองในเวลาทไมควรมอง [๑๓๐๑] ดกรสหาย การมองดของสนขจงจอกชอวาปตมงสะ เราไมพอใจ เสยเลย พงละเวนจากสหายเชนนเสยใหหางไกล.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 249 [๑๓๐๒] นางสนขจงจอกชอวาเวนนเปนบาไปได ยอมพรรณนาถงนางแพะ ผเปนสหายใหผวฟง ครนนางแพะถอยหลงกลบไปไมมา กนงซบเซา ถงนางแพะผมาแลวถอยหลงกลบไปเสย. [๑๓๐๓] ดกรสหาย ทานนนแหละบา มปญญาทราม ไมมปญญาเครองใคร ครวญ ทานทาอบายลอลวงวาตาย ยอมมองดโดยกาลอนไมควร. [๑๓๐๔] บณฑตไมควรมองดในกาลอนไมควร ควรมองดแตในกาลอนควร ผใด มองดในกาลอนไมควร ผนนยอมซบเซา ดงสนขจงจอกชอปตมงสะ ฉะนน. [๑๓๐๕] ดกรสหาย ฉนมความรก ทานจงใหความอมแกฉน สามของฉน กลบฟนขน ถาทานรกฉนจงมาไปกบฉนเถด. [๑๓๐๖] ดกรสหาย ทานมความรกฉนจรง ฉนจะใหความอมเอบแกทาน ฉนจกมาพรอมดวยบรวารเปนอนมาก ทานจงจดแจงโภชนาหารไวเถด. [๑๓๐๗] บรวารของทานเชนไร ฉนจกจดแจงโภชนาหารเพอบรวารเหลาใด ก บรวารเหลานนทงหมดมชอวาอยางไร ฉนถามทานถงบรวารทาน จงบอก ฉนไปเถด. [๑๓๐๘] บรวารของฉนเชนน คอ สนขชอมาลยะ ๑ ชอจตรกขะ ๑ ชอปงคยะ ๑ ชอชมพกะ ๑ ทานจงจดแจงโภชนาหารไวเพอบรวารเหลานนเถด. [๑๓๐๙] เมอทานออกจากเรอนไป แมสงของกจกพนาศหมด คาพดของสหาย มไดมความรงเกยจ ทานจงอยในทนเถด อยาไปเลย. จบ ปตมงสชาดกท ๑๑. ๑๒. ทททรชาดก คนอกตญ ไมรจกบญคณคนอน [๑๓๑๐] ผใดเจาใหขาวหงกน กลบกนลกทงสองของเจาซงมไดมความผดเลย เจาจงวางเขยวลงบนผนน อยาปลอยใหมนมชวตอยตอไปเลย.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 250 [๑๓๑๑] บรษผมความหยาบชารายแรง ผลบหลชนผาทตนนงอย ฉนไมขอเหน มนเลย ฉนจะวางเขยวลงในบรษใดเลา? [๑๓๑๒] อนบรษผอกตญ มกคอยแสวงหาโอกาสอยเปนนตย ถงจะพงใหแผน ดนทงปวง กไมพงทาใหบรษนนชนชมยนดไดเลย. [๑๓๑๓] ดกรเสอโครงชอสพาห เพราะเหตไรหนอทานจงรบดวนกลบมาพรอมกบ มาณพ กจทเปนประโยชนอะไรของทานมอยในทน เราขอถามทานถง กจอนเปนประโยชนนน ทานจงบอกแกเรา? [๑๓๑๔] นกกระทาผมรปงามตวใด ซงเปนสหายของทาน เราสงสยวานกกระทา ตวนนจะถกฆาเสยแลวในวนน เราไดฟงเหตอนเกยวเนองดวยการ กระทาของบรษนน จงมไดสาคญวานกกระทาตวนนจะอยเปนสขในวนน. [๑๓๑๕] ทานไดฟงเหตอะไรอนเกยวเนองดวยการกระทาของบรษน ในความ ประพฤตเลยงชพของบรษน หรอทานไดฟงคาปฏญาณอะไรของบรษน จงสงสยวา นกกระทาถกมาณพน ฆาเสยแลว [๑๓๑๖] การคาขายอนเปนของชาวเมองกลงครฐ บรษนกไดประพฤตมาแลว แม หนทางทมหลกตอ บรษนกไดประพฤตทองเทยวไปดวยการจางออน การ ฟอนราขบรองรวมกบคนฟอนทงหลาย บรษนกไดประพฤตมา ถงการ รบกนดวยทอนไมในทามกลางมหรสพ บรษนนกไดเคยรบมาแลว. [๑๓๑๗] นกทงหลายบรษนกไดดกมาแลว การตวงขาวเปลอกดวยเครองตวง บรษ นกไดตวงมาแลว สกาบรษนกไดชนะมาแลว ความสารวมระวงบรษน กกาวลวงเสย เลอดทไหลออกมาตงครงคนบรษนกคดใหหยดได มอ ทงสองของบรษนมความรอนในเวลารบกอนขาว. [๑๓๑๘] เราไดฟงเหตทงหลาย อนเกยวเนองดวยการกระทาของบรษน ในความ ประพฤตเลยงชวตของบรษนมาดงนวา กลมขนนกกระทากยงประกฏอย บนชฎาของบรษน ววทงหลายบรษนกไดฆากนแลว ไฉนจะไมฆานก กระทากนเลา. จบ ทททรชาดกท ๑๒. ______________

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 251 รวมชาดกทมในวรรคน คอ ๑. คชฌชาดก๒. โกสมพยชาดก ๓. มหาสวราชชาดก ๔. จลลสวกราชชาดก ๕. หรตจชาดก ๖. ปทกสลมาณวชาดก ๗. โลมสกสสปชาดก ๘. จกกวากชาดก ๙. หลททราคชาดก ๑๐. สมคคชาดก ๑๑. ปตมงสชาดก ๑๒. ทททรชาดก. จบ นวกนบาตชาดก. _________________

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 252 ทสกนบาตชาดก ๑. จตทวารชาดก วาดวยจกรกรดพดบนศรษะ [๑๓๑๙] เมองนมประต ๔ ประต มกาแพงมนคงลวนแลวไปดวยเหลกแดง ขาพเจา ถกลอมไวดวยกาแพง ขาพเจาไดทาบาปอะไรไว? [๑๓๒๐] ประตทงหมดจงปดแนน ขาพเจาถกขงเหมอนนก ขาแตเทวดา เหต เปนมาอยางไร ขาพเจาจงลกจกรกรดพดศรษะ? [๑๓๒๑] ทานไดทรพยมากมายถงสองลานแลว มไดทาตามคาชอบของญาต ทงหลายผเอนด. [๑๓๒๒] ทานแลนเรอไปสสมทรซงอาจยงเรอใหโลดขนได เปนสาครมสทธนอย ไดประสบนางเวมานกเปรต ๔ นาง จาก ๔ นางเปน ๘ นาง จาก ๘ นางเปน ๑๖ นาง. [๑๓๒๓] ถงจะไดประสบนางเวมานกเปรตจาก ๑๖ นางเปน ๓๒ นาง กยงปรารถนา ยงไปกวานน จงไดประสบจกรน จกรกรดยอมพดผนบนศรษะของ คนผถกความอยากครอบงา. [๑๓๒๔] ความอยากเปนของสงใหญไพศาล ยากทจะใหเตมได มกใหถงความ วบต ชนเหลาใดยอมยนดไปตามความอยาก ชนเหลานนตองเปนผทรง จกรกรดไว. [๑๓๒๕] อนง ชนเหลาใดละทงสงของมากมายเสย ไมพจารณาหนทางใหถองแท ไมใครครวญเหตนนใหถถวน ชนเหลานนตองเปนผทรงจกรกรดไว. [๑๓๒๖] ผใดพงพจารณาถงการงาน และโภคะอนไพบลย ไมสองเสพความอยาก อนประกอบดวยความฉบหาย ทาตามถอยคาของผเอนดทงหลาย ผเชน นนไมพงถกจกรกรดพดผน.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 253 [๑๓๒๗] ขาแตเทวดา จกรกรดจกตงอยบนศรษะของขาพเจานานสกเทาไรหนอ สกกพนป ขาพเจาขอถามความนน ขอทานไดโปรดบอกแกขาพเจา เถด? [๑๓๒๘] ดกรมตตวนทกะ ทานจงฟงเรา ทานจะตองทนทกขทรมานไปอกนาน จกรกรดจะพดผนอยบนศรษะของทาน เมอทานยงมชวตอย จะพน จกรกรดนนไปไมได. จบ จตทวารชาดกท ๑. ๒. กณหชาดก วาดวยขอพร [๑๓๒๙] บรษนดาจรงหนอ บรโภคโภชนะกดา อยในภมประเทศกดา ไมเปน ทชอบใจของเราเลย. [๑๓๓๐] คนไมชอวาเปนคนดาเพราะผวหนง เพราะคนทมแกนภายในจงชอวาเปน พราหมณ ผใดมบาปกรรม ผนนแหละชอวาเปนคนดา นะทาวสชมบด. [๑๓๓๑] ดกรทานพราหมณ คานนทานกลาวดแลว สมควรเปนสภาษต ขาพเจาจะ ใหพรแกทานอยางหนง ตามแตใจทานปรารถนา. [๑๓๓๒] ขาแตทาวสกกะผเปนใหญกวาภตทงปวง ถาจะโปรดประทานพรแก ขาพระองค ขาพระองคปรารถนาใหความประพฤตของตน อยาใหม ความโกรธ อยาใหมโทสะ อยาใหมความโลภ อยาใหมความสเนหา ขอไดทรงโปรดประทานพร ๔ ประการนแกขาพระองคเถด. [๑๓๓๓] ดกรทานพราหมณ ทานเหนโทษในความโกรธ ในโทสะ ในโลภะ และในสเนหาเปนอยางไรหรอ ขาพเจาขอถามความนน ขอทานจงบอก แกขาพเจาเถด? [๑๓๓๔] ความโกรธเกดแตความไมอดทน ทแรกเปนของนอย แตภายหลงเปน ของมาก ยอมเจรญขนโดยลาดบ ความโกรธมกทาความเกยวของ ม ความคบแคนมาก เพราะฉะนน ขาพระองคจงไมชอบใจความโกรธ.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 254 [๑๓๓๕] วาจาของผประกอบดวยโทสะ เปนวาจาหยาบคาย ถดจากนนกเกด ปรามาสถกตองกน ตอจากนนกชกตอยกนดวยมอ ตอไปกหยบทอน ไมเขาทบตกน จนถงจบศาตราเขาฟนแทงกนเปนทสด โทสะเกดแต ความโกรธ เพราะฉะนน ขาพระองคจงไมชอบใจโทสะ. [๑๓๓๖] ความโลภเปนอาการหยาบ เปนเหตใหเทยวปลนขเอาสงของแสดงของ ปลอมเปลยนเอาของคนอน ทาอบายลอลวง บาปธรรมทงหลายน ม ปรากฏอยเพราะโลภธรรม เพราะฉะนน ขาพระองคจงไมชอบใจโลภะ. [๑๓๓๗] กเลสเครองรอยรดทงหลาย อนสเนหาผกรดเขาอก เปนของสาเรจดวย ใจ นอนเนองอยเปนอนมาก ยอมทาใหบคคลเดอดรอนยงนก เพราะ ฉะนน ขาพระองคจงไมชอบใจความสเนหา. [๑๓๓๘] ดกรทานพราหมณ คานนทานกลาวดแลว สมควรเปนสภาษต ขาพเจา จะใหพรแกทานอยางหนง ตามแตใจทานปรารถนา. [๑๓๓๙] ขาแตทาวสกกะผเปนใหญกวาภตทงปวง ถาจะโปรดประทานพรแก ขาพระองค ขออาพาธทงหลายอนเปนของรายแรง ซงจะทาอนตรายตบะ กรรมได อยาพงบงเกดแกขาพระองคผอยในปา ซงอยแตผเดยว เปนนตย. [๑๓๔๐] ดกรทานพราหมณ คานนทานกลาวดแลว สมควรเปนสภาษต ขาพเจา จะใหพรแกทานอยางหนง ตามแตใจทานปรารถนา. [๑๓๔๑] ขาแตทาวสกกะผเปนใหญกวาภตทงปวง ถาจะโปรดประทานพรแกขา พระองค ขอใจหรอรางกายของขาพระองค อยาเขาไปกระทบกระทง ใครๆ ในกาลไหนๆ เลย ขอไดทรงโปรดประทานพรนเถด. จบ กณหชาดกท ๒. ๓. จตโปสถชาดก วาดวยสมณะ [๑๓๔๒] ผใด ไมทาความโกรธในบคคลผควรโกรธ ผนนเปนสตบรษ ยอมไม โกรธ ณ ในกาลไหนๆ บคคลนนแมจะโกรธ กไมทาความโกรธให ปรากฏ นกปราชญทงหลายกลาวบคคลนนแล วาเปนสมณะในโลก.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 255 [๑๓๔๓] นรชนใดมทองพรอง ยอมทนความหวได นรชนนนเปนผฝกตน แลว มตบะ มขาวและนาพอประมาณ ยอมไมทาบาปเพราะเหตแหง อาหาร นกปราชญทงหลายกลาวนรชนนนแล วาเปนสมณะในโลก. [๑๓๔๔] บคคลละการเลนและความยนดทงปวงไดเดดขาด ไมกลาวคาเหลาะแหละ นดหนอยในโลก เวนจากการแตงเนอแตงตว และเวนจากเมถนธรรม นกปราชญทงหลายกลาวบคคลนนแล วาเปนสมณะในโลก. [๑๓๔๕] บคคลใด ละสงทเขาหวงแหน และโลภธรรมทงปวงเสย ดวยปญญา เครองกาหนดร นกปราชญทงหลายกลาวบคคลนนแล ผฝกตนแลว มจตตงมน ไมมตณหา ไมมความหวงวา เปนสมณะในโลก. [๑๓๔๖] ดกรทานผมปญญาสามารถจะรเหตและมใชเหตทควรทา เราขอถามทาน ความทมเถยงกนในถอยคาทงหลาย บงเกดมแกเราทงหลาย ขอทาน โปรดชวยตดเสยซงความสงสยความเคลอบแคลงในวนน ขอไดโปรด ชวยเราทงหมดใหขามพนความสงสยนนในวนน? [๑๓๔๗] บณฑตเหลาใดเปนผสามารถเหนเนอความ บณฑตเหลานนจงจะกลาวได โดยแยบคายในกาลนน ขาแตพระองคผจอมประชานกร ทานผฉลาด ทงหลาย จะพงวนจฉยเนอความแหงถอยคาทงหลาย ทยงไมไดกลาว แลวไดอยางไรหนอ? [๑๓๔๘] พญานาคกลาวอยางไร พญาครฑกลาวอยางไร ทาวสกกะผเปนพระราชา ของคนธรรพตรสอยางไร และพระราชาผประเสรฐของชาวกรรฐตรส อยางไร? [๑๓๔๙] พญานาคกลาวสรรเสรญขนต พญาครฑกลาวยกยองการไมประหาร ทาว สกกะผเปนพระราชาของคนธรรพตรสชมการละความยนด พระราชา ผประเสรฐของชาวกรรฐ ตรสสรรเสรญความไมกงวล. [๑๓๕๐] คาเหลานทงหมดเปนสภาษต ในถอยคาของทานทง ๔ น ไมมคาทพภาษต แมนดหนอยเลย คณทง ๔ มขนตเปนตนน ตงมนอยในผใด กเปรยบ ไดกบการถ หยงเขาเปนอนดทดมรถ ฉะนน นกปราชญทงหลายกลาว บคคลผพรอมเพรยงดวยธรรม ๔ ประการนนแล วาเปนสมณะในโลก.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 256 [๑๓๕๑] ทานนนแลเปนผประเสรฐ ไมมผอนยงกวา เปนผถงธรรม รแจงธรรม มปญญาด พจารณาปญหาดวยปญญา เปนนกปราชญ ตดความสงสย ความเคลอบแคลงทงหลายเสย ไดตดความสงสยความเคลอบแคลง ทงหลายสาเรจแลว ดจนายชางงาตดงาชางดวยเครองมออนคมฉะนน [๑๓๕๒] ดกรทานผเปนปราชญ ขาพเจาพอใจดวยการพยากรณปญหาของทาน จง ขอใหผาผนนซงมสสดใสดจสอบลเขยว ไมหมนหมองหาคามได มส เสมอดวยควนไฟ เพอเปนธรรมบชาแกทาน. [๑๓๕๓] ดกรทานผเปนปราชญ ขาพเจาพอใจดวยการพยากรณปญหาของทาน จง ขอใหดอกไมทองมกลบตงรอยอนแยมบาน มเกสร ประดบดวยรตนะ จานวนพน เพอเปนธรรมบชาแกทาน. [๑๓๕๔] ดกรทานผเปนปราชญ ขาพเจาพอใจดวยการพยากรณปญหาของทาน จง ขอใหแกวมณอนหาคามได งามผองใส คลองอยทคอ เปนแกวมณ เครองประดบคอของขาพเจา เพอเปนธรรมบชาแกทาน. [๑๓๕๕] ดกรทานผเปนปราชญ ขาพเจาพอใจดวยการพยากรณปญหาของทาน จง ขอใหโคนม โคผ และชาง อยางละพน รถเทยมดวยมาอาชาไนย ๑๐ คน และบานสวย ๑๖ ตาบลแกทาน. [๑๓๕๖] พญานาคในกาลนน เปนพระสารบตร พญาครฑเปนพระโมคคลลานะ ทาวสกกเทวราชเปนพระอนรทธะ พระเจาโกรพยะเปนพระอานนท บณฑต วธรบณฑตเปนพระโพธสตวนนเอง ขอทานทงหลายจงจา ชาดกไวอยางน. จบ จตโปสถชาดกท ๓. ๔. สงขชาดก วาดวยอานสงสถวายรองเทา [๑๓๕๗] ขาแตสงขพราหมณ ทานเปนพหสต ไดฟงธรรมมาแลว และสมณะ พราหมณทงหลาย ทานกไดเหนมาแลว เหตไร ทานจงแสดงคาพราเพอ

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 257 ในขณะอนไมสมควร คนอนนอกจากขาพเจา ใครเลาทจะมาเจรจากบ ทานได? [๑๓๕๘] นางเทพธดามหนางาม เลอโฉม ประดบเครองประดบทอง ยกถาดทอง เตมดวยอาหารทพย มารองเชญใหขาพเจาบรโภค นางเปนผมศรทธา และปลมใจ ขาพเจาตอบกะนางวา ไมบรโภค. [๑๓๕๙] ขาแตทานพราหมณ บรษผปรารถนาความสขไดพบเหนเทวดาเชนนนแลว ควรถามใหไดความ ขอทานจงลกขนประนมมอ ถามเทวดานนวา ทาน เปนเทวดาหรอมนษย? [๑๓๖๐] เพราะเหตวา ทานมามองดขาพเจาดวยสายตาอนแสดงความรก รอง เชญใหขาพเจาบรโภคอาหาร ดกรนางผมอานภาพมาก ขาพเจาขอถาม ทาน ทานเปนเทวดาหรอมนษย? [๑๓๖๑] ขาแตทานสงขพราหมณ ขาพเจาเปนเทวดาผมอานภาพมากมาในกลาง สมทรน กเพราะเปนผมความเอนด จะไดมจตประทษรายกหาไม ขาพเจามาในทนเพอประโยชนแกทานนนเอง. [๑๓๖๒] ขาแตทานสงขพราหมณ ในสมทรนมขาวนา ทนอน ทนง และยาน พาหนะ มากมายหลายอยาง ใจของทานปรารถนาสงใด ขาพเจาจะให สงนนทกอยางแกทาน. [๑๓๖๓] ขาแตเทพธดาผมรางกายสวยงาม ตะโพกผงผาย ควงาม เอวบางรางนอย ยญ และการเสนสรวงของขาพเจาอยางใด อยางหนงทมอย ทานเปน ผสามารถรวบากแหงกรรมของขาพเจาทกอยาง การทขาพเจาไดทพงใน มหาสมทรน เปนวบากแหงกรรมอะไร? [๑๓๖๔] ขาแตทานสงขพราหมณ ทานไดถวายรองเทากะพระภกษรปหนง ผเดน กระโหยงเทา เดนสะดงลาบากในหนทางอนรอน ทกขณานนอานวยผล สงทนาปรารถนาแกทานในวนน.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 258 [๑๓๖๕] ขอเรอตอดวยแผนกระดาน นาไมรว มใบสาหรบพาเรอใหแลนไป จงบงเกดม เพราะในสมทรน ไมมพนทสาหรบยานพาหนะอยางอน ขอทานไดสงขาพเจาใหถงเมองโมลนในวนนเถด. [๑๓๖๖] นางเทพธดานน มจตชนชมโสมนสปราโมทย นรมตเรออนงดงามแลว พาสงขพราหมณกบบรษคนใชมาสงถงเมองอนเปนทรนรมยยนดอยางยง. จบ สงขชาดกท ๔. ๕. จลลโพธชาดก วาดวยความโกรธ [๑๓๖๗] ดกรพราหมณ ผใดมาพาเอานางปรพาชกาผมนยนตางามนารก มใบหนา ยมแยมของทานไปดวยพลการ ทานจะทาอยางไร? [๑๓๖๘] ถาความโกรธบงเกดขนแกอาตมภาพแลว ยงไมเสอมคลายไป เมอ อาตมภาพยงมชวตอยกยงไมหาย อาตมภาพจะหามกนเสยโดยพลนท เดยว ดงฝนหาใหญชาระลางธล ฉะนน. [๑๓๖๙] ทานกลาวอวดอางไวในวนกอนอยางไรหนอ วนนเปนเหมอนวามกาลง ทาเปนไมเหน นงนงเยบสงฆาฏอยในบดน. [๑๓๗๐] ความโกรธบงเกดแกอาตมภาพแลว ยงไมไดเสอมคลายไป เมอ อาตมภาพยงมชวตอยกยงไมหาย อาตมภาพจะหามกนเสยโดยพลนท เดยว ดงฝนหาใหญชาระลางธล ฉะนน. [๑๓๗๑] ความโกรธบงเกดขนแกทานแลว ยงไมไดเสอมคลายไปอยางไร เมอ ทานยงมชวตอย ความโกรธยงไมหายอยางไร ทานไดหามความโกรธ ดง ฝนหาใหญชาระลางธล ฉะนน เปนไฉน? [๑๓๗๒] เมอความโกรธเกดขนแลว บคคลยอมไมเหนประโยชนตน ประโยชนผ อน เมอความโกรธไมเกดขน บคคลยอมเหนไดด ความโกรธนนเกด ขนแกอาตมภาพแลว ยงไมเสอมคลายไป ความโกรธเปนอารมณของ คนไรปญญา.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 259 [๑๓๗๓] ชนทงหลายยอมยนดดวยความโกรธทเกดขนแลว ชอวาเปนศตรหา ทกขใหแกตนเอง ความโกรธนนเกดขนแกอาตมภาพแลว ยงไมเสอม คลายไป ความโกรธเปนอารมณของคนไรปญญา. [๑๓๗๔] อนง เมอความโกรธเกดขน บคคลไมรจกประโยชนตน ความโกรธนน เกดขนแกอาตมภาพแลว ยงไมเสอมคลายไป ความโกรธเปนอารมณ ของคนไรปญญา. [๑๓๗๕] บคคลถกความโกรธครอบงาแลว ยอมละทงกศลเสย ยอมซดสาย ประโยชนแมมากมายได เขาประกอบดวยเสนา คอ กเลสหมใหญท นากลว มกาลง สามารถปราบผอนใหอยในอานาจได ความโกรธนน ยงไมเสอมคลายไปจากอาตมภาพ ขอถวายพระพร. [๑๓๗๖] ธรรมดาไฟยอมเกดขนทไมสไฟอนบคคลสอย ไฟเกดขนแตไมใด ยอม เผาไมนนเองใหไหม. [๑๓๗๗] ความโกรธยอมเกดขนแกคนโงเขลา เบาปญญา ไมรจรง เพราะความ แขงด แมเขากถกความโกรธนนแหละเผาลน. [๑๓๗๘] ความโกรธยอมเจรญขนแกผใด ดจไฟเจรญขนในกองหญาและไม ฉะนน ยศของบคคลนนยอมเสอมไป เหมอนพระจนทรขางแรม ฉะนน. [๑๓๗๙] ความโกรธของผใดยอมสงบลง เหมอนไฟหมดเชอ ฉะนน ยศของผนน ยอมเตมเปยม เหมอนพระจนทรขางขน ฉะนน. จบ จลลโพธชาดกท ๕. ๖. มณฑพยชาดก วาดวยความรกทมตอบตร [๑๓๘๐] เราเปนผตองการบญ ไดมจตเลอมใสประพฤตพรหมจรรยอยเพยง ๗ วน เทานน ตอจากนนมา แมเราจะไมมความใครบรรพชา กไดประพฤต พรหมจรรยของเราอยไดถง ๕๐ ปกวา ดวยความสจน ขอความสวสด จงมแกยญญทตตกมาร พษจงคลาย ยญญทตตกมาร จงรอดชวตเถด.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 260 [๑๓๘๑] เพราะเหตทเราเหนแขกในเวลาทมาถงบาน เพอจะพกอย บางครงไม พอใจจะใหเลย แมสมณพราหมณผเปนพหสต กไมทราบความไมพอใจ ของเขา แมเราไมประสงคจะใหกใหได ดวยความสจน ขอความสวสด จงมแกยญญทตตกมาร พษจงคลาย ยญญทตตกมาร จงรอดชวตเถด. [๑๓๘๒] ลกรก อสรพษทออกจากโพรงกดเจานน มเดชมาก ไมเปนทรกของ แมในวนนเลย อสรพษนนกบบดาของเจา ไมแปลกอะไรกนเลย ดวย ความสจน ขอความสวสดจงมแกยญญทตตกมาร พษจงคลาย ยญญ ทตตกมาร จงรอดชวตเถด. [๑๓๘๓] กนกพรตทงหลายเปนผสงบระงบ ฝกฝนตนแลว ยอมเวนรอบ นอก จากทานกณหะแลวทจะเปนผทนฝนใจ ประพฤตพรหมจรรย ไมมเลย ดกรทานทปายนะ ทานเกลยดชงอะไร จงสฝนใจประพฤตพรหมจรรย อยได. [๑๓๘๔] บคคลออกบวชดวยศรทธาแลว กลบเขาบานอก เปนคนเหลวไหล เปนคนกลบกลอก เราเกลยดตอถอยคาเชนน จงสฝนใจ ประพฤต พรหมจรรยอย นเปนฐานะทวญชนสรรเสรญ และเปนฐานะของ สตบรษทงหลาย เราเปนผกระทาบญดวยเหตนแหละ. [๑๓๘๕] ทานเลยงสมณะ พราหมณและคนเดนทาง ใหอมหนาสาราญดวยขาว และนา เรอนของทาน บรบรณดวยขาวและนาเปนเหมอนบอนา เออ กทานเกลยดตอถอยคาอะไร แมไมประสงค กใหทานนได? [๑๓๘๖] มารดาบดาและปยาตายายของดฉน เปนผมศรทธา เปนทานบด รความ ประสงคของผขอ ดฉนอนวตรตามธรรมเนยมของตระกลนน กาหนดใจ ไววา อยาไดเปนคนตดธรรมเนยมแหงตระกลนเสยเลย ดฉนเกลยด ถอยคาเชนน แมไมประสงคกใหทานนได. [๑๓๘๗] ดกรนางผมรางกายงาม เรานาเจาผยงเปนสาวนอย ฯ ยงไมมปญญา สามารถทจะจบจายมาแตตระกลญาต แมเจาไมไดแสดงความไมรกใครเรา เจาปฏบตเราเวนจากความรกใคร เออกนางผเจรญ การทเจาอยรวมกบ เราเหนปานนได เพราะเหตอะไร?

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 261 [๑๓๘๘] ตงแตไหนแตไรมา อนภรรยาทมสามบอยๆ มไดมอยในตระกลน ดฉนไดอนวตรตามธรรมเนยมของตระกลนน กาหนดใจไววา ขออยา ใหเปนคนตดธรรมเนยมของตระกลในภายหลงเลย ดฉนเกลยดตอถอย คาเชนน แมไมประสงคกปฏบตทานได. [๑๓๘๙] ดกรทานมณฑพยะ วนนดฉนพดถอยคาทไมควรจะพด ขอทานจงอด โทษถอยคานนใหแกดฉน เพราะเหตแหงบตรเถด สงอนอะไรๆ ใน โลกน ทจะรกยงไปกวาบตรมไดม ยญญทตตกมารของเรานรอดชวตแลว. จบ มณฑพยชาดกท ๖. ๗. นโครธชาดก วาดวยการคบคนด [๑๓๙๐] ขาแตพระองคผทรงพระนามวานโครธ ทานสาขะเสนาบดพดวา เราไม รจกคนนเลยวาเปนใครกน หรอเปนเพอนของใคร พระองคจะทรงเขา พระทยอยางไร? [๑๓๙๑] ลาดบนน บรษผทาตามคาของทานสาขะเสนาบด เขาจบคอตบหนาขา พระองค ขบไสออกไป. [๑๓๙๒] ขาแตพระองคผเปนจอมประชานกร กรรมอนไมประเสรฐเชนน อน ทานสาขะเสนาบด ผเปนเพอนเกาของพระองค เปนคนมความคดทราม เปนคนอกตญ ประทษรายมตรไดทาแลว. [๑๓๙๓] ดกรสหาย เรองนเราไมรเลย ใครกไมไดบอกแกเรา ทานมาบอกแก เราวา ทานสาขะเสนาบดฉดคราทาน. [๑๓๙๔] ทานเปนคนทาเพอใหมชวตอยสบายด ทานเปนคนใหอศรยยศ คอ ความเปนใหญ ในหมมนษยแกเราและสาขะเสนาบดทงสองคน เราได รบความสาเรจเพราะทานในเรองน เราไมมความสงสยเลย. [๑๓๙๕] กรรมทบคคลทาในอสตบรษ ยอมฉบหายไมงอกงาม เหมอนพชท บคคลหวานลงในไฟ ยอมถกไฟไหม ไมงอกงามฉะนน.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 262 [๑๓๙๖] สวนกรรมทบคคลทาในคนกตญ มศล มความประพฤตประเสรฐ ยอม ไมฉบหายไป เหมอนพชทบคคลหวานลงในนาดฉะนน. [๑๓๙๗] ราชบรษทงหลาย จงฆาสาขะเสนาบดผชวชา มกหลอกลวง มความคด อยางอสตบรษคนนเสย ดวยหอกทงหลาย เราไมปรารถนาใหเขาม ชวตอยเลย. [๑๓๙๘] ขาแตพระมหาราชา ขอพระองคไดโปรดอดโทษใหแกเขาเถด ชวตของ คนตายแลวไมอาจจะนากลบคนมาได ขอไดทรงโปรดอดโทษ แก อสตบรษเถด พระพทธเจาขา ขาพระบาทไมปรารถนาใหฆาเขา. [๑๓๙๙] ควรคบหาแตนโครธเทานน ไมควรเขาไปอาศยเจาสาขะอย ความตาย ในสานกทานนโครธประเสรฐกวา ความเปนอยในสานกเจาสาขะจะ ประเสรฐอะไร. จบ นโครธชาดกท ๗. ๘. ตกกลชาดก วาดวยการเลยงดบดามารดา [๑๔๐๐] พอจา มนนก มนเทศ มนมอเสอ ผกทอดยอด กมไดม พอตองการ อะไร จงขดหลม อยคนเดยวในปากลางปาชาเชนนเลา? [๑๔๐๑] ลกเอย ปของเจาทพพลภาพมากแลว ถกกองทกขอนเกดจากโรคภย หลายอยางเบยดเบยน วนนพอจะฝงปของเจานนเสยในหลม เพราะ พอไมปรารถนา จะใหปของเจามชวตอยอยางลาบากเลย ลกเอย. [๑๔๐๒] พอไดความดารอนลามกนแลว ไดกระทากรรมทหยาบชา อนลวงเสย ซงประโยชน พอจา แมเมอพอแกลงแลว กจกไดรบกรรมเชนนเพราะ ลกบาง แมลกเองกจะอนวตรตามธรรมเนยมของตระกลนน จกฝงพอ เสยในหลมบาง. [๑๔๐๓] ลกเอย เจามากลาวกระทบกระเทยบขเขญพอ ดวยถอยคาหยาบคาย เจาเปนลกเกดแตอกของพอ แตหามความอนเคราะหเกอกลแกพอไม.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 263 [๑๔๐๔] พอจา มใชฉนจะไมมความอนเคราะหเกอกลแกพอ ฉนเปนผมความ อนเคราะหเกอกลแกพอ แตเพราะฉนไมกลาพอทจะหามพอ ผทาบาป กรรมโดยตรงได จงไดพดกระทบกระเทยบเชนนน. [๑๔๐๕] พอจา ผใดเปนคนมธรรมอนลามก เบยดเบยนมารดาหรอบดาผไมประทษ ราย ผนนครนตายไปภายหนา ตองเขาถงนรกโดยไมตองสงสย. [๑๔๐๖] พอจา ผใดบารงเลยงมารดาบดาดวยขาวนา ผนนครนตายไปภายหนา ยอมเขาถงสคต โดยไมตองสงสย. [๑๔๐๗] ลกเอย เจาจะเปนผไมเกอกลอนเคราะหแกพอกหาไม เจาชอวาเปนผ เกอกลอนเคราะหแกพอ แตพอถกแมของเจาวากลาว จงไดกระทากรรม อนหยาบชาเชนน. [๑๔๐๘] หญงชวเปนภรรยาของพอ เปนแมบงเกดเกลาของฉน พอจงขบไลไป เสยจากเรอนของตน เพราะแมจะนาทกขอยางอนมาใหพออก. [๑๔๐๙] หญงชวผเปนภรรยาของพอ เปนแมบงเกดเกลาของฉน เปนหญงม บาปธรรม ถกทรมาน ดงชางพง ทนายควาญฝกใหอยในอานาจแลว จงกลบมาเรอนเถด. จบ ตกกลชาดกท ๘. ๙. มหาธรรมปาลชาดก วาดวยเหตทไมตายในวยหนม [๑๔๑๐] อะไรเปนวตรของทาน อะไรเปนพรหมจรรยของทาน การทคนหนมๆ ในตระกลของทานไมตายน เปนผลของกรรมอะไรททานไดประพฤตมา เปนอยางดแลว ดกรพราหมณ ขอทานชวยบอกเนอความนแกเรา เหตไรหนอคนหนมๆ ของทานจงไมตาย? [๑๔๑๑] พวกเราประพฤตธรรม ไมกลาวมสา งดเวนกรรมชว งดเวนกรรมอน ไมประเสรฐทงปวง เพราะเหตนแหละ คนหนมๆ ของพวกเราจงไม ตาย.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 264 [๑๔๑๒] พวกเราไดฟงธรรมของอสตบรษ และสตบรษแลว ไมชอบใจธรรมของ อสตบรษเลย ละทงอสตบรษเสย แตไมละทงสตบรษ เพราะเหตน แหละ คนหนมๆ ของพวกเราจงไมตาย. [๑๔๑๓] กอนจะใหทาน พวกเรากเปนผตงใจด แมกาลงใหกชนชมยนด ครน ใหแลวกไมเดอดรอน ในภายหลง เพราะเหตนแหละ คนหนมๆ ของ พวกเราจงไมตาย. [๑๔๑๔] พวกเราเลยงดสมณะ พราหมณ คนเดนทาง วณพก ยาจก และคน ขดสนทงหลาย ใหอมหนาสาราญดวยขาวนา เพราะเหตนแหละ คนหนมๆ ของพวกเราจงไมตาย. [๑๔๑๕] พวกเราไมนอกใจภรรยา ถงภรรยากไมนอกใจพวกเรา พวกเราประพฤต พรหมจรรยนอกจากภรรยาของตน เพราะเหตนแหละ คนหนมๆ ของ พวกเราจงไมตาย. [๑๔๑๖] เราทกคนงดเวนจากปาณาตบาต งดเวนสงทเขาไมใหในโลก ไมกลาว มสา ไมดมนาเมา เพราะเหตนแหละ คนหนมๆ ของพวกเราจงไม ตาย. [๑๔๑๗] บตรของพวกเราเกดในหญงทดเหลานน เปนผฉลาดเฉลยว มปญญามาก เปนพหสต เรยนจบไตรเพท เพราะเหตนแหละ คนหนมๆ ของ พวกเราจงไมตาย. [๑๔๑๘] มารดาบดา พนองหญงชาย บตรภรรยา และเราทกคนประพฤตธรรม เพราะเหตแหงโลกหนา เพราะเหตนแหละ คนหนมๆ ของพวกเราจง ไมตาย. [๑๔๑๙] ทาส ทาส คนอาศยเลยงชพ คนใช และกรรมกรทงหมด กประพฤต ธรรมเพราะเหตแหงโลกหนา เพราะเหตนแหละ คนหนมๆ ของพวก เราจงไมตาย. [๑๔๒๐] ธรรมแลยอมรกษาผประพฤตธรรม ธรรมทบคคลประพฤตดแลว ยอม นาสขมาให นเปนอานสงสในธรรมทประพฤตดแลว ผประพฤตธรรม ยอมไมไปสทคต.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 265 [๑๔๒๑] ธรรมแลยอมรกษาผประพฤตธรรม เหมอนรมใหญในฤดฝนฉะนน ธรรม ปาละบตรของเรา อนธรรมคมครองแลว กระดกททานนาเอามานเปน กระดกสตวอน บตรของเรายงมความสข. จบ มหาธรรมปาลชาดกท ๙. ๑๐. กกกฏชาดก วาดวยพนศตรเพราะรเทาทน [๑๔๒๒] บคคลไมพงคนเคยในคนทาบาป คนมกพดเหลาะแหละ คนมปญญาคด แตประโยชนตน และคนทาเปนสงบแตภายนอก. [๑๔๒๓] มบรษพวกหนง มปกตเหมอนโคกระหายนา ทาทเหมอนจะกลากลน มตรดวยวาจา แตไมใชดวยการงาน ไมควรคนเคยในคนเชนนน. [๑๔๒๔] บรษพวกหนง เปนคนชมอเปลา พวพนอย แตดวยวาจาเปนมนษย กระพ ไมมความกตญ ไมควรคนเคยในคนเชนนน. [๑๔๒๕] บคคลไมควรคนเคยตอหญง หรอบรษ ผมจตกลบกลอก ไมทาความ ของเกยวใหแจงชด. [๑๔๒๖] ไมควรคนเคยกบบคคลผหยงลงสกรรม อนไมประเสรฐ เปนคนไมแน นอน กาจดคนไมเลอก เหมอนดาบทเขาลบแลวปกปดไว ฉะนน. [๑๔๒๗] คนบางพวกในโลกน คอยเพงโทษ เขาไปหาดวยอบายตางๆ ดวยคา พดอนคมคายซงไมตรงกบนาใจ ดวยสามารถแหงมตรเทยม แมคนเชน น กไมควรคนเคย. [๑๔๒๘] คนมปญญาทรามเชนนน พบเหนอามส หรอทรพยเขา ณ ทใด ยอม คดประทษราย และยอมละทงเพอนนนไป แมคนเชนนน กไมควร คนเคย. [๑๔๒๙] มคนเปนจานวนมาก ทปลอมเปนมตรคบหา บคคลพงละบรษชวเหลา นนเสย เหมอนไกละเหยยว ฉะนน.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 266 [๑๔๓๐] อนง บคคลใดไมรเทาทนเหตทเกดขนไดฉบพลน หลงไปตามอานาจ ศตร บคคลนน ยอมเดอดรอนในภายหลง. [๑๔๓๑] สวนบคคลใดรเทาทนเหตทเกดขนได ฉบพลน บคคลนนยอมพนจาก ความเบยดเบยนของศตร เหมอนไกพนจากเหยยว ฉะนน. [๑๔๓๒] นรชนผมปญญาเครองพจารณา ควรละเวนบคคลผไมตงอยในธรรม มก ทาการกาจดอยเปนนตย ดงแรวทเขาดกไวในปาเชนนนเสยใหหางไกล เหมอนไกในปาไผละเวนเหยยว ฉะนน. จบ กกกฏชาดกท ๑๐. ๑๑. มฏฐกณฑลชาดก คนรองไหถงคนตายเปนคนโงเขลา [๑๔๓๓] ทานประดบแลวดวยอาภรณตางๆ มตางหเกลยงเกลา ทดทรงระเบยบ ดอกไม ลบไลกระแจะจนทนสเหลอง ทานมทกขอะไรหรอ จงมากอด อกคราครวญอยในกลางปา? [๑๔๓๔] เรอนรถงามแพรวพราวแลวไปดวยทองคา ของเรามอยแลว เราหาลอ ทงสองของรถนนยงไมได ดวยความทกขอนน เราจะตายเปนแนๆ. [๑๔๓๕] ทานตองการรถชนดไร รถทาดวยทองคา แกวมณ โลหะ หรอรปยะ จงบอกรถชนดนนแกเราเถด เราจกทาใหทาน จะหาลอทงคใหทาน? [๑๔๓๖] ลาดบนน มาณพจงบอกแกพราหมณนนวา พระจนทรและพระอาทตย ยอมงามผองใสอยในวถทงสอง รถทองของเรายอมจะงามดวยพระจนทร และพระอาทตยนน อนเปนลอทงค. [๑๔๓๗] ดกรมาณพ ทานเปนคนพาลแท เพราะทานปรารถนาสงทเขาไมพง ปรารถนากน เราสาคญวาทานจกตายเสยเปลา ทานจกไมไดพระจนทร พระอาทตยเลย. [๑๔๓๘] แมความอทยและอสดงของพระจนทรและพระอาทตยนน กยงปรากฏ อย สสรรวรรณะ และวถทางของพระจนทรและพระอาทตยทงสอง ก

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 267 ยงปรากฏอย สวนบคคลผลวงลบไปแลว ยอมไมปรากฏเลย เราทงสอง ผคราครวญอย ใครเลาหนอจะเปนคนโงเขลายงกวากน? [๑๔๓๙] ดกรมาณพ ทานพดจรง บรรดาเราทงสองผคราครวญอย เรานแหละ คนโงเขลายงกวาทาน เราปรารถนาผตายไปยงปรโลกแลว เหมอนเดก รองไหอยากไดพระจนทรฉะนน. [๑๔๔๐] ทานมารดาเราผเรารอนใหสงบระงบ ดบความกระวนกระวายทงปวงได เหมอนบคคลดบไฟ ทตดเปรยงดวยนาฉะนน. [๑๔๔๑] ทานไดถอนลกศรทเสยบแทงหทยของเรา ออกไปแลว ไดบรรเทาความ โศกถงบตรของเรา ผถกความโศกครอบงาแลวหนอ. [๑๔๔๒] ดกรมาณพ เราเปนผถอนลกศรไดแลว ปราศจากความโศก ไมมความ ขนมว เราจะไมเศราโศก จะไมรองไห เพราะไดฟงถอยคาของทาน. จบ มฏฐกณฑลชาดกท ๑๑. ๑๒. พลารโกสยชาดก ใหทานไมไดเพราะเหต ๒ อยาง [๑๔๔๓] สตบรษทงหลายแมไมหงกนเอง ไดโภชนะมาแลว ยอมปรารถนาจะให ทานหงโภชนะ ไวมใชหรอ ไมพงใหโภชนะนน ไมสมควรแกทาน. [๑๔๔๔] บคคลใหทานไมไดดวยเหต ๒ อยางคอ ความตระหน ๑ ความประมาท ๑ บณฑตผรแจง เมอตองการบญพงใหทานแท. [๑๔๔๕] คนผตระหนกลวยากจน ยอมไมใหอะไรๆ แกผใดเลย ความกลวจน นนแลจะเปนภยแกคนผไมให คนตระหนยอมกลวความอยากขาว อยากนา ความกลวนนแหละ จะกลบมาถกตองคนพาลทงในโลกน และโลกหนา. [๑๔๔๖] เพราะเหตนน บณฑตพงครอบงามลทน กาจดตระหนเสยแลว พงให ทานเถด เพราะบญยอมเปนทพงของสตวทงหลายในโลกหนา.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 268 [๑๔๔๗] ทานผใหไดยาก เพราะตองครอบงาความตระหนกอน แลวจงใหได อสตบรษทงหลาย ยอมไมทาทานตามทสตบรษทาแลว ธรรมของ สตบรษอนคนอนรไดยาก. [๑๔๔๘] เพราะเหตนน คตจากโลกนของสตบรษ กบอสตบรษจงตางกน อสตบรษยอมไปนรก สตบรษยอมไปสวรรค. [๑๔๔๙] บณฑตพวกหนง ยอมใหไทยธรรมแมมสวนเลกนอยได สตวพวกหนง แมมไทยธรรมมาก กใหไมได ทกขณาทานทบคคลใหจากของเลกนอย กนบวาเสมอดวยการใหจานวนพน. [๑๔๕๐] แมผใดเทยวไปขออาหารมา ผนนชอวา ประพฤตธรรม อนง บคคล ผเลยงบตรและภรรยาของตน เมอไทยธรรมมนอยกเฉลย ใหแกสมณะ และพราหมณ บคคลนนชอวา ประพฤตธรรม ยญทคนตงแสนฆาสตว มาบชาแกคนผควรบชาจานวนพน ยญของคนเชนนน ยอมไมถงแม เสยวแหงผลทาน ของคนเขญใจผยงไทยธรรมใหเกดโดยชอบใหอย. [๑๔๕๑] เพราะเหตไร ยญนกไพบลย มคามาก จงไมเทาคาแหงผลทานของ บคคลทใหโดยชอบธรรมเลา ไฉนยญทคนตงแสนฆาสตวมาบชา แก แกคนทควรบชาจานวนพนๆ จงไมเทาแมสวนเสยวแหงผลทาน ของ คนเขญใจผยงไทยธรรม ใหเกดโดยชอบใหอย? [๑๔๕๒] เพราะวา คนบางพวกตงอยในกายกรรมเปนตน อนไมเสมอกน ทาสตวใหลาบากบาง ฆาใหตายบาง ทาใหเศราโศกบาง แลวจงใหทาน ทกขณาทานนน มหนาชมไปดวยนาตา พรอมทงอาชญา จงไมเทาถง สวนเสยวแหงผลทานทบคคลใหแลวโดยชอบธรรม เพราะอยางน ยญทคนตงแสนฆาสตวมาบชายญ แกคนทควรบชาจานวนพนๆ จงไม เทาถงสวนเสยวแหงผลทาน ของคนเขญใจผยงไทยธรรมใหเกดโดยชอบ ใหอย. จบ พลารโกสยชาดกท ๑๒.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 269 ๑๓. จกกวากชาดก วาดวยนกจกรพราก [๑๔๕๓] ดกรนกจกรพราก ทานมสสวย รปงาม รางกายแนนแฟน มสแดงดง ทอง ทรวดทรงงาม ใบหนาผดผอง. [๑๔๕๔] ทานจบอยทฝงคงคา เหนจะไดกนอาหารอยางน คอ ปลากา ปลากะบอก ปลาหมอ ปลาเคา ปลาตะเพยน กระมง? [๑๔๕๕] ดกรสหาย นอกจากสาหรายและแหนแลว เรามไดถอเอาเนอสตวบก หรอสตวนามากนเปนอาหารเลย นนเปนอาหารของเรา. [๑๔๕๖] เราไมเชอวา นกจกรพรากกนอาหารอยางนนเลย เพอนเอย แมเรากน อาหารทคลกเคลาดวยเกลอและนามนในบาน. [๑๔๕๗] ปรงดวยเนออนสะอาด ซงเขาทากนกนในหมมนษย ดกรนกจกรพราก ถงกระนน สของเรากไมเหมอนทาน. [๑๔๕๘] ทานเบยดเบยนสตวทงหลาย จงตองคอยมองดผทผกเวรในตน แมจะ กนกสะดงกลว เพราะเหตนน สกายของทานจงเปนเชนน. [๑๔๕๙] ดกรกา ทานเปนผถกคนทวโลกโกรธเคอง อาหารททานไดมาดวยกรรม อนลามก กหาอมทองไม เพราะเหตนน สกายของทาน จงเปนเชน น. [๑๔๖๐] ดกรสหาย สวนเรามไดเบยดเบยนสตวทงปวงมากน มความขวนขวาย นอย ไมมใครรงเกยจ ใจไมหอเหยว ภยแตทไหนๆ กมไดม. [๑๔๖๑] ทานนนจงทาอานภาพ ละปกตคอความทศลของตนเสย ไมเบยดเบยน ใครเทยวไปในโลก จกเปนทรกใครของสตวโลกเหมอนเรา ฉะนน. [๑๔๖๒] ผใดไมฆาเอง ไมใชใหผอนฆา ไมทาทรพยใหเสอมเอง ไมใชผอน ทาใหเสอม มเมตตาจตในสตวทวไป ผนนยอมไมมเวรกบใคร. จบ จกกวากชาดกท ๑๓.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 270 ๑๔. ภรปญหาชาดก วาดวยคนไมด ๔ จาพวก [๑๔๖๓] ดกรทานผมปญญากวางขวาง ไดยนวา คาททานอาจารยเสนกกลาวนน เปนความจรง ทานเปนผมปญญา มศร มความเพยร มความคดมนคง แมทานเปนผมปญญา มศร มความเพยร มความคดมนคงเชนนน กปองกนความเขาถงอานาจแหงความฉบหายไมได ทานจงตองกนขาว แดงไมมแกง. [๑๔๖๔] เราทาความสขเดมของเราใหเจรญไดดวยความยาก เมอพจารณากาล อนควรและไมควร จงหลบอยตามความพอใจ เปดชองประโยชนใหแกตน ดวยเหตนน เราไดยนดดวยขาวแดง. [๑๔๖๕] กเรารจกกาลเพอกระทาความเพยร ยงประโยชนใหเจรญดวยความรของ ตนเอง อาจอย เหมอนความองอาจแหงราชสห ฉะนน ทานจกไดเหน เราพรอมดวยความสาเรจนนอก. [๑๔๖๖] กบคคลบางพวก แมจะมความสขกไมทาบาป บคคลอกพวกหนงไม ทาบาป เพราะเกรงกลวตอการเกยวของดวยความตเตยน ทานเปนคน สามารถ มความคดกวางขวาง เหตไร จงไมทาทกขใหเกดแกเรา? [๑๔๖๗] บณฑตทงหลาย ยอมไมประพฤตกรรมอนเปนบาป เพราะเหตแหงความสข ของตน ถกทกขกระทบแลว แมจะพลาดพลงลงไปกสงบอยได ไม ละทงธรรมเพราะความรกและความชง. [๑๔๖๘] บคคลควรถอนตนผเขญใจขน ดวยเพศทออนแอหรอแขงแรงอยางใด อยางหนง ภายหลงจงประพฤตธรรม. [๑๔๖๙] บคคลนอน หรอนงทรมเงาแหงตนไมใด ไมพงหกรานกงแหงตนไม นน เพราะบคคลผประทษรายมตรเปนคนชวชา. [๑๔๗๐] บรษรแจงธรรมแตสานกอาจารยใด อนง การทสตบรษทงหลาย กาจด ความสงสยของบรษนนนนและ ชอวาเปนดงเกาะหรอเปนทพงพา ของ บรษนน คนมปญญาไมพงละมตรภาพ กบอาจารยเชนนน.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 271 [๑๔๗๑] คฤหสถผบรโภคกามคณ เปนคนเกยจคราน ไมด บรรพชต ผไมสารวม ระวง ไมด พระราชาไมทรงพจารณาเสยกอน แลวประกอบราชกจ ไมด บณฑตมกโกรธ กไมด. [๑๔๗๒] ขาแตพระราชา กษตรยควรพจารณากอน แลวจงคอยประกอบราชกจ ไมพจารณากอนไมควรประกอบราชกจ พระยศและพระเกยรต ยอม เจรญแกพระราชาผทรงพจารณาเสยกอน แลวจงประกอบราชกจ. จบ ภรปญหาชาดกท ๑๔. ๑๕. มหามงคลชาดก วาดวยมงคล [๑๔๗๓] นรชนรวชาอะไรกด รสตะทงหลายอะไรกด กระซบถามกนวา อะไร เปนมงคล ในเวลาปรารถนามงคล นรชนนนจะทาอยางไร จงจะเปนผ อนความสวสดคมครองแลว ทงในโลกน และโลกหนาฯ [๑๔๗๔] เทวดาและพรหมทงปวง ทฆชาตและสรรพสตวทงหลาย บคคลใด ออนนอมอยเปนนตย ดวยเมตตา บณฑตทงหลาย กลาวเมตตา ของ บคคลนนแลวา เปนสวสดมงคลในสตวทงหลาย. [๑๔๗๕] ผใดประพฤตถอมตนแกสตวโลกทงปวง แกหญงและชาย พรอมทงเดก เปนผอดทนตอถอยคาชวราย ไมกลาวลาเลกถงเรองเกาๆ บณฑต ทงหลายกลาวความอดกลน ของผนนวา เปนสวสดมงคล. [๑๔๗๖] ผใดเปนผมปญญาด มความรปรโปรงในเมอเหตเกดขน ไมดหมน มตรสหายทงหลายดวย ศลป สกล ทรพย และดวยชาต บณฑต ทงหลายกลาวการไมดหมนสหายของผนนวา เปนสวสดมงคลในสหาย ทงหลาย. [๑๔๗๗] สตบรษทงหลายเปนผชอบพอคนเคยกน เปนมตรแทของผใด ผมคาพด มนคง อนง ผใดเปนผไมประทษรายมตร แบงปนทรพยของตน ให

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 272 แกมตร บณฑตทงหลายกลาวการไดประโยชนเพราะอาศยมตร และการ แบงปนของผนนวา เปนความสวสดมงคลในมตรทงหลาย. [๑๔๗๘] ภรรยาของผใดมวยเสมอกน อยรวมกนดวยความปรองดอง ประพฤต ตามใจกน เปนคนใครธรรม ไมเปนหญงหมน มศลโดยสมควรแกสกล รจกปรนนบตสาม บณฑตทงหลาย กลาวคณความดในภรรยาของผนน วาเปนสวสดมงคลในภรรยาทงหลาย. [๑๔๗๙] พระราชาเปนเจาแผนดน ทรงพระอศรยยศใหญ ทรงทราบความสะอาด และความขยนหมนเพยรของราชเสวกคนใด และทรงทราบราชเสวก คนใด ดวยความเปนผไมราวรานกบพระองค และทรงทราบราชเสวก คนใดวามใจจงรกภกดตอเรา บณฑตทงหลายกลาวคณความดของราช เสวกนนๆ วาเปนสวสดมงคล ในพระราชาทงหลาย. [๑๔๘๐] บคคลใดมศรทธาใหขาวนา ใหดอกไมของหอม และเครองลบไล มจต เลอมใสอนโมทนา บณฑตทงหลายกลาวคณขอนนของบคคลนนแล วาเปนความสวสดในสวรรคทงหลาย. [๑๔๘๑] สตบรษทงหลายผรแจงดวยญาณ ผยนดแลว ในสมมาปฏบต เปน พหสต แสวงหาคณ เปนผมศล ยงบคคลใดใหบรสทธดวยอรยธรรม บณฑตทงหลายยกยองคณความดของสตบรษนน วาเปนความสวสดใน ทามกลางพระอรหนต. [๑๔๘๒] ความสวสดเหลานแล ผรสรรเสรญแลว มสขเปนผลกาไรในโลก นรชน ผมปญญา พงเสพความสวสดเหลานนไวในโลกน กในมงคลมประเภท คอ ทฏฐมงคล สตมงคล และมตมงคล มงคลสกนดหนงทจะเปน มงคลจรงๆ ไมมเลย. จบ มหามงคลชาดกท ๑๕.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 273 ๑๖. ฆตปณฑตชาดก วาดวยความดบความโศก [๑๔๘๓] ขาแตพระองคผกณหวงศ เชญพระองคเสดจลกขนเถด จะมวทรง บรรทมอยทาไม ความเจรญอะไรจะมแกพระองคดวยพระสบนเลา พระภาดาของพระองคแมใด เสมอดวยพระหทย และเสมอดวย พระเนตรขางขวา ลมกระทบดวงหทยของพระภาดานน ขาแตพระเจา เกสวะ ฆตบณฑตทรงเพอไป. [๑๔๘๔] พระเจาเกสวะทรงสดบคาของโรหเณยยอามาตย นนแลว อดอน พระหฤทยดวยความเศราโศก ถงพระภาดา มพระวรกายกระสบกระสาย เสดจลกขน. [๑๔๘๕] เหตไรหนอ เจาจงเปนเหมอนคนบา เทยวบนเพออยทวนครทาวราวด นวา กระตาย กระตาย ใครมาลกเอากระตายของเจาไปหรอ? [๑๔๘๖] เจาปรารถนากระตายทอง กระตายเงน กระตายแกวมณ กระตาย สงขสลา หรอกระตายแกวประพาฬประการใด จงบอกแกเรา เรา จะใหเขาทาใหเจา. ถาแมเจาไมชอบกระตายเหลาน แมกระตายอนๆ มอยในปา เราจะใหเขานาเอากระตายเหลานนมาให เจาตองการ กระตายชนดใดเลา? [๑๔๘๗] ขาแตพระเจาเกสวะ กระตายเหลาใดทอาศยอยบนแผนดน หมอมฉน ไมปรารถนากระตายเหลานน หมอมฉนปรารถนากระตายจากดวงจนทร ขอพระองคไดทรงโปรดสอยกระตายนนมาใหหมอมฉนเถด. [๑๔๘๘] นองรก เจาปรารถนาสงทเขาไมพงปรารถนากน อยากไดกระตายจาก ดวงจนทร จะละชวตไปเสยเปนแน.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 274 [๑๔๘๙] ขาแตพระองคผกณหวงศ ถาพระองคทรงทราบและตรสสอนผอน อยางน เหตไรพระองคจงทรงเศราโศกถงพระราชโอรส ผสนพระชนม ไปแลว ในกาลกอน จนกระทงถงวนนเลา? [๑๔๙๐] มนษย หรอเทวดาไมพงไดฐานะอนใด คอความมงหวงวา บตรของเรา ทเกดมาแลวอยาตายเลย พระองคทรงปรารถนาขา ฐานะนนอย จะพง ทรงไดฐานะทไมควรไดแตทไหน ขาแตพระองคผกณหวงศ พระองค ทรงเศราโศกถงพระโอรสองคใด ผไปรโลกแลว พระองคกไมสามารถ จะนาพระโอรสนนมาไดดวยมนต ยารากไม โอสถ หรอ พระราชทรพย เลย. [๑๔๙๑] บรษผเปนบณฑตเชนน เปนอามาตย ของพระราชาพระองคใด พระ ราชาพระองคนน จะมความโศกมาแตไหน เหมอนฆตบณฑต ดบความ โศกของเราในวนน. ฆตบณฑตไดรดเรา ผเรารอนใหสงบระงบ ดบความกระวนกระวายทงปวงได เหมอนบคคลดบไฟทตดเปรยง ดวยนา ฉะนน. ฆตบณฑตไดถอนลกศรทเสยบแทงหทยของเราออกแลว ไดบนเทาความโศก ถงบตรของเราผถกความเศราโศกครอบงาแลวหนอ. เราเปนผถอนลกศรออกไดแลว ปราศจากความโศก ไมขนมว จะไมเศราโศก จะไมรองไห เพราะไดฟงคาของเจา นะนองชาย. [๑๔๙๒] ผมปญญา มใจกรณา ยอมทาผทเศราโศก ใหหลดพนจากความเศราโศก ได เหมอนฆตบณฑตทาพระเชฏฐาผเศราโศก ใหหลดพนจากความ เศราโศก ฉะนน. จบ ฆตปณฑตชาดกท ๑๖. _________________

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 275 รวมชาดกทมในวรรคน คอ ๑. จตทวารชาดก๒. กณหชาดก ๓. จตโปสถชาดก ๔. สงขชาดก ๕. จลลโพธชาดก ๖. มณฑพยชาดก ๗. นโครธชาดก๘. ตกกลชาดก ๙. มหาธรรมปาลชาดก ๑๐. กกกฏชาดก ๑๑. มฏฐกณฑลชาดก ๑๒. พลารโกสยชาดก ๑๓. จกกวากชาดก ๑๔. ภรปญหาชาดก ๑๕. มหามงคลชาดก ๑๖. ฆตปณฑตชาดก จบ ทสกนบาตชาดก. _________________

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 276 เอกาทสกนบาตชาดก ๑. มาตโปสกชาดก วาดวยเรองพญาชางผเลยงมารดา [๑๔๙๓] ไมออยชาง ไมมกมน ไมชางนาว หญางวงชาง ขาวฟาง และลก เดอย งอกงามขนแลวเพราะพญาชางนนพลดพรากไป อนง ตน กรรณการทงหลายทเชงเขากเผลดดอกบาน. [๑๔๙๔] พระราชา หรอพระราชกมาร ประทบนงบนคอพญาชางใด เปนผไมม ความสะดง ยอมกาจดเสยซงปจจามตรทงหลาย อสรชนผประดบ ดวยอาภรณอนงดงามผหนง ยอมเลยงดพญาชางนนดวยกอนขาว. [๑๔๙๕] ดกรพญาชางตวประเสรฐ เชญพอรบเอาคาขาวเถด อยาผายผอมเลย ราชกจมเปนอนมาก ทานจะตองทาราชกจเหลานน. [๑๔๙๖] นางชางนนเปนกาพรา ตาบอด ไมมผนาทางคงจะสดดตอไมลมลงตรง ภเขาจณโฑรณะเปนแน. [๑๔๙๗] ดกรพญาชาง นางชางตาบอดหาผนาทางมได คงจะสดดตอไมลมลงตรง ภเขาจณโฑรณะนนเปนอะไรกบทานหรอ. (เมอพราหมณเดนทางยนขออย บณฑตทงหลายไมกลาวควรวาไป) [๑๔๙๘] ขาแตพระมหาราชา นางชางตาบอดไมมผนาทาง คงจะสดดตอไมลมลง ตรงภเขาชอจณโฑรณะนน เปนมารดาของขาพระองค. [๑๔๙๙] พญาชางนยอมเลยงดมารดา ทานทงหลายจงปลอยพญาชางนนเสยเถด พญาชางตวประเสรฐจงอยรวมกบมารดา พรอมดวยญาตทงหลายเถด.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 277 [๑๕๐๐] พญาชางอนพระเจากาสทรงปลอยแลว พอหลดจากเครองผก พกอย ครหนง ไดไปยงภเขา จากนนเดนไปสสระบวอนเยนทเคยซองเสพมา แลวดดนาดวยงวงมารดมารดา. [๑๕๐๑] ฝนอะไรนไมประเสรฐเลย ยอมตกโดยกาลทไมควรตก บตรเกดใน ตนของเราเปนผบารงเรา ไปเสยแลว. [๑๕๐๒] เชญทานลกขนเถด จะมวนอนอยทาไม ฉนผเปนลกของแมมาแลว พระเจากาสผทรงพระปรชาญาณ มบรวารยศใหญหลวงทรงปลอยมาแลว. [๑๕๐๓] พระราชาพระองคใดทรงปลอยลกของเราผประพฤตออนนอมตอบคคลผ เจรญทกเมอ ขอพระราชาพระองคนนจงทรงพระชนมยนนาน ทรงบารง แควนกาสใหเจรญรงเรองเถด. จบ มาตโปสกชาดกท ๑. ๒. ชณหชาดก วาดวยการคบบณฑตและคบคนพาล [๑๕๐๔] ขาแตพระองคผเปนจอมแหงชน ขอพระองคทรงสดบคาของขาพระองค ขาพระองคมาถงในทนดวยประโยชนในพระเจาชณหะ ขาแตพระองคผ ประเสรฐกวาสตว ๒ เทาทงหลาย เมอพราหมณเดนทางยนขออย บณฑตทงหลายไมกลาววา ควรไป. [๑๕๐๕] ดกรพราหมณ ขาพเจากาลงรอฟงอย ทานมาถงในทนดวยประโยชน อนใด จงบอกประโยชนอนนน หรอวาทานปรารถนาประโยชนอะไร ในขาพเจาจงมาในทน เชญทานพราหมณบอกมาเถด. [๑๕๐๖] ขอพระองคโปรดพระราชทานบานสวย ๕ ตาบลแกขาพระองค ทาส ๑๐๐ คน โค ๗๐๐ ทองเนอด ๑๐๐๐ แทง ขอไดทรงโปรดประทาน ภรรยาผพรมเพราแกขาพระองค ๒ คน.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 278 [๑๕๐๗] ดกรพราหมณ ตบะอนมกาลงกลาของทานมอยหรอ หรอวามนตขลง ของทานมอย หรอวายกษบางพวกผเชอฟงถอยคาของทานมอย หรอ วาทานยงจาไดถงประโยชนททานทาแลวแกเรา? [๑๕๐๘] ตบะของขาพระองคมไดม แมมนตของขาพระองคกมไดม ยกษบางพวกผ เชอฟงถอยคาของขาพระองคกไมม อนง ขาพระองคกจาไมไดถงประ โยชน ทขาพระองคทาแลวแกพระองค กแตวา เมอกอนไดมการพบปะ กนเทานนเอง. [๑๕๐๙] ขาพเจารอยวา การเหนนเปนการเหนครงแรก นอกจากนขาพเจาจา ไมไดถงการพบกนในครงใดเลย ขาพเจาถามถงเรองนน ขอทานจง บอกแกขาพเจาวา เราไดเคยพบกนเมอไรหรอทไหน? [๑๕๑๐] ขาแตพระองคผสมมตเทพ พระองคและขาพระองคไดอยกนมาแลวใน เมองตกกสลา อนเปนเมองทรนรมยของพระเจาคนธารราช พระองค กบขาพระองคไดกระทบไหลกนในความมด มหมอกทบในนครนน ขา แตพระองคผเปนจอมประชาชน พระองคและขาพระองคยนกนอยในท ตรงนน เจรจาปราศรยดวยคาอนใหระลกถงกนทตรงนนแล เปนการ พบกนแหงพระองคและขาพระองค ภายหลงจากนนมไดม กอนแต นนกไมม. [๑๕๑๑] ดกรพราหมณ การสมาคมกบสปบรษยอมมในหมมนษยบางครงบาง คราว บณฑตทงหลายยอมไมทาการพบปะกน ความสนทสนม หรอ คณทกระทาไวแลวในกาลกอนใหเสอมสญไป. [๑๕๑๒] สวนคนพาลทงหลาย ยอมทาการพบปะกน ความสนทสนม หรอคณท เขาทาไวในกาลกอนใหเสอมสญไป คณททาไวในคนพาลทงหลาย ถง จะมากมายกยอมเสอมไปหมด เพราะวาคนพาลทงหลายเปนคนอกตญ.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 279 [๑๕๑๓] สวนนกปราชญทงหลาย ยอมไมทาการพบปะกน ความสนทสนม หรอ คณทเขาทาไวในกาลกอน ใหเสอมสญไป คณททาไวในนกปราชญ ทงหลาย ถงจะนอยกยอมไมเสอมหายไป เพราะวานกปราชญทงหลาย เปนผมความกตญด ขาพเจาจะใหบานสวย ๕ ตาบลแกทาน ทาส ๑๐๐ คน โค ๗๐๐ ทองเนอด ๑๐๐๐ แทง และภรรยาผพรมเพรา ๒ คน มชาตและตระกลเสมอกน แกทาน. [๑๕๑๔] ขาแตพระราชา การสมาคมกบสตบรษยอมเปนอยางน ขาแตพระองค ผเปนใหญในกาสกรฐ ขาพระองคบรบรณไปดวยสมบต มบานสวย เปนตน เหมอนพระจนทรตงอยทามกลางแหงหมดาวทงหลาย ฉะนน การสงคมกบพระองคนนแล เปนอนวาขาพระองคไดแลวในวนนเอง. จบ ชณหชาดกท ๒. ๓. ธรรมเทวปตตชาดก วาดวยเรองธรรมชนะอธรรม [๑๕๑๕] ดกรอธรรมเทพบตร ขาพเจาเปนผไมคายศ ไมคาบญ สมณะและพราหมณ สรรเสรญทกเมอ ขาพเจาเปนผมธรรม อนเทวดาและมนษยบชาแลว คควรแกหนทาง ทานจงใหหนทางแกเรา. [๑๕๑๖] ดกรธรรมเทพบตร เราผชอวาอธรรมขนสยามแหงอธรรมอนมนคง ไม เคยกลวใคร มกาลงเขมแขง เราจะพงใหทางทไมเคยใหใครแกทานใน วนน เพราะเหตอะไรเลา? [๑๕๑๗] ธรรมแลปรากฏกอน ภายหลงอธรรมจงเกดขนในโลก เราเปนผเจรญ กวา ประเสรฐกวา ทงเกากวา ขอจงใหทางแกเราเถด นองเอย. [๑๕๑๘] เราจะไมใหหนทางแกทาน เพราะการขอรองหรอเพราะความเปนผสมควร ในวนนเราทงสองจงมารบกน แลวหนทางจะเปนของผชนะในการรบ.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 280 [๑๕๑๙] เราผชอวาธรรม เปนผฤาชาปรากฏไปทวทกทศ มกาลงมาก มยศประมาณ ไมได ไมมผเสมอเหมอน ประกอบดวยคณทงปวง อธรรมเอย ทาน จกชนะไดอยางไร? [๑๕๒๐] เขาเอาฆอนเหลกตทองอยางเดยว หาไดเอาทองตเหลกไม ถาหากวาเรา ผชอวาอธรรม ฆาทานผชอวาธรรมในวนนได เหลกจะนาด นาชมเหมอน ทองคา ฉะนน. [๑๕๒๑] ดกรอธรรมเทพบตร ถาหากวาทานเปนผมกาลงในการรบไซร ผหลก ผใหญ และครของทานมไดม เราจะยอมใหหนทางอนเปนทรกดวย อาการอนไมเปนทรกของทาน ทงจะขออดทนถอยคาชวๆ ของทาน. [๑๕๒๒] อธรรมเทพบตรไดฟงคานแลว กเปนผมศรษะลงเบองตา มเทาขนเบอง สง ตกลงจากรถ ราพนเพอวาเราปรารถนาจะรบกไมไดรบ อธรรม เทพบตรถกตดรอนเสยแลว ดวยเหตมประมาณเทาน. [๑๕๒๓] ธรรมเทพบตรผมขนตเปนกาลง มจตเทยงตรง มกาลงมาก มความบาก บนอยางแทจรง ชานะกาลงรบ ไดฆาอธรรมเทพบตรฝงเสยในแผนดน แลว ขนสรถของตนไปโดยหนทางนนเทยว. [๑๕๒๔] มารดา บดา และสมณพราหมณ ไมไดรบความนบถอในเรอนของชน เหลาใด ชนเหลานน ครนทอดทงรางกายไวในโลกน ตายไปแลวยอม ตองพากนไปสนรก เหมอนอธรรมเทพบตรผมศรษะลงในเบองตาตกไป แลวฉะนน. [๑๕๒๕] มารดา บดา และสมณพราหมณ ไดรบความนบถอเปนอยางดในเรอน ของชนเหลาใด ชนเหลานน ครนทอดทงรางกายไวในโลกน ตายไปแลว ยอมพากนไปสคต เหมอนธรรมเทพบตรขนสรถของตนไปสเทวโลก ฉะนน. จบ ธรรมเทวปตตชาดกท ๓.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 281 ๔. อทยชาดก วาดวยบารม ๑๐ ทศ [๑๕๒๖] ดกรพระนาง ผมพระวรกายงามหาทตมได มชวงพระเพลากลมกลอม ทรงวตถาภรณอนสะอาด เสดจขนสปราสาทประทบนงอยพระองคเดยว ดกรพระนางผมพระเนตรงามดงเนตรนางกนนร หมอมฉนขอวงวอน พระนาง เราทงสองควรอยรวมกนตลอดคนหนงน. [๑๕๒๗] นครนมครายรอบ มปอมแลซมประตมนคง มหมทหารถอกระบรกษา ยากทใครๆ จะเขาได. ทหารของนกรบหนมกไมมมาเลย เมอเปนเชนน ทานปรารถนามาพบขาพเจาดวยเหตอะไรหนอ. [๑๕๒๘] ดกรพระนางผเลอโฉม หมอมฉนเปนเทพบตรมาในตาหนกของพระนาง ดกรพระนางผเจรญ เชญพระนางชนชมกบหมอมฉนเถด หมอมฉน จะถวายถาดทอง อนเตมดวยเหรยญทองแกนาง. [๑๕๒๙] นอกจากเจาชายอทยแลว ขาพเจาไมพงปรารถนาเทวดา ยกษ หรอมนษย ผอนเลย ดกรเทพบตรผมอานภาพมาก ทานจงไปเสยเถด อยากลบมา อกเลย. [๑๕๓๐] ความยนดอนใดเปนทสดของผบรโภคกาม สตวทงหลายประพฤตไม สมควร เพราะเหตแหงความยนดอนใด พระนางอยาพลาดความยนด ในทางอนสะอาดของพระนางนนเลย หมอมฉนขอถวายถาดเงน อนเตม ดวยเหรยญเงนแกพระนาง. [๑๕๓๑] ธรรมดาชายหมายจะใหหญงเอออวยดวยทรพย ยอมประมลราคาขนจน ใหพอใจ ของทานตรงกนขาม ทานประมลราคาโดยลดลงดงทเหน ประจกษอย. [๑๕๓๒] ดกรพระนางผมพระวรกายงาม อายและวรรณะของหมมนษยในมนษย โลกยอมเสอมลง ดวยเหตนนแล แมทรพยสาหรบพระนางกจาตอง

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 282 ลดลง เพราะวนนพระนางชราลงกวาวนกอน. ดกรพระราชบตรผม พระยศ เมอหมอมฉนกาลงเพงมองอยอยางน พระฉววรรณของพระนาง ยอมเสอมไป เพราะวนคนลวงไปๆ ดกรพระราชบตรผมปรชา เพราะ เหตนน พระนางพงประพฤตพรหมจรรยเสยวนนทเดยว จะไดม พระฉววรรณงดงามยงขนอก. [๑๕๓๓] เทวดาทงหลายไมแกเหมอนมนษยหรอ เสนเอนในรางกายของเทวดา เหลานนไมมหรอ ดกรเทพบตร ขาพเจาขอถามทานผมอานภาพมาก รางกายของเทวดาเปนอยางไร? [๑๕๓๔] เทวดาทงหลายไมแกเหมอนมนษย เสนเอนในรางกายของเทวดาเหลา นนไมม ฉววรรณอนเปนทพยของเทวดาเหลานน ผดผองยงขนทกๆ วน และโภคสมบตกไพบลยขน. [๑๕๓๕] หมชนเปนอนมากในโลกน กลวอะไรเลาจงไมไปเทวโลกกน กหนทาง ไปเทวโลกบณฑตทงหลายกลาวไวหลายดาน ดกรเทพบตรผมอานภาพ มาก ขาพเจาขอถามทานวา บคคลตงอยในหนทางไหน จงจะไมกลว ปรโลก? [๑๕๓๖] บคคลผตงวาจา และใจไวโดยชอบ ไมกระทาบาปดวยกาย อยครองเรอน อนมขาวและนามาก เปนผมศรทธา ออนโยน จาแนกแจกทาน รความ ประสงค ชอบสงเคราะห มถอยคากลมกลอม ออนหวาน ผตงอยใน คณธรรมดงกลาวมาน ไมพงกลวปรโลก. [๑๕๓๗] ขาแตเทพบตร ทานพราสอนขาพเจาเหมอนมารดาบดา ขาแตทานผมผว พรรณงามยง ขาพเจาขอถาม ทานเปนใครหนอ มรางกายสงางาม? [๑๕๓๘] ดกรพระนางผเลอโฉม ขาพเจาเปนพระเจาอทย มาในทนเพอตองการ จะเปลองขอผกพน ขาพเจาบอกพระนางแลว จะขอลาไป ขาพเจาพน จากขอผกพนของพระนางแลว. [๑๕๓๙] ขาแตพระลกเจา ถาพระองคเปนพระเจาอทยเสดจมา ณ ทนเพอตองการ จะเปลองขอผกพนไซร ขาแตพระราชบตร ขอเชญพระองคจงโปรด พราสอนหมอมฉน ดวยวธทเราทงสองจะไดพบกนอกใหมเถด เพคะ.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 283 [๑๕๔๐] วยลวงไปเรวยงนก ขณะกเชนนนเหมอนกน ความตงอยยงยนไมม สตวทงหลายยอมจตไปแนแท สรระไมยงยน ยอมเสอมถอย ดกร พระนางอทย เธออยาประมาท จงประพฤตธรรม. พนแผนดนทงสน เตมไปดวยทรพย ถาพงเปนของๆ พระราชาพระองคเดยว ไมมผอน ครอบครอง ถงกระนน ผทยงไมปราศจากความกาหนดกตองทงสมบต นนไป ดกรพระนางอทย เธออยาประมาท จงประพฤตธรรม. มารดา บดา พชายนองชาย พสาวนองสาว ภรรยาและสาม พรอมทงทรพย แมเขาเหลานนตางกจะละทงกนไป ดกรพระนางอทย เธออยาประมาท จงประพฤตธรรม. ดกรพระนางอทยเธอพงทราบวา รางกายเปนอาหาร ของสตวอนๆ พงทราบวาสคตและทคตในสงสารเปนทพกชวคราว เธออยาประมาท จงประพฤตธรรม. [๑๕๔๑] เทพบตรพดดจรง ชวตของสตวทงหลายนอย ทงลาเคญ ทงนดหนอย ทงประกอบไปดวยทกข หมอมฉนจกสละสรธนนครแควนกาสออกบวช อยลาพงผเดยว. จบ อทยชาดกท ๔. ๕. ปานยชาดก วาดวยการทาบาปแลวรงเกยจบาปททา [๑๕๔๒] อาตมภาพเปนมตรของชายคนหนง ไดบรโภคนาของมตรทเขาไมไดให เพราะเหตนนภายหลงอาตมภาพรงเกยจวา เราทาบาปนนไวแลวอยาได กระทาบาปอกเลย เพราะเหตนน อาตมภาพจงออกบวช. [๑๕๔๓] ความพอใจบงเกดขนแกอาตมภาพ เพราะเหนภรรยาของผอน เพราะ เหตนน ภายหลงอาตมภาพรงเกยจวา เราไดทาบาปนนไวแลวอยาได กระทาบาปนนอกเลย เพราะเหตนนอาตมภาพจงออกบวช.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 284 [๑๕๔๔] ขอถวายพระพรมหาบพตร โจรทงหลายจบโยมบดาของอาตมภาพไวใน ปา อาตมภาพถกโจรเหลานนถาม รอยไดแกลงพดถงโยมบดานนเปน อยางอนไป เพราะเหตนน ภายหลงอาตมภาพรงเกยจวา เราไดทาบาป นนไวแลวอยาไดทาบาปนนอกเลย เพราะเหตนนอาตมภาพจงออกบวช. [๑๕๔๕] เมอพลกรรมชอโสมยาคะปรากฏขนแลว มนษยทงหลายกพากนกระทา ปาณาตบาต อาตมภาพไดยอมอนญาตใหแกพวกเขา เพราะเหตนน ภายหลงอาตมภาพรงเกยจวา เราไดทาบาปนนไวแลวอยาไดทาบาปนน อกเลย เพราะเหตนน อาตมภาพจงออกบวช. [๑๕๔๖] ในกาลกอน ชนทงหลายในหมบานของอาตมภาพ สาคญสราและเมรย วาเปนนาหวานจงไดพากนดมนาเมา เพอความฉบหายแกชนเปนอนมาก อาตมภาพยอมอนญาตใหแกเขา เพราะเหตนน ภายหลงอาตมภาพ รงเกยจวาเราไดทาบาปนนไวแลว อยาไดทาบาปนนอกเลย เพราะเหต นน อาตมภาพจงออกบวช. [๑๕๔๗] นาตเตยนแท ซงกามเปนอนมาก มกลนเหมน มเสยนหนามมาก เราสอง เสพอย ไมไดรบความสขเชนนน. [๑๕๔๘] กามทงหลายมความพอใจมาก สขอนยงกวากามไมม ชนเหลาใดสอง เสพกามทงหลาย ชนเหลานนยอมเขาถงสวรรค. [๑๕๔๙] กามทงหลายมความพอใจนอย ทกขอนยงกวากามไมม ชนเหลาใด สองเสพกามทงหลาย ชนเหลานนยอมเขาถงนรก. [๑๕๕๐] เหมอนดาบทลบคมดแลวเชอด เหมอนกระบทขดดแลวแทง เหมอน หอกทพงปกอก (เจบปานใด) กามทงหลายเปนทกขยงกวานน. [๑๕๕๑] หลมถานเพลงลกโพลงแลว ลกกวาชวบรษ ผาลทเขาเผารอนอยตลอดวน (รอนปานใด) กามทงหลายเปนทกขยงกวานน. [๑๕๕๒] เหมอนยาพษชนดรายแรง นามนทเดอดพลาน ทองแดงทกาลงละลาย ควาง (รอนปานใด) กามทงหลายเปนทกขยงกวานน. จบ ปานยชาดกท ๕.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 285 ๖. ยธญชยชาดก วาดวยการผนวชของเจาชายยธญชยและยธฏฐละ [๑๕๕๓] หมอมฉนขอถวายบงคมพระองค ผเปนจอมทพมมตรและอามาตยแวด ลอมแนนขนด ขาแตพระทลกระหมอม หมอมฉนจกบวช ขอไดโปรด ทรงพระอนญาตเถด. [๑๕๕๔] ถาเธอยงบกพรองดวยกามทงหลาย ฉนจะเพมเตมใหเตม ผใดเบยด เบยนเธอ ฉนจกหามปราม พอยธญชยอยาเพงบวชเลย. [๑๕๕๕] หมอมฉนมไดบกพรองดวยกามทงหลายเลย ไมมใครเบยดเบยนหมอม ฉน แตหมอมฉนปรารถนาจะทาทพง ทชราครอบงาไมได พระเจาขา. [๑๕๕๖] พระโอรสกราบทลวงวอนพระราชบดา พระราชบดาหรอกทรงวงวอน พระราชโอรส พอเอย ชาวนคมพากนวงวอนวา ขาแตพระยธญชย อยาทรงผนวชเลย. [๑๕๕๗] ขาแตพระราชบดาผเปนจอมทพ พระองคอยาทรงหามหมอมฉนผจะ บวชเลย อยาใหหมอมฉนมวเมาอยดวยกามทงหลาย เปนไปตามอานาจ ชราเลย พระเจาขา. [๑๕๕๘] ลกเอย แมขอรองเธอ แมขอหามเธอ แมปรารถนาจะเหนเธอนานๆ อยาบวชเสยเลยนะพอยธญชย. [๑๕๕๙] นาคางบนยอดหญา พระอาทตยขนกตกไปฉนใด อายของมนษยทงหลาย กฉนนน ขอทลกระหมอมแมอยาหามฉนเลย พระเจาขา. [๑๕๖๐] ขาแตพระองคผเปนจอมเสนา ขอไดโปรดรบตรสใหพระมารดาเสดจขน สยานนเสยเถด พระมารดาอยาไดทรงทาอนตรายแกหมอมฉนผกาลง รบดวนเสยเลย. [๑๕๖๑] ทานทงหลายจงชวยวงเตนดวยเถด ขอความเจรญจงมแกทานเถด รมม นครจกเปลาเปลยวเสยแลว พอยธญชยพระเจาสพพทตทรงอนญาต แลวละ.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 286 [๑๕๖๒] เจาชายองคใดเปนผประเสรฐกวามนษยทงหลาย ยงกาลงหนมแนน เปลงปลงดงทองธรรมชาต เจาชายองคนนมกาลงแขงแรง มผานงหม ยอมฝาดบวชแลว. [๑๕๖๓] เจาชายทงสององค คอยธญชยกบยธฏฐละทรงละทงพระราชมารดาและ พระราชบดาแลว ทางตดเครองของแหงมจจราช เสดจออกผนวชแลว. จบ ยธญชยชาดกท ๖. ๗. ทสรถชาดก วาดวยผมปญญายอมไมเศราโศกถงสงทเสยไปแลว [๑๕๖๔] มานแนะ เจาลกษณและนางสดาทงสองจงมาลงนา พระภรตนกลาว อยางนวา พระเจาทสรถสวรรคตเสยแลว. [๑๕๖๕] พราม ดวยอานภาพอะไรเจาพไมเศราโศกถงสงทควรเศราโศก ความ ทกขมไดครอบงาพเพราะไดทรงสดบวา พระราชบดาสวรรคตเลา? [๑๕๖๖] คนเราไมสามารถจะรกษาชวต ทคนเปนอนมากพราเพอถง นกปราชญ ผรแจงจะทาตนใหเดอดรอนเพออะไรกน? [๑๕๖๗] ทงเดกทงผใหญ ทงพาลทงบณฑต ทงคนมงมทงคนยากจน ลวนบาย หนาไปหามฤตยทงนน. [๑๕๖๘] ผลไมทสกแลว กพลนแตจะหลนลงเปนแน ฉนใด สตวทงหลายเกดมา แลว กพลนแตจะตายเปนแน ฉนนน. [๑๕๖๙] เวลาเชาเหนกนอยมากคน พอถงเวลาเยนบางคนไมเหนกน เวลาเยน เหนกนอยมากคน พอถงเวลาเชาบางคนไมเหนกน. [๑๕๗๐] ถาผทคราครวญหลงเบยดเบยนตนอย จะพงไดรบประโยชนสกเลกนอย ไซร บณฑตผมปรชากจะพงทาเชนนนบาง. [๑๕๗๑] ผเบยดเบยนตนของตนอย ยอมซบผอมปราศจากผวพรรณ สตวผละไป แลวไมไดชวยคมครองรกษา ดวยการราไหนนเลย การราไหไรประโยชน.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 287 [๑๕๗๒] คนฉลาดพงดบไฟทไหมเรอนดวยนา ฉนใด คนผเปนนกปราชญไดรบ การศกษามาด มปญญาเฉลยวฉลาด พงรบกาจดความโศกทเกดขนโดย ฉบพลน เหมอนลมพดปยนน ฉนนน. [๑๕๗๓] คนๆ เดยวเทานนตายไป คนเดยวเทานนเกดในตระกล สวนการคบ หากนของสรรพสตว มความเกยวของกนเปนอยางยง. [๑๕๗๔] เพราะเหตนนแล ความเศราโศกแมจะมากมายกไมทาจตใจของนก ปราชญ ผเปนพหสต มองเหนโลกนและโลกหนา รทวถงธรรมให เรารอนได. [๑๕๗๕] เราจกใหยศ และโภคสมบต แกผทควรจะได จกทะนบารงภรรยา ญาตทงหลาย และคนทเหลอ นเปนกจของบณฑตผปรชา. [๑๕๗๖] พระเจารามผมพระศอดจกลองทอง มพระพาหาใหญ ทรงครอบครอง ราชสมบตอยตลอด ๑๖,๐๐๐ ป. จบ ทสรถชาดกท ๗. ๘. สงวรชาดก วาดวยพระราชาผมศลาจารวตรทดงาม [๑๕๗๗] ขาแตพระมหาราช พระราชาผเปนจอมแหงชน ทรงทราบถงพระศลา จารวตรของพระองค ทรงยกยองพระกมารเหลานมไดสาคญพระองคดวย ชนบทอะไรเลย. [๑๕๗๘] เมอพระมหาราชาผสมมตเทพ ยงทรงพระชนมอยหรอทวงคตแลวกตาม พระประยรญาตผเหนประโยชนตนเปนสาคญ พากนยอมรบนบถอ พระองค. [๑๕๗๙] ขาแตพระเจาสงวรราช ดวยพระศลาจารวตรขอไหน พระองคจงสถตอย เหนอพระเชฏฐภาดาผทรงรวมกาเนดได ดวยพระศลาจารวตรขอไหน หมพระญาตทประชมกนแลว จงไมยายพระองคได?

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 288 [๑๕๘๐] ขาแตพระราชบตร หมอมฉนมไดรษยาสมณะทงหลายผแสวงหาคณอน ใหญหลวง หมอมฉนนอบนอมทานเหลานนโดยเคารพ ไหวเทาของทาน ผคงท. [๑๕๘๑] สมณะเหลานน ยนดแลวในคณธรรมของทานผแสวงหาคณ ยอมพรา สอนหมอมฉนผประกอบในคณธรรม ผพอใจฟง ไมมความรษยา. [๑๕๘๒] หมอมฉนไดฟงคาของสมณะ ผแสวงหาคณอนใหญหลวง เหลานนแลว มไดดหมนสกนอยหนงเลย ใจของหมอมฉนยนดแลวในธรรม. [๑๕๘๓] กองพลชาง กองพลมา กองพลรถ และกองพลเดนเทา หมอมฉนไม ตดเบยเลยงและบาเหนจบานาญของจาตรงคเสนาเหลานนใหลดนอยลง. [๑๕๘๔] อามาตยผใหญ และขาราชการผมปรชาของหมอมฉนมอย ชวยกนบารง พระนครพาราณสใหมเนอมาก มนาด. [๑๕๘๕] อนง พวกพอคาผมงคงมาแลวจากรฐตางๆ หมอมฉนชวยจดอารกขาให พอคาเหลานน ขอไดโปรดทราบอยางนเถด เจาพอโบสถ. [๑๕๘๖] ขาแตพระเจาสงวรราช ไดยนวา พระองคทรงครอบครองราชสมบตแหง หมพระญาตโดยธรรม พระองคเปนผมพระปรชาดวย เปนบณฑตดวย ทงทรงเกอกลพระประยรญาตดวย. [๑๕๘๗] ศตรทงหลายยอมไมเบยดเบยนพระองคผแวดลอมไปดวยพระประยรญาต มองมลดวยรตนะตางๆ เหมอนจอมอสร ไมเบยดเบยนพระอนทร ฉะนน. จบ สงวรชาดกท ๘. ๙. สปปารกชาดก วาดวยทะเล ๖ ประการ [๑๕๘๘] พวกมนษยจมกแหลมดาผดดาวายอย พวกขาพเจาขอถามทานสปปารกะ ทะเลนชออะไร?

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 289 [๑๕๘๙] เมอทานทงหลาย ผเปนพอคาแสวงหาทรพยออกจากทาชอภรกจฉะ ครน เรอแลนไปผดทางมาถงทะเลตอนนเขาเรยกกนวา ขรมาล. [๑๕๙๐] ทะเลน ปรากฏเหมอนกองไฟและพระอาทตย ขาพเจาขอถามทาน สปปารกะ ทะเลนชออะไร? [๑๕๙๑] เมอทานทงหลาย ผเปนพอคาแสวงหาทรพย ออกจากทาชอภรกจฉะ ครนเรอแลนไปผดทางมาถงทะเลตอนนเขาเรยกวา อคคมาล. [๑๕๙๒] ทะเลนปรากฏเหมอนนมสมและนมสด พวกขาพเจาขอถามทาน สปปารกะ ทะเลนชออะไร? [๑๕๙๓] เมอทานทงหลาย ผเปนพอคาแสวงหาทรพย ออกจากทาชอภรกจฉะ ครน เรอแลนไปผดทางมาถงทะเลตอนนเขาเรยกกนวา ทธมาล. [๑๕๙๔] ทะเลนปรากฏเหมอนหญาคาและขาวกลา พวกขาพเจาขอถามทาน สปปารกะ ทะเลนชออะไร? [๑๕๙๕] เมอทานทงหลาย ผเปนพอคาแสวงหาทรพย ออกจากทาชอภรกจฉะ ครน เรอแลนไปผดทางมาถงทะเลตอนนเขาเรยกกนวา กสมาล. [๑๕๙๖] ทะเลนปรากฏเหมอนไมออ และไมไผ พวกขาพเจาขอถามทานสปปารกะ ทะเลนชออะไร? [๑๕๙๗] เมอทานทงหลาย ผเปนพอคาแสวงหาทรพย ออกจากทาชอภรกจฉะ ครน เรอแลนไปผดทางมาถงทะเลตอนนเขาเรยกกนวา นฬมาล. [๑๕๙๘] เสยงนากลวมาก นาสยดสยอง ฟงเหมอนเสยงอมนษย และทะเลน ปรากฏเหมอนบงและเหว พวกขาพเจาขอถามทานสปปารกะ ทะเลน ชออะไร? [๑๕๙๙] เมอทานทงหลายผเปนพอคาแสวงหาทรพย ออกจากทาชอภรกจฉะ ครน เรอแลนไปผดทางมาถงทะเลตอนนเขาเรยกกนวา พลวามข.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 290 [๑๖๐๐] ตงแตขาพเจาระลกถงตนได ถงความเปนผรเดยงสา ขาพเจาไมเคยรสก แกลงเบยดเบยนสตวแมสกตวหนงเลย ดวยสจจวาจาน ขอเรอจงกลบ ไดโดยสวสด. จบ สปปารกชาดกท ๙. ______________ รวมชาดกทมในวรรคน คอ ๑. มาตโปสกชาดก ๒. ชณหชาดก ๓. ธรรมเทวปตตกชาดก ๔. อทยชาดก ๕. ปานยชาดก ๖. ยธญชยชาดก ๗. ทสรถชาดก ๘. สงวรชาดก ๙. สปปารกชาดก. จบ เอกาทสกนบาต _________________

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 291 ทวาทสนบาตชาดก ๑. จลลกณาลชาดก วาดวยสง ๕ อยางรไดยาก [๑๖๐๑] บรษผไมถกผสง ยอมไมควรจะเชอหญงผหยาบชา ใจเบาไมรจกคณคน มกประทษรายมตร. [๑๖๐๒] หญงเหลานนยอมไมรจกกจททาแลวและกจทยงไมไดทา ไมรจกมารดา บดา หรอพนอง ไมใชอารยชน กาวลวงธรรมเสยแลว ยอมไปตาม อานาจจตของตนถายเดยว. [๑๖๐๓] เมอมอนตราย และเมอกจเกดขน หญงยอมละทงสามนนแมอยรวมกน มานาน เปนทรก เปนทพอใจ เปนผอนเคราะหแมเสมอดวยชวต เพราะเหตนน เราจงไมไววางใจหญงทงหลาย. [๑๖๐๔] ความจรง จตของหญงเหมอนกบจตของลง ลมๆ ดอนๆ เหมอนกบ เงาตนไม หวใจของหญงทงหลายไหวไปมาเหมอนลอรถทกาลงหมนไป ฉะนน. [๑๖๐๕] คราวใด หญงมองเหนทรพยของบรษทควรจะถอเอาได คราวนน ยอม ใชวาจาออนหวานนาพาเอาบรษนนไป เหมอนชาวกมโพชใชสาหราย ลอมาไปไดฉะนน. [๑๖๐๖] คราวใด ไมมองเหนทรพยของบรษทควรจะถอเอาได คราวนน ยอมละ ทงบรษนนไปเสย เหมอนบคคลขามฟากถงฝงโนนแลว กทงแพไป เสย ฉะนน. [๑๖๐๗] หญงเปรยบเหมอนยางรก กนไมเลอกเหมอนเปลวไฟ มมายาแรงกลา เหมอนแมนาอนมกระแสเชยว ยอมคบหาบรษทงทนารกและไมนารก เหมอนเรอจอดไมเลอกวาฝงขางน หรอขางโนน ฉะนน.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 292 [๑๖๐๘] หญงไมใชของบรษคนเดยว หรอสองคน ยอมตอนรบทวไป เหมอนราน ตลาด ผใดสาคญซงหญงเหลานน วาของเรากเทากบดกลมดวยตาขาย ฉะนน. [๑๖๐๙] แมนา หนทาง รานขายเหลา สภา และบอนา มอปมาฉนใด หญง ในโลกกมอปไมยฉนนน เขตแดนของหญงเหลานนไมมเลย. [๑๖๑๐] หญงเหลานนเสมอดวยไฟกนเปรยง เปรยบดวยหวงเหา เลอกหยบเอา แตทอรอยๆ เหมอนโคเลอกกนหญาในภายนอก ฉะนน. [๑๖๑๑] ไฟกนเปรยง ๑ ชางสาร ๑ งเหา ๑ พระเจาแผนดนผไดมรธาภเษก ๑ หญงทกคน ๑ ทง ๕ น คนพงคบหาดวยความระมดระวงเปนนตย เพราะวาสงทง ๕ นนมอธยาศยทรไดยาก. [๑๖๑๒] หญงทงามเกนไป ๑ หญงทชายเปนอนมากไมรกใคร ๑ (หญงแพศยา) หญงทเหมอนมอขวา ๑ (ชานาญการฟอนการขบ) หญงทเปนภรรยาของ คนอน ๑ หญงทเหนแกทรพย ๑ หญง ๕ จาพวกนกไมควรคบหา. จบจลลกณาลชาดกท ๑. ๒. ภททสาลชาดก วาดวยการบาเพญประโยชนแกญาต [๑๖๑๓] ทานเปนใคร มผาอนสะอาดหมดจด มายนอยบนอากาศ เพราะเหตไร นาตาของทานจงไหล ภยมาถงทานแตทไหน? [๑๖๑๔] ขาแตพระองคผสมมตเทพ เมอหมอมฉนไดรบการบชาอย ๖๐,๐๐๐ ป ชนทงหลาย รจกหมอมฉนวา ภททสาละ ในแวนแควนของพระองคนแล. [๑๖๑๕] ขาแตพระองคผเปนใหญในทศ พระราชาพระองคกอนๆ เมอสราง พระนคร อาคาร และปราสาทตางๆ พระราชาเหลานนมไดดหมน หมอมฉนเลย พระราชาเหลานนบชาหมอมฉน ฉนใด แมพระองค กจงบชาหมอมฉน ฉนนนเถด.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 293 [๑๖๑๖] กขาพเจามไดเหนตนไมอนทจะใหญโตเหมอนทาน โดยประมาณทาน เปนไมงามแตกาเนดดวยยานและปรมณฑล. [๑๖๑๗] ขาพเจาจะใหนายชางทาปราสาทมเสาเดยว เปนทรนรมยใจ ขาพเจาจะ เชอเชญทานมาอยทปราสาทนน ดกรเทวดา ชวตของทานจกยงยน. [๑๖๑๘] ถาพระองคทรงดารอยางน กจาตองพลดพรากจากตนรงอนเปนรางกาย ของหมอมฉน พระองคจงตดหมอมฉนทาเปนทอนๆ ใหมากเถด. [๑๖๑๙] พระองคจงตดปลายกอนแลวจงตดทอนกลาง ภายหลงจงตดทโคน เมอหมอมฉนถกตดอยางน ถงจะตายลงกไมมทกข. [๑๖๒๐] ราชบรษตดมอและเทา ตดหและจมก ภายหลงจงตดศรษะของโจรผเปน อย ความตายนนชอวาตายเปนทกข. [๑๖๒๑] ดกรตนรงผเปนเจาแหงปา เขาตดเปนทอนๆ เปนสขหรอหนอ ทาน มเหตอะไร มนใจอยางไร จงปรารถนาใหตดเปนทอนๆ ? [๑๖๒๒] ขาแตมหาราช หมอมฉนยดมนเหตอนใด อนเปนเหตประกอบดวยธรรม ปรารถนาใหตดเปนทอนๆ ขอพระองคจงทรงสดบเหตอนนน. [๑๖๒๓] หมญาตของหมอมฉน เจรญอยดวยความสข เกดแลวใกลตนรงขาง หมอมฉน หมอมฉนพงเขาไปเบยดเบยนหมญาตเหลานน เมอเปน เชนน หมอมฉนชอวาเขาไปสงสมสงทมใชความสขใหแกคนเหลาอน เหตนนหมอมฉนจงปรารถนาใหตดเปนทอนๆ . [๑๖๒๔] ดกรตนรงผเปนเจาแหงปา ทานยอมคดสงทควรคด ทานเปนผปรารถนา ประโยชนแกหมญาต ดกรสหาย ขาพเจาใหอภยแกทาน. จบภททสาลชาดกท ๒. ๓. สมททวาณชชาดก วาดวยพอคาทางสมทร [๑๖๒๕] ชนทงหลายพากนไถ พากนหวาน เปนมนษยผตองเลยงชพดวยผลการ งาน ไมถงสวนหนงแหงเกาะอนน เกาะของเรานแหละดกวาชมพทวป.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 294 [๑๖๒๖] ในวนพระจนทรเพญ ทะเลจกมคลนจด จะทวมเกาะใหญนใหจมลง คลนทะเลอยาฆาทานทงหลายเสยเลย ทานทงหลายจงพากนไปหาทพง อาศยทอนเถด. [๑๖๒๗] คลนทะเลจะไมเกดทวมเกาะใหญน เหตอนนนเราเหนแลวดวยนมตเปน อนมาก ทานทงหลายอยากลวเลย จะเศราโศกทาไม จงเบกบานใจเถด. [๑๖๒๘] ทานทงหลายจงอยยดครองเกาะใหญน อนมอาหารเพยงพอ มขาวและ นามากมาย เปนทอยอาศยเถด เราไมมองเหนภยอนใดอนหนง ซงจะเกด มแกทานทงหลายเลย ทานทงหลายจงเบกบานใจอยดวยบตรหลานเถด. [๑๖๒๙] เทพบตรในทศทกษณน ยอมคดคานความเกษมสาราญ ถอยคาของเทพ บตรนนเปนคาจรง เทพบตรในทศอดรไมรแจงภย หรอมใชภย ทาน ทงหลายอยากลวเลย จะเศราโศกไปทาไม จงเบกบานใจเถด. [๑๖๓๐] เทวดาเหลานยอมกลาวผดกนอยางไร เทวดาตนหนงกลาววาจะมภย ตนหนงกลาววาปลอดภย ดงเราขอเตอน ทานทงหลายจงฟงถอยคาของ เราเถด เราทงหมดอยาฉบหายเสยเรวพลนเลย. [๑๖๓๑] เราทงปวง จงมาชวยกนทาเรอใหญใหมนคงตดเครองยนตไวพรอมสรรพ ถาเทพบตรในทศทกษณพดจรง เทพบตรในทศอดรกพดคานเปลาๆ . [๑๖๓๒] เมออนตรายเกดมขน เรอของพวกเรานนกจกไมเสยหาย อนง เราจะไม ละทงเกาะน ถาหากเทพบตรในทศอดรพดจรง เทพบตรในทศทกษณก พดคานเปลาๆ . [๑๖๓๓] เราทกคนพงขนสเรอนนทนท ขามไปถงฝงโนนโดยสวสดอยางน พวก เราไมพงเชอถองายๆ วาคาจรงโดยคาแรก ไมพงเชอถองายๆ ซงถอยคา ทเทพบตรกลาวแลวในภายหลงวาเปนจรง นรชนใดในโลกนเลอกถอ เอาสวนกลางไวได นรชนนนยอมเขาถงซงฐานะอนประเสรฐ. [๑๖๓๔] กลบตรผมปญญากวางขวาง แทงตลอดประโยชนในอนาคตแลว ยอมไม ใหประโยชนนนผานพนไปแมแตนอย เหมอนพวกพอคาเหลานน พา กนไปในทามกลางทะเลโดยสวสดดวยกรรมของตน.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 295 [๑๖๓๕] สวนพวกคนพาลมวหมกมนอยในรสดวยโมหะ ไมแทงตลอดประโยชน อนเปนอนาคต เมอความตองการเกดขน เฉพาะหนายอมพากนลมจม เหมอนมนษยเหลานนพากนลมจมในทามกลางทะเล ฉะนน. [๑๖๓๖] ชนผเปนบณฑตพงรบทากจทควรทากอนเสยทเดยว อยาใหกจทตองทา เบยดเบยนตวไดในเวลาทตองการ กจนนไมเบยดเบยนบคคลผรบทา กจทควรทาเชนนน ในเวลาทตองการ. จบสมททวาณชชาดก ท ๓. ๔. กามชาดก วาดวยกามและโทษของกาม [๑๖๓๗] เมอบคคลปรารถนากาม ถาสงทปรารถนาของบคคลนนยอมสาเรจได สตวปรารถนาสงใดไดสงนนแลว ยอมมใจอมเอบแท. [๑๖๓๘] เมอบคคลปรารถนากาม ถาสงทปรารถนาของบคคลนนยอมสาเรจได ครนสงทปรารถนานนสาเรจ บคคลยงปรารถนาตอไปอก กยอมไดประ สบกามตณหา เหมอนบคคลทถกลมแดดแผดเผาในฤดรอน ยอมเกด ความกระหายใครจะดมนา ฉะนน. [๑๖๓๙] ตณหากด ความกระหายกด ของคนพาลมปญญานอย ไมรอะไร ยอม เจรญยงขนทกท เหมอนเขาโคยอมเจรญขนตามตว ฉะนน. [๑๖๔๐] แมจะใหทรพยสมบต ขาวสาล ขาวเหนยว โค มา ขาทาสหญงชาย ทงแผนดน กยงไมพอแกคนๆ เดยว รอยางนแลวพงประพฤตธรรมสมา เสมอ. [๑๖๔๑] พระราชาทรงปราบปรามชนะทวแผนดน ทรงครอบครองแผนดนใหญ มมหาสมทรเปนขอบเขต ทรงครอบครองมหาสมทรฝงนแลว มพระทย ไมอม ยงปรารถนาแมมหาสมทรฝงโนนตอไปอก. [๑๖๔๒] เมอยงระลกถงกามอยตราบใด กไมไดความอมดวยใจตราบนน ชนเหลา ใดบรบรณดวยปญญา มกายและใจหลกเวนจากกามทงหลาย เหนโทษ ดวยญาณ ชนเหลานนแลชอวาเปนผอม.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 296 [๑๖๔๓] บรรดาความอมทงหลาย ความอมดวยปญญาประเสรฐ เพราะผอมดวย ปญญานน ยอมไมเดอดรอนดวยกามทงหลาย คนผอมดวยปญญา ตณหายอมกระทาใหอยในอานาจไมได. [๑๖๔๔] ไมพงสงสมกามทงหลาย พงเปนผมความปรารถนานอย ไมมความละโมภ บรษผมปญญาเปรยบดวยมหาสมทร ยอมไมเดอดรอนดวยกามทงหลาย. [๑๖๔๕] ชางทารองเทาหนงเลยงชพ เมอประกอบรองเทา สวนใดควรเวนกเวน เลอบเอาแตสวนทดๆ มาทารองเทาขายไดราคาแลว ยอมมความสข เรา กฉนนนเหมอนกน พจารณาดวยปญญาแลว ละทงสวนแหงกามเสย ยอมถงความสข ถาพงปรารถนาความสขทงปวง กพงละกามทงปวงเสย. [๑๖๔๖] คาถาทงหมด ๘ คาถา ททานกลาวแลวขอทานจงรบเอาทรพย ๘ พนน เถด คาททานกลาวน เปนคายงประโยชนใหสาเรจ. [๑๖๔๗] ขาพระบาทไมตองการดวยทรพยรอย ทรพยพน หรอทรพยหมน เมอ ขาพระบาทกลาวคาถาสดทาย ใจของขาพระบาทไมยนดในกาม. [๑๖๔๘] มาณพใดเปนบณฑต กาหนดรตณหาอนยงความทกขใหเกดแลว นาออก ได มาณพนเปนคนด เปนมนผรแจงโลกทงปวง. จบกามชาดกท ๔. ๕. ชนสนธชาดก เหตททาจตใหเดอดรอน [๑๖๔๙] พระเจาชนสนธะไดตรสอยางนวา เหตทจะทาใหจตเดอดรอนนนมอย ๑๐ ประการ บคคลไมกระทาเสยในกาลกอนแลว ยอมเดอดรอนในภายหลง. [๑๖๕๐] บคคลเมอยงเปนหนม ไมทาความพยายามยงทรพยใหเกดขน ครนแกลง หาทรพยไมได ยอมเดอดรอนภายหลงวา เมอกอนเราไมไดแสวงหา ทรพยไว. [๑๖๕๑] ศลปทสมควรแกตน บคคลใดไมไดศกษาไวในกาลกอน บคคลนนยอม เดอดรอนในภายหลงวา เราไมไดศกษาศลปไวกอน ผไมมศลปยอมเลยง ชพลาบาก.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 297 [๑๖๕๒] ผใดเปนคนโกง ผนนยอมเดอดรอนในภายหลงวา เราเปนคนโกง สอเสยด กนสนบน ดราย หยาบคาย ในกาลกอน. [๑๖๕๓] ผใดเปนคนฆาสตว ผนนยอมเดอดรอนในภายหลงวา เราเปนคนฆา สตว หยาบชา ทศล ประพฤตตาชา ปราศจากขนต เมตตาและเอนด สตวในกาลกอน. [๑๖๕๔] ผใดคบชในภรรยาผอน ยอมเดอดรอนในภายหลงวา หญงทไมมใคร หวงแหนมอยเปนอนมาก ไมควรทเราจะคบหาภรรยาผอนเลย. [๑๖๕๕] คนตระหน ยอมเดอดรอนในภายหลงวา เมอกอน ขาวและนาของเราม อยมากมาย เรากมไดใหทานเลย. [๑๖๕๖] ผไมเลยงดมารดาบดา ยอมเดอดรอนในภายหลงวา เราสามารถพอทจะ เลยงดมารดาและบดาผแกเฒาชราได กมไดเลยงดทาน. [๑๖๕๗] ผไมทาตามโอวาทบดา ยอมเดอดรอนในภายหลงวา เราไดดหมนบดา ผเปนอาจารยสงสอน ผนารสทตองการทกอยางมาเลยงด. [๑๖๕๘] ผไมเขาใกลสมณพราหมณ ยอมเดอดรอนในภายหลงวา เมอกอน เรา มไดไปมาหาสสมณพราหมณทงหลาย ผมศล เปนพหสตเลย. [๑๖๕๙] ผใดไมมประพฤตสจรตธรรม ไมเขาไปนงใกลสตบรษ ยอมเดอดรอน ในภายหลงวา สจรตธรรมทประพฤตแลว และสตบรษอนเราไปมาหาส แลว ยอมเปนความด แตเมอกอนน เราไมไดประพฤตสจรตธรรมไวเลย. [๑๖๖๐] ผใดยอมปฏบตเหตเหลานโดยอบายอนแยบคาย ผนนเมอกระทากจทบรษ ควรทา ยอมไมเดอดรอนใจในภายหลงเลย. จบ ชนสนธชาดกท ๕. ๖. มหากณหชาดก วาดวยคราวทสนขดากนคน [๑๖๖๑] ดกรทานผมความเพยร สนขตวนดาจรง ดราย มเขยวขาว มความรอน พงออกจากเขยวทานผกไวดวยเชอกถง ๕ เสน สนขของทานจะทาอะไร?

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 298 [๑๖๖๒] ดกรพระเจาอสนนระ สนขนมไดมาเพอตองการกนเนอ แตมาเพอจะ กนมนษยทงหลาย เมอใด จกมมนษยทาความพนาศใหแกมนษยทงหลาย เมอนน สนขดาตวนกจะหลดไปกนมนษย. [๑๖๖๓] เมอใด คนทงหลายผปฏญาณตนวา เปนสมณะมบาตรในมอ ศรษะโลน คลมผาสงฆาฏ จกทาไรไถนาเลยงชพ เมอนน สนขดาตวนกจะหลด ไปกนคนเหลานน. [๑๖๖๔] เมอใด จกมหญงผปฏญาณตนวา มตบะ บวชมศรษะโลน คลมผาสงฆาฏ เทยวบรโภคกามคณอย เมอนน สนขดาตวนจะหลดไปกนหญงเหลานน. [๑๖๖๕] เมอใด ชฎลทงหลายมหนวดอนยาว มฟนเขลอะ มศรษะเกลอกกลว ดวยธล เทยวภกขาจาร รวบรวมทรพยไวใหเขาก ชนชมยนดดวย ดอกเบยเลยงชพ เมอนน สนขดาตวนจะหลดไปกนชฎลเหลานน. [๑๖๖๖] เมอใด พราหมณทงหลายเรยนเวทคอสาวตตศาสตร ยญญวธ และ ยญญสตรแลวรบจางบชายญ เมอนน สนขดาตวนจะหลดไปกนพราหมณ เหลานน. [๑๖๖๗] เมอใด ผมกาลงสามารถจะเลยงดมารดาบดาได แตไมเลยงดมารดาบดา ผแกเฒาชรา เมอนน สนขดาตวนจะหลดไปกนคนเหลานน. [๑๖๖๘] อนง เมอใด ชนทงหลายจกกลาวดหมนมารดาบดาผแกเฒาชราวา เปน คนโงเงา เมอนน สนขดาตวนจะหลดไปกนคนเหลานน. [๑๖๖๙] อนง เมอใด คนในโลกจกคบหาภรรยาของอาจารย ภรรยาเพอน ปา และนาเปนภรรยา เมอนน สนขดาตวนจะหลดไปกนคนเหลานน. [๑๖๗๐] เมอใด พวกพราหมณจกถอโลหและดาบเหนบกระบ คอยดกอยททาง ฆาคนชงเอาทรพย เมอนน สนขดาตวนจะหลดไปกนพราหมณเหลานน. [๑๖๗๑] เมอใด นกเลงหญงทงหลาย ขดสผวกายบารงรางกายใหอวนพ ไมร จกหาทรพย รวมสงวาสกบหญงหมายทมทรพย ครนใชสอยทรพยของ หญงหมายนนหมดแลว กทาลายมตรภาพไปหาหญงอนตอไป เมอนน สนขดาตวนจะหลดไปกนนกเลงหญงเหลานน.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 299 [๑๖๗๒] เมอใด คนผมมารยา ปกปดโทษตน เปดเผยโทษผอน คดใหทกข ผอน มอยในโลก เมอนน สนขดาตวนจะหลดไปกนคนเหลานน. จบ มหากณหชาดกท ๖. ๗. โกสยชาดก วาดวยโกสยเศรษฐขตระหน [๑๖๗๓] ขาพเจาไมซอไมขายเลย อนง ความสงสมของขาพเจากมไดมในทนเลย ภตนนดหนอยหาไดยากเหลอเกน ขาวสกแลงหนงหาพอเพยงแกเรา ทงสองคนไม [๑๖๗๔] บคคลควรแบงของนอยใหตามนอย ควรแบงของปานกลางใหตามของ ปานกลาง ควรแบงของมากใหตามมาก การไมใหเสยเลย ยอมไมสม ควร. ดกรโกสยเศรษฐ เพราะเหตนน ขาพเจาจงกลาวกะทาน ทานจงขน สทางแหงพระอรยะ จงใหทานดวย จงบรโภคดวย ผบรโภคคนเดยว ยอมไมไดความสข. [๑๖๗๕] ผใด เมอแขกนงแลว บรโภคโภชนะแตผเดยว พลกรรมของผนน ยอมไรผล ทงความเพยรทจะหาทรพยกไรประโยชน. ดกรโกสยเศรษฐ เพราะเหตนน ขาพเจาจงกลาวกะทาน ทานจงขนสหนทางแหงพระอรยะ จงใหทานดวย จงบรโภคดวย ผบรโภคคนเดยว ยอมไมไดความสข. [๑๖๗๖] ผใด เมอแขกนงแลว ไมบรโภคโภชนะแตผเดยว พลกรรมผนนยอมม ผลจรง ทงความเพยรทจะหาทรพยกยอมมประโยชนดวย. ดกรโกสย เศรษฐ เพราะเหตนน ขาพเจาจงกลาวกะทาน ทานจงขนสทางแหง พระอรยะ จงใหทานดวย จงบรโภคดวย ผบรโภคคนเดยว ยอมไมได ความสข. [๑๖๗๗] กบรษเขาไปสสระแลว บชาทแมนาพหกากด ทแมนาคยากด ททา โทณะกด ททาตมพรกด ทหวงนาใหญมกระแสอนเชยวกด. พลกรรม ของผนนในทนนๆ ยอมมผล ทงความเพยรทจะหาทรพยของผนนในท นนๆ กยอมมประโยชน ผใด เมอแขกนงแลว ไมบรโภคโภชนะแตผ

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 300 เดยว. ผนนยอมไดความสข ดกรโกสยเศรษฐ เพราะเหตน ขาพเจา จงกลาวกะทาน ทานจงขนสหนทางแหงพระอรยเจา จงใหทานดวย จง บรโภคดวย ผบรโภคแตผเดยว ยอมไมไดความสข. [๑๖๗๘] ผใด เมอแขกนงแลว บรโภคโภชนะแตผเดยว ผนนชอวากลนกน เบดอนมสายยาวพรอมทงเหยอ. ดกรโกสยเศรษฐ เพราะเหตนน ขาพเจาจงกลาวกะทาน ทานจงขนสหนทางแหงพระอรยะ จงใหทาน ดวย จงบรโภคดวย ผบรโภคคนเดยว ยอมไมไดความสข. [๑๖๗๙] พราหมณเหลานมผวพรรณงามจรงหนอ แตเหตอะไร สนขของทานน จงเปลงรศมมวรรณะตางๆ ได ทานทงหลายผเปนพราหมณ ใครหนอ จะบอกขาพเจาได? [๑๖๘๐] ผน คอ จนทเทพบตร ผน คอ สรยเทพบตร ผน คอ มาตลเทพ สารภ มาแลวในทน เรา คอ ทาวสกกะ ผเปนจอมแหงเทวดาชาวไตรทศ สวนสนขนแล เราเรยกวา ปญจสขเทพบตร. [๑๖๘๑] ฉง ตะโพน และเปงมางทงหลาย ยอมปลกเทพบตรผหลบใหตน และผตนอยแลวยอมเพลดเพลนใจ. [๑๖๘๒] คนตระหนเหนยวแนน มกบรภาษสมณพราหมณ ทอดทงรางกายไวใน โลกน ตายแลวยอมไปสนรก. [๑๖๘๓] ชนเหลาใด หวงสคต ตงอยแลวในธรรม คอ ความสารวมและการ จาแนกแจกทาน ทอดทงรางกายไวในโลกน ตายแลวยอมไปสสคต. [๑๖๘๔] ทานนนชอโกสยะ มความตระหน มธรรมลามก เปนญาตของเรา ทงหลายในชาตกอน เราทงหลายมาในทน เพอประโยชนแกทานคนเดยว ดวยคดวา โกสยเศรษฐน อยามธรรมอนลามกไปนรกเสยเลย. [๑๖๘๕] ทานเหลานน เปนผปรารถนาประโยชนเกอกลแกขาพเจาโดยแท เพราะ เหตทมาตามพราสอนขาพเจาอยเนองๆ ขาพเจาจกทาตามททานผแสวง หาประโยชนทงหลาย กลาวสอนทกอยาง. ขาพเจาจะงดเวนความ ตระหนเสยในวนนทเดยว อนง ขาพเจาจะไมพงทาบาปอะไรๆ อนง ขนชอวาการไมใหอะไรๆ จะไมมแกขาพเจา อนง ขาพเจายงไมได

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 301 ใหแลว จะไมดมนา. ขาแตทาววาสวะ กเมอขาพเจาใหอยอยางน ตลอดกาลทกเมอ จนโภคะทงหลายจะหมดสนไปในทน ขาแตทาวสกกะ ตอแตนน ขาพเจาจกละกามทงหลายตามทมอยอยางไรแลวจกออกบวช. จบ โกสยชาดกท ๗. ๘. เมณฑกปญหาชาดก วาดวยเมณฑกปญหา [๑๖๘๖] ความทสตวเหลาใดในโลกน เปนสหายกนแมจะไปดวยกนเพยง ๗ กาว มไดเคยมมาในกาลไหนๆ เลย สตวทง ๒ นนซงเปนศตรกนกลบเปน สหายกน ยอมประพฤตเพอความคนเคยกนเพราะเหตอะไร? [๑๖๘๗] ในเวลาอาหารเชาวนน ถาทานทงหลายไมสามารถจะแกปญหานของเรา ได เราจกขบไลทานทกคนใหออกไปจากแวนแควนของเรา เพราะเรา ไมตองการคนโงเขลา. [๑๖๘๘] เมอสมาคมแหงมหาชนอกทก เมอชมนมชนเกดโกลาหลอย ขาพระองค ทงหลายมใจฟงซาน จตไมแนวแน กไมสามารถจะพยากรณปญหา นนได. [๑๖๘๙] ขาแตพระจอมประชาชน นกปราชญทงหลายมจตมอารมณอนเดยวเทยว คนหนงๆ อยในทลบ คดเนอความทงหลาย พจารณาอยในสถานท เงยบสงด ภายหลงจงจกกราบทลแกเนอความขอนน พระเจาขา. [๑๖๙๐] เนอแพะ เปนทรกเปนทพอใจแหงบตรอามาตยและราชโอรสทงหลาย ชนเหลานนยอมไมบรโภคเนอสนข ครงน มตรธรรมแหงแพะกบสนขม ตอกน. [๑๖๙๑] ชนทงหลายยอมใชหนงแพะเปนเครองลาดบนหลงมา เพราะเหตแหง ความสข แตไมใชหนงสนขเปนเครองลาดบนหลงมา ครงน มตรธรรม แหงแพะกบสนขมตอกน. [๑๖๙๒] แพะมเขาอนโคงจรง แตสนขไมมเขาเลย แพะกนหญา สนขกนเนอ ครงน มตรธรรมแหงแพะกบสนขมตอกน.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 302 [๑๖๙๓] แพะกนหญา กนใบไม สวนสนขไมกนหญา ไมกนใบไม สนขจบ กระตาย หรอแมวกน ครงน มตรธรรมแหงแพะกบสนขมตอกน. [๑๖๙๔] แพะม ๔ เทา ๘ กบ มกายไมปรากฏ สนขนนาหญามาเพอแพะน แพะนกนาเนอมาเพอสนขโนน. [๑๖๙๕] นยวา พระผเปนจอมประชานกรผประเสรฐกวาชาววเทหรฐ ประทบอย บนปราสาทอนประเสรฐ ไดทอดพระเนตรเหนการนาอาหารมาแลกกน กนโดยประจกษ และไดทอดพระเนตรเหนมตรธรรมแหงสนขกบแพะ ดวยพระองคเอง. [๑๖๙๖] เปนลาภของเราไมใชนอยเลย ทมบณฑตเชนนอยในราชสกล เพราะวา นกปราชญทงหลายยอมแทงตลอด ซงเนอความแหงปญหาอนลกซง ละเอยด ดวยคาสภาษต. [๑๖๙๗] เรามความพอใจเปนอยางยงดวยคาสภาษต จะใหรถเทยมดวยมาอสดร คนละหนงคน และบานสวยอนเจรญคนละหนงบาน แกทานทงหลาย ผเปนบณฑตทกคน. จบ เมณฑกปญหาชาดกท ๘. ๙. มหาปทมชาดก วาดวยมหาปทมกมาร [๑๖๙๘] พระราชาผเปนใหญในแผนดน ไมเหนโทษของผอนวานอยหรอมาก โดยประการทงปวง ไมพจารณาดวยพระองคเองกอนแลว ไมพงลง อาชญา. [๑๖๙๙] กษตรยพระองคใด ยงไมทนพจารณาแลวทรงลงพระราชอาชญา กษตรย พระองคนนชอวา ยอมกลนกนพระกระยาหารพรอมดวยหนาม เหมอน คนตาบอดกลนกนอาหารพรอมดวยแมลงวน ฉะนน. [๑๗๐๐] กษตรยพระองคใด ทรงลงพระราชอาชญากบผไมควรจะลงพระราชอาชญา ไมทรงลงพระราชอาชญากบผทควรลงพระราชอาญา กษตรยพระองคนน เปนเหมอนคนเดนทางไมราบเรยบ ไมรวาทางเรยบหรอไมเรยบ.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 303 [๑๗๐๑] กษตรยพระองคใด ทรงเหนเหตทควรลงพระราชอาชญา และไมควร ลงพระราชอาชญา และทรงเหนเหตนน โดยประการทงปวงเปนอยางด แลว ทรงปกครองบานเมอง กษตรยพระองคนน สมควรปกครองราช สมบต. [๑๗๐๒] กษตรยผมพระทยออนโยนโดยสวนเดยว หรอมพระทยกลาโดยสวน เดยว กไมอาจทจะดารงพระองคไวในอสรยยศทสงใหญได เพราะเหต นน กษตรยไมพงประพฤตเหตทงสอง คอ พระทยออนเกนไป และกลา เกนไป. [๑๗๐๓] กษตรยผมพระทยออน กถกประชาราษฎรดหมน กษตรยผมพระทย แขงนกกมเวร กษตรยควรทราบเหตทงสองอยางแลว ประพฤตเปน กลางๆ . [๑๗๐๔] ขาแตพระราชา คนมราคะยอมพดมาก แมคนมโทสะกพดมาก พระองค ไมควรจะใหปลงพระชนมพระราชโอรส เพราะเหตแหงหญงเลย. [๑๗๐๕] ดวยเหตใด ประชาชนทงหมดจงรวมกนเปนพวกพองของเจาปทมกมาร สวนพระมเหสนพระองคเดยวเทานนไมมพวกพอง ดวยเหตนน เราจก ปฏบตตามคาของพระมเหส ทานทงหลายจงไป จงโยนเจาปทมกมารลง ไปในเหวทเดยว. [๑๗๐๖] ทานเปนผอนเราใหโยนลงในเหวอนลกหลายชวลาตาล เหมอนนรกยากท จะขนได เหตไร ทานจงไมตายอยในเหวนน? [๑๗๐๗] พญานาคผมกาลงเรยวแรงเกดทขางภเขา รบอาตมภาพในทนนดวย ขนดหาง เพราะเหตนน อาตมภาพจงมไดตายในทนน. [๑๗๐๘] ดกรพระราชบตร มาเถด เราจกนาเจากลบไปสพระราชวง จะใหเจา ครอบครองราชสมบต ขอความเจรญจงมแกเจาเถด เจาจกมาทาอะไร อยในปาเลา? [๑๗๐๙] บรษกลนกนเบดแลวปลดเบดทเปอนโลหตออกได แลวพงมความสข ฉนใด อาตมภาพมองเหนดวยตนเอง ฉนนน.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 304 [๑๗๑๐] เจากลาวอะไรหนอวาเปนเบด เจากลาวอะไรหนอวาเบดเปอนโลหต เจากลาวอะไรหนอวาปลดออกได เราถามแลว ขอเจาจงบอกความขอนน แกเรา? [๑๗๑๑] ดกรมหาบพตร อาตมภาพกลาวกามคณวาเปนเบด กลาวชางและมาวา เบดเปอนโลหต กลาวถงการสละไดวาปลดออกได ขอมหาบพตรจงทรง ทราบอยางนเถด. [๑๗๑๒] พระราชมารดาของเรา คอ นางจญจมานวกา พระราชบดาของเรา คอ พระเทวทต พญานาค คอ พระอานนทบณฑต และเทวดา คอ พระสารบตร พระราชบตรในกาลนน คอ เราตถาคต ทานทงหลาย จงจาชาดกไวอยางนเถด. จบ มหาปทมชาดกท ๙. ๑๐. มตตามตตชาดก อาการ ๑๖ ของผเปนมตรและมใชมตร [๑๗๑๓] บรษผเปนบณฑตมปญญา ไดเหน และไดฟงซงบคคลผทากรรมอยางไร จงจะรไดวา ผนไมใชมตร วญชนจะพงพยายามอยางไร เพอจะรไดวา ผนไมใชมตร? [๑๗๑๔] บคคลผมใชมตรเหนเพอนๆ แลว ไมยมแยมแจมใส ไมราเรงตอนรบ เพอน ไมแลดเพอน กลาวคายอนเพอน. [๑๗๑๕] บคคลผมใชมตร คบหาศตรของเพอน ไมคบหามตรของเพอน หามผท กลาวสรรเสรญเพอน สรรเสรญผทดาเพอน. [๑๗๑๖] บคคลผมใชมตร ไมบอกความลบแกเพอน ไมชวยปกปดความลบของ เพอน ไมสรรเสรญการงานของเพอน ไมสรรเสรญปญญาของเพอน. [๑๗๑๗] บคคลผมใชมตร ยนดในความฉบหายของเพอน ไมยนดในความเจรญ ของเพอน ไดอาหารทดมรสอรอยมาแลว กมไดนกถงเพอน ไมยนด อนเคราะหเพอนวา อยางไรหนอ เพอนของเราพงไดลาภจากทนบาง. [๑๗๑๘] บณฑตไดเหน และไดฟงแลวพงรวา ไมใชมตรดวยอาการเหลาใด อาการดงกลาวมา ๑๖ ประการน มอยในบคคลผมใชมตร.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 305 [๑๗๑๙] บณฑตมปญญา ไดเหน และไดฟงบคคลผกระทากรรมอยางไร จงจะ รไดวา ผนเปนมตร วญชนจะพงพยายามอยางไร เพอจะรไดวา ผน เปนมตร? [๑๗๒๐] บคคลผเปนมตรนน ยอมระลกถงเพอนผอยหางไกล ยอมยนดตอนรบ เพอนผมาหา ถอวา เปนเพอนของเราจรง รกใครจรง ทกทายปราศรย ดวยวาจาอนไพเราะ. [๑๗๒๑] คนทเปนมตร ยอมคบหาผทเปนมตรของเพอน ไมคบหาผทไมใชมตร ของเพอน หามปรามผทดาตเตยนเพอน สรรเสรญผทพรรณนาคณความ ดของเพอน. [๑๗๒๒] คนทเปนมตร ยอมบอกความลบแกเพอน ปดความลบของเพอน สรรเสรญการงานของเพอน สรรเสรญปญญาของเพอน. [๑๗๒๓] คนทเปนมตร ยอมยนดในความเจรญของเพอน ไมยนดในความเสอม ของเพอน ไดอาหารมรสอรอยมายอมระลกถงเพอน ยนดอนเคราะห เพอนวา อยางไรหนอ เพอนของเราจะพงไดลาภจากทนบาง. [๑๗๒๔] บณฑตไดเหนแลว ไดฟงแลว พงรวา เปนมตรดวยอาการเหลาใด อาการดงกลาวมา ๑๖ ประการน มอยในบคคลผเปนมตร. จบ มตตามตตชาดกท ๑๐. _________________ รวมชาดกทมในวรรคน คอ ๑. จลลกณาลชาดก ๒. ภททสาลชาดก ๓. สมททวาณชชาดก ๔. กามชาดก ๕. ชนสนธชาดก ๖. มหากณหชาดก ๗. โกสยชาดก๘. เมณฑกปญหาชาดก ๙. มหาปทมชาดก ๑๐. มตตามตตชาดก จบ ทวาทสนบาตชาดก. _________________

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 306 เตรสนบาตชาดก ๑. อมพชาดก มนตเสอมเพราะลบหลครอาจารย [๑๗๒๕] ดกรทานผประพฤตพรหมจรรย แตกอน ทานไดนาเอาผลมะมวงทงเลก ทงใหญมาใหเรา ดกรพราหมณ บดน ผลไมทงหลายยอมไมปรากฏ ดวยมนตเหลานนของทานเลย. [๑๗๒๖] ขาพระบาทกาลงคานวณคลองแหงนกขตฤกษ จนเหนขณะและครดวย มนตกอน ครนไดฤกษและยามดแลว จกนาผลมะมวงเปนอนมากมา ถวายพระองคเปนแน. [๑๗๒๗] แตกอน ทานไมไดพดถงคลองแหงนกขตฤกษ ไมไดเอยถงขณะและ คร ทนใดนน ทานกนาเอาผลมะมวงเปนอนมาก อนประกอบดวยส กลน และรสมาใหเราได. [๑๗๒๘] ดกรพราหมณ แมเมอกอน ผลไมทงหลายยอมปรากฏดวยการรายมนต ของทาน วนน แมทานจะรายมนตกไมอาจใหสาเรจได วนน สภาพของ ทานเปนอยางไร? [๑๗๒๙] บตรแหงคนจณฑาล ไดบอกมนตใหแกขาพระบาทโดยธรรม และได สงกาชบขาพระบาทวา ถามใครมาถามถงชอ และโคตรของเราแลว เจาอยาปกปด มนตทงหลายกจะไมละเจา. [๑๗๓๐] ขาพระบาทนน ครนพระองคผเปนจอมแหงประชาชนถามถงอาจารย อนความลบหลครอบงาแลว ไดกราบทลเทจวา มนตเหลานเปนของ พราหมณ ขาพระบาทจงเปนผเสอมมนต เปนเหมอนคนกาพรา รองไห อย.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 307 [๑๗๓๑] บรษตองการนาหวาน จะพงไดนาหวานจากตนไมใด จะเปนตนละหง กตาม ตนสะเดากตาม ตนทองหลางกตาม ตนไมนนแล เปนตนไม สงสดของบรษนน. [๑๗๓๒] บรษพงรแจงธรรมจากผใด เปนกษตรยกตาม เปนพราหมณกตาม เปน แพศยกตาม เปนศทรกตาม เปนคนจณฑาลกตาม คนเทหยากเยอ กตาม ผนนกจดเปนคนสงสดของบรษนน. [๑๗๓๓] ทานทงหลายจงลงอาชญา และเฆยนตมาณพผน แลวจบมาณพลามกผน ไสคอออกไปเสย มาณพใด ไดประโยชนอยางสงสดดวยความยากเขญ ทานทงหลายจงยงมาณพนนใหพนาศเพราะความเยอหยงจองหอง. [๑๗๓๔] บคคลผสาคญวา ทเสมอ พงตกบอ ถา เหว หรอหลมทมรากไมผ ฉนใด อนง บคคลตาบอด เมอสาคญวา เชอก พงเหยยบงเหา พง เหยยบไฟ ฉนใด ขาแตทานผมปญญา ทานทราบวา ขาพเจาพลาดไป แลว กฉนนน ขอจงใหมนตแกขาพเจาผมมนตอนเสอมแลวอกสกครง หนงเถด. [๑๗๓๕] เราไดใหมนตแกทานโดยธรรม ฝายทานกไดเรยนมนตโดยธรรม หากวา ทานมใจดรกษาปกตไว มนตกจะไมพงละทงทานผตงอยในธรรม. [๑๗๓๖] ดกรคนพาล มนตอนใด ทจะพงไดในมนษยโลก มนตอนนน ทานกจะ ไดในวนนโดยลาบาก ทานผไมมปญญากลาวคาเทจ ทามนตอนมคาเสมอ ดวยชวต ทไดกนโดยยากใหเสอมเสยแลว. [๑๗๓๗] เราจะไมใหมนตเชนนนแกเจาผเปนพาล หลงงมงาย อกตญ พดเทจ ไมมความสารวม มนตทไหน ไปเสยเถด เราไมพอใจ. จบ อมพชาดกท ๑. ๒. ผนทนชาดก การผกเวรของหมและไมตะครอ [๑๗๓๘] ทานเปนบรษถอขวานมาสปา ยนอย ดกรสหาย เราถามทาน ทาน จงบอกแกเรา ทานตองการจะตดไมหรอ.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 308 [๑๗๓๙] เจาเปนหม เทยวอยทวไปทงททบ และทโปรง ดกรสหาย เราถามเจา ขอเจาจงบอกแกเรา ไมอะไรทจะทาเปนกงรถไดมนคงด? [๑๗๔๐] ไมรงกไมมนคง ไมตะเคยนกไมมนคง ไมหกวางจะมนคงทไหนเลา แตวา ตนไมชอวาตนตะครอนนแหละ ทาเปนกงรถมนคงดนก. [๑๗๔๑] ตนตะครอนนใบเปนอยางไร อนง ลาตนเปนอยางไร ดกรสหาย เรา ถามเจา ขอเจาจงบอกแกเรา เราจะรจกไมตะครอไดอยางไร? [๑๗๔๒] กงทงหลายแหงตนไมใด ยอมหอยลงดวย ยอมนอมลงดวย แตไมหก ตนไมนนชอวาตนตะครอ ทเรายนอยใกลโคนตนน. [๑๗๔๓] ตนไมนแหละชอวาตนตะครอ เปนตนไมควรแกการงานของทานทก อยาง คอ ควรแกกา ลอ ดม งอน และกงรถ. [๑๗๔๔] เทวดาผสงอยทตนตะครอไดกลาวดงนวา ดกรภารทวาชะ แมถอยคา ของเรามอย เชญทานฟงถอยคาของเราบาง. [๑๗๔๕] ทานจงลอกหนงประมาณ ๔ นว จากคอแหงหมตวน แลวจงเอาหนง หมกงรถ เมอทาไดอยางนน กงรถของทานกจะพงเปนของมนคง. [๑๗๔๖] เทวดาผสงอยตนตะครอ จองเวรไดสาเรจ นาความทกขมาใหแกหม ทงหลาย ทเกดแลว และยงไมเกด ดวยประการฉะน. [๑๗๔๗] ไมตะครอฆาหม และหมกฆาไมตะครอ ตางกฆากนและกน ดวยการ ววาทกน ดวยประการฉะน. [๑๗๔๘] ในหมมนษย ความววาทเกดขน ณ ทใด มนษยทงหลายในทนน ยอม ฟอนราดงนกยงราแพนหาง เหมอนหมและไมตะครอ ฉะนน. [๑๗๔๙] เพราะเหตนน อาตมภาพขอถวายพระพรแกบพตรทงหลาย ขอความ เจรญจงมแกบพตรทงหลาย เทาทมาประชมกนอย ณ ทน ขอบพตร ทงหลายจงรวมบนเทงใจ อยาววาทกน อยาเปนดงหมและไมตะครอเลย. [๑๗๕๐] ขอบพตรทงหลายจงศกษาความสามคค ความสามคคนนแหละ พระ พทธเจาทงหลายทรงสรรเสรญแลว บคคลผยนดในสามคคธรรม ตงอย ในธรรม ยอมไมคลาดจากธรรม อนเปนแดนเกษมจากโยคะ. จบ ผนทนชาดกท ๒.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 309 ๓. ชวนหงสชาดก รกกนอยไกลกเหมอนอยใกล [๑๗๕๑] ดกรหงส เชญเกาะทตงทองนเถด การไดเหนทานชนใจฉนจรง ทาน เปนอสระในสถานทน ทานมาถงแลว รงเกยจสงใดทมอยในนเวศนน จงบอกสงนนใหทราบเถด. [๑๗๕๒] คนบางพวก ยอมเปนทรกของบคคลบางพวกเพราะไดฟง อนง ความรก ของบคคลบางพวก ยอมหมดสนไปเพราะไดเหน คนบางพวกยอมเปน ทรกเพราะไดเหน และเพราะไดฟง ทานรกใครฉนเพราะไดเหนบาง ไหม? [๑๗๕๓] ทานเปนทรกของฉนเพราะไดฟง และเปนทรกของฉนยงนก เพราะ อาศยการเหน ดกรพญาหงส ทานนารกนาดอยางน เชญอยใน สานกของฉนเถด. [๑๗๕๔] ขาพระองคทงหลายไดรบการสกการบชาแลวเปนนตย พงอยในพระ ราชนเวศนของพระองค แตบางครง พระองคทรงเมานาจณฑแลว จะพง ตรสสงวา จงยางพญาหงสใหฉนท. [๑๗๕๕] การดมนาเมา ซงเปนทรกของฉนยงกวาทาน ฉนตเตยนการดมนาเมานน เอาเถอะ ตลอดเวลาททานยงอยในนเวศนของฉน ฉนจกไมดมนาเมา เลย. [๑๗๕๖] ขาแตพระราชา เสยงของสนขจงจอกทงหลายกด ของนกทงหลายกด รไดงาย แตเสยงของมนษยรไดยากกวานน. [๑๗๕๗] อนง ผใด เมอกอน เปนผใจด คนทงหลายนบถอวา เปนญาตเปนมตร หรอเปนสหาย ภายหลง ผนนกลบกลายเปนศตรไปกได ใจของมนษย รไดยากอยางน. [๑๗๕๘] ใจจดจออยในบคคลใด แมบคคลนนจะอยไกลกเหมอนกบอยใกล ใจ เหนหางจากบคคลใด แมบคคลนนจะอยใกลกเหมอนกบอยไกล.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 310 [๑๗๕๙] ถามจตเลอมใสรกใครกน ถงแมจะอยคนละฝงสมทร กเหมอนอย ใกลชดกน ถามจตคดประทษรายกน ถงแมจะอยใกลชดกน กเหมอน กบอยกนคนละฝงสมทร. [๑๗๖๐] ขาแตพระองคผประเสรฐ คนทเปนศตรกนถงจะอยรวมกน กเหมอนกบ อยหางไกลกน ขาแตพระองคผเปนมงขวญแหงรฐ คนทรกกนถงแม จะอยหางไกลกน กเหมอนกบอยรวมกนดวยหวใจ. [๑๗๖๑] ดวยการอยรวมกนนานเกนควร คนรกกนยอมกลายเปนคนไมรกกนกได ขาพระองคขอทลลาพระองคไป กอนทขาพระองคจะกลายเปนผไมเปน ทรกของพระองค. [๑๗๖๒] เมอเราวงวอนอยอยางน ถาทานมไดรถงความนบถอของเรา ทานกมได ทาตามคาวงวอนของเรา ซงจะเปนผปรนนบตทาน เมอเปนอยางน เรา ขอวงวอนทานวา ทานพงหมนมาทนบอยๆ นะ. [๑๗๖๓] ขาแตพระมหาราชผเปนมงขวญแหงรฐ ถาเรายงอยกนเปนปกตอยางน อนตรายจกยงไมมทงแกพระองคและแกขาพระองค เปนอนแนนอนวา เราทงสองคงไดพบเหนกน ในเมอวนคนผานไปเปนแน. จบ ชวนหงสชาดกท ๓. ๔. จลลนารทกสสปชาดก วาดวยพษเหวเปอกตมและอสรพษ [๑๗๖๔] ฟนเจากมไดหก นาเจากมไดตกเอามา แมกองไฟเจากมไดกอให ลกโพลง เหตไรหนอเจาจงเปนเหมอนคนโงเขลานอนซบเซาอย? [๑๗๖๕] ขาแตคณพอกสสปะ ผมอดทนอยในปาลาบาก ผมจะขอลาคณพอไป การอยในปาลาบาก ผมปรารถนาจะไปสบานเมอง. [๑๗๖๖] ขาแตคณพอผเปนดจพรหม ผออกจากปานไปอย ณ ชนบทใดๆ จะพงศกษาขนบธรรมเนยมทชาวชนบทเขาประพฤตกนอยางไร ขอ คณพอจงพราสอนขนบธรรมเนยมนนแกผมดวยเถด?

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 311 [๑๗๖๗] ถาเจาละปา เหงามนและผลไมในปา พงพอใจอยในบานเมอง เจาจง สาเหนยกจารตของชนบทนนของเราไว. [๑๗๖๘] เจาจงอยาเสพของมพษ จงเวนเหวโดยเดดขาด อยาจมอยในเปอกตม ในทใกลอสรพษ จงเตรยมตวใหพรอม. [๑๗๖๙] ผมขอถาม คณพอกลาวอะไรวาเปนพษ เปนเหว เปนเปอกตม เปนอสรพษของพรหมจรรย ผมถามแลว ขอคณพอโปรดบอกความ ขอนนแกผมเถด? [๑๗๗๐] ดกรพอนารทะ นาดองในโลกเขาเรยกชอวาสรา สรานนทาใจใหฮกเหม มกลนหอม ทาใหพดมาก มรสหวานแหลมปานนาผง พระอรยะ ทงหลายกลาวสรานนวา เปนพษของพรหมจรรย. [๑๗๗๑] ดกรพอนารทะ หญงในโลกยอมยายบรษผประมาทแลว หญงเหลานน ยอมจงจตของบรษไป เหมอนลมพดปยนนทหลนจากตนไป ฉะนน นบณฑตกลาววา เปนเหวของพรหมจรรย. [๑๗๗๒] ดกรพอนารทะ ลาภ สรรเสรญ สกการะ และการบชาในตระกล อนๆ นบณฑตกลาววา เปนเปอกตมของพรหมจรรย. [๑๗๗๓] ดกรพอนารทะ พระราชาผเปนใหญครอบครองแผนดนน เจาอยาเขาไป ใกลพระราชาผเปนใหญ เปนจอมมนษยเชนนน. [๑๗๗๔] ดกรพอนารทะ เจาอยาเทยวไปใกลบาทมลแหงพระราชาทงหลาย ผเปน อสระและเปนอธบดเหลานน พระราชนน บณฑตกลาววา เปนอสรพษของ พรหมจรรย. [๑๗๗๕] บคคลผตองการอาหารในเวลาอาหาร พงเขาไปใกลเรอนใด พงรกศล คอ อโคจร ๕ ทควรเวนในสกลนน แลวพงเทยวแสวงหาอาหารใน เรอนนน. บคคลเขาไปสตระกลอนเพอปานะ หรอโภชนะแลว พงรจก ประมาณบรโภคแตพอควร และไมพงใสใจในรปหญง. [๑๗๗๖] เจาจงเวนใหหางไกลซงการตงคอกโค รานขายสรา คนเกเร ทประชม และขมทรพยทงหลาย เหมอนบคคลผไปดวยยาน เวนหนทางอนไม ราบเรยบ ฉะนน. จบ จลลนารทกสสปชาดกท ๔.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 312 ๕. ทตชาดก วาดวยการบอกความทกขแกผทควรบอก [๑๗๗๗] ดกรพราหมณ เราสงทตทงหลายเพอทานผเพงอย ณ ฝงแมนาคงคา ทตเหลานนถามทาน ทานกมไดบอกใหแจมแจง ความทกขทเกดขนแก ทานนน เปนความตายของทานมใชหรอ? [๑๗๗๘] ขาแตพระองคผทรงบารงรฐกาสใหเจรญ ถาความทกขเกดขนแกพระองค ผใดไมพงเปลองพระองคจากทกขได พระองคอยาไดตรสบอกความทกข นนแกผนน. [๑๗๗๙] ผใดพงเปลองทกขของบคคลผเกดทกขไดสวนเดยวโดยธรรม พงบอก เลาแกผนนไดโดยแท. [๑๗๘๐] ขาแตพระราชา เสยงของสนขจงจอกกด ของนกกด รไดงาย เสยงของมนษยรไดยากยงกวานน. [๑๗๘๑] อนง ผใด เมอกอน เปนผใจด คนทงหลายนบถอวา เปนญาตเปนมตร หรอเปนสหาย ภายหลง ผนนกลบกลายเปฯศตรไปกได ใจของมนษย รไดยากอยางน. [๑๗๘๒] ผใดถกถามเนองๆ ถงทกขของตน ยอมบอกในกาลอนไมควร ผนน ยอมมแตมตรผแสวงหาประโยชน แตไมยนดรวมทกขดวย. [๑๗๘๓] บคคลรกาลอนควร และรจกบณฑต ผมปญญาวา มใจรวมกนแลว พงบอกความทกขทงหลายแกบคคลผเชนนน นกปราชญพงบอกความ ทกขรอนแกผอน พงเปลงวาจาออนหวานมประโยชน. [๑๗๘๔] อนง ถาบคคลอดกลนความทกขของตนไมไดกพงรวา ประเพณของ โลกน จะมเพอถงความสขสาหรบเราผเดยวไมได นกปราชญเมอเพงเลง หรและโอตตปปะอนเปนของจรง พงอดกลนความทกขรอนไวผเดยว เทานน. [๑๗๘๕] ขาแตพระมหาราชา ขาพระองคตองการจะหาทรพยใหอาจารย จงเทยวไป ทวแวนแควน นคม และราชธานทงหลาย.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 313 [๑๗๘๖] ขอกะคฤหบด ราชบรษ และพราหมณมหาศาลไดทองคา ๗ ลม ทองคา ๗ ลมของขาพระองคนนหายเสยแลว เพราะเหตนน ขาพระองคจง เศราโศกมาก. [๑๗๘๗] ขาแตพระมหาราชา บรษผเปนทตของพระองคเหลานน ขาพระองคคดร ดวยใจวา ไมสามารถจะปลดเปลอง ขาพระองคจากทกขได เพราะ เหตนน ขาพระองคจงไมบอกแกบรษเหลานน. [๑๗๘๘] ขาแตพระมหาราชา สวนพระองค ขาพระองคคดรดวยใจวา พระองค สามารถจะปลดเปลองขาพระองคจากทกขได เพราะเหตนน ขาพระองค จงกราบทลใหพระองคทรงทราบ. [๑๗๘๙] พระราชาผบารงรฐกาสใหเจรญ มพระฤหทยเลอมใส ไดพระราชทาน ทองคา ๑๔ แทง แกพระโพธสตวนน. จบ ทตชาดกท ๕. ๖. กาลงคโพธชาดก วาดวยการพยากรณทอนเปนชยภม [๑๗๙๐] พระเจาจกพรรดทรงพระนามวากาลงคะ ไดทรงสงสอนมนษยทวแผนดน โดยธรรม ไดเสดจไปสทใกลตนโพธดวยชาง ทรงมอานภาพมาก. [๑๗๙๑] ภารทวาชปโรหตชาวกาลงครฐ พจารณา ดภมภาคแลว จงประคอง อญชลกราบทลพระเจาจกรพรรดผเปนบตรแหงดาบส ชอกาลงคะวา. [๑๗๙๒] ขาแตพระมหาราชา ขอเชญพระองคเสดจลงเถด ภมภาคนอนพระพทธเจา ผเปนสมณะทรงสรรเสรญแลว พระพทธเจาทงหลายผตรสรโดยยง มพระคณหาประมาณมได ยอมไพโรจน ณ ภมภาคน. [๑๗๙๓] หญาและเครอเถาทงหลายในภมภาคสวนน มวนเวยนโดยทกษณาวตร ภมภาคสวนน เปนทไมหวนไหวแหงแผนดน (เมอกลปจะตงขนกตง ขนกอน เมอกลปพนาศกพนาศภายหลง) ขาแตพระมหาราชา ขาพระองค ไดสดบมาอยางน.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 314 [๑๗๙๔] ภมภาคสวนน เปนมณฑลแหงแผนดนอนทรงไวซงภตทงปวง มสาคร เปนขอบเขต ขอเชญพระองคเสดจลง แลวทรงกระทาการนอบนอมเถด พระเจาขา. [๑๗๙๕] ชางกญชรตวประเสรฐ เกดในตระกลอโบสถ ยอมไมเขาไปใกลประเทศ นนเลย ดวยเหตมประมาณเทาน. [๑๗๙๖] ชางตวประเสรฐน เปนชางเกดแลวในตระกลอโบสถโดยแท ถงกระนน กไมอาจจะเขาไปใกลประเทศมประมาณเทานได ถาพระองคยงทรงสงสย อย กจงทรงไสชางพระทนงไปเถด. [๑๗๙๗] พระเจากาลงคะทรงสดบคานนแลว จงทรงใครครวญถอยคาของปโรหต ผชานาญการพยากรณวา เราจกรถอยคาของปโรหตนวา จรงหรอไมจรง นแลว ทรงไสชางพระทนงไป. [๑๗๙๘] ฝายชางพระทนงนน ถกพระราชาทรงไสไปแลว กเปลงเสยงดจนก กระเรยนแลวถอยหลงทรดคกลง ดงอดทนภาระหนกไมได. [๑๗๙๙] ปโรหตภารทราชะชาวกาลงครฐ รวา ชางพระทนงสนอายแลว จงรบ กราบทลพระเจากาลงคะวา ขาแตพระมหาราชา ขอเชญเสดจไปทรงชาง พระทนงเชอกอนเถด ชางพระทนงเชอกนสนอายแลว พระเจาขา. [๑๘๐๐] พระเจากาลงคะทรงสดบคานนแลว จงรบเสดจไปทรงชางพระทนง เชอกใหม เมอพระราชาเสดจกาวไปพนแลว ชางพระทนงทตายแลว กลมลง ณ พนดนทนนเอง ถอยคาของปโรหต ผชานาญการพยากรณ เปนอยางใด ชางพระทนงเปนอยางนน. [๑๘๐๑] พระเจากาลงคะไดตรสกะพราหมณภารทวาชะชาวกาลงครฐอยางนวา ทานเปนสมพทธะ รเหนเหตทงปวงโดยแท. [๑๘๐๒] กาลงคพราหมณ เมอไมรบคาสรรเสรญนนจงไดกราบทลวา ขาแต พระมหาราชา ขาพระองคเปนผชานาญการพยากรณ ชอวาพทธะ ผรเหต ทงปวงกจรง.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 315 [๑๘๐๓] แตพระพทธเจาทงหลายเปนพระสพพญดวย เปนพระสพพวทดวย ยอมรเหตทงปวงดวยพระญาณเปนเครองกาหนด ขาพระองครเหต ทงปวงได เพราะกาลงแหงอาคม พระพทธเจาทงหลาย รเหตทงปวงได ดวยพระสพพญตญาณ. [๑๘๐๔] พระเจากาลงคะ ทรงนาเอามาลาและเครองลบไลพรอมดวยดนตรตางๆ ไปบชาพระมหาโพธแลว รบสงใหกระทากาแพงแวดลอม. [๑๘๐๕] รบสงใหเกบดอกไมประมาณหกหมนเลมเกวยนมาบชาโพธมณฑลอนเปน อนตรยะ แลวเสดจกลบ. จบ กาลงคโพธชาดกท ๖. ๗. อกตตชาดก อกตตดาบสขอพรทาวสกกะ [๑๘๐๖] ทาวสกกะผเปนใหญแหงภต ทรงเหนอกตตดาบสผยบยงอย จงไดตรส ถามวา ดกรพราหมณ ทานปรารถนาสมบตอะไร ถงยบยงอยผเดยว ในถนอนแหงแลง? [๑๘๐๗] ดกรทาวสกกะ การเกดบอยๆ เปนทกข อนง ความแตกทาลายแหง รางกาย และความตายอยางหลงใหล กเปนทกข เพราะเหตนน อาตมภาพจงยบยงอย ณ ทน. [๑๘๐๘] ขาแตทานกสสปะ เพราะถอยคาทพระคณเจากลาวน เปนถอยคาสมควร เปนสภาษต โยมขอถวายพรแกทานตามททานมใจปรารถนา. [๑๘๐๙] ดกรทาวสกกะผเปนใหญแหงภตทงปวง ถามหาบพตรจะทรงประทานพร แกอาตมภาพ ชนทงหลายไดบตร ภรรยา ทรพย ขาวเปลอก และ สงของอนเปนทรกทงหลาย แลวยงไมอมดวยความโลภใด ความโลภนน อยาพงมในอาตมภาพเลย.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 316 [๑๘๑๐] ขาแตทานกสสปะ เพราะถอยคาทพระคณเจากลาวน เปนถอยคาสมควร เปนสภาษต โยมขอถวายพรแกทานตามททานมใจปรารถนา. [๑๘๑๑] ดกรทาวสกกะผเปนใหญแหงภตทงปวง ถามหาบพตรจะทรงประทานพร แกอาตมภาพ นา ทดน เงน โค มา ทาส กรรมกร ยอมเสอม สนไปดวยโทสะใด โทสะนนอยาพงมในอาตมภาพเลย. [๑๘๑๒] ขาแตทานกสสปะ เพราะถอยคาทพระคณเจากลาวน เปนถอยคาสมควร เปนสภาษต โยมขอถวายพรแกทานตามททานมใจปรารถนา. [๑๘๑๓] ดกรทาวสกกะผเปนใหญแหงภตทงปวง ถามหาบพตรจะทรงประทานพร แกอาตมภาพ อาตมภาพไมพงเหน ไมพงไดฟงคนพาล ไมพงอยรวม กบคนพาล ไมขอกระทา และไมขอชอบใจการเจรจาปราศรยกบคนพาล. [๑๘๑๔] ขาแตทานกสสปะ คนพาลไดกระทาอะไรใหแกทานหรอ ขอทานจงบอก เหตนนแกโยม เพราะเหตไร ทานจงไมปรารถนาเหนคนพาล? [๑๘๑๕] คนพาลผมปญญาทราม ยอมแนะนาสงทไมควรจะแนะนา ยอมชกชวนใน สงทไมใชธระ การแนะนาชวเปนความดของเขา คนพาลนนถงจะ พดดกโกรธ เขามไดรวนย การไมเหนคนพาลนนเปนความด. [๑๘๑๖] ขาแตทานกสสปะ เพราะถอยคาทพระคณเจากลาวน เปนถอยคาสมควร เปนสภาษต โยมขอถวายพรแกทานตามททานมใจปรารถนา. [๑๘๑๗] ดกรทาวสกกะผเปนใหญแหงภตทงปวง ถามหาบพตรจะทรงประทานพร แกอาตมภาพ อาตมภาพพงขอเหน ขอฟงนกปราชญ ขออยรวมกน กบนกปราชญ ขอกระทา และขอชอบใจการเจรจาปราศรยกบนกปราชญ. [๑๘๑๘] ขาแตทานกสสปะ นกปราชญไดกระทาอะไรใหแกทานหรอ ขอทานจง บอกเหตนนแกโยม เพราะเหตไร ทานจงปรารถนาเหนนกปราชญ? [๑๘๑๙] นกปราชญยอมแนะนาสงทควรแนะนา ยอมไมชกชวนในสงทไมใชธระ การแนะนาดเปนความดของนกปราชญนน นกปราชญนน ผอน กลาวชอบกไมโกรธ ยอมรจกวนย การสมาคมคบหากนกบนกปราชญ นนเปนความด.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 317 [๑๘๒๐] ขาแตทานกสสปะ เพราะถอยคาทพระคณเจากลาวน เปนถอยคาสมควร เปนสภาษต โยมขอถวายพรแกทานตามททานมใจปรารถนา. [๑๘๒๑] ดกรทาวสกกะผเปนใหญแหงภตทงปวง ถามหาบพตรจะทรงประทานพร แกอาตมภาพ เมอราตรสวางแจง พระอาทตยอทยขนแลว ขออาหาร อนเปนทพย และยาจกผมศล พงปรากฏขน เมออาตมภาพใหทานอย ขอใหศรทธาของอาตมภาพไมพงเสอมสนไป ครนใหทานแลวขอให อาตมภาพไมพงเดอดรอนในภายหลง เมอกาลงใหอย กขอใหอาตมภาพ พงยงจตใหเลอมใส ดกรทาวสกกะ ขอมหาบพตรทรงประทานพรน แกอาตมภาพเถด. [๑๘๒๒] ขาแตทานกสสปะ เพราะถอยคาทพระคณเจากลาวน เปนถอยคาสมควร เปนสภาษต โยมขอถวายพรแกทานตามททานมใจปรารถนา. [๑๘๒๓] ดกรทาวสกกะผเปนใหญแหงภตทงปวง ถามหาบพตรจะทรงประทานพร แกอาตมภาพ มหาบพตรอยาพงเขามาใกลอาตมภาพอกเลย ดกรทาว สกกะ ขอมหาบพตรทรงประทานพรนแกอาตมภาพเถด. [๑๘๒๔] นรชาตหญงชายทงหลาย ยอมปรารถนาจะเหนโยมดวยวตรจรยาเปน อนมาก เพราะเหตไรหนอ การเหนโยมจงเปนภยแกทาน? [๑๘๒๕] อาตมภาพเหนเพศเทวดาเชนพระองค ผสาเรจดวยสงทตองประสงค ทกอยางแลว กจะพงประมาท ทาความเพยรปรารถนาตาแหนงทาวสกกะ การเหนมหาบพตรจงเปนภยแกอาตมภาพ. จบ อกตตชาดกท ๗. ๘. ตกการยชาดก การพดดเปนศรแกตว [๑๘๒๖] ดกรพอตกการยะ ฉนเองเปนคนโงเขลา กลาวคาชวชาเหมอนกบในปา รองเรยกงมาใหกนตน ฉะนน ฉนนาจะตกลงไปในหลมน ไดยนมาวา บคคลทพดลวงเลยขอบเขตไมดเลย.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 318 [๑๘๒๗] บคคลทพดลวงเลยขอบเขต ยอมไดประสบการจองจา การถกฆา ความเศราโศกและความราไห ขาแตทานอาจารย ชนทงหลายจะฝงทาน ลงในหลม เพราะเหตใด ทานตองตเตยนตวทานเอง เพราะเหตนน. [๑๘๒๘] เราจะซกถามตณฑละ เพอประโยชนอะไรเลา นางกาลซควรทากะ นองชายของเขาเอง เราถกแยงผาจนเปนคนเปลอยกาย แมเรองน กเหมอนกบเรองของทานเปนอนมาก? [๑๘๒๙] นกกะลงตวใด มไดชนกบเขาดวย เขาไปจบอยในระหวางศรษะแพะ ทงสองผกาลงชนกนอย นกกะลงตวนน กถกศรษะแพะบดขยแลว ณ ทนนเอง แมเรองน กเหมอนกบเรองของทานเปนอนมาก. [๑๘๓๐] คน ๔ คนจะปองกนคนคนเดยว ชวยกนจบชายผาไวคนละชาย คน ทงหมดนนกพากนหวแตกนอนตายแลว แมเรองน กเหมอนกบเรอง ของทานเปนอนมาก. [๑๘๓๑] นางแพะทถกโจรทงหลายผกไวในพมกอไผ คกคะนอง เอาเทาหลงดดไป กระทบมดตกลงมา พวกโจรกเอามดนนเองเชอดคอนางแพะฉนใด แมเรองน กเหมอนกบเรองของทานเปนอนมาก. [๑๘๓๒] พวกนมใชเทวดา มใชบตรคนธรรพ พวกนเปนเนอ พวกนถกนามา ดวยอานาจประโยชน เจาทงหลายจงยางมนตวหนง สาหรบอาหารมอเยน อกตวหนงสาหรบอาหารมอเชา. [๑๘๓๓] คาทพภาษตตงแสนคา กไมถงแมสวนเสยวของคาสภาษต กนนรรงเกยจ คาทพภาษตจงเศราหมอง เพราะเหตนน กนนรจงนงเฉยเสย ไมใช นงเฉยเพราะความโงเขลา. [๑๘๓๔] กนนรตวนกลาวแกเราไดแลว เจาทงหลาย จงปลอยกนนรตวนนไป อนง จงนาไปสงใหถงเขาหมพานต สวนกนนรตวน เจาทงหลาย จงสงไปใหโรงครวใหญ จงยางมนสาหรบอาหารเชา แตเชาทเดยว. [๑๘๓๕] ขาแตพระมหาราชา ปศสตวทงหลายพงฝน ประชาชนนกพงปศสตว พระองคเปนทพงของขาพระบาท ภรรยาของขาพระบาท กพงขาพระบาท

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 319 ในระหวางขาพระบาททงสอง ตวหนงรวาอกตวหนงตายแลว ตนเอง พนแลวจากความตาย จงจะไปสบรรพต. [๑๘๓๖] ขาแตพระองคผเปนจอมแหงชน ความนนทาทงหลายมใชจะหลกเลยง ใหพนไปโดยงายเลย ชนทงหลายมฉนทะตางๆ กน ซงควรจะซอง เสพ คนหนงไดรบการสรรเสรญดวยคณธรรมขอใด คนอนไดคน นนทา ดวยคณธรรมขอนนเอง. [๑๘๓๗] โลกทงปวงมจตยงดวยจตของคนอน โลกทงปวงชอวามจตในจตของตน สตวทงปวง ทเปนปถชน ตางกมจตใจตางกน สตวทงหลายในโลกน ไมพงเปนไปในอานาจแหงจตของใคร. [๑๘๓๘] กนนรพรอมดวยกนนรผภรรยา เปนผนงไมพด เปนผกลวภย ไดกลาว แกแลวในบดน กนนรนนชอวา พนแลวในบดน เปนผมความสข หาโรคมได เพราะวาการเปลงวาจาด นามาซงประโยชนแกนรชน ทงหลาย. จบ ตกการยชาดกท ๘. ๙. รรมคชาดก วาดวยนาใจของพญาเนอรร [๑๘๓๙] ใครบอกมฤค ผสงสดกวามฤคทงหลายนนแกเราได เราจะใหบานสวย และหญงทประดบประดาแลวแกผนน. [๑๘๔๐] ขอไดโปรดพระราชทานบานสวย และหญงทประดบประดาแลวแก ขาพระองคเถด ขาพระองค จะกราบทลมฤคผสงสดกวามฤคทงหลายแก พระองค. [๑๘๔๑] ณ ไพรสณฑนน มตนมะมวง และตนรงทงหลาย ดอกบานสะพรง พนทแหงไพรสณฑนน ดารดาษไปดวยตณชาต มสเหมอนแมลงคอม ทอง มฤคตวนนอยทไพรสณฑนน.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 320 [๑๘๔๒] พระเจาพาราณส ทรงโกงธนสอดใสลกศรไว เสดจเขาไปแลว สวน มฤคเหนพระราชาแลว ไดรองกราบทลไปแตไกลวา ขาแตพระ มหาราชาผประเสรฐ โปรดทรงรอกอน อยาเพงทรงยงขาพระบาทเสย เลย ใครหนอไดกราบทลความเรองแกพระองควา มฤคตวนอย ณ ไพรสณฑน. [๑๘๔๓] ดกรสหาย บรษผมมารยาทอนเลวทราม ยนอยหางๆ นน บรษคนนน แหละ ไดบอกความเรองนแกเราวา มฤคตวนอย ณ ไพรสณฑน. [๑๘๔๔] ไดยนวา คนบางพวกในโลกน กลาวความจรงไวอยางนวา ไมลอยนายง ดกวา คนบางคนไมดเลย. [๑๘๔๕] ดกรพญามฤค เธอตเตยนพวกไหนแน ตเตยนพวกมฤค พวกนก หรอพวกมนษย เรามความกลวไมนอย เพราะไดฟงเจาพดภาษา มนษยได. [๑๘๔๖] ขาพระองคชวยยกขนซงบรษคนใด ผลอยไปในหวงนาคงคา มนามาก ไหลเชยว ภยมาถงขาพระองคแลว เพราะบรษผนนเปนเหต ขาแต พระมหาราชา การสมาคมกบอสตบรษทงหลาย นาทกขมาใหโดยแท. [๑๘๔๗] เรานนจะปลอยลกศร ๔ ปกนแหวกไปในอากาศ ใหไปตดตรงหวใจ เราจกฆามนผประทษรายมตร ผไมทากจทควรทา ไมรจกผกระทาคณ ใหเชนทาน. [๑๘๔๘] ขาแตพระองคผเปนจอมแหงประชาชน สตบรษทงหลายไมสรรเสรญ การฆาบณฑต และคนพาลเลย คนผมธรรมอนลามก จงกลบไปส เรอนของเขาตามปรารถนาเถด อนง ขอไดโปรดพระราชทานคาจาง ตาม ทพระองคตรสไวแกเขาดวยเถด อนง ขาพระองค ขอทาความปรารถนา ของพระองค. [๑๘๔๙] ดกรพญามฤค ทานผไมประทษรายตอมนษยผประทษราย นบเปนผหนง ในจานวนสตบรษทงหลายเปนแน คนผมธรรมอนลามก จงกลบไปส เรอนของตนตามความปรารถนา อนง เราจะใหคาจางทเราพดไวแกเขา และเราขอใหบานสวยแกทาน.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 321 [๑๘๕๐] ขาแตพระราชา เสยงของสนขจงจอกกด ของนกกด รไดงาย เสยง ของมนษยรไดยาก ยงกวานน อนง ผใดเมอกอน เปนคนใจด คน ทงหลายนบถอวา เปนญาตเปนมตร หรอเปนสหาย ภายหลง ผนน กลบกลายเปนศตรไปกได ใจของมนษยรไดยากอยางน. [๑๘๕๑] ชาวชนบท และชาวนคมทงหลายมาประชมพรอมกนรองทกขวา ฝง เนอพากนมากนขาว ขอพระองคจงตรสหามฝงเนอนนเสยบาง พระ เจาขา. [๑๘๕๒] ชนบทอยาไดม แมแวนแควนจะพนาศไป กตามทเถด เราใหอภย แกฝงเนอและนกยงแลว ไมขอประทษรายพญาเนอรรเปนอนขาด. [๑๘๕๓] ชาวชนบทของเราจะไมมกตาม ชาวชนบทจะไมพดกะเรากตาม เราได ใหพรแกพญาเนอไวแลว จะไมพดเทจเปนอนขาด. จบ รรมคชาดกท ๙. ๑๐. สรภชาดก วาดวยละมงทาคณแกพระราชา [๑๘๕๔] บรษพงหวงไวทเดยว บณฑตไมพงเบอหนาย เราเหนตนอยวา ปรารถนา อยางใด ไดเปนอยางนน. [๑๘๕๕] บรษพงหวงไวทเดยว บณฑตไมพงเบอหนาย เราเหนตนอยวา ได รบความชวยเหลอใหขนจากนาสบกได. [๑๘๕๖] บรษพงพยายามไวทเดยว บณฑตไมพงเบอหนาย เราเหนตนอยวา ปรารถนาอยางใด ไดเปนอยางนน. [๑๘๕๗] บรษพงพยายามราไป บณฑตไมพงเบอหนาย เราเหนตนอยวา ไดรบ ความชวยเหลอใหขนจากนาสบกได. [๑๘๕๘] นรชนผมปญญา แมตกอยในกองทกข กไมควรตดความหวงในอนจะ มาสความสข เพราะวาผสสะอนไมเกอกลและเกอกลมมาก คนทไมใฝ ฝนถงเลยกตองเขาถงความตาย.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 322 [๑๘๕๙] สงทไมไดคดไวยอมมไดบาง สงทคดไวยอมพนาศไปบาง โภคะ ทงหลายของสตร หรอบรษ จะสาเรจไดดวยความคดนกไมมเลย. [๑๘๖๐] เมอกอนพระองคเสดจตดตามละมงตวใดไปตกเหวทซอกเขา พระองค ทรงพระชนมสบมาได ดวยความบากบนของละมงตวนน ผมจตไม ทอแท. [๑๘๖๑] ละมงตวใดพยายามเอากอนหนถมเหว ชวยพระองคขนจากเหวลกยาก ทจะขน ปลดเปลองพระองค ผเขาถงกองทกขเสยจากปากมฤตย พระองคกาลงตรสถงละมงตวนน ผมจตไมทอแท. [๑๘๖๒] ดกรพราหมณ เมอคราวนน ทานไดอยในทนนดวยหรอ หรอวาใครได บอกเรองนแกทาน ทานเปนผเปดเผยขอทเคลอบคลม เหนเรองไดทง ปวงละสหนอ ความรของทานมกาลง เหนปรโปรงหรออยางไร? [๑๘๖๓] ขาแตพระองคผเปนจอมประชาชน เมอคราวนน ขาพระองคหาไดอย ในทนนไม และใครกมไดบอกเรองนนแกขาพระองคเลย แตวานก ปราชญทงหลาย ยอมนาเนอความแหงบทคาถาทพระองคทรงภาษตแลว มาใครครวญด. [๑๘๖๔] ขาแตพระองคผทรงพระปรชาอนประเสรฐ พระองคทรงสอดลกศรอนม ปก อนจะกาจดความแกลวกลาของปรปกษไดเขาในแลงแลว จะทรง ลงเลอะไรอยอกเลา ลกศรททรงยงไปแลวตองฆาละมงไดทนท ละมงน คงเปนพระกระยาหารของพระราชาไดโดยแท. [๑๘๖๕] ดกรพราหมณ แมเราจะรแจงชดความขอนวา เนอเปนอาหารของ กษตรย กแตวา เราจะบชาคณทละมงนไดทาไวแกเรา ในครงกอน เพราะเหตนน เราจงไมฆาละมงน. [๑๘๖๖] ขาแตพระมหาราชาผเปนใหญแหงทศ นนมใชเนอ นนคอทาวสกกะ ผเปนใหญกวาอสร ขาแตพระองคผเปนจอมมนษย พระองคจงทรงฆา ทาวสกกะเทวราชนนเสย แลวจะไดเปนใหญในหมอมรเทพ. [๑๘๖๗] ขาแตพระราชาผองอาจ ประเสรฐกวานรชน ถาวาพระองคยงทรงลงเล ทจะฆาละมงผเปนพระสหาย พระองคพรอมดวยพระราชโอรส และ พระราชชายา จกตองไปยงเวตรณนรกของพญายม.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 323 [๑๘๖๘] เรา ชาวชนบททงหมด ลก เมยและหมสหาย จะพากนไปยงเวตรณนรก ของพญายมนนกตาม ถงกระนน เราจะไมฆาผทใหชวตเรา เปน อนขาด. [๑๘๖๙] ดกรมหาพราหมณ ละมงตวน ทาคณแกเราเมอคราวถงความยาก ตว คนเดยวในปาเปลยวแสนราย เราระลกไดอยถงบรพกจเชนนน ท ละมงตวนกระทาแกเรา รคณอยจะพงฆาอยางไรไดเลา. [๑๘๗๐] ขอพระองคผทรงโปรดปรานมตรยงนก จงทรงพระชนมชพอยยนนาน เถด พระองคจงทรงปกครองราชสมบตในคณธรรมเถด จงทรงมหม นารบารงบาเรอ จงทรงบนเทงพระหฤทยในแวนแควน เหมอนทาว วาสวะบนเทงอยในไตรทพย ฉะนน. [๑๘๗๑] ขอพระองคไมทรงพระพโรธ จงมพระหฤทยผองใสอยเปนนตย ทรง กระทาสมณพราหมณ ผตงอยในธรรมทงปวง ใหเปนแขกควรตอนรบ ครนทรงบาเพญทาน และเสวยบางตามอานภาพแลว ชาวโลกไม ตเตยนพระองคได จงเสดจเขาถงสคคสถานเถด. จบ สรภชาดกท ๑๐. _________________ รวมชาดกทมในวรรคน คอ ๑. อมพชาดก๒. ผนทนชาดก ๓. ชวนหงสชาดก ๔. จลลนารทกสสปชาดก ๕. ทตชาดก ๖. กาลงคโพธชาดก ๗. อกตตชาดก ๘. ตกการยชาดก ๙. รรมคชาดก๑๐. สรภชาดก. จบ เตรสนบาตชาดก _________________

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 324 ปกณณกนบาตชาดก ๑. สาลเกทารชาดก วาดวยนกแขกเตาเลยงพอแม [๑๘๗๒] ขาแตทานโกสยะ นาขาวสาลบรบรณด แตนกแขกเตาทงหลายพากน มากนเสย ขาพเจาขอคนนานนใหแกทาน เพราะขาพเจาไมอาจจะหาม นกแขกเตาเหลานนได กในนกแขกเตาเหลานน มนกแขกเตาตวหนง งามกวาทกๆ ตว กนขาวสาลตามตองการแลวยงคาบเอาไปดวยจะงอย ปากอก. [๑๘๗๓] เจาจงดกบวงพอทจะใหนกนนตดได แลวจงจบนกนนทงยงเปนมาให เราเถด. [๑๘๗๔] ฝงนกเหลานนกน และดมแลว ยอมพากนบนไป เราผเดยวตดบวง เราทาบาปอะไรไว? [๑๘๗๕] ดกรนกแขกเตา ทองของเจาเหนจะใหญกวาทองของนกเหลาอนเปน แน เจากนขาวสาลตามตองการแลว ยงคาบเอาไปดวยจะงอยปากอก? ดกรนกแขกเตา เจาจะบรรจฉางในปาไมงวนนใหเตมหรอ หรอวา เจากบเรามเวรกนมา สหายเอย เราถามเจาแลว ขอเจาจงบอกแกเรา เถด เจาฝงขาวสาลไวทไหน? [๑๘๗๖] ขาพเจากบทานมไดมเวรกน ฉางของขาพเจากไมม ขาพเจานาเอาขาว สาลของทานไปถงยอดงวแลว กเปลองหนเกา ใหเขากหนใหม และ ฝงขมทรพยไวทปางวนน ขาแตทานโกสยะ ขอทานจงทราบอยางน เถด. [๑๘๗๗] การใหกหนของทานเปนเชนไร และการเปลองหนของทานเปนเชนไร ทานจงบอกวธฝงขมทรพย แลวทานจะหลดพนจากบวงได?

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 325 [๑๘๗๘] ขาแตทานโกสยะ บตรนอยทงหลายของขาพเจายงออน ขนปกยงไม ขน บตรเหลานนขาพเจาเลยงมาแลว เขาจกเลยงขาพเจาบาง เพราะ เหตนน ขาพเจาจงชอวาใหบตรเหลานนกหน มารดาและบดาของ ขาพเจาแกเฒาลวงกาลผานวยไปแลว ขาพเจาคาบเอาขาวสาลไปดวย จะงอยปาก เพอทานเหลานน ชอวาเปลองหนททานทาไวกอน อนง นกเหลาอนทปาไมงวนน มขนปกอนหลดหมดแลว เปนนกทพพล ภาพ ขาพเจาตองการบญ จงไดใหขาวสาลแกนกเหลานน บณฑต ทงหลายกลาวการทาบญนนวา เปนขมทรพย. การใหกหนของขาพเจา เปนเชนน การเปลองหนของขาพเจาเปนเชนน ขาพเจาบอกการฝง ขมทรพยไวเชนน ขาแตทานโกสยะ ขอทานจงทราบอยางนเถด. [๑๘๗๙] นกตวนดจรงหนอ เปนนกมธรรมชนเยยม ในมนษยบางพวกยงไมม ธรรมเชนนเลย. เจาพรอมดวยญาตทงมวล จงกนขาวสาลตามความ ตองการเถด ดกรนกแขกเตา เราขอเหนเจาแมอกตอไป การทไดเหน เจาเปนทพอใจของเรา. [๑๘๘๐] ขาแตทานโกสยะ ขาพเจาไดกน และดมแลวในทอยของทาน ทาน เปนทพงพานกของพวกเราทกวนคน ขอทานจงใหทานในทานทมอาชญา อนวางแลว และจงเลยงดมารดาบดาผแกเฒาแลวดวย. [๑๘๘๑] วนน สงาราศรเกดขนแกเราแลวหนอ ทเราไดเหนทานผเปนยอดแหง ฝงนก เพราะไดฟงคาสภาษตของนกแขกเตา เราจกทาบญใหมาก. [๑๘๘๒] โกสยพราหมณนน มใจเบกบานราเรงผองใส จดแจงขาวและนาไว แลว เลยงดสมณะและพราหมณทงหลาย ใหอมหนาสาราญดวยขาว และนา. จบ สาลเกทารชาดกท ๑. ๒. จนทกนนรชาดก วาดวยนางจนทกนนร [๑๘๘๓] ดกรนางจนทา ชวตของพใกลจะขาดอยแลว พกาลงเมาเลอด จนทาเอย พเหนจะละชวตไปแมในวนน ลมปราณของพกาลงจะดบ. ชวตของพ

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 326 กาลงจะจม ความทกขกาลงเผาผลาญหวใจพ พลาบากยงนก ความโศก ของพครงนเปนความโศกยงใหญกวาความโศกเหลาอน เพราะเหตแหง เจาจนทาผจะเศราโศกถงพโดยแท. พจะเหยวแหง เหมอนตนหญา ทถกทงไวบนแผนหนรอน เหมอนตนไมมรากอนขาด พจะเหอดหาย เหมอนแมนาทขาดหวง ความโศกของพครงนเปนความโศกยงใหญ กวาความโศกเหลาอน เพราะเหตแหงเจาจนทาผจะเศราโศกถงพโดยแท. นาตาของพไหลออกเรอยเหมอนนาฝนทตกลงทเชงบรรพต ไหลไปไม ขาดสาย ฉะนน ความโศกของพครงนเปนความโศกยงใหญกวาความ โศกเหลาอน เพราะเหตแหงเจาจนทาผจะเศราโศกถงพโดยแท. [๑๘๘๔] พระราชบตรใด ยงสามผเปนทปรารถนาของเรา เพอใหเปนหมายท ชายปา พระราชบตรนนเปนคนเลวทรามแท สามของเรานนถกยงแลว นอนอยบนพนดน. พระราชบตรเอย มารดาของทานจงไดรบสนอง ความโศกในดวงหทยของขาผเพงมองดกนนรผสามน. ชายาของทานจง ไดรบสนองความโศกในดวงหทยของขาผเพงมองดกนนรผสามน. พระ ราชบตรเอย ทานไดฆากนนรผไมประทษราย เพราะความรกใครในเรา ขอมารดาของทานอยาไดพบเหนบตร และสามเลย. ทานไดฆากนนรผ ไมประทษราย เพราะความรกใครในเรา ขอชายาของทานจงอยาไดพบ เหนบตร และสามเลย. [๑๘๘๕] ดกรนางจนทา ผมนยนตาบานดงดอกไมในปา เธออยารองไห อยา เศราโศกเลย เธอจกไดเปนอครมเหสของฉน มเหลานารในราชสกล บชา. [๑๘๘๖] พระราชบตร ถงแมวาเราจกตองตาย แตเราจกไมขอยอมเปนของทาน ผฆากนนรสามของเราผมไดประทษราย เพราะความรกใครในเรา. [๑๘๘๗] แนะนางกนนรผขขลาด มความรกใครตอชวต เจาจงไปสปาหมพานต เถด มฤคอนๆ ผบรโภคกฤษณาและกะลาพก จกยงรกใครยนดตอเจา. [๑๘๘๘] ขาแตกนนร ภเขาเหลานน ซอกเขาเหลานน และถาเหลานนตงอย ณ ทนน ฉนไมเหนทานในทนนๆ จะกระทาอยางไร? ขาแตกนนร เมอ

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 327 ฉนไมเหนทานทเทอกเขา ซงเราเคยรวมอภรมยกน จะกระทาอยางไร ขาแตกนนร เมอฉนไมเหนทานทแผนผาอนลาดดวยใบไมเปนทนา รนรมย พวกมฤครายไมกลากลาย จะทาอยางไร? ขาแตกนนร เมอ ฉนไมเหนทานทแผนผาอนลาดดวยดอกไม เปนทนารนรมย พวก มฤครายไมกลากลาย จะทาอยางไร? ขาแตกนนร เมอฉนไมเหนทาน ทลาธารอนมนาใสไหลอยเรอยๆ มกระแสเกลอนกลนไปดวยดอก โกสม จะกระทาอยางไร? ขาแตกนนร เมอฉนไมเหนทานทยอดเขา หมพานตอนมสเขยว นาดนาชม จะกระทาอยางไร? ขาแตกนนร ฉนไมเหนทานทยอดเขาหมพานตมสเหลองอราม นาดนาชม จะกระทา อยางไร? ขาแตกนนร เมอฉนไมเหนทานทยอดเขาหมพานตอนมสแดง นาดนาชม จะกระทาอยางไร? ขาแตกนนร เมอฉนไมเหนทานทยอด เขาหมพานตอนสงตระหงาน นาดนาชม จะกระทาอยางไร? ขาแต กนนร เมอฉนไมเหนทานทยอดเขาหมพานตอนมสขาว นาดนาชม จะกระทาอยางไร? ขาแตกนนร เมอฉนไมเหนทานทยอดเขาหมพานต อนงามวจตร นาดนาชม จะกระทาอยางไร? ขาแตกนนร เมอฉนไม เหนทานทเขาคนธมาทนอนดารดาษไปดวยยาตางๆ เปนถนทอยของ หมเทพเจา จะกระทาอยางไร? ขาแตกนนร เมอฉนไมเหนทานทภเขา คนธมาทนอนดารดาษไปดวยโอสถทงหลาย จะกระทาอยางไร? [๑๘๘๙] ขาแตทานพราหมณผเปนเจา ฉนขอไหวเทาทงสองของทาน ผมความ เอนด มารดาสามผทดฉนซงเปนกาพราปรารถนายงนกดวยนาอมฤต ดฉน ไดชอวา เปนผพรอมเพรยงดวยสามผเปนทรกยงแลว. [๑๘๙๐] บดน เราทงสองจกไปเทยวสลาธาร อนมกระแสสนธอนเกลอนกลน ดวยดอกโกสม ดารดาษไปดวยบปผชาตตางๆ เราทงสองจะกลาววาจา เปนทรกแกกนและกน. จบ จนทกนนรชาดกท ๒.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 328 ๓. มหาอกกสชาดก วาดวยสตว ๔ สหาย [๑๘๙๑] พวกพรานชาวชนบท พากนมดคบเพลงอยบนเกาะ ปรารถนาจะกนลก นอยของเรา ขาแตพญาเหยยว ทานจงบอกมตรและสหาย จงแจง ความพนาศแหงหมญาตของเรา. [๑๘๙๒] ขาแตพญานกออก ทานเปนนกผประเสรฐกวานกทงหลาย ขาพเจาขอ ยดทานเปนทพง พวกพรานชาวชนบทปรารถนาจะกนลกนอยของ ขาพเจา ขอทานจงชวยใหขาพเจาไดรบความสขเถด. [๑๘๙๓] บณฑตทงหลาย ผแสวงหาความสขทงในกาลและมใชกาล ยอมทาบคคล ใหเปนมตรสหาย ดกรเหยยว ฉนจะกระทาประโยชนอนนแกทานจง ได ทจรงอรยชนยอมกระทากจใหแกอรยชน. [๑๘๙๔] กจอนใด ทอรยชนผมความอนเคราะหจะพงกระทาแกอรยชน กจอนนน ชอวา อนทานกระทาแลว ขอทานจงรกษาตวเถด อยารบรอนไปนก เลย เมอทานยงมชวตอย เรากจะไดลกคนมาเปนแน. [๑๘๙๕] ฉนกระทาการรกษาปองกนนน แมถงตวจะตายกมไดสะดงเลย แทจรง สหายทงหลายผยอมสละชวต กระทาเพอสหายทงหลาย นเปนธรรมดา ของสตบรษทงหลาย. [๑๘๙๖] นกออกตวนซงเปนอณฑชะ ไดกระทากรรมททาไดแสนยาก เพอ ประโยชนแกลกเหยยว ตงแตยามครงจนถงเทยงคนไมหยดหยอน. [๑๘๙๗] แทจรง คนบางพวก ถงจะเคลอนคลาดพลาดพลงจากการงานของตน กยงตงตวไดดวยความอนเคราะหของมตรทงหลาย พวกลกทงหลาย ของขาพเจาเดอดรอน ขาพเจาจงรบมาหาทานเพอขอใหเปนทพงอาศย ดกรเตาผเปนสหาย ขอทานชวยบาเพญประโยชนแกขาพเจาเถด. [๑๘๙๘] บณฑตทงหลาย ยอมทาบคคลใหเปนมตรสหายดวยทรพย ขาวเปลอก และดวยตน ดกรเหยยว ขาพเจาจะกระทาประโยชนนแกทานใหจงได เพราะอรยชนยอมทากจแกอรยชน.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 329 [๑๘๙๙] คณพอครบ ขอคณพอจงมความขวนขวายนอยอยเฉยๆ เถด บตรยอม บาเพญสงทเปนประโยชนเพอบดา ผมเองจกปองกนลกทงหลายของ พญาเหยยว จกบาเพญประโยชนเพอคณพอ. [๑๙๐๐] ลกเอย บตรพงบาเพญสงทเปนประโยชนเพอบดา นเปนธรรมของ สตบรษทงหลายโดยแทแล พวกพรานทงหลายแลเหนพอผมกายอนใหญ โต ทไหนเลยจะเบยดเบยนลกทงหลายของพญาเหยยวได. [๑๙๐๑] ขาแตพญาราชสหผประเสรฐดวยความแกลวกลา สตวและมนษยเมอ ตกอยในภยแลว ยอมเขาไปหาผประเสรฐ พวกบตรของขาพเจาเดอด รอน ขาพเจาจงรบมาหาทานเพอขอใหทานเปนทพงอาศย ทานเปน เจานายของขาพเจา ขอทานไดโปรดชวยใหขาพเจาไดรบความสขดวย เถด. [๑๙๐๒] ดกรพญาเหยยวผสหาย ฉนจะบาเพญประโยชนนเพอทานใหจงได เรา มาไปดวยกน เพอกาจดหมศตรของทานนนเสย วญชนรวาภยเกดขน แกมตร จะไมพยายามเพอคมครองมตรอยางไรได. [๑๙๐๓] บคคลพงคบมตรสหายและเจานายไว เพอไดรบความสข เรากาจดศตร ไดดวยกาลงแหงมตร เปนผพรอมเพรยงดวยบตรทงหลาย บนเทงอย เหมอนเกราะทบคคลสวมแลว ปองกนลกศรทงหลายได ฉะนน. [๑๙๐๔] ลกนอยทงหลายของเรา เปลงเสยงอนจบใจรองรบเราผรองหาอย ดวย การกระทาของพญาเนอผเปนมตรสหายของตน ซงมไดหนไป. [๑๙๐๕] แนะเธอผตองการสงทนาปรารถนา บณฑตไดมตรสหายแลว ยอม ปกปกรกษาบตร ปศสตว และทรพยไวได ฉน บตร และสามของ ฉนดวย เปนผพรอมเพรยงกน เพราะความอนเคราะหของมตรทงหลาย. บคคลผมพระราชาและมมตรผกลาหาญ สามารถจะบรรลถงประโยชน ไดเพราะสหายเหลาน ยอมมแกผมมตรธรรมอนบรบรณ บคคลผมมตร สหาย มยศ มตนอนสงสง ยอมบนเทงใจอยในโลกนดวย.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 330 [๑๙๐๖] ขาแตพญาเหยยว มตรธรรมทงหลายแมผทยากจนกควรทา ดซทาน เราพรอมดวยหมญาตเปนผพรอมเพรยงกน ดวยความอนเคราะหของ มตร นกตวใด ผกมตรไวกบผกลาหาญมกาลง นกตวนน ยอมมความสข เหมอนฉนกบเธอ ฉะนน. จบ มหาอกกสชาดกท ๓. ๔. อททาลกชาดก วาดวยจรณธรรม [๑๙๐๗] ชฎลเหลาใดครองหนงเสอพรอมทงเลบ ฟนเขลอะ รปรางเลอะเทอะ รายมนตอย ชฎลเหลานนเปนผรการประพฤตตบะ และการสาธยาย มนตน ในความเพยรทมนษยจะพงทากน จะพนจากอบายไดละหรอ? [๑๙๐๘] ขาแตพระราชา ถาบคคลเปนพหสต ไมประพฤตธรรม กจะพงกระทา กรรมอนลามกทงหลายได แมจะมเวทตงพน อาศยแตความเปนพหสต ยงไมบรรลจรณธรรม จะพนจากทกขไปไมไดเลย. [๑๙๐๙] แมบคคลผมเวทตงพน อาศยแตความเปนพหสตนน ยงไมบรรล จรณธรรมแลว จะพนจากทกขไปไมได อาตมภาพยอมสาคญวา เวท ทงหลายกยอมไมมผล จรณธรรมอนมความสารวมเทานนเปนความจรง. [๑๙๑๐] เวททงหลายจะไมมผลกหามได จรณธรรมอนมความสารวมนนแลเปน ความจรง แตบคคลเรยนเวททงหลายแลว ยอมไดรบเกยรตคณ ทาน ผฝกฝนตนดวยจรณธรรมแลวยอมบรรลถงสนต. [๑๙๑๑] บตรทเกดแตมารดา บดา และเผาพนธใด อนบตรจะตองเลยงด อาตมภาพเปนคนๆ นนแหละ มชอวาอททาลกะ เปนเชอสายของ วงศตระกลโสตถยะแหงทานผเจรญ. [๑๙๑๒] ดกรทานผเจรญ บคคลเปนพราหมณไดอยางไร เปนพราหมณเตมท ไดอยางไร ความดบรอบจะมไดอยางไร ผทตงอยในธรรม บณฑตเรยก วากระไร?

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 331 [๑๙๑๓] บคคลเปนพราหมณ ตองบชาไฟเปนนตย ตองรดนา เมอบชายญตอง ยกเสาเจวด ผกระทาอยางนจงเปนพราหมณผเกษม ดวยเหตนน ชนทงหลายจงไดพากนสรรเสรญวา เปนผตงอยในธรรม. [๑๙๑๔] ความหมดจด ยอมไมมดวยการรดนา อนง พราหมณจะเปนพราหมณ เตมทดวยการรดนากหาไม ขนตและโสรจจะยอมมไมได ทงผนนจะ เปนผดบรอบกหามได. [๑๙๑๕] ดกรทานผเจรญ บคคลเปนพราหมณไดอยางไร และเปนพราหมณเตมท ไดอยางไร ความดบรอบจะมไดอยางไร ผทตงอยในธรรม บณฑตเรยก วากระไร? [๑๙๑๖] บคคลผไมมไรนา ไมมพวกพอง ไมถอวาเปนของเรา ไมมความหวง ไมมบาปคอความโลภ สนความละโมบในภพแลว ผกระทาอยางน ชอวา เปนพราหมณผเกษม เพราะเหตนน ชนทงหลายจงไดพากนสรรเสรญ วา ผตงอยในธรรม. [๑๙๑๗] กษตรย พราหมณ แพศย ศทร คนจณฑาล คนเทหยากเยอทงปวง เปนผสงบเสงยม ฝกฝนตนแลว ยอมดบรอบไดทงหมด เมอคนทกๆ คนเปนผเยนแลว ยงจะมคนด คนเลวอกหรอไม? [๑๙๑๘] กษตรย พราหมณ แพศย ศทร คนจณฑาล คนเทหยากเยอทงปวง เปนผสงบเสงยม ฝกฝนตนแลว ยอมดบรอบไดทงหมด เมอคนทกๆ คนเปนผเยนแลว ยอมไมมคนด คนเลวเลย. [๑๙๑๙] กษตรย พราหมณ แพศย ศทร คนจณฑาล คนเทหยากเยอทงปวง เปนผสงบเสงยม ฝกฝนตนแลว ยอมดบรอบไดทงหมด เมอคนทกๆ คนเปนผเยนแลว ยอมไมมคนด คนเลวเลย เมอเปนอยางน ทานชอ วา ทาลาย ความเปนเชอสายแหงตระกลโสตถยะ จะประพฤตเพศ พราหมณทเขาสรรเสรญกนอยทาไม. [๑๙๒๐] วมานทเขาคลมดวยผามสตางๆ กน เงาแหงผาเหลานนยอมเปนสเดยว กนหมด สทยอมนนยอมไมเกดเปนส ฉนใด ในมนษยทงหลาย กฉนนน

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 332 เมอใด มาณพบรสทธ เมอนน มาณพเหลานนเปนผมวตรด เพราะร ทวถงธรรม ยอมละชาตของตนได. จบ อททาลกชาดกท ๔. ๕. ภสชาดก วาดวยผลกเอาเหงามน [๑๙๒๑] ขาแตทานพราหมณ ผใดลกเอาเหงามนของทานไป ขอใหผนนจงไดมา วว เงน ทอง และภรรยาทนาชอบใจ จงพรอมพรงดวยบตรและภรรยา มากมายเถด. [๑๙๒๒] ขาแตทานพราหมณ ผใดลกเอาเหงามนของทานไป ขอใหผนนจงไดทด ทรงระเบยบ ดอกไม ลบไลกระแจะจนทน แควนกาส จงเปนผ มากไปดวยบตร จงกระทาความเพงเลงอยางแรงกลาในกามทงหลายเถด. [๑๙๒๓] ขาแตทานพราหมณ ผใดลกเอาเหงามนของทานไป ขอใหผนนจงเปน คฤหสถมธญชาตมากมาย สมบรณดวยเครองกสกรรม มยศ จงไดบตร ทงหลาย มงมทรพย ไดกามคณทกอยาง จงอยครองเรอนอยางไมเหน ความเสอมเลย. [๑๙๒๔] ขาแตทานพราหมณ ผใดลกเอาเหงามนของทานไป ขอใหผนนจง ปราบดาภเษกเปนกษตรยบรมราชาธราช มกาลง มยศศกด จงครอบ ครองแผนดนมมหาสมทรทง ๔ เปนขอบเขตเถด. [๑๙๒๕] ขาแตทานพราหมณ ผใดลกเอาเหงามนของทานไป ขอใหผนนจงเปน พราหมณมวประกอบในทางทานายฤกษยาม อยาไดคลายความยนดใน ตาแหนง ทานผเปนเจาแควน ผมยศ จงบชาผนนไวเถด. [๑๙๒๖] ขาแตทานพราหมณ ผใดลกเอาเหงามนของทานไป ขอชาวโลกทงมวล จงสาคญผนนวา เปนผเชยวชาญเวทมนตทงปวง ผเรองตบะ ชาว ชนบททงหลายทราบดแลว จงบชาผนนเถด.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 333 [๑๙๒๗] ขาแตทานพราหมณ ผใดลกเอาเหงามนของทานไป ขอใหผนนจงครอบ ครองบานสวย อนพระราชาทรงประทานให เปนบานทมงคง สมบรณ ดวยเหต ๔ ประการ ดจทาววาสวะพระราชทานให อยาไดคลายความ ยนดจนกระทงถงความตายเถด. [๑๙๒๘] ขาแตทานพราหมณ ผใดลกเอาเหงามนของทานไป ขอใหผนนจงเปน นายบาน บนเทงอยดวยการฟอนราขบรองในทามกลางสหาย อยาได รบความพนาศอยางใดอยางหนงจากพระราชาเลย. [๑๙๒๙] ขาแตทานพราหมณ หญงใดลกเอาเหงามนของทานไป ขอใหพระมหา กษตรยผทรงเปนเอกราช ทรงปราบปรามศตรไดทวพนปฐพ ทรงสถาปนา ใหหญงนนเปนยอดสตรจานวนพน ขอหญงนนจงเปนมเหสผประเสรฐ กวานางสนมทงหลายเถด. [๑๙๓๐] ขาแตทานพราหมณ หญงใดลกเอาเหงามนของทานไป ขอใหหญงนน จงเปนทาสไมสะดงสะเทอน กนของดๆ ในทามกลางคนทงปวงทมา ประชมกนอย จงเทยวโออวดลาภอยเถด. [๑๙๓๑] ขาแตทานพราหมณ ผใดลกเอาเหงามนของทานไป ขอใหผนนจงได เปนเจาอาวาสในวดใหญๆ จงเปนผประกอบนวกรรมในเมองกชงคละ จงกระทาหนาตางตลอดวนเถด. [๑๙๓๒] ขาแตทานพราหมณ ชางเชอกใดลกเอาเหงามนของทานไป ขอใหชาง เชอกนน จงถกคลองดวยบวงบาศตงรอย จงถกนาออกจากปาอนนา รนรมยมายงราชธาน จงถกทมแทงดวยประตกและสบดวยขอเถด. [๑๙๓๓] ขาแตทานพราหมณ ลงตวใดลกเอาเหงามนของทานไป ขอใหลงตว นนมพวงดอกไมสวมคอ ถกเจาะหดวยดบก ถกเฆยนดวยไมเรยว เมอฝกหดใหเลนง เขาไปใกลปากง ถกมดตระเวนเทยวไปตามตรอก เถด. [๑๙๓๔] ทานผเจรญทงหลาย ผใดแกลงกลาวถงของทไมหายวาหายกด หรอผใด สงสยคนใดคนหนงกด ขอใหผนนจงไดบรโภคกามทงหลาย จงเขาถง ความตายอยในทามกลางเรอนเถด.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 334 [๑๙๓๕] สตวทงหลายในโลก ยอมพากนเทยวแสวงหากามใด เปนสงทนา ปรารถนา นาใคร นารก นาฟใจของสตวเปนอนมาก ในชวโลกน เพราะเหตไร ฤาษทงหลายจงไมสรรเสรญกามเลย. [๑๙๓๖] ดกรทานผเปนจอมภต เพราะกามนนแล สตวทงหลายจงถกประหาร ถกจองจา เพราะกามทงหลาย ทกขและภยจงเกดเพราะกามทงหลาย สตวทงหลายจงประมาทลมหลงกระทากรรมอนเปนบาป สตวเหลานน มบาป จงประสบบาปกรรม เมอตายไปแลวยอมไปสนรก เพราะเหน โทษในกามคณดงน ฤาษทงหลายจงไมสรรเสรญกาม. [๑๙๓๗] ขาแตทานผประพฤตพรหมจรรย ขาพเจาจะทดลองดวา ฤาษเหลานยง นอมไปในกามหรอไม จงถอเอาเหงามนทฝงนาไปฝงไวบนบก ฤาษ ทงหลายเปนผบรสทธ ไมมบาป นเหงามนของทาน. [๑๙๓๘] ดกรทาวสหสนยนเทวราช ฤาษเหลานนมใชนกฟอนของทาน และมใช ผททานจะพงลอเลน ไมใชพวกพองและสหายของทาน เพราะเหตไร ทานจงมาดหมนลอเลนกบฤาษทงหลาย? [๑๙๓๙] ขาแตทานผประพฤตพรหมจรรย ผมปญญากวาง ทานเปนอาจารยและ เปนบดาของขาพเจา ขอเงาเทาของทานจงเปนทพงของขาพเจาผพลง พลาด ขอไดโปรดอดโทษครงหนงเถด บณฑตทงหลายยอมไมมความ โกรธเปนกาลง. [๑๙๔๐] การทพวกเราไดเหนทาววาสวะผเปนจอมภต นบเปนราตรเอกของพวก เราเหลาฤาษซงอยกนดวยด ทานผเจรญ ทกคนจงพากนดใจเถด เพราะ ทานพราหมณไดเหงามนคนแลว. [๑๙๔๑] เราตถาคต สารบตร โมคคลลานะ กสสปะ อนรทธะ ปณณะและ อานนท เปน ๗ พนอง ในครงนน อบลวรรณาเปนนองสาว ขชชตตรา เปนทาส จตตคฤหบดเปนทาส สาตาคระเปนเทวดา ปาลเลยยกะเปน ชาง มธทะผประเสรฐเปนวานร กาฬทายเปนทาวสกกะ ทานทงหลาย จงทรงชาดกไว ดวยประการฉะนแล. จบ ภสชาดกท ๕.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 335 ๖. สรจชาดก วาดวยพระเจาสรจ [๑๙๔๒] ดฉนถกเชญมาเปนพระอครมเหสคนแรกของพระเจาสรจตลอดเวลาหมน ป พระเจาสรจนาดฉนมาผเดยว ขาแตทานพราหมณ ดฉนนนมได รสกเลยวา ไดลวงเกนพระเจาสรจผเปนจอมประชาชนชาววเทหรฐ ครองพระนครมถลา ดวยกาย วาจา หรอใจ ทงในทแจงหรอในทลบ เลย ขาแตพระฤาษ ดวยการกลาวคาสตยจรงน ขอบตรจงเกดเถด เมอดฉน กลาวคาเทจ ขอศรษะของดฉนจงแตก ๗ เสยง. [๑๙๔๓] ขาแตทานพราหมณ ดฉนเปนทพอใจของพระภสดา พระชนน และ พระชนกของพระภสดากเปนทรกของดฉน พระองคทานเหลานนทรง แนะนาดฉน ตลอดเวลาทพระองคทานยงทรงพระชนมชพอย ดฉนนน ยนดในความไมเบยดเบยน มปกตประพฤตธรรมโดยสวนเดยว มง บาเรอพระองคทานเหลานนโดยเคารพ ไมเกยจครานทงกลางคนกลางวน ขาแตพระฤาษ ดวยการกลาวคาสตยจรงน ขอบตรจงเกดเถด เมอดฉน กลาวคาเทจ ขอศรษะของดฉนจงแตก ๗ เสยง. [๑๙๔๔] ขาแตทานพราหมณ ความรษยาหรอความโกรธ ในสตรผเปนพระราช เทวรวมกน ๑๖,๐๐๐ คน มไดมแกดฉนในกาลไหนๆ เลย ดฉนชนชม ดวยความเกอกลแกพระราชเทวเหลานน และคนไหนทจะไมเปนทรก ของดฉนไมมเลย ดฉนอนเคราะหหญงผรวมพระสามทวกนทกคน ใน กาลทกเมอ เหมอนอนเคราะหตน ฉะนน ขาแตพระฤาษ ดวยการกลาว คาสตยจรงน ขอบตรจงเกดเถด เมอดฉนกลาวคาเทจ ขอศรษะของ ดฉนจงแตก ๗ เสยง. [๑๙๔๕] ดฉนเลยงดทาสกรรมกร ซงจะตองเลยงดและชนเหลาอนผอาศยเลยง ชวต โดยเหมาะสมกบหนาท ดฉนมอนทรยอนเบกบานในกาลทกเมอ ขาแตพระฤาษ ดวยการกลาวคาสตยจรงน ขอบตรจงเกดเถด เมอดฉน กลาวคาเทจ ขอศรษะของดฉนจงแตก ๗ เสยง.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 336 [๑๙๔๖] ดฉนมฝามออนชม เลยงดสมณพราหมณ และแมวณพกเหลาอน ใหอม หนาสาราญดวยขาวและนาทกเมอ ขาแตพระฤาษ ดวยการกลาวคาสตย จรงน ขอบตรจงเกดเถด เมอดฉนกลาวคาเทจ ขอศรษะของดฉนจง แตก ๗ เสยง. [๑๙๔๗] ดฉนเขาอยประจาอโบสถ อนประกอบดวยองค ๘ ประการ ตลอดดถ ท ๑๔,๑๕ และดถท ๘ แหงปกษ และตลอดปาฏหารยปกษ ดฉน สารวมแลวในศลทกเมอ ขาแตพระฤาษ ดวยการกลาวคาสตยจรงน ขอบตรจงเกดเถด เมอดฉนกลาวคาเทจ ขอศรษะของดฉนจงแตก ๗ เสยง. [๑๙๔๘] ดกรพระราชบตรผเรองยศงดงาม คณอนเปนธรรมเหลาใด ในพระองค ทพระองคแสดงแลว คณอนเปนธรรมเหลานนมทกอยาง พระราชโอรส ผเปนกษตรย สมบรณดวยพระชาต เปนอภชาตบตร เรองพระยศ เปน พระธรรมราชาแหงชนชาววเทหะ จงอบตแกพระนาง. [๑๙๔๙] ทานผมดวงตานายนด ทรงผาคลกธล สถตอยบนเวหาอนไมมสงใดกน ไดกลาววาจาเปนทพอใจจบใจของดฉน ทานเปนเทวดามาจากสวรรค เปนฤาษผมฤทธมาก หรอวาเปนใครมาถงทน ขอทานจงกลาวความจรง ใหดฉนทราบดวย. [๑๙๕๐] หมเทวดามาประชมกนทสธรรมาสภา ยอมกราบไหวทาวสกกะองคใด ขาพเจาเปนทาวสกกะองคนน มดวงตาพนหนง มายงสานกของทาน หญงเหลาใดในเทวโลก เปนผมปกตประพฤตสมาเสมอ มปญญา มศล ม พอผวแมผวเปนเทวดา ยาเกรงสาม เทวดาทงหลายผมใชมนษย มาเยยม หญงเชนนน ผมปญญา มกรรมอนสะอาด เปนหญงมนษย ดกรนางผ เจรญ ทานเกดในราชสกลน พรงพรอมไปดวยสงทนาปรารถนาทกอยาง ดวยสจรตธรรมททานประพฤตดแลวในปางกอน ดกรพระราชบตร ก แหละ ขอนเปนชยชนะในโลกทงสองของทาน คอ การอบตในเทวโลก และเกยรตในชวตน ดกรพระนางสเมธา ขอใหพระนางจงมสข ยงยน

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 337 นาน จงรกษาธรรมไวในตนใหยงยนเถด ขาพเจาน ขอลาไปสไตรทพย การพบเหนทาน เปนการพบเหนทดดดมใจของขาพเจายงนก. จบ สรจชาดกท ๖. ๗. ปญจโปสถกชาดก วาดวยนกพราบ [๑๙๕๑] ดกรนกพราบ เพราะเหตไร บดน เจาจงมความขวนขวายนอย ไมตอง การอาหาร อดกลนความหวกระหายมารกษาอโบสถ. [๑๙๕๒] แตกอนนขาพเจาบนไปกบนางนกพราบ เราทง ๒ ชนชมยนดกนอยใน ปาประเทศนน ทนใดนน เหยยวไดโฉบเอานางนกพราบไปเสย ขาพเจาไมปรารถนาจะพลดพรากจากนางไป แตจาตองพลดพรากจากนาง เพราะพลดพลากจากนาง ขาพเจาไดเสวยเวทนาทางใจ เพราะเหตนน ขาพเจาจงรกษาอโบสถ ดวยคดวา ความรกอยาไดกลบมาหาเราอกเลย. [๑๙๕๓] ดกรงผไปไมตรง เลอยไปดวยอก มลน ๒ ลน เจามเขยวเปนอาวธ มพษรายแรง เพราะเหตไร เจาจงอดกลนความหวกระหายมารกษา อโบสถ. [๑๙๕๔] โคของนายอาเภอ กาลงเปลยว มหนอกกระเพอม มลกษณะงาม มกาลง มนไดเหยยบขาพเจา ขาพเจาโกรธจงไดกดมน มนกถกทกขเวทนา ครอบงา ถงความตาย ณ ทนนเอง ลาดบนน ชนทงหลายกพากนออก มาจากบาน รองไหคราครวญ หาไดพากนหลบหลกไปไม เพราะเหตนน ขาพเจาจงรกษาอโบสถ ดวยคดวา ความโกรธอยาไดมาถงเราอกเลย. [๑๙๕๕] ดกรสนขจงจอก เนอของคนทตายแลว มอยในปาชาเปนอนมาก อาหารชนดนเปนทพอใจของเจา เพราะเหตไร เจาจงอดกลนความหว กระหายมารกษาอโบสถ.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 338 [๑๙๕๖] ขาพเจาไดเขาไปสทองชางตวใหญ ยนดในซากศพ ตดใจในเนอชาง ลมรอนและแสงแดดอนกลา ไดแผดเผาทวารหนกของชางนนใหแหง ขาแตทานผเจรญ ขาพเจาทงผอม ทงเหลอง ไมมทางจะออกได ตอมา มฝนหาใหญตกลงมาโดยพลน ชะทวารหนกของชางตวนนใหเปยกชม ดกรทานผเจรญ ทนน ขาพเจาจงออกมาได ดงดวงจนทร พนจาก ปากแหงราหฉะนน เพราะเหตนน ขาพเจาจงรกษาอโบสถ ดวยคดวา ความโลภอยามาถงเราอกเลย. [๑๙๕๗] ดกรหม แตกอนน เจาขยากนตวปลวกในจอมปลวก เพราะเหตไร เจาจงอดกลนความหวกระหายมารกษาอโบสถเลา. [๑๙๕๘] ขาพเจาดหมนถนทเคยอยของตน ไดไปยงปจจนตคามแควนมลรฐ เพราะความเปนผอยากมากเกนไป ครงนน ชนทงหลายกพากนออก จากบาน รมตขาพเจาดวยคนธน ขาพเจาศรษะแตกเลอดอาบ ไดกลบ มาสถนทเคยอยอาศยของตน เพราะเหตนน ขาพเจาจงรกษาอโบสถ ดวยคดวา ความอยากมากเกนไปอยาไดมาถงเราอกเลย. [๑๙๕๙] ขาแตทานผเจรญ ขอความอนใด ทานกไดถามพวกขาพเจาแลว ขาพเจา ทงหมดกไดพยากรณขอความอนนนตามทไดรเหนมา ขาแตทานผเปน วงศพรหมผเจรญ พวกขาพเจาจะขอถามทานบางละ เพราะเหตไร ทาน จงรกษาอโบสถเลา. [๑๙๖๐] พระปจเจกพทธะรปหนง ผไมแปดเปอนดวยกเลส นงอยในอาศรมของ ฉนครหนง ทานไดบอกใหฉนทราบถงทไปทมา นามโคตรและจรณะทก อยาง ถงอยางนน ฉนกมไดกราบไหวเทาทง ๒ ของทาน อนง ฉนกมได ถามถงนามและโคตรของทานเลย เพราะเหตนน ฉนจงรกษาอโบสถ ดวยคดวา มานะอยาไดมาถงฉนอกเลย. จบ ปญจโปสถกชาดกท ๗.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 339 ๘. มหาโมรชาดก วาดวยพญานกยงพนจากบวง [๑๙๖๑] ดกรสหาย กถาแหละทานจบขาพเจาเพราะเหตแหงทรพยแลว ทาน อยาฆาขาพเจาเลย จงจบเปนนาขาพเจาไปถวายพระราชาเถด เขาใจวา ทานจะไดทรพยไมใชนอยเลย. [๑๙๖๒] เราผกสอดลกธนใสเขาในแลง มไดหมายมนวาจะฆาทานในวนนเลย แตเราจกตดบวงทผกรดเทาทาน พญานกยงจงไปตามสบายเถด. [๑๙๖๓] เหตไร ทานจงเพยรดกขาพเจามาถง ๗ ป สอดกลนความหวกระหาย ทงกลางคนและกลางวน เมอเปนเชนนน ทานปรารถนาจะปลดปลอย ขาพเจา ผตดบวงเสยจากบวงเพออะไร วนน ทานงดเวนจากปาณาตบาต หรอ หรอวาทานใหอภยในสตวทงปวง เหตไรทานจงปรารถนาจะปลด ปลอยขาพเจาผตดบวง ออกจากบวงเสยเลา. [๑๙๖๔] ดกรพญานกยง ขอทานจงบอกวา ผใดเปนผงดเวนจากปาณาตบาต และ ใหอภยในสตวทงปวง ขาพเจาขอถามความขอนนกะทาน ผนนจตจาก โลกนแลวจะไดความสขอะไร? [๑๙๖๕] ขาพเจาขอบอกวา ผใดเปนผงดเวนจากปาณาตบาต และใหอภยในสตว ทงปวง ผนนยอมไดรบความสรรเสรญในปจจบน และเมอตายไปยอม ไปสสวรรค. [๑๙๖๖] สมณพราหมณพวกหนงกลาววา เทวดาทงหลายไมม ชพยอมเขาถงความ เปนตางๆ กนในโลกน ผลของกรรมดและกรรมชวกเหมอนกน และ กลาววา ทานอนคนโงบญญตไว ขาพเจาเชอถอยคาของพระอรหนต เหลานน ฉะนน จงเบยดเบยนนกทงหลาย. [๑๙๖๗] ดวงจนทรดวงอาทตยทง ๒ เหนกนไดงายๆ สองสวางไปในอากาศ ดวงจนทรดวงอาทตยทง ๒ นน อยในโลกนหรอในโลกอน สมณ พราหมณเหลานน กลาวถงดวงจนทรดวงอาทตยในมนษยโลกอยางไร หรอ?

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 340 [๑๙๖๘] ดวงจนทรดวงอาทตยทง ๒ เหนกนไดงายๆ สองสวางไปในอากาศ ดวงจนทรดวงอาทตยทง ๒ นน มอยในโลกอน ไมมในโลกน สมณ พราหมณเหลานน กลาวถงดวงจนทรดวงอาทตยวา เปนเทวดาในมนษย โลก. [๑๙๖๙] สมณพราหมณเหลาใด มวาทะวาหาเหตมได ไมกลาวถงกรรม ไมกลาว ถงผลแหงกรรมด กรรมชว และกลาวถงทานวาคนโงบญญตไว สมณ พราหมณเหลานน เปนผมวาทะเลวทราม ถกทานกาจดเสยแลว เพราะ การพยากรณนแหละ. [๑๙๗๐] คาของทานนเปนคาจรงแททเดยว ไฉนทานจะไมพงมผลเลา ผลของ กรรมดกรรมชว กเหมอนกน ไฉนจะไมมผล อนง ทานนจะวาคนโง บญญตขนอยางไรได ดกรพญานกยง ขาพเจาจะทาอยางไร จะทาอะไร ประพฤตอะไร เสพสมาคมอะไร ดวยตบะคณอะไร อยางไรจงจะไม ตองไปตกนรก ขอทานจงบอกเนอความนแกขาพเจาเถด? [๑๙๗๑] มสมณะเหลาใดเหลาหนง นงหมผายอมดวยนาฝาด ประพฤตเปนผไมม เรอน เทยวไปบณฑบาตในเวลาเชาในกาล เวนจากการเทยวไปในเวลา วกาล ผสงบระงบ มอยในแผนดนนแน. ทานจงเขาไปหาสมณะเหลา นนในเวลาอนควร ณ ทนน แลวจงถามขอความตามความพอใจของ ทาน สมณะเหลานนกจะชแจงประโยชนโลกนและโลกหนาใหแกทาน ตามความรความเหน. [๑๙๗๒] ความเปนพรานน เราละไดแลว เหมอนงลอกคราบเกาของตน หรอ เหมอนตนไม อนเขยวชะอม ผลดใบเหลองทงฉะนน วนนเราละความ ความเปนพรานได. [๑๙๗๓] อนง มนกเหลาใดทเราขงไวในนเวศนประมาณหลายรอย วนนเราให ชวตแกนกเหลานน ขอนกเหลานนจงพนจากการกกขง ไปสสถานทอย เดมของตนเถด.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 341 [๑๙๗๔] นายพรานถอบวงเทยวไปในราวปา เพอดกพญานกยงตวเรองยศ ครน ดกพญานกยงตวเรองยศไดแลว กไดพนจากทกขเหมอนเราพนแลว ฉะนน. จบ มหาโมรชาดกท ๘. ๙. ตจฉกสกรชาดก วาดวยหมพรอมใจกนสเสอ [๑๙๗๕] ขาพเจาเทยวแสวงหาหมญาตใด ตามภเขา และราวปาทงหลาย คนหา หมญาตมากมาย หมญาตนนเราพบแลว. รากไมและผลไมน กมมาก มาย อนง ภกษาหารนกมใชนอย ทงหวยละหานนกนารนรมย คง เปนทอยสขสบาย. ขาพเจาจกขออยกบญาตทงมวล ในทนแหละ จกเปนผขวนขวายนอย ไมมความระแวงภย ไมมความเศราโศก ไมม ภยแตทไหนๆ. [๑๙๗๖] ดกรตจฉกะ เจาจงไปหาทซอนเรนแหงอนเถด ในทนศตรของพวกเรา มอย มนมาในทนแลว กฆาหมแตลวนตวทอวนพเสย. [๑๙๗๗] ใครหนอเปนศตรของเราในทน ใครมากาจดญาตทงหลายผพรอมเพรยง กน ซงยากทจะกาจดได เราถามทานแลวขอจงบอกความขอนนแกเรา เถด [๑๙๗๘] ดกรตจฉกะ พญาเนอตวหนงลายพาดขน เปนเนอกาลงมเขยวเปน อาวธ มนมาในทนแลว กฆาหมแตลวนตวทอวนพเสย. [๑๙๗๙] พวกเราไมมเขยวหรอ กาลงกายไมพรงพรอมหรอ พวกเราทงหมดพรอม ใจกนแลว กจะจบมนตวเดยวเทานนใหอยในอานาจได. [๑๙๘๐] ดกรตจฉกะ ทานกลาววาจาจบอกจบใจ เพราะหม แมตวใดหนไปเวลา รบ พวกเราจกฆามนเสยในภายหลง.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 342 [๑๙๘๑] ดกรพญาเนอผเกงกลา วนนเจาคงจะงดเวนจากการฆาสตวละซหนอ ทานใหอภยในสตวทงปวงเสยแลวหรอ หรอเขยวของเจาคงไมม เจา มาถงกลางฝงสกรแลว จงซบเซาอยดงคนกาพรา ฉะนน? [๑๙๘๒] มใชวาเขยวของขาพเจาไมม กาลงกายของขาพเจากมอยพรงพรอม แต ขาพเจาเหนสกรทงหลายผเปนญาตกน รวมใจเปนอนหนงอนเดยวกน เหตฉะนน ขาพเจาจงซบเซาอยแตผเดยวในปา. เมอกอนสกรเหลาน พอขาพเจาลมตาแลดเทานน ตางกกลวตายหาทหลบซอนวงกระเจด กระเจงไปตามทศานทศ บดน พวกมนมาประชมพรอมเปนอนหนงอน เดยวกน ในภมภาคทพวกมนยนอยนน ขาพเจาขมพวกมนไดยากใน วนน พวกมนคงมขนพล จงพรกพรอมกน คงเปนเสยงเดยวกน คง รวมมอรวมใจกนเบยดเบยนขาพเจา เพราะเหตนน ขาพเจาจงไม ปรารถนาสกรเหลานน. [๑๙๘๓] พระอนทรองคเดยวเทานน ยงเอาชนะอสรทงหลายได เหยยวตวเดยว เทานน ยอมขมฆานกทงหลายได เสอโครงตวเดยวเหมอนกน ไปถง ทามกลางฝงสกรแลว กยอมฆาสกรตวพๆ ได เพราะกาลงของมนเปน เชนนน. [๑๙๘๔] จะเปนพระอนทร จะเปนเหยยว แมจะเปนเสอโครงผเปนใหญกวา เนอ กทาญาตผพรอมเพรยงกนมนคง ซงเปนเชนเดยวกบเสอโครง ไวในอานาจไมไดทงนนแหละ. [๑๙๘๕] ฝงนกตวนอยๆ มชอกมภลกะ เปนนกมพวก เทยวไปเปนหมวดหม ราเรงบนเทงใจ โผผนบนรอนไปเปนกลมๆ. กเหมอนฝงนกเหลานน บนไป บรรดานกเหลานน คงมสกตวหนงทแตกฝงไป เหยยวยอม โฉบจบนกตวนนได นเปนคตของเสอโครงทงหลายโดยแท. [๑๙๘๖] เสอโครงเปนสตวมเขยว ถกชฎลผหยาบชา เหนแกอามสปลกใจให ฮกเหม สาคญวาจะทาไดเหมอนเมอครงกอน จงวงเขาไปในฝงสกรผม เขยว.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 343 [๑๙๘๗] ญาตทงหลายมมากดวยกน ยอมยงประโยชนใหสาเรจ ถงตนไมทงหลาย ทเกดในปา กเหมอนกน สกรทงหลายพรอมเพรยงกนเขา ฆาเสอโครง เสยได เพราะประพฤตรวมใจเปนอนหนงอนเดยวกน. [๑๙๘๘] สกรทงหลายชวยกนฆาพราหมณ และเสอโครง ทง ๒ ไดแลว ตาง ราเรงบนเทงใจ พากนบนลอสททสาเนยงเสยงสนน. [๑๙๘๙] สกรเหลานนมาประชมพรอมกนทโคนตนมะเดอ อภเษกตจฉกสกรดวย คาวา ทานเปนราชา เปนเจาเปนใหญของพวกเรา. จบ ตจฉกสกรชาดกท ๙. ๑๐. มหาวาณชชาดก โลภมากจนตวตาย [๑๙๙๐] พวกพอคาพากนนาจากรฐตางๆ กระทาการประชมกนในเมองพาราณส ตงพอคาคนหนงใหเปนหวหนา แลวพากนขนเอาทรพยกลบไป. พอคา เหลานนมาถงแดนกนดาร ไมมอาหาร ไมมนา ไดเหนตนไทรใหญม รมเงาเยนสบาย นารนรมยใจ. กพากนเขาไปนงพกทรมตนไทรนน พอคาทงหลายเปนคนโงเขลา ถกโมหะครอบงา คดรวมกนวาไมตนน บางทจะมนาไหลซมอย เชญพวกเราเหลาพอคามาชวยกนตดกงขางทศ ตะวนออกแหงตนไมนนดทเถด. พอกงนนถกตดขาดออก นาใสไมขน มวไหลออกมา พอคาเหลานนกพากนอาบและดม ทสายนานนจนสม ปรารถนา. พอคาทงหลาย ผโงเขลา ถกโมหะครอบงา รวมคดกน เปนครงท ๒ วา ขอใหพวกเราชวยกนตดกง ขางทศใตแหงตนไมนน อกเถด. พอกงนนถกตดขาดออก ขาวสาล เนอสก ขนมถว ซงมส เหมอนขาวปายาสปราศจากนา แกงออมปลาดก กไหลออกมามากมาย พอคาเหลานนพากนบรโภคเคยวกนจนสมปรารถนา. พอคาทงหลายผโง เขลา ถกโมหะครอบงา รวมคดกนเปนครงท ๓ วา ขอใหพวกเรา ชวยกนตดกงขางทศตะวนตกแหงตนไมนนอกเถด. พอกงนนถกตดขาด

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 344 ออก เหลานางนารแตงตวงามสมสวน มผาและเครองอาภรณอนวจตร ใสตางหแกวมณ พากนออกมา. นารทงหลายตางแยกกนบาเรอพอคา นางคนละคน นาร ๒๕ นางตางกแวดลอมพอคา ผเปนหวหนาอยโดย รอบ ทรมแหงตนไทรนน พอคาเหลานนแวดลอมดวยนารเหลานนจน สมปรารถนา. พอคาทงหลายผโงเขลา ถกโมหะครอบงา รวมคดเปน ครงท ๔ วา ขอใหพวกเราชวยกนตดกงทางทศเหนอแหงตนไมอกเถด. พอกงนนถกตดขาดออก แกวมกดา แกวไพฑรย เงน ทอง เครอง ประดบมอ เครองปลาด ผากาสกพสตรและผากมพล ชออทธยะ กพรงพร ออกมาเปนอนมาก พอคาเหลานนพากนขนบรรทกใสในเกวยนเหลานน จนสมปรารถนา. พอคาเหลานน เปนคนโงเขลา ถกโมหะครอบงา รวมกนคดเปนครงท ๕ วา ขอใหพวกเราชวยกนตดโคนตนไมนนเสยท เดยว บางทจะไดของมากไปกวานอก. ทนใดนนนายกองเกวยนจงลก ขน ประคองอญชลรองขอวา ดกรพอคาทงหลาย ตนไทรทาผดอะไร หรอ (จงพากนทาราย) ขอใหทานจงมความเจรญเถด. ดกรพอคาทง หลาย กงทางทศตะวนออกกใหนา กงทางทศใตกใหขาวและนา กง ทางทศตะวนตก กใหนางนาร และกงทางทศเหนอกใหสงทปรารถนา ทกอยาง ตนไทรทาผดอะไรหรอ (จงพากนจะทาราย) ขอใหทานจงม ความเจรญเถด. บคคลพงนงหรอนอนทรมเงาแหงตนไมใด กไมควร หกรานกานแหงตนไทรนน เพราะผประทษรายมตรเปนคนเลวทราม แตพอคาเหลานนมากดวยกน ไมเชอถอถอยคานายกองเกวยนผเดยว ตางกถอขวานทลบแลว พากนเขาไปหมายจะตดตนไทรนนทโคน. [๑๙๙๑] ทนใดนน นาคทงหลายกพากนออกไป พวกสวมเกราะ ๒๕ พวกถอ ธน ๓๐๐ พวกถอโลห ๖,๐๐๐. [๑๙๙๒] ทานทงหลายจงจบพวกนมดฆาเสย อยาไวชวตเลย เวนไวแตนายกอง เกวยนเทานน นอกนนจงสงหารมนทกคนใหเปนภสมธลไป.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 345 [๑๙๙๓] เพราะเหตนแหละ บรษผเปนบณฑต เมอพจารณาถงประโยชนของตน ไมควรลอานาจแหงความโลภ พงกาจดใจอนประกอบดวยความโลภเสย ภกษรโทษอยางน และรตณหาวา เปนแดนเกดแหงทกข พงเปนผปราศ จากตณหา ไมมความถอมน พงเปนผมสตละเวนโดยรอบเถด. จบ มหาวาณชชาดกท ๑๐. ๑๑. สาธนราชชาดก พระเจาวเทหราชประพาสดาวดงส [๑๙๙๔] อศจรรยจรงหนอ ขนพองสยองเกลาเกดขนแลวในโลก รถทพยได ปรากฏแกพระเจาวเทหราชผเรองยศ. [๑๙๙๕] มาตลเทพบตรเทพสารถผมฤทธมาก ไดเชอเชญพระเจาวเทหราชผครอง มถลานครวา ขาแตพระราชาผทรงพระคณอนประเสรฐ ผเปนใหญทว ทศ ขอเชญพระองคเสดจขนทรงรถนเถด ดวยวา ทวยเทพชนดาวดงส พรอมดวยสมเดจอมรนทราธราช ใครจะเหนพระองค ทวยเทพเหลา นน ประชมพรอมกนอย ณ สธรรมาเทวสภา. ลาดบนนแล พระเจา วเทหราชพระนามวาสาธนะ ผครองมถลานคร เสดจทรงรถอนเทยม ดวยมาพนหนง เสดจไปยงสานกของเทวดาทงหลาย (พระมหาราชาทรง ประทบยนบนทพยาน อนเทยมดวยมาพนหนง ซงมาพาลากไป เสดจ ไปอย ไดทอดพระเนตรเหนเทวสภาน) ทวยเทพเหนพระราชาเสดจมา ดงนน กพากนชนชม ยนด กระทาปฏสณฐารเชอเชญวา ขาแตพระมหา ราชา พระองคเสดจมาดแลว อนง ชอวาพระองคมไดเสดจมาราย ขาแต พระราชาผแสวงหาคณอนใหญ ขอพระองคทรงประทบใกลๆ กบ ทาวเทวราชเสยแตบดนเถด. ฝายทาววาสวสกกเทวราชทรงชนชม ยนด เชอเชญพระเจาสาธนราชผครองมถลานครดวยทพยกามารมณ และ

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 346 อาสนะวา ขาแตพระราชฤาษ เปนการดแลวทพระองคเสดจมาถงทอย ของทวยเทพ ผบนดาลใหเปนไปในอานาจได ขอเชญพระองคประทบ อยในหมทวยเทพผใหสาเรจทพยกามารมณทกอยาง ขอเชญพระองคทรง เสวยกามคณอนมใชของมนษย ในหมทวยเทพชาวดาวดงสเถด. [๑๙๙๖] ขาแตพระองคผประเสรฐกวาจอมเทพ เมอกอนหมอมฉนมาถงสวรรค แลว ยอมยนดดวยการฟอนราขบรองและเครองประโคมทงหลาย บดน หมอมฉนไมยนดอยในสวรรคเลย จะหมดอาย หรอใกลจะตาย หรอวา หมอมฉนหลงใหลไป? [๑๙๙๗] ขาแตพระองคผแกลวกลากวานรชน ผประเสรฐ พระชนมายของ พระองคยงไมหมดสน ความสนพระชนมกยงหางไกล อนง พระองค จะไดทรงหลงใหลไปกหาไม แตวาวบากแหงบญกศลของพระองค ท ไดทรงเสวยในเทวโลกนมนอยไป ขาแตพระราชาผประเสรฐ ผเปน ใหญทวทศ ขอเชญพระองคประทบอย เสวยกามคณอนมใชของมนษย ในหมทวยเทพชาวดาวดงส ดวยเทวานภาพตอไปเถด. [๑๙๙๘] ขอยมยานเขามาขบ ขอยมทรพยเขามาใช ฉนใด การทไดเสวยความสข เปนความสขทผอนยนให กเปรยบกนได ฉนนนแล กแลการไดเสวย ความสข โดยเปนความสขทผอนยนให หมอมฉนไมปรารถนาเลย บญทงหลายอนหมอมฉนทาเองแลวนน ยอมเปนทรพยอนอาจตดตาม หมอมฉนไปได หมอมฉนไปในมนษยโลกแลว จกไดทากศลใหมาก ทบคคลทาแลวไดรบความสข และไมตองเดอดรอนในภายหลง ดวย ทาน ดวยการประพฤตสมาเสมอ ดวยการสารวม ดวยการฝกตน. [๑๙๙๙] ทตรงนเปนไรนา ทตรงนตรงรองนาตรงด ทตรงนเปนภมภาคมหญา แพรกเขยวสะพรง ทตรงนเปนแมนาไหลอยไมขาดสาย ทตรงนเปน สระโบกขรณอนนารนรมย มฝงนกจกพรากขนอยระงม เปยมไปดวย

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 347 นาใสสะอาด ดารดาษไปดวยดอกปทมและดอกอบล พวกขาเฝาและ นกสนมพากนยดถอสถานเหลานวาเปนของเรา เขาเหลานนพากนไป เสยทศทางใดหนอ? ดกรพอนารทะ ไรนาเหลานน ภมภาคตรงนน และอปจารแหงสวนและปาไมยงคงมอยดงเดม เมอเราไมเหนหมชน เหลานน ทศทงหลายกปรากฏวา วางเปลาแกเรา. [๒๐๐๐] วมานทงหลายยนโอภาสทวทงสทศ ฉนไดเหนแลวเฉพาะพระพกตร ของทาวสกกเทวราช และเฉพาะหนาของทวยเทพชาวไตรทศ ภพท ฉนอยกเปนทพย กามทงหลายอนมใชของมนษยฉนไดบรโภคแลว ใน ทวยเทพชาวดาวดงส ผใหสาเรจสงทนาปรารถนาทกอยาง. ฉนนน ละสมบตเชนนนเสยแลวมาในมนษยโลกน เพอตองการทาบญเทานน ฉนจกประพฤตแตธรรมเทานน ฉนไมมความตองการดวยราชสมบต. ฉนจกดาเนนไปตามทางททานผไมมอาชญาพากนทองเทยวไป อนพระ สมมาสมพทธเจาทรงแสดงไว ซงเปนทางสาหรบไปของทานผมวตรงาม ทงหลาย. จบ สาธนราชชาดกท ๑๑. ๑๒. ทสพราหมณชาดก วาดวยชาตพราหมณ ๑๐ ชาต [๒๐๐๑] พระเจายธฏฐละผทรงฝกใฝในธรรม ไดตรสกะวธระอามาตยวา ดกร วธระ ทานจงแสวงหาพราหมณทงหลายผมศล เปนพหสต งดเวนจาก เมถนธรรม ซงสมควรจะบรโภคโภชนาหารของฉน ดกรสหาย ฉนจะ ใหทกษณาในพวกพราหมณทใหทานแลวจกมผลมาก. [๒๐๐๒] ขาแตพระองคผสมมตเทพ พราหมณทงหลายผมศล เปนพหสต งด เวนจากเมถนถรรม ทสมควรจะบรโภคโภชนาหารของพระองคนนหาได

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 348 ยาก ขาแตพระมหาราชา ขาพระพทธเจาไดสดบมาวา ชาตพราหมณ ม ๑๐ ชาต ขอพระองคจงทรงสดบการจาแนกแจกแจงชาตพราหมณเหลา นน ของขาพระองค. ชนทงหลายถอเอารวมยาอนเตมไปดวยรากไม ปดเรยบรอย ปดสลากบอกสรรพคณยาไว รดนามนตและรายมนต. ขาแตพระราชา ชนเหลานนแมจะเปนเหมอนกบหมอ กยงเรยกกนวา เปนพราหมณ ขาแตพระมหาราชา ขาพระพทธเจากราบทลถงพราหมณ พวกนนแกพระองคแลว เราจะตองการพราหมณเชนนนหรอหาไม พระเจาขา? [๒๐๐๓] (พระเจาโกรพยะตรสดงนวา) ดกรวธระ ชนเหลานนปราศจากคณเครอง ความเปนพราหมณ จะเรยกวา เปนพราหมณไมได ทานจงแสวงหา พราหมณเหลาอนผมศล เปนพหสต งดเวนจากเมถนธรรม ซงสม ควรบรโภคโภชนาหารของฉน ดกรสหาย ฉนจกใหทกษณาในพวก พราหมณทใหทานแลวจกมผลมาก. [๒๐๐๔] ชนทงหลายถอกระดงตประกาศไปขางหนาบาง คอยรบใชบาง ศกษา ในการขบรถบาง ขาแตพระราชา ชนเหลานนแมจะเหมอนกบคนบาเรอ กยงเรยกกนวา เปนพราหมณ ขาพระพทธเจากราบทลถงพราหมณ พวกนนแกขาพระองคแลว เราจะตองการพราหมณเชนนนหรอหาไม พระเจาขา? [๒๐๐๕] (พระเจาโกรพยะตรสดงนวา) ดกรวธระ ชนเหลานนปราศจากคณเครอง ความเปนพราหมณ จะเรยกวา เปนพราหมณไมได ทานจงแสวงหา พราหมณเหลาอนผมศล เปนพหสต งดเวนจากเมถนธรรม ซงสม ควรบรโภคโภชนาหารของฉน ดกรสหาย ฉนจะใหทกษณาในพวก พราหมณทใหทานแลวจกมผลมาก. [๒๐๐๖] พวกพราหมณ ถอเตานา และไมสฟน คอยเขาใกลพระราชาทงหลาย ในบาน และนคมดวยตงใจวา เมอคนทงหลาย ในบาน หรอนคมไม ใหอะไรๆ พวกเราจกไมลกขน ขาแตพระราชา ชนเหลานนแมจะ

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 349 เหมอนกบผกดขขมเหง กยงเรยกกนวา เปนพราหมณ ขาพระพทธเจา กราบทลถงพราหมณพวกนนแกพระองคแลว เราจกตองการพราหมณ เชนนนหรอหาไม พระเจาขา? [๒๐๐๗] (พระเจาโกรพยะตรสดงนวา) ดกรวธระ ชนเหลานนปราศจากคณ เครองความเปนพราหมณ จะเรยกวา เปนพราหมณไมได ทานจงแสวง หาพราหมณเหลาอนผมศล เปนพหสต งดเวนจากเมถนธรรม ซงสม ควรบรโภคโภชนาหารของฉน ดกรสหาย ฉนจกใหทกษณาในพวก พราหมณทใหทานแลวจกมผลมาก. [๒๐๐๘] ชนทงหลายมเลบ และขนรกแรงอกยาว ฟนเขลอะ มธลบนศรษะเกรอะ กรงดวยฝนละออง เปนพวกยาจกทองเทยวไป ขาแตพระราชา ชนพวก นนแมจะเหมอนกบมนษยขดตอ กยงเรยกกนวา เปนพราหมณ ขาแต พระมหาราชา ขาพระพทธเจากราบทลถงพราหมณพวกนนแกพระองค แลว เราจะตองการพราหมณเชนนนหรอหาไม พระเจาขา? [๒๐๐๙] (พระเจาโกรพยะตรสดงนวา) ดกรวธระ ชนเหลานนปราศจากคณเครอง ความเปนพราหมณ จะเรยกวา เปนพราหมณไมได ทานจงแสวงหา พราหมณเหลาอนผมศล เปนพหสต งดเวนจากเมถนธรรม ซงสม ควรบรโภคโภชนาหารของฉน ดกรสหาย ฉนจกใหทกษณาในพวก พราหมณทใหทานแลวจกมผลมาก. [๒๐๑๐] ขาแตพระองคผเปนอธบดแหงประชาชน ชนทงหลายขายสงของเครอง ชา คอ ผลสมอ ผลมะขามปอม มะมวง ชมพ สมอพเภก ขนนสามะลอ ไมสฟน มะตม พทรา ผลเกด ออย และงบนาออย เครองโบกควน นาผง และยาหยอดตา ขาแตพระราชา ชนเหลานนแม จะเหมอนกบพอคา กยงเรยกกนวา เปนพราหมณ ขาแตพระมหาราชา ขาพระองคกราบทลถงพราหมณพวกนนแกพระองคแลว เราจะตองการ พราหมณเชนนนหรอหาไม พระเจาขา?

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 350 [๒๐๑๑] (พระเจาโกรพยะตรสดงนวา) ดกรวธระ ชนเหลานนปราศจากคณเครอง ความเปนพราหมณ จะเรยกวา เปนพราหมณไมได ทานจงแสวงหา พราหมณเหลาอนผมศล เปนพหสต งดเวนจากเมถนธรรม ซงสมควร บรโภคโภชนาหารของฉน ดกรสหาย ฉนจกใหทกษณาในพวกพราหมณ ทใหทานแลวจกมผลมาก. [๒๐๑๒] ชนทงหลาย ใชคนใหทาการไถ และการคา ใชใหเลยงแพะ เลยงแกะ สขอนางกมารทาการววาหมงคลและอาวาหมงคล ชนเหลานนแมจะ เหมอนกบกฏมพและคฤหบด กยงเรยกกนวา เปนพราหมณ ขาแตพระ มหาราชา ขาพระพทธเจากราบทลถงชนพวกนนแกพระองคแลว เราจะ ตองการพราหมณเชนนนหรอหาไม พระเจาขา? [๒๐๑๓] (พระเจาโกรพยะตรสดงนวา) ดกรวธระ ชนเหลานนปราศจากคณเครอง ความเปนพราหมณ จะเรยกวาเปนพราหมณไมได ทานจงแสวงหา พราหมณเหลาอนผมศล เปนพหสต งดเวนจากเมถนธรรม ซงสมควร บรโภคโภชนาหารของฉน ดกรสหาย ฉนจกใหทกษณาในพวก พราหมณทใหทานแลวจกมผลมาก. [๒๐๑๔] ยงอกพวกหนงเลา เปนปโรหตในบาน บรโภคภกษาทเกบไว ชนเปน อนมากพากนถามปโรหตบานเหลานน พวกเหลานนจกรบจางตอนสตว แมปศสตว คอ กระบอ สกร แพะ ถกฆาเพราะปโรหตชาวบาน เหลานน ขาแตพระราชา คนเหลานนแมจะเหมอนกบคนฆาโค กยง เรยกกนวา เปนพราหมณ ขาแตพระมหาราชา ขาพระพทธเจากราบ ทลถงชนพวกนนแกพระองคแลว เราจกตองการพราหมณเชนนนหรอ หาไม พระเจาขา? [๒๐๑๕] (พระเจาโกรพยะตรสดงนวา) ดกรวธระ ชนเหลานนปราศจากคณเครอง ความเปนพราหมณ จะเรยกวา เปนพราหมณไมได ทานจงแสวงหา พราหมณเหลาอนผมศล เปนพหสต งดเวนจากเมถนธรรม ซงสมควร บรโภคโภชนาหารของฉน ดกรสหาย ฉนจกใหทกษณาในพวกพราหมณ ทใหทานแลวจกมผลมาก.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 351 [๒๐๑๖] อกพวกหนง เปนพราหมณถอดาบและโลหเหนบกระบ ยนเฝาอยทยาน พอคาบาง รบคมครองขบวนเกวยนบาง ชนเหลานนแมจะเหมอนกบ คนเลยงโคและนายพราน กยงเรยกกนวา เปนพราหมณ ขาแตพระมหา ราชา ขาพระพทธเจากราบทลถงพราหมณพวกนนแกพระองคแลว เราจะ ตองการพราหมณเชนนนหรอหาไม พระเจาขา? [๒๐๑๗] (พระเจาโกรพยะตรสวาดงน) ดกรวธระ ชนเหลานนปราศจากคณเครอง ความเปนพราหมณ จะเรยกวา เปนพราหมณไมได ทานจงแสวงหา พราหมณเหลาอนผมศล เปนพหสต งดเวนจากเมถนธรรม ซง สมควรบรโภคโภชนาหารของฉน ดกรสหาย ฉนจกใหทกษณาในพวก พราหมณทใหทานแลวจกมผลมาก. [๒๐๑๘] ชนทงหลายปลกกระทอมไวในปา ทาเครองดกสตว เบยดเบยนกระตาย และเสอปลาตลอดถงเหย ทงปลาและเตา ขาแตพระราชา ชนทงหลาย แมจะเปนผเสมอกบนายพราน เขากเรยกกนวา พราหมณ ขาแตพระมหา ราชา ขาพระพทธเจากราบทลถงพราหมณพวกนนแกพระองคแลว เรา จะตองการพราหมณเชนนนหรอหาไม พระเจาขา? [๒๐๑๙] (พระเจาโกรพยะตรสดงนวา) ดกรวธระ ชนเหลานนปราศจากคณเครอง ความเปนพราหมณ จะเรยกวา เปนพราหมณไมได ทานจงแสวงหา พราหมณเหลาอนผมศล เปนพหสต งดเวนจากเมถนธรรม ซงสมควร บรโภคโภชนาหารของฉน ดกรสหาย ฉนจกใหทกษณาในพวกพราหมณ ทใหทานแลวจกมผลมาก. [๒๐๒๐] อกพวกหนง ยอมนอนใตเตยง เพราะปรารถนาทรพย พระราชาทงหลาย สรงสนานอยขางบนในคราวมพธโสมยาคะ ขาแตพระราชา ชนพวกนน แมจะเหมอนกบคนกวาดมลทน กยงเรยกกนวา เปนพราหมณ ขาแต พระมหาราชา ขาพระพทธเจากราบทลถงพราหมณพวกนนแกพระองค แลว เราจะตองการพราหมณเชนนนหรอหาไม พระเจาขา? [๒๐๒๑] (พระเจาโกรพยะตรสดงนวา) ดกรวธระ ชนเหลานนปราศจากคณเครอง ความเปนพราหมณ จะเรยกวา เปนพราหมณกไมได ทานจงแสวงหา

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 352 พราหมณเหลาอนผมศล เปนพหสต งดเวนจากเมถนธรรม ซงสมควร จะบรโภคโภชนาหารของฉน ดกรสหาย ฉนจกใหทกษณาในพวก พราหมณทใหทานแลวจกมผลมาก [๒๐๒๒] ขาแตพระองคผสมมตเทพ พราหมณทงหลายผมศล เปนพหสต งด เวนจากเมถนธรรม ซงสมควรบรโภคโภชนาหารของพระองค มอยแล พราหมณเหลานนบรโภคภตตาหารหนเดยว และไมดมนาเมา ขาแต พระมหาราชา ขาพระพทธเจากราบทลถงพราหมณเหลานนแกพระองค แลว พวกเราคงตองการพราหมณเชนนนส พระเจาขา. [๒๐๒๓] ดกรวธระ พราหมณเหลานนแหละเปนผมศล เปนพหสต ดกรวธระ ทานจงแสวงหาพราหมณพวกนน และจงเชญพราหมณพวกนนมาโดยเรว ดวยเถด. จบ ทสพราหมณชาดกท ๑๒. ๑๓. ภกขาปรมปรชาดก วาดวยการใหทานในทานใด มผลมาก [๒๐๒๔] ขาพระพทธเจาไดเหนพระองคผทรงเปนสขมาลชาต เคยประทบใน พระตาหนกอนประเสรฐ ทรงบรรทมเหนอพระยภอนใหญโต เสดจจาก แวนแควนมาสดง จงไดทลถวายขาวสกอยางดแหงขาวสาล เปนภต อนวจตร มแกงเนออนสะอาดดวยความรกตอพระองค พระองคทรงรบ ภตนนแลว มไดเสวยดวยพระองคเอง ไดพระราชทานแกพราหมณ ขาพระพทธเจาขอถวายบงคมพระองค ขอนเปนธรรมอะไรของพระองค? [๒๐๒๕] พราหมณเปนอาจารยของฉน เปนผขวนขวายในกจนอยกจใหญ ทงเปน คร และเปนผคอยตกเตอน ฉนควรใหโภชนะ. [๒๐๒๖] บดน ขาพเจาขอถามทานพราหมณผโคดมอนพระราชาทรงบชา พระราชา ทรงพระราชทานภต อนมแกงเนออยางสะอาดแกทาน ทานรบภตนน แลวไดถวายโภชนะแกฤาษ ชะรอยทานจะรวา ตนมไดเปนเขตแหงทาน

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 353 ขาพเจาขอนอบนอมแกทาน ธรรมขอนเปนธรรมอะไรของทาน? [๒๐๒๗] ขาพเจายงกาหนดอยในเรอนทงหลาย ตองเลยงบตรและภรรยา ถวาย อนศาสนแกพระราชา เชญใหเสวยกามอนเปนของมนษย ขาพเจาควร ถวายโภชนะแกฤาษ ผอยในปาสนกาลนาน ผเรองตบะ เปนวฒบคคล อบรมตนแลว. [๒๐๒๘] บดน ขาพเจาขอถามทานฤาษผซบผอม สะพรงไปดวยเสนเอน มเลบ และขนรกแรงอกยาว ฟนเขลอะ มธลบนศรษะ ทานอยในปาผเดยว ไมหวงใยชวต ภกษททานถวายโภชนะนนดกวาทานดวยคณขอไหน? [๒๐๒๙] อาตมภาพยงขดเผอก มนมอเสอ มนนก ยงเกบขาวฟางและลกเดอย มาตากตา เทยวหาฝกบว เหงาบว นาผง เนอสตว พทราและมะขาม ปอมมาบรโภค ความยดถอนนของอาตมายงมอย เมออาตมายงหงตม กควรถวายโภชนะแกทานผไมหงตม ยงมกงวลกควรถวายโภชนะแก ผไมมความหวงใย ยงมความถอมน กควรถวายโภชนะแกทานผไมม ความถอมน. [๒๐๓๐] บดน กระผมขอถามทาน ภกษผนงนง มวตรอนด พระฤาษถวาย ภตตาหารอนปรงดวยเนอสะอาดแกทานดงนน ทานรบภตตาหารนนแลว นงนง ฉนอยองคเดยว ไมเชอเชญใครๆ อน กระผมขอนมสการแด พระคณทาน นเปนธรรมอะไรของพระคณทาน? [๒๐๓๑] อาตมาไมไดหงตมเอง ไมไดใหใครหงตม ไมไดตดเอง ไมไดใหใคร ตด ฤาษรวาอาตมาไมมความกงวล เปนผหางไกลจากบาปทงปวง จง ถอภกษาหารดวยมอซาย ถอเตานาดวยมอขวา ถวายภตตาหารอนปรง ดวยเนอสะอาดแกอาตมา. บคคลเหลานยงมความหวงใย ยงมความยด ถอ จงสมควรจะใหทาน อาตมาเขาใจเอาวา การทบคคลเชอเชญผให นนเปนการผด [๒๐๓๒] วนน พระราชาผประเสรฐเสดจมา ณ ทนเพอประโยชนแกขาพระ พทธเจาหนอ ขาพระพทธเจาเพงทราบชดวนนเองวาทานทใหในทาน ผใดจะมผลมาก. พระราชาทงหลายทรงกงวลอยในแวนแควน พราหมณ

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 354 ทงหลายกงวลอยในกจนอยกจใหญ ฤาษกงวลอยในเหงามนและผลไม สวนพวกภกษหลดพนไดแลว จบ ภกขาปรมปรชาดกท ๑๓. รวมชาดกทมในวรรคน คอ ๑. สาลเกทารชาดก ๒. จนทกนนรชาดก ๓. มหาอกกสชาดก ๔. อททาลกชาดก ๕. ภสชาดก ๖. สรจชาดก ๗. ปญจโปสถกชาดก ๘. มหาโมรชาดก ๙. ตจฉกสกรชาดก ๑๐. มหาวาณชชาดก ๑๑. สาธนราชชาดก ๑๒. ทสพราหมณชาดก ๑๓. ภกขาปรมปรชาดก. จบ ปกณณกนบาตชาดก _________________

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 355 วสตนบาตชาดก ๑. มาตงคชาดก อานภาพของมาตงคฤาษ [๒๐๓๓] ทานมปกตนงหมไมสมควร ดจปศาจเปรอะเปอนดวยฝนละออง สวม ใสผาขรวทไดจากกองขยะไวทคอ มาจากไหน ทานเปนใคร เปนผไม ควรแกทกขณาทานเลย? [๒๐๓๔] ขาวนานทานจดไวเพอทานผเรองยศ พราหมณทงหลายยอมขบเคยว บรโภคและดมขาวนาของทานนน ทานรจกขาพเจาวาเปนผอาศยโภชนะท ผอนใหเลยงชวต ถงคนจณฑาลกขอจงไดกอนขาวบางเถด. [๒๐๓๕] ขาวนาของเราน เราจดไวเพอพราหมณทงหลาย ทานวตถนเราเชอวา ยอมเปนไปเพอประโยชนแกตน ทานจงหลกไปเสยจากทน จะมายน อย ณ ทนเพออะไร เจาคนเลว คนเชนเรายอมไมใหทานแกเจา. [๒๐๓๖] ชนทงหลายผหวงผลขาวกลา ยอมหวานพชลงในทดอนบาง ในทลมบาง ในทไมลม ไมดอนบาง ฉนใด ทานจงใหทานแกปฏคาหกทวไปดวย ศรทธา ฉนนน เมอทานใหทานอยางน ไฉนจะพงยงทกขไณยบคคล ใหยนดไดเลา? [๒๐๓๗] เรายอมตงไว ซงพชทงหลายในเขตเหลาใด เขตเหลานนเรารแจงแลว ในโลก พราหมณเหลาใดสมบรณดวยชาตและมนต พราหมณเหลานน ชอวาเปนเขต มศลเปนทรกในโลกน. [๒๐๓๘] ความเมาเพราะชาต ความดหมนทาน โลภะ โทสะ มทะ และโมหะ กเลสทงหมดนเปนโทษ ไมใชคณ มอยในเขตเหลาใด เขตเหลานน เปนเขตไมมศล ไมเปนทรกในโลกน ความเมาเพราะชาตกด ความด

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 356 หมนทาน โลภะ โทสะ มทะ และโมหะ กเลสทงหมดนเปนโทษ มใชคณ ไมมอยในเขตเหลาใด เขตเหลานนจดเปนเขตมศล เปนทรก ในโลกน [๒๐๓๙] คนเฝาประตทงสาม คอ อปโชตยะ ๑ อปชฌายะ ๑ ภณฑกจฉ ๑ พา กนไปเสยทไหน ทานทงหลายจงลงอาชญาและฆาตคนจณฑาลผลามกน แลวลากคอไปเสยใหพน. [๒๐๔๐] ผใดบรภาษฤาษ ผนนชอวาแกะภเขาดวยเลบ ชอวาเคยวกนกอนเหลก ดวยฟน ชอวาพยายามกลนกนไฟ. [๒๐๔๑] ฤาษชอวามาตงคะผมสจจะเปนเครองกาวไปในเบองหนา ครนกลาวคาถา นแลว เมอพราหมณทงหลายแลดอยไดเหาะไปในอากาศ. [๒๐๔๒] ศรษะของลกเราบดกลบไปอยเบองหลง แขนเหยดตรงไมไหวตง นยนตา ขาวเหมอนคนตาย ใครมาทาบตรของเราใหเปนอยางน. [๒๐๔๓] สมณะรปหนงมปกตนงหมไมสมควร สกปรกดจปศาจ เปรอะเปอนดวย ฝนละออง สวมใสผาขรวทไดจากกองขยะไวทคอ ไดมา ณ ทน สมณะรปนนไดทาบตรของทานใหเปนอยางน. [๒๐๔๔] ดกรมาณพทงหลาย สมณะผมปญญาเสมอดวยแผนดน ทานไปทางทศ ไหน ทานทงหลายจงบอกเนอความนนแกเรา เราจะไปยงสานกของ ทานกระทาคนโทษนนเสย ไฉนหนอเราจะพงไดชวตบตรคนมา. [๒๐๔๕] ฤาษผมปญญาเสมอดวยแผนดน ไดไปแลวในอากาศในวนเพญพระจนทร เตมดวงทามกลางอากาศ แลวฤาษผมปฏญาณในสจจะ มคณธรรมอนด งามนน ทานไปทางทศบรพา. [๒๐๔๖] ศรษะของลกเราบดกลบไปอยเบองหลง แขนเหยยดตรงไมไหวตง นยนตาขาวเหมอนคนตาย ใครมาทาบตรของเราใหเปนอยางน. [๒๐๔๗] ยกษทงสองตนผมอานภาพมากมอยแล ยกษเหลานนพากนตดตามฤาษ ผมคณธรรมมาแลว รวาบตรของทานมจตคดประทษรายโกรธเคองจงทา บตรของทานใหเปนอยางนแหละ.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 357 [๒๐๔๘] ขาแตภกษ ถายกษทงหลายไดทาบตรของดฉนใหเปนอยางน ขอแตทาน ผเปนพรหมจารเทานน อยาโกรธบตรของดฉนเลย ดฉนขอถงเทาของ ทานเปนทพง ดฉนตามมาดวยความโศกถงบตร. [๒๐๔๙] ในคราวทบตรของทานดาเรากด และเมอทานมาออนวอนอย ณ บดนกด จตคดประทษรายหนอยหนงมไดมแกเราเลย แตบตรของทานเปนคน ประมาท เพราะความมวเมาวาเรยนจบไตรเพท แมจะเรยนจบไตรเพท แลว กยงไมรจกสงทเปนประโยชน. [๒๐๕๐] ขาแตทานผเปนภกษ ความจาของบรษ ยอมหลงลมไดโดยครเดยวเปน แนแท ทานผมปญญาเสมอแผนดน ขอไดโปรดอดโทษสกครงเถด บณฑตทงหลายยอมไมเปนผมความโกรธเปนกาลง. [๒๐๕๑] มณฑพยกมารบตรของทานผมปญญานอย จงบรโภคกอนขาวทเราฉน เหลอนเถด ยกษทงหลายจะไมพงเบยดเบยนบตรของทานเลย และบตร ของทานจกหายโรคทนท. [๒๐๕๒] พอมณฑพยะ เจายงเปนคนโงเขลา มปญญานอย เจาเปนผไมฉลาด ในเขตบญทงหลาย ไดใหทานในหมชนผประกอบดวยกเลสดจนาฝาด ใหญ มกรรมอนเศราหมอง ไมสารวม. บรรดาทกขไณยบคคลของ เจาบางพวกเกลาผมฟเปนเซง นงหมหนงสอ ปากรกรงรงไปดวยหนวด เครา ดงปากบอนาอนเการกไปดวยกอหญา เจาจงดหมชนทมรปราง นาเกลยดน การเกลาผมฟเปนเซง หาปองกนคนผมปญญานอยไดไม ทานเหลาใดสารอกราคะ โทสะ และอวชชาแลว หรอเปนพระอรหนต ผมอาสวะสนแลว ทานทบคคลถวายในทานเหลานนยอมมผลมาก. [๒๐๕๓] พระเจาเมชฌะ ไดประทษรายใจในมาตงคบณฑตผเรองยศวงศกษตรย เมชฌราชพรอมทงบรษทไดขาดสญตงแตนนมา. จบ มาตงคชาดกท ๑.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 358 ๒. จตตสมภตชาดก วาดวยผลของกรรม [๒๐๕๔] กรรมทกอยางทนรชนสงสมไวแลว ยอมมผลเสมอไป ขนชอวากรรม แมจนเลกนอย ทจะไมใหผลเปนอนไมม เราไดเหนตวของเราผชอวา สมภตะมอานภาพมาก อนบงเกดขนดวยผลบญ เพราะกรรมของตนเอง กรรมทกอยางทนรชนสงสมไวแลว ยอมมผลเสมอไป ขนชอวากรรม แมจะเลกนอย ทจะไมใหผลเปนอนไมม มโนรถของเราสาเรจแลว แมฉนใด มโนรถแมของจตตบณฑต พระเชฏฐาของเรา กสาเรจแลว ฉนนน กระมงหนอ. [๒๐๕๕] ขาแตพระองคผสมมตภพ กรรมทกอยางทนรชนสงสมไวแลว ยอม มผลเสมอไป ขนชอวากรรมแมจะเลกนอย ทจะไมใหผลเปนอนไมม มโนรถของพระองคสาเรจแลว แมฉนใด ขอพระองคโปรดทราบแม พระจตตบณฑตฉนนนเถด. [๒๐๕๖] เจาหรอคอจตตะ เจาไดฟงคานมาจากคนอน หรอวาใครบอกเนอความน แกเจา คาถานเจาขบดแลว เราไมมความสงสย เราจะใหบานสวยรอย ตาบลแกเจา. [๒๐๕๗] ขาพระพทธเจาหาใชจตตะไม ขาพระพทธเจาฟงคานมาจากคนอน และ ฤาษไดบอกเนอความนแกขาพระพทธเจาแลวสงวา เจาจงไปขบคาถาน ตอบถวายพระราชา พระราชาทรงพอพระทยแลว จะพงพระราชทานบาน สวยใหแกเจาบานกระมง? [๒๐๕๘] ราชบตรทงหลายจงเทยมราชรถของเรา จดแจงใหด ผกรดจดสรรให งดงามวจตร จงผกรดสายประคนมงคลหตถ นายหตถาจารยจงขนประจา คอ. ตะโพนและสงขมาตระเตรยมไว เจาหนาททงหลายจงเทยบยาน พาหนะโดยเรว วนนแล เราจกไปยงอาศรมซงจกไดพบฤาษนงอย. [๒๐๕๙] ขาพเจาเปนผไดลาภดแลวหนอ คาถาอนขาพเจาขบดแลวในทามกลาง บรษท ขาพเจาไดพบฤาษผประกอบดวยศลแลวเกดปตโสมนส. [๒๐๖๐] เชญทานผเจรญโปรดรบอาสนะ นา และรองเทาของขาพเจาทงหมด

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 359 เถด ขาพเจายนดตอนรบทานผเจรญในสงของอนมคา ขอทานผเจรญเชญ รบสกการะอนมคาของขาพเจาทงหลายดวยเถด. [๒๐๖๑] ขอเชญพระเชฏฐาทรงสรางปรางคปราสาท อนเปนทอยนารนรมยสาหรบ พระองคเถด จงทรงบารงบาเรอดวยหมนางนารทงหลาย โปรดให โอกาสเพออนเคราะหแกหมอมฉนเถด แมเราทงสองกจะครอบครอง อสรยสมบตนรวมกน. [๒๐๖๒] ดกรมหาบพตร พระองคทรงเหนผลแหงสจรตอยางเดยว สวนอาตมภาพ เหนผลแหงสจรต และทจรตทสงสมไวแลว เปนวบากใหญ จงสารวม ตนเทานน มไดปรารถนาบตร ปศสตว หรอทรพย. ชวตของสตว ทงหลายในโลกน มกาหนดรอยปเปนอยางมาก ไมลวงกาหนดนนไป ไดเลย ยอมจะเหอดแหงไป เหมอนไมออทถกตดแลว มแตจะแหงไป ฉะนน. ในชวตอนจะตองเหอดแหงไปนน จะมวเพลดเพลนไปใย จะ มวเลนคกคนองไปทาไม ความยนดจะเปนประโยชนอะไร ประโยชน อะไรดวยการแสวงหาทรพย จะมประโยชนอะไรดวยบตร และภรรยา สาหรบอาตมา ดกรมหาบพตร อาตมภาพเปนผพนแลวจากเครองผก. อาตมภาพรชดอยางนวา มจจจะไมรงควานเราเปนอนไมม เมอบคคล ถกมจจราชครอบงาแลว ความยนดจะเปนประโยชนอะไร จะมประโยชน อะไรดวยการแสวงหาทรพย. ดกรมหาบพตรผจอมประชาชนชาตของ นรชนไมสมาเสมอกน กาเนดแหงคนจณฑาล จดวาเลวทรามในระหวาง มนษย เมอชาตกอนเราทงสองไดอยรวมกนในครรภแหงนางจณฑาล เพราะกรรมอนชวชาของตน. เราทงสองไดเกดเปนคนจณฑาล ในกรง อชเชนอวนตชนบท ครนจตจากอตภาพนนแลว ไดเกดเปนเนอสองตว พนองอยทฝงแมนาเนรญชรา ครนจตจากอตภาพนนแลวไดเกดเปนนก ออกสองตวพนองอยรมฝงรมมทานท ครนจตจากอตภาพนนแลว คราวน อาตมภาพเกดเปนพราหมณ มหาบพตรทรงสมภพเปนกษตรย.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 360 [๒๐๖๓] ชวตของสตวทงหลาย ถกชรานาเขาไปสความตาย อายของสตว ทงหลายเปนของนอย เมอนรชนถกชรานาเขาไปสความตาย ยอมไมม ผตานทาน ดกรพระเจาปญจาลราช มหาบพตรจงทรงทาตามคาของ อาตมภาพ อยาทรงทากรรมทงหลายทมทกขเปนกาไรเลย. ชวตของสตว ทงหลายถกชรานาเขาไปสความตาย อายของสตวทงหลายเปนของนอย เมอนรชนถกชรานาเขาไปสความตาย ยอมไมมผตานทาน ดกรพระเจา ปญจาลราช มหาบพตรจงทรงทาตามคาของอาตมภาพ อยาทรงทากรรม ทงหลายทมทกขเปนวบากเลย ชวตของสตวทงหลายถกชรานาเขาไป สความตาย อายของสตวทงหลายเปนของนอย เมอนรชนถกชรานา เขาไปสความตาย ยอมไมมผตานทาน ดกรพระเจาปญจาลราช มหาบพตรจงทรงทาตามคาของอาตมภาพ อยาทรงทากรรมทงหลายอนม ศรษะเกลอกกลวดวยกเลสธล. ชวตของสตวทงหลายถกชรานาเขาไป สความตาย อายของสตวทงหลายเปนของนอย ชรายอมกาจดวรรณะ ของนรชนผแกเฒา ดกรพระเจาปญจาลราช มหาบพตรจงทรงทา ตามคาของอาตมภาพ อยาทรงทากรรมทจะใหเขาถงนรกเลย. [๒๐๖๔] ขาแตภกษ ถอยคาของพระคณเจานเปนคาจรงแททเดยว ฤาษกลาวฉนใด คานกเปนฉนนน แตวากามทงหลายของขาพเจายงมอยมาก กาม เหลานนคนเชนกบขาพเจาสละไดยาก. ชางจมอยทามกลางหลมแลว ยอมไมอาจจะไปยงทควรไดดวยตนเอง ฉนใด ขาพเจาจมอยในหลมคอ กามกเลส กยงไมสามารถจะปฏบตตามทางของภกษได ฉนนน. ขาแต พระคณเจาผเจรญ อนง บตรจะพงมความสขไดดวยวธใด บดามารดา พราสอนบตรดวยวธนน ฉนใด ขาพเจาละจากโลกนไปแลว จะพง เปนผมความสขยนนานไดดวยวธใด ขอพระคณเจาโปรดพราสอนขาพเจา ดวยวธนนฉนนนเถด. [๒๐๖๕] ดกรมหาบพตรผเปนจอมประชาชน ถามหาบพตรไมอาจละกามของมนษย เหลานไดไซร มหาบพตรจงทรงเรมตงพลกรรมอนชอบธรรมเถด แต การกระทาอนไมเปนธรรมขออยาไดมในรฐสมาของมหาบพตรเลย. ทต

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 361 ทงหลายจงไปยงทศทง ๔ นมนตสมณพราหมณทงหลายมา มหาบพตร จงทรงบารงสมณพราหมณทงหลายดวยขาว นา ผา เสนาสนะและ คลานปจจย. มหาบพตรจงเปนผมพระกมลจตอนผองใส ทรงองคาส สมณพราหมณใหอมหนาสาราญดวยขาว นา ไดทรงบรจาคทานตาม สตกาลง และทรงเสวยแลว เปนผอนเทวดาและมนษยไมตเตยน จงเสดจเขาถงสคคสถานเถด. ดกรมหาบพตร กถาความเมาจะพง ครอบงามหาบพตรผอนหมนางนารทงหลายแวดลอมอย มหาบพตรจงทรง มนสการคาถาน แลวพงตรสคาถานในทามกลางบรษทวา เมอชาตกอนเรา เปนคนนอนอยกลางแจง อนมารดาจณฑาล เมอจะไปปาใหดมนานม มาแลว นอนคลกคลอยกบสนขทงหลายจนเตบโต มาบดน คนนน ใครๆ เขากเรยกกนวาพระราชา. จบ จตตสมภตชาดกท ๒. ๓. สวราชชาดก วาดวยการใหดวงตาเปนทาน [๒๐๖๖] ขาพระพทธเจาเปนคนชรา ไมแลเหนในทไกล มาเพอจะทลขอ พระเนตร ขาพระพทธเจามตาขางเดยว ขาพระพทธเจาทลขอแลว ขอพระองคทรงโปรดพระราชทานพระเนตรขางหนงแกขาพระพทธเจา เถด. [๒๐๖๗] ดกรวณพก ใครเปนผแนะนาทานจงมาขอดวงตาฉน ณ ทน บณฑต ทงหลายกลาวดวงตาใดวา ยากทบรษจะสละได ทานมาขอดวงตานน อนเปนอวยวะเบองสง ยากทเราจะสละไดงายๆ. [๒๐๖๘] ในเทวโลก เขาเรยกทานผใดวา สชมบด ในมนษยโลก เขาเรยกทาน ผนนวา มฆวา ขาพระพทธเจาเปนวณพก ทานผนนแนะนาใหมา ขอพระเนตร ณ ทน. ขาพระพทธเจาเปนวณพก การขอของขาพระ พทธเจาไมมสงใดยงไปกวา ขอพระองคทรงพระราชทานพระเนตร

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 362 แกขาพระพทธเจา ผมาขอเถด บณฑตทงหลายกลาววา ดวงตาใดยาก ทบรษจะสละได ขอพระองคโปรดพระราชทานดวงเนตรนนทไมมสง อนจะยงกวาแกขาพระพทธเจาเถด. ทานมาดวยประโยชนอนใด ปรารถนาประโยชนสงใด ความดาร เหลานนเพอประโยชนนนๆ ของทานจงสาเรจเถด ดกรพราหมณ ทานจงไดดวงตาเถด. เมอทานขอขางเดยว เราจะใหทงสองขาง ขอทานนนจงเปนผมนยนตาไปเถด ทานปรารถนาสงใดจากเราผมงหมาย ขอสงนนจงสาเรจแกทานเถด. [๒๐๖๙] ขาแตพระองคผทรงพระคณอนประเสรฐ ของขาพระองคทงหลาย พระองคอยาทรงพระราชทานดวงพระเนตรเลย อยาทรงทอดทงขาพระ พทธเจาทงปวงเลย ขาแตพระมหาราชเจา ขอพระองคพระราชทาน ทรพยเถด แกวมกดา แกวไพฑรย มเปนอนมาก ขาแตพระ มหาราชเจาผทรงพระคณอนประเสรฐ พระองคจะพระราชทานรถ ทงหลายทเทยมแลวมาอาชาไนย ชางตวประเสรฐทตบแตงแลว ทอย และเครองบรโภคททาดวยทองคาเถด. ขาแตพระองคผประเสรฐ ขอ พระองคทรงพระราชทานเหมอนกบชาวสพทงปวง ทมเครองใชสอย สรถ แวดลอมพระองคอยโดยรอบทกเมอ ฉะนนเถด. [๒๐๗๐] ผใดแลพดวาจกให แลวมากลบใจวาไมให ผนนเหมอนกบสวมบวง ทตกลงยงพนดนไวทคอ. ผใดแล พดวาจกให แลวมากลบใจวาไมให ผนนเปนคนลามกกวาผทลามก ทงจะตองเขาถงสถานทลงอาชญาของ พญายม. ความจรงผขอไดขอสงใดไว ผใหกควรจะใหสงนนแหละ ผขอยงไมไดขอสงใดไว ผใหกอยาพงใหสงนน พราหมณไดขอ สงใดไวกะเรา เรากจกใหสงนนนนแหละ. [๒๐๗๑] ขาแตพระองคผเปนจอมประชาชน พระองคทรงปรารถนาพระชนมาย วรรณะ สขะ และพละอะไรหรอ จงทรงพระราชทานพระเนตร

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 363 พระองคทรงเปนราชาแหงชาวสพ ไมมใครจะประเสรฐยงไปกวา ทรง พระราชทานพระเนตร เพราะเหตปรโลกหรออยางไร? [๒๐๗๒] เราใหดวงตาเปนทานนน เพราะยศกหาไม เราจะไดปรารถนาบตร ทรพยหรอแวนแควน เพราะผลแหงการใหดวงตานกหาไม อก ประการหนง ธรรมของสตบรษทงหลาย ทานไดประพฤตกนมาแลว แตโบราณ เพราะเหตนแหละ ใจของเราจงยนดในทาน. [๒๐๗๓] ดวงตาทง ๒ ขางจะไดเปนทเกลยดชงของเรากหาไม ตนของตนเอง กหาไดเปนทเกลยดชงของเราไม พระสพพญตญาณเปนทรกของเรา เพราะฉะนน เราจงไดใหดวงตา. [๒๐๗๔] ดกรนายสวกะ ทานเปนมตรสหายของเรา ทานเปนคนศกษามาดแลว จงกระทาตามถอยคาของเราใหด จงควกดวงตาทง ๒ ของเราผปรารถนา อยแลววางลง ในมอของพราหมณวณพกเถด. [๒๐๗๕] พระเจาสวราชทรงเตอนใหหมอสวกะกระทาตามพระราชดารสแลว หมอ สวกะควกดวงพระเนตรของพระราชาสงใหแกพราหมณ พราหมณเปน ผมจกษ พระราชาเปนคนตาบอดเสดจเขาทประทบ. [๒๐๗๖] ตงแตนนมาสองสามวน เมอพระเนตรทง ๒ มเนองอกขนเตมแลว พระราชาผบารงสพรฐ จงตรสเรยกนายสารถผเฝาอยนนวา ดกรนายสารถ ทานจงเทยมยานเถด เสรจแลวจงบอกใหเราทราบ เราจะไปยงอทยาน จะไปยงสระโบกขรณ และราวปา. พอพระเจาสวราชเขาไปประทบขด สมาธรมขอบสระโบกขรณแลว ทาวสชมบดสกกเทวราชกปรากฏแก พระเจาสวราชนน. [๒๐๗๗] หมอมฉนเปนทาวสกกะจอมแหงเทพ มาในสานกของพระองคแลว ขาแตพระราชฤาษ ขอพระองคจงเลอกเอาพรตามทพระทยปรารถนาเถด. [๒๐๗๘] ขาแตทาวสกกะ ทรพย กาลงของหมอมฉนมพอแลว อนง คลงของ หมอมฉนกมเปนอนมาก บดน หมอมฉนเปนคนตาบอด พอใจ ความตายเทานน.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 364 [๒๐๗๙] ขาแตพระองคผเปนกษตรย ผเปนใหญกวาสตวสองเทา พระองคจง ตรสถอยคาทเปนสจจะ เมอพระองคตรสแตถอยคาทเปนสจจะ พระ เนตรจกเกดขนอก. [๒๐๘๐] บรรดาวณพกทงหลายผมโคตรตางๆ กน มาขอหมอมฉน แมวณพกใด มาขอหมอมฉน แมวณพกนนกเปนทรกแหงใจของหมอมฉน ดวยการ กลาวคาสตยน ขอจกษจงบงเกดขนแกหมอมฉนเถด. [๒๐๘๑] พราหมณผใด มาขอหมอมฉนวา ขอจงพระราชทานพระเนตรเถด หมอมฉนไดใหดวงตาทงสองแกพราหมณผนนซงเปนวณพก. ปตและ โสมนสเปนอนมากเกดขนแกหมอมฉนยงนก ดวยการกลาวคาสตยน ขอจกษจงเกดขนแกหมอมฉนเถด. [๒๐๘๒] ขาแตพระองคผทรงบารงสพรฐ พระองคตรสพระคาถาแลวโดยธรรม พระเนตรทงสองของพระองค จะปรากฏเปนตาทพยเหนไดทะลภาย นอกฝา ภายนอกกาแพง และภเขาตลอดรอยโยชนโดยรอบ. [๒๐๘๓] ใครหนอในโลกน ถกขอทรพยอนนาปลมใจแลว แมจะเปนของ พเศษ แมจะเปนของทรกอยางดของตน จะไมพงให ฉนขอตกเตอน ทานทงหลายผเปนชาวสพรฐทกๆ คนทมาประชมกน จงดดวงตาทงสอง อนเปนทพยของเราในวนน. ตาทพยของเราเหนไดทะลภายนอกฝา ภายนอกกาแพง และภเขาตลอดรอยโยชนโดยรอบ. ในโลกทเปนอย ของสตวทงหลายน ไมมอะไรทจะยงไปกวาการบรจาคทาน เราไดให จกษทเปนของมนษยแลว เราไดจกษทพย. ดกรชาวสพรฐทงหลาย ทานทงหลายเหนจกษทพยทเราไดนแลว จงใหทานเสยกอนจงคอย บรโภคเถด ทานทงหลายได ใหทานตามสตกาลงและไดบรโภคทานแลว ไมมใครตเตยนได ยอมเขาถงสคคสถาน. จบ สวราชชาดกท ๓.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 365 ๔. ศรมนทชาดก วาดวยปญญาประเสรฐ [๒๐๘๔] ทานอาจารยเสนก เราขอถามเนอความน บรรดาคนสองพวก คอ คนผ สมบรณดวยปญญาแตเสอมจากศร กบคนทมยศแตไรปญญา นกปราชญ กลาวคนไหนวาประเสรฐ? [๒๐๘๕] ขาแตพระองคผเปนจอมประชาราษฎร คนฉลาด หรอคนโง คนบรบรณ ดวยศลปะ หรอคนหาศลปะมได แมจะมชาตสง กยอมเปนคนรบใช ของคนผมชาตตาแตมยศ ขาพระพทธเจาเหนความดงน จงขอ กราบทลวา คนมปญญา เปนคนเลวทราม คนมศรแล เปนคนประเสรฐ พระเจาขา. [๒๐๘๖] ดกรมโหสถผมปญญาไมทราม ผเหนธรรมสนเชง เราถามเจาในคน สองพวก คอ คนพาลผมยศ กบบณฑตผไมมโภคะ นกปราชญกลาว คนไหนวาประเสรฐ. [๒๐๘๗] คนพาลกระทากรรมอนชวชา กสาคญวา สงนเทานนประเสรฐ เหนแต เพยงโลกน ไมเหนโลกหนา ตองไดรบเคราะหรายในโลกทงสอง ขาพระพทธเจาเหนขอความแมน จงกราบทลวา คนมปญญาเทานน ประเสรฐ คนโงถงมยศจะประเสรฐอะไร พระเจาขา. [๒๐๘๘] ศลปะนกด พวกพองกด รางกายกด หาไดจดโภคสมบตมาใหไม มหาชนยอมคบหาโควนทเศรษฐ ผมนาลายไหลออกจากคางทงสองขาง ผไดรบความสข มศรตาชา ขาพระพทธเจาเหนขอความแมน จง กราบทลวา คนมปญญา เปนคนเลวทราม คนมศรเทานนเปนคน ประเสรฐ พระเจาขา. [๒๐๘๙] คนมปญญานอย ไดรบความสขแลว ยอมมวเมา แมถกความทกข กระทบแลว ยอมถงความหลง อนสขทกขทจรมากระทบเขาแลว ยอม หวนไหว ดจปลาทดนรนอยในทรอน ฉะนน ขาพระพทธเจา

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 366 เหนขอความแมน จงกราบทลวา คนมปญญาเทานนประเสรฐ คนโง ถงมยศจะประเสรฐอะไร พระเจาขา. [๒๐๙๐] ฝงนกยอมพากนบนเรรอนไปมาโดยรอบตนไม ทมผลดในปา ฉนใด คนเปนอนมากยอมคบหาผมงคง มทรพย มโภคสมบต เพราะเหต ตองการทรพย กฉนนน ขาพระพทธเจาเหนขอความแมน จงกราบ ทลวา คนมปญญา เปนคนเลวทราม คนมศรเทานน เปนคนประเสรฐ พระเจาขา. [๒๐๙๑] คนโงถงจะมกาลงกหายงประโยชนใหสาเรจไม ไดทรพยมาดวยกรรม อนรายแรง นายนรยบาลทงหลาย ยอมฉดคราเอาคนโง ผไมฉลาด คราครวญอย ไปสนรกอนรายกาจ ขาพระพทธเจาเหนขอความแมน จงกราบทลวาคนมปญญาเทานน ประเสรฐ คนโงถงมยศจะประเสรฐ อะไร พระเจาขา. [๒๐๙๒] แมนาแหงใดแหงหนง ยอมไหลไปสแมนาคงคา แมนาเหลานน ทงหมดเทยว ยอมละทงชอและถนเดม แมนาคงคาไหลไปถงมหาสมทร ยอมไมปรากฏชอ คนในโลกนทมฤทธยง กไมปรากฏ ฉนนนแล ขาพระพทธเจาเหนขอความแมน จงกราบทลวา คนมปญญา เปนคน เลวทราม คนมศรเทานน เปนคนประเสรฐ พระเจาขา. [๒๐๙๓] ขาพระพทธเจาจะกลาวแกปญหาททานอาจารยกลาว แมนาทงหลาย ยอมไหลไปสทะเลใหญไมไดตลอดกาลทงปวง ทะเลนนมกาลงมาก เปนนตย มหาสมทรยอมไมลวงเลยฝงไปได ฉนใด กจการทคนโง ประสงค กฉนนน คนมศรยอมไมลวงเลยคนมปญญาไปไดไมวาในกาล ไหนๆ ขาพระพทธเจาเหนขอความแมน จงกราบทลวา คนมปญญา เทานนประเสรฐ คนโงถงมยศจะประเสรฐอะไร. [๒๐๙๔] ถาแมคนมยศไมสารวมแลว อยในทวนจฉย กลาวขอความแกชน เหลาอน คาพดของคนนนยอมเจรญงอกงามในทามกลางญาต คนม ปญญายงคนผมศรตาชาใหทาตามคาของตนไมได ขาพระพทธเจาเหน

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 367 ขอความแมน จงกราบทลวา คนมปญญา เปนคนเลวทราม คนมศร เทานน เปนคนประเสรฐ พระเจาขา. [๒๐๙๕] คนโงหาปญญามได ยอมกลาวมสา เพราะเหตแหงบคคลอน หรอแม แหงตน คนโงนนยอมถกนนทาในทามกลางบรษท แมภายหลง เขากตองไปทคต ขาพระพทธเจาเหนขอความแมน จงกราบทลวา คนมปญญาเทานนประเสรฐ คนโงถงมยศจะประเสรฐอะไร พระเจาขา. [๒๐๙๖] ถาคนมปญญาดงแผนดน ไมมทอยอาศย ไมมทรพย เปนคนเขญใจ กลาวขอความ คาพดของเขานนยอมไมเจรญงอกงามในทามกลางบรษท อนง ศรของคนมปญญายอมไมม ขาพระพทธเจาเหนขอความแมน จงกราบทลวา คนมปญญา เปนคนเลวทราม คนมศรเทานน เปนคน ประเสรฐ พระเจาขา. [๒๐๙๗] คนมปญญาดงแผนดน ยอมไมกลาวคาเหลาะแหละ เพราะเหต แหงคนอน หรอแมแหงตน บคคลนนยอมเปนผอนมหาชนบชา ในทามกลางทประชม แมภายหลงเขากจะไปสคต ขาพระพทธเจา เหนขอความแมน จงกราบทลวา คนมปญญาเทานนประเสรฐ คนโง ถงมยศจะประเสรฐอะไร พระเจาขา. [๒๐๙๘] ชาง มา โค แกวมณ กณฑล และนางนารทงหลายผเกดในตระกล ทมงคง สงทงปวงนนยอมเปนเครองอปโภคของคนทมงคง คนทงหลาย ผไมมงคง กยอมเปนเครองอปโภคของคนทมงคง ขาพระพทธเจา เหนขอความแมน จงกราบทลวา คนมปญญาเปนคนเลวทราม คนมศร เทานนเปนคนประเสรฐ พระเจาขา. [๒๐๙๙] ศรยอมละคนโงผไมจดแจงการงาน ไมมความคด มปญญาทราม เหมอนงละทงคราบเกาไป ฉะนน ขาพระพทธเจาเหนขอความแมน จงกราบทลวา คนมปญญาเทานน ประเสรฐคนโงถงมยศจะประเสรฐ อะไร พระเจาขา. [๒๑๐๐] ขาแตพระองคผเจรญ ขาพระพทธเจาทง ๕ คน เปนบณฑต ทกคน กราบไหวบารงพระองค พระองคเปนอสระครอบงาขาพระพทธเจา

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 368 ทงหลาย ดจทาวสกกเทวราชผเปนเจาแหงหมสตว ฉะนน ขาพระ พทธเจาเหนขอความแมน จงกราบทลวา คนมปญญา เปนคนเลวทราม คนมศรเทานน เปนคนประเสรฐ พระเจาขา. [๒๑๐๑] คนโงถงจะมยศ กเปนทาสของคนมปญญา เมอกจการตางๆ เกดขน คนฉลาดยอมจดแจงกจอนละเอยดใด คนโงยอมถงความหลงใหลใน กจนน ขาพระพทธเจาเหนขอความแมน จงกราบทลวา คนมปญญา นนแลประเสรฐ คนโงถงมยศจะประเสรฐอะไร พระเจาขา. [๒๑๐๒] แทจรง สตบรษทงหลายสรรเสรญปญญาเทานน ศรเปนทใครของ คนโง เพราะมนษยทงหลายยนดในโภคสมบต กความรของทานผร ทงหลาย ใครๆ ชงไมได ในกาลไหนๆ คนมศรยอมไมลวงเลยคน มปญญาไปได ไมวาในกาลไหนๆ. [๒๑๐๓] ดกรมโหสถผเหนธรรมทงสน เราไดถามปญหาขอใดกะเจา เจาได ประกาศปญหาขอนนแกเราแลว เรายนดดวยการแกปญหาของเจา เรา ใหโคพนหนง โคอสภราชา ชาง รถเทยมดวยมาอาชาไนย ๑๐ ตว และบานสวย ๑๖ ตาบล แกเจา. จบ ศรมนทชาดกท ๔. ๕. โรหนมคชาดก วาดวยความรกในสายเลอด [๒๑๐๔] ดกรนองจตตกะ ฝงเนอเหลานนกลวความตายจงพากนหนกลบไป ถงเธอ กจงไปเสยเถด อยาหวงใยพเลย เนอทงหลายจกมชวตอยกบเธอ. [๒๑๐๕] พโรหนะ ฉนจะไมไป ถงใครจะคราเอาหวใจของฉนไป ฉนจกไมทงพไป ฉนจกยอมทงชวตไวในทน. กมารดาบดาทงสองของเรานน ทานตาบอด เมอไมมผนา จกตอง ตายแน เธอจงไปเถด อยาหวงใยพเลย เนอทงหลายจกมชวตอย กบเธอ.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 369 พโรหนะ ฉนจะไมไป ถงใครจะมาคราเอาหวใจของฉนไป ฉนจกไม ทงพผถกมดไป ฉนจกยอมทงชวตไวในทน. [๒๑๐๖] เจาเปนคนขลาด จงหนไปเสยเถด พตดอยในหลกเหลก เธอจงไป เสยเถด อยาหวงใยพเลย เนอทงหลายจกมชวตอยกบเธอ. [๒๑๐๗] พโรหนะ ฉนจะไมไป ถงใครจะมาคราเอาหวใจของฉนไป ฉนจกไม ละทงพ ฉนจกยอมทงชวตไวในทน. กมารดาบดาทงสองของเรานน ทานตาบอด เมอไมมผนา จกตองตาย แน เธอจงไปเถด อยาหวงใยพเลย เนอทงหลายจกมชวตอยกบเธอ. พโรหนะ ฉนจะไมไป ถงใครจะมาคราเอาหวใจของฉนไป ฉนจะไมละ ทงพผถกมดไป ฉนจกยอมทงชวตไวในทน. [๒๑๐๘] วนน นายพรานคนใด จกฆาเราดวยลกศร หรอหอก นายพรานคนนน มรปรายกาจ ถออาวธเดนมาแลว. [๒๑๐๙] นางสตนามฤคนน ถกภยบบคนคกคามหนไป ครหนงแลวกลบเขามา หาความตาย ถงนางจะมขวญออนกไดทากรรมททาไดแสนยาก. [๒๑๑๐] เนอทง ๒ นเปนอะไรกบทานหนอ พนไปแลวยงกลบเขามาหาเครอง ผกอก ไมปรารถนาจะละทงทานไป แมเพราะเหตแหงชวต? [๒๑๑๑] ดกรนายพราน เนอทง ๒ นเปนนองชาย นองสาวของขาพเจา รวมทอง มารดาเดยวกน ไมปรารถนาละขาพเจาไป แมเพราะเหตแหงชวต. [๒๑๑๒] ขาแตนายพราน มารดาบดาทงสองของ เราทานตาบอด เมอไมมผนา จกตองตายแน โปรดใหชวตแกเราทง ๕ เถด โปรดปลอยพชาย เสยเถด. [๒๑๑๓] ขาพเจาจะปลอยเนอ ผเลยงมารดาบดาเทานน มารดาบดาไดเหน พระยาเนอหลดจากบวงไปแลว กจงยนดเถด. [๒๑๑๔] ขาแตนายพราน ทานจงยนดเพลดเพลนกบพวกญาตทงปวง เหมอน ขาพเจาเหนพระยาเนอทหลดจากบวงแลว ชนชม ยนด ในวนน ฉะนน.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 370 [๒๑๑๕] ดกรลกรก เมอชวตเขาไปใกลความตายแลว เจาหลดมาไดอยางไร ไฉนนายพรานจงไดปลอยจากบวงเหลกมาเลา? [๒๑๑๖] นองจตตกะกลาววาจาไพเราะห เปนทจบอกจบใจดมดาในหทย ชวย ขาพเจาใหหลดมาไดดวยวาจาสภาษต. นองสตนาไดกลาววาจาไพเราะห จบอกจบใจดมดาในหทย ชวยขาพเจาใหหลดมาไดดวยวาจาสภาษต. นายพรานไดฟงวาจาไพเราะห เปนทจบอกจบใจดมดาในหทย ไดฟง วาจาสภาษต จงไดปลอยขาพเจามา. [๒๑๑๗] เราไดเหนลกโรหนะมาไดแลว ยอมชนชม ยนด ในวนน ฉนใด ขอให นายพรานพรอมทงบตรและภรรยา จงมความชมชน ยนด ฉนนนเถด. [๒๑๑๘] ดกรนายพราน เจาไดพดไววา จะนาเอาเนอและหนงมามใชหรอ เออ กเหตอะไรเลา เจาจงไมนาเอาเนอและหนงมา? [๒๑๑๙] เนอนนไดมาตดบวงเหลกถงมอแลว แตมเนอ ๒ ตวไมไดตดบวงเขา มายนอยใกลเนอตวนน ขาพระองคไดเกดความสงเวชใจ ความอศจรรย ใจ ขนพองสยองเกลาวา ถาเราฆาเนอตวน เราจกตองทงชวตในวนน. [๒๑๒๐] ดกรนายพราน เนอเหลานนเปนเชนไร เปนเนอมธรรมอยางไร มส สรรอยางไร มศลอยางไร ทานจงไดสรรเสรญเนอเหลานนนก? [๒๑๒๑] เนอเหลานนมเขาขาว ขนสะอาด หนงเปรยบดวยทองคา เทาแดง ตาสกใส เปนทนารนรมยใจ. [๒๑๒๒] ขาแตพระองคผสมมตเทพ เนอเหลานนเปนเชนน เปนเนอมธรรม เชนน เปนเนอเลยงบดามารดา ขาพระพทธเจาจงมไดนาพระยาเนอนน มาถวายพระองค พระเจาขา. [๒๑๒๓] ดกรนายพราน เราใหทองคา ๑๐๐ แทง กณฑลแกวมณอนมคามาก เตยง ๔ เหลยมมสคลายดอกผกตบ และภรรยาผมรปรางเหมอนกน ๒ คน กบโค ๑๐๐ ตว แกทาน เราจกปกครองราชสมบตโดยธรรม ทาน เปนผมอปการะแกเรามาก ดกรนายพราน ทานจงเลยงดบตรและภรรยา

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 371 ดวยกสกรรม พาณชกรรม การใหกหน และดวยการแสวงหาอนเปน สมมาชพเถด อยาไดกระทาบาปอกเลย. จบ โรหนมคชาดกท ๕. ๖. หงสชาดก วาดวยหงสสมขะผภกด [๒๑๒๔] ดกรสมขะ ผมผวพรรณงามดงทองคา หงสเหลานถกภยคกคามแลว มตว งอบนหนไป ทานจงหนไปตามปรารถนาเถด. หมญาตทงหลายละทงเรา ตดอยในบวงผเดยว ไมหวงใย พากนบนหนไป ทานผเดยวจะหวงอย ทาไม? ดกรสมขะผประเสรฐ ทานควรจะบนหนเอาตวรอด เพราะ ความเปนสหายในเราผตดบวงยอมไมม ทานอยาทาความเพยรใหเสอม เสยเพราะความไมมทกขเลย จงรบบนหนไปตามความปรารถนาเถด. [๒๑๒๕] ขาแตทาวธตรฐมหาราช ถงพระองคจะถกทกขครอบงา ขาพระพทธเจา กจกไมละทงพระองคไป ขาพระพทธเจาจกเปน หรอจกตายกจกรวมอย กบพระองค. [๒๑๒๖] ดกรสมขะ ทานกลาวคาใด คานนเปนคาดงามของพระอรยเจา อนงเลา เราเมอจะทดลองทานจงไดพดกะทานวา จงบนหนไป. [๒๑๒๗] ขาแตพระองคผประเสรฐสงสดกวาหงสทงหลาย นกตวสญจรไปใน อากาศ ยอมบนไปสทางโดยทมใชทางได พระองคไมทรงทราบบวงแต ทไกลดอกหรอ? [๒๑๒๘] คราวใด จะมความเสอม คราวนน เมอถงคราวจะสนชพ สตวแมจะ ตดบวง ตดขายกยอมไมรสก. [๒๑๒๙] ดกรสมขะ ผมผวพรรณงามดงทองคา หงสเหลานถกภยคกคามแลว ม ตวงอพากนบนหนไป ทานเทานนมวพะวงอย. หงสเหลานนกนและดม แลวกพากนบนหนไป มไดแลเหลยวถงใคร กทานผเดยวจะมาเฝาอย ทาไมเลา? หงสตวนเปนอะไรกบทานหนอ ทานพนแลวจากบวง

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 372 ทาไมจงมาเปนหวงหงสผตดบวงอยเลา หงสทงหลายเขาพากนทอดทง ไปแลว ทานผเดยวมาพะวงอยทาไม? [๒๑๓๐] หงสตวนนเปนราชาของเรา เปนมตรสหายเสมอดวยชวตของเรา เรา จกไมทอดทงทานไปจนตราบเทาจนวนตาย. [๒๑๓๑] ทานปรารถนาจะสละชวต เพราะเหตแหงสหาย เราจกปลอยสหายของ ทานไป ขอพญาหงสจงไปตามความประสงคของทานเถด. [๒๑๓๒] ดกรนายพราน วนน ขาพเจาไดเหนพญาหงสตวเปนใหญในหมทชาชาต พนจากบวงแลวยอมชนชม ยนด ฉนใด ขอทานพรอมกบหมญาต ทงปวง จงชนชม ยนด ฉนนนเถด. [๒๑๓๓] พระองคผทรงพระเจรญ ทรงเกษมสาราญดหรอ โรคาพยาธมไดเบยด เบยนพระองคหรอ รฐสมาอาณาจกรของพระองคนสมบรณดหรอ พระองคปกครองประชาราษฎรโดยธรรมหรอ? [๒๑๓๔] ดกรพญาหงส เราเกษมสาราญด ทงโรคาพยาธกมไดเบยดเบยน รฐสมา อาณาจกรของเรานกสมบรณด เราปกครองราษฎรโดยธรรม. [๒๑๓๕] โทษผดอะไรๆ ในหมอามาตยของพระองคไมมอยหรอ หมศตรหาง ไกลจากพระองค เหมอนเงายอมไมเจรญทางทศทกษณ แลหรอ? [๒๑๓๖] โทษผดอะไรๆ ในหมอามาตยของเราไมมเลย อนง หมศตรกหางไกล จากเรา เหมอนเงายอมไมเจรญทางดานทศทกษณ ฉะนน. [๒๑๓๗] พระมเหสของพระองค มไดทรงประพฤตลวงละเมดพระทย ทรงเชอฟง ทรงปราศรยนารก พรอมพรกไปดวยปตตสมบต รปสมบต และ ยศสมบต ยงเปนทโปรดปรานของพระองคหรอ? [๒๑๓๘] มเหสของเราเปนเชนนน ทรงเชอฟงถอยคา ทรงปราศรยนารก พรอม พรกไปดวยปตตสมบต รปสมบต และยศสมบต ยงเปนทโปรดปราน ของเราอย. [๒๑๓๙] พระโอรสของพระองคมมากพระองค ทรงอบตมาเปนศรสวสด ใน รฐสมาอนเจรญ ทรงสมบรณดวยพระปรชาเฉลยวฉลาด ยอมทรงบนเทง พระทยแตทนนๆ อยแลหรอ?

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 373 [๒๑๔๐] ดกรพระยาหงสธตรฐ เราปรากฏวามโอรสถง ๑๐๑ คน ขอทานไดโปรด ชแจงกจทควรแกโอรสเหลานนดวยเถด โอรสเหลานนจะไมดหมนถอย คาของทานเลย. [๒๑๔๑] ถาแมวา บคคลประกอบดวยชาต หรอวนย แตกระทาความเพยรในภาย หลง เมอกจทจาตองทาเกดขน ยอมตองจมอยในหวงอนตราย. ชอง ทางรวไหลแหงโภคสมบตเปนตน กจะเกดใหญโตขนกบบคคลผมปญญา งอนแงนนน บคคลนนยอมมองเหนไดแตรปทหยาบๆ เหมอนความมด ในราตร ฉะนน. บคคลผประกอบความเพยรในสงอนไมเปนสาระวาเปน สาระ กยอมไมประสบความรเลยทเดยว ยอมจะจมลงในหวงอนตราย อยางเดยว เหมอนกวางวงโลดโผนไปในซอกผา ตกจมเหวลงไปใน ระหวางทาง ฉะนน. ถงหากวา นรชนจะเปนผมชาตเลวทราม แตเปนผม ความขยนหมนเพยร มปญญา ประกอบดวยอาจาระและศล ยอมจะรง เรอง เหมอนกองไฟในกลางคน ฉะนน ขอพระองคทรงทาขอนนนนแล ใหเปนเครองเปรยบเทยบ แลวทรงยงพระโอรสทงหลายใหดารงอยใน วชา บคคลผมปญญายอมงอกงาม เหมอนพชในนางอกงามขนเพราะ นาฝน ฉะนน. จบ หงสชาดกท ๖ ๗. สตตคมพชาดก วาดวยพนองกยงตางใจกน [๒๑๔๒] พระมหาราชาผเปนจอมแหงชนชาวปญจาลรฐ เปนดจพรานเนอ เสดจ ออกมาสปาพรอมดวยเสนา พลดจากหมเสนาไป. ทาวเธอไดทอด พระเนตรเหนหมบานทเขาทาไว เปนทอยอาศยของโจรทงหลายในปานน สวโปดกออกจากหมบานนนแลว กลบมาพดคาหยาบคายกบพอครว วา มบรษหนมนอย มรถมาเปนพาหนะ มกลฑลเกลยงเกลาด มกรอบ หนาแดงงดงามเหมอนพระอาทตยสองแสงสวางในกลางวน ฉะนน. เมอ

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 374 ถงเวลาเทยงวน พระราชากาลงบรรทมหลบพรอมกบนายสารถ เอาซ พวกเราจงรบไปชงเอาทรพยทงหมด ของทาวเธอเสย. เวลานกเงยบ สงดดจกลางคน พระราชากาลงบรรทมหลบพรอมกบนายสารถ พวก เราจงไปแยงเอาผาและกลฑลแกวมณ แลวฆาเสยเอากงไมปดไว. [๒๑๔๓] ดกรสวโปดกสตตคมพะ เจาเปนบาไปกระมงจงไดพดอยางนน เพราะ วา พระราชาทงหลายถงจะเสดจมาแตไกล กยอมทรงเดชานภาพเหมอน ดงไฟสวางไสว ฉะนน. [๒๑๔๔] ดกรนายปตโกลมพะ ทานเมาแลวยอมเกงกาจมากมใชหรอ เมอมารดา ของเราเปลอยกาย ไฉนทานจงเกลยดเลาหนอ? [๒๑๔๕] ดกรสารถผเพอนยาก จงรบลกขนเทยมรถ เราไมชอบใจนก เราจงไป อาศรมอนกนเถด. [๒๑๔๖] ขาแตพระมหาราชา ราชรถไดเทยมแลว และมาราชพาหนะมกาลง กไดจดเทยมแลว เชญพระองคเสดจขนประทบเถด จะไดเสดจไปยง อาศรมอน พระเจาขา. [๒๑๔๗] พวกโจรในอาศรมนพากนไปเสยทไหนหมดเลา พระเจาปญจาลราชนน หลดพนไปได เพราะพวกโจรเหลานนไมเหน. ทานทงหลายจงจบ เกาทณฑ หอก และโตมร พระเจาปญจาลราช กาลงหนไป ทานทงหลาย อยาไดปลอยใหมชวตอยไดเลย. [๒๑๔๘] ครงนน ปบผกะสวโปดกผมจะงอยปากแดง ยนดตอนรบพระราชาวา ขาแตพระมหาราชา พระองคเสดจมาดแลว อนง พระองคมไดเสดจมา ราย พระองคผทรงอสรภาพเสดจมาถงแลวโดยลาดบ ของสงใดมอยใน อาศรมน ขอพระองคทรงเลอกเสวยของสงนน. ผลมะพลบ ผลมะหาด ผลมะซาง ผลหมากเมา อนเปนผลไมมรสหวานเลกนอย ขอพระองค จงเลอกเสวยแตทดๆ ขาแตพระมหาราชา นานเยน นามาแตซอกภเขา ขอเชญพระองคทรงดมถาทรงปรารถนา. ฤาษทงหลายในอาศรมนพากน

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 375 ไปปาเพอแสวงหาผลาผล เชญเสดจลกขนไปทรงเลอกหยบเอาเองเถด เพราะขาพระองคไมมมอทจะทลถวายได. [๒๑๔๙] นกแขกเตาตวนเจรญดหนอ ประกอบดวยคณธรรมอยางยง สวนนก แขกเตาตวโนนพดถอยคาหยาบคายวา จงจบมดพระราชานฆาเสย อยา ใหรอดชวตไปไดเลย เมอนกแขกเตานนราพนเพออยอยางน เราไดมา ถงอาศรมนโดยสวสด. [๒๑๕๐] ขาแตพระมหาราชา ขาพระองคทงสองเปนพนองรวมทองมารดาเดยวกน ไดเจรญเตบโตทตนไมเดยวกน แตตางพลดกนไปอยคนละเขตแดน. สตตคมพะเจรญอยในสานกของพวกโจร สวนขาพระองคเจรญอยใน สานกของฤาษในอาศรมน สตตคมพะนนเขาอยในสานกของอสตบรษ ขาพระองคอยในสานกของสตบรษ ฉะนน ขาพระองคทงสองจงตางกน โดยธรรม. [๒๑๕๑] การฆากด การจองจากด การหลอกลวงดวยของปลอมกด การหลอก ลวงดวยอาการตรงๆ กด การปลนฆาชาวบานกด การกระทากรรมอน อนแสนสาหสกด มอยในทใด สตตคมพะนนยอมศกษาสงเหลานน ในทนน. ขาแตพระองคผภารตวงศ ในอาศรมของฤาษนมแตสจจะ ธรรมะ ความไมเบยดเบยน ความสารวม และความฝกอนทรย ขาพระองคเปนผเจรญแลวบนตกของฤาษทงหลาย ผมปกตใหอาสนะ และนา. [๒๑๕๒] ขาแตพระราชา บคคลคบคนใดๆ เปนสตบรษ อสตบรษ มศล หรอ ไมมศล บคคลนนยอมไปสอานาจของบคคลนนนนเทยว. บคคลคบคน เชนใดเปนมตร หรอเขาไปคบสนทคนเชนใด กยอมเปนคนเชนนน เพราะการอยรวมกนเปนเชนนน. อาจารยคบอนเตวาสก ยอมทา อนเตวาสกผยงไมแปดเปอนใหแปดเปอนได อาจารยถกอนเตวาสกพา เปอนแลว พาอาจารยอนใหเปอนอก เหมอนลกศรทเปอนยาพษแลว ยอมทาแลงลกศรใหเปอน ฉะนน. นกปราชญไมพงมสหายลามกเลย

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 376 ทเดยว เพราะกลวแตการแปดเปอนดวยบาปธรรม นรชนใดหอปลาเนา ดวยใบหญาคา แมใบหญาคาของนรชนนน กยอมมกลนเนาฟงไป ฉนใด การเขาไปคบคนพาล กฉนนนเหมอนกน. นรชนใด หอกฤษณา ดวยใบไม แมใบไมของนรชนนน กยอมหอมฟงไป ฉนใด การเขาไป คบนกปราชญ กฉนนนเหมอนกน เพราะเหตนน บณฑตรความเปลยน แปลงของตนดจหอใบไมแลว ไมควรเขาไปคบพวกอสตบรษ ควรคบ แตพวกสตบรษ ดวยวา อสตบรษยอมนาไปสนรก สตบรษยอมพาให ถงสคต. จบ สตตคมพชาดกท ๗. ๘. ภลลาตยชาดก วาดวยอายของกนนร [๒๑๕๓] ไดมพระราชาทรงพระนามวา ภลลตยะ ทรงละรฐสมา เสดจประพาส ปาลามฤค ทาวเธอเสดจไปถงคนธมาทนวรคร มพรรณดอกไมบาน สะพรง ซงกนนรเลอกเกบอยเนองๆ มกนนรสองสามภรรยายนกน อย ณ ทใด ทาวเธอประสงคจะตรสถาม จงทรงหามหมสนข และเกบ แลงธนไวแลวเสดจเขาไปใกล ณ ทนน. ตรสถามวา ลวงฤดหนาว แลว เหตไร เจาทงสองจงมายนกระซบกระซาบกนอยเนองๆ ทรมฝง เหมวด ณ ทนเลา เราขอถามเจาทงสองผมเพศเหมอนกายมนษย ชน ทงหลายในมนษยโลก จะรจกเจาทงสองวา เปนอะไร? [๒๑๕๔] ขาแตทานพราน เราทงสองเปนมฤค มเพศพรรณปรากฏเหมอนมนษย เทยวอยตามแมนาเหลาน คอ มาลาครนท ปณฑรกนท ตกฏนท ซงม นาใสเยนสนท ชาวโลกรจกเราทงสองวา เปนกนนร. [๒๑๕๕] เจาทงสองเหมอนไดรบความทกขรอนเสยเหลอเกน ปรเทวนาอย เจาทงสองมความรกกน ไดสวมกอดกนสมความรกแลว เราขอถาม เจาทงสองผมเพศพรรณดงกายมนษย เหตไร เจาทงสองจงรองไหอยใน ปาน ไมสรางซาเลย? เจาทงสองเหมอนไดรบความทกขรอนเสยเหลอ

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 377 เกน ปรเทวนาอย เจาทงสองมความรกกน ไดสวมกอดกนสมความรก แลว เราขอถามเจาทงสองผมเพศพรรณดงกายมนษย เหตไร เจาทงสอง จงมาบนเพออยในปาน ไมสรางซาเลย? เจาทงสองเหมอนไดรบความ ทกขรอนเสยเหลอเกน ปรเทวนาอย เจาทงสองมความรกกน ไดสวม กอดกนสมความรกแลว เราขอถามเจาทงสองผมเพศพรรณดงกายมนษย เหตไร เจาทงสองจงเศราโศกอยในปานไมสรางซาเลย? [๒๑๕๖] ขาแตทานพราน เราทงสองไมอยากจะจากกน กตองจากกนแยกกนอย สนราตรหนง เมอมาระลกถงกนและกน กเดอดรอนเศราโศกถงกน ตลอดราตรหนงวา ราตรนนจกไมมอก. [๒๑๕๗] เจาทงสองคดถงทรพยทหายไปหรอ หรอวาคดถงบดามารดาผลวงลบไป แลว จงไดเดอดรอนอยสนราตรหนง เราขอถามเจาทงสองผมเพศ พรรณดงกายมนษย เหตไร เจาทงสองจงตองจากกนไป? [๒๑๕๘] ทานเหนนทนแหงใด มกระแสอนเชยวไหลมาในระหวางหบหน ปกคลม ไปดวยหมไมตางๆ พรรณ ในฤดฝน กนนรสามผเปนทรกของดฉน ได ขามแมนานนไปดวยสาคญวา ดฉนคงจะตดตามมาขางหลง สวนดฉนมว เลอกเกบดอกปร ดอกลาดวน ดอกมะลซอน และดอกคดเคาทบานๆ ดวย คดวา สามทรกของเราจะไดทดทรงดอกไม สวนเรากจะไดสอดแซมดอกไม เขาไปนอนแนบสามทรกนน. อนง ดฉนมวเลอกเกบดอกไมบานไมรโรย ดอกราชพฤกษ ดอกแคฝอย ดอกยานทราย ดวยคดวา สามทรกของ เราจะทดทรงดอกไม สวนเรากจกไดสอดแซมดอกไมเขาไปนอนแนบ สามทรกนน. อนง ดฉนมวเลอกเกบดอกสาลพฤกษซงกาลงบานด รอยเปนพวงมาลย ดวยคดวา สามทรกของเราจะไดสวมใสพวงมาลย สวนเรากจกไดสวมใสพวงมาลยเขาไปนอนแนบสามทรกนน. อนง

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 378 ดฉนมวเลอกเกบดอกสาลพฤกษซงกาลงบานดแลวรอยกรองทาเปนพวงๆ ดวยคดวา คนวนน เราทงสองจะอย ณ ทแหงใด พวงดอกรงนจกเปน เครองปลาด ณ ทนน. อนง ดฉนมวเลนเลอบดกฤษณาดา และจนทน แดงดวยศลา ดวยคดวา สามทรกของเราจกไดประพรมรางกาย สวน เราประพรมรางกายแลวจะเขาไปนอนแนบสามทรกนน. ครงนน นาม กระแสอนเชยว ไหลมาพดเอาดอกสาลพฤกษ ดอกสน ดอกกรรณการ ทงหลายไปโดยครเดยวนน นากขนเตมฝง ถงเวลาเยน ดฉนขามแมนา ไปไมได. คราวนน เราทงสองยนกนอยคนละฝงแมนา มองเหนหนากน และกนกหวเราครงหนง มองไมเหนหนากนกรองไหเสยครงหนง คนวนนน ไดผานเราทงสองไปโดยยาก. ขาแตทานพราน เมอพระอาทตย ขนเวลาเชา เราทงสองทองขามแมนาอนยบแหง มาสวมกอดกนและกน รองไหอยคราวหนง หวเราะอยคราวหนง. ขาแตทานพรานผภมบาล เมอครงกอน เราทงสองไดพรากกนอยนานถง ๖๙๗ ป ชวตของทานน มกาหนดเพยง ๑๐๐ ปเทานน เมอเปนเชนน ใครหนอจะพงอยปราศจาก ภรรยาสดทรกเสยเลา? [๒๑๕๙] ดกรสหาย อายของพวกทานมประมาณเทาไร ถาทานทงสองร กขอจง บอกอายของพวกทานแกเรา ขอทานทงหลายอยาไดบดพรว จงบอก อายพวกทานแกเรา ตามทไดยนไดฟงมาจากวฒบคคล หรอจากตาหรบ ตารา? [๒๑๖๐] ขาแตทานพราน อายของเราทงสองประมาณ ๑,๐๐๐ ป อนง ในระหวาง อายนน โรครายยอมไมม มความทกขนอย มความสขยงๆ ขนไป เราทงสองยงไมคลายความรกกนและกน กตองละทงชวตไป. [๒๑๖๑] พระเจาภลลาตยะ ไดทรงสดบถอยคาของกนนรทงสองนแลว ทรง พระดารวา ชวตเปนของนอย จงเสดจกลบ ไมเสดจลาเนอ ไดทรง บาเพญทาน เสวยราชสมบตสบมา.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 379 [๒๑๖๒] มหาบพตรทงหลาย ไดทรงสดบเรองราวของกนนรทงสองนแลว จง บนเทงพระทยเถด อยาไดทรงทาความทะเลาะกนเลย กรรมอนเปนโทษ ของตน อยาไดทาใหมหาบพตรทงสองตองเดอดรอน เหมอนกรรมอน เปนโทษของตนทาใหกนนรสองสามภรรยาเดอดรอยอยราตรหนง ฉะนน. มหาบพตรทงสองไดสดบเรองราวของกนนรทงสองนแลว จงบนเทง พระทยเถด อยาไดทรงทาความววาทบาดหมางกนเลย กรรมอนเปนโทษ ของตน อยาไดทาใหมหาบพตรเดอดรอน เหมอนกรรมอนเปนโทษของ ตนทาใหกนนรสองสามภรรยาเดอดรอนอยหนงราตร ฉะนน. [๒๑๖๓] หมอมฉนมใจเลอมใส ตงใจฟงธรรมเทศนาของพระองคทพระองคทรง แสดงประกอบไปดวยเหตตางๆ ประกอบไปดวยประโยชน พระองค ทรงเปลงพระสรเสยงอนไพเราะ ดบความกระวนกระวายใจของหมอม ฉนได ขาแตพระสมณเจา ผทรงนาความสขมาใหหมอมฉน ขอ พระองคจงมพระชนมชพยนนานเถด. จบ ภลลาตยชาดกท ๘. ๙. โสมนสสชาดก วาดวยการใครครวญกอนแลวทา [๒๑๖๔] ใครมาตมาดาทานหรอ ทาไมทานจงเสยใจ นอยใจ เศราโศกอย วนน บดามารดาของทานมารองไหกระมง หรอวาวนน ใครมารงแกทานใหนอน เหนอแผนดน? [๒๑๖๕] ขอถวายพระพรพระจอมภมบาล อาตมภาพดใจมากทไดเหนมหาบพตร อาตมภาพเขามาอาศยมหาบพตร ไมไดเบยดเบยนใคร ขอถวายพระพร อาตมภาพถกพระราชโอรสของมหาบพตรเบยดเบยน.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 380 [๒๑๖๖] พวกนายประต พนกงานตารวจดาบ และนายเพชฌฆาตทงหลาย จง ไปตามวธของตนๆ จงไปยงภายในพระราชฐาน ฆาเจาโสมนสสกมาร เสย แลวตดเอาศรษะมา. ทตทงหลายทพระราชาสงไปไดกราบทลพระ กมารวา ขาแตพระขตตโยรส พระองคถกพระอศราชบดาทรงตดขาดแลว พระองคตองโทษถงประหารชวต พระเจาขา. พระราชโอรสนนทรงกรรแสงอย ประนมนวทงสบขนออนวอนวา แมเรา อยากจะขอเฝาพระราชบดา ผเปนจอมประชาราษฎร ขอทานทงหลาย จงนาเราผยงมชวตไปเฝาพระราชบดาเถด. ทตทงหลายไดฟงพระดารสของพระราชกมารแลว ไดพาพระราชโอรส ไปเฝาพระราชา. ฝายพระโอรส ครนเหนพระราชบดาจงกราบทลไปแตไกลวา ขาแตพระ ราชบดา ผเปนจอมประชาราชษฎร พวกนายประต พนกงานตารวจดาบ และเพชฌฆาตทงหลาย พากนมาเพอจะฆาเกลากระหมอมเสย เกลา กระหมอมขอกราบทลถาม ขอไดทรงพระกรณาโปรดบอกเนอความนน แกเกลากระหมอม วนน เกลากระหมอมมความผดในเรองนเปน ประการใดหรอ พระเจาขา? [๒๑๖๗] ทพจกขดาบสผไมประมาท ทากจรดนาและบาเรอไฟทงเวลาเยนเวลาเชา ทกเมอ เหตไร เจาจงเรยกทพจกขดาบส ผสารวมอนทรย เปนพรหมจาร เชนนนวา คฤหบด ดงนเลา? [๒๑๖๘] ขอเดชะ กลปกดาบสผน มสงของเกบไวหลายอยาง คอ ผลสมอพเภก เผอก มน และผลไมทงหลาย กลปกดาบส ผนเปนผไมประมาท เกบ รกษาสงของเหลานนไว เพราะเหตนน เกลากระหมอมจงเรยกดาบส นนวาคฤหบด. [๒๑๖๙] ดกรเจาโสมนสสกมาร เรองนเจาพดจรง ดาบสผนมสงของเกบไว หลายอยาง ดาบสผนเปนผไมประมาท เกบรกษาสงของเหลานนไว เพราะฉะนน ดาบสผนจงชอวา พราหมณคฤหบด.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 381 [๒๑๗๐] บรษททงหลายทงชาวนคม และชาวชนบท ทมาประชมกนถวนทกคน ขอจงฟงขาพเจา พระราชาผเปนจอมประชาราษฎรนเปนพาล ไดฟงคา ชฏลโกงแลวรบสงใหฆาเราเสย โดยหาเหตมไดเลย. [๒๑๗๑] เมอรากยงมนคงเจรญงอกงามแผไพศาลอย ไมไผทแตกเปนกอใหญแลว กแสนยากทจะถอนใหหมดสนไปได ขาแตพระราชบดาผเปนจอมประชา ราษฎร เกลากระหมอมฉนขอถวายบงคมพระยคลบาทของพระองค ขอ พระราชทานพระบรมราชานญาตเกลากระหมอม เกลากระหมอมจกออก บวช พระเจาขา. [๒๑๗๒] ดกรพอโสมนสสกมาร พอจงเสวยโภคสมบตอนไพบลยเถด อนง ฉน จะยกอสรยยศทงหมดใหแกพอ พอจงเปนพระราชาของชาวกรรฐใน วนนเถด อยาบวชเลย เพราะการบวชเปนทกข. [๒๑๗๓] ขอเดชะ บรรดาโภคสมบตของพระองคซงมอยในราชธานน สงไรเลา ท เกลากระหมอมควรบรโภคมอยหรอ เมอชาตกอนเกลากระหมอมเคย รนรมย อยในเทวโลก ดวยรป เสยง กลน รส และผสสะทงหลาย ทนารนรมยใจ. ขอเดชะ เกลากระหมอมเคยบรโภคสมบตมาแลวใน ไตรทพย เคยมหมนางอปสรแวดลอมมาแลว เกลากระหมอมมารวา พระองคทรงเขลาอนคนอนจะตองนาไป แลวจะพงอยในราชสกล เชนนนไมไดเลย. [๒๑๗๔] ดกรพอโสมนส ถาหากวา ฉนเปนคนเขลาอนคนอนจะตองนาไป พอ จงงดโทษใหแกฉนสกครงหนงเถด ถาแมวา โทษเชนนจะพงมอก พอจง กระทาตามอธยาศยเถด. [๒๑๗๕] กรรมทบคคลใดไมพจารณา ใหถถวนเสยกอนแลวทาลงไป ผลชวราย ยอมมแกบคคลนน เหมอนความวบตแหงยาแกโรค ฉะนน. สวนกรรม ทบคคลใดพจารณาถถวนกอนแลวทาลงไป ผลอนเจรญกยอมมแกบคคล นน เหมอนความถงพรอมแหงยาแกโรค ฉะนน. คฤหสถผบรโภคกาม

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 382 เปนคนเกยจคราน ไมด บรรพชตไมสารวม ไมงาม พระราชาไมทรง ใครครวญเสยกอนแลวทาลงไป ไมด บณฑตมความโกรธเปนเจาเรอน กไมด ขาแตพระองคผเปนอธบดแหงทศ กษตรยทรงใครครวญเสยกอน แลวจงควรทา ยงไมทรงใครครวญเสยกอนแลวไมควรทา พระเกยรตยศ ของพระราชาผทรงใครครวญเสยกอนแลวทาลงไป ยอมเจรญ. ขาแต พระจอมภมบาล อสรชนควรใครครวญเสยกอนแลวจงลงอาชญากรรม ททาดวยความรบรอนยอมใหเดอดรอน อนง ความตงตนไวโดยชอบ และประโยชนของนรชน ยอมไมตามเดอดรอนในภายหลง. แทจรง ชนเหลาใด จาแนก แจกแจง (เลอกเฟน) แลว กระทากรรมทงหลายท ไมตามเดอดรอนภายหลงในโลก กรรมของชนเหลานน ทานผรสรรเสรญ มความสขเปนกาไร อนพระพทธเจาอนมตแลว. ขอเดชะ ขาแต พระองคผเปนจอมประชาชน นายประต ตารวจดาบ และพวกเพชฌฆาต พากนไปจะฆาเกลากระหมอมฉน พวกนนรมกนฉดคราเกลากระหมอม ฉน ผกาลงนงอยบนพระเพลาแหงพระราชมารดามาโดยพลน. ขาแต พระราชบดา แทจรง เกลากระหมอมฉนถงแลวซงมรณภยอนเผดรอน คบแคบ ฝดเคองเหลอเกน วนน เกลากระหมอมฉนไดมชวตอนเปน ทรกหวานซาบซงใจ รอดพนจากการถกประหารมาไดแสนยาก จงนอม ใจตอบรรพชาอยางเดยว. [๒๑๗๖] ดกรสธรรมาเทว พอโสมนสสกมารโอรสของเธอน ยงรนหนม นาเอนด วนน ฉนออนวอนเขาไว กไมไดสมปรารถนา แมเธอกควรจะออนวอน โอรสของเธอดบาง. [๒๑๗๗] ดกรพระลกรก เจาจงยนดดวยภกขาจารยวตรเถด จงใครครวญในธรรม ทงหลายแลว ละเวนบรรพชาของคนมจฉาทฏฐเสยเถด เจาจงวาง อาชญาในสรรพสตว ไมถกตเตยนแลว จงเขาถงพรหมสถานเถด. ดกรสธรรมาเทว เธอพดคาเชนใด คาเชนนน นาอศจรรยจรงหนอ ฉน

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 383 ไดรบทกขอยแลว เธอยงกลบเพมทกขใหอก ฉนขอรองเธอใหชวย ออนวอนลก เธอกลบสนบสนนใหโสมนสสกมารเกดอตสาหะยงขน. [๒๑๗๘] พระอรยเจาเหลาใด พนวเศษแลว บรโภคปจจยอนหาโทษมได ดบรอบ แลว เทยวไปในโลกน หมอมฉนไมอาจจะหามโอรสผดาเนนไปตาม มรรคาของพระอรยเจาเหลานนได. [๒๑๗๙] ชนเหลาใด มปญญา เปนพหสต ตรกตรองเหตการณถถวนมาก พระ นางสธรรมาเทวน เปนผมความขวนขวายนอย ปราศจากความโศกเศรา ไดสดบคาสภาษตของชนเหลาใด ชนเหลานนควรจะคบหาแททเดยว. จบ โสมนสสชาดกท ๙. ๑๐. จมเปยยชาดก บาเพญตบะเพอตองการเกดเปนมนษย [๒๑๘๐] ทานเปนใคร งามผองใสดจสายฟา และอปมาเหมอนดาวประจารง เรา ไมรจกทานวา เปนเทวดาหรอคนธรรพ หรอเปนหญงมนษย? [๒๑๘๑] ขาแตพระมหาราชา หมอมฉนหาใชเทวดา คนธรรพ หรอหญงมนษยไม ขาแตพระองคผเจรญ หมอมฉนเปนนางนาคกญญา อาศยเหตอยางหนง จงไดมาในพระนครน. [๒๑๘๒] ดกรนางนาคกญญา ทานมอาการเหมอนคนมจตฟนเฟอน มอนทรยอน เศราหมอง หยาดนาตาไหลออกจากเบาตาทงสองของทาน อะไรของ ทานหาย หรอวาทานปรารถนาอะไรจงไดมาในเมองน เชญทานบอกเถด? [๒๑๘๓] ขาแตพระองคผเปนจอมประชาชน มหาชนเขารองเรยกสตวใดวา อรค ชาตผมเดชสง มหาชนเขารองเรยกสตวนนวา นาค บรษคนนจบนาค นนมาตองการเลยงชพ นาคนนแหละเปนสามของหมอมฉน ขอพระ องคไดทรงพระกรณาโปรดปลอยนาคนนเสยจากทคมขงเถด เพคะ.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 384 [๒๑๘๔] ดกรนางนาคกญญา นาคราชนประกอบไปดวยกาลงอนแรงกลา ไฉนจง มาถงเงอมมอของชายวณพกไดเลา เราจะใครรถงการทนาคราชถกกระทา จนถกจบมาได ขอทานจงบอกความขอนนแกเราเถด? [๒๑๘๕] แทจรง นาคราชนนประกอบดวยกาลงอนแรงกลา พงทาแมนครใหเปน ภสมธลไปได แตเพราะนาคราชนน เคารพ นบนอบธรรม ฉะนน จงได บากบนบาเพญตบะ. [๒๑๘๖] ขาแตพระราชา นาคราชอธษฐานรกษาอโบสถในดถท ๑๔ และดถท ๑๕ นอนอยใกลทางสแพรง บรษหมองจบนาคราชนนมาตองการเลยงชพ นาคราชนเปนสามของหมอมฉน ขอพระองคไดทรงพระกรณาโปรด ปลอยนาคราชนนจากทคมขงเถด เพคะ. [๒๑๘๗] สนมนารถงหมนหกพนนาง ลวนสวมใสกณฑลแกวมณ บรรดาลวาร เปนหองไสยาสน แมสนมนารเหลานนกยดถอนาคราชนนเปนทพง. ขอพระองคไดทรงพระกรณาโปรดปลอยนาคราชนนโดยธรรม ปราศจาก กรรมอนสาหสเถด ดวยบานสวยรอยบาน ทองรอยแทง และโครอย ตว ขอนาคราชผตองการบญ จงเหยยดกายตรงเทยวไป จงพนจากท คมขงเถด เพคะ. [๒๑๘๘] เราจะปลอยนาคราชนไปโดยธรรม ปราศจากกรรมอนสาหส ดวยบานสวย รอยบาน ทองคารอยแทง โครอยตว นาคราชผตองการบญ จงเหยยด กายตรงเทยวไป จงพนจากทคมขง. ดกรนายพราน ฉนจะใหทอง ๑๐๐ แทง กณฑลแกวมณราคามาก บลลงก สเหลยมสดงดอกผกตบ ภรรยารปงาม ๒ คน และโคอสภะ ๑๐๐ ตว แกทาน ขอนาคราชตวตองการบญ จงเหยยดกายตรงเทยวไป จงพนจาก ทคมขงเถด. [๒๑๘๙] ขาแตพระองคผเปนจอมประชาชน แมจะมทรงพระราชทานสงไรเลย เพยงแตรบสงใหปลอยเทานน ขาพระพทธเจากจะปลอยนาคราชนน

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 385 จากทคมขงทนท ขอนาคราชตวตองการบญ จงเหยยดกายตรงเทยวไป จงพนจากทคมขงเถด. [๒๑๙๐] จมเปยยนาคราชหลดพนไดแลว จงกราบทลพระราชาวา ขาแตพระเจา กาสกราช ขาพระพทธเจาขอถวายบงคมพระองค ขาแตพระองคผทรง ผดงกาสกรฐใหรงเรอง ขาพระพทธเจาขอถวายบงคมพระองค ขาพระ พทธเจาประนมอญชลแดพระองค ขอเชญเสดจทอดพระเนตรนเวศน ของขาพระพทธเจาเถด พระเจาขา. [๒๑๙๑] ดกรนาคราช แทจรง คนทงหลายเขากลาวถงเหตทมนษยจะพงคนเคย กบอมนษยวา พงคนเคยกนไดยาก กถาทานขอรองเราถงเรองนน เรา กอยากจะไปดนเวศนของทาน. [๒๑๙๒] ขาแตพระราชา ถงแมวา ลมจะพงพดภเขาไปกด พระจนทร และพระ อาทตยจะพงเผาผลาญแผนดนกด แมนาทกสายพงไหลทวนกระแสกด ถงกระนน ขาพระพทธเจากจะไมกลาวคาเทจเลย. ขาแตพระราชา ทองฟา จะทาลายไป ทะเลจะเหอดแหงไป มหาปฐพมนามวาภตธราและพสนธรา จะพงมวนได เมรบรรพตอนหนาแนนดวยศลาจะพงถอนไปทงราก ถง กระนน ขาพระพทธเจาจะไมกลาวคาเทจเลย. [๒๑๙๓] ดกรนาคราช แทจรง คนทงหลายเขากลาวถงเหตทมนษยจะพงคนเคย กบอมนษยวา พงคนเคยกนไดยาก กถาทานขอรองเราถงเรองนน เรา กอยากจะไปดนเวศนของทาน. [๒๑๙๔] ทานเปนผมพษรายแรงยง มเดชมาก ทงโกรธงาย ทานหลดพนจากท คมขงไปไดกเพราะเหตแหงเรา ทานควรจะรคณทเราทาใหแกทาน. [๒๑๙๕] ขาพระพทธเจาถกคมขงอยในกระโปรง เกอบจะถงความตาย จกไมรจก อปการคณทพระองคทรงกระทาแลวเชนนน กขอใหขาพระพทธเจาจง หมกไหมอยในนรกอนแสนรายกาจ อยาไดรบความสาราญกายสกหนอย หนงเลย.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 386 [๒๑๙๖] คาปฏญาณของทานนน จงเปนคาสตยจรง ทานอยาไดมความโกรธ อยา ผกโกรธไว อนง ขอสบรรณทงหลายจงละเวนนาคสกลของทานทงมวล เหมอนไฟในฤดรอน ฉะนน. [๒๑๙๗] ขาแตพระองคผเปนจอมประชาชน พระองคทรงเอนดนาคสกล เหมอน มารดาผเอนดบตรคนเดยวผเปนสดทรก ฉะนน. ขาพระพทธเจากบ นาคสกล จะขอกระทาเวยยาวฏกกรรมอยางยอดยงแดพระองค. [๒๑๙๘] เจาพนกงานรถ จงตระเตรยมราชรถอนงามวจตร จงเทยมอสดรอนเกด ในกมโพชกรฐซงฝกหดอยางดแลว และเจาพนกงานชางจงผกชางตว ประเสรฐทงหลาย ใหงามไปดวยสวรรณหตถาภรณ เราจะไปดนเวศน ของนาคราช. [๒๑๙๙] พนกงานเภร ตะโพน บณเฑาะว และแตรสงขของพระเจาอคคเสนราช มาพรอมหนากน พระราชาทรงแวดลอมดวยสนมนาร เสดจไปในทาม กลางหมสนมนารงามสงายงนก. [๒๒๐๐] พระเจากาสวฒนราช ไดทอดพระเนตรเหนภมภาคอนงามวจตรลาดแลว ดวยทรายทองทงสวรรณปราสาทกปลาดไปดวยแผนกระดานแกวไพฑรย. พระองคเสดจเขาไปสนเวศนของจมเปยยนาคราชอนประดบประดาแลว งามโอภาสดจแสงพระอาทตย มรศมดงสายฟาในกลมเมฆ พระเจา กาสกราชทรงทอดพระเนตรจนทวนเวศนของจมเปยยนาคราช อนดาดาษ ไปดวยรกขชาตนานาชนด หอมฟงไปดวยกลนทพยตางๆ เมอพระเจา กาสกราชเสดจเขาไปในนเวศนของจมเปยยนาคราช ทพยดนตรกบรรเลง และเหลานางนาคกญญาตางกฟอนราขบรองถวาย. พระเจากาสกราช เสดจขนนเวศน ซงมหมนางนาคกญญาตามเสดจ ทรงพอพระทยประทบ นงบนพระแทนทองอนมพนก ไลทาดวยแกนจนทนทพย.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 387 [๒๒๐๑] พระเจากาสกราชนน ครนเสวยสมบตและทรงรนรมยอยในนาคพภพ นนแลว ไดตรสถามจมเปยยนาคราชวา วมานอนประเสรฐของทาน เหลาน มรศมดงพระอาทตยงามผดผอง วมานเชนนไมมในมนษยโลก ดกรพญานาคราช ทานบาเพญตบะธรรมเพอประโยชนอะไร? นาง นาคกญญาเหลานนลวนสวมใสกาไลทอง นงหมเรยบรอย มนวมอกลม กลง ฝามอฝาเทาแดงงาม ผวพรรณไมทราม พากนยกทพยปานะถวาย ใหพระองคทรงเสวย เหลานารเชนนจะไดมอยในมนษยโลกกหาไม ดกรพญานาคราช ทานบาเพญตบะธรรมเพอประโยชนอะไร? อนง มหา นทอนชมชน ดาษดนไปดวยปลาทมเกลดนานาชนด มนกเงอกรารอง อยองม มทาราบเรยบ แมนาเชนนจะไดมอยในมนษยโลกกหาไม ดกร พระยานาคราช ทานบาเพญตบะธรรมเพอประโยชนอะไร? ฝงนก กระเรยน ฝงนกยง ฝงหงส และฝงนกดเหวาทพย รารองเสยงไพเราะ จบใจ ตางกโผผนบนจบอยบนตนไม ทพยสกณาเชนนจะไดมใน มนษยโลกกหาไม ดกรพญานาคราช ทานบาเพญตบะธรรมเพอ ประโยชนอะไร? ตนมะมวง ตนสาละ หมากเหมาควาย ตนหวา ตนราชพฤกษ และแคฝอย ผลตดอกออกผลเปนพวงๆ ทพยรกขชาต เชนนจะไดมอยในมนษยโลกกหาไม ดกรพระยานาคราช ทานบาเพญ ตบะธรรมเพอประโยชนอะไร? อนง ทพยสคนธรอบๆ สระโบกขรณ เหลาน หอมฟงอยเปนนตย ทพยสคนธเชนนจะไดมอยในมนษยโลก กหาไม ดกรพญานาคราช ทานบาเพญตบะธรรมเพอประโยชนอะไร? [๒๒๐๒] ขาแตพระองคผเปนจอมประชาชน ขาพระพทธเจาบาเพญตบะธรรม เพราะเหตแหงบตรทรพย หรอแมเพราะเหตแหงอายกหาไม แตเพราะ ขาพระพทธเจาปรารถนากาเนดมนษย ฉะนน จงไดบากบนบาเพญตบะ ธรรม.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 388 [๒๒๐๓] ทานมดวงเนตรแดง มรศมสองแสงสวาง ประดบตกแตงแลว ปลงเกสา และมสสแลว ประพรมดวยจรณจนทนแดง ฉายแสงไปทวทศ ดง คนธรรพราช ฉะนน. ทานเปนผประกอบดวยเทวฤทธ มอานภาพมาก เพรยบพรอมไปดวยสรรพกามารมณ ดกรพระยานาคราช เราขอถาม เนอความนกะทาน มนษยโลกประเสรฐกวานาคพภพน ดวยเหตไร? [๒๒๐๔] ขาแตพระองคผเปนจอมประชาชน เวนมนษยโลกเสยแลว ความบรสทธ หรอความสารวมยอมไมมเลย ขาพระพทธเจาบาเพญตบะธรรมดวยตงใจ วา เราไดกาเนดมนษยแลวจกทาทสดแหงชาตและมรณะได. [๒๒๐๕] ชนเหลาใด มปญญา เปนพหสต ตรกตรองเหตการณถถวนมาก ชน เหลานน ควรคบหาแททเดยว ดกรพระยานาคราช เราไดเหนนางนาค กญญาทงหลายของทาน และตวทานแลว จกทาบญใหมาก. [๒๒๐๖] ชนเหลาใด มปญญา เปนพหสต ตรกตรองเหตการณถถวนมาก ชน เหลานนควรคบหาแททเดยว ขาแตพระมหาราชา พระองคไดทอดพระ เนตรเหนนางนาคกญญา และตวขาพระพทธเจาแลว ขอจงทรงบาเพญ บญใหมากเถด. [๒๒๐๗] กองเงน และกองทองของขาพระพทธเจานมากมาย สงประมาณเทา ตนตาล พระองคจงรบสงใหพวกราชบรษขนไปจากนาคพภพน แลวจง รบสงใหสรางพระราชวงดวยทองคา ใหสรางกาแพงดวยเงนเถด. น กองแกวมกดาอนเจอปนดวยแกวไพฑรยหาพนเลมเกวยน พระองค จงรบสงใหราชบรษขนไปจากนาคพภพน แลวใหลาดลง ณ ภมภาค ภายในพระราชฐาน ภมภาคภายในพระราชฐานกจกปราศจากเปอกตม และละอองธล. ขาแตพระราชาผประเสรฐ ผทรงพระปรชาอนลาเลศ ขอพระองคโปรดเสวยราชสมบต ครอบครองพระนครพาราณสอนมงคง สมบรณ สงางามลาเลศ ดจทพยวมานเหนปานฉะนเถด พระเจาขา. จบ จมเปยยชาดกท ๑๐.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 389 ๑๑. มหาปโลภนชาดก วาดวยหญงเปนมลทนของพรหมจรรย [๒๒๐๘] เทพบตรผมฤทธมาก จตจากพรหมโลกแลวมาเกดเปนโอรสของพระราชา ผทรงดารงอยในพระราชสมบตอนเพรยบพรอมดวยสรรพกามคณกด ความสาคญในกามกด มไดมในพรหมโลก พระราชกมารนนจงเกลยด ชงกามทงหลาย ดวยสญญาอนเกดในพรหมโลกนน. พระราชบดารบ สงใหสรางฌานาคารไวภายในพระราชฐาน สาหรบพระราชกมารนนทรง หลกเรนบาเพญฌานในอาคารนนพระองคเดยว. พระราชาทรงอดอนตน พระทยดวยความโศกถงพระโอรส ทรงปรเทวนาการวา ลกคนเดยว ของเราน ไมบรโภคกามารมณเลย. อบายทจะทาใหลกเราบรโภค กามารมณน มอยอยางไรบางหนอ หรอวาเราจะรเหตทจะทาใหลกเราพว พนอยในอารมณได หรอวาผใดจะประเลาประโลมลกเราใหปรารถนา กามารมณไดอยางไรบาง? [๒๒๐๙] ภายในพระราชฐานนนเอง มกมารคนหนงมฉววรรณงดงาม รปราง สะสวย ฉลาดในการฟอนราขบรอง และชานาญในการดดสตเปา เธอเขาไปในพระราชฐานนนแลวกราบทลพระราชาวา เกลากระหมอมฉน พงประเลาประโลมพระราชกมารนนได ถาพระราชกมารนนจะเปน พระสวามของเกลากระหมอมฉน. [๒๒๑๐] พระราชาจงตรสกะนางกมารกาผกลาวยนยนเชนนวา เธอจงประเลา ประโลมลกของเรา ลกของเราจกเปนสามของเจา. [๒๒๑๑] นางกมารนนไดเขาไปภายในพระราชฐานแลว จงกลาวเปนคาถาหวเราะ จบจตใจ ยวยวนชวนใหรกใคร เปลยนแปลงขบราอนประกอบดวย กามารมณมากอยาง. [๒๒๑๒] กามฉนทะกบงเกดแกพระราชกมารนน เพราะไดทรงสดบเสยงของ นางกมารผขบกลอมอย พระราชกมารจงตรสถามคนทอยใกลเคยงดวา โอ นนเสยงใคร หรอใครนนมาขบรองเสยงสงตาจบจตใจยวยวนชวน ใหรกใคร เพราะหของเรานก?

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 390 [๒๒๑๓] ขอเดชะเสยงนนายนด ใหสนกสนานไดมใชนอย ถาพระองคพง บรโภคกามคณไซร กามทงหลายจะพงพอพระทยพระองคเปนอยางยง. [๒๒๑๔] เชญมาภายในน จงมาขบรองใกลๆ เรา เลอนเขามาขบใกลตาหนกของ เรา จงขบกลอมใกลทบรรทมของเรา. [๒๒๑๕] นางกมารนน เขาไปขบกลอมภายนอกฝาหองบรรทม แลวเลอนเขาไป ณ ตาหนกฌานาคารโดยลาดบ จนผกพระราชกมารไวได เหมอนนาย หตถาจารยจบคชสารปามดไว ฉะนน. [๒๒๑๖] เพราะรกามรสแหงนางกมารนน อธรรม คอ ความรษยา ไดเกดขนแก พระราชกมารวา เราเทานนพงไดบรโภคกาม อยาไดมบรษคนอนเลย. ตอแตนนมา พระราชกมารทรงถอเอาดาบเลมหนงแลว เสดจไปเพอ จะฆาบรษทงหลายเสย ดวยทรงคดวา เราจกบรโภคกามแตคนเดยว อยาพงมบรษคนอนอยเลย. [๒๒๑๗] ตอมานน ชาวชนบททงปวงจงมาประชม ถวายเรองราวรองทกขวา ขาแตพระมหาราชา พระราชโอรสของพระองคน ทรงเบยดเบยนผหา โทษมได พระเจาขา. [๒๒๑๘] จอมขตตยราชทรงเนรเทศพระราชกมารออกไปจากรฐสมาของพระองค แลว มพระราชโองการวา อาณาเขตของเรามอยเพยงใด เจาอยาอยใน อาณาเขตของเราเพยงนน. [๒๒๑๙] ครงนน พระราชกมารทรงพาชายาไปจนบรรลถงสมทรนทแหงหนง ทรง สรางบรรณศาลาแลว จงเสดจเขาไปสปาเพอแสวงหาผลาผล. [๒๒๒๐] ครงนน มฤาษตนหนง มาถงบรรณศาลานน โดยทางเบองบนสมทร เขาไปยงบรรณศาลาของพระราชกมาร ในเวลาทนางกมารจดแจง ภตตาหารไวแลว. [๒๒๒๑] ชายาของพระราชกมาร ประเลาประโลมฤาษนน ดเถดกรรมทนางกมาร กระทานนหยาบชาเพยงไร ฤาษนนไดเคลอนจากพรหมจรรย เสอม จากฤทธ.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 391 [๒๒๒๒] ฝายพระราชโอรสแสวงหามลและผลาผลในปาไดจานวนมากแลว จง หาบหามเขามายงอาศรมในเวลาเยน. [๒๒๒๓] ฝายฤาษพอเหนขตตยราชกมาร จงรบเขาไปยงฝงสมทร ดวยตงใจไววา เราจกไปทางเวหาสแตตองจมลงในมหรรณพนนเอง. [๒๒๒๔] ฝายวาขตตยราชกมาร ไดทอดพระเนตรเหนฤาษจมลงในมหรรณพ จง ไดตรสพระคาถาน ดวยทรงพระอนเคราะหตอฤาษนนวา. [๒๒๒๕] ตวทานเองมาดวยฤทธบนนาอนไมแตกแยก ครนถงความระคนดวยสตร แลว ตองจมลงในมหรรณพ. ธรรมดาสตรมปกตหมนเวยน มมายา มาก มกทาพรหมจรรยใหกาเรบ ยอมทานกพรตใหจมลง ทานรแจง ฉะนแลว พงเวนเสยใหหางไกล. สตรทงหลายมวาจาไพเราะ มสมภาส ออนหวาน ยากทจะใหเตมได เสมอดวยแมนา ยอมทานกพรตใหจม ลง ทานจะรแจง ฉะนแลว พงเวนเสยใหหางไกล. สตรทงหลายยอม เขาไปซองเสพบรษใด ดวยความพอใจหรอดวยทรพยกตาม ยอมพลน ตามเผาผลาญบรษนน เหมอนไฟปาเผาสถานทตนเอง ฉะนน. [๒๒๒๖] ความเบอหนายไดเกดมแกฤาษ เพราะไดฟงถอยคาของขตตยราชกมาร ฤาษนนกลบไดทางเกา แลวกเหาะขนไปยงเวหาส. [๒๒๒๗] ฝายขตตยราชกมารผทรงพระปรชา ไดทอดพระเนตรเหนฤาษกาลงเหาะ ไปยงเวหาส จงไดความสลดจต นอมพระทยบรรพชา. ตอแตนน ขตตยราชกมารกทรงบรรพชาสารอกกามราคะแลว ไดเขาถงพรหมโลก. จบ มหาปโลภชาดกท ๑๑. ๑๒. ปญจปณฑตชาดก วาดวยความลบไมควรเปดเผย [๒๒๒๘] ทานทงหลายผเปนบณฑตทง ๕ คน มาพรอมกนแลว ปญหายอม แจมแจงแกเรา ทานทงหลายจงฟงปญหานน บคคลควรเปดเผยขอความ ทควรตเตยน หรอควรสรรเสรญ อนเปนความลบ แกใคร?

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 392 [๒๒๒๙] ขาแตพระจอมภมบาล พระองคจงตรสเปดเผยกอน พระองคเปนผ ชบเลยงพวกขาพระองค ทรงอดทนตอกรณยกจอนหนก เชญตรสกอน ขาแตจอมประชาชน ขาพระองคผเปนนกปราชญทง ๕ คน จกพจารณา สงทพอพระทย และเหตทชอบพระทยของพระองค แลวจกกราบทล ในภายหลง. [๒๒๓๐] สามควรเปดเผยขอความทควรตเตยน หรอควรสรรเสรญ อนเปนเนอ ความลบ แกภรรยาผมศล ไมยอมใหบรษอนลกสมผส คลอยตามอานาจ ความพอใจของสาม เปนทรกทพอใจของสาม. [๒๒๓๑] บคคลควรเปดเผยขอความทควรตเตยน หรอควรสรรเสรญ อนเปนเนอ ความลบ แกสหายผเปนทระลก เปนคต และเปนทพงของสหาย ผ ไดรบความทกขลาบากได. [๒๒๓๒] บคคลควรเปดเผยขอความทควรตเตยน หรอควรสรรเสรญ อนเปนเนอ ความลบ แกพนองซงเปนพใหญ พกลาง หรอนอง ถาเขาตงใจอย ในศล มจตตงมน. [๒๒๓๓] บดาควรเปดเผยขอความทควรตเตยน หรอควรสรรเสรญ อนเปน เนอความลบ แกบตรผดาเนนไปตามใจของบดา เปนอนชาตบตรม ปญญาไมทรามกวาบดา. [๒๒๓๔] ขาแตพระจอมประชาราษฎร ผประเสรฐกวามนษยนกร บตรควรเปด เผยขอความทควรตเตยน หรอควรสรรเสรญ อนเปนเนอความลบ แก มารดาผเลยงดบตรดวยความพอใจ รกใคร. [๒๒๓๕] การปกปดความลบเอาไวนนแหละเปนความด การเปดเผยความลบ บณฑตไมสรรเสรญเลย นกปราชญพงอดกลน ในเมอประโยชนยง ไมสาเรจ เมอประโยชนสาเรจแลวพงกลาวตามสบาย. [๒๒๓๖] ขาแตพระราชาผประเสรฐ พระองคทรงมพระมนสวปรตไปอยางไรหรอ ขาแตพระจอมประชากร เกลากระหมอมฉน ขอฟงพระดารสของ พระองค พระองคทรงดารอยางไรหรอ จงทรงโทมนส ขาแตสมมตเทพ ความผดของเกลากระหมอมฉนไมมเลยหรอ?

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 393 [๒๒๓๗] มโหสถจะถกฆาเพราะปญหา เพราะมโหสถผมปญญาดงแผนดน ฉนสง ใหฆาแลว ฉนคดถงเรองนนจงโทมนส ดกรพระเทว ความผดของ เธอไมมเลย? [๒๒๓๘] เจาไปตงหวคามาเอาจนบดน ใจของเจารงเกยจเพราะไดฟงอะไรหรอ ดกรเจาผมปญญาดงแผนดน ใครไดพดอะไรแกเจา เราจะขอฟงคาของ เจา เชญเจาบอกแกเรา? [๒๒๓๙] มโหสถจะถกฆาเพราะปญหา ขาแตพระจอมประชานกร ในกาลใด พระองคเสดจอยในทลบ ไดตรสความลบกบพระอครมเหส เมอหวคา ความลบของพระองคนนไดเปดเผยแลว ขาพระบาทไดฟงแลว ในกาลนน. [๒๒๔๐] เสนกบณฑตไดทากรรมอนลามก อนไมใชกรรมของสตบรษในสวน ไมรง อยในทลบแลวไดบอกเรองนนแกสหายคนหนง กรรมอนลามก นนเปนความลบ อนเสนกบณฑตไดเปดเผยแลว ขาพระบาทไดฟงแลว. [๒๒๔๑] ขาแตพระจอมประชานกร โรคเรอนเกดขนแกปกกสบรษของพระองค เปนโรคทไมสมควรจะใกลชดพระราชา ปกกสะอยในทลบ ไดแจง เรองนแกนองชาย ความลบอนนนอนปกกสะเปดเผยแลว ขาพระบาท ไดฟงแลว. [๒๒๔๒] กามนทนเปนคนอาพาธ ลามก ถกยกษชอนรเทพสงแลว อยในทลบได แจงเรองนแกบตร ความลบนนอนกามนทไดเปดเผยแลว ขาพระบาท ไดฟงแลว. [๒๒๔๓] ทาวสกกเทวราชไดประทานมณรตนอนโอฬารมคด ๘ คด แกพระอยกา ของพระองคเดยวน มณรตนนนไดตกถงมอของเทวนทแลว กเทวนท อยในทลบ ไดแจงเรองนนแกมารดา ความลบนนอนเทวนทไดเปดเผย แลว ขาพระบาทไดฟงแลว. [๒๒๔๔] การปกปด ความลบเอาไวนนแหละ เปนความด การเปดเผยความลบ บณฑตไมสรรเสรญเลย นกปราชญพงอดกลนไวในเมอประโยชนยงไม สาเรจ เมอประโยชนสาเรจแลวพงกลาวตามสบาย. ไมควรเปดเผย ความลบเลย ควรรกษาความลบนนไว เหมอนรกษาขมทรพย ฉะนน

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 394 ความลบอนบคคลผรแจมแจงไมเปดเผยไดนนแหละเปนความด. บณฑต ไมควรบอกความลบแกสตร และแกคนทไมใชมตร กบอยาบอกความ ในใจแกคนทถกอามสลากไป และแกคนทไมใชมตร บณฑตยอมอดทน คาดา คาบรภาษ และการประหารของคนผรความลบ ซงคนอนไมร เพราะกลวจะขยายความลบทคดไว เหมอนคนทเปนทาส อดทนตอคาดา วาเปนตนของนาย ฉะนน. ชนทงหลายรความลบทปรกษากนของคนๆ หนง เพยงใด ความสะดงหวาดกลวของคนนน ยอมเกดขน เพยงนน. เพราะเหตนน จงไมควรเปดเผยความลบเลย บคคลจะพดความลบใน เวลากลางวน ควรหาโอกาสทเงยบสงด เมอจะพดความลบในเวลาคา คน อยาปลอยเสยงใหเกนขอบเขต เพราะวา คนแอบฟงจะไดยน ความลบทปรกษากน เพราะฉะนน ความลบทปรกษากน กจะพลนถง ความแพรงพรายทนท. จบ ปญจปณฑตชาดกท ๑๒. ๑๓. หตถปาลชาดก วาดวยกาลเวลาไมคอยใคร [๒๒๔๕] นานทเดยว ขาพเจาเพงไดพบทานพราหมณผมผวพรรณดงเทพเจา มน ชฎาใหญ ทรงไวซงหาบคอน มฟนเขลอะ มธลบนเศยร. นานท เดยว ขาพเจาเพงไดพบทานฤาษผยนดในคณธรรม นงหมผายอมนา ฝาด ผาคากรอง ปกปดโดยรอบ. ขอทานผเจรญจงรบอาสนะ นา ผา เชดเทา และนามนทาเทาของขาพเจา ขาพเจาขอตอนรบทานดวยสง ของมคามาก ไดกรณารบของมคามากของขาพเจาเถด. [๒๒๔๖] ลกรก เจาจงเรยนวชาและจงแสวงหาทรพย จงปลกฝงบตรธดาใหดารง อยในเรอนเสยกอน แลวจงบรโภคกลนรสและวตถกามทงปวงเถด กจ ทจะอยปา เมอเวลาแกสาเรจประโยชนด มนใดบวชในกาลเชนนได มนนนพระอรยเจาสรรเสรญ.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 395 [๒๒๔๗] วชาเปนของไมจรง และลาภ คอ ทรพยกไมจรง ใครๆ จะหามความ ชราดวยลาภ คอ บตรไมไดเลย สตบรษทงหลายสอนใหปลอยกลน และรสทงหลายเสย ความอบตแหงผลยอมมไดเพราะกรรมของตน. [๒๒๔๘] คาของทานทวา ความอบตแหงผลยอมมไดเพราะกรรมของตนนน เปน คาจรงแทแนนอน อนง บดามารดาของทานน แกเฒาแลวหวงจะเหน ทานมอายยน ๑๐๐ ป ไมมโรค. [๒๒๔๙] ขาแตพระราชาผประเสรฐกวานรชน ความเปนสหายกบความตาย ความ ไมตรกบความแก พงมแกผใด หรอแมผใดพงรวาจกไมตาย มารดา บดาพงเหนผนนมอายยน ๑๐๐ ป ไมมโรคเบยดเบยน ไดในบางคราว บรษเอาเรอมาจอดไวททานา รบคนฝงนสงถงฝงโนน แลวยอนกลบรบ คนฝงโนนพามาสงถงฝงน ฉนใด ชราและพยาธกยอมนาเอาชวตสตว ไปสอานาจแหงมจจราชอยเนองๆ ฉนนน. [๒๒๕๐] กามทงหลายเปนดงเปอกตม เปนเครองใหจมลง และเปนเครองนาไป ซงนาใจสตว ขามไดยาก เปนทตงแหงมฤตย สตวทงหลาย ผของอย ในกามอนเปนดงเปอกตม เปนเครองใหจมลงน เปนสตวมจตเลวทราม ยอมขามถงฝงไมได. เมอครงกอน อตภาพของพระองคน ไดกระทา กรรมอนหยาบชา ผลแหงกรรมนนขาพระองคถอไวมนแลว ขาพระองค จะพนไปจากผลแหงกรรมนไมไดเลย ขาพระองคจกปดกนรกษาอตภาพ นนอยางรอบคอบ ขออตภาพนอยาไดทากรรมอนหยาบชาอกเลย. [๒๒๕๑] ขาแตพระเจาเอสการ ประโยชนของขาพระองค ยอมพนาศไปเสยแลว เหมอนบรษเลยงโคไมเหนโคทหายไปในปา ฉะนน ขาแตพระราชา ขาพระองคไดเหนทางแหงบรรพชตทงหลาย แลวไฉนจะไมแสวงหาการ บรรพชาเลา? [๒๒๕๒] บรษกลาวผดเพยนการงานทควรจะทาในวนนวา ควรทาในวนพรงน การ งานทควรจะทาในวนพรงนวา ควรทาในวนตอไป ยอมเสอมจากการ งานนน ธรชนคนใดรวา สงใดเปนอนาคต สงนนไมมแลว พง บรรเทาความพอใจทเกดขนเสย.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 396 [๒๒๕๓] ขาพระองคไดเหนหญงสาวคนหนง รปรางงามพอประมาณ มดวงเนตร เหมอนดอกการเกต มจจราชมาฉดคราพาหญงสาวคนนนซงกาลงตงอย ในปฐมวย ยงไมทนไดบรโภคสมบตไป. อนง ชายหนมมทรวดทรง งาม มใบหนาผองใส นาดนาชม มวรรณะเรองรองดงทองคา มหนวด เคราละเอยดออนดงเกสรดอกคาฝอย แมชายหนมเหนปานนกยอมไปส อานาจแหงมฤตย ขอเดชะ ขาพระองคจะละกามและเรอนเสยแลว จกบวช ขอไดโปรดทรงพระกรณาอนญาตขาพระองคเถด. [๒๒๕๔] ดกรแมวาเสฏฐ ตนไมจะไดนามโวหารวา ตนไมได กเพราะมกงและ ใบ ชาวโลกเขาเรยกตนไมทไมมกงและใบวา เปนตอไม วนน เราผม บตรละทงไปเสยแลว เวลาน เราสมควรจะบวชเทยวภกขาจารไป. [๒๒๕๕] นกกระเรยนทงหลายบนไปในอากาศไดคลองแคลว ฉนใด หงสทงหลาย เมอสนฤดฝนแลว พงทาลายใยทแมลงมมทาไว แลวออกไปได ฉนนน บตรและสามของเราพากนไปหมด ไฉนเราจะไมปฏบตตามบตรและสาม ของเราเลา. [๒๒๕๖] แรงเหลาน กนเนอและสารอกออกหมดแลว ยอมพากนบนไปได ฝายแรงเหลาใด กนเนอแลวไมสารอกเนอออกเสย แรงเหลานน กพา กนตกอยในเงอมมอของหมอมฉน. ขาแตพระราชา พราหมณไดคลายกาม ทงหลายออกทงแลว สวนพระองคนนกลบรบเอากามนนไวบรโภคอก บรษผบรโภคสงทผอนคายออกแลว ไมพงไดรบความสรรเสรญเลย. [๒๒๕๗] ดกรพระนางปญจาลผเจรญ บรษผมกาลงชวยฉดบรษทพพลภาพ ผจมอย ในเปอกตมขนได ฉนใด เธอกชวยผยงฉนใหขนจากกามไดดวยคาถา อนเปนสภาษต ฉนนนแล. [๒๒๕๘] พระเจาเอสการมหาราชา ผเปนอธบดในทศ ทรงภาษตคาถานแลว ทรง ละรฐสมาเสดจออกบรรพชา ดจชางตวประเสรฐสลดเครองผกใหขาด ไปได ฉะนน.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 397 [๒๒๕๙] กพระราชาผกลาหาญ ประเสรฐทสดกวานรชน ทรงพอพระทยใน บรรพชาเพศ ละรฐสมาไปแลว ขอพระนางเจาโปรดเปนพระราชาแหง ขาพระพทธเจาทงหลายเถด พระนางเจา อนขาพระพทธเจาทงหลาย คมครองแลว โปรดเสวยราชสมบตเหมอนพระราชาเถด. [๒๒๖๐] กพระราชาผกลาหาญ ประเสรฐทสดกวานรชน ทรงพอพระทยใน บรรพชาเพศ ละรฐสมาไปแลว แมเรากจกละกามทงหลายอนนารนรมย ใจ เทยวไปในโลกแตผเดยว กพระราชาผกลาหาญ ประเสรฐทสด กวานรชน ทรงพอพระทยในบรรพชาเพศ ละรฐสมาไปแลว แมเรา กจกละกามทงหลายอนตงอยเปนถองแถว แลวเทยวไปในโลกแตผเดยว กาลยอมลวงไปๆ ราตรยอมผานไปๆ ชนแหงวยยอมละลาดบไป แม เรากจกละกามทงหลายอนนารนรมยใจ เทยวไปในโลกแตผเดยว. กาล ยอมลวงไปๆ ราตรยอมผานไปๆ ชนแหงวยยอมละลาดบไป แมเรากจก ละกามทงหลายอนตงอยเปนถองแถว เทยวไปในโลกแตผเดยว. กาล ยอมลวงไปๆ ราตรยอมผานไปๆ ชนแหงวยยอมละลาดบไป แมเรา กจกเปนผเยนใจ กาวลวงความของทงปวง เทยวไปในโลกแตผเดยว. จบ หตถปาลชาดกท ๑๓. ๑๔. อโยฆรชาดก วาดวยอานาจของมจจราช [๒๒๖๑] สตวถอปฏสนธกลางคนกตาม ยอมอยในครรภมารดากอน สตวนน ยอมเกดขนเพราะกาลงลม ยอมไปสความเปนกลละเปนตน ยอมไม กลบมาสความเปนกลละเปนตนอก. [๒๒๖๒] นรชนผประกอบดวยกาลงกาย หรอกาลงทหารกตาม จะสรบกบชราและ มรณะแลวไมแก ไมตาย ไมมเลย เพราะวา ชวตของสตวนทงมวล ถก ความเกดและความแกเบยดเบยน เพราะเหตนน ขาพระพทธเจาจงคด วา จะบวชประพฤตธรรม. [๒๒๖๓] พระราชาผเปนอธบดแหงรฐทงหลาย ยอมจะขมขหมเสนาประกอบดวย องค ๔ อนนาสพงกลว เอาชยชนะได แตไมสามารถจะชนะเสนาแหง

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 398 มจจราชได เพราะเหตนน ขาพระพทธเจาจงคดวา จะบวชประพฤต ธรรม. [๒๒๖๔] พระราชาบางจาพวกแวดลอมดวยพลชาง พลมา พลรถ และพลเดนเทา ยอมพนจากเงอมมอของขาศก แตกไมอาจจะพนจากสานกของมจจราช ได เพราะเหตนน ขาพระพทธเจาจงคดวา จะบวชประพฤตธรรม. [๒๒๖๕] พระราชาทงหลายผกลาหาญ ยอมหกราญพระนครแหงราชศตรให ยอยยบได และกาจดมหาชนได ดวยพลชาง พลมา พลรถ และพล เดนเทา แตไมสามารถจะหกราญเสนาแหงมจจราชได เพราะเหตนน ขาพระพทธเจาจงคดวา จะบวชประพฤตธรรม [๒๒๖๖] คชสารทงหลายเชอกตกมน มมนไหลเยมแตกซาบซาน ยอมยายนคร ทงหลาย และเขนฆาประชาชนได แตไมสามารถจะยายเสนาแหง มจจราชได เพราะเหตนน ขาพระพทธเจาจงคดวา จะบวชประพฤตธรรม. [๒๒๖๗] นายขมงธนทงหลาย แมมมออนไดฝกฝนมาดแลว สามารถยงธนไดไกล และยงไมพลาด กไมสามารถจะยงตอตานมจจราชได เพราะเหตนน ขาพระพทธเจาจงคดวา จะบวชประพฤตธรรม. [๒๒๖๘] สระทงหลาย และมหาปฐพกบทงภเขาราวปา ยอมเสอมสนไป สงขาร ทงปวงนน จะตงอยนานสกเทาไร กยอมเสอมสนไป เพราะสงขาร ทงปวงนน ครนถงการกาหนดแลวยอมจะแตกทาลายไป เพราะเหต นน ขาพระพทธเจาจงคดวา จะบวชประพฤตธรรม. [๒๒๖๙] แทจรง ชวตของสตวทงมวล ทงเปนสตรและบรษในโลกน เปนของ หวนไหว เหมอนแผนผาของนกเลงสรา และตนไมเกดใกลฝง เปนของ หวนไหว ไมยงยนฉะนน เพราะเหตนน ขาพระพทธเจาจงคดวา จะบวช ประพฤตธรรม. [๒๒๗๐] ผลไมทสกแลวยอมหลนลวง ฉนใด สตวทงหลาย ทงหนมทงแก ทง ปานกลาง ทงหญง ทงชาย ยอมเปนผมสรระทาลายหลนไป ฉนนน เพราะเหตนน ขาพระพทธเจาจงคดวา จะบวชประพฤตธรรม.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 399 [๒๒๗๑] พระจนทร ผเปนราชาแหงดวงดาวเปนฉนใด วยนหาเปนฉนนนไม เพราะสวนใดลวงลงไปแลว สวนนนกเปนอนลวงไปแลว ในบดน แมความยนดในกามคณของคนแกยอมไมม ความสขจะมมาแตไหน เพราะเหตนน ขาพระพทธเจาจงคดวา จะบวชประพฤตธรรม. [๒๒๗๒] ยกษกด ปศาจกด หรอเปรตกด โกรธเคองแลวยอมเขาสงมนษยได แตไมสามารถจะเขาสงมจจราชได เพราะเหตนน ขาพระพทธเจาจงคด วา จะบวชประพฤตธรรม. [๒๒๗๓] มนษยทงหลายยอมกระทาการบวงสรวงยกษ ปศาจ หรอเปรตทงหลาย ผโกรธเคองแลวได แตไมสามารถจะบวงสรวงแกมจจราชได เพราะ เหตนน ขาพระพทธเจาจงคดวา จะบวชประพฤตธรรม. [๒๒๗๔] พระราชาทรงรโทษแลว ยอมลงอาชญากะบคคลผกระทาความผด ผ ประทษรายตอราชสมบต และผเบยดเบยนประชาชน ตามสมควร แต ไมสามารถจะลงอาชญามจจราชได เพราะเหตนน ขาพระพทธเจาจง คดวา จะบวชประพฤตธรรม. [๒๒๗๕] ชนทงหลายผกระทาความผดกด ผประทษรายราชสมบตกด ผเบยดเบยน ประชาชนกด ยอมจะยงพระราชาใหทรงพระกรณาได แตหาทาให มจจราชกรณาไดไม เพราะเหตนน ขาพระพทธเจาจงคดวา จะบวช ประพฤตธรรม. [๒๒๗๖] มจจราชมไดมความอาลยใยดวา ผนเปนกษตรย ผนเปนพราหมณ ผนมงคง ผนมกาลง ผนมเดชานภาพ เพราะเหตนน ขาพระพทธเจา จงคดวา จะบวชประพฤตธรรม. [๒๒๗๗] ราชสหกด เสอโครงกด เสอเหลองกด ยอมขมขเคยวกนสตวผดนรน อยได แตไมสามารถจะเคยวกนมจจราชได เพราะเหตนน ขาพระพทธเจา จงคดวา จะบวชประพฤตธรรม. [๒๒๗๘] นกเลนกลทงหลาย เมอกระทากลมายา ณ ทามกลางสนาม ยอมลวง นยนตาของประชาชนในทนนๆ ใหหลงเชอได แตไมสามารถจะลวง

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 400 มจจราชใหหลงเชอได เพราะเหตนน ขาพระพทธเจาจงคดวา จะบวช ประพฤตธรรม. [๒๒๗๙] อสรพษทมพษราย โกรธขนมาแลวยอมขบกดมนษยใหถงตายได แต ไมสามารถจะขบกดมจจราชได เพราะเหตนน ขาพระพทธเจาจงคดวา จะบวชประพฤตธรรม. [๒๒๘๐] อสรพษโกรธขนแลวขบกดผใด หมอทงหลาย ยอมถอนพษทผนนได แตจะถอนพษ ของผถกมจจราชประทษรายหาไมได เพราะเหตนน ขาพระพทธเจาจงคดวา จะบวชประพฤตธรรม. [๒๒๘๑] แพทยผมชอเสยงเหลาน คอ แพทยธรรมมนตร แพทยเวตตรณ แพทยโภชะ กาจดพษพระยานาคได แตแพทยเหลานนตองทา กาลกรยานอนตาย เพราะเหตนน ขาพระพทธเจาจงคดวา จะบวช ประพฤตธรรม. [๒๒๘๒] พวกวชาธร เมอรายวชาชอโฆระ ยอมหายตวไปไดดวยโอสถทงหลาย แตจะหายตวไมใหมจจราชเหนไมไดเลย เพราะเหตนน ขาพระพทธเจา จงคดวา จะบวชประพฤตธรรม. [๒๒๘๓] ธรรมแล ยอมรกษาผประพฤตธรรม ธรรมทบคคลประพฤตดแลว ยอม นาความสขมาให นเปนอานสงสในธรรมทประพฤตดแลว ผมปกต ประพฤตธรรม ยอมไมไปสทคต. [๒๒๘๔] สภาพทง ๒ คอ ธรรมและอธรรม มวบากไมเสมอกน อธรรมยอมนา ไปสนรก ธรรมยอมใหถงสคต. จบ อโยฆรชาดกท ๑๔. __________________ รวมชาดกทมในวรรคน คอ ๑. มาตงคชาดก ๒. จตตสมภตชาดก ๓. สวราชชาดก ๔. ศรมนทชาดก

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 401 รวมชาดกทมในวรรคน ๕. โรหนมคชาดก๖. หงสชาดก ๗. สตตคมพชาดก๘. ภลลาตยชาดก ๙. โสมนสสชาดก ๑๐. จมเปยยชาดก ๑๑. มหาโลภนชาดก ๑๒. ปญจปณฑตชาดก ๑๓. หตถปาลชาดก ๑๔. อโยฆรชาดก. จบ วสตนบาตชาดก. _________________

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 402 ตงสตนบาตชาดก ๑. กงฉนทชาดก วาดวยโทษทฉกฉวยเอาประโยชนของคนอน [๒๒๘๕] ดกรพราหมณ ทานมความพอใจอะไร มความประสงคอะไร ปรารถนา อะไร แสวงหาอะไร ดวยตองการอะไร จงมานงอยแตผเดยวในเวลา รอน? [๒๒๘๖] หมอนาใหญมรปทรงงดงาม ฉนใด ผลมะมวงสกอนมสกลนและรส อยางดเยยม กมอปมย ฉนนน. เราไดเหนผลมะมวงนน อนกระแสนา พดลอยมาในทามกลางแมนา ไดเอามอทงสองหยบมาวางไวในเรอนไฟ. แตนนกวางไวบนใบตอง ทาวกปดวยมดเองแลวฉน ความหวและความ กระหายของเราหายไป. เราหมดความกระวนกระวายใจ พอมะมวงหมด เราตองอดทนตอความทกข ยอมไมไดประสบความพอใจในผลไมไรๆ อน. ผลมะมวงซงมรสอรอยหวานจบใจ ลอยมาในหวงนาใหญ เราก เกบขนมาจากแมนา จกทาใหเราซบผอม นาความตายมาใหเราเปนแน เราไดบอกเหตทเราหวกระหายแกทานหมดสนแลว. เรานงอยทแมนา นารนรมยกวางใหญ มปลาโลมาขนาดใหญอาศยอย ดกรทานผมอาย ยนอยเฉพาะหนา มรางกายงดงามเอวกลมด เกลยงเกลาดงแผนทองใบ และเหมอนนางพยคฆทสญจรอยตามซอกเขา ทานเปนใคร หรอวาทาน มา ณ ทนเพออะไร ขอทานจงบอกความนนแกเราเถด? นางเทพนาร ในเทวโลก ทเปนบรจารกาแหงทวยเทพทงหลายกตาม สตรทมรป งดงามในมนษยโลกกตาม ทจะมรปงามเสมอดวยทานไมม ทานผมขา งาม เราถามทานแลว ขอจงบอกชอและเผาพนธเถด? [๒๒๘๗] ดกรพราหมณ ทานนงอยทแมนาใด ชอวาโกสก นารนรมย ขาพเจา อาศยอยทแมนานน อนมกระแสไหลเชยว. มลาหวยและลาธาร ไหล

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 403 มาจากเขาหลายแหง เกลอนกลนไปดวยหมไมนานาพรรณ ยอมไหล ตรงมารวมอยทขาพเจาทงนน. ใชแตเทานน ยงมนาทไหลมาจากปา ม กระแสเชยวสเขยวปด อกมากหลาย และนาทพวกนาคกระทาใหมส วจตรตางๆ ยอมไหลมาตามกระแสนา. แมนาเหลานน ยอมพดเอาผล มะมวง ผลชมพ ผลขนนสามะลอ ผลกระทม ผลตาล และผลมะเดอ เปนอนมากมาเนองๆ ผลไมชนดใดชนดหนงทฝงทงสองตกลงในนาแลว ยอมตกอยในอานาจแหงกระแสนาของขาพเจาโดยไมตองสงสย. ดกร ทานผเปนปราชญ มปญญามาก ผเปนใหญกวาชน ทานรอยางนแลว จงฟงขาพเจา ทานอยาชอบใจความของดวยตณหาเลย จงหามเสยเถด. ดกรพระราชฤาษ ผผดงรฐใหเจรญ ขาพเจาไมเขาใจวา ทานจะเจรญ รงเรองไดอยางไร เมอทานซบผอม รอความตายอย. พรหม คนธรรพ เทวดา และฤาษทงหลายในโลกน ผมตนอนสารวมแลว เรองตบะ เรมตงความเพยร ผเรองยศ ยอมรความทบคคลผเปนไปในอานาจแหง ตณหา โดยไมตองสงสยเลย. [๒๒๘๘] บาปยอมไมเจรญแกนรชนผรความสลาย และความเคลอนแหงชวต อยางน ชอวาผรธรรมทงปวง. ถานรชนนนไมคดฆาคนอน. ดกรทาน ผอนหมฤาษรกนดแลว ผกลาวคาอนงดงาม ทานปรากฏวาทาประโยชน ใหแกโลกอยางน ไฉนจงแสวงหาบาปกรรมใหแกตน? ดกรทานผม ตะโพกอนผงผาย ถาเราจกตายอยทฝงแมนาของทาน เมอเราตายแลว ความตเตยนกจะมาถงทานโดยไมตองสงสย. ดกรทานผมสะเอวกลม กลง เพราะฉะนนแล ทานจงรกษาบาปกรรมไวเถด อยาใหคนทงปวง ตเตยนทานไดภายหลง ในเมอเราตายไปแลว. [๒๒๘๙] เหตนน ขาพเจาทราบแลว ทานจงอดกลนไวกอน ขาพเจาจะยอมตน และใหมะมวงแกทาน เพราะทานละกามคณทละไดยาก แลวตงไวซง ความสงบ และสจรตธรรม. บคคลใดละสงโยชนในกอน แลวตงอย ในสงโยชนในภายหลง ประพฤตอธรรมอย บาปยอมพอกพนแกบคคล นน. มาเถด ขาพเจาจะนาทานไปยงสวนมะมวง แตทานจะตองมความ

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 404 ขวนขวายนอย ขาพเจาจะนาทานไปในสวนมะมวงอนรมเยน ทานจง เปนผมความขวนขวายอยเถด. ดกรทานผปราบปรามขาศก สวนนน เกลอนกลนไปดวยหมนกทมวเมาอยในรสดอกไม มนกกระเรยน นกยง นกเขาซงมสรอยคออนนาชม มหมหงสสงเสยงรองขรม ฝงนกดเหวา ทรองปลกสตวทงหลายอยในสวนมะมวงนน. ผลมะมวงในสวนนนดก เปนพวงๆ ดจฟอนฟาง ปลายกงหอยโนมลงมา มทงตนคา ตนสน ตนกระทม และผลตาลสกหอยอยเรยงราย. [๒๒๙๐] ทานทรงทพมาลา ผาโพกศรษะ และเครองอาภรณลวนแตเปนทพย มทองตนแขน ลบไลดวยจรณจนทน กลางคน หญง ๑๖,๐๐๐ คน เปน บรจารกาบาเรอทานอย แตกลางวน ทานเสวยทกขเวทนา ทานมอานภาพ มากอยางน ไมเคยปรากฏม ทานขนลกขนพอง. เมอกอนทานไดทา บาปกรรมอะไรอนนาทกขมาใหแกตน ในมนษยโลก ทานจงตองกน เนอของตนอย ในบดน? [๒๒๙๑] ขาพเจาเรยนไตรเพทจบแลว หมกมนอยในกามทงหลาย ไดประพฤต เพอสงมใชประโยชนแกผอนตลอดกาลนาน. ผทกนเนอหลงของคนอน ยอมควกเนอขางหลงตนเองกน เหมอนขาพเจากนเนอหลงของตนอย ทกวนน ฉะนนแล. จบ กงฉนทชาดกท ๑. ๒. กมภชาดก วาดวยโทษของสรา [๒๒๙๒] ทานเปนใคร มาจากไตรทพยหรอ จงเปลงรศมสวางไสวอยในนภากาศ เหมอนพระจนทรสองสวางในกลางคน ฉะนน? ทานเหยยบลมหนาว ในอากาศได เดนและยนในอากาศได ฤทธของเทวดาทงหลาย ผไม ตองเดนทางไกล ทานทาใหเปนทตง และใหเจรญดแลวเปนไฉน? ทานเปนใคร มายนอยในอากาศรองขายหมออย หรอวาหมอของทานน

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 405 เพอประโยชนอะไร ดกรพราหมณ ขอทานจงบอกเนอความนนแก ขาพเจาเถด? [๒๒๙๓] หมอใบน ไมใชหมอเนยใส ไมใชหมอนามน ไมใชหมอนาออย ไมใช หมอนาผง โทษของหมอใบนมนอย ทานจงฟงโทษเปนอนมากทมอยใน หมอใบน. บคคลดมสราแลวเดนโซเซลมไปยงบอ ถา หลมนาครา และ หลมโสโครก พงบรโภคของทไมควรบรโภคแมมากได ทานจงชวยซอ หมอใบนซงเตมไปดวยสรานนไว บคคลดมสราแลว ไมเปนใหญในใจ ยอมเทยวไปเหมอนโคกนกากสรา ฉะนน หาทพงมได ยอมฟอนราขบรอง ได ทานชวยซอหมอใบนซงเตมดวยสรานนไว. บคคลดมสราแลว แก ผาเปลอยกายเทยวไปตามตรอกตามถนนในบานเหมอนชเปลอย มจต ลมหลง นอนตนสาย ทานชวยซอหมอใบนซงเตมไปดวยนาชนดนนไว. บคคลดมสราแลว ลกขนเซไปมา โคลงศรษะ และยกแขนขนรา เหมอน รปหนไม ฉะนน ทานชวยซอหมอใบนซงเตมไปดวยสรานนไว. บคคล ดมสราแลว นอนจนถกไฟไหม และกนอาหารทเหลอเดนสนขได ยอม ถงการถกจองจา ถกฆา และความเสอมแหงโภคะ ทานชวยซอหมอ ใบนซงเตมดวยสรานนไว. บคคลดมสราแลว พดคาทไมควรพดได เปลอยกายนงในทประชมได เปรอะเปอนจมอยในอาเจยนของตน ถง ความพนาศ ทานชวยซอหมอใบนซงเตมไปดวยสรานนไว บคคลดม สราแลว ฮกเหม นยนตาแดงกลา สาคญใจวา แผนดนทงหมดเปน ของเราเทานน พระราชาแมมมหาสมทร ๔ เปนขอบขณฑสมา กไม เสมอเรา ทานชวยซอหมอใบนซงเตมไปดวยสรานนไว. บคคลดมสรา แลว ถอตวจด กอความทะเลาะววาท สอเสยด กลาวราย เปลอยกาย วงไป คลกคลหมกอยกะพวกนกเลงเกา ทานชวยซอหมอใบนซงเตม ไปดวยสรานนไว. สรานทาตระกลทงหลายในโลกน อนมนคงบรบรณ มเงนทองตงหลายพน ใหขาดทายาทได ทานชวยซอหมอใบนซงเตมไป ดวยสรานนไว. ขาวเปลอก ทรพย เงน ทอง ไร นา โค กระบอ ในสกลใดยอมพนาศไป ตระกลทมงมทงหลาย ขาดสญไปเพราะดมสรา

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 406 ทานชวยซอหมอใบนซงเตมไปดวยสรานนไว. บคคลดมสราแลว เปน คนหยาบชา ดาบดามารดาได แมถงเปนพอผวกพงหยอกลกสะใภได ทานชวยซอหมอใบนซงเตมไปดวยสรานนไว หญงดมสราแลว เปน คนหยาบชา ดาพอผวแมผว และสามได แมเปนทาส เปนคนใชพงรบ เปนสามของตนได ทานชวยซอหมอใบนซงเตมไปดวยสรานนไว. บคคลดมสราแลว พงประหารสมณะ หรอพราหมณผตงอยในธรรมได พงไปสอบายอนมกรรมนนเปนเหต ทานชวยซอหมอใบนซงเตมไปดวย สรานนไว. บคคลดมสราแลว ยอมประพฤตทจรตดวยกาย วาจา และ ใจ ครนแลว ตองไปตกนรก ทานชวยซอหมอใบนซงเตมไปดวยสรา นนไว. ชนทงหลาย แมจะยอมสละเงนเปนอนมาก มาออนวอนบรษ ใดผยงไมไดดมสรากอนใหพดเทจ ยอมไมได บรษดมสรานนแลว ยอมพดเทจได ทานชวยซอหมอใบนซงเตมดวยสรานนไว. บคคลดม สราแลว ถกใชไปในกรณยกจรบรอนเกดขน ถกซกถามกไมรเนอความ ทานชวยซอหมอใบนซงเตมดวยสรานนไว. บคคลแมจะมใจละอาย ครนเมาสราแลว กยอมจะทาความไมละอายใหปรากฏได แมจะเปนคน หนกแนนอยบาง กอดพดมากไมได ทานชวยซอหมอใบนซงเตมดวย สรานนไว. บคคลดมสราแลว นอนดงลกสกรอดอาหาร ยอมถงความ นอนเปนทกขทพนดน เขาตองถงความมผวพรรณทราม และความ ตเตยน ทานชวยซอหมอใบนซงเตมดวยสรานนไว. บคคลดมสราแลว ยอมนอนคอตก หาเปนเหมอนโคทถกลงประตกฉะนนไม ฤทธสรายอม ทาใหคนอดทนได (ไมกนขาวกนนา) ทานชวยซอหมอใบนซงเตมดวย สรานนไว. มนษยทงหลายยอมเวนสราอนเปรยบดวยงมพษราย ใครคน ไหนในโลก ควรจะดมสราอนเสมอดวยพษง ทานชวยซอหมอใบนซง เตมดวยสรานนไว. โอรสทงหลายของทาวอนธกเวณฑะ ดมสราแลว พาหญงไปบาเรออยรมฝงสมทร ประหารกนและกนดวยสาก ทานชวย ซอหมอใบนซงเตมดวยสรานนไว. พวกอสรดมสราแลว เมาจนถงจต

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 407 จากไตรทพย สาคญตววาเทยง มมารยา ขาแตพระมหาราชา เมอรวา สราเชนนนเปนนาเมา หาประโยชนมได จะดมทาไม? ในหมอน ไมมเนยขน หรอนาผง พระองครอยางนแลว จงขายเสย ขาแตทาน สรรพมตร สงทอยในหมอน ขาพระพทธเจาไดกราบทลแกพระองค แลว ดวยประการฉะน. [๒๒๙๔] ทานมใชเปนบดา หรอมารดาของขาพเจา ทานเปนคนชนดใดชนดหนง มความอนเคราะห เพอประโยชนเกอกล ปรารถนาประโยชนอยางยง ตงแตวนนไป ขาพเจาจกทาตามคาของทาน. ขาพเจาขอใหบานสวย ๕ ตาบล ทาส ๑๐๐ โค ๗๐๐ รถเทยมดวยมาอาชาไชย ๑๐ คน แกทาน ขอทานผปรารถนาประโยชน เปนอาจารยของขาพเจาเถด. [๒๒๙๕] ขาแตพระราชา ทาส บานสวย โค และรถอนเทยมดวยมาอาชาไนย จงเปนของพระองคตามเดมเถด ขาพเจาเปนทาวสกกะจอมเทพ ชาว ไตรทพย. พระองคจงเสวยพระกระยาหาร เนยใส และขาวปายาส พงเสวยขนมกมมาสอนโอชารส ดกรพระองคผเปนจอมประชาชน พระองคยนดในธรรม ไมถกใครๆ ตเตยนดวยอาการอยางนแลว จงเขา ถงสคคสถาน. จบ กมภชาดกท ๒. ๓. ชยทศชาดก วาดวยโปรสาทกบพระเจาชยทศ [๒๒๙๖] ในเวลาทเราบรโภคอาหารในวนท ๗ ภกษาหารเปนอนมากเกดขนแลว แกเรา ในวนน นานนกหนอ ทานเปนใคร มาจากไหน ขอเชญทานบอก ขอทานจงบอกถงชาตตระกลตามทรกนเถด? [๒๒๙๗] เราเปนพระเจาปญจาลราช มนามวาชยทศ ถาทานไดยนชอกคงรจก เราออกมาลาเนอ เทยวมาตามขางภเขา และปา ทานจงกนเนอกวางน เถด ขอจงปลอยเราเสยในวนนเถด.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 408 [๒๒๙๘] พระองค เอาของของขาพระองคเองมาแลกเปลยน กวางทพระองค ตรสถงนนเปนอาหารของขาพระองค ขาพระองคกนพระองคแลว อยาก จะกนเนอกวาง กจกกนไดในภายหลง เวลาน ไมใชเวลาขอรอง. [๒๒๙๙] ถาความพนของเรายอมไมมดวยการแลกเปลยน ขอใหเราไดกลบไปยง พระนครเสยกอน เราผลดไวแกพราหมณวา จะใหทรพย เราจกรกษา คาสตยกลบมาหาทานอก. [๒๓๐๐] ดกรพระราชา พระองคใกลจะถงสวรรคตอยแลว ยงทรงเดอดรอนถง กรรมอะไรอย ขอจงตรสบอกกรรมนนแกขาพระองค ขาพระองคอาจจะ อนญาตใหเสดจกลบไปกอนได? [๒๓๐๑] ความหวงในทรพย เราไดทาไวแกพราหมณ ความผดเพยนเปนขอผก มดตว ยงพนไปไมได เพราะเราผดไววา จะใหทรพยแกพราหมณ เรา จกรกษาคาสตยกลบมาหาทานอก. [๒๓๐๒] ความหวงในทรพย พระองคไดทาไวแกพราหมณ ความผดเพยนเปนขอ ผกมดตว ยงพนไปไมได เพราะไดผดเพยนไวแกพราหมณวา จะ พระราชทานทรพย พระองคจงรกษาคาสตยไวเสดจกลบมาอกเถด. [๒๓๐๓] กพระเจาชยทศนน หลดพนจากเงอมมอของโปรสาท แลวรบเสดจ กลบไปยงพระราชมณเฑยรของพระองค เพราะไดทรงผดเพยนไวแก พราหมณวา จะพระราชทานทรพย ไดรบสงใหหาพระราชโอรสพระนาม วาอลนสตต ตรสวา เจาจงอภเษกปกครองรฐสมา ในวนน จงประพฤต ธรรมในรฐสมา และในประชาชนทงหลาย บคคลไมประพฤตธรรม อยา ไดมในแวนแควนของเจา เราจะไปในสานกโปรสาท. [๒๓๐๔] ขอเดชะ ขาพระองคไดทาความไมพอพระทยอะไรในใตฝาพระบาท ขาพระองคปรารถนาจะไดสดบความทพระองคจะใหขนครองราชสมบต ในวนน ขาพระองคไมปรารถนาแมราชสมบตเวนจากใตฝาพระบาท เลย.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 409 [๒๓๐๕] ลกรก พอไมไดนกถงความผดทางกายกรรม และวจกรรมของเธอเลย แตพอไดทาความตกลงไวกบโปรสาท พอรกษาคาสตย จงตองกลบ ไปอก. [๒๓๐๖] ขาพระบาทจกไปแทนเอง ขอใตฝาพระบาท จงประทบอย ณ ทน การทจะ รอดชวตหลดพนจากสานกนายโปรสาทนนไมมเลย ขาแตพระราชบดา ถาใตฝาพระบาทจะเสดจไปจรงๆ แมขาพระบาทกจะตามเสดจไปดวย เราทงสองจะไมยอมอย. [๒๓๐๗] ลกรก นนเปนธรรมของสตบรษโดยแทจรง แตเมอไร นายโปรสาทขมข ทาลายเผาเธอกนเสยทโคนไม นนเปนความดางพรอยของพอ ขอน แหละ เปนทกขยงกวาความตายของพอเสยอก. [๒๓๐๘] ขาพระบาท ขอเอาชวตของขาพระบาทแลกพระชนมชพของใตฝาพระบาท ไว ใตฝาพระบาทอยาเสดจไปในสานกของโปรสาทเลย ขาพระบาท จะขอเอาชวต ของขา พระบาท แลกพระชนมชพ ใตฝา พระบาทน แหละไว เพราะฉะนน ขาพระบาทขอยอมตายแทนใตฝาพระบาท พระเจาขา. [๒๓๐๙] ลาดบนนแล พระราชโอรสผทรงพระปรชา ถวายบงคมพระยคลบาท พระชนกชนน พระชนนทรงเสยพระทยลมลง ณ พนปฐมพ พระชนก ทรงยกพระพาหาทง ๒ คราครวญอย. [๒๓๑๐] พระชนกทรงทราบวา พระโอรสเสดจลวงหนาไปกอนแลว ทรงประคอง อญชลกราบไหวเทวดาทงหลายทรงออนวอนวา ขอโสมราชา วรณราชา พระปชาบด พระจนทร และพระอาทตยชวยคมครองเจา ขอใหเจาได รบอนญาตจากสานกของนายโปรสาทกลบมาโดยสวสดเถด ลกรก. [๒๓๑๑] มารดาของบรษชอวารามะ ผไปสนครของพระเจาทณฑกราชไดคมครอง ทาความสวสดแกบรษผเปนบตรอยางใด แมขอทาความสวสดอยางนน แกเจาดวยคาสตยน ขอทวยเทพจงชวยคมครอง ขอใหเจาไดรบอนญาต กลบมาโดยสวสดเถด ลกเอย.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 410 [๒๓๑๒] ขาพเจาระลกไมไดเลยวา เคยคดรายในทแจง หรอในทลบในพระเชฏฐา อลนสตต ดวยคาสตยน ขอทวยเทพจงชวยคมครอง ขอใหพระเชฏฐา ไดรบอนญาตกลบมาโดยสวสดเถด. [๒๓๑๓] ขาแตพระสวาม พระองคไมเคยประพฤตนอกใจหมอมฉนเลย ฉะนน จงเปนทรกของหมอมฉนดวยใจจรง ดวยคาสตยน ขอทวยเทพจงชวย คมครอง ขอใหพระองคไดรบอนญาตกลบมาโดยสวสดเถด. [๒๓๑๔] ทานผมรางกายอนสงใหญ มหนาอนงดงามมาจากทไหน ทานไมรจก เราผดราย ซงอยในปานมนามวาโปรสาทดอกหรอ ใครทไมรจกความ สวสดของตนดอก จงไดมา ณ ทน? [๒๓๑๕] ดกรทานพราน เรารวาทานเปนผกนเนอมนษยเปนอาหาร แตไมรวาทาน อยในปาน เราเปนโอรสของพระเจาชยทศ วนน ทานจงกนเราแทน เพอปลดเปลองพระชนกใหพนไป. [๒๓๑๖] เรารวาทานเปนโอรสของพระเจาชยทศ พระพกตรและผวพรรณของทาน ทง ๒ คลายๆ กน กรรมททานผยอมตายแทนเพอปลดเปลองพระชนก ใหพนไปทาแลวน เปนของทาไดยากยงนก. [๒๓๑๗] กรรมทบคคลยอมตายแทน เพอปลดเปลองบดา หรอเพราะเหตแหง มารดาในโลกน เปนเหตใหไปสปรโลก ทงจะเพรยบพรอมดวยความสข และอารมณอนงามเลศ เราไมเหนวาจะทาไดยากสกนอยเลย. [๒๓๑๘] เราระลกไมไดเลยวา เราจะกระทาความชวเพอตนเองทงในทแจง และ ทลบ เพราะวา เราเปนผมชาตและมรณะอนกาหนดไวแลววา ในโลกน ของเรา ฉนใด ในปรโลก กฉนนน. ดกรทานผมอานภาพมาก เชญทาน กนเนอเรา ในวนน เสยบดนเถด เชญทานทากจเถด สรระนเราสละแลว เราจะทาเปนพลดตกมาจากยอดไม ทานชอบใจเนอสวนใดๆ กเชญ ทานกนเนอสวนนนๆ ของเราเถด. [๒๓๑๙] ดกรพระราชโอรส เรองนทานเตมใจจรง ทานจงสละชวตเพอปลดเปลอง พระชนกได เพราะเหตนนแหละ ทานจงรบไปหกไมมากอไฟเถด.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 411 [๒๓๒๐] ลาดบนน พระราชโอรสผมปญญา ไดนาเอาฟนมากอไฟกองใหญขน แลว แจงใหยกษทราบวา บดน ไดกอไปเสรจแลว. [๒๓๒๑] เมอกน ทานทาการขเขญวา จะกนเราในวนน ทาไมหวาดเกรงเรามอง ดอยบอยๆ เราไดทาตามคาของทานเสรจแลว เมอพอใจจะกนกเชญกน เสยซทาน. [๒๓๒๒] ผทตงอยในธรรม มวาจาสตย รความประสงคของผขอเชนทาน ใครจะ นามากนเปนภกษาหารได ผใดกนผมวาจาสตยเชนทาน ศรษะของผนน กจะพงแตกออก ๗ เสยง. [๒๓๒๓] ดกรยกษ สสบณฑตสาคญทาวสกกะนวา เปนพราหมณ จงยอมใหพก อยเพอจะใหสรระของตน ดวยเหตนนแล จนทมเทพบตร จงมภาพ กระตายปรากฏสมประสงคของโลกอยทกวนน. [๒๓๒๔] พระจนทร พระอาทตย พนแลวจากปากแหงราห ยอมไพโรจนใน วนเพญ ฉนใด ดกรทานผมอานภาพมาก ทานกฉนนน หลดพนไป จากเราผกนเนอมนษยเปนอาหารแลว ยงพระชนกชนนใหปลมพระทย จงรงโรจนในกบลรฐ อนง พระประยรญาตของทานจงยนดกนทวหนา. [๒๓๒๕] ลาดบนนแล พระราชโอรสอลนสตตผมพระปญญา ทรงประคองอญชล ไหวยกษโปรสาท ไดรบอนญาตแลว มความสขสวสด หาโรคมได เสดจกลบมายงกบลรฐ. [๒๓๒๖] ชาวนคมชนบทถวนหนา ทงพลชาง พลรถ และพลเดนเทาตางพากน มาถวายบงคมพระราชโอรสนน พรอมกนกราบทลขนวา ขาพระองค ทงหลายขอถวายบงคมพระองค พระองคทรงทากจซงยากททรงทาได. จบ ชยทศชาดกท ๓. ๔. ฉททนตชาดก วาดวยพญาชางฉททนต [๒๓๒๗] ดกรพระนองนาง ผมอวยวะงามอรามดงทอง มผวพรรณเหลองงามเลศ พระเนตรทงสองแจมใส เหตไรหนอ พระนองจงเศราโศกซบไป ดจ ดอกไมทถกขย ฉะนน?

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 412 [๒๓๒๘] ขาแตพระมหาราชเจา หมอมฉนแพพระครรภ โดยการแพพระครรภเปน เหตใหหมอมฉนฝนเหนสงทหาไมไดงาย. [๒๓๒๙] กามสมบตของมนษยเหลาใดเหลาหนงในโลกน และในสวนนนทนวน กามสมบตทงหมดนน เปนของฉนทงสน ฉนจะใหแกเธอไดทงนน. [๒๓๓๐] ขาแตพระองคผสมมตเทพ นายพรานปาเหลาใดเหลาหนงในแวนแควน ของพระองคจงมาประชมพรอมกน หมอมฉนจะแจงเหตทแพพระครรภ ของหมอมฉนใหนายพรานปาเหลานนทราบ. [๒๓๓๑] ดกรพระเทว นายพรานปาเหลาน ลวนแตมฝมอ เปนคนแกลวกลา ชานาญปา รจกชนดของเนอ ยอมสละชวตเพอประโยชนของเราได. [๒๓๓๒] ทานทงหลายผเปนเชอแถวของนายพราน ทมาพรอมกนอย ณ ทน จงฟง ฉน ฉนฝนเหนชางเผอกผองงามรศม ๖ ประการ ฉนตองการงาชางคนน เมอไมไดชวตกหาไม. [๒๓๓๓] บดาหรอปทวด ของขาพระองคทงหลายกยงไมเคยได เหนทงยงไมเคย ไดยนวา พญาชางทมงา มรศม ๖ ประการ พระนางเจาทรงนมตเหน พญาชางมลกษะเชนไร ขอไดตรสบอกพญาชางทมลกษณะเชนนน แกพระองคทงหลายเถด พระเจาขา. [๒๓๓๔] ทศใหญ ๔ ทศนอย ๔ เบองบน ๑ เบองลาง ๑ ทศทง ๑๐ น พระองค ทรงฝนเหนพญาชาง ซงมงามรศม ๖ ประการอยทศไหน พระเจาขา.? [๒๓๓๕] จากทนตรงไปทศอดร ขามภเขาสงใหญ ๗ ลก ภเขาใหญชอสวรรณปส มพรรณไมผลดอกอยไสว มฝงกนนรเทยววงเลนอย ทานจงขนไปบน ภเขาอนเปนทอยแหงหมกนนรทงหลายแลวมองลงมาตามเชงเขา ทนใด นน จะไดเหนตนไทรใหญทมสเทยมเมฆ มยานไทร ๘,๐๐๐ หอยยอยอย. ทโคนตนไทรนน มพญาชางเผอกผองงามรศม ๖ ประการอาศยอย ยากทคนอนจะจบได มชางประมาณ ๘,๐๐๐ เชอกลวนมงางอนงาม วง ไลประหารเรวดงลมพด รกษาพญาชางนนอย. ชางเหลานนยอมบนลอ เสยงนาหวาดกลว ยอมโกรธแมตอลมทพดถกตว ถาเหนมนษย ณ ทนน เปนตองขยเสยใหเปนภสมธล แมแตละอองกไมถกตองพญาชางไดเลย.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 413 [๒๓๓๖] ขาแตพระราชเทว เครองอาภรณทแลวไปดวยเงน แกวมกดา แกวมณ และแกวไพฑรยมอยในราชสกลมากมาย เหตไร พระแมเจาจงทรง ประสงคเอางาชางมาทาเปนเครองประดบเลา พระแมเจาทรงปรารถนา จะใหฆาพญาชาง ซงมงามรศม ๖ ประการเสย หรอวาจะใหพญาชางฆา พวกเชอแถวของนายพรานเสยกระมง? [๒๓๓๗] ดกรนายพราน ฉนรษยาดวย เสยใจดวย เพราะนกถงความหลงก ตรอมใจ ขอทานจงทาตามความประสงคของฉน ฉนจกใหบานสวยแก ทาน ๕ ตาบล. [๒๓๓๘] พญาชางนนอยทไหน ยนทไหน ทางไหนทพญาชางไปอาบนา พญาชาง อาบนาดวยประการอยางไร ขาพระองคจะรจกคตแหงพญาชางไดอยางไร? [๒๓๓๙] ในทๆ พญาชางอยนน มสระอยใกลๆ นารนรมย มทาราบเรยบ นามากมาย สะพรงไปดวยพรรณไมดอก มหมภมรมาคลงเคลา พญาชาง นน ลงอาบทสระนนแหละ ชาระศรษะแลวหอยพวงดอกอบล มรางกาย เผอกผองดงดอกบวขาบ บนเทงใจใหมเหสชอวาสรรพภททา เดนหนา กลบไปยงทอยของตน. [๒๓๔๐] นายพรานนน ยดเอาพระราชดารสของพระนางซงประทบยนอย ณ ทนนเอง แลวถอเอาแลงลกธนขามภเขาใหญทง ๗ ลกไปจนถงลกทชอสวรรณปส อนสงโดด. ขนไปถงภเขาอนเปนทอยของหมกนนรแลว มองลงมา ยงเชงเขา ไดเหนตนไทรใหญมสเทยมเมฆ มยานไทร ๘,๐๐๐ หอยยอย อย ณ ทนน ทนใดนนเอง กไดเหนพญาชางเผอกผองงามรศม ๖ ประการ ยากทคนเหลาอนจะจบได มชางประมาณ ๘,๐๐๐ เชอก ลวนแตมงางอนงาม วงไลเรวดจลมพด รกษาพญาชางอย. และไดเหนสระโบกขรณอน นารนรมยอยใกลๆ ทอยของพญาชางนน ทงทานากราบเรยบนามากมาย มพรรณไมดอกบานสะพรง มหมภมรเทยวเคลาคลงอย แลเหนททพญา ชางลงอาบนา. จนกระทงทๆ พญาชางเดน ยนอย และทางทพญาชางลง

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 414 อาบนนกแลเหน นายพรานผมใจลามก ถกพระนางสภททาผตกอยใน อานาจจตทรงใชมา กมาตระเตรยมหลม. [๒๓๔๑] นายพรานผกระทากรรมอนชวชา ขดหลมเอากระดานปดเสรจแลว สอด ธนเขาไว เอาลกธนลกใหญยงพญาชางซงมายนอยขางหลมของตน. พระยาชางถกยงแลวกรองกองโกญจนาท ชางทกๆ เชอกพากนบนลอ ออองวงไปทง ๘ ทศ ทาหญาและไมใหเปนจณไป. พญาชางฉททนตเอา เทากระชนดนดวยคดวา จกฆามนเสย แตไดเหนผากาสาวพสตร อน เปนธงชยของฤาษ ทงทไดรบความทกข กเกดความรสกวา ธงชยแหง พระอรหนตอนสตบรษไมพงทาลาย. [๒๓๔๒] ผใดยงไมหมดกเลส ปราศจากทมะและสจจะ ผนนไมควรจะนงหมผา กาสาวะ. สวนผใดคลายกเลสไดแลว ตงมนอยในศล ประกอบดวย ทมะและสจจะ ผนนยอมควรนงหมผากาสาวะแท. [๒๓๔๓] พญาชางถกลกศรใหญเสยบเขาแลว ไมมจตคดประทษราย ไดถามนาย พรานวา เพอนเอย ทานประสงคอะไร เพราะเหตไร หรอวาใคร ใชใหทานมาฆาเรา? [๒๓๔๔] ดกรพญาชางผเจรญ พระนางสภททาพระมเหสของพระเจากาสกราช อนประชาชนสกการะบชาอยในราชสกล พระนางไดทรงนมตเหนทาน และไดโปรดใหทาสกการะแกขาพเจาแลว ตรสบอกขาพเจาวา มพระ ประสงคงาทงคของทาน. [๒๓๔๕] ทจรง พระนางสภททาทรงทราบอยวางางามๆ แหงบดาและปทวดของเรา มอยเปนอนมาก แตพระนางเปนคนพาล โกรธเคอง ผกเวร ตองการจะ ฆาเรา. ดกรนายพราน ทานจงลกขนเถด จงหยบเลอยมาตดงาคนเถด ประเดยวเราจะตายเสยกอน ทานจงกราบทลพระนางสภททาผยงผกโกรธ วา พญาชางตายแลว เชญพระนางรบงาคนไวเถด. [๒๓๔๖] นายพรานนน ลกขนจบเลอย เลอยงาพญาชางทงคอนงดงามหาทเปรยบ มไดในพนปฐพแลว รบถอหลกออกจากทนนไป.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 415 [๒๓๔๗] ชางเหลานนตกใจ ไดรบความเสยใจ เพราะพญาชางถกยงพากนวงไปยง ทศทง ๘ เมอไมเหนปจจามตรของพญาชาง กพากนกลบมายงทอยของ พญาชาง. [๒๓๔๘] ชางเหลานนพากนคราครวญราไหอย ณ ทนน ตางสบเอาฝนพนขนบน กระพองของตนๆ ยกนางสรรพภททาผเปนมเหสใหเปนหวหนา พากน กลบยงทอยของตนทงหมด. [๒๓๔๙] นายพรานนน ถอเอางาพญาชางทงคอนงดงาม หาทเปรยบในพนปฐพมได ซงแผรศมดจสทองไปรอบๆ มาถงยงพระนครกาสแลว นอมนางาทงค เขาไปถวายพระนางสภททากราบทลวา พญาชางลมแลว ขอเชญพระนาง ทอดพระเนตรงาทงคนเถด. [๒๓๕๐] พระนางสภททาผเปนพาล ครนทอดพระเนตรงาพญาชางทงค ผเปนสาม ทรกในชาตกอนแลว หทยของพระนางกแตกทาลาย ณ ทนนเอง เพราะ เหตนนเอง พระนางจงไดสวรรคต. [๒๓๕๑] พระศาสดาไดบรรลสมโพธญาณแลว มพระอานภาพมาก ไดทรงทาการแยม ในทามกลางบรษท ภกษทงหลายผมจตหลดพนดแลว พากนทลถามวา พระพทธเจาทงหลาย ยอมไมทรงทาการแยมใหปรากฏ เมอไมมเหต? พระผมพระภาคตรสวา ทานทงหลายจงดนางกมารสาวคนนน นงหม ผากาสาวพสตร ประพฤตอนาคารยวตร นางกมารคนนนแล เปนนาง สภททาในกาลนน เราตถาคตเปนพญาชางในกาลนน. นายพรานถอเอา งาทงคอนงดงามของพญาชาง หาทเปรยบในพนปฐพมได กลบมายง พระนครกาสในกาลนน เปนพระเทวทต. พระพทธเจาผปราศจากความ กระวนกระวาย ความเศราโศก และกเลสดจลกศร ตรสรยงดวยพระองค เองแลว ไดตรสฉททนตชาดกน อนเปนของเกา ไมรจกสนสญ ซง พระองคทองเทยวไปแลวตลอดกาลนาน เปนบรพจรรยาทงสงทงตาวา ดกรภกษทงหลาย คราวครงนน เราเปนพญาชางฉททนตอยทสระฉททนต นน ทานทงหลายจงทรงจาชาดกไว ดวยประการฉะนแล. จบ ฉนทนตชาดกท ๔.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 416 ๕. สมภวชาดก วาดวยคนผรงโรจนไดเพราะปญญา [๒๓๕๒] ดกรทานอาจารยสจรตะ เราทงหลายไดราชสมบต และความเปนใหญ แลว ยงปรารถนาจะไดบตรคนใหญ เพอครองแผนดนน โดยธรรม ไมใชโดยอธรรม อธรรมเราไมพอใจ การประพฤตธรรมเปนกจของพระ ราชาแท. เราทงหลายจะไมถกนนทาในโลกน และในโลกหนาดวยเหตใด และจะไดรบเกยรตยศ ในเทวดาและมนษยดวยเหตใด. ขอทานจง บอกเหตนนๆ แกเรา ดกรทานพราหมณ เราปรารถนาจะปฏบตตามอรรถ และธรรม เราถามทานแลวขอจงบอกอรรถ และธรรมนนดวยเถด? [๒๓๕๓] ขาแตพระราชา พระองคทรงปรารถนาจะทรงปฏบตตามอรรถและธรรมใด นอกจากวธรพราหมณแลว ไมมใครสมควรทจะชแจงซงอรรถและธรรม นนได. [๒๓๕๔] ดกรทานอาจารยสจรตะ มาเถดทาน เราจะสงทานไปยงสานกของวธร พราหมณ ทานจงนาเอาทองคาแทงนไปมอบให เพอรบคาอธบายอรรถ และธรรม. [๒๓๕๕] มหาพราหมณผภารทวาชโคตรนน ไดไปถงสานกของวธรพราหมณแลว เหนทานกาลงบรโภคอาหารอยในเรอนของตน. [๒๓๕๖] พระเจาโกรพยราชผเรองพระยศ ทรงสงเราใหเปนทตมา พระเจายธฏฐละ ไดตรสถามอรรถและธรรม ไดตรสแลวดงกลาวมา ทานอาจารยวธร ขาพเจาถามทานแลว ขอไดกรณาบอกอรรถและธรรมนนดวย. [๒๓๕๗] ดกรพราหมณ เราคดวา จกกนแมนาคงคา แตไมอาจจะกนแมนาใหญนน ได เพราะเหตนน โอกาสนนจกมไดอยางไร? เมอทานถามถงอรรถและ ธรรม เราจงไมอาจจะบอกได. แตภทรการะผเปนบตรเกดแตอกของ เรามอย เชญทานไปถามอรรถและธรรมกะเธอดเถด พราหมณ. [๒๓๕๘] มหาพราหมณผภารทวาชโคตรนน ไดไปถงสานกของภทรการะ เหนทาน กาลงนงอยในเรอนของตน.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 417 [๒๓๕๙] พระเจาโกรพยาราชผเรองพระยศ ทรงสงเราเปนทตมาพระเจายธฏฐละได ตรสถามอรรถและธรรม ไดตรสแลวดงกลาวมา ดกรภทรการมาณพ ขอไดกรณาบอกอรรถและธรรมนนแกเราดวย. [๒๓๖๐] ขาพเจาเปนเหมอนคนทงหาบเนอแลววงตามเหยไป ถงจะถกถามอรรถ และธรรมกไมอาจจะบอกแกทานได ขาแตทานพราหมณสจรตะ นอง ชายของขาพเจาชอวาสญชยมอย เชญทานไปถามอรรถและธรรมกะเธอ ดเถด. [๒๓๖๑] มหาพราหมณผภารทวาชโคตรนน ไดไปถงยงสานกของสญชยกมาร ไดเหนสญชยกมารกาลงนงอยในบรษทของตน. [๒๓๖๒] พระเจาโกรพยราชผเรองพระยศ ทรงสงเราเปนทตมา พระเจายธฏฐละ ไดตรสถามอรรถและธรรม ไดตรสแลวดงกลาวมา ดกรสญชยกมาร ขอไดกรณาบอกอรรถและธรรมนนแกเราดวย. [๒๓๖๓] ขาแตทานสจรตพราหมณ มจจราชยอมกลนกนขาพเจาทงเชาและเยน ถงขาพเจาถกถาม กไมอาจจะบอกอรรถและธรรมแกทานได. แตวานอง ชายของขาพเจาชอวาสมภวะมอย เชญทานไปถามอรรถและธรรมกะเธอ ดเถด. [๒๓๖๔] ดกรทานผเจรญ ธรรมนนาอศจรรยจรงหนอยอมไมพอใจเรา ชนทง ๓ คอ บดาและบตร ๒ คน ไมมปญญารแจงธรรมนเลย. ถกถามแลว กไมอาจ จะบอกอรรถและธรรมได เดกถกถามอรรถและธรรมแลว จะรได อยางไรหนอ? [๒๓๖๕] ดกรทานพราหมณ ทานยงไมไดถามสมภวกมาร อยาเพงเขาใจวาเธอ เปนเดก ทานถามสมภวกมารแลว จะพงรอรรถและธรรมได. พระจนทร ปราศจากมลทน โคจรไปในอากาศยอมสวางไสวลวงหมดาวทงปวง ใน โลกนดวยรศม ฉนใด. สมภวกมารแมยงเปนเดก กฉนนน ยอม ไพโรจนลวงบณฑตทงหลาย เพราะประกอบดวยปญญา ทานยงไมได

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 418 ถามสมภวกมาร อยาเพงเขาใจเธอวาเปนเดก ทานถามสมภวกมาร แลวจะพงรอรรถและธรรมได. ดกรทานพราหมณ เดอนหาในคมหนตฤด ยอมสวยงามยงกวาเดอนอนๆ ดวยตนไมและดอกไม ฉนใด. สมภวกมาร แมยงเปนเดก กฉนนน ยอมไพโรจนลวงบณฑตทงหลาย เพราะประกอบ ดวยปญญา ดกรทานพราหมณ ทานยงไมไดถามสมภวกมาร อยาเพง เขาใจเธอวาเปนเดก ทานถามสมภวกมารแลว จะพงรอรรถและธรรม ได ดกรทานพราหมณ หมวนตบรรพตชอวาคนธมาทน ดารดาษไปดวย ไมตางๆ พรรณ เปนทอยอาศยแหงทวยเทพ ยอมสงางามและหอม ตลบไปทวทศดวยทพยโอสถ ฉนใด. สมภวกมารแมยงเปนเดก กฉน นน ยอมไพโรจนลวงบณฑตทงหลาย เพราะประกอบดวยปญญา ดกร ทานพราหมณ ทานยงไมไดถามสมภวกมาร อยาเพงเขาใจเธอวาเปนเดก ทานถามสมภวกมารแลว จะพงรอรรถและธรรมได. ไฟปามเปลวรงเรอง ไหมลามไปในปา ไมอมมแนวทางดาคเรอยไปมเปรยงเปนอาหาร มควน เปนธง ไหมแนวไพรสงๆ เวลากลางคนสวางลกโชนอยบนยอดภเขา ฉนใด. สมภวกมารแมยงเปนเดก กฉนนน ยอมไพโรจนลวงบณฑต ทงหลาย เพราะประกอบดวยปญญา ดกรทานพราหมณ ทานยงไมไดถาม สมภวกมาร อยาเพงเขาใจเธอวาเปนเดก ทานถามสมภวกมารแลว จะ พงรอรรถและธรรมได. มาดจะรไดเพราะฝเทา โคพลพทธจะรไดเพราะ เขนภาระไป แมโคนมจะรไดเพราะนานมด และบณฑตจะรไดเมอเจรจา ฉนใด. สมภวกมารแมยงเปนเดกกฉนนน ยอมไพโรจนลวงบณฑต ทงหลาย เพราะประกอบดวยปญญา ดกรทานพราหมณ ทานยงไมไดถาม สมภวกมาร อยาเพงเขาใจวาเธอยงเปนเดก ทานถามสมภวกมารแลว จะพงรอรรถและธรรมได. [๒๓๖๖] มหาพราหมณภวรทวาชโคตรนน ไดไปยงสานกของสมภวกมาร เหนเธอ กาลงเลนอยนอกบาน จงกลาววา.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 419 [๒๓๖๗] พระเจาโกรพยราชผเรองพระยศ ทรงสงเราเปนทตมา พระเจายธฏฐละ ไดตรสถามอรรถและธรรม ไดตรสแลวดงกลาวมา ดกรสมภวกมาร ทานถกถามแลว ขอจงบอกอรรถและธรรมนนเถด. [๒๓๖๘] เชญฟง ขาพเจาจกแกปญหาแกทานอยางนกปราชญ พระราชายอมทรง ทราบอรรถและธรรมนนได แตจกทรงทาตามหรอไม ไมทราบ? [๒๓๖๙] ขาแตทานสจรตพราหมณ บคคลผถกพระราชาตรสถามแลว พงทลกจท ควรทาในวนนใหทาในวนพรงน พระเจายธฏฐละอยาไดทรงทาตาม ใน เมอประโยชนเกดขน ขาแตทานสจรตะ เมอบคคลถกพระราชาตรสถาม พงกราบทลธรรมภายในเทานน ไมพงใหเสดจไปยงหนทางผด ดจคน โงไมมความคดฉะนน. กษตรยไมพงทรงลมพระองค ไมพงทรงประพฤต ธรรม ไมพงทรงขามไปในทมใชทา ไมพงทรงขวนขวายในสงอนไม เปนประโยชน. กษตรยพระองคใด ทรงทราบวาควรจะทาฐานะเหลาน กษตรยพระองคนนยอมทรงพระเจรญทกเมอ ดงพระจนทรในสกรปกษ ฉะนน. ยอมเปนทรกใครของพระประยรญาตทงหลายดวย ยอมทรง รงโรจนในหมมตรดวย ทาวเธอมพระปรชา เมอสวรรคตแลว ยอมเขา ถงโลกสวรรค. จบ สมภวชาดกท ๕. ๖. มหากปชาดก ผลบาปของผทารายผมคณ [๒๓๗๐] มพระราชาแหงชนชาวกาสผครองรฐสมา ในพระนครพาราณส ทรง แวดลอมดวยมตรและอามาตย ไดเสดจไปยงมคาชนอทยาน. ณ ทนน ไดทอดพระเนตรเหนพราหมณซงเปนโรคเรอนดาง เปนจดตามตว มากไปดวยกลากเกลอนเรยราดดวยเนอทหลดออกมาจากปากแผล เชน กบดอกทองกวาวทบาน ซบผอม สะพรงไปดวยเสนเอน. ครนทอด-

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 420 พระเนตรเหนคนถงความลาบากนาสงสารยงนกแลว ทรงหวาดพระทย จงตรสถามวา ทานเปนยกษประเภทไหนในจาพวกยกษทงหลาย? อนง มอและเทาของทานขาว ยงกวานนศรษะกขาวโพลน ตวของทานกดาง พรอย มากไปดวยเกลอนกลาก. หลงของทานกเปนปมเปนปมดจ เถาวลยอนยง อวยวะของทานดจเถาวลยขอดา ดไมเหมอนกบคนอน. เทาเปรอะเปอนนาหวาดเสยว ซบผอม สะพรงไปดวยเสนเอน หวระหาย รางกายซบซด ทานมาจากไหน และจะไปไหน? ดนาเกลยดรปรางไม นาด ผวพรรณทราม ดนากลว แมมารดาบงเกดเกลาของทาน กไม ปรารถนาจะเหลยวแลเสยเลย. ในชาตกอนทานไดทากรรมอะไร ไดเบยด เบยนผทไมควรเบยดเบยนไวอยางไร ไดเขาถงทกขอนนเพราะทากรรม อนหยาบชาอนใดไว? [๒๓๗๑] ขอเชญพระองคทรงสดบ ขาพระองคจกกราบทลอยางคนทฉลาดทล เพราะวาบณฑตทงหลายในโลกน ยอมสรรเสรญคนทพดจรง. ขาพระ องคผเดยวเทยวตามหาโคไดหลงทางเขาไปในปาหมพานตแสนจะกนดาร เงยบสงด อนหมกญชรตางๆ อาศยอย. ขาพระองคไดหลงทางเขาไป ในปาทบ อนหมมฤครายกาจทองเทยวไปมา ตองทนหวกระหายเทยวไป ในปานนตลอด ๗ วน ณ ปานนขาพระองคกาลงหวจด ไดเหนตน มะพลบตนหนงตงอยหมนเหม เอนไปทางปากเหวมผลดกดน. จงเกบ เอาผลทลมพดหลนมากนผลเหลานนพอใจขาพระองคยงนก เมอยงไม อมจงปนขนไปบนตน ดวยหวงใจวากนใหสบายบนตนนน ขาพระองค กนผลทหนงแลว กปรารถนาจะกนผลทสองตอไป ทนใดนน กงนนก หกลงดจถกขวานฟนฉะนน. ขาพระองคศรษะปกลง เทาชฟา ตกลง ไปในเหวซงไมมทยดทเกาะเลย พรอมดวยกงไมนนเอง. ขาพระองค หยงไมถงเพราะนาลก ตองไปนอนไรความเพลดเพลนอยในเหวนน ๑๐ ราตรเตมๆ. ภายหลงมลงตวหนงมหางดงหางโค เทยวไปตามซอกเขา เทยวไตไปตามกงไมหาผลไมกน ไดมาถงทนน มนเหนขาพระองคผอม

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 421 เหลอง กเกดความสงสารในขาพระองคขน. จงถามวา พอชอไร ทาไมจงมาทนทกขอยทนอยางน เปนมนษยหรอมนษย ขอไดโปรด แนะนาตนใหขาพเจาทราบดวย? ขาพระองคจงไดประนมอญชลไหวลง ตวนนแลวกลาววา เราเปนมนษยผถงซงความหายนะ เราไมมหนทาง ทจะไปจากทนได เพราะเหตนน เราจงขอบอกใหทานทราบไว ขอทาน จงมความเจรญ อนง ขอทานจงเปนทพงพาของเราดวย. ลงผตวองอาจ เทยวไปหากอนหนกอนใหญในภเขามา แลวผกเชอกไวทกอนหนรอง บอกวา. มาเถดทานขนมาเกาะหลงขาพเจา เอามอทง ๒ กอดคอไว ขาพเจาจกพาทานกระโดดขนจากเหวทนท. ขาพระองคไดฟงคาของพญา พานรนทรผตวมศรนนแลว จงขนเกาะหลงเอามอทง ๒ โอบคอไว. ลาดบนน พญาวานรผตวมเดชกาลง กพาขาพระองคกระโดดขนจาก เหวโดยความยากลาบากทนท. ครนขนมาไดแลวพญาวานรผตวองอาจได ขอรองขาพระองควา แนะสหาย ขอทานจงชวยคมครองขาพเจา ขาพเจาจกงบสกหนอย. ราชสห เสอโครง หมและเสอดาว พงเบยด เบยนขาพเจาผตวหลบไป. ทานเหนพวกมนแลวจงปองกนไว. เพราะ ขาพระองคชวยปองกนใหอยางนน พญาวานรจงหลบไปสกครหนง ในกาลครงนน ขาพระองคกไมมความคด กลบไดความเหนอนเลวทราม วา ลงนกเปนอาหารของมนษยทงหลาย เหมอนเนอในปาเหลา อนเชนกน ถากระไร เราพงฆาลงนกนแกหวเถด. อนง อมแลวจก จกถอเอาเนอไปเปนสะเบยงเดนทาง เราจกตองผานทางกนดาร เนอก จกไดเปนสะเบยงของเรา. ทนใดนน ขาพระองคจงหยบเอาหนมาทม ศรษะลง การประหารของขาพระองคผลาบากเพราะอดอาหาร มกาลง นอย. ดวยกาลงกอนหนทขาพระองคทมลง ลงนนผลดลกขนทงๆ ท ตวอาบไปดวยเลอด รองไหนาตาไหลพร มองดขาพระองค. พลางก กลาวขนวา นายอยาทาขาพเจาเลย ขอทานจงมความเจรญ แตทานได ทากรรมอนหยาบชาเชนน กแลทานมอายยนมาได สมควรจะหามปราม

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 422 คนอน. แนะทานผทากรรมอนยากทบคคลจะทาลงได นาอดสใจจรงๆ ขาพเจาชวยใหทานขนมาจากเหวลกซงยากทจะขนมาได. ทานดจวาเรา นามาจากปรโลก ยงสาคญขาพเจาวา ควรจะฆาเสย ดวยจตอนเปนบาป กรรม ซงเปนเหตใหทานคดชว. เวทนาอนเผดรอนอยาไดตองทานผตง อยในอธรรมเลย อนง บาปกรรมกอยาไดตามฆาทานอยางขยไผเลย. แนะทานผมธรรมอนเลว หาความสารวมมได ความคนเคยของขาพเจา จะไมมอยในทานเลย มาเถด ทานจงเดนไปหางๆ เรา พอมองเหน หลงกนเทานน. ทานพนจากเงอมมอแหงสตวราย ถงทางเดนของมนษย แลว แนะทานผไมตงอยในธรรม นทาง ทานจงไปตามสบายโดยทาง นนเถด. วานรครนกลาวอยางนแลว กลางเลอดทศรษะเชดนาตาเสรจ แลว กระโดดขนไปยงภเขา. ขาพระองคเปนผอนวานรนนอนเคราะห แลว ถกความกระวนกระวายเบยดเบยน มตวอนรอน ไดลงไปยง หวงนาแหงหนงเพอจะดมกนนา. หวงนากเดอดพลานดจตมดวยไฟ นองไปดวยเลอด คลายกบนาเลอด นาหนอง ฉะนน ทกสงทกอยาง ปรากฏแกขาพระองคนน. หยาดนาซงตกถกทกายของขาพระองคมเทาใด ฝกผดขนเทานน มสณฐานเหมอนมะตมครงลก. นาเลอดนาหนองก ไหลออกจากแผลฝของขาพระองคซงแตกแลว ขาพระองคจะเดนไปทาง ไหนในคามนคมทงหลาย. พวกหญง และชายพากนถอทอนไมหามกน ขาพระองค ผฟงไปดวยกลนเหมนวา อยาเขามาขางนนะ บดน ขาพระ องคไดเสวยทกขเวทนาเหนปานนอย ๗ ป ซงเปนผลกรรมชวของตน ในปางกอน. เพราะเหตนน ขาพระองคจงกราบทลใหพระองคทรงทราบ ขอความเจรญจงมแกทานทงหลายเทาทมาประชมกนอยในทน ขอพระ องคอยาไดประทษรายตอมตร เพราะวาผประทษรายมตรเปนคนเลว. ในโลกน ผทประทษรายตอมตร ยอมเปนโรคเรอน เกลอนกลาก เมอตายไปแลว ยอมเขาถงนรก. จบ มหากปชาดกท ๖.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 423 ๗. ทกรกขสชาดก วาดวยผเสอนา [๒๓๗๒] ถาผเสอนาผตนแสวงหาเครองเซน ดวยมนษยพงจบเรอของพระนาง สลากเทวพระราชชนนพระนางนนทาเทวอครมเหส พระตขนนกมารราช อนชา ธนเสขกมารผสหาย เกวฏพราหมณปโรหต มโหสถบณฑต และ พระองครวมเปน ๗ ผแลนเรอไปในทะเล พระองคจะพระราชทาน ใครอยางไร ใหตามลาดบแกผเสอนา พระเจาขา. [๒๓๗๓] ขาพเจาจะใหพระราชมารดากอน ใหมเหส ใหกนษฐาภาดา ตอแตนน ไปกจะใหสหาย ใหพราหมณปโรหตเปนลาดบท ๕ ใหตนเองเปนท ๖ มโหสถใหไมไดเลย. [๒๓๗๔] กพระราชชนนของพระองค เปนผบารงเลยงทรงอนเคราะหตลอดราตร นาน เมอฉพภพราหมณประทษรายในพระองค พระราชมารดาเปนผ ฉลาด ทรงเหนประโยชน ทารปเปรยบอน ปลดเปลองพระองคจาก การถกปลงพระชนม พระองคจะพระราชทานพระชนนผมพระทยคงท ประทานพระชนมชพให ทรงใหเจรญ ณ ระหวางพระทรวง ทรงพระ ครรภนนแกผเสอนาดวยโทษอะไร. [๒๓๗๕] พระราชมารดาทรงเปนเหมอนหญงสาวทรงเครองประดบซงไมสมควรจะ ประดบ ตรสสรวลเสเฮฮากะพวกรกษาประตและพวกฝกหดมา จนเกน เวลาอนควร อนง พระราชมารดาของเรา ยอมสงทตทงหลายถงอรราช ศตรเอง ขาพเจาจะใหพระราชมารดาแกผเสอนาดวยโทษอนนน. [๒๓๗๖] พระนางอพพรเทวผประเสรฐกวาหมสนมนาร มพระเสาวนยนารกยงนก ทรงประพฤตตาม ทรงมศลาจารวตร ดจเงามปกตไปตาม ไมทรงพโรธ งายๆ ทรงมบญบารม เฉลยวฉลาด ทรงเหนประโยชน พระองคจะ พระราชทานพระราชเทวแกผเสอนาดวยโทษอะไร. [๒๓๗๗] นางอพพรนนรวา ขาพเจา ถงพรอมดวยความยนดในการเลนอนกระทา ความพนาศ กขอทรพยทขาพเจาใหแกบตรธดาของตนและชายาอนๆ

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 424 ขาพเจามความกาหนดมากกใหทรพยทงประณตและทรามเปนอนมาก ครนสละสงทสละไดยากแลว ภายหลงกเศราโศกเสยใจ ขาพเจาจะให นางอพพรแกผเสอนาโดยโทษนน. [๒๓๗๘] พระกนษฐาภาดา ทรงบารงชาวนาชนบททงหลาย ใหเจรญรงเรอง เชญ พระองคผประทบอย ณ ประเทศอนมาสพระนครน ทรงอนเคราะหพระ องค ครอบงาพระราชาทงหลาย เอาทรพยเปนอนมากมาแตราชสมบต อน เปนผประเสรฐกวานายขมงธนทงหลาย ทรงกลาหาญกวาผมความ คดหลกแหลมทงหลาย พระองคจะพระราชทานพระกนษฐภาดาแกผเสอ นา ดวยโทษอะไร. [๒๓๗๙] กนษฐภาดาของขาพเจาดหมนขาพเจาวา ชาวชนบททงหลาย เจรญก เพราะเขา ขาพเจากลบมาไดกเพราะเขา อนเคราะหขาพเจาครอบงา พระราชาทงหลาย นาเอาทรพยเปนอนมากมาแตราชสมบตอน เปน เลศกวานายขมงธนทงหลาย กลาหาญกวาผมความคดหลกแหลมทงหลาย ขาพเจานเปนพระราชาเดกๆ ไดความสขกเพราะเขา อนง เมอกอน เขามาบารงขาพเจาแตเชา แตบดนเขาไมมาอยางกอน ขาพเจาจะให กนษฐภาดาแกผเสอนาดวยโทษนน. [๒๓๘๐] พระองคประสตวนเดยวกนกบธนเสขกมาร ทงสองพระองคเปนชาว ปญจาลนคร เกดในกรงปญจาละ เปนสหายมวยเสมอกน ธนเสข กมารเปนผตดตามพระองค โดยเสดจจารกไปยงชนบทรวมสขรวมทกข กบพระองค ขวนขวายจดแจงในกจทกอยางของพระองคทงกลางวน กลางคน พระองคจะพระราชทานพระสหายแกผเสอนาดวยโทษอะไร. [๒๓๘๑] ขาแตผเปนเจา ธนเสขกมารน เปนผหวรอตอกระซกกบขาพเจา ดวย ความประพฤตมาแตกอน แมวนน เขากยงซกซเฮฮาเกนเวลาดวยกรยา นนอก ขาแตผเปนเจา ขาพเจาจะปรกษาหารอกนในทลบกบนางอพพร เทวบาง ขาพเจาไมทนเรยกกเขามา มใหขาพเจารตวกอน ถงจะไดรบ อนญาตใหเขาเฝาไดไมกาจดเวลาและโอกาสกตาม ขาพเจาจะใหสหายผ ไมมความละอายแกใจ หาความเออเฟอมได แกผเสอนาดวยโทษนน.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 425 [๒๓๘๒] เกวฏปโรหตเปนผฉลาดในนมตทกอยาง รเสยงรองทกชนด รจบไตรภพ เปนผฉลาด ในจนทรปราคาเปนตนทจะเกดขน รทานายความฝน รการ ถอยทพ หรอการรกเขาไปตอส เปนผสามารถรโทษหรอคณในภมภาค และอากาศ เปนผรอบรในโคจรแหงนกษตร พระองคจะพระราชทาน เกวฏพราหมณแกผเสอนาดวยโทษอะไร. [๒๓๘๓] ขาแตผเปนเจา อาจารยเกวฏลมตาทง ๒ เพงดขาพเจาแมในบรษท เพราะเหตนน ขาพเจาจงจะใหอาจารยเกวฏผรายกาจดจมควอนเลกขนแก ผเสอนาดวยโทษนน. [๒๓๘๔] พระองคเปนผอนอามาตยแวดลอม ทรงครอบครองพสนธรมหดล ม สมทรเปนขอบเขตดจกณฑลแหงสาคร พระองคมมหารฐซงมสมทรทง ๔ เปนขอบเขต ทรงชนะสงครามเสรจแลว มพระกาลงมาก เปนเอกราช ในปฐพ มพระอสรยยศ ถงความไพบลย พระสนมนารจากชนบทตางๆ ๑๖,๐๐๐ นาง สวมใสกณฑลแกวมณ งามดงเทพกญญา ดกรขตตยราช นกปราชญทงหลายกลาวชวตอนสมบรณดวยองคทงปวง อนสาเรจดวย สงทนาใครทกอยาง อนยนนานอยางน ของชนทงหลายผถงความสขวา เปนทรก เมอเปนเชนน พระองคตามรกษามโหสถบณฑตยอมทรงสละ พระชนมชพซงแสนยากจะพงสละได ดวยเหตหรอวากรณอะไร. [๒๓๘๕] ขาแตผเปนเจา จาเดมแตมโหสถมาอยกบขาพเจาแลว ขาพเจาไมเหน มโหสถผมปญญาทาชว แมแตสกเลกนอยเลย ถาแมความตายจะพงม แกขาพเจาเสยกอนในเวลาหนงมโหสถกจะพงยงเหลาโอรส และนดดา ทงหลายของขาพเจาใหเปนสขได เพราะมโหสถยอมมองเหนประโยชน ทงปวง ทงอนาคต ปจจบนและอดต โดยไมผด ดวยเหตนน ขาพเจา จงจะไมใหมโหสถผมการงานอนหาความผดมไดแกผเสอนา. [๒๓๘๖] ทานทงหลายชาวปญจาลนคร จงฟงราชภาษตของพระเจาจฬนพรหมทตน พระองคทรงตามรกษามโหสถบณฑตถงกบสสละพระชนมชพ ซงแสน ยากทจะสละได คอ พระเจาปญจาลราชทรงสละชวตแหงชนทง ๖ คอ

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 426 พระราชชนน พระอครมเหส พระกนษฐภาดา พระสหาย และ พราหมณ กบทงพระองคเองแกผเสอนา ปญญามประโยชนใหญหลวง ละเอยดลออมปกตคดยงประโยชนใหสาเรจ เปนไปเพอประโยชนเกอ กลในปจจบน และเพอความสขในสมปรายภพ ดวยประการฉะนแล. จบ ทกรกขสชาดกท ๗. ๘. ปณฑรกชาดก ไมควรบอกความลบแกคนอน [๒๓๘๗] ภยเกดจากตนเอง ยอมตามถงบคคลผไรปญญา พดพลอยๆ ไมปดบง ความร หาความระวงมได ไมมการพจารณา เหมอนครฑตามถงเราผ ปณฑรกนาคฉะนน. นรชนใดยนดบอกมนตลบทตนควรจะรกษา เพราะ ความหลง ภยยอมตามถงนรชนนนผมมนตอนแพรงพรายแลวโดยพลน เหมอนครฑตามถงเราผปณฑรกนาคราชฉะนน. มตรเทยมไมควรจะใหร เหตสาคญอนลกลบ ถงมตรแทแตเปนคนโง หรอมปญญาแตประพฤต สงทไมเปนประโยชน กไมควรจะใหรความลบเหมอนกน. เราไดถง ความคนเคยกบชเปลอยดวยเขาใจวา สมณะนโลกเขานบถอ มตนอน อบรมแลว ไดบอกเปดเผยความลบแกมน จงไดลวงเลยประโยชนรอง ไหอยดจคนกาพราฉะนน. ดกรพญาครฑผตวประเสรฐ เราไมอาจจะ ระวงวาจาลบอยางยงนแกมนได ภยไดมาถงเราจากสานกของมน เรา จงไดลวงเลยประโยชนรองไหอยดจคนกาพราฉะนน นรชนใดสาคญวา ผนมใจด บอกความลบกะคนสกลทราม นรชนนนเปนคนโงเขลาทรด โทรมลงโดยไมตองสงสย เพราะโทสาคต ภยาคต หรอเพราะฉนทาคต. ผใดปากบอนนบเขาในพวกอสตบรษ ชอบกลาวถอยคาในทประชมชน นกปราชญทงหลายเรยกผนนวา ผมปากชวรายคลายอสรพษ บคคลควร ระมดระวงคนเชนนนเสยใหหางไกล. เราไดละทงขาวนา ผาแควนกาส และจรณจนทน สตรทเจรญใจ ดอกไมและเครองชะโลมทา ซงเปน

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 427 สวนกามารมณทงปวงไปหมดแลว ดกรพญาครฑ เราขอถงทานเปนสรณะ ตลอดชวต. [๒๓๘๘] ดกรบณฑรกนาคราช บรรดาสตวทง ๓ จาพวก คอ สมณะ ครฑและ นาค ใครหนอควรจะไดรบความตเตยนในโลกน ทจรงตวทานแหละควร จะไดรบ ทานถกครฑจบเพราะเหตไร? [๒๓๘๙] ชเปลอยเปนผมอตภาพทเรายกยองวาเปนสมณะ เปนทรกของเรา ทง เปนผอนเรายกยองดวยใจจรง เราจงบอกเปดเผยความลบแกมน เรา เปนคนลวงเลยประโยชนรองไหอยดจคนกาพราฉะนน. [๒๓๙๐] แทจรง สตวทจะไมตายไมมเลยในแผนดน ธรรมชาตเชนกบปญญาไม ควรตเตยน คนในโลกนยอมบรรลคณวเศษทยงไมได เพราะสจจธรรม ปญญา และทมะ. มารดาบดาเปนยอดเยยมแหงเผาพนธ คนทสามชอ วามความอนเคราะหแกบคคลนน เมอรงเกยจวามนตจะแตก กไมควร บอกความลบสาคญแมแกมารดาบดานน. เมอรงเกยจวามนตจะแตกกไม ควรบอกความลบสาคญแมแกมารดา บดา พสาว นองสาว พชาย นองชาย สหาย หรอพวกพองเลย. ถาภรรยาสาวพดเพราะ ถงพรอม ดวยบตรธดา รปและยศ หอมลอมดวยหมญาต พงกลาวออนวอน สามใหบอกความลบ เมอรงเกยจวามนตจะแตก กไมควรบอกความลบ สาคญแมแกภรรยานน. [๒๓๙๑] บคคลไมควรเปดเผยความลบเลย ควรรกษาความลบนนไวเหมอนรกษา ขมทรพยไวฉะนน ความลบอนบคคลอนรเขา ทาใหแพรงพรายแลว ไมดเลย. บณฑตไมควรบอกความลบแกสตร ศตร คนมงอามส และ คนผมงหมายลวงดวงใจ. คนใดใหคนโงเขลารความลบ ถงแมคนโง เขลานนจะเปนทาสของตน กจาตองอดกลนไว เพราะกลวความคดจะ แตก. คนมประมาณเทาใดรความลบทปรกษากนของบรษ คนประมาณ เทานน ยอมขใหบรษนนหวาดเสยวได เพราะเหตนนจงไมควรขยาย

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 428 ความลบ กลางวนกด กลางคนกด ควรพดเปดเผยความลบในทสงด ไมควรเปลงวาจาใหลวงเวลา เพราะคนทคอยแอบฟงกจะไดยนขอความ ทปรกษากน เพราะเหตนน ขอความทปรกษากน กจะถงความแพรง พรายทนท. [๒๓๙๒] ผมความคดอนลลบในโลกน ยอมปรากฏแกเรา เปรยบเหมอนนครอน ลวนแลวดวย เหลกใหญโต ไมมประต เจรญดวยเรอนโรง ลวนแต เหลก ประกอบดวยคอนขดไวโดยรอบฉะนน. ดกรนาคราช ผมความคด อนลลบตองไมพดแพรงพราย มนคงในประโยชนของตน ยอมหลกจาก ศตรเหลานนแตไกล เหมอนหมมนษยหลกจากอสรพษแตไกลฉะนน. [๒๓๙๓] อเจลกชเปลอย ละเรอนออกบวช มศรษะโลน เทยวไปเพราะเหตแหง อาหาร เราไดขยายความลบแกมนซหนอ เราจงเปนผปราศจากประโยชน และธรรม. ดกรพญาครฑ บคคลผละสงทยดถอวาเปนของเราแลว มา ประพฤตเปนนกบวช มการทาอยางไร มศลอยางไร ประพฤตพรต อยางไร จงจะชอวาเปนสมณะ สมณะนนมการทาอยางไร จงจะเขาถง แดนสวรรค? [๒๓๙๔] บคคลผสละสงทยดถอวาเปนของเราแลว มาประพฤตเปนนกบวช ตอง ประกอบดวยความละอาย ความอดกลน ความฝกตน ความอดทน ไมโกรธงาย ละวาจาสอเสยด จงจะชอวาเปนสมณะ สมณะนนมการทา อยางน จงจะเขาถงแดนสวรรค. [๒๓๙๕] ขาแตพญาครฑ ขอทานจงปรากฏแกขาพเจาเหมอนมารดาทกกกอดลก ออนทเกดแตตน แผรางกายทกสวนปกปองหรอดจมารดาผเอนดบตร ฉะนนเถด. [๒๓๙๖] ดกรนาคราช เอาเถอะ ทานจงพนจากการถกฆาในวนน กบตรม ๓ จาพวก คอ ศษย ๑ บตรบญธรรม ๑ บตรตว ๑ บตรอนหามไม ทานยนดจะเปน บตรจาพวกไหนของเรา.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 429 [๒๓๙๗] พญาครฑจอมทชาชาต กลาวอยางนโผลงจบทแผนดนแลวปลอยพญา นาคไปดวยกลาววา วนน ทานรอดพนแลวจากสรรพภย จงเปนผอน เราคมครองแลวทงทางบกและทางนา. หมอผฉลาดเปนทพงของคนไขได ฉนใด หองนาอนเยนเปนทพงของคนหวกระหาย ฉนใด สถานทพกเปน ทพงของคนเดนทาง ฉนใด เราจะเปนทพงของทานฉนนน. [๒๓๙๘] แนะทานผชลาพชชาต ทานแยกเขยวมองดดงจะทากบศตรผอณฑชชาต ภยนมมาแตไหน. [๒๓๙๙] บคคลพงรงเกยจในศตรทเดยว แมในมตรกไมควรไววางใจ ภยเกดขนได จากททไมมภย มตรยอมตดโคนรากได จะพงไววางใจในบคคลททาการ ทะเลาะกนมาแลวอยางไรไดเลา ผใดดารงอยดวยการเตรยมตวเปนนตย ผนนยอมไมยนดกบศตรของตน บคคลพงทาใหเปนทไววางใจของคนอน แตไมควรจะไววางใจคนอนเกนไป ตนเองอยาใหคนอนรงเกยจได แตควรรงเกยจเขา วญชนพงพากเพยรไปดวยอาการอนลกซง ซงฝาย อนจะลวงรไมได. [๒๔๐๐] สตวทง ๒ ผมเพศพรรณดจเทวดา สขมาลชาตเชนเดยวกน บรสทธดจ กองบญ เคลาคลงกนไปดจมาเทยมรถ ไดจบมอพากนเขาไปหากรม ปยอเจลก. [๒๔๐๑] ลาดบนน ปณฑรกนาคราช เขาไปหาชเปลอยแตลาพงตนเทานน แลว ไดกลาววา วนนเรารอดพนจากความตายลวงภยทงปวง แลวคงไมเปน ทรกทพอใจทานเสยเลยเปนแน. [๒๔๐๒] พญาครฑเปนทรกของเรายงกวาปณฑรกนาคราชอยางแทจรง โดยไมตอง สงสย เรามความรกใครในพญาครฑ ทงทรกไดทากรรมอนลามก ไมใช ทาเพราะความหลมหลงเลย. [๒๔๐๓] ความถอวาสงนเปนทรก หรอวาไมเปนทรกของเรา ยอมไมมแกบรรพชต ผพจารณาเหนโลกน และโลกหนา กทานเปนคนไมสารวม แตประพฤต ลวงโลกดวยเพศของผสารวมดทงหลาย ไมไดเปนอรยะเลย แตปลอม ตวเปนอรยะ ไมใชคนสารวม แตทาคลายคนสารวม ทานเปนคนชาต เลวทราม มใชคนประเสรฐไดประพฤตบาปทจรตเปนอนมาก.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 430 [๒๔๐๔] แนะเจาคนเลวทราม เจาประทษรายตอผมไดประทษรายทงเปนคนสอเสยด ดวยคาสตยน ขอศรษะของเจาจงแตกออกเปน ๗ เสยง. [๒๔๐๕] เพราะเหตนนแล บคคลไมพงประทษรายตอมตร เพราะผประทษราย ตอมตรเปนคนเลวทรามทสด จะหาคนอนทเลวกวาเปนไมม ชเปลอย ถกอสรพษกาจดในแผนดน ทงทไดปฏญาณวาเรามสงวร กไดถกทาลาย แลวดวยถอยคาของนาคราช จบ ปณฑรกชาดกท ๘. ๙. สมพลาชาดก วาดวยความซอสตยของนางสมพลา [๒๔๐๖] ดกรนางผมลาขาอนอวบอม เธอเปนใครมายนสนอยผเดยวทลาธารเขา ดกรนางผมกลางตวอนนาลบคลาดวยฝามอ เราถามทานแลว จงบอกชอ และเผาพนธแกเรา. ดกรนางผมเอวอนกลมกลง ทานเปนใคร หรอวา เปนลกเมยของใคร เปนผงดงามทาใหปานารนรมย เปนทอยอาศยแหง สหะและเสอโครง สวางไสวอย ดกรนางผเจรญ เราคออสรตนหนง ขอไหวทาน ขอความนอบนอมจงมแกทาน. [๒๔๐๗] คนทงหลายรจกโอรสของพระเจากาสวา มนามโสตถเสนกมาร เราชอ สมพลาเปนชายาของโสตถเสนกมารนน ขาแตอสร ทานจงรอยางน ดกรทานผเจรญ เราชอสมพลาขอไหวทาน ขอความนอบนอมจงมแกทาน ดกรทานผเจรญ พระโอรสของพระเจาวเทหราชเดอดรอนอยในปา เรามา พยาบาลเธอผถกโรคเบยดเบยนอยตวตอตว เราเทยวแสวงหารวงผงและ เนอมฤค เราหาอาหารอยางใดไป พระสวามของเรากไดเสวยอาหาร อยางนน วนน เธอคงจะหวเปนแน. [๒๔๐๘] ดกรนางสมพลา เธอจกทาประโยชนอะไรดวยราชบตรผเดอดรอนทเธอ บาเรออยในปา เราจะเปนผวของเธอ.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 431 ดกรทานผเจรญ รปของเราผอาดรดวยความโศก เปนอตภาพยากไร จะงดงามอะไร ขอทานจงแสวงหาหญงอนทมรปรางงามกวาเราเถด. มาเถดเธอ เชญขนยงภเขาน เธอจงเปนใหญกวาภรรยา ๔๐๐ คนของเรา จะสาเรจความประสงคทกอยาง ดกรนางผมผวพรรณเปลงปลงดงดวงดาว เธอปรารถนาสงใดสงหนงในใจมใชหรอ สงนนของเรามทกอยางมากมาย เชญมารนรมยกบเราในวนนเถด ดกรนางสมพลา ถาเธอจกไมยอมเปน ภรรยาเรา เธอกจกตองเปนภกษาหารของเราในเวลาเชาพรงนเปน แมนมน ครนอสรผมชฎา ๗ ชน หยาบชา เขยวออกนอกปาก กนคนเปนอาหาร ไดจบแขนนางสมพลาผมองไมเหนทพงในปา. นางสมพลาถกปศาจ ผหยาบชามงอามสครอบงาแลว ตองตกอยในอานาจของศตร เศราโศก ถงพระสวามเทานน. ราพนวา แมยกษจะพงกนเราเสย เรากไมมความ ทกข ทกขอยแตวาพระหฤทยของทลกระหมอม ของเราจกทรงเคลอบ แคลงเปนอยางอนไป. เทพเจาทงหลายคงจะไมมอยแนนอน ทาวโลกบาล กคงไมมในโลกนเปนแน เมอยกษผไมสารวมทาดวยอาการหยาบชา จะหาผชวยหามกนไมมเลย. [๒๔๐๙] หญงนประเสรฐกวาหญงทงหลาย สงบเสงยมเรยบรอยมเดชฟงเฟอง ดจไฟ แนะรากษส ถาเจาจะกนนางน ศรษะของเจาจะแตกออก ๗ เสยง เจาอยาทาใหนางเดอดรอน จงปลอยไปเสย เพราะนางเปนหญงปฏบต สาม. [๒๔๑๐] พระนางสมพลานนหลดพนแลวจากยกษกนคน กลบมาสอาศรม ดจแม นกซงมลกออนเปนอนตรายบนมายงรง หรอดงแมโคนมมายงทอยอนวาง เปลาจากลกนอย ฉะนนพระนางสมพลาราชบตรผมยศ เมอไมเหนพระ สวามผเปนทพงในปา กมพระเนตรพราเพราะความรอน ราไหอย ณ ทนน เมอไมพบพระราชสวาม พระนางกวอนไหวสมณพราหมณและฤาษ ทงหลายผสมบรณดวยจรณะวา ดฉนขอถงทานทงหลายเปนทพง. เมอไม พบพระราชสวาม พระนางกวอนไหวราชสห เสอโครง และหมมฤค

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 432 เหลาอนในปาวา ดฉนขอถงทานทงหลายวาเปนทพง. เมอไมพบพระราช สวาม พระนางกวอนไหวเทพเจา อนเนาสถตอยทกอหญาลดาชาตและท เนาอย ณ ภเขาราวไพร ตลอดถงดวงดาวในอากาศวา ดฉนขอถงทาน ทงหลายเปนทพง. เมอไมพบพระราชสวาม พระนางกวอนไหวเทพเจาผม วรรณะเสมอดอกราชพฤกษ ผยงดวงดาวใหรงเรองงามในราตรวา ดฉน ขอถงทานเปนทพง. เมอไมพบพระราชสวาม พระนางกวอนไหวเทพเจาอนเนาสถตอย ณ แม นาคงคาชอภครส อนเปนทรบรองแมนาอนวา ดฉนขอถงทานเปนทพง. เมอไมพบพระราชสวาม ดฉนขอวอนไหวเทพเจาซงสถตอย ณ ขนเขา หมวนต อนลวนแลวไปดวยหนวา ดฉนขอถงทานเปนทพง. [๒๔๑๑] ดกรพระราชบตรผมยศ เธอมาเสยจนคาทเดยวหนอ วนนเธอมากบใคร เลา ใครเปนทรกของเจายงกวาเรา. [๒๔๑๒] หมอมฉนถกศตรมนจบไว ไดกลาวคานวา ถงยกษจะกนเราเสย เราก ไมมความทกข ทกขแตวาพระหฤทยของทลกระหมอมของเราจะเคลอบ แคลงเปนอยางอนไป. [๒๔๑๓] ความสตยยากทจะหาไดในหญงโจรผมเลหเหลยมมากมาย ความเปนไป ของหญงทงหลายรไดยาก เหมอนความเปนไปของปลาในนาฉะนน. [๒๔๑๔] ถาความสตยทหมอมฉนไมรสกวา รกชายอนยงกวาทลกระหมอม เปน ความจรง ขอจงชวยพทกษรกษาหมอมฉน ดวยสจวาจาน ขอพยาธของ ทลกระหมอมจงระงบหาย. [๒๔๑๕] แนะนางผเจรญ กญชรสงใหญมมากมายถง ๗๐๐ มพลโยธาถออาวธข ประจา คอยพทกษรกษาอยทงกลางวนและกลางคน และพลโยธาทถอ ธนกมถง ๑,๖๐๐ พทกษรกษาอย เธอเหนศตรชนดไหน? [๒๔๑๖] ขาแตพระราชบดา เมอกอนพระลกเจาทรงประพฤตแกหมอมฉนอยางไร เดยวนหาเปนอยางนนไม เพราะไดทรงเหนสนมนารผประดบตบแตงม ผวพรรณดจเกสรบว มรางกายอนออนแอน เสยงเพราะดงหงส และ

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 433 เพราะไดทรงฟงเสยงแยมหวและขบกลอมประโคมของสนมนารเหลานน. ขาแตพระราชบดา สนมนารเหลานน ทรงเครองประดบลวนทองคา มรางกายเฉดโฉม ประดบดวยเครองอลงการนานาชนดดงสาวสวรรคใน มนษย เปนทโปรดปรานของพระเจาโสตถเสนะ มทรวดทรงหาทตมได ลวนเปนขตตยกญญา มาประเลาประโลมพระเจาโสตถเสนะนนอย. ขาแตพระราชบดา ถาพระเจาโสตถเสนะยกยองหมอมฉน ดงทหมอม ฉนเคยเทยวแสวงหาผลาผลในปา มาเลยงดพระราชสวามในกาลกอนอก ไมทรงดหมนหมอมฉนไซร จะประเสรฐกวาราชสมบตในพระนคร พาราณสน. หญงใดอยในเรอนอนมขาวนาไพบลย ตกแตงไวเรยบรอย มเครองอาภรณอนวจตรประดบประดา แมจะเปนผถงพรอมดวยคณสมบต ทกอยาง แตไมเปนทรกของสาม คอยแตประหตประหาร ความตาย ของหญงนนประเสรฐกวาการอยครองเรอน. ถาแมหญงใดเปนหญง เขญใจไรเครองประดบ มเสอลาแพนเปนทนอน แตเปนทรกของสาม หญงนนประเสรฐเสยกวาหญงผเพรยบพรอมดวยคณสมบตทกอยาง แต ไมเปนทรกของสาม. [๒๔๑๗] ภรรยาผเกอกลตอสาม เปนหญงหาไดแสนยาก สามผเกอกลตอภรรยา กหาไดแสนยาก ดกรเจาผจอมชน มเหสของเจาเปนผเกอกลเจาดวย มศลดวย เพราะฉะนน เจาจงประพฤตธรรมตอนางสมพลา. [๒๔๑๘] ดกรแมสมพลาผเจรญ ถาเจาไดโภคสมบตอนไพบลยแลว แตมความหง หวงครอบงาจนจะถงมรณะไซร พและนางราชกญญาทงหมดน จะทาตาม คาของเจา. จบ สมพลาชาดกท ๙. ๑๐. ภณฑตณฑกชาดก พระราชาทรงออกสดบฟงขาวชาวเมอง [๒๔๑๙] ความไมประมาทเปนทางไมตาย ความประมาทเปนทางแหงความตาย ผไมประมาทยอมไมตาย คนประมาทเปนเหมอนคนตายแลว. เพราะ

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 434 มวเมาจงเกดความประมาท เพราะความประมาทจงเกดความเสอม เพราะ ความเสอมจงเกดโทษ ดกรทานผมภาระครอบครองของรฐ อยาไดประมาท เลย. เพราะกษตรยเปนอนมากผมความประมาท ตองเสอมประโยชน และรฐ อนง ชาวบานมความประมาท กเสอมจากบาน บรรพชตมความ ประมาทกเสอมจากอนาคารยวสย. ดกรพระองคผเปนมงขวญของรฐ โภคสมบตทกอยางในแวนแควนของกษตรยผประมาทแลว ยอมพนาศ หมด ขอนนทานกลาววาเปนความทกขของพระราชา. ดกรพระมหาราชา ความประมาทนไมเปนธรรมของโบราณกษตรย โจรทงหลายยอมกาจด ชนบทอนบรบรณมงคง ของพระราชาผประมาทเกนขอบเขต. พระโอรส ของพระองคกจกไมม เงนทองทรพยสนกจกไมมเหมอนกน เมอรฐ ถกปลน พระองคกยอมเสอมจากโภคสมบตทกอยาง ญาตมตรและสหาย ยอมไมนบถอขตตยราชผเสอมจากสรรพโภคสมบต ในความคดอาน พลชาง พลมา พลรถ และพลเดนเทา ผพงโพธสมภารเปนอย ยอมไม นบถอในความคดอาน ศรยอมละพระราชาผไมจดแจงการงาน โงเขลา มความคดอานเลวทรามไรปญญาเหมอนงลอกคราบเกาออก ฉะนน พระ ราชาผจดการงานดวยหมนขยนตามกาล ไมเกยจคราน โภคสมบตทงปวง ยอมเจรญยงขน เหมอนฝงโคทมโคผฉะนน ดกรพระมหาราชา พระองค จงเสดจเทยวฟงเหตการณในแวนแควน และในชนบท ครนไดทอด พระเนตรเหนและไดทรงสดบแลวแตนนจงทรงปฏบตราชกจนนๆ เถด. [๒๔๒๐] ขอใหพระเจาปญจาลราชจงถกลกศรเสยบในสงคราม เสวยทกขเวทนา เหมอนเราถกหนามแทงแลว เสวยทกขเวทนาอยในวนน. [๒๔๒๑] ทานเปนคนแก มจกษมดมว มองเหนอะไรไมถนด หนามแทงทานเอง ในเรองนพระเจาพรหมทตตมความผดอะไรดวย. [๒๔๒๒] ดกรพราหมณ เราถกหนามแทงในหนทางนเปนความผดของพระเจา พรหมทตตมากมายเพราะชาวชนบท พระเจาพรหมทตตมไดทรงพทกษ รกษา ถกพวกราชบรษกดขดวยพลอนไมชอบธรรม กลางคนถกโจร ปลน กลางวนถกราชบรษกดขดวยพลอนไมชอบธรรม ในแควนของ

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 435 พระราชาโกง มคนอธรรมมากมาย พอเอย เมอภยเชนนเกดขน มนษยทงหลายอดอดเพราะกลว พากนหาไมมหนามในปามาทาทซกซอน [๒๔๒๓] ในแควนของพระเจาพรหมทตต หญงสาวหาผวไมไดไปจนแก เมอไร พระเจาพรหมทตต จกสวรรคตเสยท. [๒๔๒๔] แนะยายคนชวผไมฉลาดในเหต แกพดไมดเลย พระราชาทรงหาผวให นางกมารกา ทไหนกน. [๒๔๒๕] ดกรพราหมณ เราไมไดพดไมด เราฉลาดในเหตผล เพราะชาวชนบท พระเจาพรหมทตต มไดทรงพทกษรกษา ถกกดขดวยพลอนไมชอบธรรม กลางคนถกโจรปลน กลางวนถกราชบรษกดขดวยพลอนไมชอบธรรม ในแควนของพระราชาโกง มคนอาธรรมมากมาย เมอการครองชพลาบาก การเลยงดลกเมยกลาบาก หญงสาวจกมผวไดทไหน? [๒๔๒๖] ขอใหพระเจาปญจาลราช จงถกหอกแทงตองนอนกลงอยในสงคราม เหมอนโคสาลยะ ถกผาลแทงนอนอยดงคนกาพราฉะนน. [๒๔๒๗] เจาคนชาตชว เจาโกรธพระเจาพรหมทตต โดยไมเปนธรรม เจาทาราย โคของตนเอง ไฉนจงมาสาปแชงพระราชาเลา. [๒๔๒๘] ดกรพราหมณ เราโกรธพระเจาพรหมทตต โดยชอบธรรมเพราะชาวชนบท พระเจาพรหมทตตมไดทรงพทกษรกษา ถกราชบรษกดขดวยพลอนไม ชอบธรรม กลางคนถกโจรปลน กลางวนถกกดขดวยพลอนไมชอบธรรม ในแควนของพระราชาโกง มคนอธรรมมากมาย แมครวคงหงตมใหม อกเปนแน จงนาขาวมาสงในเวลาสาย เรามวแลดแมครวมาสงขาวอย โคสาลยะจงถกผาลแทงเอา. [๒๔๒๙] ขอใหพระเจาปญจาลราช จงถกฟนดวยดาบในสงคราม เดอดรอนอย เหมอนเราถกแมโค ถบในวนนจนนมสดของเราหกไปฉะนน. [๒๔๓๐] การทแมโคถบเจาใหบาดเจบ นานมหกไปนน เปนความผดอะไรของ พระเจาพรหมทตต ทานจงตเตยนอย.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 436 [๒๔๓๑] ดกรพราหมณ พระเจาปญจาลราชควรไดรบความตเตยน เพราะชาวชนบท พระเจาพรหมทตต ไมไดทรงพทกษรกษาถกราชบรษกดขดวยพลอนไม ชอบธรรม กลางคนถกโจรปลน กลางวนถกราชบรษกดขดวยพลอนไม ชอบธรรม ในแควนของพระราชาโกง มคนอธรรมมากมาย แมโคเปรยว ดรายเมอกอนเราไมไดรดนมมน มาวนน เราถกพวกราชบรษผตองการ นานมประทษราย จงตองรดนมมนอยเดยวน. [๒๔๓๒] ขอใหพระเจาปญจาลราชจงพลดพรากจากโอรส วงคราครวญอย เหมอน แมโคกาพรา พลดพรากจากลกวงคราครวญอยฉะนน. [๒๔๓๓] ในการทแมโคของคนเลยงโคเทยววงไปมา หรอรารองอยน เปนความผด อะไรของพระเจาพรหมทตตเลา. [๒๔๓๔] ดกรมหาพราหมณ ความผดของพระเจาพรหมทตตมซ เพราะชาวชนบท พระเจาพรหมทตตมไดทรงพทกษรกษา ถกราชบรษกดขดวยพลอนไม ชอบธรรม กลางคนถกโจรปลน กลางวนถกกดขดวยพลอนไมชอบธรรม ในแควนของพระราชาโกง มคนอธรรมมากมาย ลกโคของพวกเรายงดม นมอย กตองถกฆาตายเพราะตองการฝกดาบ นนอยางไร. [๒๔๓๕] ขอใหพระเจาปญจาลราชพรอมดวยราชโอรส ถกประหารในสนามรบ ฝงการมจกกนเหมอนเราผเกดในปาถกฝงกาชาวบานจกกนในวนนฉะนน. [๒๔๓๖] เฮยกบ พระราชาทงหลายในมนษยโลก จะทรงจดการพทกษรกษาสตว ทวไปไมไดอยเอง พระราชาไมชอวาไมทรงประพฤตธรรม ดวยเหตท พวกกากนสตวเปนเชนพวกเจาเทานน. [๒๔๓๗] ทานเปนพรหมจารชาตอธรรมหนอ จงกลาวสรรเสรญกษตรยอยได เมอประชากรเปนอนมากถกปลนอย ทานยงบชาพระราชา ผเปนทนา ตเตยนอยางยง ดกรพราหมณ ถาแวนแควนนพงมพระราชาด กจะมงคง เบกบานผองใส ฝงกากจะไดกนกอนขาวทดๆ เปนพล ไมตองกนสตว เปนเชนพวกเรา. จบ ภณฑตณฑกชาดกท ๑๐. __________________

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 437 รวมชาดกทมในวรรคน คอ ๑. กงฉนทชาดก ๒. กมภชาดก ๓. ชยทศชาดก ๔. ฉททนตชาดก ๕. สมภวชาดก ๖. มหากปชาดก ๗. ทกรกขสชาดก ๘. ปณฑรกชาดก ๙. สมพลาชาดก ๑๐. ภณฑตณฑกชาดก. จบ ตงสตนบาตชาดก. _________________

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 438 จตตาฬสนบาตชาดก ๑. เตสกณชาดก วาดวยนกตอบปญหาพระราชา [๒๔๓๘] เราขอถามเจาเวสสนดร ดกรนก ขอความเจรญจงมแกเจา กจอะไรท บคคลผประสงคเสวยราชสมบตกระทาแลว เปนกจประเสรฐ? [๒๔๓๙] นานนกหนอ พระเจากงสราชพระบดาเรา ผทรงสงเคราะหชาวเมอง พาราณส เปนผประมาท ไดตรสถามเราผบตรซงหาความประมาทมได. [๒๔๔๐] ขาแตบรมกษตรย ธรรมดาพระราชาควรทรงหามมสาวาท ความโกรธ และความราเรงกอนทเดยว แตนนพงรบสงใหกระทากจทงหลาย คาท ขาพระพทธเจากลาวมานนนกปราชญทงหลายกลาววา เปนวตรของพระ ราชา. ขาแตพระบดา เมอกอนพระองคทรงรกใครและเกลยดชงแลว พงทรงทากรรมใดกรรมนนทพระองคทาแลว พงยงพระองคใหเดอดรอน โดยไมตองสงสย แตนนพระองคไมควรทรงกระทากรรมนนอก. ขาแต พระองคผทรงบารงรฐ เมอกษตรยประมาทแลว โภคสมบตทกอยาง ในแวนแควนยอมพนาศ ขอนนนกปราชญกลาววาเปนความทกขของ พระราชา. ขาแตพระบดา เทพธดาชอศร และชอลกขถกสจบรวาร เศรษฐถามไดตอบวา ขาพเจายอมยนดในบรษผมความขยนหมนเพยร ไมมความรษยา. ขาแตพระมหาราชา คนกาลกรรณผทาลายจกร ยอม ยนดในบรษผรษยา ผมใจชว ผประทษรายการงาน. ขาแตพระมหา ราชา พระองคจงทรงเปนผมพระทยดตอคนทงปวง จงทรงพทกษรกษา คนทงปวง จงทรงบรรเทาเสยซงคนไมมราศร จงเปนผมคนทมราศรเปน ทพงเถด. ขาแตพระองคผเปนใหญแหงชนชาวกาส บรษผมราศร สมบรณดวยความเพยร มอธยาศยใหญ ยอมตดโคน และยอดของศตร

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 439 ทงหลายได. ขาแตพระองคผเปนใหญของประชาชน จรงอย ถงทาว สกกะกไมทรงประมาทในความหมนเพยร ทาวเธอทรงทาความเพยรใน กลยาณธรรม ทาพระทยในความหมนเพยร. คนธรรพ พรหม เทวดา เปนผเปนอย อาศยพระราชาเชนนน เมอพระราชาทรงอตสาหะ ไม ทรงประมาท เทวดาทงหลายยอมคมครองปองกน. ขาแตพระบดา พระองคจงทรงเปนผไมประมาท ไมทรงพระพโรธแลว รบสงใหทากจ ทงหลาย จงทรงพยายามในกจทงหลาย เพราะคนเกยจคราน ยอมไม พบความสข. ขอความทขาพระองคกลาวแกแลวในปญหาของพระองค นน ขอนเปนอนศาสน สามารถยงผเปนมตรใหถงความสข และยง คนผนนเปนศตรใหถงความทกขได. [๒๔๔๑] ดกรนางนกกณฑลน ผเปนเผาพนธของนกมบรรดาศกด เจาสามารถละ หรอ เจาจะเขาใจไดหรอ กจอะไร เลาทผมงจะครอบครองสมบตกระทา แลวเปนกจประเสรฐ? [๒๔๔๒] ขาแตพระบดา ประโยชนทงปวงตงมนอยในเหต ๒ ประการเทานน คอ ความไดลาภทยงไมได ๑ การตามรกษาลาภทไดแลว ๑. พระองคจงทรง ทราบอามาตยทงหลายผเปนนกปราชญ ฉลาดในประโยชน ไมแพรง พรายความลบ ไมเปนนกเลงสรา ไมทาใหเสอมเสย. อามาตยผใด พงรกษาพระราชทรพยของพระองคใหมคงทอยได ดจนายสารถยดรถ ไว พระองคควรทรงใชอามาตยผนน ใหกระทากจทงหลายของพระองค พระราชาพงเปนผมอนโตชนอนสงเคราะหดแลว พงตรวจตราพระราช ทรพยดวยพระองคเอง ไมควรจดการทรพยและการกหน โดยทรงไว วางพระทยในคนอน. ควรทรงทราบรายไดรายจายดวยพระองคเอง ควร ทรงทราบกจททาแลวและยงไมทาดวยพระองคเอง ควรขมคนทควรขม ยกยองคนทควรยกยอง. ขาแตพระองคผจอมพลรถ พระองคจงทรง พราสอนเหตผล แกชาวชนบทเอง เจาหนาทผเกบภาษอากร ผไม ประกอบดวยธรรม อยายงพระราชทรพยและรฐสมาของพระองคให พนาศ. อนง พระองคอยาทรงทาเอง หรออยาทรงใชคนอนใหทากจ

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 440 ทงหลายโดยฉบพลน เพราะวาการงานททาลงไปโดยฉบพลน ไมดเลย คนเขลายอมเดอดรอนในภายหลง. พระองคอยาทรงลวงเลยกศล อยา ทรงปลอยพระทยใหเกรยวกราดนก เพราะวาสกลทมนคงเปนอนมาก ไดถงความไมเปนสกลเพราะความโกรธ. พระองคอยาทรงนกวาเราเปน ใหญ แลวยงมหาชนใหหยงลงเพอความฉบหาย กาไรคอความทกขอยา ไดมแกหญงและชายของพระองคเลย. โภคสมบตทงปวงของพระราชา ผปราศจากความหวาดเสยว แสหากามารมณ ยอมพนาศหมด ขอนน นกปราชญทงหลายกลาววาเปนความทกขของพระราชา. ขอความทหมอม ฉนกราบทลในปญหาของพระองคนน เปนวตตบท นแหละเปน อนศาสน ขาแตพระมหาราชา บดน พระองคยงทรงขยนบาเพญกศล ไมทรงเปนนกเลง ไมทรงทาใหราชทรพยใหพนาศ จงทรงศล เพราะวา คนทศลยอมตกนรก. [๒๔๔๓] พอชมพกะ พอไดถามปญหากะเจาโกสยโคตรและเจากณฑลนมาเชน เดยวกนแลว บดน เจาจงบอกกาลงอนอดมกวากาลงทงหลาย. [๒๔๔๔] กาลงในบรษผมอธยาศยใหญในโลกนม ๕ ประการ ในกาลง ๕ ประการ นน กาลงแขน บณฑตกลาววาเปนกาลงตาทราม ขาแตพระองคผทรง เจรญพระชนม กาลงโภคทรพย บณฑตกลาววาเปนกาลงท ๒. กาลง อามาตย บณฑตกลาววาเปนกาลงท ๓ กาลงคอมชาตยงใหญเปน กาลงท ๔ โดยแท บณฑตยอมยดเอากาลงทงหมดนไวได. กาลงปญญา บณฑตกลาววาเปนกาลงประเสรฐ ยอดเยยมกวากาลงทงหลาย เพราะ วาบณฑตอนกาลงปญญาสนบสนนแลว ยอมไดความเจรญ. ถาบคคลม ปญญาทราม แมไดแผนดนอนสมบรณ เมอเขาไมปรารถนา คนอนผถง พรอมดวยปญญา กขมขแยงเอาแผนดนนนเสย. ขาแตพระจอมแหงชน ชาวกาส ถาบคคลแมเปนผมชาตสง ไดราชสมบตแลวเปนกษตรย แต มปญญาทราม หาเปนอยดวยราชสมบตทกอยางไดไม. ปญญาเปนเครอง วนจฉยขอความทไดศกษาเลาเรยนมา ปญญาเปนเครองเพมพนเกยรตคณ

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 441 และชอเสยง คนในโลกนประกอบดวยปญญาแลว แมเมอทกขเกดขน กยอมไดรบสข. กคนบางคนไมตงใจฟงดวยด ไมอาศยผเปนพหสต ผตง อยในธรรม ไมพจารณาเหตผล ยอมไมไดบรรลปญญาแล อนง ผใดร จกจาแนกธรรม ลกขนในเวลาเชา ไมเกยจคราน ยอมบากบนตามกาล ผลการงานของผนนยอมสาเรจประโยชนแหงการงานของบคคลผมศล มใชบอเกด ผคบหาบคคลทมใชบอเกด (ลาภยศสข) ผมปกตเบอหนาย ทาการงาน ยอมไมเผลดผลโดยชอบ. สวนประโยชนแหงการงานของ บคคลผประกอบธรรมอนเปนภายใน คบหาบคคลทเปนบอเกดอยางนน ไมมปกตเบอหนายทาการงาน ยอมเผลดผลโดยชอบ. ขาแตพระบดา ขอพระองคทรงเสวนะปญญา อนเปนสวนแหงการประกอบความเพยร เปนเครองตามรกษาทรพยทรวบรวมไว และเหต ๒ ประการขางตนท ขาพระพทธเจากราบทลแลวนนเถด อยาไดทรงทาลายทรพยเสยดวยการ งานอนไมสมควร เพราะคนมปญญาทราม ยอมลมจมดวยการงานอนไม สมควร ดงเรอนไมออฉะนน. [๒๔๔๕] ขาแตพระมหาราชา ขอพระองคจงทรงประพฤตธรรม ในพระราชมารดา พระราชบดา ครนทรงประพฤตธรรมในโลกนแลว จกเสดจสสวรรค. ขอพระองคจงทรงประพฤตธรรมในพระราชโอรสและพระอครมเหส ครน ทรงประพฤตธรรมในโลกนแลว จกเสดจสสวรรค. ขอพระองคจงทรง ประพฤตธรรมในมตรและอามาตย ครนทรงประพฤตธรรมในโลกนแลว จกเสดจสสวรรค. ขอพระองคจงทรงประพฤตธรรมในพาหนะและพล นกาย ครนทรงประพฤตธรรมในโลกนแลว จกเสดจสสวรรค. ขอพระองค จงทรงประพฤตธรรมในชาวบานและชาวนคม ครนทรงประพฤตธรรมใน โลกนแลวจดเสดจสสวรรค. ขอพระองคจงทรงประพฤตธรรมในสมณะ และพราหมณทงหลาย ครนทรงประพฤตธรรมในโลกนแลว จกเสดจส สวรรค. ขอพระองคจงทรงประพฤตธรรมในเนอและนก ครนทรงประพฤต ธรรมในโลกนแลว จกเสดจสสวรรค. ขอพระองคจงทรงประพฤตธรรม

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 442 เพราะธรรมทบคคลประพฤตแลว ยอมนาความสขมาให ครนพระองค ทรงประพฤตธรรมในโลกนแลว จกเสดจสสวรรค. ขาแตพระมหาราชา ขอพระองคทรงประพฤตธรรม เพราะวาพระอนทร ทวยเทพพรอมทง พราหมณ ถงทพยสถานไดดวยธรรมอนตนประพฤตดแลว ขาแตบรม กษตรย ขอพระองคอยาทรงประมาทธรรมเลย. ขอความทขาพระองค กลาวแลวในปญหาของพระองคนนเปนวตตบท ขอนแลเปนอนศาสน ขอพระองคจงทรงคบหาสมาคมกบผมปญญา จงมคณอนงามทรงทราบขอ นนดวยพระองคแลว จงทรงปฏบตใหครบถวนเถด จบ เตสกณชาดกท ๑. ๒. สรภงคชาดก สรภงคดาบสเฉลยปญหา [๒๔๔๖] ทานทงหลายผประดบแลว สอดใสกณฑล นงหมผางดงาม เหนบพระ ขรรคมดามประดบดวยแกวไพฑรย และแกวมกดา เปนจอมพลรถยนอย เปนใครกนหนอ ชนทงหลายในมนษยโลกจะรจกทานทงหลายอยางไร? [๒๔๔๗] ขาพเจาเปนกษตรยชอวาอฏฐกะ สวนทานผน คอ พระเจาภมรถะ และทานผน คอพระเจากาลงคราช มพระเดช ฟงเฟอง ขาพเจา ทงหลายมาในทน เพอเยยมทานฤาษทงหลายผสารวมดวยด และเพอจะ ขอถามปญหา. [๒๔๔๘] ทานเหาะลอยอยในอากาศเวหา ดงพระจนทรลอยเดนอยทามกลางทอง ฟาในวน ๑๕ คา ฉะนน ดกรเทพเจา อาตมภาพขอถามทานผมอานภาพ มาก ชนทงหลายในมนษยโลกจะรจกทานอยางไร? [๒๔๔๙] ในเทวโลกเขาเรยกขาพเจาวา สชมบด ในมนษยโลกเขาเรยกขาพเจาวา ทาวมฆวา ขาพเจานน คอ ทาวเทวราช วนนมาถงทน เพอขอเยยม ทานฤาษทงหลายผสารวมแลวดวยด.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 443 [๒๔๕๐] ฤาษทงหลายของขาพเจา ผมฤทธมาก ประกอบดวยอทธคณ มาประชม พรอมกนแลว ปรากฏไปในทไกล ขาพเจามจตเลอมใส ขอไหวพระ คณเจาทงหลาย ผประเสรฐกวามนษยในชวโลกน. [๒๔๕๑] กลนแหงฤาษทงหลายผบวชมานาน ยอมออกจากกายฟงไปตามลมได ดกรทาวสหสสเนตร เชญมหาบพตรถอยไปเสยจากทน ดกรทาวเทวราช กลนของฤาษทงหลายไมสะอาด. [๒๔๕๒] กลนแหงฤาษทงหลายผบวชมานาน จงออกจากกายฟงไปตามลมเถด ขาแตพระคณเจาผเจรญ ขาพเจาทงหลายยอมมงหวงกลนนน ดงพวง บปผาชาตอนวจตรมกลนหอม เพราะวาเทวดาทงหลายมไดมความสาคญ ในกลนน วาเปนปฏกล. [๒๔๕๓] ทาวมฆวาฬสชมบดเทวราช องคปรนททะ ผเปนใหญแหงภต มพระ ยศ เปนจอมแหงทวยเทพ ทรงยายหมอสร ทรงรอคอยโอกาส เพอ ตรสถามปญหา. บรรดาฤาษผเปนบณฑตเหลาน ณ ทน ใครเลาหนอ ถกถามแลวจกพยากรณปญหาอนสขม ของพระราชา ๓ พระองคผเปน ใหญในหมมนษย และของทาววาสวะผเปนจอมแหงทวยเทพได? [๒๔๕๔] ทานสรภงคฤาษผเรองตบะน เวนจากเมถนธรรมตงแตเกดมา เปนบตร ของปโรหตาจารย ไดรบฝกฝนมาเปนอยางด ทานจกพยากรณปญหา ของพระราชาเหลานนได. [๒๔๕๕] ขาแตทานโกณฑญญะ ขอทานไดโปรดพยากรณปญหา ฤาษทงหลายผยง ประโยชนใหสาเรจ พากนขอรองทาน ขาแตทานโกณฑญญะ ภาระน ยอมมาถงทานผเจรญดวยปญญา นเปนธรรมดาในหมมนษย. [๒๔๕๖] มหาบพตรผเจรญทงหลาย อาตมภาพใหโอกาสแลว เชญตรสถามปญหา อยางใดอยางหนง ตามพระหฤทยปรารถนาเถด กอาตมภาพรโลกนและ โลกหนาเองแลว จกพยากรณปญหานนๆ แกมหาบพตรทงหลาย. [๒๔๕๗] ลาดบนน ทาวมฆวาฬสกกเทวราชปรนททะ ทรงเหนประโยชน ได ตรสตามปญหาอนเปนปฐม ดงทพระทยปรารถนาวา บคคลฆาซงอะไรส

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 444 จงจะไมเศราโศกในกาลไหนๆ ฤาษทงหลาย ยอมสรรเสรญการละ อะไรบคคลพงอดทนคาหยาบทใครๆ ในโลกนกลาวแลว ขาแตทาน โกณฑญญะ ขอทานไดโปรดบอกความขอนแกโยมเถด? [๒๔๕๘] บคคลฆาความโกรธไดแลว จงจะไมเศราโศกในกาลไหนๆ ฤาษทงหลาย ยอมสรรเสรญการละความลบหล บคคลควรอดทนคาหยาบทชนทงปวง กลาว สตบรษทงหลายกลาวความอดทนนวาสงสด. [๒๔๕๙] บคคลอาจจะอดทนถอยคาของคนทง ๒ พวกได คอ คนทเสมอกน ๑ คนทประเสรฐกวาตน ๑ จะอดทนถอยคาของคนเลวกวาไดอยางไรหนอ ขาแตทานโกณฑญญะ ขอทานไดโปรดบอกความขอนแกโยมเถด? [๒๔๖๐] บคคลพงอดทนถอยคาของคนผประเสรฐกวาได เพราะความกลว พงอด ทนถอยคาของคนทเสมอกนได เพราะการแขงขนเปนเหต สวนผใดใน โลกน พงอดทนถอยคาของคนทเลวกวาได สตบรษทงหลายกลาวความ อดทนของผนนวาสงสด. [๒๔๖๑] ไฉนจงจะรจกคนประเสรฐกวา คนทเสมอกน หรอคนทเลวกวา ซงม สภาพอนอรยาบถทง ๔ ปกปดไว เพราะวาสตบรษทงหลาย ยอมเทยว ไปดวยสภาพของคนชวได เพราะเหตนนแล จงควรอดทนถอยคาของคน ทงปวง. [๒๔๖๒] สตบรษผมความอดทน พงไดผลคอความไมมการกระทบกระทง เพราะ การสงบระงบเวร เสนาแมมากพรอมดวยพระราชาเมอรบอย จะพงได ผลนนกหามได เวรทงหลายยอมระงบดวยกาลงแหงขนต. [๒๔๖๓] กระผมขออนโมทนาคาสภาษตของทาน แตจะขอถามปญหาอนๆ กะทาน ขอเชญทานกลาวปญหานน โดยมพระราชา ๔ พระองค คอ พระเจา ทณฑก ๑ พระเจานาลกระ ๑ พระเจาอชชนะ ๑ พระเจากลาพ ๑ ขอ ทานไดโปรดบอกคตของพระราชาเหลานน ผมบาปกรรมอนหนก พระ ราชาทง ๔ องคนนเบยดเบยนฤาษทงหลาย พากนบงเกด ณ ทไหน?

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 445 [๒๔๖๔] พระเจาทณฑก ไดเรยรายโทษลง ณ ทานกสวจฉดาบสแลว เปนผมมล อนขาดแลว พรอมทงบรษท พรอมทงชาวแวนแควน หมกไหมอยใน นรกชอกกกละ ถานเพลงปราศจากเปลว ยอมตกลงบนพระกายของ พระราชานน. พระเจานาลกระไดเบยดเบยนบรรพชตทงหลายผสารวม แลว ผกลาวธรรมสงบระงบ ไมประทษรายใคร สนขทงหลายในโลก หนา ยอมรมกนกดกนพระเจานาลกระนนผดนรนอย. อนง พระเจา อชชนะ พระเศยรปกพระบาทขน ตกลงในสตตสลนรก เพราะเบยด เบยน องครสฤาษผโคดม ผมขนต มตบะ ประพฤตพรหมจรรยมานาน. พระเจากลาพไดทรงเชอดเฉอนฤาษชอขนตวาท ผสงบระงบ ไมประทษ รายใหเปนทอนๆ พระเจากลาพนน ไดบงเกดหมกไหมอยในอเวจนรก อนรอนใหญ มเวทนากลา นากลว. บณฑตไดฟงนรกเหลาน และนรก เหลาอนอนชวชากวานในทนแลว ควรประพฤตธรรมในสมณพราหมณ ทงหลาย ผกระทาอยางน ยอมเขาถงแดนสวรรค. [๒๔๖๕] กระผมขออนโมทนาคาสภาษตของทาน ขอถามปญหาขออนกะทาน ขอ เชญทานกลาวปญหานน บณฑตเรยกคนเชนไรวามศล เรยกคนเชนไร วามปญญา เรยกคนเชนไรวาสตบรษ ศรยอมไมละคนเชนไรหนอ? [๒๔๖๖] ผใดในโลกน เปนผสารวมดวยกาย วาจาและใจ ไมทาบาปกรรมอะไรๆ ไมพดพรอยๆ เพราะเหตแหงตน บณฑตเรยกคนเชนนนวามศล. ผใด คดปญหาอนลกซงไดดวยใจ ไมทากรรมอนหยาบชาอนหาประโยชนมได ไมละทงทางแหงประโยชนอนมาถงตามกาล บณฑตเรยกคนเชนนนวาม ปญญา. ผใดแล เปนคนกตญกตเวท มปญญา มกลยาณมตร และม ความภกดมนคง ชวยทากจของมตรผตกยากโดยเตมใจ บณฑตเรยก คนเชนนนวาสตบรษ. ผใดประกอบดวยคณธรรมทงปวงเหลาน คอ เปนผมศรทธา ออนโยน แจกทานดวยด รความประสงค ศรยอมไม ละคนเชนนน ผสงเคราะห มวาจาออนหวาน สละสลวย.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 446 [๒๔๖๗] กระผมขออนโมทนาคาสภาษตของทาน ขอถามปญหาขออนกะทาน ขอ เชญทานกลาวปญหานน นกปราชญยอมกลาวศล ศร ธรรม ของสตบรษ และปญญา วาขอไหนประเสรฐกวากน? [๒๔๖๘] ทานผฉลาดทงหลายยอมกลาววา ปญญานนแหละประเสรฐสด ดจ พระจนทรประเสรฐกวาดวงดาวทงหลาย ฉะนน ศล ศร และธรรมของ สตบรษ ยอมเปนไปตามบคคลผมปญญา. [๒๔๖๙] กระผมขออนโมทนาคาสภาษตของทาน ขอถามปญหาขออนกะทาน ขอเชญทานกลาวปญหานน บคคลในโลกนทาอยางไร ทาดวยอบาย อยางไร ประพฤตอะไร เสพอะไร จงจะไดปญญา ขอทานไดโปรดบอก ปฏปทาแหงปญญา ณ บดนวา นรชนทาอยางไรจงจะเปนผมปญญา? [๒๔๗๐] บคคลควรคบหาทานผรทงหลาย ละเอยดละออ เปนพหสต พงเปนทง นกเรยน และไตถาม พงตงใจฟงคาสภาษตโดยเคารพ นรชนทาอยาง นจงจะเปนผมปญญา. ผมปญญานนยอมพจารณาเหนกามคณทงหลาย โดยความเปนของไมเทยง เปนทกขและเปนโรค ผเหนแจงอยางน ยอมละความพอใจในกามทงหลายอนเปนทกข มภยอนใหญหลวงเสยได. ผนนปราศจากราคะแลว กาจดโทสะได พงเจรญเมตตาจตไมมประมาณ งดอาชญาในสตวทกจาพวกแลว ไมถกตเตยน ยอมเขาถงแดนพรหม. [๒๔๗๑] การมาของมหาบพตรผมพระนามวา อฏฐกะ ภมรถะ และกาลงคราช ผมพระเดชานภาพฟงเฟองไป เปนการมาทมฤทธใหญโต ทกๆ พระ องคทรงละกามราคะไดแลว. [๒๔๗๒] ทานเปนผรจตผอน ขอนนเปนอยางนน กระผมทกคนละกามราคะได แลว ขอทานจงใหโอกาสเพอความอนเคราะหตามทกระผมทงหลายจะร ถงคตของทานได. [๒๔๗๓] อาตมาใหโอกาสเพอความอนเคราะห เพราะมหาบพตรทงหลาย ละกาม ราคะไดอยางนนแลว จงยงกายใหซาบซานดวยปตอนไพบลย ตามท มหาบพตรทงหลายจะทรงทราบถงคตของอาตมา.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 447 [๒๔๗๔] ขาแตทานผมปญญาดงแผนดน กระผมทงหลายจกทาตามคาสงสอนท ทานกลาวทกอยาง กระผมทงหลายจะยงกายใหซาบซานดวยปตอน ไพบลย ตามทกระผมทงหลายจะรถงคตของทาน. [๒๔๗๕] ดกรทานผเจรญทงหลาย ฤาษทงหลายผมคณความด ทาการบชานแก กสวจฉดาบสแลว จงพากนไปยงทอยของตนๆ เถด ทานทงหลายจง เปนผยนดในฌาน มจตตงมนทกเมอเถด ความยนดน เปนคณชาต ประเสรฐสดของบรรพชต. [๒๔๗๖] ชนเหลานนไดฟงคาถาอนประกอบดวยประโยชนอยางยง ทฤาษผเปน บณฑตกลาวดแลว เกดปตโสมนส พากนอนโมทนาอย เทวดา ทงหลายผมยศ ตางกพากนกลบไปสเทพบร. คาถาเหลานมอรรถ พยญชนะด อนฤาษผเปนบณฑตกลาวดแลว คนใดคนหนงฟงคาถา เหลานใหมประโยชน พงไดคณพเศษทงเบองตนและเบองปลาย ครน แลวพงบรรลถงสถานทอนมจจราชมองไมเหน. [๒๔๗๗] สาลสสรดาบสในกาลนน เปนพระสารบตร เมณฑสสรดาบสในกาลนน เปนพระกสสปะ ปพพตดาบสในกาลนนเปนพระอนรทธะ เทวลดาบส ในกาลนน เปนพระกจจายนะ อนสสสดาบสในกาลนนเปนพระอานนท กสวจฉดาบสในกาลนน เปนโกลตมหาโมคคลลานะ นารทดาบสใน กาลนน เปนพระอทายเถระ บรษทในกาลนน เปนพทธบรษทในบดน สรภงคดาบสโพธสตวในกาลนน คอตถาคต ทานทงหลายจงทรงจาชาดก ไวอยางนแล. จบ สรภงคชาดกท ๒. ๓. อลมพสาชาดก วาดวยอสสงคดาบสถกทาลายตบะ [๒๔๗๘] ครงนน พระอนทรผเปนใหญ ผทรงครอบงาวตรภอสรเปนพระบดา แหงเทพบตรผชนะ ประทบนงอย ณ สธรรมาเทวสภา รบสงใหเรยกนาง อลมพสาเทพกญญามาแลวตรสวา.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 448 [๒๔๗๙] แนะนางอลมพสาผเจอปนดวยกเลส สามารถจะเลาโลมฤาษได เทวดา ชนดาวดงสพรอมดวยพระอนทรขอรองเจา เจาจงไปหาอสสงคดาบส เถด. [๒๔๘๐] ดาบสองคนมวตร ประพฤตพรหมจรรย ยนดยงในนพพาน เปนผร อยาเพงลวงเลยพวกเราไปกอนเลย เจาจงหามมรรคของเธอเสย. [๒๔๘๑] ขาแตเทวราช พระองคทรงทาอะไร ทรงมงหมายแตหมอมฉนเทานน รบสงวา แนะเจาผอาจจะเลาโลมฤาษได เจาจงไปเถดดงน นางเทพ อปสรผทดเทยมหมอมฉน และผประเสรฐกวาหมอมฉน กมอยใน นนทนวน อนหาความเศราโศกมได วาระคอการไปจงมแมแกนางเทพ อปสรเหลานน แมนางเทพอปสรเหลานนจงไปประเลาประโลมเถด [๒๔๘๒] เจาพดจรงโดยแทแล นางเทพอปสรอนๆ ททดเทยมกบเจา และ ประเสรฐกวาเจา มอยในนนทนวนอนหาความโศกมได. ดกรนางผม อวยวะงามทกสวน กแตวา นางเทพอปสรเหลานนไปถงชายเขาแลว ยอมไมรจกการบาเรออยางยงทเจาร. แมงามเอย เจานนแหละจงไป เพราะวาเจาเปนผประเสรฐกวาหญงทงหลาย เจาจกนาดาบสนนมาส อานาจได ดวยผวพรรณและรปรางของเจาเอง. [๒๔๘๓] หมอมฉนอนทาวเทวราชทรงใช จกไมไปหาไดไม แตวาหมอมฉนกลว ทจะเบยดเบยนดาบสนน เพราะทานเปนพราหมณมเดชฟงเฟอง. ชน ทงหลายมใชนอย เบยดเบยนฤาษแลวตองตกนรก ถงสงสารวฏเพราะ ความหลง เพราะเหตนน หมอมฉนขนลกขนพอง. [๒๔๘๔] นางอลมพสาเทพอปสร ผมวรรณะนารกใคร ผเจอปนดวยกเลส ปรารถนาจะยงอสสงคดาบสใหผสม ครนกราบทลอยางนแลวกหลกไป. กนางอลมพสาเทพอปสรนน เขาไปยงปาทอสสงคดาบสรกษา อน ดาดาษไปดวยเถาตาลงโดยรอบประมาณกงโยชน. นางไดเขาไปหา อสสงคดาบสผกาลงปดกวาดโรงไฟ ใกลเวลาอาทตยอทย กอนเวลา อาหารเชา.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 449 [๒๔๘๕] เธอเปนใครหนอ มรศมเหมอนสายฟา หรอเหมอนดาวประกายพฤกษ มเครองประดบแขนงามวจตร สวมใสกณฑลแกวมณ. คลายกบแสง พระอาทตย มกลนจรณจนทร วรรณะดงทองคา ลาขางามด มมารยา มากมาย กาลงรนสาวนาด นาชม. เทาของเธอไมเวากลาง ออนละมน สะอาดตงลงดวยด การเยองกรายของเธอนารกใคร ดงจตใจของเราได ทเดยว. อนง ลาขาของเธอเรยวงาม เปรยบเสมอดวยงวงชาง ตะโพก ของเธอผงผายเกลยงเกลาดงแผนทองคา. นาภของเธอกตงอยเปนอยางด เหมอนกบฝกดอกอบล ยอมปรากฏแตทไกลคลายเกสรดอกอญชนเชยว. ถนทงคเกดททรวงอกหาขวมได ทรงไวซงขรรส ไมหดเหยว เตงตง ทง ๒ ขาง เสมอดวยผลนาเตาครงซก. คอของเธอดงเนอทราย ยาว คลายหนาสวรรณเภร มรมฝปากเรยบงดงาม เปนทตงแหงมนะท ๔ คอ ลน. ฟนของเธอทงขางบนขางลางขาวสะอาด เปนของหาโทษมได ดงาม นก นยยตาทง ๒ ขางของเธอดาขลบ มสแดงเปนทสด สดงเมด มะกลา ทงยาวทงกวางดงามนก ผมทงอกบนศรษะของเธอไมยาวนก เกลยงเกลาด หวดวยหวทองคา มกลนหอมฟงดวยกลนจนทน. กสกรรม โครกขกรรม การคาของพอคา และความบากบนของฤาษทงหลายผ สารวมด มตบะมประมาณเทาใด. เราไมเหนบคคลมประมาณเทานนใน ปฐพมณฑลน จะเสมอเหมอนกบเธอ เธอเปนใคร หรอเปนบตรของ ใคร เราจะรจกเธอไดอยางไร? [๒๔๘๖] ดกรทานกสปะผเจรญ เมอจตของทานเปนไปอยางนแลวกไมใชกาลทจะ เปนปญหา มาเถดทานทรก เราทงสองจกรนรมยกนในอาสนะของเรา มาเถดทาน ฉนจกเคลาคลงทาน ทานจงเปนผฉลาดในความยนดดวย กามคณ.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 450 [๒๔๘๗] นางอลมพสาเทพอปสร ผมผวพรรณนารกใครผเจอปนดวยกเลส ปรารถนาจะใหอสสงคดาบสผสม ครนกลาวอยางนแลวกหลกไป. [๒๔๘๘] สวนอสสงคดาบสนนรบเดนออกไปโดยเรว ตดความกาวไปชาเสย ไป ทนเขากจบทมวยผมอนอดมของนางไว. นางอปสรผมรปสวยงาม หมน กลบมาสวมกอดดาบสนน อสสงคดาบสเคลอนจากพรหมจรรย ตาม ททาวสกกเทวราชทรงปรารถนา. ภายหลงนางเทพกญญากมใจยนด นก ถงพระอนทรผประทบอยในนนทนวน ทาวมฆวาฬเทพกญชรทรงทราบ ความดารของนางแลว จงทรงสงบลลงกทองพรอมทงเครองบรวาร. ผา เครองปกปดทรวง ๕๐ ผน เครองลาด ๑,๐๐๐ ผนโดยเรว นางอลมพสา เทพอปสรกอดดาบสแนบทรวงอก. บนบลลงกนนตลอด ๓ ป ดเหมอน ครเดยวเทานน พราหมณดาบสสรางเมาแลวรสกไดโดยลวงไป ๓ ป ไดเหนหมไมเขยวชะอมโดยรอบเรอนไฟ ผลดใบใหม ดอกบาน อน ฝงนกกระเหวารองอยอออง. เธอตรวจดโดยรอบแลว รองไหนาตาไหล ปรเทวนาการวา เรามไดบชาไฟ มไดรายมนต อะไรมาบนดาลใหการ บชาไฟตองเสอมลง. ผใดใครหนอ มาประเลาประโลมจตของเราดวย การบาเรอในกอน ยงฌานอนเกดพรอมกบเดชของเราผอยในปาใหพนาศ ดจบคคลยดเรออนเตมดวยรตนะตางๆ ในมหาสมทรฉะนน. [๒๔๘๙] ดฉนอนทาวเทวราชทรงใชมาเพอบาเรอทาน จงไดครอบงาจตของทาน ดวยจตของดฉน ทานไมรสกเพราะประมาท. [๒๔๙๐] เดมท ทานกสสปดาบสผบดา ไดพราสอนเราถงสงเหลานวา ดกรมาณพ สตรอนเสมอดวยนารผล เจาจงรจกสตรเหลานน. ดกรมาณพ เจาจงร จกสตรผมเขาทอก เจาจงรจกสตรเหลานน บดาเหมอนเอนดเราเฝา พราสอนเราดงน. เรามไดทาตามคาสงสอนของบดาผรนน วนน เรา ซบเซาอยแตผเดยวในปาอนหามนษยมได. เราจกทาอยางทเราเปนผเชน เดมอก หรอจกตายเสย ประโยชนอะไรดวยชวตทนาตเตยน. [๒๔๙๑] นางอลมพสาเทพกญญารจกเดช ความเพยรและปญญาอนมนคงของ อสสงคดาบสนนแลว กซบศรษะลงทเทาของอสสงคดาบส. กลาววา

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 451 ขาแตทานมหาวระ ขอทานอยาไดโกรธดฉนเลย ขาแตทานผแสวงหา คณใหญ ขอทานอยาโกรธดฉนเลย ดฉนไดกอประโยชนอนใหญแลว เพอเทวดาชนไตรทศผมยศ เพราะวาเทพบรทงหมดอนทานไดทาให หวนไหวแลวในคราวนน. [๒๔๙๒] ดกรนางผเจรญ ขอทวยเทพชนดาวดงส ทาววาสวะจอมไตรทศ และ เธอ จงมความสขเถด ดกรนางเทพกญญา เชญไปตามสบายเถด. [๒๔๙๓] นางอลมพสาเทพกญญา ซบศรษะลงทเทาแหงอสสงคดาบส และทา ประทกษณแลว ประคองอญชลหลกออกไปจากทนน. ขนสบลลงก ทองพรอมดวยเครองบรวาร เครองปดทรวง ๕๐ ผน และเครองลาด ๑,๐๐๐ ผน แลวกลบไปในสานกของเทวดาทงหลาย. ทาวสกกะจอมเทพ ทรงปตโสมนสปลาบปลมพระทย ไดพระราชทานพรกะนางเทพกญญานน ซงกาลงมาอย ราวกะวา ดวงประทปอนรงเรอง หรอเหมอนสายฟา ฉะนน. [๒๔๙๔] ขาแตทาวสกกะผเปนใหญกวาภตทงปวง ถาพระองคจะประทานพรแก หมอมฉนไซร ขออยาใหหมอมฉนไปเลาโลมฤาษอกเลย ขาแตทาวสกกะ หมอมฉนขอพรอนน. จบ อลมพสาชาดกท ๓. ๔. สงขปาลชาดก วาดวยสงขปาลนาคราชบาเพญตบะ [๒๔๙๕] ทานเปนผมรปรางงดงาม มดวงตาแจมใส ขาพเจาสาคญวาทานผเจรญ บวชจากสกล ไฉนหนอ ทานผมปญญาจงละทรพย และโภคสมบตออก บวชเปนบรรพชตเสยเลา? [๒๔๙๖] ดกรมหาบพตรผจอมนรชน อาตมภาพไดเหนวมารของพระยาสงคปาล นาคราชตวมอานภาพมากมาดวยตนเอง ครนเหนแลวจงออกบวชดวย เชอมหาวบากของบญทงหลาย.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 452 [๒๔๙๗] บรรพชตทงหลายยอมไมกลาวคาเทจ เพราะความรก เพราะความกลว เพราะความชง ขาพเจาถามทานแลว ขอทานไดโปรดบอกเนอความนน แกขาพเจา เพราะขาพเจาไดฟงแลวจกเกดความเลอมใส. [๒๔๙๘] ดกรมหาบพตร ผเปนอธบดในรฐมณฑล อาตมภาพเดนทางไปคาขาย ไดเหนบตรนายพรานชวยกนหามนาคตวมรางกายใหญโต เดนราเรงไป ในหนทาง. ดกรพระจอมประชานกร อาตมภาพ มาประจวบเขากบ ลกนายพรานเหลานน กกลวจนขนลกขนพอง ไดถามเขาวา ดกรพอ บตรนายพราน ทานทงหลายจงนางซงมรางกายนากลวไปไหน ทานทง หลายจกทาอะไรกบงน. งใหญมกายอนเจรญพวกเรานาไปเพอจะกน เนอของมนมรสอรอยมนและออนนม ดกรทานผเปนบตรชาววเทหรฐ ทานยงไมรจกรส. เราทงหลายไปจากทนถงบานของตนแลว จะเอามด สบกนเนอกนใหสาราญใจ เพราะวาเราทงหลายเปนศตรของพวกง. ถาทานทงหลายจะนางใหญมกายอนเจรญนไปเพอกน เราจะใหโค ๑๖ ตว แกทานทงหลาย ขอใหปลอยงนเสยจากเครองผกเถด. ความจรงงตวน เปนอาหารทชอบใจของเราทงหลายโดยแท และเราทงหลายเคยกนงมา มาก ดกรนายอฬาระผเปนบตรชาววเทหรฐ เราทงหลายจะทาตามคาของ ทาน แตวาทานจงเปนมตรของเราทงหลาย. ชนเหลานนกแกนาคราช ออกจากเครองผก นาคราชนนไดพนจากเครองผกซงเขารอยไวทจมกกบ บวงนนแลวบายหนาตรงปาจนทศหลกไปไดครหนง ครนบายหนาตรง ปาจนทศไปสกครหนง มดวงตาเตมไปดวยนาตา เหลยวมาดอาตมภาพ อาตมภาพไดตามไปขางหลงของนาคราชนนประคองอญชลทง ๑๐ นว เตอนวา. จงรบไปเสยโดยเรว ขอพวกศตรอยาจบไดอกเลย เพราะวา การสมาคมดวยพวกพรานบอยๆ เปนทกข ทานจงไปสททพวกบตรนาย พรานจะไมเหน. นาคราชนนไดไปสหวงนาใสมสเขยวนารนรมย มทา ราบเรยบ ปกคลมไปดวยไมหวา และยางทราย เปนสตวปลอดภย มปต เขาไปยงนาคพภพ. ดกรพระจอมประชานกร นาคราชนน ครนเขาไปส นาคพภพแลว ไมชากมบรวารทพยมาปรากฏแกอาตมภาพ บารงอาตมภาพ

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 453 เหมอนบตรบารงบดาฉะนน กลาวคาจบใจรนหแกอาตมภาพวา. ขาแต ทานอฬาระ ทานเปนเหมอนมารดาบดาของขาพเจา เปนดงดวงใจ เปนผ ใหชวต เปนสหาย ขาพเจาจงกลบไดฤทธของตน ขาแตทานอฬาระ ขอเชญทานไปเยยมนาคพภพของขาพเจา ซงมภกษาหารมาก มขาวและ นามากมาย ดงเทพนครของทาววาสวะ ฉะนน. [๒๔๙๙] นาคพภพนนสมบรณดวยภมภาค พนไมมกรวด ออนนม งาม มหญา เตยๆ ไมมธล นามาซงความเลอมใส เปนทละความเศราโศกของคนผ เขาไป. ในนาคพภพนนมสระโบกขรณอนไมอากล เขยวชะอมดงแกว ไพฑรย มตนมะมวงนารนรมยทง ๔ ทศ มผลสกกงหนง ผลออนกง หนง เผลดผลเปนนตย. [๒๕๐๐] ดกรมหาบพตรผประเสรฐกวานรชน ในทามกลางสวนเหลานน มนเวศน เลอมภสสรลวนแลวไปดวยทองคา มบานประตแลวไปดวยเงน งาม รงเรองยง ดจสายฟาในอากาศฉะนน. ขอถวายพระพร ในทามกลาง สวนเหลานน เรอนยอดและหองแลวไปดวยแกวมณ แลวไปดวย ทองคาโอฬารวจตร เปนอเนกประการ นรมตดวยด ตดตอกนเตมไป ดวยนางนาคกญญาทงหลายผประดบแลว ลวนทรงสายสรอยทองคา. สงขปาลนาคราชนนมผวพรรณไมทราม วองไว ขนสปราสาทมเสา ประมาณ ๑,๐๐๐ ตน มอานภาพชงไมได เปนทอยของมเหสแหง สงขปาลนาคราชนน. นารนางหนงวองไว ไมตองเตอนยกอาสนะ ลวน แลวดวยแกวไพฑรย มคามากงดงาม สมบรณดวยแกวมชาตดงแกวมณ มาปลาด. ลาดบนน นาคราชจงมออาตมภาพใหนงบนอาสนะอนเปน ประธาน กลาววา นอาสนะ เชญทานนงบนอาสนะน เพราะวาทานเปน ทเคารพคนหนงของขาพเจา ในจานวนทานทเคารพทงหลาย. ดกร พระจอมประชานกร นารอกนางหนงกวองไว ตกเอานาเขามาลางเทาของ อาตมภาพ ดจภรรยาลางเทาสามทรกฉะนน มนารอกนางหนงวองไว ประคองภาชนะทองคาเตมไปดวยภตตาหารนาบรโภค มสปะหลายอยาง มพยญชนะตางๆ นาเขามาใหอาตมภาพ. ขอถวายพระพร นารเหลานน

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 454 รจกใจสาม พากนบารง อาตมภาพผบรโภคแลวดวยดนตรทงหลาย นาคราชนนกเขามาหาอาตมภาพพรอมดวยทพกามคณมใชนอย ใหญยง กวาการฟอนรานน. [๒๕๐๑] ขาแตทานอฬาระ ภรรยาของขาพเจาทง ๓๐๐ น ลวนมเอวออนแอน ม รศมรงเรองดงกลบปทม นางเหลาน จะเปนผทาความใครใหทาน ขาพเจาขอยกนางเหลานใหทาน ทานจงใหนางเหลานนบาเรอทานเถด. [๒๕๐๒] อาตมภาพไดเสวยรสอนเปนทพยอยปหนง คราวนนอาตมภาพไดไตถาม ถงสมบตอนยงวา ทานพญานาคไดสมบตนดวยอบายอยางไร ได วมานอนประเสรฐอยางไร? ไดโดยไมมเหตหรอเกดเพราะใครนอมมา ใหแกทาน ทานกระทาเอง หรอวาเทวดาให ดกรพญานาคราช ขาพเจาขอถามเนอความนนกะทาน ทานไดวมานอนประเสรฐอยางไร? [๒๕๐๓] ขาพเจาไดวมานนมใชโดยไมมเหต และมใชเกดเพราะใครนอมมาให ขาพเจา ขาพเจามไดทาเอง แมเทวดากมไดให ขาพเจาไดวมานนดวย บญกรรมอนไมเปนบาปของตน. [๒๕๐๔] พรตของทานเปนอยางไร และพรหมจรรยของทานเปนไฉน นเปนวบาก แหงกรรมอะไรททานประพฤตดแลว ดกรพญานาคราช ขอทานจงบอก เนอความนแกขาพเจา ทานไดวมานนมาอยางไรหนอ? [๒๕๐๕] ขาพเจาเปนพระราชาใหญกวาชนชาวมคธ มนามวา ทยโยธนะ ม อานภาพมาก ทราบชดวา ชวตเปนของนอยไมเทยง มความแปรปรวนไป เปนธรรมดา. จงเปนผมจตเลอมใส ไดใหขาวและนาเปนทานอน ไพบลยโดยเคารพ วงของขาพเจาในครงนนเปนดจบอนา สมณพราหมณ ทงหลายกอมหนาสาราญในทนน. ขาพเจาไดใหดอกไม ของหอม เครองลบไล ประทบ ยวดยาน ทพก ผานงหม ทนอน และขาวนา เปนทานโดยเคารพ. นนเปนพรต และเปนพรหมจรรยของขาพเจา น เปนวบากแหงกรรมนน ทขาพเจาประพฤตดแลว ขาพเจาไดวมานอนม ภกษาหารเพยงพอ มขาวนามากมาย เพราะวตรและพรหมจรรยนนแล.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 455 [๒๕๐๖] วมานนบรบรณดวยการฟอนราขบรอง ตงอยชานาน แตเปนของไม เทยง บตรนายพรานทงหลายผมอานภาพนอย ไมมเดช ไยจงเบยด เบยนทานผมอานภาพมากมเดชได? ดกรพญานาคราช เพราะอาศยอะไร หรอทานจงตกอยในเงอมมอของบตรนายพรานทงหลาย ความกลวใหญ ตามถงทาน หรอวาพษของทานไมแลนไปยงรากเขยว ดกรพญานาคราช เพราะอาศยอะไรหรอ ทานจงถงความเศราหมองในสานกของบตรนาย พรานทงหลาย? [๒๕๐๗] ความกลวใหญมไดตามถงขาพเจา บตรนายพรานเหลานนไมสามารถจะ ทาลายเดชของขาพเจา แตวาธรรมของสตบรษทงหลายทานประกาศไว ยากทจะลวงได เหมอนเขตแดนสมทร ฉะนน ขาแตทานอฬาระ ขาพเจาเขาจาอโบสถในวนจาตททสปณณรสเปนนตย ตอมา บตรนาย พราน ๑๖ คนเปนคนหยาบชา ถอเอาเชอกและบวงอนมนคงมาแลว. แทงจมกเอาเชอกรอยชวยกนหามขาพเจาไป ขาพเจาอดทนความทกข เชนน ไมทาอโบสถใหกาเรบ. [๒๕๐๘] บตรนายพรานเหลานน ไดพบทานผสมบรณดวยกาลงและผวพรรณ ท ทางเดนคนเดยว ดกรพญานาคราช ทานเปนผเจรญดวยศรและปญญา จะบาเพญตบะเพอประโยชนอะไรอกเลา? [๒๕๐๙] ขาแตทานอฬาระ ขาพเจาบาเพญตบะมใชเพราะเหตแหงบตร มใชเพราะ เหตแหงทรพย และมใชเพราะเหตแหงอาย เพราะขาพเจาปรารถนา กาเนดมนษย จงบากบนบาเพญตบะ. [๒๕๑๐] ทานเปนผมนยยตาแดง มรศมรงเรอง ประดบตบแตงแลว ปลงผม และหนวด ชะโลมทาดวยจรณจนทรแดง สองสวางไปทวทศ ดจคน ธรรพราชาฉะนน. ทานเปนผถงแลวซงเทวฤทธ มอานภาพมาก พรอมพรงไปดวยกามารมณทงปวง ดกรพญานาคราช ขาพเจาขอถาม เนอความนกะทาน เหตไรมนษยโลกจงประเสรฐกวานาคพภพน?

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 456 [๒๕๑๑] ขาแตทานอฬาระ นอกจากมนษยโลก ความบรสทธหรอความสารวม ยอมไมม ถาขาพเจาไดกาเนดมนษยแลว จกกระทาทสดแหงชาตและ มรณะ. [๒๕๑๒] ขาพเจาอยในสานกของทานปหนงแลว เปนผททานบารงดวยขาวดวยนา ขาพเจาขอลาทาน ดกรทานผเปนจอมนาค ขาพเจาจากมนษยโลกมา เสยนาน. [๒๕๑๓] ขาแตทานอฬาระ บตร ภรรยา และชนบรวารขาพเจาพราสอนเปนนตย ใหบารงทาน ใครมไดแชงดาทานแลหรอ กการไดพบเหนทานเปนทรก ของขาพเจา. [๒๕๑๔] ดกรพญานาคราช บตรผเปนทรกปฏบตมารดาบดาอยในเรอน แมดวย ประการใด ทานบารงขาพเจาอยในนาคพภพน ประเสรฐกวาประการนน เพราะวาจตของทานเลอมใสขาพเจา. [๒๕๑๕] แกวทบทม อนจะนาทรพยมาใหตามประสงคของขาพเจามอย ทานจง ถอเอามณรตนอนโอฬารนนไปยงทอยของตน ไดทรพยแลวจงเกบแกว มณนน. [๒๕๑๖] ขอถวายพระพร แมกามคณเปนของมนษย อาตมภาพไดเหนแลว เปนของไมเทยง มความแปรปรวนเปนธรรมดา อาตมภาพเหนโทษใน กามคณทงหลาย จงออกบวชดวยศรทธา. ขอถวายพระพร ทงคนหนม คนแกยอมมสรระทาลาย รวงหลนไป เปรยบเหมอนผลไมฉะนน อาตมภาพเหนคณขอนวา สามญผลเปนขอปฏบตอนไมผด ประเสรฐ จงออกบวช. [๒๕๑๗] ชนเหลาใดเปนพหสต คนคดเหตผลไดมาก ชนเหลานนเปนคนมปญญา บคคลควรคบหาโดยแททเดยว ขาแตทานอฬาระ ขาพเจาไดฟงคาของ นาคราช และของทานแลวจกทาบญไมใชนอย. [๒๕๑๘] ขอถวายพระพร ชนทงหลายเปนพหสต คนคดเหตผลไดมาก ชนเหลา นนเปนคนมปญญา บคคลควรคบหาโดยแททเดยว ไดทรงสดบเรอง

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 457 ราวของนาคราช และของอาตมภาพแลว ขอจงทรงบาเพญบญใหมาก เถด ขอถวายพระพร. จบ สงขปาลชาดกท ๔ ๕. จลลสตโสมชาดก วาดวยพระเจาจลลสตโสมออกบวช [๒๕๑๙] เราขอบอกชาวเมอง มตร อามาตย และบรษททงหลายดวย ผมหงอก เกดขนบนศรษะแลว บดน เราชอบใจจะบวช. [๒๕๒๐] อยางไรหนอ พระองคจงทรงรบสงความไมเจรญแกขาพระพทธเจา ขา แตพระองคผสมมตเทพ พระองคทรงปกพระแสงศรทอกของขาพระ พทธเจา พระชายาของพระองคมอยประมาณ ๗๐๐ พระนางเหลานนของ พระองคจกเปนอยอยางไรหนอ? [๒๕๒๑] นางเหลานนยงสาวจกปรากฏเอง นางเหลานนจกไปพงพงพระราชาองค อนกได สวนเราปรารถนาสวรรค เพราะฉะนน จงจกบวช. [๒๕๒๒] ดกรพอสตโสม แมผเปนมารดาของเจาชอวาไดแลวชว เพราะเมอแม พราเพออย เจายงไมหวงใยจะบวชเสยใหได. ดกรพอสตโสม แมได คลอดเจาซงเปนผทแมไดมาไมดเสยแลว เพราะเมอแมพราเพออย พอ ยงไมหวงใยจะบวชเสยใหได. [๒๕๒๓] ดกรพอสตโสม ธรรมนนชออะไร และการบวชชออะไร เพราะวาเจา ละทงเรา ๒ คนผแกเฒาแลว ไมหวงใยจะบวชเสยใหได? [๒๕๒๔] แมบตรและธดาทงหลายของเจากมากม ยงเลกนก ไมเจรญวย กาลง ฉอเลาะ นารกใคร เมอไมเหนเจา เขาใจวาจะไดรบความลาบากไป ตามๆ กน.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 458 [๒๕๒๕] ความทหมอมฉนตงอยแมนานมาแลว กจะตองพลดพรากจากบตรและ ธดาเหลาน ซงยงเลกนก ไมเจรญวย กาลงฉอเลาะ จากทลกระหมอม ทงสองพระองค และสงทงปวงไปเปนของเทยงแท. [๒๕๒๖] พระทยของทลกระหมอมจะตดขาดเชยวหรอ หรอจะไมทรงพระกรณา กระหมอมฉนทงหลาย ไยเลาพระองคจงไมหวงใยกระหมอมฉนทงหลาย ผคราครวญอย จะเสดจออกผนวชเสยใหไดเทยวหรอ เพคะ? [๒๕๒๗] ใจของเรามไดตดขาด และเรากมความกรณาในเธอทงหลาย แตเรา ปรารถนาสวรรค เพราะฉะนน จงจกออกบวช. [๒๕๒๘] ขาแตพระสตโสมผประเสรฐ หมอมฉนผเปนอครมเหสของพระองค ชอวาไดแลวชว เพราะเหตไร เมอหมอมฉนพราเพออย พระองคจงไม ทรงหวงใย จะทรงผนวชเสยใหได. ขาแตพระสตโสมผประเสรฐ หมอมฉนผเปนอครมเหสของพระองคชอวาไดแลวชว เพราะเหตไร พระองคจงมไดทรงหวงใยสตวผถอปฏสนธในครรภของหมอมฉน จะ ทรงผนวชเสยใหได. ครรภของหมอมฉนแกแลว ขอพระองคทรงรออย จนกระทงหมอมฉนประสต อยาใหหมอมฉนเปนหมายอยแตผเดยว ตองไดรบทกขในภายหลงเลย. [๒๕๒๙] ครรภของเธอแกแลว ขอเชญประสตพระโอรสซงมมผวพรรณไม เลวทรามเถด ฉนจกละโอรสพรอมทงเธอบวชใหได. [๒๕๓๐] ดกรแมจนทาผมดวงตาเสมอดวยดอกอญชน เธออยารองไหเศราโศก ไปเลย จงขนสปราสาทอนประเสรฐเสยเถด ฉนไมหวงใย จกไปบวช ใหได. [๒๕๓๑] ขาแตเสดจแม ใครทาใหเสดจแมทรงพโรธ เหตไฉน เสดจแมจงทรง กรรแสงและจองมองดหมอมฉนยงนก บรรดาพระประยรญาตทงหลาย ทเหนอย หมอมฉนจะฆาใครทควรรบสงใหฆา? [๒๕๓๒] ลกรก ทานผใด ผชนะแผนดนทาใหแมขนเคอง ทานผนนเจาไมอาจฆา ไดเลย พระบดาของเจาไดตรสกะแมวา ฉนไมมหวงใยจกไปบวช.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 459 [๒๕๓๓] เมอกอนเราเคยไปเทยวสวนดวยรถ และรบกนดวยชางตกมน เมอ พระราชบดาทรงผนวชเสยแลว บดน เราจกทาอยางไร? [๒๕๓๔] เมอพระมารดาของหมอมฉนทรงกรรแสงอย และเมอพระเชฏฐภาดา ไมทรงยนยอม หมอมฉนกจกยดพระหตถทง ๒ ของพระบดาไว เมอ หมอมฉนทงหลายไมยนยอม พระบดาจะยงเสดจไปไมได. [๒๕๓๕] แมนมจา เชญแมลกขนเถด แมจงพากมารนไปเลนใหรนรมยเสยใน ทอน กมารนอยาไดทาอนตรายแกฉน เมอฉนปรารถนาสวรรค. [๒๕๓๖] ไฉนหนอ พระราชาจงพระราชทานแกวมณอนมแสงสวางน เราจะ ประโยชนดวยอะไรดวยแกวมณน เมอพระเจาสตโสมทรงผนวชแลว เราจกทาแกวมณอะไรกน? [๒๕๓๗] พระคลงนอยของพระองคยงไพบลย และพระคลงใหญของพระองค กบรบรณ ปฐพมณฑลพระองคกทรงชนะแลว ขอพระองคจงทรงยนด เถด อยาทรงผนวชเลย พระเจาขา. [๒๕๓๘] คลงนอยของเรากไพบลย คลงใหญของเรากบรบรณ และปฐพมณฑล เรากชนะแลว แตเรากจกละสงนนๆ ออกบวช. [๒๕๓๙] ทรพยของขาพระพทธเจามมากมาย ขาพระพทธเจาไมสามารถจะนบได ขาพระพทธเจาขอถวายทรพยทงหมดนนแดพระองค ขอพระองคจงทรง ยนด อยาทรงผนวชเลย พระพทธเจาขา. [๒๕๔๐] ดกรกลวฒนเศรษฐ เรารวาทรพยของทานมมาก และทานกบชาเรา แต เราปรารถนาสวรรค เพราะฉะนน เราจงจกบวช. [๒๕๔๑] ดกรพอโสมทต เราเปนผกระสนนก ความไมยนดยอมมาครอบงาเรา อนตรายมมาก เราจกบวชใหไดในวนนทเดยว. [๒๕๔๒] ขาแตพระเจาพสตโสม แมกจน พระองคทรงพอพระทย ขอพระองคทรง ผนวช ณ บดน ในวนน แมหมอมฉนกจกบวช หมอมฉนไมอาจจะอย หางพระองคได.

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 460 [๒๕๔๓] เธอจะบวชไมไดเปนอนขาด เพราะวาใครๆ ในพระนครแลคามนคม ชนบทกพากนไมหงตม. [๒๕๔๔] เมอพระเจาสตโสมทรงผนวชเสยแลว บดน ขาพระพทธเจาทงหลายจก ทาอยางไรเลา พระเจาขา? [๒๕๔๕] เราเขาใจวา ชวตนถกชรานาเขาไป เปนของนอย ดจนาในโคลนฉะนน เมอชวตเปนของนอยเหลอเกนอยางน เวลานไมใชเวลาทจะประมาทเลย. เราเขาใจวาชวตนถกชรานาเขาไป เปนของนอย ดจนาในโคลนฉะนน เมอชวตเปนของนอยเหลอเกนอยางน แตพวกคนพาลยอมพากนประ มาท. คนพาลเหลานนอนเครองผกคอตณหาผกไวแลว ยอมยงนรก กาเนดสตวเดยรฉาน เปรตวสย และอสรกายใหเจรญ. [๒๕๔๖] กลมธลตงขนไมไกลปปผกปราสาท ชะรอยพระธรรมราชา ผเรองยศ ของพวกเราจะทรงตดพระเกศาแลว. [๒๕๔๗] พระราชาทรงหอมลอมดวยพระสนมนางใน เสดจไปเทยวยงปราสาทใด นคอปราสาทของพระองค เกลอนกลนไปดวยสวรรณบบผามาลย พระ ราชาทรงหอมลอมดวยหมพระประยรญาต เสดจเทยวไปยงปราสาทใด. นคอปราสาทของพระองค เกลอนกลนไปดวยสวรรณบบผามาลย พระราชาทรงหอมลอมดวยพระสนมนางใน เสดจเทยวไปยงกฏาคารใด. นคอกฏาคารของพระองค เกลอนกลนไปดวยสวรรณบบผามาลย พระ ราชาทรงหอมลอมดวยหมพระประยรญาต เสดจเทยวไปยงกฏาคารใด. นคอกฏาคารของพระองค เกลอนกลนไปดวยสวรรณบบผามาลย พระ ราชาทรงหอมลอมดวยพระสนมนางใน เสดจเทยวไปยงสวนอโศกวน ใด. นคอสวนอโศกวนของพระองค มดอกไมบานสะพรง นารนรมย ตลอดกาลทงปวง พระราชาทรงหอมลอมดวยพระประยรญาต เสดจ เทยวไปยงสวนอโศกวนใด. นคอสวนอโศกวนของพระองค มดอก ไมบานสะพรง นารนรมยตลอดกาลทงปวง พระราชาทรงหอมลอมดวย พระสนมนางใน เสดจเทยวไปยงพระราชอทยานใด. นคอพระราชอทยาน

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 461 ของพระองค มดอกไมบานสะพรง นารนรมยตลอดกาลทงปวง พระราชาทรงหอมลอมดวยหมพระประยรญาต เสดจเทยวไปในพระ อทยานใด. นคอพระราชอทยานของพระองค มดอกไมบานสะพรง นารน รมยตลอดกาลทงปวง พระราชาทรงหอมลอมดวยพระสนมนางใน เสดจ เทยวไปยงสวนกรรณการใด. นคอ สวนกรรณการของพระองค มดอก ไมบานสะพรง นารนรมยตลอดกาลทงปวง พระราชาทรงหอมลอม ดวยหมพระประยรญาต เสดจเทยวไปยงสวนกรรณการใด. นคอสวน กรรณการของพระองค มดอกบานสะพรง นารนรมยตลอดกาลทงปวง พระราชาทรงหอมลอมดวยพระสนมนางใน เสดจเทยวไปยงสวนปาฏ ลวนใด. นคอ สวนปาฏลวนของพระองค มดอกบานสะพรง นารน รมยตลอดกาลทงปวง พระราชาทรงหอมลอมดวยหมพระประยรญาต เสดจเทยวไปยงสวนปาฏลวนใด. นคอ สวนปาฏลวนของพระองค ม ดอกบานสะพรง นารนรมยตลอดกาลทงปวง พระราชาทรงหอมลอม ดวยพระสนมนางใน เสดจเทยวไปยงสวนอมพวนใด. นคอสวน อมพวนของพระองค มดอกบานสะพรง นารนรมยตลอดกาลทงปวง พระราชาทรงหอมลอมดวยหมพระประยรญาต เสดจเทยวไปยงสวน อมพวนใด. นคอสวนอมพวนของพระองค มดอกบานสะพรง นารน รมยตลอดกาลทงปวง พระราชาหอมลอมดวยพระสนมนางใน เสดจ เทยวไปยงสระโบกขรณใด. นคอ สระโบกขรณของพระองค ดาดาษ ไปดวยบบผาชาตนานาชนด เกลอนกลนไปดวยฝงวหค พระราชา ทรงหอมลอมดวยหมพระประยรญาต เสดจเทยวไปยงสระโบกขรณใด. นคอ สระโบกขรณของพระองค ดาดาษไปดวยบบผาชาตนานาชนด เกลอนกลนไปดวยฝงวหค. [๒๕๔๘] พระเจาสตโสมทรงสละราชสมบตนแลว เสดจออกผนวช ทรงผา กาสาวพสตร เทยวไปพระองคเดยว เหมอนชางเชอกตวประเสรฐฉะนน. [๒๕๔๙] ทานทงหลายอยาระลกถงความยนด การเลนและการราเรงในครงกอน เลย กามทงหลายอยาทาลายทานทงหลายไดเลย จรงอย สทสสนนคร

พระสตตนตปฎก เลม ๑๙ ขททกนกาย ชาดก ภาค ๑ - หนาท 462 นารนรมยยงนก ทานทงหลายจงเจรญ เมตตาจตหาประมาณมได ทงกลางวนกลางคนเถด เมอเปนเชนน ทานทงหลายจะไดไปสเทพบร อนเปนทอยของทานมบญกรรม. จบ จลลสตโสมชาดกท ๕. ______________ รวมชาดกทมในวรรคน คอ ๑. เตสกณชาดก ๒. สรภงคชาดก ๓. อลมพสาชาดก ๔. สงขปาลชาดก ๕. จลลสตโสมชาดก. จบ จตตาฬสนบาตชาดก. _______________