บ้านขุนน้ำ คีรีวง : ชุมชน...

บานขนนำ ครวง : ชมชนพงตนเอง

ประคอง สคนธจตต

92

ปท 27 ฉบบท 1 ตลาคม 2551 - มกราคม 2552

1. บทนำ บานครวง เปนชมชนทโดดเดนในดานการพงตนเองตงแตเรมตนตงหมบาน

ขนนำขน ในระยะแรกมเพยงไมกครวเรอนจนกระทงเพมจำนวนขนเปนชมชนใหญ

ในปจจบน สงทชาวชมชนบานขนนำครวงยดถออยตลอดมาคอ ความมงมนทจะ

พงตนเองใหไดมากทสดซงบางครงตองประสบความยากลำบากกตาม

ความจำเปนทตองพงตนเองในอดตนนเหนไดอยางชดเจนวาอนเนองมาจาก

สาเหตความอยรอดของชมชนเปนสำคญ โดยเฉพาะอยางยงเสนทางคมนาคมซง

ชมชนอยหางจากอำเภอลานสกาประมาณ 20 กโลเมตร ในอดตไมมถนนตองใช

ทางเทาเทานน ชาวบานจะตองชวยตวเองในระดบหนง โดยเฉพาะอยางยงในดาน

ปจจยส และความปลอดภยในชวตและทรพยสน ตองมการรวมพลงความสามคค

รวมแรงรวมใจกนเพอความอยรอดของทกคน มการรวมกลมในการพงพาตนเอง

และมการเรยนรไปดวยกน

ในการพงตนเองใหไดนนจำเปนอยางยงตองมผนำชมชนซงผนำในระยะแรก

คงเปนผนำทเปนทางการมเพยงกำนนและผใหญบานเทานน นอกจากนนยงมผนำ

ทไมเปนทางการไดแกพระภกษซงเปนผนำทางปญญาทางดานศลธรรมและจรยธรรม

ในวถชวตแบบดงเดมสวนใหญดำรงอยไดโดยใชภมปญญาชาวบานเปน

สำคญมปราชญชาวบานไดแกพระภกษและคนเกาแกในหมบานความจำเปนใน

การดำรงชวตดานปจจย 4 ตองหาใหไดในทองถนใหมากทสด อาหารทสำคญ คอ

*บทความนเปนการประมวลความรทไดจากการไปทศนศกษาทจดโดยศนยสงเสรมวจยและผลตตำรามหาวทยาลยเกรกเมอวนท5ตลาคม2552**หวหนาสาขาวชาการจดการทรพยากรมนษยคณะบรหารธรกจมหาวทยาลยเกรก

บานขนนำ ครวง : ชมชนพงตนเอง* ประคอง สคนธจตต **



93

ขาวและอาหารทะเลซงตองนำผลไมตางๆไปแลกมายารกษาโรคกอาศยสมนไพร

เปนหลก ทอยอาศยจำเปนตองสรางดวยไมซงสามารถหาไดในทองถน สวนเครอง

นงหมไดมาจากการซอ-ขายกบทองถนอน

สภาพการดำรงชพของชาวบานครวง ตงแตเรมตงหมบานนน อยในสภาพท

เรยกวาเปนการพงตนเองเปนหลก เพราะในสมยกอนประชากรมนอย ทดนทำกน

จงมเพยงพอสำหรบทกครอบครว ทรพยากรธรรมชาตปาไมหนาแนนและสตวปา

กชกชม วถชวตชาวบานครวงจงมความผกพนอยกบชมชนและธรรมชาต การ

ดำเนนชวตกหาไดจากดนนำปาไม เชนการหาของปาสมนไพรรกษาโรคพชผก

ตางๆ การจบปลา ลาสตว เปนตน และใชเสนทางนำในการคมนาคมและลองเรอ

เรอของคนบานขนนำนนเรยกวา “เรอเหนอ” จะตดทอนซงทงตนแลวขดลำเรอ

โดยใชภมปญญาทมอย เมอเปนลำเรอแลวกบรรทกผลไมหรอของปาไปแลกกบขาวสาร

กะปเกลอปลาแหงกบชาวเมองซงเปนระบบทพงพาอาศยกนโดยเอาของมาแลกของ

วธการแลกของกนนทำใหเกดระบบความสมพนธในรปแบบของความเปนเพอน

ของความเปนญาตในภาษาใตเรยกวา“เกลอ”คอสวนของความผกพนของเพอน

โดยมคำเรยกคนครวงวา “เกลอเขา” สวนคนบรเวณอาวไทยซงเปนพนทซงไปมา

หาสซอขายและแลกเปลยนสนคาซงกนและกน อนไดแกบรเวณปากนคร (อยใน

เขตอำเภอเมอง นครศรธรรมราชในปจจบน) ปากพนง เชยรใหญ จนไปสดท

อำเภอหวไทรเรยกวา“เกลอทะเล”

ชมชนครวงในระยะแรกไดรบความชวยเหลอจากทางราชการนอยมาก ทงน

เพราะชาวบานมงชวยเหลอตวเองเปนหลก เนองจากเดมเปนหมบานขนาดเลกจง

อยกนแบบเครอญาต มการลงแขกชวยเหลอกน บคคลภายนอกไมสามารถจะ

แปลกปลอมเขามาได คดอาชญากรรมจงมนอย สงผลใหความปลอดภยในชวต

และทรพยสนมสงมาก

บทความน ตองการนำเสนอเกยวกบการพงตนเองของชมชนครวงกบชวต

ความเปนอย ทามกลางหบเขาและธรรมชาตในการปรบตวใหอยกบธรรมชาต แม

ในป พ.ศ.2531 ทหมบานนตองประสบอทกภยจนถงขนวกฤต แตชมชนแหงน

สามารถพลกฟนกลบสสภาพเดมและไดพฒนาจนเปนชมชนทเขมแขง โดดเดน

94


และมชอเสยงในการพงตนเองในทสด นอกจากนยงตองการนำเสนอการเปลยนแปลง

ของชมชนบานครวงตลอดจนการพงตนเองในอนาคตอนเนองมาจากการเปลยนแปลง

ตามกระแสโลกาภวตนอนเปนสงทหลกเลยงไมได

2. ขอมลเบองตน ครวงเปนชมชนเลกๆ ตงอยในทราบหบเขาของเทอกเขานครศรธรรมราช

พนทตำบลกำโลนอำเภอลานสกาจงหวดนครศรธรรมราชเปนชมชนทมประวตศาสตร

เกาแกและนาภมใจในความเปนมา ความกลาหาญ ความอดทนและการตอสของ

บรรพบรษทนบยอนไปไดกวา200ปทผานมา

เดมชมชนครวง มชอเรยกวา “บานขนนำ” เหตเพราะมพนทอยใกลตนนำ

จากยอดเขาหลวง ในเทอกเขานครศรธรรมราช ทำใหมลำคลองไหลผานกลาง

หมบานตลอดป ถง 3 สาย คอ คลองปงคลองทาหา และคลองทาชาย ซงไหลมา

บรรจบกนทหนาหมบาน เรยกวา คลองทาด แลวไหลไปสเมองนครศรธรรมราช

ออกทะเลทปากนคร มระดบนำลกเพยงพอสำหรบใชเปนเสนทางขนสง สญจรไป

มาได นอกจากนหมบานอนๆ ทตงอยบนเทอกเขาใกลตนนำกใชคำวา “ขนนำ”

นำหนาชอชมชนเหมอนกน เชน ขนนำเขาแกว ขนนำทางว ขนนำกำโลน เปนตน

ตอมาชอหมบานถกเปลยนเปนบาน “ครวง” ซงมความหมายวา “บานทอย

ในวงลอมของภเขา” ตามชอวดทสรางขนมา และอยในเขตปกครองทองถนของ

ตำบลกำโลนสบมาจนถงปจจบน

กลมผตงรกรากครงแรกนนเปนกลมทอพยพเขามาประมาณ7ตระกลซงเปน

ตระกลใหญๆ อยในปจจบน คอ ตระกลตลงจตร ตระกลตลงเพชร ตระกลสขใส

ตระกลประพฒน ตระกลจะระนล ตระกลธวชกาญจน และตระกลสชลจตร

ซงตอมาตระกลเหลานไดมสมพนธตอกน โดยลกหลานไดแตงงานและเกยวดอง

เปนเครอญาตกนทงหมด (ธรพนธ จฬากาญจน, 2539) ความเปนเครอญาต

ของคนในหมบานน ไดกลายเปนปจจยสำคญในการชวยเหลอเกอกลกน อนนำ

ไปสความสามารถพงตนเองของหมบาน



95

บรรพบรษของชาวครวง ทเขามาตงรกรากเปนกลมแรก เปนบรรดาไพรท

หลบหนการเกณฑทหารเพอไปรบทเมองไทรบร (มาเลเซยในปจจบน) สมยกรง

รตนโกสนทรตอนตน (สมยรชกาลท 1 – 2) จงไดชกชวนกนเดนลดเลาะเรอยมา

ตามคลองขนนำ จนกระทงมาถงทราบเลกๆ ระหวางหบเขา ซงมภเขาลอมรอบไว

หมดทกดานมทำเลทยากตอการถกตดตามและยงเปนพนทอดมสมบรณมลำนำไหล

ผานตลอดป บรรดาไพรกลมนำจงพรอมใจกนจบจองพนทบรเวณทราบระหวางหบเขา

แผวถางสรางทพกอาศยอยรวมกนเปนชมชนเลกๆและปลกผลไมขนไปตามรมฝง

คลองทง3ดานคอเขาหอยสงขเขายอดเพลและเขาหลวงโดยปลกพนธไมหลาย

ชนดไวรวมกบพนธไมธรรมชาตบรเวณเชงเขาเกดเปนรปแบบทเลยนวถธรรมชาต

ผลไมทสำคญของชมชนไดแกมงคดทเรยนพนบานลางสาดลองกองขนนกลวย

จำปาดะ สะตอ หมาก พล ลกเนยง ฯลฯ โดยเฉพาะมงคดเปนผลไมทมชอเสยง

มากของบานครวง ชาวบานชวนใหมาเยอนหมบานในชวงฤดฝน เพราะถาพกใน

หมบาน(แบบโฮมสเตย)จะไดกนมงคดทเกบเองจากตนกนเทาไรกไดไมคดเงน

แตขอใหเกบเปลอกมงคดมาใหเจาของดวย เพราะเปลอกมงคดจะถกนำไปทำสบ

และแชมพมสรรพคณในการรกษาโรคเกยวกบผวหนงหลายอยาง แตในชวงทไมใช

หนามงคด ไปเมองนครฯ ตองหามงคดออนเสยบไมกน (ชาวนครฯ เรยกวา

“มงคดคด”)มงคดออนเปนมงคดทออกนอกฤดกาลและหลนกอนวยชาวบานจะ

นำมาแกะเปลอกเอาเนอออนขางในแชนำเกลอเพอไมใหดำแลวเสยบไม สงขายให

ตามรานอาหารทมนกทองเทยววนเวยนเขาไป โดยเฉพาะในตวเมองนครฯ ขายได

ราคาดราคาไมละ15-25บาท(ไมหนงม4-5ลกแลวแตขนาด)ชาวครวงเรยก

สวนผลไมของตนเองวา“สวนสมรม”(ผสม+รวม)เปนแนวทางการผลตทพงพง

ธรรมชาตใชเทคโนโลยแบบเรยบงายใหตนไมดแลกนเองไมมปญหาการแพรระบาด

ของโรคแมลง ไมจำเปนตองใชปยและสารเคมใดๆ ชาวบานสวนใหญจงยงคงยด

อาชพสวนสมรมเปนอาชพหลกจนถงปจจบน นอกจากน ยงมชาวบานในชมชน

เปนพอคาคนกลาง รบซอผลผลตจากสวนไปขายทตลาดหวอฐ จงหวดนครศรธรรมราช

(พรพไล เลศวชา, 2532) ความอดมสมบรณในธรรมชาตนไดเปนสงสำคญอก

ประการหนงททำใหหมบานทำการผลตและพงตนเองได

96


ตอมาในปพ.ศ.2505พ.ศ.2518และพ.ศ.2531ไดเกดอทกภยและถอ

ไดวาอทกภยเมอ พ.ศ. 2531 (21 พฤศจกายน 2531) เปนมหนตภยทรายแรง

ทสดเทาทชาวครวงเคยประสบมาบานครวงประสบเหตนำปาไหลหลากเกดเหตการณ

นำทวมอนเนองมาจากฝนตกตดตอกนเปนเวลานานถง 13 วน นำปาทะลกพรอม

ดน โคลน ทราย และมทอนซงมหมาจากเทอกเขาหลวง จากการทำไมสมปทาน

ไหลทะลกเขาหมบานทางคลองทาด เขากดเซาะพนดนและทะลกเขาทำลายหมบาน

โดยทบถมทำลายบานเรอนโบสถวหารโรงเรยนบานเรอนถกนำพดพาหายไปนบ

รอยหลงชวตผคนลมตายเกดความเสยหายมากทงชวตและทรพยสนของชาวครวง

เหลอเพยงซากปรกหกพงของบานเรอน โบสถและวหารไวเปนสงเตอนใจ ซงเปน

เหตการณประวตศาสตรของประเทศไทย ชวตความเปนอยของชาวครวงไดรบผล

กระทบมากทางราชการไดแนะนำใหอพยพไปตงหมบานใหมในททปลอดภยแต

ชาวครวงไมยอมโยกยายไปจากถนเดมของบรรพบรษ เพราะชวตผกพนจนละทง

ถนฐานไมได ซงจากเหตการณในครงนชาวครวงไดรบพระมหากรณาธคณจาก

พระบาทสมเดจพระเจาอยหวไดทรงพระราชทานเงนมากกวา 100 ลานบาท เพอ

นำมาแกไขปญหาในการปองกนภยพบตทางนำในระยะยาว (ยงยทธ กระจางโลก,

2552)

จากบทเรยนครงน ทำใหชาวครวงกลบมาใหความสำคญตอการอยรวมกบ

ธรรมชาตแบบพงพา โดยจดตงกองทนเตมสเขยวใสเขาหลวง เพอทำหนาทแทน

ชมชนในการดแลรกษาทรพยากรธรรมชาตรวมกบองคกรภายนอก จดกจกรรมให

ชาวครวงฟนฟและปกปองปารอบชมชน จดกจกรรมปลกปาทดแทนตงแตพนราบ

ในหบเขาครวงถงยอดเขาหลวง รวมกนปลกตนประดตลอดแนวคลองปง คลองทาหา

คลองทาชาย และคลองทาด เพอยดเกาะหนาดนและปองกนการพงทลายของดน

บรเวณรมตลง รวมทงเปนภมทศนทดของชมชนอกทางหนง ตลอดจนเปนแหลง

ใหความร ปลกฝงจตสำนกการอนรกษปาแกชาวบาน เพอรกษาปารอบชมชน

(แผนพฒนาชมชนฯอบต.กำโลน,2552)

ภายหลงอทกภยในป พ.ศ. 2531 ลกษณะทางกายภาพของชมชนเปลยนแปลง

ไปสายนำเปลยนทศทางมความคดเคยวลดลงไหลตดผานตรงกลางหมบานแบง



97

ชมชนออกเปนสองฝงคลองประกอบกบระยะนนเปนชวงทกระทรวงมหาดไทย

ตองการแบงเขตการปกครองพนทซงมประชากรหนาแนนเปนหมบานใหม ชมชน

ครวงจงถกแบงเปน4หมบานคอบานครวงหมท5บานครทองหมท8บานขน

ครหมท9และบานครธรรมหมท10มาถงปจจบน

ชาวครวงรอยละ 68 มงานทำตลอดปและมชวงวางจากการผลตประมาณ 3

เดอน ซงเปนชวงฤดนำหลาก จะอยระหวางเดอนพฤศจกายนถงเดอนมกราคม

โดยชาวบานจะรวมกลมทำอาชพเสรม เชน แปรรปผลผลต ผลตสนคาพนบาน

ไดแก ผามดยอมสธรรมชาต และผลตภณฑจากผามดยอม เครองจกสาน การ

แปรรปสมนไพรการถนอมอาหารจากผลผลตในสวนสมรม

อาชพเสรมทนยมอกอาชพหนงคอ การรบจางทวไป สวนใหญเปนการจาง

งานในสวนสมรม เชน ดายหญา เกบผลผลต ซอมแซมสวน เปนตน อาชพรบจาง

เปนทางเลอกหนงของชาวบานทมทดนของตนเองนอย ไมเพยงพอตอการยงชพ

นอกจากนยงมอาชพเสรมดานการบรการการทองเทยวเชงอนรกษ ซงเปนผลจาก

การเปดตวหมบานเพอการทองเทยว โดยชาวบานทำหนาทเปนมคคเทศก ใหความร

เรองวถชวตและวฒนธรรมทเปนเอกลกษณของคนในชมชนแกนกทองเทยว รวม

ถงเปนผนำทางศกษาธรรมชาตและพกแรมบนอทยานแหงชาตเขาหลวง นอกจาก

นยงใหบรการทพกในชมชน (Home Stay) ซงดำเนนการโดยชมรมการทองเทยว

อนรกษบานครวง ทำใหชมชนครวงไดรบรางวลชนะเลศการประกวดหมบานทองเทยว

เชงอนรกษบานครวงโดยการทองเทยวแหงประเทศไทย(ททท.)เมอปพ.ศ.2541

(ยงยทธกระจางโลก,2552)

3. การพฒนาและเปลยนแปลงของชมชนบานครวง ชมชนบานครวงไดรบการพฒนาและการเปลยนแปลงมาอยางตอเนอง

ยาวนาน และการพฒนานมาจากความกระตอรอรนของชาวบานเอง และมาจาก

ความชวยเหลอของหนวยงานและองคกรตางๆ ทงภาครฐและเอกชน โดยมราย

ละเอยดเกยวกบการพฒนาและการเปลยนแปลงในชมชนดงน

98


3.1 ชวงการพฒนาและเปลยนแปลงกอนป พ.ศ. 2531 จากสภาพภมอากาศและภมประเทศทอยบนพนทราบแองกระทะระหวางภเขาและอยในเขตภมอากาศแบบคาบสมทร ไดรบอทธพลจากลมมรสมทงจากฝงทะเลอนดามนและฝงอาวไทยมปรมาณนำฝนโดยเฉลยอยในเกณฑสงและลกษณะดนทพงทลายไดงาย ทำใหพนทชมชนครวงประสบปญหาอทกภยผสมกบการพงทลายของดนอยเสมอโดยมเหตการณครงใหญทเกดขนกบชาวครวงและเหตการณดงกลาวกไดเปลยนวถชวตของชาวครวงซงมอยถง3ครงใหญๆคอครงแรกปพ.ศ.2505เกดวาตภยทแหลมตะลมพกและชมชนครวงทำใหบานเรอนและสวนผลไมของชาวครวงเสยหายมาก นอกจากนน ลำคลองกตนเขนเนองจากการพงทลายของหนาดน ทำใหการดำเนนชวตทางนำยตไป ชาวบานตองชวยกนกอสรางถนนไปทางวดโคกเพอตดตอกบโลกภายนอก ครงทสอง ป พ.ศ. 2518 เกดอทกภยครงใหญ นำปาไหลทะลกเขาสชมชน ดนและหนบนภเขาถลมลงมา ทำใหเกดความเสยหายอยางหนก ทงบานเรอน ทรพยสน และชวตของชาวครวง จากอทกภยดงกลาว ทำใหชาวบานหลายคนมหนสนและบางคนถงกบตองขายทดนชาวบานมการปรกษาหารอกน ในทสดกมการรวมกลมกนจดตงกลมออมทรพยในปพ.ศ.2523เพอชวยเหลอคนภายในชมชนมใหตองรบภาระหนสนทเกดจากดอกเบยเงนกทสงครงทสามปพ.ศ.2531ซงนบเปนมหนตภยครงรายแรงทสดกลาวคอบานเรอนตลอดจนโรงเรยนตลาดสดโบสถและศาลาเสยหายอยางหนกจากอทกภยครงนทำใหชาวบานหนมาปรกษาหารอกนวาถาตองการอาศยอยทเดม ตองแสวงหาแนวทางการอนรกษทรพยากรธรรมชาตโดยเฉพาะอยางยงทรพยากรปาไม ชาวบานจงไดแนวคดโดยการหาอาชพเสรมโดยการจดตงกลมอาชพตางๆเพอลดการใชทรพยากรธรรมชาตและใชอยางมประสทธภาพและอยางยงยน ในชวงระยะเวลาดงกลาวนมการพฒนาและเปลยนแปลงทเกดขนในหมบานทสำคญโดยปพ.ศ.2518ตำรวจตระเวนชายแดนไดเขามาจดโครงการฝกลกเสอชาวบานรน881มผเขารวม700-800คนมการฝกเยาวชนและไทยอาสาปองกนชาต และในป พ.ศ. 2525 การไฟฟาสวนภมภาครวมกบชาวบานนำไฟฟาจากตวอำเภอลานสกาเขาสชมชนครวง สงผลใหวถชวตของชาวบานมการเปลยนแปลงไป

จากเดมความเปนอยสะดวกสบายขนทงการอปโภคบรโภค



99

ป พ.ศ. 2528-2529 เปนยคทหมบานครวงโดงดงทสด โดยไดรบคดเลอก

ใหเปนหมบานอาสาพฒนาและปองกนตนเอง(อ.พ.ป.)อนดบ1ทงการประกวด

ในระดบจงหวดและระดบภาคและไดรบรางวลชมเชยพเศษระดบประเทศ โดยได

รบเงนรางวล100,000บาทเพอนำมาพฒนาหมบานโดยทางชมชนครวงไดฝาก

เงนจำนวนนไวกบกลมออมทรพย ในปเดยวกนนหมบานครวงยงไดรบรางวลหม

บานแผนดนธรรมแผนดนทองอกดวยเนองมาจากพระครนเทศธรรมรกษพระสงฆ

สายธรรมทตไดอบรมและพฒนาจตใจชาวครวงใหลด ละ เลกอบายมข พรอมทง

ใหตงใจทำงานและประพฤตตวในทางทด

การทชาวบานครวงไดรบรางวลดงกลาวขางตนเปนเพราะวาชาวบานไดรวม

ตวและชวยกนพฒนาหมบานโดยสาธารณสขจงหวดไดเขามารณรงคใหสรางสวมซม

ทกบาน และชาวบานไดสรางซมและรวหนาบาน พฒนาถนนรกษาความสะอาด

ของหมบานมการทำปายชอบานและปายคำขวญตางๆทกซอกซอย

3.2 ชวงการพลกฟนหมบานหลงป พ.ศ. 2531

หลงจากเหตการณมหาอทกภยไดสรางความเสยหายใหแกหมบานครวง

อยางมหาศาลดวยดนภเขาทถลมลงมานำปาพดพาบานเรอนตนไมและทดนทำ

กนพงเสยหายและทำลายเสนทางนำทใชตดตอกบภายนอกจนหมดสน ชาวบาน

ตางตอสกบภยธรรมชาตดวยตนเองกอนทหนวยงานตางๆ ทงภาครฐและองคกร

เอกชนจะเขามาชวยเหลอ ตองใชกอนหนมาถมตลงเพอจดทางนำ มการปรบเปลยน

เสนทางนำทจะถอเรอไปยงหมบานอน และรอฟนปลกสวนผลไมขนใหม ดวย

ความสามคคและการบรหารจดการของชมชน ทำใหสามารถกอบกชมชนขนมาใหม

ไดอยางมนคงในทสด และเรยนรทจะทำการรกษาสภาพธรรมชาตของปาไว เพอ

รกษาความสมดลของระบบนเวศ มใหภยธรรมชาตทำลายชมชนครวงไดอก จาก

เหตการณมหาอทกภยของชมชนครวงในครงนรฐบาลไดมการประกาศปดปาและ

ยกเลกสมปทานปาไมทวประเทศแตกนบวาสายเกนไปสำหรบคนครวง

หลงจากชมชนครวงไดประสบอทกภยครงรายแรงทสดชมชนไดมการพฒนา

และเปลยนแปลงชมชนครงใหญ โดยกลมผนำชมชนกำนนผใหญบานและแกน

นำกลมตางๆ รวมกบสวนสรางสรรคนคร-บวรรตน ไดจดตงกองทนเตมสเขยวใส

100


เขาหลวง มการจดกจกรรมเดนปาสำรวจความเสยหายและปลกปาทดแทน ตงแต

พนราบไปจนถงยอดเขาหลวง จากการทำลายปาบนยอดเขาหลวงจนนำมาสการ

ทะลกของทอนซง ชาวบานไดใชภมปญญาในการปลกปาบนภเขาโดยการยงพนธ

พชตางๆขนไปบนภเขามทงลกไทรและพนธพชตางๆเพอสมานรองรอยของปาท

ถกทำลาย ทำใหตนไมเหลานนสามารถชวยเกบนำและลดความรนแรงจากกระแส

นำไดนอกจากนยงมการปลกตนประดตลอดแนวคลองปงคลองทาหาคลองทาชาย

และคลองทาด เพอปองกนการพงทลายของหนาดนบรเวณรมตลง มการรณรงค

รวมกนรกษาสงแวดลอม

ชมชนครวง มการจดงานรำลกอทกภย ป พ.ศ.2531 โดยจดขนทกวนท 22

พฤศจกายนของทกปชาวครวงจะรวมกนทำบญอทศสวนกศลใหแกผเสยชวตในเหตการณ

นำทวมครวง เพอเปนอทาหรณเตอนใจชาวครวง ไมใหกระทำในสงทเปนสาเหตของ

ภยพบตมาสชมชนอกนอกจากนยงมการชวยเหลอของหนวยงานจากภาครฐและ

องคกรเอกชนคอ

- โครงการฟนฟพนทและบรรเทาอทกภยบานครวงโดยกรมชลประทาน

เปนโครงการอนเนองมาจากพระราชดำร ใหมการขดคลองและปองกน

ตลง เพอแกปญหาการกดเซาะหนาดนและลดแรงปะทะของนำในคลอง

ใชงบประมาณ300ลานบาท

- กองทพภาคท 4 รวมกบมลนธหมบาน มาชวยสรางทพกพงชวคราว

ประมาณ300หลงใหกบชาวบานทถกอทกภยทำลายไปกอนทชาวบาน

จะสรางบานหลงใหมมลนธศภนมตเขามาดแลเรองทวไปและเกบขอมล

เพอทำวจย

นอกจากนยงมโครงการทสำคญๆ ในการพฒนาและเปลยนแปลงชองชมชน

อาทเชน กรมชลประทานทำโครงการประปาจากบรเวณนำตกวงไมปกเพอใชใน

การเกษตร กรมโยธาธการไดสรางสะพานขามคลองมาสชมชนครวง สะพานมความยาว

ประมาณ100เมตร

ป พ.ศ. 2535 ไดมโครงการอบรมและสรางผนำใหกบชมชนครวง ดำเนน

การโดยมลนธโกมล-คมทองไดรบการสนบสนนจากกองทนไทย-ออสเตรเลย(TACAP)



101

มลนธหนงสอพมพไทยรฐไดกอสรางโรงเรยนไทยรฐวทยา74(ชมชนครวง)เพอ

ใหเปนสถานศกษาในชมชนแทนอาคารเรยนเดมทถกอทกภย นอกจากนวทยาลย

ครนครศรธรรมราช (มหาวทยาลยราชภฎนครศรธรรมราชในปจจบน) ไดเขามา

ใหความรดานการประกอบอาชพและชวยฝกผนำเชนกน

โดยในปเดยวกนน ไดเกดจดเปลยนทสำคญของชมชนครวง คอ มการแยก

หมบานจากหมท 5 เดม เนองจากจำนวนประชากรทเพมขน การปกครองดแลไม

ทวถงและงบประมาณไมเพยงพอตอการพฒนาโดยมผใหญบานปกครองในแตละ

หมบาน

นอกจากนมหาวทยาลยวลยลกษณรวมกบสถานทตออสเตรเลย ไดสนบสนน

โครงการพฒนาอาชพเสรมเพอการอนรกษธรรมชาต (พออ.) เพอใหชาวบานลด

การทำลายปาและใหชมชนรจกพงตนเองในการประกอบอาชพรวมถงธรกจชมชน

ชมชนครวงมชอเสยงในดานการทองเทยวเชงอนรกษ โดยในป พ.ศ. 2539

มการจดตงชมรมการทองเทยวเชงอนรกษบานครวง ทมคณะกรรมการซงเปน

ชาวบานเปนคนบรหารงานเพอทำหนาทในการบรหารจดการการทองเทยวเชง

นเวศและในปพ.ศ.2541ไดรบรางวลกนนรทองคำรางวลยอดเยยมอตสาหกรรม

ทองเทยวประเภทเมองและชมชน (Thailand Tourism Awards 1998) ของการ

ทองเทยวแหงประเทศไทย

มกจกรรมการกอสรางถนนในชมชนระยะทาง10กโลเมตร เพอสงเสรมการ

ทองเทยวโดยการทองเทยวแหงประเทศไทย มการทำโครงการสรางปายสอความ

หมายตามแหลงทองเทยวในชมชน โดยการทองเทยวแหงประเทศไทย นอกจาก

นนกรมสงเสรมอตสาหกรรม กระทรวงอตสาหกรรมไดกำหนดใหชมชนครวงเปน

หมบานอตสาหกรรมทองเทยว ซงเปนโครงการตนแบบ 1 ใน 20 หมบานใน 19

จงหวดทวประเทศและไดสนบสนนงบประมาณกอสรางศนยผลตภณฑชมชนแก

หมบานครวง และกระทรวงมหาดไทย โดยหนวยงานพฒนาชมชนกำหนดให

ชมชนครวงเปนหมบานโอทอปตนแบบ และตอมากระทรวงการทองเทยวและกฬา

ไดคดเลอกชมชนครวงเปนหมบานทองเทยวโอทอป 1 ใน 4 หมบานตนแบบทว

ประเทศ

102


4. กระบวนการเรยนรของชาวบานเพอการพงพาตนเอง ชาวบานครวงมกระบวนการเรยนรเพอความอยรอดของชมชนตนเองตลอด

เวลาถงแมจะประสบภยพบตในป2531แตกสามารถพลกฟนจนกลายเปนชมชน

ทเขมแขงเปนตวอยางสำหรบการเรยนรแกชมชนอนๆโดยมกระบวนการเรยนร

ของชาวบานเพอการพงพาตนเองของชาวครวงในดานตางๆมดงน

4.1 ทางดานเศรษฐกจ

1) ทางดานการผลต ตวอยางทเหนไดชดคอ “สวนสมรม” (หรอ

สวนผสมผสานแบบดงเดม) เปนการสบทอดรปแบบและวธการเพาะปลกพชแซม

ปาดงเดม เมอเกดทวางตรงไหนจะปลกไมผลทดแทนตรงนน ในกรณทไมผลตน

ใดใหผลนอยลง หรอกำลงจะหมดอาย ชาวครวงจะนำตนใหมของพนธไมผลท

ตองการจะปลกแทนไปปลกเคยงไวกอนเมอถงอายทจะใหผลจงตดโคนตนเดมลง

ทำใหผลผลตไมขาดตอน ชมชนครวงรบพชพนธใหมเขามาแตอยบนฐานการพง

ตนเองและระบบสวนสมรมเดมเปนหลกเปนทนาสงเกตวาไมเคยมการถายทอด

ความรเกยวกบสวนผลไมจากหนวยงานราชการสชมชนครวง แตความรทงหมด

เปนความรทชมชนครวงสบทอดและพฒนาจากประสบการณของตนเองทงสน

เชน การปลกพชหลายๆ อยางปนกนจะชวยปองกนการแพรระบาดของโรคพชได

หรอการแกปญหาเกยวกบสตวปาเชนกระรอกกดกนผลไมทปลกเชนทเรยนชาวบาน

จะปลกขนนรอบๆ สวนเพอใหกระรอกกนแทนทจะเขามากนทเรยนและผลผลต

ชนดอนๆ หรอการใชวสดธรรมชาตมาหอหมผลออน เชน ใชโคระหรอรงจำปาท

สานจากใบมะพราวในทองถนมาหอหมผลขนนหรอจำปาดะเพอพรางตาไมให

แมลงกดกนและชวยใหผวของมนสวยเปนตน

ในดานการประกอบอาชพเกษตรกรรมจะเหนไดวาชาวบานไดพยายาม

ผลตสนคาใหสอดคลองกบความตองการของตลาดและเหมาะสมกบสภาพพนท

ของตนเอง ชาวบานไดมการเปลยนพชเศรษฐกจทนำมาปลกในหมบาน โดยชาวบาน

ไดอาศยพอคาแมคาทเขามารบซอสนคาเกยวกบราคาและปรมาณความตองการ

ของสนคาแตละชนดชาวบานเคยนำยางพารามาปลกแลวพบวาไมเหมาะกบสภาพ

พนทบานครวง เพราะฝนตกหนกเปนระยะเวลานานทำใหผลผลตนำยางไดนอย



103

กวาทอนๆ ในภาคใตดวยกน นอกจากนนการใชเลอยยนตสามารถโคนถางปาไดมาก เพอนำพนทไปปลกพชใหมๆ เชน ขง ปรากฏวา การโคนถางปาทำใหสภาพแวดลอมเสอมโทรมลงอยางรวดเรว ชาวบานไดเรยนรสงเหลานดวยตวเอง จงไดชวยกนรกษาสภาพปาไวตอไป 2) ดานการตลาด ชาวบานไดเรยนรวาการทผลผลตทางการเกษตรออกสตลาดพรอมกน เชน ตลาดหวอฐ อำเภอเมอง จงหวดนครศรธรรมราช ซงเปนตลาดขายสงสนคาเกษตรทสำคญนน ราคาสนคาทเกษตรกรไดรบจะตำ แตชาวบานกชะลอการเกบผลผลตเชนทเรยนและสะตอไวไมไดชาวบานเคยนำสนคาไปขายทตลาดหวอฐเอง กไมไดราคาด เนองจากนายหนา (หรอ หยง) ในตลาดดงกลาวไดฮวราคากนอยางเปนระบบ ทำใหพอคาหนาใหมเขาไปไดลำบาก ตอมาชาวบานไดนำสนคาไปขายทดานจงโหลน บรเวณจดผานแดนระหวางประเทศไทยและประเทศมาเลเซยซงเปนพนทอำเภอสะเดา จงหวดสงขลาในปจจบน แมวาจะไดราคาดแตถกรดไถ เมอผานดานตรวจและตอรองราคาไดยากเพราะไมรภาษามาเลเซย จงไมไดนำสนคาไปขายอก นอกจากนนผนำชาวบานเคยไปตดตอกบผสงออกทกรงเทพฯ แตปรากฏวาในทางปฏบตตองไปขายผานนายหนา หรอหยงทตลาดหวอฐเหมอนเดม 3) ดานสนเชอ หรอแหลงเงนทน ชมชนครวงไดตระหนกเปนอยางดถงความสำคญของแหลงเงนทนทจำเปนตองใชในการประกอบอาชพ จงไดพยายามกอตงกลมทเปนของชาวบานเอง โดยไดตงเปนสหกรณกอน แตตอมาผนำชาวบานบางคนเหนวาจะพฒนาไปไดยากจงลาออกจากสมาชกสหกรณแลวเปลยนไปเปนการกอตงกลมออมทรพยขนแทนในลกษณะของธนาคารชมชนโดยอาศยแนวทางของกลมสจจะออมทรพยของกรมพฒนาชมชน ป 2523 โดยเรมจากชาวบานจำนวน51 คน ไดตงสจจะวาจะฝากเงนคนละ 25-50 บาทตอเดอน มเงนทนตอนแรกเพยง35,000บาทจนถงป2531เมอเกดอทกภยครงรายแรงปรากฎวามสมาชกประมาณ1,700คนมเงนทนหมนเวยนประมาณ10ลานบาทกลมออมทรพยนมบทบาทสำคญในการชวยปลดหนสนของชาวบานจากธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร (ธกส.) ในป 2542 มสมาชก 1,856 คน และในป 2552 มสมาชก2,200คนมเงนทนหมนเวยนประมาณ40ลานบาท

104


4) ดานแรงงาน เนองจากการทำสวนของบานครวงตองทำในพนทไหลเขา

จำเปนตองใชแรงงานมากกวาในทราบ นอกจากนนยงไมสามารถจะเดนทางไป

ทำงานแบบเชาไปเยนกลบได เนองจากการคมนาคมไมสะดวกจงไดปลกกระทอม

หรอขนำอยกนหลายๆ ครอบครว เพอจะไดมเพอนและมแรงงานทพรอมจะชวย

เหลอกนอกดวย การพงพาอาศยในวถการผลตเชนน ตอมาไดพฒนาอยางเปน

ระบบเรยกวา “กลมทำสวน” เปนการจดระบบการแลกเปลยนแรงงาน การชวย

เหลออยางเทาเทยมขนในชมชน ลดภาระคาใชจายในสวนทเปนคาจางแรงงานใน

สวน กลมแรงงานมพฒนาการของตนเองมายาวนาน เรมจากการเกาะกลมอยใน

พนททำกนดวยกนจนถงขนการพฒนาพนทรวมของกลม เชน การลงแรงกนทำ

ทางจากชมชนลดเลาะไปตามสวนบนไหลเขาเพอใหรถจกรยานยนตสามารถขนไป

จนถงขนำในสวนไดตอมาในระยะหลงมการออมทรพยกนภายในกลมแรงงานเกด

ขนอกดวยเปนการชวยเหลอกนในเรองคาใชจายในการประกอบอาชพอกทางหนง

การทำสวนของชาวบานชมชนครวงมความจำเปนตองอาศยแรงงานและ

ความรวมมอของเพอนบานอยางใกลชดตงแตในอดตชาวบานซงไดทำมาหากนใน

บานครวงตลอดมาเลาวา การทพนทเพาะปลกอยตดกบปาเขา ซงเปนปาดงดบม

โรคและสตวรายชกชม เมอขนไปทำสวนตองอยหลายๆ วน จำเปนตองเตรยม

เสบยงอาหาร โดยเฉพาะเครองครวไปครงละมากๆไปอยกน2-3คนรวมทงลก

ดวย ถาลกคนไหนตองเรยนหนงสอกฝากไวกบคนขางบาน จะเหนไดวาการพงพา

อาศยกนในหมบานจงเปนเรองทมความสำคญมาก ลกๆ ทยงเลกไมตองไปโรงเรยน

กนำไปเลยงทสวนได ในเรองอาหารการกนเนองจาก ผก ปลา หรอเนอสตว

สามารถจะหาไดในปา ในหวย ไดงาย ดงนนแตละครอบครวจงเตรยมไปเฉพาะ

เครองปรง เชนเกลอนำปลากะปหอมกระเทยมและขาวสารเทานน สวนผกปลา

หรอเนอสตวสามารถหาไดในปาในหวยจะเหนไดวาการพงตนเองในเรองแรงงาน

ของชาวบานครวงไดดำเนนการตงแตครงอดต การประกอบอาชพของแตละครอบครว

จำเปนตองอาศยความรวมมออยางใกลชดของเพอนบานดวย ความจำเปนเชนน

ยงคงมอยจนถงปจจบนแตเปลยนแปลงไปเปนการรวมมอกนโดยจดตงขนเปนกลม

เชนกลมทำสวนเปนตน



105

4.2 บทบาทของผนำชมชนกบการพฒนาหมบาน หมบานครวงมผนำอย2ประเภทดวยกนคอผนำทเปนทางการไดแกกำนนผใหญบานเปนตนอกประเภทหนงคอผนำทไมเปนทางการไดแกพระและผนำทเปนชาวบานธรรมดาททกคนยอมรบนบถอ นอกจากผนำทเปนบคคลแลว ในหมบานครวงยงมคณะกรรมการหมบาน ซงเปนกลมผนำทางการ และกลมผนำทไมเปนทางการอกจำนวนมาก เชน กลมออมทรพยเพอการผลตบานครวงกลมมดยอมเปนตน หมบานครวงในอดตมปญหาทางดานสงคมมากมายเชนเดยวกบหมบานอนๆ เชนเรองการพนน สรา และอบายมขตางๆ ผนำชมชนทมบทบาทสำคญ คอ อดตเจาอาวาสวดครวง คอพระครนเทศธรรมรตน (มรณภาพเมอ พ.ศ. 2530) ไดพยายามเทศนาสงสอนประชาชนใหเหนโทษของอบายมข โดยการเปดเทปธรรมะของหลวงพอปญญานนทะภกขแหงวดชลประทานอำเภอปากเกรดจงหวดนนทบร และหลวงพอพทธทาสภกข แหงสวนโมกขพลาราม จงหวดสราษฎรธาน ซงเปนพระทมชอเสยง ในระยะแรกปรากฎวาชาวบานไมเหนดวยและไมไดลดเลกอบายมขตางๆ ตามททานเจาอาวาสแนะนำสงสอน ตอมาชาวบานไดตระหนกวาหากในหมบานยงคงมอบายมขอยการพฒนาตางๆ ยอมเปนไปไดยาก จงไดชกชวนกนปฏบตตามคำสงสอนทอดตทานเจาอาวาสไดเผยแพรตลอดมา ผนำหมบานทสำคญมอยหลายคนดวยกน เนองจากหมบานครวงตองตอสกบภยธรรมชาตตลอดมา ผนำหมบานจงมความสำคญเปนอยางมากในการผลกดนโครงการพฒนาตางๆ ในหมบาน โดยเฉพาะอยางยงการฟนฟสภาพหมบานภายหลงประสบภยธรรมชาตแตละครงผนำหมบานคนสำคญทจะนำมากลาวถงในทนมอย2คนดวยกนคอนายตรวธพาระพฒนและนายฝากตรถวลยซงมบทบาทในการพฒนาทงในดานวตถและจตใจ ผลงานสำคญของนายตรวธและนายฝากไดแก 1. การกอตงกลมออมทรพยเพอการผลตบานครวง จากการเรมตนดวยสมาชกเพยงไมกคนจนกระทงมสมาชก รวม 2,200 คน เงนทนมากกวา 40ลานบาท กำไรทไดสามารถนำไปใชในการพฒนาหมบาน บำรงวด และชวยเหลอกจกรรมอนๆทเปนประโยชนตอสวนรวม

106


2. รานคาศนยสาธตการตลาดเพอจำหนายสนคาราคาถกแกชาวบาน

3. กลมออมทรพยของนกเรยนเพอฝกเดกใหรจกอดออม

4. การฝกเยาวชนใหหาประสบการณนอกหมบาน

5. การจดตงกลมเลกสบบหร โดยใหสมาชกมาลงแขกถางหญาในสวน

ของสมาชกสปดาหละครง

6. การเลกการพนนในหมบานเพอใหชาวบานมเวลาในการทำมาหากน

มากขน

7. การอนรกษปลาแงะ ซงเปนปลาภเขาชนดหนง โดยปลาเหลานได

มาอาศยอยในบรเวณลำคลองในหมบาน และไดเปนแหลงอาหารแกชาวบานเมอ

ครงประสบอทกภยกอนทความชวยเหลอจากภายนอกจะเขามาถงหมบาน การ

อนรกษปลาแงะน ผนำชมชนและชาวบานไดเฝาดทกวนเปนระยะเวลานาน เพอ

ไมใหชาวบานจบไปเปนอาหารจนสญพนธได

8. การบกเบกวธการตดตามพนธพชใหมๆ และการใชปยในสดสวนท

เหมาะสมกบพชสวนของหมบาน

9. เปนทปรกษาในกจกรรมการพฒนาตางๆ ของหมบาน รวมทงการ

เปนวทยากรใหแกภาคราชการและภาคเอกชน

จากการททงสองทานไดบำเพญประโยชนเพอสวนรวมมาเปนระยะเวลานาน

ทำใหนายตรวธพาระพฒนไดรบการยกยองใหไดรบรางวล“คนดศรสงคม”จาก

โครงการคนดศรสงคม ซงมศาสตราจารยนายแพทยประเวศ วะส เปนประธาน

เมอป 2532 และอก 10 ปตอมานายฝาก ตรถวลย กไดรบการยกยองใหไดรบ

รางวลเดยวกนอกนบเปนเกยรตประวตแกชาวบานครวงเปนอยางมากทมผนำ

ชมชนทไดรบรางวลทมเกยรตยงถง 2 คน ทำใหบานครวงเปนหมบานตวอยางทม

ผสนใจมาดงานการพฒนาหมบานจากทวประเทศตลอดเวลา (อภชย รจระชณห

และคณะ,2543)

4.3 กลมตางๆ ในหมบานครวง

หมบานครวงเปนชมชนทเขมแขงโดดเดนและมชอเสยงแหงหนงคนทวไป

รจกกนดถงความเปนชมชนพงตนเอง แมจะเคยประสบอทกภยและนำปาถลม



107

หลายครง โดยเฉพาะอยางยงในป พ.ศ. 2531 แตจากการรวมแรงรวมใจกน จง

ทำใหชาวบานในชมชนกอรางสรางชมชนจนกระทงยนไดอยางมนคงจนถงทกวนน

นอกจากการประกอบอาชพเกษตรกรรมซงเปนอาชพหลกของชาวบานครวง

แลว ชาวบานยงมการรวมตวกนจดตงกลมตางๆ ขนในการประกอบอาชพเสรม

ทำใหมรายไดเสรมและแหลงเงนทนใหแกชาวบานครวงไดเปนอยางด กลมตางๆ

เหลานนไดแก

1) กลมออมทรพย กลมออมทรพยเพอการผลตบานครวงหรอทรจกกน

ในนามธนาคารแหงขนเขา กอตงในปพ.ศ. 2523 เรมมาจากสมาชก 51คนทน

เรมตน35,000บาทจนปจจบนมทนกวา40ลานบาทซงจากแนวคดในการแกไข

ปญหาราคาผลผลตตกตำ และชาวบานประสบปญหาขาดแคลนเงนทนตองไปก

ยมเงนนอกระบบ เพอนำมาใชหมนเวยน ทำใหมหนสน กลมออมทรพยมผมา

ศกษาดงานจำนวนมากและถอไดวาเปนแมแบบของกลมองคกรทงหมดในชมชน

ครวง กลมออมทรพยจะเปดทำการทกวนท 6 ของทกเดอนเพอใหชาวบานไปเสย

สจจะ (การเสยสจจะ หมายถง ความตงใจ ความซอสตย เชน ตงใจฝากเงน 100

บาท ในแตละเดอนชาวบานกจะนำเงนไปฝากเขาบญชจำนวน 100 บาท) จำนวน

เงนอาจมากหรอนอยกวานกได สจจะของแตละคนจงแตกตางกน เจาหนาทของ

กลมจะคอยใหบรการอยททำการทกวน

กลมออมทรพย ประสบความสำเรจเนองจากคณะกรรมการกลมออมทรพย

ทำงานดวยความซอสตย อดทน ตรงไปตรงมา โดยไมรบคาจาง และชาวบานม

ความเชอมนในตวผนำของชมชนและนอกจากนยงมองคประกอบอนๆไดแก

1. สมาชกเรมกนมาจากสายเครอญาต สมาชกทกคนเคารพขอตกลง

ของกลมแกไขปญหาตางๆดวยความซอสตยและไววางใจกน

2. ผมฐานะดของหมบานเขารวมเปนกรรมการกลมสหกรณฯ เปนคน

ทชาวบานนบถอวาเปนคนดและไมโกงสมาชก

3. เจาอาวาสวดครวง ซงชาวบานเคารพศรทธา ไดสงสอนชาวบาน

รวมทงใชบารมในการแกปญหาสงคมทมอยในชมชนทำใหคนในชมชนรวมมอกน

แกปญหาและพฒนาตนเอง

108


สจจะออมทรพยแหงชาวครวงคอ แบบอยางแหงความสำเรจ ความ

สามคคและความเชอมน

2) กลมทเรยนกวน กอตงเมอ พ.ศ. 2538มคณสคนธ นลสวรรณเปน

ประธานกลมภายใตการประสานงานของมลนธโกมลคมทอง (โครงการพฒนา

อาชพเสรมเพอการอนรกษธรรมชาตสนบสนนโดยสถานทตออสเตรเลย)โดยทาง

มลนธไดวางแผนรวมกนกบชาวบานทสนใจประมาณ9-10คน ในการทำธรกจดงกลาว

เรมแรกทางกลมไดนำทเรยนกวนทผลตจากวตถดบของสมาชกเองมาวางขายหนาราน

ปรากฎวาไดรบความสนใจจากนกทองเทยวและคนทเขามาดงานในหมบานจำนวนมาก

นอกจากนทางกลมยงไดนำสนคาไปวางจำหนายในงานเทศกาลตางๆ เชน งานสตร

สากลงานเมองทองธานงานทสถานทตออสเตรเลยจดขนเปนตนตอมากลมยงได

ขยายฐานลกคาประจำ ทงในเมองและตางจงหวดเพมขน ปจจบนกลมทเรยนกวน

มสมาชกหลกอยดวยกน9คนซงเปนสมาชกแรกกอตงดวยกนทงสน

3) กลมลายเทยนบาตกสธรรมชาตกอตงขนเมอปพ.ศ.2545คณฑมาทร

ไชยบญ เปนประธานกลม ซงเคยเปนสมาชกเดมของกลมมดยอม ไดแยกตวออก

มาเพอพฒนาผลตภณฑผาบาตก มนายแพทยบญชา พงษพานช เปนผตงชอกลม

ใหวา “กลมลายเทยน” อนหมายถงการหลอหลอมจตใจคนทำงานใหเปนหนง

เดยว ปจจบนกลมลายเทยนมสมาชกดวยกนทงสน 15 คนโดยกจกรรมหลกของ

กลมคอการผลตผาบาตกสธรรมชาตและนำผาบาตกมาตดเยบเปนผลตภณฑตาง

ๆเชนเสอผากระเปาผาเชดหนาเปนตน

4) กลมหตกรรมพนบาน ผนำกลมคอ คณวระ เขนย ปจจบนมจำนวน

สมาชก 17 คน เกดขนจากความพยายามแกไขปญหาการวางงานในชมชนและ

อนรกษภมปญญาพนบานรวมไปถงการใชทรพยากรในชมชนใหเกดประโยชนจด

ตงขนในป พ.ศ. 2542 ยดผลตภณฑจกสานเปนกจกรรมหลก (การสานหมาตอ

กระดงโตระกระชอนและตะกรา)หลงจากนนไดมการพฒนาผลตภณฑจากกะลา

มะพราวขนในปพ.ศ.2544

นอกจากนยงมการจกสานงานไมไผเปนเครองใชในชวตประจำวนในครวเรอน

ทสรางรายไดใหแกชาวครวงในปจจบนแบงไดเปน2พวกดวยกนคอ



109

1. การทำไมกวาดไมไผวสดทใชคอไผสสกซงมความคงทนไมกวาด

ชนดนใชกวาดบรเวณบานหรอลานวดราคาจำหนายอนละ60บาท

ชาวบานทำเปนอาชพเสรม วนหนงสามารถทำเสรจคนละ 1 อน

ขณะนทำอยหลายครวเรอนและเหมาะสำหรบผสงอาย

2. การทำเขงใสผลไม โดยใชวสดคอไมไผคลาและหวายเขงเหลา

นจะจำหนายเปนคๆละ500-1,000บาทมอายการใชงานคงทน

มาก ชาวบานครวงทกครวเรอนใชเขงดงกลาวในการเคลอนยายผลไม

จากสวนมาสหมบานและไปยงตลาด ในอดตใชวธหาบลงมาจาก

ภเขาและเดนเทาตอไปยงหมบาน ปจจบนสามารถผกตดกบรถ

จกรยานยนต ทำใหการเคลอนยายผลไมตางๆ เปนไปดวยความ

สะดวกมากขน ผลไมทเหมาะทจะใสเขง ไดแก เงาะ มงคด สะตอ

ลกเนยงทเรยนเปนตน

5) กลมผามดยอมสธรรมชาต กอตงกลมในป 2539 มคณอารย ขนทน

เปนประธานกลมและมสมาชกกอตงจำนวน13คน ปจจบนมสมาชก86คนซง

ไดรบทนสนบสนนดานตางๆ จากโครงการพฒนาอาชพเสรมเพอการอนรกษธรรมชาต

(พออ.)อนเปนโครงการหนงของมลนธโกมลคมทองไดแนะนำกลมใหผลตผามด

ยอมและนำผาทยอมแลวมาแปรรปเปนผลตภณฑตางๆเชนหมวกยามเสอผาผหญง

กางเกงผชายกระเปากระโปรงเปนตนสตางๆไดจากวสดธรรมชาตทงสนดงน

สเหลอง ไดมาจาก แกนขนน

สสมสชมพ ไดมาจาก ใบมงคด

สเหลองมะนาว ไดมาจาก ใบมะมวง

สนำตาลเขม ไดมาจาก ใบหลมพอเปลอกลกเนยง

สมวง ไดมาจาก ฝกสะตอ

สเขยว ไดมาจาก ใบเพกา

สเขยวอมเหลอง ไดมาจาก ใบหกวางใบขเหลก

สเทา ไดมาจาก เปลอกสะตอเปลอกเงาะ

110


ลายมดยอมครวง ซงเปนทนยมของผซอ คอ ลายใบพดสงโต ลายมงกฎเพชร

ลายโบวสวรรคลายขาเขยดลายใบมะขามลายดอกไมเดยวและดอกไมค

สมาชกกลมมดยอมไดปรกษาหารอกนไดขอสรปรวมกนวา จะเลอกธรกจ

ดงกลาวเปนอาชพเสรม โดยมเหตผลอย 3 ประการคอ 1 การผลตผามดยอม

เปนการประยกตภมปญญาดงเดมของการทอผายอมสธรรมชาตของบรรพบรษ

2.กลมสามารถจดหาวตถดบตางๆเชนเปลอกผลไมใบไมและรากไมเปนตนทม

ในชมชนมาผลตสยอมธรรมชาตไดและ3.การผลตผามดยอมสธรรมชาตสอดคลอง

กบวตถประสงคเดมทกลมตงไวคอ เปนกจกรรมทไมทำลายธรรมชาตและวถชวต

ของชาวครวงถอเปนการนำวสดทเหลอใชในธรรมชาตมาหมนเวยนสรางรายไดให

กบสมาชกภายในชมชน

กลมมดยอมนในระยะแรกชาวบานไมคอยสนใจจะเขารวมกจกรรมในเรองน

มากนก เนองจากมรายไดจากการรบจางและการเกบผลไมสงตลาดมากกวาการ

มดยอมและตดเยบ แตในปจจบนสมาชกใหความสนใจมากขนเพราะมรายไดวน

ละไมตำกวา200บาท

ในสวนของวตถดบทสำคญคอผาฝายทนำมายอมทางกลมไดสงซอจาก

กรงเทพฯ เพอตดเยบเปนผลตภณฑแลวสงไปขายในกรงเทพฯ และทหาดใหญ

และบางสวนจำหนายแกผทมาเยยมชมหมบานครวงโดยตรงซงมากนเปนหมคณะ

ตลอดปทำใหทางกลมสามารถขายผลตภณฑของกลมเปนของทระลกไดมาก

6) กลมบานสมนไพร จดตงกลมในป พ.ศ. 2542 เปนกลมองคกรทจด

ตงขน ดำเนนงานในลกษณะของธรกจเอกชน มกระบวนการผลตแบบอตสาหกรรม

ครวเรอน โดยคณสนธยา ชำนะ เปนผนำกลม มแนวคดทเหนวาการกอตงกลมใน

ชมชนโดยหนวยงานทงภาครฐและเอกชนไมมความยงยน จงนาจะรวมกลมเพอ

ชวยเหลอกนแกไขปญหา ใหสมาชกกลมทำการผลตในบานของตนเอง มผลตภณฑ

ทบรรจหบหอไมซำกน เชอวาชมชนจะเขมแขงและยงยนไดตองเรมจากครอบครว

อนเปนรากฐานของสงคม ผลตภณฑทมชอเสยง คอ สบสมนไพรเปลอกมงคด

โดยมการสงสนคาทแปรรปจากเปลอกมงคดไปยงประเทศญปน ไตหวน มาเลเซย

องกฤษและออสเตรเลยเปนตน



111

ตารางท 1กลม/องคกรตางๆในชมชนครวง

หมท ชอกลม กจกรรม ปกอตง สมาชก (คน) เงนทน (บาท 5 -กลมออมทรพย -ออมเงwน/ก/ยม 2541 - - -กองทนหมบาน -ออมเงน/ก/ยม 2544 - - -หตถกรรมพนบาน -จกสาน 2542 10 150,000 -แมบานทำขนม -ขนมทองมวน/กะละแม 2545 12 - -กลมเลยงโค -เลยงวว20ตว 2541 5 -8 -กลมออมทรพย -ออมเงน/ก/ยม 2538 10 600,000 -กองทนหมบาน -ออมเงน/ก/ยม 2544 71 1,050,000 -กลมทำขนม -ทำขนมพนบาน/เมอง 2540 14 70,000 -กลมผใชนำ -บรการใหนำ/ปย(เคม) 2543 58 -9 -กองทนหมบาน -ออมเงน/ก/ยม 2544 400 - -กองทนกข.คจ. -ยม 2544 251 280,000 -สมนไพร -สบเปลอกมงคดฯลฯ 2542 120 42,200 -แปรรปผลไม -นำสมแขก/ไวนผลไม 2542 10 70,000 -เกษตรสงแวดลอม -ปยชวภาพ/เพาะกลาไม 2544 41 242,700 -กลมเลยงโค -เลยงวว9ตว 2542 6 60,00010 -กลมออมทรพย -ออมเงน/ก/ยม 2523 2,200 33,000,000 -กองทนหมบาน -ก,ยม 2544 320 1,400,000 -กลมฌาปนกจ -ชวยเหลอผเสยชวต 2544 200 100,000 -กลมมดยอมฯ -ยอมผาสธรรมชาต 2539 80 800,000 -กลมหองเยนผลไม -ทำตลาดผลไม/หองเยน2541 170 1,703,000 -กลมไวน -ไวนผลไม 2542 12 80,000 -แมบานเกษตรกร -ไวนผลไม 2532 60 120,000 -ชมรมผสงอาย -ออกกำลงกาย/ 2538 - - ตรวจสขภาพ -ชมรมรถจกรยานยนต -บรการรบสงคนใน- 34 29,000 รบจาง นอกชมชน 2543 -กลมลายเทยน -ทำผาบาตกสธรรมชาต 2545 12 40,000

ทมา : คณะกรรมการแผนแมบทชมชนตำบลกำโลน อำเภอลานสกา จงหวดนครศรธรรมราช,โครงการบรณาการแผนชมชนเพอความเขมแขงของชมชนและเอาชนะความยากจน,มปป.,หนา9-10(เอกสารอดสำเนา)

112


ตารางท2รปแบบและกระบวนการจดการกลมของชาวครวง

ครอบครวท1


- ผลตภณฑตนเอง

- ดแลตนเอง

- ดแลเพอนบาน

(ตามความสามารถ)

- รบประโยชนรวม

- รบปญหารวม


ครอบครวท4,....

ศนยการเรยนรชมชน

ศนยกลางกจกรรมรวมกน

•ศนยกลางจำหนายผลตภณฑ

•ศนยบรการผแวะเยยมชม

• เวทกลางเอนกประสงค

• ระบบสมพนธแบบเครอญาต

• การพงพงชวยเหลอซงกนและกน

•ครอบครวเขมแขงเปนฐานทสำคญของชมชน

เขมแขง

•ครอบครวทเขมแขงแลวชวยสนบสนนตอครอบ

ครวอนๆ

• ไมเปนทางการไมมระบบประธานกรรมการกลม

ทกครอบครวเทาเทยมกน

• ลกษณะคลายการรวมกลมเกยวขาว

ทมา: ศรวรรณเจนการโครงการพลงแผนดน:กรณศกษาดานธรกจชมชน

มลนธบรณะชนบทแหงประเทศไทยในพระบรมราชปถมภ,2545,หนา39

จากกลมตางๆ ในหมบานครวง เกดจากวถชวตทเรยบงายและสงบสขของ

ชาวบาน ทำใหชาวบานครวงจำนวนกวาเการอยหลงคาเรอน ซงแทบจะมาจากราก

เหงาของบรรพบรษเดยวกน มความสามคคกลมเกลยวกนสงมาก และสามารถ

สรางกลมกจกรรมขนมาหลากหลายเพอชวยเหลอซงกนและกนในชมชนอยางนาสนใจ



113

ระบบเครอญาตและความสามคคกนสงจงเปนระบบทสงผลตอการพฒนา

ตางๆในชมชนโดยพบวาชาวบานในชมชนครวงนนมการรวมกลมชวยเหลอกนใน

การจดการและแกไขปญหาในดานการประกอบอาชพ ซงเกดจากความสนใจทเหมอนกน

ความถนด และการตระหนกถงปญหาทเปนปญหาของสวนรวมนน คอปญหาท

ชาวบานทกคนตองรวมมอชวยเหลอกน จงจะทำใหสามารถจดการและผานพนปญหา

หรออปสรรคตางๆ ไปได กลมตางๆ ของชมชนครวงดงกลาวขางตนถอวาเปน

กลมทเขมแขงสามารถบรหารจดการตนเองเปนกลมทพงตนเองไดในปจจบน

5. ความเขมแขงของชมชนครวง จากการพฒนาและการเปลยนแปลงของชมชนบานครวงดงกลาวขางตน ไม

วาจะเปลยนแปลงอยางไร ชาวบานชมชนครวงยงมการรวมตวกนในการปรบตวให

ทนกบกระแสโลกาภวตน สามารถปรบตวใหอยกบธรรมชาตเปนชมชนทเขมแขง

สามารถพงตนเองไดนนขนอยกบปจจยทสำคญดงน

5.1 ระบบความสมพนธเปนแบบเครอญาต

ชมชนครวง มระบบความสมพนธเปนแบบเครอญาต ซงแทบจะมาจากราก

เหงาของบรรพบรษเดยวกน มความสามคคกลมเกลยวกนสงมาก และสามารถ

สรางกลมกจกรรมขนมาหลากหลาย เพอชวยเหลอซงกนและกนในชมชนอยางนา

สนใจซงถอเปนลกษณะเดนทางสงคมวฒนธรรมของชมชนมระบบอาวโสทเออ

ใหผมวยวฒคณวฒมความรความสามารถ เตมเปยมไปดวยคณธรรมไดรบการ

เคารพนบถอและศรทธาจากชาวบานปจจบนยงคงไวซงคณลกษณะเชนนอย

ระบบความสมพนธแบบเครอญาตทยงพบในชมชน คอ การชวยเหลอพงพา

กนในเรองของการเกบผลผลต การพฒนาชมชน การบำเพญสาธารณประโยชน

งานบญตางๆเปนตนแมปจจบนจะแตกตางจากในอดตบางเนองจากภาวะททก

ครอบครวตางกตองขยนขนแขง ชวยกนทำมาหากน และเวลาในการพบเจอกน

ของแตละบานลดนอยลงแตเมอมโอกาสหรออยในภาวะคบขนการแสดงออกถง

ความมนำใจ เออเฟอเผอแผกยงปรากฏใหเหนไดชดเจน และเปนไปโดยธรรมชาต

ของคนครวงโดยไมตองมการบอกกลาว


ครอบครวท4,....

114


5.2 ความพยายามในการพงตนเอง

จากการทชาวบานครวงไดประสบภยธรรมชาตหลายครงตงแตในอดต แตก

หาไดทำใหชาวบานคดจะยายถนฐานไปอยทอนแตอยางใด แมวาอทกภยแตละ

ครงจะกอใหเกดความเสยหายอยางใหญหลวงกตาม แตชาวบานทกคนยงคงปก

หลกตงอยในเขตพนทเดม ภายหลงจากประสบภยธรรมชาตแตละครง ชาวบาน

จะรวมแรงรวมใจกนฟนฟหมบานใหกลบคนสสภาพเดมใหเรวทสด การทจะทำ

เชนนไดจะตองมการรวมมอกนอยางใกลชดระหวางผนำหมบานกบชาวบาน

ตลอดจนเครอขายภายนอกหมบานทงทเปนหนวยงานของทางราชการและเอกชน

ทำใหหมบานครวงมชอเสยงโดงดงในบรรดาหมบานอาสาพฒนาและปองกน

ตนเอง (อพป.) เพราะชนะการประกวดหมบาน อพป. ยอดเยยมทงในระดบ

จงหวดระดบภาคและระดบประเทศ

5.3 การมทรพยากรทอดมสมบรณในพนท

การตงหมบานอยเชงเขาและใกลกบแมนำลำคลองพนทดงกลาวมลกษณะท

เปนคณตอการประกอบอาชพอยางมากคอสามารถหาผลไมทเกดขนในปามาเปน

อาหารและซอขายแลกเปลยนกนไดตลอดป นอกจากนนยงสามารถจะทำสวนใน

ลกษณะทเปนสวนผสม ซงชวยใหชาวบานมรายไดตลอดปและลดความเสยงใน

เรองราคาสนคาตกตำไดมากเนองจากในแตละวนมสนคาออกมาสตลาดในจำนวนท

ไมมากจนเกนไป และสนคามมากมากหลายชนด ทำใหชาวบานสามารถขาย

สนคาไดราคาด การมทรพยากรทอดมสมบรณในพนท ทำใหชาวบานไดเรยนร

และสงสมประสบการณความสามารถอยางมากมายในการจดการและปรบตวให

สามารถดำรงอยอยางกลมกลนกบสภาพแวดลอมเปนอยางด

5.4 การมภมปญญาทองถน

ในวถชวตแบบดงเดม จำเปนตองใชภมปญญาทองถนหรอภมปญญาชาวบาน

เปนสำคญ ภมปญญาจงมความหลากหลายโดยพฒนาการจากการปรบตวใหเขา

กบสงแวดลอมธรรมชาตทมอยในทองถน ปราชญชาวบาน ไดแกพระภกษ และผ

ทเคยผานการบวชเรยนมาแลว ปจจยในการดำรงชวตของชาวบาน ตองหาใหได

ในทองถนใหมากทสด อาหารทสำคญคอขาวและอาหารทะเล จะตองนำผลไม



115

ตางๆ ไปแลกมา ชาวบานนยมกนผกสดหรอทเรยกวาผกเหนาะ เนองจากในพนท

อดมไปดวยพชผกพนบานนานาชนดทสะอาด ปลอดภยจากสารพษ มคณคาทาง

ดานโภชนาการสงอกทงยงเปนสมนไพรชวยบำรงรางกายรวมทงชวยตดทอนความ

เผดรอนของอาหารเมอประกอบกบอาหารประเภทอน ทมอยอยางอดมสมบรณ

ทำใหมรางกายทแขงแรงสมบรณ ปราศจากโรคภยไขเจบ ยารกษาโรคจำเปนตอง

อาศยสมนไพรเปนหลก สมนไพรถอเปนภมปญญาทชาวบานไดรบการถายทอด

มาจนปจจบน ดวยเหตทสวนใหญใชชวตคลกคลอยกบปาดงพงไพรความจำเปน

เมอเจบปวยบงคบใหชาวบานตองเสยงชวตเกบเอาพชผกตาง ๆในทองถนมาทดล

องใชในลกษณะลองผดลองถกจนประจกษแจงในสรรพคณของสงทใชบำบดรกษา

ทอยอาศยจำเปนตองสรางดวยไมซงหาไดงายในทองถนนน สวนเครองนงหมนน

ตองซอขายกบทองถนอน เพราะบานครวงไมมทราบกวางพอทจะปลกฝายไวทอผา

เองได

สภาพการดำรงชพของชาวบานครวงตงแตเรมกอตงหมบานจนกระทงถงวน

ทประสบอกทกภยนนเปนการพงตนเองเปนหลกทงนเนองจากการทำมาหากนยง

ไมฝดเคอง กลาวคอชาวบานสามารถนำผลไมไปขายและซอสนคาอปโภคบรโภค

ตางๆ ไดสะดวก อาหารทสำคญอกอยางหนงทชาวบานสามารถหาไดในแมนำ

ลำคลองคอ ปลานำจด ซงมอยหลายชนด ไดแก ปลาแงะ ปลาอคด ปลาทง(ลาย

เหลอง)ปลาชอนกลงปลาเสอและปลาบา(ปลาโสด)ปลาทรายเปนตน

5.5 วตถดบทองถนและทนมราคาถก ลกษณะทางทรพยากรทองถนใน

หมบานครวง ทเปนภเขาและสวนผลไมมากมาย ทมอายตงแตหลายสบปถงรอยป

เชน มงคด สะตอ หมาก พล ทเรยนพนบาน ฯลฯ คนในครวงสวนใหญจงเปน

ชาวสวนผลไมซงเปนสวนผลไมแบบพงพงธรรมชาตอกทงสภาพทางภมอากาศยง

เหมาะสมตอการพฒนาสวนผลไมและพฒนาปลกสมนไพรเพมขน ทำใหมผลผลต

ผลไมและสมนไพรทสามารถนำมาใชเปนวตถดบในการผลตผลตภณฑไดอยาง

เตมทจงเกดแนวคดวาวตถดบทถกทสดมใหเหนอยใกลๆรอบตวคอทรพยากร

ทองถน จะตองนำมาใชใหเกดประโยชน แสดงใหเหนชดเจนถงการใชทรพยากร

ในทองถนอยางเกดประโยชนสงสด

116


5.6 แกนนำหรอผนำกลม แกนนำไดเรมตงกลมโดยเรมนำแนวคดทวา

ครอบครวเขมแขงสามารถทำใหชมชนเขมแขงมาใชกบครอบครวตนเองกอนโดย

ลกษณะมความเปนผนำโดยธรรมชาตและเปนผนำครอบครวทเขมแขงมความสามารถ

ประสบการณ ความตงใจจรงในการทำงานเพอชมชน มหนาทเกบขอมลชมชน

ทำใหไดรบการถายทอดภมปญญาในทองถนจงเกดความสนใจและมองเหนถงความ

หลากหลายของทรพยากรธรรมชาตในทองถนของตนเองทมอย ทำใหเกดแนวคด

ทจะตงกลมในครวงขน เพอใชสงทมอยในทองถนเพมพนเกอกลเพอคนในทองถน

ของตนเอง

นอกจากนชมชนครวงยงมปจจยทกอใหเกดความยงยนของการพฒนาชมชน

ใหเปนชมชนทสามารถพงตนเองไดดงน

1. กระบวนการเรยนรจากการลองผดลองถก กระบวนการเรยนรถอ

เปนปจจยทสำคญทำใหมการพฒนาอยางยงยน การทชมชนจะเขม

แขงนนชมชนตองพงตนเองไดในระยะยาวในการดำเนนงานตางๆ

ของชมชน โดยเรมจากการสรางความเขมแขงของครอบครวและ

ประสบการณของคนในชมชนไดทำการทดลองในขนตอนตางๆ

จนออกมาเปนภมปญญาทองถนในปจจบน

2. การตลาดและการจดจำหนายผลตภณฑ ชาวบานในชมชนครวงได

ทำทกวถทางเพอใหผลตภณฑของชาวบานจำหนายออกไปได ไม

วาจะเปนจำหนายโดยตรง การฝากจำหนาย เปดรบทางโทรศพท

โทรสาร โดยมททำการศนยกลางจำหนายผลตภณฑ เปนสถานท

กลางทแตละครวเรอนจะนำผลตภณฑมาจำหนายมการนำผลตภณฑ

ออกงานเทศกาลตางๆ โดยในปจจบนมการขยายตลาดและการ

จำหนายทงภายในและภายนอกประเทศ

6. ความอยรอดของชมชนครวงในอนาคต ในอนาคตจะเกดการเปลยนแปลงอยางมากทงในดานเศรษฐกจและสงคม

ในหมบานครวงซงจะมผลโดยตรงตอเนองจากการเรมปรากฎเหตการณทสำคญ ๆไดแก



117

6.1 การศกษาของบตรหลานชาวบานครวงสงขน โรงเรยนวดครวงเดมสอน

แคชนประถมปท6ขณะนไดขยายขนไปถงชนมธยมปท3ทำใหสะดวก

แกนกเรยนทประสงคจะเรยนในโรงเรยนใกลบานเปนอนมากสวนนกเรยน

อกจำนวนหนงทเดนทางเขาไปศกษาตอทโรงเรยนประจำอำเภอลานสกา

กสามารถทำไดแมวาระยะทางมากกวา10กโลเมตรแตสภาพถนนเขา

ออกหมบานในปจจบนดขนสามารถใชสญจรไดตลอดปในดานการ

ศกษาในระดบอดมศกษาชาวบานครวงในปจจบนไดตนตวสงบตร

หลานเรยนตอในชนสงมากขน สถาบนการศกษาทเปดสอนระดบปรญญาตร

ขนไปในจงหวดนครศรธรรมราชขณะน ไดแก มหาวทยาลยราชภฎ

นครศรธรรมราชคณะเกษตรศาสตรมหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคล

มหาวทยาลยวลยลกษณมหาวทยาลยรามคำแหง (วทยาเขตนครศรธรรมราช)

มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช (ศนยวทยบรการนครศรธรรมราช)

นอกจากนนกยงมมหาวทยาลยมหามงกฎราชวทยาลย(ตงอยทวดพระ

มหาธาตราชวรวหารเปนของฝายธรรมยตนกาย)และมหาวทยาลยมหา

จฬาลงกรณราชวทยาลย(ตงอยทวดแจงอำเภอเมองเปนของฝายมหา

นกาย) สวนสถาบนการศกษาในระดบอนปรญญาของกระทรวงศกษาธการ

มอยเปนจำนวนมาก ไดแก วทยาลยเกษตรกรรมและเทคโนโลย วทยาลย

เทคนคและอาชวศกษา วทยาลยศลปหตถกรรม วทยาลยการตอเรอ

วทยาลยชางศลป วทยาลยการอาชพ เปนตน ผทจบการศกษาในระดบ

ตางๆ มโอกาสจะหางานทำนอกหมบานมากขน ดงนนการเคลอนยาย

หรออพยพไปตงถนฐานทอนจะมมากขนในกลมทมการศกษาสงขน

6.2 การพงพาตนเองในการประกอบอาชพ โดยอาศยทรพยากรธรรมชาต

จะทำไดยากมากขน ทงนเพราะสภาพทรพยากรธรรมชาต ในบรเวณ

หมบานไดเสอมโทรมลงเปนอยางมากสาเหตสำคญมาจากภยธรรมชาต

หลายครงในอดตทำใหสภาพธรรมชาตเปลยนแปลงไป เชน ลำธารตน

เขนจากการทบถมของหนและทรายจากภเขา และการเปลยนแปลงทาง

เดนของนำ ทำใหการคมนาคมทางนำไมสามารถทำไดอกตอไป อก

118


ประการหนงคอ การเพมขนของประชากรในหมบานทำใหทดนทำกน

ไมเพยงพอ การขนไปทำกนบนทดนบนไหลเขาเสยงตอการพงทลาย

ของดน ดงนน ชาวบานจะตองพยายามใชทดนทมอยอยางจำกดใหเกด

ประโยชนสงสดการใชสารเคมในการกำจดศตรพชตางๆจะตองกระทำ

ดวยความระมดระวงเปนอยางมาก เนองจากจะมผลกระทบตอชาวบาน

โดยสวนรวมโดยตรง อาชพเกษตรกรรมแตเพยงอยางเดยวไมเพยงพอ

ทจะเลยงครอบครวไดอยางแนนอนในอนาคตการแสวงหาททำกนใหม

และการเปลยนไปประกอบอาชพอนเปนสงทชาวบานทกคนเรมตระหนก

เปนอยางด บางครอบครวไดเรมดำเนนการแลว เชน ไดขยบขยายไป

เปดรานทำขนมจนนอกหมบาน ลกๆ ทจบการศกษาบางคนกมอาชพ

อนทมนคงและมรายไดมากกวาการทำการเกษตร

6.3 การดำรงชวตของชาวบานครวงเดมตองพงพาอาศยกนอยางมากโดย

เฉพาะเรองแรงงานเพราะทำการเกษตรเปนหลกแตในอนาคตการประกอบ

อาชพจะหลากหลายมากขนเชนคาขายชางซอมเครองไฟฟาตางๆอซอม

รถยนต และรถจกรยานยนต เปนตน การอยรวมกนแบบเดมมการ

เคารพนบถอผนำชาวบาน และปฏบตตามกฎระเบยบตางๆ ของหมบาน

อยางเครงครด โดยทำใหการขจดอบายมขตางๆ สามารถทำไดงายนน

จะเปลยนแปลงไปในอนาคตและจะทำใหชาวบานพงตนเองไดนอยลง

6.4 การซอสนคาตางๆ ดวยเงนผอน ในปจจบนไมเปนทแพรหลายมาก

นก ชาวบานนยมซอสนคาบางชนด เชน รถจกรยานยนต และโทรทศน

โดยใชเงนกของกลมออมทรพยสวนแหลงเงนกเพอการประกอบอาชพ

นน ชาวบานนยมกจากกลมออมทรพยและจากธนาคารเพอการเกษตร

และสหกรณการเกษตรเปนหลก ถาหากชาวบานเรมซอสนคาฟมเฟอย

ดวยเงนผอนเมอไร จะเกดภาวะหนสนตามมาในทนท และเปนหนทไม

กอใหเกดรายไดแกครอบครวแตอยางใด ซงเปนเรองทนาเปนหวงเพราะ

จะทำใหความสามารถในการพงตนเองของชาวบานคอยๆลดลงไป



119

6.5 ผนำชมชนของหมบานครวง มบทบาทมากในการพฒนาทงทางดานวตถ

และจตใจของประชาชน แมวาหมบานนจะประสบภยธรรมชาตมาแลว

หลายครงและรนแรงมาก แตชาวบานกไมยอทอทกคนมกำลงใจดพรอม

ทจะพลกฟนใหหมบานคนสสภาพเดมโดยเรวทสด ทกคนมงชวยเหลอ

ตวเองกอนทจะขอความชวยเหลอจากภายนอก ผนำของหมบานไดวาง

กฎเกณฑไววา เมอประสบภยธรรมชาตจะมคณะกรรมการของหมบาน

ออกไปสำรวจความตองการของชาวบานกอนทจะแจกจายเครองอปโภค

บรโภคทไดรบความชวยเหลอมา โครงการพฒนาหมบานทกอยางท

ชาวบานไดรบขนอยกบความสามารถในการตดตอประสานงานของผนำ

หมบานเปนสำคญดงนนในอนาคตหากผนำหมบานขาดความกระตอรอรน

หรอไมมจตวญญาณของการพฒนาอยางแทจรงแลว ความสำเรจยอม

เกดขนไดยากอยางแนนอน แมวาผนำหมบานในปจจบนไดพยายาม

ถายทอดและสรางจตสำนกในการพงตนเองใหแกทกคนในหมบานตลอด

เวลาทผานมาแลวกตาม แตการกระตนจากผนำหมบานยงเปนเรองท

จำเปนอยางมาก

จะเหนไดวาการเปลยนแปลงตางๆ ทเกดขนในหมบานครวงดงกลาวขางตน

สงผลใหชาวบานของชมชนตองปรบเปลยนวถในการดำรงชวตใหทนกบการ

เปลยนแปลงทเกดขนเพอใหชมชนคงสภาพความอยรอดตอไปในอนาคต

7. บทสรป ชมชนครวง เปนชมชนหนงทมชอเสยงในดานการพงตนเอง จากการเรมตน

ตงหมบานในระยะแรกเปนชมชนขนาดเลกมเพยงไมกหลงคาเรอน จนกระทงเพม

จำนวนขนเปนชมชนขนาดใหญในปจจบนโดยมการพฒนาในการพงตนเองดงน

7.1 การพงตนเองในระยะแรกเปนการพงตนเองโดยธรรมชาต บานครวง

มความมงมนทจะพงตนเองใหมากทสดเพอความอยรอดของชมชนไมวา

จะตองประสบกบความยากลำบากมากแคไหนกตาม เปนสงสำคญท

ชาวบานครวงไดสบทอดตลอดมาตงแตเรมสรางหมบานไมตำกวา 200

120


ปมาแลว มปจจยทนำไปสการพงตนเองของชาวครวงในระยะเรมแรกก

คอ การมทรพยากรทอดมสมบรณในพนท การตงหมบานอยเชงเขา

และใกลกบแมนำลำคลอง กอใหเกดประโยชนตอการประกอบอาชพ

อยางมาก ไมวาจะเปนการหาผลไมทเกดขนตามธรรมชาตหรอการทำ

สวนในลกษณะทเปนสวนผสม กอใหเกดรายไดแกชาวบานในชมชนได

เปนอยางด ชาวบานไดเรยนรและสงสมประสบการณในการจดการและ

ปรบตวใหสามารถดำรงอยอยางกลมกลนกบสภาพแวดลอมเปนอยางด

ซงนบวาเปนทนทางสงคมของบานครวงทชาวบานสามารถใชทรพยากร

ในพนทอยางเพมพนและตระหนกถงความอดมสมบรณของทรพยากร

ของหมบานตนเองทมดในสวนน โดยสงผลใหเปนชมชนทเขมแขงและ

สามารถพงตนเองได

7.2การพงตนเองของชมชนครวงหลงปพ.ศ.2531ชาวบานเรยนรทจะพง

ตนเองทามกลางการเปลยนแปลงของสงคมจากภายนอกชมชน โดยม

ปจจยทเปนทนตางๆไมวาจะเปนระบบความสมพนธเปนแบบเครอญาต

ความพยายามในการพงตนเอง การมทรพยากรทอดมสมบรณในพนท

การมภมปญญาทองถนวตถดบทองถนและทนมราคาถกตลอดจนแกนนำ

และผนำชมชน เปนตน ซงทนตางๆ ขางตนทำใหชาวครวงยงคงสภาพ

การดำรงชวตดวยการพงตนเองเปนหลก

สำหรบการพงตนเองในอนาคต ชาวบานสวนหนงยงพงตนเองในเรองของ

ทรพยากรในพนท แตอกสวนหนงกพงหนวยงานราชการหรอองคกรเอกชนทเขา

มาใหความชวยเหลอ อน เนองมาจากปจจยหลายประการ ไดแก การเสอมโทรม

ของทรพยากรธรรมชาตในหมบาน ขอจำกดในเรองทดน ขณะทประชากรในหมบาน

เพมขน การทบตรหลานของสมาชกในหมบานไดรบการศกษาสงขนจะเปลยนไป

มการประกอบอาชพอนมากขนทงในและนอกหมบาน นอกจากนนการประกอบ

อาชพตางๆในหมบานจะหลากหลายมากยงขนโดยเฉพาะอยางยงความจำเปนใน

การนำเทคโนโลยจากภายนอกมาประยกตใช สงผลทำใหความสามารถในการพง

ตนเองลดลงไปตามลำดบ



121

ดงนนเพอใหชมชนแหงนสามารถพงตนเองไดอยางเขมแขงในอนาคตตอไป

ซงคนในชมชนควรตระหนกดงน

1. เนนใหทกคนตระหนกถงความสำคญของการพงตนเองเพอความอยรอด

ของแตละคนและสวนรวม โดยพยายามใชทรพยากรทมอยในพนทใหเกดประโยชน

สงสดและพยายามสบทอดเจตนารมณดงกลาวนใหเปนมรดกแกชนรนหลงตอไป

2. สรางจตสำนกในการพฒนาตนเองแกทกคนในชมชน เพอใหสอดคลอง

กบสภาพการณทเปลยนแปลงไป และยอมรบเทคโนโลยใหมๆ ทจำเปนตอการ

ดำรงชวตโดยนำมาปรบใหเขากบสภาพการดำรงอยของชมชนเพอใหสามารถเปน

ชมชนพงตนเองไดตอไป

3. เรงสรางรายไดนอกภาคการเกษตรของแตละครวเรอนใหมากขน เนองจาก

รายไดจากการทำเกษตรกรรมจะเพมขนไดยาก เพราะสภาพทรพยากรธรรมชาตท

นบวนจะมแตทรดโทรมลงไปโดยชาวบานในชมชนจะตองรวมมอกนในการทำการ

ประกอบอาชพในรปแบบของกลมอาชพตางๆทมอยในชมชน

หากชาวครวงสามารถตระหนกถงเหตผลสำคญดงกลาวขางตนแลว ชมชน

แหงนจะยงคงสภาพเปนชมชนทเขมแขงและสามารถพงตนเองไดในอนาคตสบไป

122


บรรณานกรม กงแกว บวเพชร. การมสวนรวมในการจดการการทองเทยวเชงนเวศโดยชมชน :

กรณศกษาชมชนครวง อำเภอลานสกา จงหวดนครศรธรรมราช. จฬาลงกรณ

มหาวทยาลย,2549

ขวญใจ เอมใจและพรพไล เลศวชา. หมบานครวงการตอสของชมชนในหบเขา

นครศรธรรมราช ดนแดนแหงพทธศาสตร ปญญาชนและคนชาง. กรงเทพฯ:

สำนกพมพสารคด,2537

ชมรมการทองเทยวเชงอนรกษบานครวง เอกสารแนะนำชมรมการทองเทยวเชงอนรกษ

บานครวง.2542(อดสำเนา)

ธรพนธจฬากาญจน.ชวตขนเขาและสายนำท...ครวง. กรงเทพฯ:อนสารอสท.ฉบบ

เดอนกนยายน2539

พรพไล เลศวชา, ครวง จากไพรหนนายถงธนาคารแหงขนเขา. กรงเทพฯ : สำนก

พมพหมบาน,2532

แผนแมบทชมชนตำบลกำโลน,คณะกรรมการอำเภอลานสกาจงหวดนครศรธรรมราช.

โครงการบรณาการแผนชมชนเพอความเขมแขงของชมชนและเอาชนะ

ความยากจน.มปป.(เอกสารอดสำเนา)

มลนธสถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย, โครงการศกษารปแบบและแนวทาง

การสงเสรมความเขมแขงขององคกรบรหารสวนตำบล.กรงเทพฯ:2540

ยงยทธกระจางโลกและนพฒนบญเพชร.ชมชนครวง.2552.(เอกสารอดสำเนา)

เลศชาย ศรชย. บรรณาธการ. ภมปญญาทองถน จากขอเทจจรงยกระดบสกระบวน

ทศนความเขมแขงชมชน. สำนกวชาศลปะศาสตร มหาวทยาลยวลยลกษณ:

นครศรธรรมราช,2547

วรตน ตรโชตและวชต นนทสวรรณ. ชมชนตนแบบดานการจดการทรพยากรธรรมชาต

สภาพแวดลอมและกองทนชมชน ชมชนครวง อำเภอลานสกา จงหวด

นครศรธรรมราช. ใน “ปราชญแหงเขาหลวง” ตรวธ พาระพฒน มลนธ

หมบาน.2542



123

ศรวรรณ เจนการและคณะ โครงการพลงแผนดน : กรณศกษาดานธรกจชมชน.

มลนธบรณะชนบทแหงประเทศไทยในพระบรมราชปถมภ,2545

สถาบนการจดการเพอชนบทและสงคมมลนธบรณะชนบทแหงประเทศไทยในพระบรม

ราชปภมถ.กลมบานสมนไพรครวง.กรงเทพฯ:สถาบนการจดการเพอ

ชนบทและสงคม,2546

สถาบนพฒนาองคกรชมชน (องคการมหาชน), คมอจดทำโครงการเสรมสรางความ

เขมแขงขององคกรชมชนเมองและชนบท ภายใตมาตรการเสรมการพฒนา

ชนบทและชมชน.กรงเทพฯ:2545

สถาบนวจยวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงประเทศไทย, โครงการวจยเรอง การพง

ตนเองทางเศรษฐกจในชนบท.กรงเทพฯ:2538

สายสนย สงหทศน. ครวง ชมชนการทองเทยวเชงอนรกษแหงเขาหลวง โครงการสาน

สมพนธ เครอขายชมชนเพอการทองเทยวทยงยน.กระทรวงการทองเทยวและกฬา

สำนกงานพฒนาการทองเทยว,2548

อภชยรจระชณหและคณะ.การศกษาสถานภาพทางเศรษฐกจ สงคมและวฒนธรรม

ของหมบานพงพาตนเอง : ศกษากรณหมบานครวง อำเภอลานสกา จงหวด

นครศรธรรมราช.สำนกงานคณะกรรมการวจยแหงประเทศไทย,2543

องคการบรหารสวนตำบลกำโลน อำเภอลานสกา จงหวดนครศรธรรมราช. เอกสาร

แนะนำองคการบรหารสวนตำบลกำโลน(อดสำเนา)2552องคการบรหารสวนตำบลกำโลน อำเภอลานสกา จงหวดนครศรธรรมราช. แผนพฒนา

ชมชนพงตนเองตามแนวพระราชดำร(อดสำเนา)2552

หวงโซคณคาการเกษตรทสนบสนนโดยชมชน กรณศกษา: กลมเกษตรกร “โครงการผกประสานใจ”

อำเภอดานชาง จงหวดสพรรณบร Value Chain of Community Supported AgricultureCase Study:

A Farmer Group “Pak Pra Sarn Jai Project” Dan Chang District Suphan Buri Province

อนรกษ ปานสดำ

บ้านขุนน้ำ คีรีวง : ชุมชน...

Documents