ชอเรอง วาระปฏรปท ๓๖ : สงเสรมความเขมแขงของสถาบนศาสนา เพอใหเปนสถาบนหลกของสงคม เลขประจ าหนงสอ ISBN : 978-616-399-029-7 ปทพมพ สงหาคม ๒๕๕๘ จ านวนหนา ๑๐๔ หนา จ านวนพมพ ๒,๐๐๐ เลม จดท าโดย ส านกงานเลขาธการสภาผแทนราษฎร ปฏบตหนาทส านกงานเลขาธการสภาปฏรปแหงชาต ถนนอทองใน เขตดสต กรงเทพมหานคร ๑๐๓๐๐ โทร. ๐ ๒๒๔๔ ๒๕๘๖ โทรสาร ๐ ๒๒๔๔ ๒๕๙๓ พมพท ส านกการพมพ ส านกงานเลขาธการสภาผแทนราษฎร ถนนประดพทธ แขวงสามเสนใน เขตพญาไท กรงเทพมหานคร ๑๐๔๐๐ โทร. ๐ ๒๒๔๔ ๒๑๑๗ โทรสาร ๐ ๒๒๔๔ ๒๑๒๒

ค ำน ำ สภาปฏรปแหงชาตไดปฏบตภารกจตามทก าหนดในมาตรา ๒๗ ของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย (ฉบบชวคราว) พทธศกราช ๒๕๕๗ กลาวคอ “...ศกษาและเสนอแนะเพอใหเกดการปฏรปในดานตาง ๆ ...” นอกจากการวเคราะหและก าหนด “วสยทศนและอนาคตประเทศไทย” ส าหรบระยะเวลาประมาณ ๒๐ ป ในอนาคต เพอใชเปนกรอบแนวทางการก าหนดประเดน และแนวทางการปฏรปในดานตาง ๆ แลว สภาปฏรปแหงชาต ยงไดศกษาคนควาและวเคราะหขอสนเทศ ตลอดจนประมวลความร ความคดเหนจากผทรงคณวฒ และผมประสบการณในดานตาง ๆ รวมถงประชาชนผเปนเจาของประเทศ โดยไดด าเนนการตอเนอง ทงโดยทางตรงและทางออม หยบยกขนก าหนดเปนวาระปฏรปทส าคญ ๆ รวม ๓๗ วาระปฏรป และเปนวาระพฒนาทตองด าเนนการตอเนองภายหลงจากการปฏรปแลว อก ๖ วาระพฒนา

วาระปฏรปและวาระพฒนาทงหมด ไดผานความเหนชอบของสภาปฏรปแหงชาต และไดน าเสนอไปยงคณะรฐมนตรเพอพจารณาด าเนนการตามสมควรตอไปแลว

เอกสารฉบบนเปนประมวลรายงานวาระปฏรปท ๓๖ สงเสรมความเขมแขงของสถาบนศาสนา เพอใหเปนสถาบนหลกของสงคม ด าเนนการโดยคณะกรรมาธการปฏรปคานยม ศลปะ วฒนธรรม จรยธรรมและการศาสนา ซงสภาปฏรปแหงชาตไดจดรวบรวมเพอเผยแพรส าหรบประโยชนสาธารณะสบไป สภาปฏรปแหงชาต ๑๙ สงหาคม ๒๕๕๘

สารบญ

หนา

ค าน า

รายงาน สงเสรมความเขมแขงของสถาบนศาสนา เพอใหเปนสถาบนหลกของสงคม

๑. หลกการและเหตผล ๑

๒. ประเดนปฏรป ๒

๓. วธการพจารณาศกษาวเคราะห ๓

๔. สรปผลการศกษาวเคราะห ๔

๕. ขอเสนอปฏรปและแนวทางด าเนนการ ๖

๖. ผลลพธทคาดวาจะไดรบ ๒๕

๗. ตวชวดความส าเรจจากผลลพธ ๒๗

บทสรปแนวทางการสรางความเขมแขงใหองคกรศาสนา ๒๘

ภาคผนวก

ภาคผนวก ก ผลการส ารวจ เรอง “บทบาทส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต ในการสนองงานคณะสงฆ” ๓๑

ภาคผนวก ข ขอเสนอในการยกรางพระราชบญญตสถาบนสรางเสรมคณภาพสงคมไทย ดวยศาสนธรรม ๓๙

ภาคผนวก ค รายละเอยดการปฏรประบบและกลไกส าคญของการด าเนนงาน ตามยทธศาสตรท ๑ – ๕ ๔๓

ภาคผนวก ง การจดกจกรรมการศกษาดวยหลกศาสนธรรมในพระพทธศาสนา ๘๐

ภาคผนวก จ การจดกจกรรมพฒนาผเรยนดวย “กจกรรมมารชชงความด” ๘๘

ภาคผนวก ฉ บทความ เรอง “การบรหารงานวดในประเทศไทย : ความสอดคลองตามหลกธรรมาภบาล” ๙๔

ภาคผนวก ช คณะกรรมาธการปฏรปคานยม ศลปะ วฒนธรรม จรยธรรมและการศาสนา ๑๐๑

รายงาน วาระปฏรปท ๓๖ : สงเสรมความเขมแขงของสถาบนศาสนา

เพอใหเปนสถาบนหลกของสงคม* -------------------------------

๑. หลกการและเหตผล

คณะกรรมาธการปฏรปคานยม ศลปะ วฒนธรรม จรยธรรมและการศาสนาไดมมตมอบหมายให คณะอนกรรมาธการปฏรปกจการศาสนา ด าเนนการการวเคราะหและสงเคราะหกรอบแนวคดรวบยอด (Conceptual Design) ในการปฏรปกจการศาสนา โดยมงสงเสรมใหศาสนาเปนยทธศาสตรส าคญในการพฒนาคน สงคม เศรษฐกจ และประเทศชาต ใหมความมนคงอยางยงยน อนน าไปสกจการศาสนาทสามารถน าหลกศาสนามาเปนหลกคด หลกปฏบต และด าเนนการเพอการสงเสรมกจการศาสนา ตลอดจนการสงเสรมบทบาทสอมวลชนในการท าหนาทเสนอขาวสารเกยวกบกจการศาสนา เพอเสรมสรางความเขมแขงของศาสนา สรางความเขาใจและความศรทธาใหกลมประชาชนในทกศาสนา น าไปสการพฒนาคนและพฒนาชาต

กรอบแนวคดรวบยอด (Conceptual Design) ในการปฏรปประเทศนนระบใหเปาหมาย การปฏรป ไดแก “มนคง มงคง ยงยน” หากทวาจากการศกษาและทบทวนสภาพการณตาง ๆ ท าใหอาจกลาว ไดวา วกฤตทก าลงรมเราประเทศไทยในขณะนมหลายประการ เชน การเอารดเอาเปรยบ การทจรต ความแตกแยก ความรนแรง การใชอ านาจในทางมชอบ การไมมความพอเพยงทางเศรษฐกจ และการท าลายทรพยากรธรรมชาตสงแวดลอม ตลอดจนวกฤตอน ๆ ลวนเปนวกฤตทมปจจยตนเหตประการหนง คอความเสอมถอยและการขาดจตส านกทางศลธรรม จรยธรรมของประชาชน ซงลกลามไปยงทกวงการและทกระดบ ดวยเหตนการปฏรปดานตาง ๆ ยงอาจจะไมสามารถบรรลผลอยางแทจรงไดหากขาดการเรมแกไขทรากเหงาส าคญของวกฤตอยางจรงจง

ดงนน สงทขาดไมไดในการปฏรปประเทศไทย คอการปฏรปจตส านกเพอเสรมสรางจรยธรรม ศลธรรม ใหเปนพนฐานทมนคงเขมแขงของสงคมไทย ในกระบวนการดงกลาว ศาสนามความส าคญอยางยง ทงพระพทธศาสนา ศาสนาอสลาม ศาสนาครสต ศาสนาพราหมณ - ฮนด และศาสนาซกข ตางกลวนมศกยภาพอยางมากในสงคมไทย เพราะนอกจากศาสนาเหลานจะเปนแหลงค าสอนทส าคญทางดานจรยธรรมแลว ยงมทรพยากรมากมาย ซงหากระดมมาใชเพอการปฏรปจตส านกของคน รวมทงการปฏรปเศรษฐกจ สงคม การเมองอยางจรงจง กจะชวยท าใหประเทศไทยพนจากสภาวะวกฤตไดอยางยงยน กระนนกพบวา ปจจบนยงไมสามารถน ามาหลกศาสนธรรมใหมสวนเสรมสรางความเขมแขงของสงคมไดอยางเตมท จงไดน ามาสการก าหนดเปนกรอบเปาหมายและวสยทศนของการปฏรปดานศาสนา โดยค านงถงการมงพฒนาทคนเปนศนยกลางดวยประเดนปญหาตาง ๆ โดยใหเปนผทมลกษณะคอ “มวถชวตทยดหลกศาสนธรรมเปน แนวปฏบต มคณภาพ มสนตสขในการอยรวมกน และมสขภาวะ” โดยก าหนดใหเปนวสยทศนในการฟนฟศาสนาภายในป พ.ศ. ๒๕๗๕ ดงน

*รายงานนจดท าโดยคณะกรรมาธการปฏรปคานยม ศลปะ วฒนธรรม จรยธรรมและการศาสนา โดยผานความ

เหนชอบของสภาปฏรปแหงชาต เมอวนท ๓ สงหาคม ๒๕๕๘ และไดน าสงคณะรฐมนตร เมอวนท ๑๙ สงหาคม ๒๕๕๘

๒

วสยทศนในการฟนฟศาสนา ภายในป พ.ศ. ๒๕๗๕

“สงเสรมการปฏบตงานขององคกรศาสนาทกศาสนา น าหลกศาสนธรรมมาใชเปนพลงในการขบเคลอนสงคม

เพอเสรมสรางประเทศชาตใหมความมนคง มงคง ยงยน ประชาชนอยรวมกนอยางสนตสข” ๒. ประเดนการปฏรป

จากหลกการและเหตผลดงกลาว คณะอนกรรมาธการปฏรปกจการศาสนา ในคณะกรรมาธการปฏรปคานยม ศลปะ วฒนธรรม จรยธรรมและการศาสนา จงมงทจะรวมขบเคลอนประเทศไทยใหกาวไปในทศทาง ทสอดคลองกบวสยทศนในการฟนฟศาสนา ดวยการด าเนนงานตามยทธศาสตรตาง ๆ ทจะท าใหเกด “องคกรศาสนาเขมแขง สงคมประเทศชาต มนคง มงคง ยงยน ประชาชนอยรวมกนอยางสนตสข” ซงเปนแกนกลางของการด าเนนการตามยทธศาสตร เพอใหไดขอเสนอการปฏรปดานกจการศาสนา ทงโครงสราง ระบบ และการบรหารจดการ โดยค านงถงประเดนการปฏรปทครอบคลม ๗ ประเดน ไดแก

๑) พฒนาศกยภาพขององคกรและบคลากรทางศาสนาทกศาสนาทงเชงโครงสราง ระบบ และการบรหารจดการทมประสทธภาพสง

๒) ก าหนดมาตรการในการสงเสรมการน าหลกศาสนธรรมมาเปนหลกปฏบตในการด าเนนชวตประจ าวนทงในระดบบคคล ครอบครว สงคม ชมชน และองคกรทกภาคสวนอยางยงยน

๓) เสรมสรางความสมพนธทดและยงยนระหวางศาสนาทกศาสนา ๔) พฒนาศกยภาพของสถานศกษาในการบรณาการหลกศาสนธรรมในการจดการศกษาทกระดบ

อยางชดเจน รวมทงใหกระทรวงศกษาธการก าหนดสาระการเรยนการสอนเรองศาสนาในหลกสตรและการพฒนาบคลากรคร

๕) สงเสรมบทบาทหนาทของสอสารมวลชนและเทคโนโลยสารสนเทศในการน าหลกศาสนา ทถกตองไปเผยแผสประชาชน โดยยดหลกคณธรรม จรยธรรม และศลธรรมในการน าเสนอทกรปแบบ

๖) เปดพนทส าหรบสอสาธารณะและภาคประชาสงคมในการน าหลกค าสอนทางศาสนา มาเสรมสรางความเขมแขงและความมนคงในชมชนและสงคม ผานกจกรรมทเหมาะสมและหลากหลาย

๗) สงเสรมและสนบสนนการยดหลกคณธรรม จรยธรรม และศลธรรมมาใชในภาคธรกจเอกชน และประชาสงคม อยางจรงจงเปนรปธรรม

จากประเดนการปฏรปดงกลาว น ามาสการก าหนดยทธศาสตร ๕ ยทธศาสตร ดงน - ยทธศาสตรท ๑ การพฒนาศกยภาพขององคกรและบคลากรทางศาสนา - ยทธศาสตรท ๒ การน าหลกศาสนธรรมมาปฏบตในชวตประจ าวนทงระดบบคคล

และองคกรเพอพฒนาสงคมอยางยงยน - ยทธศาสตรท ๓ การเสรมสรางความสมพนธทดระหวางศาสนกชนของทกศาสนา - ยทธศาสตรท ๔ การพฒนาศกยภาพของสถานศกษาในการบรณาการหลกศาสนธรรม

ในการจดการศกษาทกระดบ - ยทธศาสตรท ๕ การสงเสรมบทบาทหนาทของสอมวลชนและเทคโนโลยสารสนเทศ

ในการน าหลกศาสนาไปเผยแผสประชาชน

๓

๓. วธการพจารณาศกษาวเคราะห

การปฏรปกจการศาสนาเปนเรองทละเอยดออนและเกยวของกบองคกรศาสนาโดยตรง เพอใหการปฏรปกจการศาสนาเปนไปดวยความรอบคอบ และไดรบฟงความคดเหนอยางครบถวน คณะอนกรรมาธการปฏรปกจการศาสนาไดด าเนนการพจารณาขอมลจากการรบฟงความคดเหนและขอเสนอแนะ จากผทรงคณวฒในศาสนาตาง ๆ อาท พระพทธศาสนา ศาสนาอสลาม ดงน

๑) การเขากราบนมสการและเสวนาธรรมกบพระเถระชนผใหญ จ านวน ๒ ครง ไดแก - ครงท ๑ การเขากราบนมสการและเสวนาธรรมกบพระเถระชนผใหญ ซงด ารงต าแหนงกรรมการ

มหาเถรสมาคม ประกอบดวย สมเดจพระวนรต (จนท พรหมคตโต) รกษาการแทนเจาคณะใหญคณะธรรมยต วดบวรนเวศวหาร พระพรหมเมธาจารย (คณศร เขมว โส) วดบรณศรมาตยาราม และพระพรหมเมธ (จ านงค ธมมจาร) วดสมพนธวงศาราม เมอวนองคารท ๑๓ มกราคม ๒๕๕๘

- ครงท ๒ เขานมสการกรรมการมหาเถรสมาคม ซงมสมเดจพระมหารชมงคลาจารย ผปฏบตหนาทสมเดจพระสงฆราช เปนประธานในการประชมมหาเถรสมาคม ณ ส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต จงหวดนครปฐม เมอวนจนทรท ๓๐ มนาคม ๒๕๕๘

๒) การรบฟงความคดเหน โดยจดการรบฟงความคดเหน ดงน ๒.๑) การนมนตพระภกษมาเพอใหค าแนะน าและขอเสนอแนะในการปฏรปกจการพระพทธศาสนา

แกคณะอนกรรมาธการ จ านวน ๓ ครง ไดแก - ครงท ๑ นมนตพระมหาวฒชย วชรเมธ ผกอตงและผอ านวยการสถาบนวมตตยาลย และ

ผกอตงศนยวปสสนาสากลไรเชญตะวน มาใหค าแนะน า เมอวนศกรท ๑๓ มนาคม ๒๕๕๘ - ครงท ๒ นมนตพระราชญาณกว (สวทย ปยวชโช) ผชวยเจาอาวาสวดพระรามเกา

กาญจนาภเษก รกษาการเจาคณะจงหวดเชยงราย (ธรรมยต) และพระวจตรธรรมาภรณ (เทอด ญาณวชโร) เลขานการเจาคณะภาค ๑๐ ผชวยเจาอาวาสวดสระเกศ มาใหค าแนะน า เมอวนพฤหสบดท ๒๖ มนาคม ๒๕๕๘

- ครงท ๓ นมนตพระมหานภนต สนตภทโท ผชวยเจาอาวาสวดสระเกศ ประธานกลมเพอชวตดงาม มาใหค าแนะน า เมอวนพฤหสบดท ๑๑ มถนายน ๒๕๕๘

๒.๒) การเชญหนวยงานทเกยวของมาเพอใหค าแนะน าและขอเสนอแนะในการปฏรปกจการพระพทธศาสนาแกคณะอนกรรมาธการ จ านวน ๒ ครง ไดแก

- ครงท ๑ เชญผแทนศนยปรองดองสมานฉนทเพอการปฏรป (พลโท บญธรรม โอรส) เขารวมประชม เพอรบทราบชองทางการน าเสนอขอมลและกจกรรมเก ยวกบการสรางความปรองดองสมานฉนท อาท กจกรรมการขบเคลอนคานยมหลกของคนไทย ๑๒ ประการ ตามนโยบายของคณะรกษาความสงบแหงชาต เมอวนองคารท ๑๓ มกราคม ๒๕๕๘

- ครงท ๒ เชญนายกฤษศญพงษ ศร อธบดกรมการศาสนา เพอรบทราบขอมลและขอเสนอแนะในการเสนอแกไขเพมเตมพระราชบญญตสงเสรมกจการฮจย พ.ศ. ๒๕๒๔ เมอวนท ๒๙ มกราคม ๒๕๕๘

๓) การทบทวนเอกสาร งานวจย และรวบรวมขอเสนอแนะจากภาคสวนตาง ๆ ๓.๑) เอกสารขอเสนอแนะจากภาคประชาชน เชน - ขอรองเรยนและขอหวงใยเกยวกบการจ ากดสทธเสรภาพของสตรไทยในการเปนนกบวช

ในพระพทธศาสนาอนเนองมาจากการออกมตของมหาเถรสมาคมวาดวยการหามบวชภกษณในประเทศไทย

๔

- ขอเสนอเกยวกบขอมลวารสารอาสาพฒนาประเทศไทย ขอมลดานความมนคงสถาบนพระพทธศาสนา และขอรองเรยนเกยวกบขบวนการทมพฤตกรรมเปนภยรายแรงตอความมนคงสถาบนพระพทธศาสนา

- แผนปฏรปประเทศ (พมพเขยวฉบบพระศรอารย) - ขอเสนอแนะเกยวกบการน าเสนอภาพลกษณของพระสงฆท ไมเหมาะสมในศลปะ

การแสดงแขนงตาง ๆ เชน ภาพยนตร ละคร รายการวทยโทรทศน เปนตน ๓.๒) เอกสารจากเครอขายองคกรตาง ๆ เชน - ยทธศาสตรสรางคานยมคนไทย ๑๒ ประการ ตามนโยบายคณะรกษาความสงบแหงชาต - ขอเสนอแนะในการปฏรปกจการศาสนา เรอง “ยทธศาสตรการใชพลงศาสนา

เพอการปฏรปสงคมไทย” โดยคณะท างานยทธศาสตรความรวมมอระหวางศาสนาเพอการปฏรปสงคมไทย ในคณะกรรมาธการศาสนา คณธรรม จรยธรรม ศลปะและวฒนธรรม วฒสภา (เผยแพร พ.ศ. ๒๕๕๗)

- เอกสารเรอง “การปลกฝงศลธรรม คณธรรม จรยธรรม และคานยมทพงประสงค” โดยประธานสภายวพทธกสมาคมแหงชาต ในพระบรมราชปถมภ

- ผลการสมมนาทางวชาการ เรอง “ส านกสงฆ : จะรกษหรอจะลาง” และขอคดเหนและขอเสนอแนะในการปฏรปพระพทธศาสนา โดยศนยพระพทธศาสนศกษา จฬาลงกรณมหาวทยาลย

- บทความรายงานการวจย เรอง “การบรหารการเงนของวดในประเทศไทย : ความสอดคลอง ตามหลกธรรมาภบาล” โดยผชวยศาสตราจารยณดา จนทรสม สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร (เผยแพร พ.ศ. ๒๕๕๗)

- ผลส ารวจความคดเหนของประชาชน เรอง “ทรพยสนของวดและพระสงฆ” ท าการส ารวจระหวางวนท ๒๘ – ๒๙ สงหาคม ๒๕๕๗ จากประชาชนทนบถอพระพทธศาสนาทวประเทศ โดยศนยส ารวจความคดเหน “นดาโพล” สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร

๔. สรปผลการศกษาวเคราะห

คณะอนกรรมาธการปฏรปกจการศาสนา ไดศกษาและพจารณาพบวา ชองวางของการปฏรปกจการศาสนา (Reform Gap) นน ไดแก บทบาทของศาสนาในสภาพสงคมปจจบน ซงอยในสภาวะของ การเปลยนแปลงของประเทศไทยจากการทเคยเปนประเทศทน าดวยหลกศาสนา (Religious Society) มาสสงคมทศาสนาถกลดบทบาทลงจากการเปนศนยกลางกจการตาง ๆ (Secularization)๑ ซงแสดงใหเหนถงชองวางระหวางสงทเปนอย (Undesired State) และสงทควรจะเปน (Desired State) กลาวคอ สงทเปนอย (Undesired State) ของกจการศาสนาในประเทศไทยนน ปจจบนพบวา หากเปรยบสงคมเสมอนกงลอทมสถาบนทางสงคมตาง ๆ รวมกนขบเคลอนนน พบวา ในสงคมดงเดม “สถาบนศาสนา” จะเปนสถาบนศนยกลางคอยเชอมโยงและควบคมดแลสถาบนอน ๆ มอทธพลในการก าหนดทศทางการด าเนนกจกรรมของสถาบนเหลานน ดวยศรทธาและศลธรรมท าใหสงคมในภาพรวมสามารถขบเคลอนตอไปไดอยางราบรน ในขณะทในปจจบน สถาบนศาสนากลบคอย ๆ ถกลดบทบาทลง และมสถาบนทางสงคมอน ๆ เขามาแทนทในต าแหนงศนยกลางของกงลอ เชน สถาบนเศรษฐกจ สถาบนการเมอง สถาบนการศกษา และสถาบนครอบครว เปนตน อกทงการด าเนนกจการ ตาง ๆ เหลานนยงแยกออกจากการค านงถงหลกศาสนาอยางชดเจน สงทเกดขนกคอสงคมขาดศลธรรม

๑ Momen, Moojan (๑๙๙๙) The Phenomenon Of Religion: A Thematic Approach. Published by Oneworld Publications, Oxford, UK.

๕

เมอวเคราะหถงสาเหตของการเกดสถานการณสงคมทขาดบทบาททางศาสนาในสงคมไทย พบวามาจาก การขาดความเขมแขงขององคกรศาสนา และบคลากรทางศาสนาการขาดการบรณาการ หลกศาสนธรรมในระบบการศกษา เศรษฐกจ สงคม สงแวดลอม และทรพยากรธรรมชาต การขาดการน าหลกศาสนามาใชปฏบตในชวตประจ าวน ทงระดบบคคลและองคกรการขาดการเสรมสรางความสมพนธทดระหวางศาสนกชนของทกศาสนา และปญหาเกยวกบระบบสอสารมวลชนทมกน าเสนอขาวหรอรายการท ไมเออตอการเสรมสรางพฒนาจตใจผคนดวยหลกศาสนธรรม โดยจากการศกษาพบวาประเดนปญหาเหลานนนเกดมาจาก การขาดองคกรทจะชวยเชอมประสานเสรมสรางบทบาทขององคกรศาสนาสภาคสวนตาง ๆ โดยเฉพาะอยางยงในกรณของพระพทธศาสนาซงเปนศาสนาทคนไทยสวนใหญนบถอมาชานาน พบวาส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต ซงเปนหนวยงานทท าหนาทดแลกจการศาสนานน ยงไมสามารถด าเนนการสนองตอความตองการขององคกรพระพทธศาสนาในการด าเนนการตาง ๆ เพอเผยแผหลกศาสนธรรมเพอเสรมสรางจตใจของพทธศาสนกชนไดเตมท๒

ดวยเหตนการปฏรปกจการศาสนา แมวาจะไมสามารถท าใหศาสนากลบมาเปนศนยกลางของกจการหรอสถาบนสงคมตาง ๆ อยางในอดตได หากทวาควรมงใหเกดทางสายกลางระหวางสภาพสงคม ทขาดบทบาททางศาสนาและสงคมศาสนา นนคอ การเสรมสรางใหองคกรศาสนาเขมแขงและหลกศาสนธรรม มบทบาทเปนสวนหนงของกจการหรอสถาบนสงคมตาง ๆ ในระดบทเหมาะสม ซงจะน าไปส “การฟนฟศาสนา” หรอ “การคนชวตชวาแกศาสนา” (Revitalization) กโดยอาศยยทธศาสตรทง ๕ ยทธศาสตร ดงแสดง ใหเหนในภาพท ๑

๒ ดภาคผนวก ก ผลการส ารวจ เรอง “บทบาทส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาตในการสนองงานคณะสงฆ”

๖

ภาพท ๑ เปาหมายและแผนการปฏรปกจการศาสนา

จากแผนการปฏรป (Reform Plan) ๕ ยทธศาสตรนน แตละยทธศาสตรมระบบและกลไก

ในระดบปฏบตการทน าไปสการเปลยนแปลงเชงโครงสรางของกจการศาสนา ดงมรายละเอยดขอเสนอปฏรปและแนวทางด าเนนการ ดงล าดบตอไปน

๕. ขอเสนอปฏรปและแนวทางด าเนนการ

ระบบและกลไกระดบปฏบตการทน าไปสการเปลยนแปลงเชงโครงสรางของแตละยทธศาสตร สามารถน ามาพจารณาในการปฏบตการได ๔ ระยะ รวมทงสนเปนเวลา ๑๐ ป โดยแบงระยะเวลาไดดงน

- ระยะท ๑ ภายใน ๑ ป นบจากเรมกระบวนการปฏรปตามแผนปฏรปทน าเสนอน - ระยะท ๒ ภายใน ๓ ป นบจากสนสดระยะท ๑ - ระยะท ๓ ภายใน ๕ ป นบจากสนสดระยะท ๒ - ระยะท ๔ ภายใน ๑ ป นบจากสนสดระยะท ๓

สงทเปนอย ทไมพง

ปรารถนา(Undesired

State)

สงทควรเปน (Desired State)

• การขาดความเขมแขงขององคกร ศาสนาและบคลากรทางศาสนา • ปญหาการบรณาการหลกศาสนธรรม ในระบบการศกษา เศรษฐกจ สงคม สงแวดลอม และทรพยากรธรรมชาต • การขาดการน าหลกศาสนามาใช ปฏบตในชวตประจ าวน ทงระดบ บคคลและองคกร • การขาดการเสรมสรางความสมพนธ ทดระหวางศาสนกชนของทกศาสนา • ปญหาเกยวกบระบบสอสารมวลชน สอทางเลอก สอวฒนธรรม และสอการเรยนการสอน

• สถาบนศาสนามความเขมแขง • องคกรศาสนามบทบาท หรอสวนรวมในกจการขององคกร สถาบนตาง ๆ ไดแก สถาบนการศกษา สถาบนสอ องคกรภาคธรกจเศรษฐกจ ภาครฐ และภาคประชาสงคม

Reform Plan “การฟนฟศาสนา” หรอ การคนชวตชวาแกศาสนา

(Revitalization)

• การพฒนาศกยภาพขององคกร และบคลากรทางศาสนา

• การน าหลกศาสนธรรมมาปฏบต ในชวตประจ าวน ทงระดบบคคลและ องคกรเพอพฒนาสงคมอยางยงยน

• การเสรมสรางความสมพนธทด ระหวางศาสนกชนของทกศาสนา

• การพฒนาศกยภาพของสถานศกษา ในการบรณาการหลกศาสนธรรม ในการจดการศกษาทกระดบ

• การสงเสรมบทบาทหนาทของสอสารมวลชนและเทคโนโลย สารสนเทศในการน าหลกศาสนา ทถกตองไปเผยแผสประชาชน

Reform Gap

ชองวาง ระหวางสงคม ทขาดบทบาท ทางศาสนา

(Secularization) และสงคมศาสนา

(Religious Society)

๗

ภายใตชวงเวลา ๑ ทศวรรษแหงการปฏรปกจการศาสนาตามแผนระดบปฏบตการ มขนตอนการปฏรปในแตละระยะ (ดงภาพท ๒) ดงตอไปน

ภาพท ๒ ขนตอนการปฏบตการตามกรอบวสยทศนการปฏรปกจการศาสนา

จดคานงด (Levers) ไดแก ๑. การยกรางพระราชบญญตสถาบนสรางเสรมคณภาพสงคมไทยดวยศาสนธรรม พ.ศ. ....

๒. การแกไขปรบปรงกฎหมายและกฎกระทรวงทใชอยในปจจบน อาท กฎกระทรวงแบงสวนราชการส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต พ.ศ. ๒๕๕๗

ยกราง/ปรบปรงกฎหมาย หรอก าหนดนโยบายตาง ๆ ทเกยวของ การจดสรรงบประมาณ หรอการจดตงกองทน ก าหนดการปฏรปดาน

ศาสนาเปนวาระแหงชาต การจดตงคณะท างาน หนวยงานหรอองคกรหลก ทจ าเปน

• การพฒนาบคลากร ในองคกรศาสนา • เกดธรรมาภบาลและ มาตรฐานในการบรหาร องคกรศาสนา • การด าเนนงานตามขอ

กฎหมายตาง ๆ ทเกยวของใหเกดศกยภาพสงสด

• องคกรศาสนามบทบาท ในทกภาคสวน ไดแก ภาครฐ ภาคเอกชน ภาคประชาสงคม สถาบนการศกษา สถาบนสอ ในการจดกจกรรมทเปนรปธรรม

• การน าหลกศาสนธรรม มาปฏบตในชวตประจ าวน

• การเสรมสรางความสมพนธทด ระหวางทกศาสนา

• การพฒนาศกยภาพ ของสถานศกษาทกระดบ

• การสงเสรมบทบาทของสอมวลชนในการเผยแผหลกศาสนาทถกตอง

• องคกรศาสนามระบบ และโครงสรางทเขมแขง

• มการจดกจกรรมเกยวกบศาสนาอยางตอเนองของทกภาคสวน ไดแก ภาครฐ ภาคเอกชน ภาคประชาสงคม สถาบนการศกษา สถาบนสอ

• มหลกสตรสงเสรมการศกษาศาสนา ทงการศกษาในระบบ และมการสงเสรมผานสอ

• ศาสนกชนมความสมพนธอนดระหวางศาสนา

• ประชาชน และบคคลากรในองคกรเขารบการอบรมหลกสตรทางศาสนา การฝกปฏบตธรรม และการน าไปใช ในชวตประจ าวน

• การมสวนของประชาชนในการสอสารหลกศาสนธรรม

• ประเทศไทยเปนศนยรวมในการสรางเครอขาย ความรวมมอระหวางศาสนาของประเทศ ในกลมสมาชกอาเซยน

• การจดใหมระบบประเมนและตดตามผลขององคกรศาสนา

• ใหประชาชนและภาคประชาสงคมมสวนรวม ในการประเมนและตดตามผลการด าเนนงานขององคกรศาสนา

ระยะท ๑ (๑ ป) การจดท ารางกฎหมาย/

งบประมาณและหนวยงาน ทจ าเปน (Input)

ระยะท ๒ (๓ ป) การเสรมสราง

องคกรศาสนาใหเขมแขง (Process)

ระยะท ๓ (๕ ป) เกดผลลพธทมองเหน และวดผลไดชดเจน

(Output)

ระยะท ๔ (๑ ป) การประเมนและ ตดตามผลลพธ

(Evaluation and Audit)

๘

ทงน ในแตละขนตอนของการปฏรปทง ๔ ระยะ เปนการด าเนนการตามยทธศาสตรทง ๕ ยทธศาสตรทเนนถงการสราง “ความเขาใจในหลกธรรมของศาสนา” และ “การเขาถงและพฒนาสกลมเปาหมายในภาคสวนตาง ๆ” ดวยกลไกการสงเสรม “องคกรศาสนามความเขมแขงเปนสถาบนหลกของสงคม” และมจดคานงด (Levers) คอ การยกรางพระราชบญญตสถาบนสรางเสรมคณภาพสงคมไทยดวยศาสนธรรม พ.ศ. .... เพอใหมผผลกดนการขบเคลอน และประสานการมสวนรวมระหวางศาสนา และระหวางศาสนากบภาครฐ และภาคสวนอน ๆ และการแกไขปรบปรงกฎหมายและกฎกระทรวงทใชอยในปจจบน อาท กฎกระทรวงแบงสวนราชการส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต พ.ศ. ๒๕๕๗ โดยมตวขบเคลอนหลก (Key Drivers) ไดแก กรมการศาสนา กระทรวงวฒนธรรม ส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต ตลอดจนองคกรศาสนาตาง ๆ เปนผด าเนนการรวมกบ ทกภาคสวนพนธมตรตาง ๆ

การด าเนนการในระยะแรก (ภายใน ๑ ป นบจากเรมกระบวนการปฏรปตามแผนปฏรปทน าเสนอน) จะเปนการเตรยมปจจยน าเขา (Input) ทงในแงของการมองคกรผด าเนนการ การก าหนดบทบาทหนาทความรบผดชอบ และอ านาจในการด าเนนงานในรปของกฎหมาย หรอนโยบาย พรอมทงงบประมาณในการสนบสนนการด าเนนงานการพฒนาศกยภาพองคกรศาสนาทกศาสนาใหมความเขมแขง มศกยภาพในการเปนสถาบนหลกของสงคม

ส าหรบระยะท ๒ (ภายใน ๓ ป นบจากสนสดระยะท ๑) เปนระยะของการเสรมสรางองคกรศาสนาเขมแขงและพฒนารปธรรม (Process) เปนการพฒนาความรและทกษะในการบรหารจดการของบคลากร ทท างานในองคกรศาสนา ทงในดานความเขาใจหลกธรรม และหลกธรรมาภบาล ตลอดจนหลกในการสอสาร พรอมทงใหสามารถผลกดนองคกรศาสนาของตนใหสามารถเขาถง มบทบาทและมสวนรวมตอภาคสวนตาง ๆ ของสงคม อนไดแก องคกรภาครฐ องคกรภาคเอกชน องคกรภาคประชาสงคม สถาบนการศกษา และองคกรสอ ซงจะท าใหกจการศาสนาสามารถกาวเขามามบทบาทในการเสรมสรางจตส านกทางศลธรรมและจรยธรรม ใหเกดขนทงในระดบการใชชวตประจ าวนของบคคล ระดบสงคม ชมชน และพฒนาทางดานเศรษฐกจของประเทศ

ตอเนองมายงระยะท ๓ (ภายใน ๕ ป นบจากสนสดระยะท ๒) เปนระยะทกจกรรมตาง ๆ ทไดกระท าจากระยะตนเกดผลลพธทมองเหนไดและวดได (Output) อกทงนอกจากผทนบถอศาสนาของตนจะมความเขาใจในหลกศาสนา สามารถน ามาปฏบตไดในชวตประจ าวนแลว ผบรหารองคกรศาสนายงจะมบทบาทในการมงสรางความเขาใจ และความสมพนธกบศาสนาอน ๆ ทแตกตางหลากหลายอกดวย นอกจากน กจการศาสนายงจะไดเขามามบทบาทขยายผลในการด าเนนการระยะยาว อาท ในสถาบนการศกษาทมหลกสตร ตลอดจนกจกรรมทเสรมสรางความเขาใจ และปลกฝงความศรทธาและปญญาในหลกศาสนา รวมกบการทสอตาง ๆ ไดน าเอาหลกการศาสนา วถปฏบตทด สอสารศาสนาอยางสรางสรรค ไปเผยแผใหประชาชนทกมต ทงในระดบประเทศและระดบโลก ตลอดจนการสรางใหประชาชนไดเขามามสวนรวมในการสอสารทเหมาะสมตอไป

สวนในระยะท ๔ (ภายใน ๑ ป นบจากสนสดระยะท ๓) เปนชวงแหงการประเมนผลภาพรวม ของทกกจกรรมและตดตามผลลพธ (Evaluation and Audit) ตอเนองจากการทจดใหมการประเมนผล ตามระยะในแตละชวงของการด าเนนการ กลาวคอ เปนการจดใหมระบบประเมน และตดตามผลการด าเนนการขององคกรศาสนา ใหประชาชนไดมสวนรวมในการประเมนองคกรศาสนา ซงจะน าไปสการพฒนากลไกทเออใหเกดการสงเสรมใหองคกรศาสนามความเขมแขงเปนสถาบนหลกของสงคมไดอยางยงยนตอไป โดยมรายละเอยดเกยวกบวธและกระบวนการปฏรป ดงตอไปน

๙

ประเดนปฏรปส าหรบยทธศาสตร “การสงเสรมความเขมแขงของสถาบนศาสนา เพอใหเปนสถาบนหลกของสงคม”

๑. ยกราง/ปรบปรงกฎหมาย และจดสรรงบประมาณเพอขบเคลอนการท างาน

มาตรการ ยกราง/ปรบปรงกฎหมาย หรอก าหนดนโยบายตาง ๆ ทเกยวของ เพอใหมการจดตงหรอ ปรบปรงการบรหารองคกรและการจดสรรงบประมาณหรอการจดตงกองทนในการด าเนนงาน

ขนตอน รางพระราชบญญตสถาบนสรางเสรมคณภาพสงคมไทยดวยศาสนธรรม พ.ศ. ....๓ ใหเกดองคกรเพอการขบเคลอนบทบาทของศาสนธรรมสภาคสวนตาง ๆ ตามยทธศาสตร ทง ๕ ยทธศาสตรใหบรรลผล โดยมนโยบายยดหลกสรางแรงจงใจ วจยพฒนาสรางนวตกรรมเพอสงเสรมศาสนธรรม สงเสรม สนบสนนการมสวนรวม และประสานความรวมมอระหวางศาสนา และระหวางศาสนากบภาครฐ และภาคสวนอน ๆ ตลอดจนการเสรมสรางและสงเสรม สนบสนน แกไขปญหาตาง ๆ หาขอยตในประเดนทเกยวของกบศาสนาในแนวทาง ทมความสมานฉนทและไมกอใหเกดความขดแยง ๑) คณะกรรมาธการปฏรปคานยม ศลปะ วฒนธรรม จรยธรรมและการศาสนา

สภาปฏรปแหงชาต หรอสภาขบเคลอนการปฏรปประเทศ เปนผดแลการรางกฎหมาย ทเกยวของ เพอสงไปยงสภานตบญญตแหงชาตเพอด าเนนการตอไป

๒) จดตงคณะท างานตามรางพระราชบญญตสถาบนสรางเสรมคณภาพสงคมไทย ดวยศาสนธรรม พ.ศ. .... โดยชอขององคกรอาจจะตงเปนอยางอนตามความเหมาะสม เชน ส านกงานกองทนสรางเสรมคณภาพสงคมไทยดวยศาสนธรรม (สกศ.) หรอส านกงานสรางเสรมคณภาพสงคมไทยดวยศาสนธรรม (สสศ.) และเปนองคกรทด าเนนการโดยคณะผบรหารอนประกอบดวยตวแทนจากภาคสวนตาง ๆ ไดแก กลมศาสนาทกรมการศาสนารบรอง ภาครฐ ภาคประชาสงคม ภาคเอกชนตาง ๆ และมวาระการด ารงต าแหนง ทงน ใหเปนองคกรทเปนอสระทางการเมอง รวมทงไมเปนสวนหนงหรออยภายใตองคกรทมบทบาทในท านองเดยวกน เชน องคกรทเกยวกบศลปะ คณธรรม จรยธรรม วฒนธรรม และเอกลกษณของชาต เพอไมใหองคกรทตงขนมาใหม ถกจ ากดบทบาทลง

๓) การประกาศการพฒนากจการศาสนาเปนวาระแหงชาต และจดสรรงบประมาณ ด าเนนการจากงบประมาณแผนดน และสามารถด าเนนการระดมทน หรอไดรบการสนบสนนจากแหลงทนอน ๆ ทงน งบประมาณหรอทนสนบสนนทกประเภทจะตอง ไมท าใหภาพลกษณของการด ารงอยในศาสนธรรมเปนไปในเชงลบ

๓ ดภาคผนวก ข ขอเสนอในการยกรางพระราชบญญตสถาบนสรางเสรมคณภาพสงคมไทยดวยศาสนธรรม

๑๐

ปรบกฎกระทรวงแบงสวนราชการส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต พ.ศ. ๒๕๕๗ ซงกลาวถงโครงสรางและบทบาทหนาทของส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต โดยปรบใหเกดการปฏรปหลก ไดแก (๑) ส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต ปรบระบบการบรหารองคกร ใหเปนไป เพอการท านบ ารงสงเสรมพระพทธศาสนา สรางศรทธาแกมหาชน ตลอดจนเผยแผ พระพทธศาสนาใหกวางขวาง โดยตอบสนองตอมหาเถรสมาคม (๒) ใหมการบรหารจดการองคกร และบคลากร อยางมประสทธภาพและมธรรมาภบาล (๓) จดตงกองทนสวสดการรกษาพยาบาลพระภกษสามเณรทอาพาธ เพอสรางบคลากร ทางศาสนาทแขงแรงทงรางกายและจตใจ

ระยะเวลาด าเนนการ ระยะท ๑ ภายใน ๑ ป นบจากเรมกระบวนการปฏรปตามแผนปฏรปทน าเสนอน

ผรบผดชอบด าเนนการ คณะอนกรรมาธการปฏรปกจการศาสนา ในคณะกรรมาธการปฏรปคานยม ศลปะ วฒนธรรม จรยธรรมและการศาสนา สภาปฏรปแหงชาต หรอสภาขบเคลอนการปฏรปประเทศ

๒. การด าเนนการพฒนาศกยภาพขององคกรและบคลากรทางศาสนา (ยทธศาสตรท ๑)๔

มาตรการ การสรางเสรมความรความสามารถในดานการบรหารจดการและสรางเสรม ธรรมาภบาลใหกบผบรหารและบคลากรทางศาสนา รวมถงก าหนดมาตรฐาน การบรหารจดการศาสนสถานเชงคณภาพ

ขนตอน องคกร วางนโยบาย ระเบยบปฏบตในการบรหารจดการ ด าเนนการใหเปนไปตามกฎหมาย รวมถงรอปรบหรอการพฒนาระบบงานทจ าเปนใหมความเขมแขง

สรางกลไกหรอมาตรการควบคมองคกรหรอบคลากรทางศาสนาและทมใชองคกรหรอบคลากรทางศาสนา เพอไมใหมพฤตกรรมหรอการด าเนนงานทกอใหเกดผลกระทบ หรอภาพลกษณในเชงลบตอศาสนา

ก าหนดมาตรฐานการบรหารจดการศาสนสถาน เชน RSO: ๒๐๑๕ (Religion Standard Organization) ใหมความครอบคลมอยางนอย ๒ ดาน คอ - ดานท ๑ ความถกตอง และความเขาใจในหลกศาสนธรรม - ดานท ๒ ประสทธภาพในการบรหารงานขององคกร ไดแก

๑) องคกรมความโปรงใส ตรวจสอบได ๒) มการจดโครงสรางและทมาของคณะกรรมการ มกฎ ระเบยบ หรอขอบงคบชดเจน

และสามารถบงคบใช มประสทธภาพการบรหารจดการงบประมาณ ระบบการเงนการบญช การบรหารและพฒนาบคลากร

๔ ดภาคผนวก ค รายละเอยดการปฏรประบบและกลไกส าคญของการด าเนนงานตามยทธศาสตรท ๑ – ๕

๑๑

๓) มการรบสมครสมาชกใหมและเปดโอกาสใหสมาชกมสวนรวม ๔) การแจงขอมลขาวสารแกสมาชก การประชาสมพนธ และมการท างานกบเครอขาย

ภาคสวนอน ๆ ๕) ความสามารถในการระดมทนและทรพยากร ๖) มสงอ านวยความสะดวก ๗) มการตดตามและประเมนผลการด าเนนงาน ๘) มบคลากร อาสาสมคร หรอทปรกษาในการด าเนนงาน

การพฒนาศกยภาพของบคลากรทท างานบรหารขององคกรศาสนา ดวยการจดกจกรรมหรอการอบรม หรอวธการตาง ๆ ใหครอบคลมศกยภาพของบคลากรอยางนอย ดงน ๑) ใหมความรความเขาใจและศรทธาในหลกศาสนาของตน ๒) ใหมความรความสามารถในการบรหารจดการตามมาตรฐานตามหลกธรรมาภบาล ๓) ใหมความรความสามารถในการด าเนนการตามกฎหมายทมอย ๔) มความสามารถประสานไปยงภาคสวนตาง ๆ เพอใหด าเนนการตามมาตรการทก าหนดได ๕) ทกษะทางดานการสอสารเพอเผยแผหลกศาสนธรรม

การก าหนดระบบ กลไก และกระบวนการสงเสรมจงใจใหประชาชนเขาสการเปนบคลากรทางศาสนารนใหม ทจะเปนบคลากรทมคณภาพ เพอใหเกดการพฒนาตอเนองในระยะยาว

การลงทะเบยนผสอนศาสนา โดยใหมการก าหนดคณสมบตตาง ๆ ทเหมาะสมตาม หลกศาสนา รวมทงมการท าฐานขอมลประวตบคลากรทางศาสนา เชน พระภกษ ทเชอมโยงและตรวจสอบได

การยกยอง เชดชและประกาศเกยรตคณบคคลทด ารงตนและปฏบตงานอยางโดดเดน ดานคณธรรม จรยธรรม เปนทยอมรบและเปนแบบอยางอนดในชมชนและสงคม เพอเปนการจงใจใหมการพฒนาศกยภาพ โดยใหองคกรศาสนาและหนวยงานทเกยวของจดท าโครงการกจกรรมทหลากหลายดานเพอใหครอบคลมในหลายมต เชน การประกวดบคคลดเดน องคกรดเดน ทงในระดบทองถน ระดบภมภาค ระดบชาต จนถงระดบนานาชาต โดยมการใหสทธพเศษส าหรบผด ารงตนเปนแบบอยางทดตอทางสงคมไดเหมาะสม อยางตอเนอง อาท ใหเปนผปฏบตหนาทในการรณรงคสรางความดของกระทรวงวฒนธรรม หรอกระทรวงอน ๆ ทเกยวของวาระ ๑ ปหรอมากกวานน

การจดท าระบบฐานขอมลทางศาสนา (e - Religions) ส าหรบทกศาสนา การจดท าระบบการจดการความร (Knowledge Management – KM)

เพอเปนฐานองคความร และขอมลส าหรบการตอยอด สงเสรมพฒนาการด าเนนการ ทเกยวของกบกจการศาสนา โดยใหมองคความร งานวจยทครอบคลมขอมล จากกรมการศาสนา กระทรวงวฒนธรรม ส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต ตลอดจนสถาบนทมการศกษาองคความร และงานวจยทเกยวของกบศาสนา ทหนวยงานของรฐใหการรบรองทงหมด

ระยะเวลาด าเนนการ ระยะท ๒ ภายใน ๓ ป นบจากสนสดระยะท ๑

๑๒

ผรบผดชอบด าเนนการ กรมการศาสนา กระทรวงวฒนธรรม ส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต และองคกรศาสนาตาง ๆ

๓. องคกรศาสนามระบบและโครงสรางทเขมแขง (ยทธศาสตรท ๑)

มาตรการ การสงเสรมการปฏบตงานขององคกรศาสนาอยางตอเนอง และยกระดบระบบงาน ทจ าเปนใหเปนการปฏบตงานทด (Best Practices)

ขนตอน กระทรวง หรอหนวยงานทเกยวของ ด าเนนการ ดแล จดเตรยมระบบงาน และคมอแนวทางตาง ๆ เพอใหมการบรหารจดการองคกรศาสนาใหเปนไปตามกฎหมาย อยางเครงครด รวมทงเปดชองทางใหภาคประชาชนมสวนรวมในการด าเนนงาน อยางสรางสรรค

การสงเสรมการปฏบตงานขององคกรศาสนาอยางตอเนอง และยกกระดบระบบงาน ทจ าเปนใหเปนการปฏบตงานทด (Best Practices) รวมทงการจดใหมคมอการปฏบตงาน ทจ าเปนในแตละระบบงานเพอถายทอดองคความร

กระทรวงหรอหนวยงานทเกยวของสนบสนนใหเกดธรรมาภบาลในองคกรศาสนา กระทรวงหรอหนวยงานทเกยวของใหความชวยเหลอทงทางดานงบประมาณและสนบสนน

ปจจยเกอหนนตาง ๆ ในการบรหารจดการ

ระยะเวลาด าเนนการ: ระยะท ๓ ภายใน ๕ ป นบจากสนสดระยะท ๒

ผรบผดชอบด าเนนการ กรมการศาสนา กระทรวงวฒนธรรม ส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต และองคกรศาสนาตาง ๆ

๔. การน าหลกศาสนธรรมมาปฏบตในชวตประจ าวน ทงระดบบคคลและองคกรเพอพฒนาสงคมอยางยงยน (ยทธศาสตรท ๒)

มาตรการ๔.๑

สงเสรมใหเกดความรวมมอระหวางครอบครว โรงเรยน สถานทท างาน ชมชน และสงคม น าหลกศาสนธรรม คณธรรม ประเพณและวฒนธรรมไทยอนดงามมาปฏบตในชวตประจ าวนและในการท างานอยางจรงจง๕

ขนตอน การประสานงานเพอสรางบทบาทของหลกศาสนาในบรบทตาง ๆ ไดแก องคกรภาคประชาสงคม สถาบนการศกษา องคกรภาครฐ องคกรภาคเอกชน และองคกรสอ จดกจกรรมตาง ๆ น าหลก ศาสนธรรม คณธรรม ประเพณและวฒนธรรมไทยอนดงามมาปฏบตในชวตประจ าวนและ ในการท างานอยางจรงจง รวมทงใหความชวยเหลอทงทางดานงบประมาณและสนบสนนปจจยเกอหนนตาง ๆ ในการบรหารจดการ โดยใหการสนบสนนทกภาคสวนอยางจรงจงและตอเนอง ดงน

๕ ดภาคผนวก ง การจดกจกรรมการศกษาดวยหลกศาสนธรรมในพระพทธศาสนา

๑๓

การสงเสรมความรวมมอไปยงภาคประชาสงคม เชน หนวยงานไมหวงผลก าไร มลนธตาง ๆ

จดกจกรรมเสรมสรางการน าหลกศาสนธรรม คณธรรม ประเพณ และวฒนธรรมเปน ๓ กลม ไดแก (๑) เพอใหผเรยนไดพฒนาตนเอง (๒) เพอใหผเรยนไดพฒนางาน และ (๓) เพอใหผเรยนไดพฒนาสงคม

การสงเสรมความรวมมอไปยงสถานศกษารวมกบชมชน รวมกนเฟนหา สงเสรม พฒนา และรกษาผน าทางจตวญญาณ (นกปราชญทางดานศาสนาทพรอมทงความด ความเกง และความเปนนกปฏบตการ) อยางนอย ๑ คนตอโรงเรยนหรอชมชน โดยใหมการจดสรรอตราก าลงหรออตราจาง เพอบรรจผน าทางจตวญญาณเปนปราชญดานศาสนาประจ าโรงเรยน รวมทงใหรอฟนระบบบาน วด โรงเรยน (บวร) โดยในแตละพนท (ต าบล) ใหพระภกษหรอบคลากรทางศาสนาเขารวมเปนกรรมการโรงเรยน รวมกบนายก องคการบรหารสวนต าบลเพอเปนการประสานสมพนธระหวางวด ศาสนสถาน สถาบนการศกษา และสถาบนการปกครอง เปนตน

การสงเสรมความรวมมอไปยงองคกรศาสนา / ศาสนสถาน ใหมการจดกจกรรมทางศาสนาเปนประจ า โดยเฉพาะวนส าคญทางศาสนา เชน ทกวนพระใหญ ขน ๑๕ ค า และ แรม ๑๕ ค า

การสงเสรมการจดกจกรรมหลกบนพนฐานของความดทเปนแกนกลางของทกศาสนา เพอใหทกภาคสวนสามารถเชอมโยงและท ากจกรรมนน ๆ รวมกนไดทวประเทศ เชน โครงการมารชชงความด๖ โครงการพฒนาความดพนฐานทกหมบาน โครงการครอบครวอบอนและอน ๆ

การสงเสรมกองลกเสอศาสนา พรอมทงสงเสรมสนบสนนการด าเนนงานของกองลกเสอศาสนา เพอเปนอาสาสมครและชวยเหลอสนบสนนกจการศาสนาทองคกรตาง ๆ จดขน

ระยะเวลาด าเนนการ ระยะท ๒ ภายใน ๓ ป นบจากสนสดระยะท ๑

ผรบผดชอบด าเนนการ กรมการศาสนา กระทรวงวฒนธรรม ส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต และองคกรศาสนาตาง ๆ สวนราชการสนบสนนอน ๆ เชน กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย สถาบนพฒนาองคกรชมชน (องคการมหาชน) สวนราชการสวนทองถน เชน องคการบรหารสวนจงหวด องคการบรหารสวนต าบล เปนตน

มาตรการ ๔.๒

สรางแรงจงใจใหองคกรและภาคประชาชนเขารบการอบรมหลกสตรทางศาสนาและ การฝกปฏบตธรรม

ขนตอน กระทรวง หรอหนวยงานทเกยวของประสานงานเพอสรางบทบาทของหลกศาสนาในบรบท ตาง ๆ รวมทงใหความชวยเหลอทงทางดานงบประมาณและสนบสนนปจจยเกอหนนตาง ๆ ในการบรหารจดการใหเกดการสรางแรงจงใจแกประชาชน และกลมคนตาง ๆ ในการเขารบการอบรมหลกสตรทางศาสนาและการฝกปฏบตธรรมเพอการพฒนาจต ไดแก องคกร ภาคประชาสงคม องคกรภาครฐ องคกรภาคเอกชน ตลอดจนวชาชพตาง ๆ ดงน

๖ ดภาคผนวก จ การจดกจกรรมพฒนาผเรยนดวย “กจกรรมมารชชงความด”

๑๔

หนวยงานทงภาครฐ และเอกชนจดการสงเสรมใหบคลากรเหนคณคาของการพฒนาจตใจดวยหลกศาสนธรรมจนหลอหลอมเปนวฒนธรรมองคกร เชน การเขารวมปฏบตศาสนกจไดในทกวนพระ ลาไปปฏบตธรรมทงระยะสน ระยะยาว ตลอดจนจดโครงการ หรอเขารวมการอบรมในหลกสตรทเกยวของกบหลกศลธรรม เปนตน

สงเสรมภาคธรกจ เอกชน ตลอดจนวชาชพตาง ๆ ใหมการบรณาการหลกศาสนาในการด าเนนงาน จนเปนวสยทศน พนธกจขององคกร เชน การขยายเครอขายภาคธรกจโดยยดหลกศาสนธรรม การน าหลกศาสนธรรมมาเปนเกณฑประกอบการรบเขาสมครงาน เลอนขน เลอนต าแหนง การขอหรอตออายวชาชพ อกทงการโฆษณาและการด าเนนกจกรรมของ ภาคธรกจตองเนนใหหลกศาสนธรรมเขามามสวนรวมในทกกจกรรม เชน การจดการประกวด การจดกจกรรมความรบผดชอบตอสงคม (CSR)

ทกฝายรวมกนจดกจกรรมสงเสรมประชาชน บคคลทวไปใหเหนคณคาของการพฒนาจตใจดวยหลกศาสนธรรม เชน เขารวมในศาสนกจไดในทกวนพระหรอวนส าคญ ลาไปปฏบตธรรมทงระยะสน ระยะยาว ตลอดจนเขารวมการอบรมในหลกสตรทเกยวของกบหลกศลธรรม เปนตน

ระยะเวลาด าเนนการ ระยะท ๓ ภายใน ๕ ป นบจากสนสดระยะท ๒

ผรบผดชอบด าเนนการ ส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต และองคกรศาสนาตาง ๆ สวนราชการสนบสนนอน ๆ เชน กรมการศาสนา กระทรวงวฒนธรรม กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย สถาบนพฒนาองคกรชมชน (องคการมหาชน) สวนราชการสวนทองถน เชน องคการบรหารสวนจงหวด องคการบรหารสวนต าบล เปนตน หนวยงานภาคเอกชน

มาตรการ ๔.๓

มการน าหลกศาสนธรรมไปด าเนนการเพอใหเกดประโยชนทางเศรษฐกจ

ขนตอน กระทรวง หรอหนวยงานทเกยวของประสานงานเพอสรางบทบาทของหลกศาสนธรรมในบรบทตาง ๆ ใหสามารถขยายผลเพอใหเกดประโยชนทางเศรษฐกจได โดยเนนทการทองเทยว ดงน สงเสรมใหมปแหงการทองเทยวทางพระพทธศาสนา โดยการประสานกบหนวยงาน

ทเกยวของ อาท กระทรวงการทองเทยวและกฬา ท าการสงเสรมการตลาดเชญชวนนกทองเทยวทงชาวไทยและชาวตางประเทศ มาทองเทยวสถาปตยกรรมทางศาสนา ตลอดจนมาศกษาหลกศาสนธรรมและฝกปฏบตธรรม

สงเสรมใหทกจงหวดจดกจกรรมใหญทางดานพระพทธศาสนา เพอสงเสรมการทองเทยวของจงหวด และใหด าเนนการอยางตอเนองจนเปนอตลกษณของจงหวด อยางนอย จงหวดละ ๑ กจกรรม เชน ประเพณแหงเทยนพรรษาของจงหวดอบลราชธาน เปนตน

สงเสรมใหประเทศไทยเปนศนยกลางในเรอง “อตสาหกรรมและวฒนธรรมฮาลาล” อาท อาหาร การทองเทยว และดานสขภาพ รวมถงการสรางนคมอตสาหกรรมฮาลาล

๑๕

สงเสรมใหทกจงหวดพฒนาแหลงทองเทยวทางพระพทธศาสนาและศาสนาอน เชน วด โบสถ มสยด เปนตน พรอมทงเปดศนยการเรยนรพระพทธศาสนาอยางงาย ตลอดจนจดใหมการฝกปฏบตธรรม ณ แหลงทองเทยวตาง ๆ รวมถงเนนการทองเทยว เชงวฒนธรรมและศาสนาในจงหวดตาง ๆ

สงเสรมใหองคกรศาสนาหรอสถานปฏบตธรรมเปดสอนการปฏบตธรรมทมคณภาพ ตามเกณฑมาตรฐาน รวมทงยกระดบมาตรฐานเชงคณภาพของศาสนสถานใหเปน “สปปายะสถาน” เพอรองรบความตองการของบคคล องคกร ทงชาวไทยและชาวตางชาต ตลอดจนขยายผลไปตางประเทศ

ระยะเวลาด าเนนการ ระยะท ๓ ภายใน ๕ ป นบจากสนสดระยะท ๒

ผรบผดชอบด าเนนการ ส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต และองคกรศาสนาตาง ๆ การทองเทยวแหงประเทศไทย กระทรวงการทองเทยวและกฬา สวนราชการสนบสนนอน ๆ เชน กรมการศาสนา กระทรวงวฒนธรรม กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย สถาบนพฒนาองคกรชมชน (องคการมหาชน) สวนราชการสวนทองถน เชน องคการบรหารสวนจงหวด องคการบรหาร สวนต าบล เปนตน

มาตรการ๔.๔

มการจดสรรพนทส าหรบการศกษา เรยนร และประกอบพธทางศาสนาตาง ๆ ในสถานศกษา หนวยงาน และสถานประกอบการ

ขนตอน ใหมจดสรรพนททางกายภาพส าหรบการศกษา เรยนร และประกอบพธทางศาสนาตาง ๆ ดงน สงเสรมใหหนวยงานของรฐตงแตระดบกอง ส านก สถานศกษา สถานประกอบการ

องคกรตาง ๆ และมการจดสรรพนททางกายภาพ ส าหรบการประกอบพธทางศาสนา ตาง ๆ ในชวตประจ าวนได

ปรบปรงพนททางกายภาพของวด โบสถ มสยด หรอศาสนสถาน ใหเปนสปปายะสถาน และเปนโรงเรยนศาสนาอยางแทจรง ปราศจากอบายมขทกชนด มความนาเลอมใสศรทธาและเปนระเบยบเรยบรอย สวยงาม มกจกรรมปฏบตธรรมและเยยมชมวด มหองสมดใหอานหนงสอ มนทรรศการใหความรทางศาสนา มบคลากรคอยสอนหลกธรรม มกจกรรมโรงเรยนศาสนาวนอาทตย และสามารถยกระดบเปนศนยการเรยนรศาสนธรรมแบบบรณาการ อยางครบวงจรและทนสมย หรอเปนฐานในการสรางเครอขายสงคมทครอบครว เพอนฝง ชกชวนกนมาประกอบกจกรรมตาง ๆ สรางความมสวนรวมระหวางหนวยงานตาง ๆ ในสงคมโดยเฉพาะระหวางศาสนสถานกบชมชน

การจดท าผงชมชนเมองตามหลกการ “บวร” (หรอ “บรม”) เชน การจดวดเปนศนยกลางน าวถวฒนธรรมชาวพทธ

๑๖

การสงเสรมใหมการจดตงพทธมณฑลจงหวดหรอศนยการเรยนรทางศาสนา ประจ าจงหวด เปนศนยการเรยนรศาสนธรรมแบบบรณาการอยางครบวงจรและทนสมย ทมนวตกรรมในการน าเสนอเนอหาหลกศาสนธรรม และการปฏบตธรรมทเหมาะสม แกการประยกตในชวตประจ าวนของบคคลระดบตาง ๆ เพอใหเดก เยาวชน และประชาชนเกดการเรยนรศาสนธรรมตลอดชวต

การจดสรรพนทส าหรบการอนรกษพชพรรณไมในคมภรศาสนาและชวตพอเพยง โดยสงเสรมสนบสนนใหองคกรศาสนาททางราชการรบรองทง ๕ ศาสนาเปนศนยกลาง อนรกษพชพรรณไมในคมภรศาสนาและชวตพอเพยง

ระยะเวลาด าเนนการ ระยะท ๒ ภายใน ๓ ป นบจากสนสดระยะท ๑

ผรบผดชอบด าเนนการ ส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต และองคกรศาสนาตาง ๆ สวนราชการสนบสนนอน ๆ เชน กรมการศาสนา กระทรวงวฒนธรรม กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย สถาบนพฒนาองคกรชมชน (องคการมหาชน) สวนราชการสวนทองถน เชน องคการบรหารสวนจงหวด องคการบรหารสวนต าบล เปนตน สถานศกษา หนวยงานภาคเอกชน

๕. การเสรมสรางความสมพนธทดระหวางศาสนกชนของทกศาสนา (ยทธศาสตรท ๓)

มาตรการ๕.๑

เสรมสรางใหศาสนกเขาใจและเขาถงหวใจของศาสนาตนเองและศาสนาอน รวมถงน าไปปฏบตไดอยางถกตอง

ขนตอน สงเสรมใหองคกรศาสนาและภาคสวนตาง ๆ จดกจกรรมผานชองทางตาง ๆ เชน ปจเจกบคคล ครอบครว ชมชน สถาบน องคกร ทเปดโอกาสใหศาสนกเกดการเรยนรศาสนาของตนทเออตอการปฏบต และการแลกเปลยนเรยนรระหวางศาสนกตางศาสนาอยางสมานฉนท

จดใหมการผลตสอทางศาสนา โดยการประสานความรวมมอกบองคกรบรหารจดการกจการศาสนาตาง ๆ สถาบนการศกษา และองคกรสอสาร ในการผลตสอตาง ๆ เชน การท าหนงสอ คมอทมความถกตองตามมาตรฐาน รวมทงสอกจกรรมตาง ๆ ส าหรบบคคล ครอบครว สถานศกษา ชมชน ผประกอบการ เพอใหเกดการศกษาเรยนร การแลกเปลยนเรยนร ความเอออาทร และความรวมมอระหวางศาสนก ไมอจฉารษยาหรอท ารายกน

ระยะเวลาด าเนนการ ระยะท ๒ ภายใน ๓ ป นบจากสนสดระยะท ๑

ผรบผดชอบด าเนนการ ส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต และองคกรศาสนาตาง ๆ สวนราชการสนบสนนอนๆ เชน กรมการศาสนา กระทรวงวฒนธรรม กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย สถาบนพฒนาองคกรชมชน สวนราชการสวนทองถน เชน องคการบรหารสวนจงหวด องคการบรหารสวนต าบล

๑๗

มาตรการ๕.๒

สงเสรมใหเคารพสทธเสรภาพในการด ารงชวตตามหลกค าสอนของศาสนาระหวางกน

ขนตอน การสงเสรมความรความเขาใจ และการเคารพสทธเสรภาพ การปฏบตตามค าสอนของศาสนาตาง ๆ รวมทงสงเสรมใหเคารพสทธเสรภาพในการด ารงชวตตามหลกค าสอน ของศาสนาระหวางกน ดวยการจดกจกรรมรณรงค เพอสงเสรมความรความเขาใจ สงเสรมการเคารพสทธในการปฏบตศาสนา ขจดอปสรรคในการประพฤตปฏบตตนตามหลกค าสอนของศาสนาตาง ๆ ทงทเปนความรความเขาใจ ทศนคต กฎ ระเบยบ และธรรมเนยมปฏบตตาง ๆ

สรางและสนบสนนชมชนตวอยาง ทเปนตนแบบชมชนทมผนบถอศาสนาแตกตางกน อยรวมกนอยางมความสข

ระยะเวลาด าเนนการ ระยะท ๓ ภายใน ๕ ป นบจากสนสดระยะท ๒

ผรบผดชอบด าเนนการ ส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต และองคกรศาสนาตาง ๆ สวนราชการสนบสนนอนๆ เชน กรมการศาสนา กระทรวงวฒนธรรม กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย สถาบนพฒนาองคกรชมชน (องคการมหาชน) สวนราชการสวนทองถน เชน องคการบรหารสวนจงหวด องคการบรหารสวนต าบล เปนตน

มาตรการ๕.๓

สงเสรมการเรยนรระหวางศาสนาและสรางความรวมมอเพอแกไขปญหาทส าคญ รวมกนอยางจรงจง

ขนตอน การสงเสรมสนบสนนดานนโยบาย กฎ ระเบยบ และงบประมาณใหแกหนวยงาน องคกรปกครองทองถน องคกรภาคประชาสงคม รวมทงจดกจกรรมรวมทกภาคสวนทน าไปสการสงเสรมใหมการรวมกนระหวางศาสนากบการแกไขปญหาตาง ๆ ของสงคมรวมกน ดงน การจดใหมกจกรรมความรวมมอระหวางศาสนาเพอแกปญหาหรอพฒนาสงคม เชน

การรณรงคตานอบายมข อาท โครงการเทเหลา เผาบหร โครงการสวดอทศใหกบผวายชนม เมอมอบตภยทางธรรมชาตหรอครบรอบเหตการณภยพบต โครงการสมาธความดสากล เพอสนตภาพโลก โครงการสมมนาเพอสบคนค าสอนยคดงเดม โดยหลกฐานทางโบราณคด โครงการอนรกษพรรณไมในคมภรศาสนาและชวตพอเพยง โดยการนอมน าอญเชญพระราชด ารปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงมาใชในพนทขององคกรศาสนา หลกการเรอง “บวร” (บาน – วด - โรงเรยน) หรอ “บรม” (บาน – โรงเรยน - มสยด) “รบบ” (โรงเรยน – โบสถ - บาน) “ครบ” (ครดวารา – โรงเรยน - บาน) เปนตน

ใชจดรวมและสงวนจดตางระหวางศาสนา เพอสรางสรรคประเทศไทยใหเปนสงคมสมานฉนท โดยสงเสรมใหน าศาสนา ในแงศาสนธรรม ศาสนบคคล ศาสนวตถ รวมทง แนวพระราชด ารปรชญาเศรษฐกจพอเพยง พรอมทงบรณาการหลกศาสนธรรมและ อาศยความรวมมอจากองคกรศาสนา มารวมกนแกปญหาตาง ๆ หรอเพอการพฒนาชวต ความเปนอยและสงแวดลอมในองคกร ชมชน หรอสงคม โดยกรมการศาสนา กระทรวงวฒนธรรม

๑๘

กระทรวงศกษาธการ กระทรวงเกษตรและสหกรณ กระทรวงการพฒนาสงคมและ ความมนคงของมนษย กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม กระทรวงยตธรรม รวมกนออกมาตรการแกไขปญหาตาง ๆ ของชาต เชน ปญหาเดก และเยาวชน ปญหายาเสพตด ปญหาอบายมข ปญหาสงแวดลอม ปญหาการสญเสยทรพยากรธรรมชาตปาไม แหลงน าทอดมสมบรณ

ระยะเวลาด าเนนการ ระยะท ๓ ภายใน ๕ ป นบจากสนสดระยะท ๒

ผรบผดชอบด าเนนการ ส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต และองคกรศาสนาตาง ๆ สวนราชการสนบสนนอน ๆ เชน กรมการศาสนา กระทรวงวฒนธรรม กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย สถาบนพฒนาองคกรชมชน (องคการมหาชน) สวนราชการสวนทองถน เชน องคการบรหารสวนจงหวด องคการบรหารสวนต าบล เปนตน

มาตรการ๕.๔

จดตงเครอขายความรวมมอระหวางศาสนกระดบชาต

ขนตอน การพฒนาเครอขายความรวมมอของศาสนกทกศาสนาใหเขมแขง เปนรปธรรม เชน การก าหนดมาตรการ การแลกเปลยนเรยนรเกยวกบงานพฒนา หรอผลงานระหวางองคกรศาสนาตาง ๆ เพอขยายองคความร แรงบนดาลใจ และเสรมสรางความรวมมอระหวางศาสนา ในการแกปญหาของแตละศาสนา และปญหาในสงคมหรอแกปญหา ระดบตาง ๆ ของชาตททกศาสนาเผชญรวมกน โดยรฐใหการสนบสนนเชงนโยบายและงบประมาณใหมการตงคณะกรรมการรวมจากหนวยงานของรฐตาง ๆ รวมกบ ตวแทนสถาบนศาสนาตาง ๆ เพอผลกดน สงเสรม สนบสนน ความเขาใจอนด และความรวมมอระหวางศาสนา

การจดตงสภาศาสนกสมพนธระดบชาต มวาระการด ารงต าแหนงทชดเจน เปดโอกาส ใหทงนกบวชและฝายฆราวาสไดเขามารวมมอในการด าเนนการ

ระยะเวลาด าเนนการ ระยะท ๒ ภายใน ๓ ป นบจากสนสดระยะท ๑ การขบเคลอนประเมนผล และพฒนายกระดบดวยวธตาง ๆ

ระยะท ๓ ภายใน ๕ ป นบจากสนสดระยะท ๒

ผรบผดชอบด าเนนการ ส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต และองคกรศาสนาตาง ๆ สวนราชการสนบสนนอน ๆ เชน กรมการศาสนา กระทรวงวฒนธรรม กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย สถาบนพฒนาองคกรชมชน (องคการมหาชน) สวนราชการสวนทองถน เชน องคการบรหารสวนจงหวด องคการบรหารสวนต าบล เปนตน

๑๙

มาตรการ๕.๕

สงเสรมประเทศไทยเปนศนยรวมในการสรางเครอขายความรวมมอระหวางศาสนา ในภมภาคอาเซยน

ขนตอน สงเสรมสนบสนนเชงนโยบาย และงบประมาณแกสถาบนการศกษา เพอสนบสนนทาง ดานวชาการแกประเทศทเกยวของกบปจจยดานศาสนา ทเออประโยชนตอเจตนารมณ ของอาเซยน

สงเสรมสนบสนนใหเกดสวนงาน ซงองคกรศาสนาตาง ๆ ในประเทศมสวนรวม เปนศนยประสานงาน สงเสรม สราง สนบสนน ขบเคลอนนโยบายรฐดานความรวมมอระหวางประเทศไทยกบกลมประเทศสมาชกอาเซยน

สงเสรมสนบสนนใหประเทศไทยเปนศนยรวมเครอขายความรวมมอทางศาสนา ในกลมประเทศสมาชกอาเซยน เชน ใหเกดการน าพลงความรความศรทธาและองคกรศาสนาสนบสนนสงเสรมใหประเทศของตนเปนเอกเทศ หรอรวมกนชวยใหอาเซยนบรรลเจตนารมณในเรองตาง ๆ เชน การสรางความเขาใจระหวางวฒนธรรม การแกปญหาอาชญากรรมขามชาต การอนรกษธรรมชาตสงแวดลอมดวยมาตรการตาง ๆ ทประเทศไทยเปนศนยกลางหรอผประสานงานใหเกดการแลกเปลยนเรยนรและความรวมมอ

สนบสนนใหพระสงฆ บคลากรทางศาสนา ไดรบความสะดวกในการเดนทางไปเผยแผ การปฏบตธรรมในตางประเทศ ทนอกเหนอจากการเปนพระธรรมทต

ระยะเวลาด าเนนการ ระยะท ๓ ภายใน ๕ ป นบจากสนสดระยะท ๒

ผรบผดชอบด าเนนการ กระทรวงศกษาธการ สถาบนการศกษาทางศาสนา สถาบนอดมศกษาทวไป สถาบนวจย กระทรวงการตางประเทศ

๖. การพฒนาศกยภาพของสถานศกษาในการบรณาการหลกศาสนธรรมในการจดการศกษา ทกระดบ (ยทธศาสตรท ๔)

มาตรการ๖.๑

สงเสรมและผลกดนใหเกดคณะท างานพฒนาศกยภาพสถานศกษาในการบรณาการ หลกศาสนธรรมในการจดการศกษาทกระดบ

ขนตอน ใหสถานศกษาและชมชน รวมกนเฟนหา สงเสรม พฒนา และรกษาผน าทางจตวญญาณ (นกปราชญทางดานศาสนาทพรอมทงความด ความเกง และความเปนนกปฏบตการ) อยางนอย ๑ คนตอโรงเรยน/ชมชน เพอใหเปนผน าในการจดกจกรรมทางศาสนาของสถานศกษา วด องคกรของรฐทกภาคสวนและชมชนในพนท เพอใหเกดเปนแนวปฏบต ในทศทางเดยวกน

จดสรรอตราก าลงหรออตราจาง เพอบรรจผน าทางจตวญญาณเปนปราชญดานศาสนา ประจ าโรงเรยน โดยใหบทบาทหนาททชดเจนเหมอนอนศาสนจารย

๒๐

พฒนาศกยภาพสถานศกษาในการบรณาการหลกศาสนธรรมในการจดการศกษา ทกระดบ โดยความรวมมอของบาน วด โรงเรยน (บวร) หรอ บาน โรงเรยน มสยด (บรม) และองคกรของรฐทกภาคสวน โดยมปราชญดานศาสนาประจ าโรงเรยนเปนแกนน าขบเคลอน ท าหนาทในการสงเสรมศาสนธรรมตอการเรยนการสอนแบบบรณาการ

ระยะเวลาด าเนนการ ระยะท ๒ ภายใน ๓ ป นบจากสนสดระยะท ๑ การขบเคลอนประเมนผล และพฒนายกระดบดวยวธตาง ๆ

ระยะท ๓ ภายใน ๕ ป นบจากสนสดระยะท ๒

ผรบผดชอบด าเนนการ กระทรวงศกษาธการ สถาบนการศกษาทางศาสนา สถาบนอดมศกษาทวไป

มาตรการ๖.๒

พฒนาระบบการผลตคร การตอใบประกอบวชาชพคร การเลอนวทยฐานะใหมเกณฑมาตรฐานดานศลธรรม และการสอนหลกศาสนธรรมแบบบรณาการ

ขนตอน สงเสรมใหมการบรรจหลกศาสนธรรมในหลกสตรทเกยวของกบการผลตบคลากรคร เชน ควรมรายวชาการสอนหลกศาสนธรรมแบบบรณาการเปนวชาบงคบ โดยเนอหา ตองผานความเหนชอบจากมหาเถรสมาคมหรอองคกรศาสนาของตน

บรณาการหลกศาสนาในประกอบวชาชพคร เชน สงเสรมใหมการเพมมาตรฐานดานการสอนหลกศาสนธรรมแบบบรณาการ ในการสอบมาตรฐานวชาชพคร การตอใบประกอบวชาชพคร ตองมหลกฐานดานมาตรฐานการปฏบตตนทชดเจน เชน มสมดบนทกความเปนครด หรอมหลกฐานการผานการพฒนาจตใจดวยการปฏบตธรรมหรอปฏบตกจกรรมความด ทเหนเปนรปธรรม

การเลอนวทยฐานะของคร กสามารถท าผลงานทเกยวของกบการบรณาการองคความร เขากบดานศลธรรม คณธรรมจรยธรรมได ไมวาจะสอนกลมสาระการเรยนรใด

ระยะเวลาด าเนนการ ระยะท ๓ ภายใน ๕ ป นบจากสนสดระยะท ๒

ผรบผดชอบด าเนนการ กระทรวงศกษาธการ สถาบนการศกษาทางศาสนา มหาเถรสมาคม สถาบนอดมศกษาทวไป

มาตรการ๖.๓

สงเสรมและผลกดนใหสถานศกษาทกแหงมหลกสตร และจดการเรยนการสอน ทเนนการน าหลกศาสนธรรมมาปฏบตจรงในชวตประจ าวน เพอการสรางนสยดพนฐาน หนาทพลเมอง ศลธรรม คณธรรม และจรยธรรม ตงแตระดบปฐมวยจนถงระดบอดมศกษา

ขนตอน การปรบปรงหลกสตรทสอนศาสนา และใหทกหลกสตรของสถาบนทอยภายใตกระทรวงศกษาธการตองมการสอนเกยวกบหลกศาสนธรรมทตนนบถอ โดยสอนใหม ความเขาใจในหลกศาสนธรรม สามารถน าไปประยกตใชไดในชวตประจ าวน เหนความส าคญ ของการพฒนาจตใจดวยหลกศาสนธรรม และมการประพฤตปฏบตเพอบรรลจดมงหมายของศาสนาของตน ตลอดจนยอมรบความแตกตางและสามารถอยรวมกบศาสนาอน ๆ ได

๒๑

ก าหนดใหทกสถานศกษาตองมหลกสตรการเรยนรหลกศาสนธรรมดวยการปฏบตจรง คขนานกบหลกสตรทางวชาการจากกระทรวงศกษาธการ เชน หลกสตรทางดานศาสนา จากองคกรศาสนา การบรรพชาส าหรบนกเรยนชาย หรออบรมศลจารณเยาวสตรส าหรบนกเรยนหญง หรออบรมคณธรรมตามหลกศาสนาทตนนบถอในชวงปดภาคฤดรอน

การจดกจกรรมเสรมหลกสตร และกจกรรมบ าเพญประโยชน เชน การมสมดบนทกกจวตรความด ใหนกเรยนปฏบตเปนประจ าทกวน ทงทบาน ทโรงเรยน และทชมชน พรอมการตดตาม ประเมนผล ยกยองใหก าลงใจ

จดใหมวชาครอบครวอบอน เพอสอนการเลยงลกทถกวธใหแกคณะกรรมการสถานศกษา สมาคมผปกครอง และผปกครองนกเรยน เปนการขยายผลจากโรงเรยนสชมชน

สงเสรมใหมการพฒนาเทคนคในการเรยนการสอน ตลอดจนสอการเรยนรดานศาสนา ใหเหมาะสมในแตละหลกสตร และระดบของการศกษา

สงเสรมใหสถานศกษาจดกจกรรมสนทนาธรรม เพอแลกเปลยนแนวคด ความเชอ ความร หลกศาสนธรรม และจดกจกรรมทางศาสนารวมกนกบศาสนสถาน หนวยงานองคกรของรฐทกภาคสวน และชมชนในพนท เปนประจ าทกสปดาห และทกวนส าคญทางศาสนา

ระยะเวลาด าเนนการ ระยะท ๓ ภายใน ๕ ป นบจากสนสดระยะท ๒

ผรบผดชอบด าเนนการ กระทรวงศกษาธการ สถาบนการศกษาทางศาสนา สถาบนอดมศกษา ส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต และองคกรศาสนาตาง ๆ สวนราชการสวนทองถน เชน องคการบรหารสวนจงหวด องคการบรหารสวนต าบล เปนตน

มาตรการ๖.๔

สงเสรมและสนบสนนใหมการบวชเรยนตามหลกสตรของคณะสงฆ

ขนตอน สงเสรมการบวชเณร องคกรปกครองสวนทองถน สนบสนนทนการศกษาแกสามเณร ทบวชเรยนตอ จนกระทงจบการศกษาขนสงสดของคณะสงฆตามศกยภาพของแตละรป โดยหากสามเณรรปใดจบเปรยญธรรม ๓ ประโยค เทยบเทากบการจบการศกษาภาคบงคบทกประการ

สงเสรมการบรรพชาหรออปสมบท อยางนอย ๑๕ วนขนไป จนถงการบรรพชาในชวงเขาพรรษา หรอระยะยาว โดยใหการสนบสนนงบประมาณในการบวช หรอสทธพเศษตาง ๆ

สนบสนนการไปแสวงบญ หากพระภกษตองการจะเดนทางไปแสวงบญ ณ สงเวชนยสถาน ณ ประเทศอนเดย ในแงงบประมาณและการอ านวยความสะดวกในการด าเนนการดงกลาว

สงเสรมใหผหญงไดรบสทธตาง ๆ ในการเขาฝกพฒนาจตใจดวยการปฏบตธรรม ในสถานปฏบตธรรมทมมาตรฐาน ทงระยะสน และระยะยาวไดเทาเทยมกบการสงเสรม การบวชของผชาย

๒๒

ระยะเวลาด าเนนการ ระยะท ๒ ภายใน ๓ ป นบจากสนสดระยะท ๑

ผรบผดชอบด าเนนการ กระทรวงศกษาธการ สถาบนการศกษาทางศาสนา สถาบนอดมศกษาทวไป ส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต และองคกรศาสนาตาง ๆ สวนราชการ สวนทองถน เชน องคการบรหารสวนจงหวด องคการบรหารสวนต าบล เปนตน

๗. การสงเสรมบทบาทหนาทของสอมวลชนและเทคโนโลยสารสนเทศในการน า หลกศาสนธรรมไปเผยแผสประชาชน (ยทธศาสตรท ๕)

มาตรการ๗.๑

เปดพนทส าหรบสอมวลชนและเทคโนโลยสารสนเทศเพอหลกศาสนธรรมและกจกรรม ทางศาสนา

ขนตอน อ านวยความสะดวกในการใชคลนความถเพอศาสนาโดยเฉพาะ ทงสถานวทยชมชน ดานศาสนา เคเบลทว ชองโทรทศนดาวเทยม

สงเสรมบทบาทของสอสงพมพในการใหความรทางศลธรรม และความรเรองศาสนา แกประชาชนใหมากขน

สงเสรมการใชสอแบบผสมในเวบไซตขององคกรศาสนา รวมทงใหมเวบไซตกลางทรวบรวมเนอหาทกองคกรศาสนา หรอรวมลงคไปยงเวบไซตขององคกรศาสนาทกกลมองคกรศาสนา

สงเสรมการใชสอพนบาน ศลปะและวฒนธรรมไทย ในการน าเสนอเนอหาทสอดแทรก หลกศาสนธรรม

ระยะเวลาด าเนนการ ระยะท ๒ ภายใน ๓ ป นบจากสนสดระยะท ๑ ตอเนองไปยง ระยะท ๓ ภายใน ๕ ป นบจากสนสดระยะท ๒

ผรบผดชอบด าเนนการ ส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต และองคกรศาสนาตาง ๆ องคกรเผยแผศาสนา และสอมวลชนของศาสนาตาง ๆ กสทช. และองคกรหรอสมาคมทางดานสอมวลชนตาง ๆ

มาตรการ๗.๒

สงเสรมและสนบสนนการผลตเนอหาทางดานศาสนาทมคณภาพ

ขนตอน จดใหมการเสรมความรในการสอสาร การโนมนาวใจ ตลอดจนทกษะในกระบวนการ ผลตสอ ใหแกบคลากรทางศาสนา (เนนฆราวาสทท างานเพอศาสนา) เชน การจดอบรม การศกษาดงาน ตลอดจนการจดใหมนกวชาชพในการสอสารเปนทปรกษา ใหความร ในการผลตสอซงมทงระดบการใชเทคโนโลย และการสรางเนอหาดวยการเขยนบท (Script Writing) และกลวธการเขยนโนมนาวใจ

๒๓

จดใหมต าราทมเนอหาทางดานศาสนาขนพนฐาน เปนสอส าหรบการเรยนรดวยตนเอง เชน สอประเภทหนงสอ จลสาร จดหมายขาว เทปเสยง และสอออนไลน ไดแก เวบไซต และแชทรมตาง ๆ สถาบนทางศาสนาทกแหงสามารถผลตสอเหลานไดโดยงายและมราคาถก องคกรศาสนาสามารถใชสอเหลานในลกษณะสอผสม ทงออนไลนและออฟไลน และมการดแลระบบของการใสเนอหาทสอดคลองและเสรมซงกนและกน

สงเสรมใหมการผลตสอทมเนอหาทางดานศาสนา ดวยการจดใหมรางวลแกผผลตสอ ดานศาสนาทมคณภาพ มกองทนอดหนนการผลตสอ โดยเปนการท างานรวมกบ คณะกรรมาธการปฏรปการสอสารมวลชนและเทคโนโลยสารสนเทศ สภาปฏรปแหงชาต ภายใตพนธกจทสงเสรมสอดวยการใหรางวล

ระยะเวลาด าเนนการ ระยะท ๒ ภายใน ๓ ป นบจากสนสดระยะท ๑ ตอเนองไปยง ระยะท ๓ ภายใน ๕ ป นบจากสนสดระยะท ๒

ผรบผดชอบด าเนนการ ส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต และองคกรศาสนาตาง ๆ องคกรเผยแผศาสนา และสอมวลชนของศาสนาตาง ๆ กสทช. และองคกรหรอสมาคมทางดานสอมวลชนตาง ๆ

มาตรการ๗.๓

สงเสรมบทบาทหนาทของสอมวลชนและเทคโนโลยสารสนเทศในการน าหลกศาสนธรรม ทางศาสนาทดงามไปถายทอดแกประชาชน

ขนตอน ผลกดนใหสอมวลชนจดสรรเวลาทเหมาะสมใหแกรายการทางศาสนา และตองเปนรายการทมเนอหาโดยตรงทางศาสนา มใชเปนเพยงการแทรก หรอแฝงไปกบรายการอน ๆ ดงทสอมวลชนคอโรงเรยนของสงคม

สงเสรมใหสอมวลชนน าเสนอหลกศาสนธรรมไปถายทอดใหแกประชาชน รวมทง สอใหเหนภาพศาสนธรรมในเชงรปธรรม เชน ภาพศาสนสถาน การสรางภาพยนตร ทางศาสนาทยงใหญ เปนสอวฒนธรรมทมประสทธภาพ

สงเสรมใหสอมวลชนมการท าเสนอ หรอสงเสรมใหเหนวาบคลากรทางศาสนาเปนผมคณคา รวมทงองคกรทเกยวของพงสงเสรมการประพฤตปฏบตตนของบคลากรทางศาสนาใหงดงาม ไมดางพรอย เพอเปนตนแบบทถกตองดงามแกประชาชน ในขณะเดยวกนสอมวลชน ควรน าเสนอใหเหนวาประชาชนมความใสใจในการประพฤตปฏบตตามหลกศาสนธรรม เพอพฒนาจตใจทงในชวตประจ าวน และเพอบรรลจดมงหมายสงสดของศาสนานนดวย

สงเสรมสนบสนนดานนโยบายและงบประมาณใหเกดองคกร คณะบคคล หรอสมชชาตวแทนสอจากศาสนาตาง ๆ เพอสราง ขบเคลอน และก ากบดแลมาตรฐานจรยธรรม ทางศาสนา

การก าหนดมาตรฐานจรยธรรมของสอมวลชนในการเผยแผศาสนาอยางสรางสรรค พรอมกลไกก ากบดแลท าหนาทสงเสรม สนบสนน ใหเกดความรความเขาใจ และการยดถอมาตรฐานจรยธรรมดงกลาว รวมทงสงเสรมสนบสนนใหมกลไก ดแลมาตรฐานจรยธรรม ของสอสารมวลชนในการเผยแผศาสนาของแตละศาสนาทเปนมาตรฐานกลาง

๒๔

ระยะเวลาด าเนนการ ระยะท ๒ ภายใน ๓ ป นบจากสนสดระยะท ๑ ตอเนองไปยง ระยะท ๓ ภายใน ๕ ป นบจากสนสดระยะท ๒

ผรบผดชอบด าเนนการ ส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต และองคกรศาสนาตาง ๆ องคกรเผยแผศาสนา และสอมวลชนของศาสนาตาง ๆ กสทช. และองคกรหรอสมาคมทางดานสอมวลชนตาง ๆ

มาตรการ๗.๔

สงเสรมและสนบสนนใหประชาชนมสวนรวมในการแลกเปลยนความรทางศาสนา ในเชงสรางสรรค

ขนตอน สงเสรมใหประชาชนมความรเทาทนสอทรายงานหรอน าเสนอเกยวกบประเดน ทางศาสนา ตลอดจนมความสามารถในการศกษาคนควาหาความรดวยตนเอง ผานอนเทอรเนต ซงเปนคลงความรอนส าคญทงในระดบชาตและระดบโลก อนจะท าให เปนการเปดมโนทศนของตนใหกวางขวางถงในระดบศาสนาเปรยบเทยบอกดวย

จดการสงเสรมใหเยาวชนมการเรยนร และเปนพลเมองตนรทางดานศาสนา เรงผลกดนใหมการสงเสรมและสนบสนนใหประชาชนมสวนรวมในการแลกเปลยนความร

ทางศาสนาในเชงสรางสรรค เชน การจดประกวดหนงสนทางศาสนา ประกวด วาดภาพทางศาสนา จดประกวดเกมความรทางศาสนา ประกวดเรยงความ ค าขวญ ทางศาสนาในวาระโอกาสอนส าคญ โดยใหรางวล เชน เดนทางการไปนมสการสงเวชนยสถาน ณ ประเทศอนเดย ซงเปนการเสรมแรงบนดาลใจทางศาสนาใหเขมขนยงขน

รณรงคใหประชาชนใชสอสงคมออนไลนในการแลกเปลยนความรทางศาสนา อยางสรางสรรค กลาวคอสอสารดวยเหตผลมากกวาอารมณ รวมทงการสอนการไหว การกราบอยางถกวธ น าเสนอค าแปลบทสวดทรอยกรองอยางไพเราะ สอนการตงค าถาม ทางศาสนาและหาค าตอบดวยตนเองมาแลกเปลยนกนผานสอสงคมออนไลน

การจดหองเรยนเสมอนจรง (Virtual Classroom หรอ Smart Classroom) หรอ หองเรยนศลธรรมออนไลน โดยใหโรงเรยนและองคกรศาสนาทมความพรอมจดสรรเวลา หนงชวโมงตอหนงสปดาหจดหองเรยนดงกลาว โดยเรมตนท า Pilot Project กบกระทรวงศกษาธการในโครงการ Smart Classroom เพอหารปแบบส าหรบการพฒนา ใหมประสทธภาพยงขนไปในอนาคต

ระยะเวลาด าเนนการ ระยะท ๒ ภายใน ๓ ป นบจากสนสดระยะท ๑ ตอเนองไปยง ระยะท ๓ ภายใน ๕ ป นบจากสนสดระยะท ๒

ผรบผดชอบด าเนนการ ส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต และองคกรศาสนาตาง ๆ องคกรเผยแผศาสนา และสอมวลชนของศาสนาตาง ๆ กสทช. และองคกรหรอสมาคมทางดานสอมวลชนตาง ๆ

๒๕

๘. การประเมนผล

มาตรการ มระบบประเมนผลและตดตามผลลพธ (Evaluation and Audit)

ประชาชนไดมสวนรวมในการประเมนและตดตามผลผลการด าเนนงานขององคกรศาสนา

ขนตอน ใหองคกรทเกยวของท าการประเมนเปนรายป ในปท ๙ มการประเมนใหญเพอปรบปรงแกไขกลยทธ และกฎหมายทเกยวของ สงเสรมใหมการปฏบตเปนเลศ (BEST PRACTICE)

ระยะเวลาด าเนนการ ระยะท ๔ ภายใน ๑ ป นบจากสนสดระยะท ๓

ผรบผดชอบด าเนนการ กรมการศาสนา กระทรวงวฒนธรรม ส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต และองคกรศาสนาตาง ๆ

๖. ผลลพธทคาดวาจะไดรบ

จากระบบและกลไกในระดบปฏบตการทน าไปสการเปลยนแปลงเชงโครงสรางของแตละยทธศาสตร น ามาสผลทคาดวาจะไดรบและผลกระทบของการด าเนนการ ดงตอไปน

ผลลพธทคาดวาจะไดรบ มกฎหมายทเออในการสงเสรมใหองคกรศาสนามความเขมแขง ไดแก พระราชบญญตสถาบนสรางเสรมคณภาพสงคมไทยดวยศาสนธรรม พ.ศ. .... และมการปรบปรงกฎกระทรวงแบงสวนราชการส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต เพอปรบปรงการแบงสวนราชการและอ านาจหนาทของส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต และหนวยงานของรฐทเกยวของใหสอดคลองกบภารกจทเพมขนและเหมาะสมกบสภาพของงานทเปลยนแปลงไป อนจะท าใหการปฏบตภารกจมประสทธภาพและประสทธผลยงขน

ผบรหารกจการศาสนามความร ความสามารถในการบรหารจดการ ภายใตหลกธรรมาภบาล และตามมาตรฐานจดการศาสนสถาน

มการจดท ากจกรรมหรอโครงการทเกยวกบศลธรรม คณธรรม ศาสนา อยางตอเนอง ทงกจกรรมขององคกรแตละศาสนา และกจกรรมสมพนธระหวางศาสนา

มการจดสรรพนทส าหรบการศกษา เรยนร และประกอบพธทางศาสนาตาง ๆ ในสถานศกษา หนวยงาน และสถานประกอบการ และสรางแรงจงใจ ใหประชาชน และระดบองคกรเขารบการอบรมหลกสตรทางศาสนาและ การฝกปฏบตธรรม มการจดสรรพนทสอส าหรบการศกษาออนไลน ไดแก การสรางระบบหองเรยนเสมอนจรง (Virtual Classroom หรอ Smart classroom) หรอหองเรยนศลธรรมออนไลน

๒๖

มการน าหลกศาสนาไปขยายผลเพอใหเกดประโยชนทางเศรษฐกจ อาท การพฒนาศนยอตสาหกรรมฮาลาล แหลงทองเทยวทางศาสนาและวฒนธรรม

สงเสรมสนบสนนใหประเทศไทยเปนศนยรวมเครอขายความรวมมอ ทางศาสนาในกลมประเทศสมาชกอาเซยน

สถาบนการศกษาเปนตวขบเคลอนการใหความรทางดานศาสนารวมกบองคกรศาสนา

ประชาชนมสวนรวมในการแลกเปลยนความรทางศาสนาในเชงสรางสรรค มการตดตาม ประเมนผล และขยายผลในรปแบบตาง ๆ มระบบประเมน

และการตรวจสอบทโปรงใส ขององคกรศาสนา ศาสนามบทบาทในการด าเนนงานของภาคสวนตาง ๆ และขยายผลไปส

ประชาชนอยางแทจรง

ผลกระทบ องคกรศาสนามธรรมาภบาล โดยอาจมปญหาในการปฏบตในระยะเรมแรก เนองจากเปนระเบยบใหม

ทกศาสนามความสมพนธอนดตอกน ภาพลบทางดานองคกรศาสนาลดนอยลง คนไทยบรรลคานยมและคณธรรมทพงประสงค เปนผปฏบตตนตามหลก

ศาสนธรรม ถงพรอมดวยคณธรรม จรยธรรม ตลอดจนคานยมทพงประสงค ประสานเขาเปนแนวทางสวนหนงในการท างานของทกภาคสวน โดยเฉพาะองคกรทางการเมอง ทางสงคม และทางธรกจ ท าใหประเทศและสงคมขบเคลอนไปในทศทางทถกตองดงาม

คนไทยทกเชอชาต ทกศาสนา ทกเพศ ทกวย ทกสาขาอาชพ ทกฐานะทางสงคม ทกสถานภาพ มการพฒนาจตใจตนเอง เสรมสรางหลกศาสนธรรม ในตนเอง

หลกธรรมชวยใหประชาชนมแนวทางในการด าเนนชวตทถกตองเหมาะสม มการพฒนาจตใจทเปนรากฐานในการลดปญหาในสงคม เชน การแตกแยกของครอบครว การหยาราง คนจรจด โดยเรมจากตนเอง ครอบครว ขยายส ทกชมชน และสงผลสสงคมไทยในภาพรวม เปนสงคมไทยทมความสามคค มระเบยบวนย มศลปะและวฒนธรรมอนดงาม สามารถพฒนาใหเจรญ กาวหนาตอไปไดอยางยงยน

๒๗

๗. ตวชวดความส าเรจจากผลลพธ

ในการก าหนดตวบงชผลสมฤทธใหสอดคลองกบยทธศาสตรของการปฏรปทง ๕ ยทธศาสตร มรายละเอยดดงตอไปน

ยทธศาสตรท ๑ การพฒนาศกยภาพขององคกรและบคลากรทางศาสนา ๑) มจ านวนผบรหารทผานการอบรมการพฒนาศกยภาพและหลกธรรมาภบาลมากขน ๒) องคกรศาสนามการจดการตามมาตรฐานอยางเหนไดชด ๓) จ านวนเรองรองเรยนเกยวกบองคกรศาสนามลดลง ๔) องคกรศาสนามความเขมแขง เปนสถาบนหลกของสงคม ๕) รอยละ ๘๐ ขององคกรศาสนามการปรบปรงเปลยนแปลงโครงสราง ระบบ และการบรหารจดการ

ทโปรงใส สามารถประเมนและตรวจสอบได ภายใน ๕ ป โดยผานการรบรองการตรวจประเมนตามหลกเกณฑหรอขอก าหนดทเกยวของจากคณะกรรมการทตงขน

๖) มการจดอบรมและขนทะเบยนผสอนศาสนา หรอรวมถงการมองคกรในการพจารณาคณภาพ มาตรฐานของหนงสอ ต ารา และเอกสารทางวชาการดานศาสนา รวมถงมจ านวนศาสนจารยทมคณภาพในการสอนศาสนาเพมขน

๗) เกดกลมหรอองคกรสงเสรมมาตรฐาน ความร ความช านาญ และจรยธรรมวชาชพของผเผยแผ ค าสอนศาสนาในแตละศาสนา

ยทธศาสตรท ๒ การน าหลกศาสนธรรมมาปฏบตในชวตประจ าวน ทงระดบบคคลและองคกร เพอพฒนาสงคมอยางยงยน

๑) คนไทยมความสามคค มระเบยบวนย มจตส านกตอสถาบนชาต ศาสนา และพระมหากษตรย ยดหลกศาสนธรรมในการด าเนนชวต โดยมตวบงชผลสมฤทธ ดงน

- คนไทยบรรลคานยมและคณธรรมทพงประสงค - ความขดแยงระหวางศาสนกชนในเรองสทธการด ารงชวตตามวฒนธรรม ประเพณทางศาสนา

ของตนลดลง ๒) ครอบครว สงคม และภาคธรกจมหลกคณธรรม จรยธรรม และใชหลกศาสนธรรมในการด าเนนชวต

โดยมตวบงชผลสมฤทธ ดงน - มการจดโครงการและกจกรรมสงเสรมการปฏบตศาสนกจในองคกรภาคสวนตาง ๆ อยางนอยปละ

๓ กจกรรม (เชน ในสถานประกอบการ สถานศกษา สวนราชการ องคกรประชาสงคม เปนตน) - ศาสนกชนในองคกรภาคสวนตาง ๆ ไดรบสทธในการด ารงชวตและการเดนทางไปปฏบต

ศาสนกจตามศรทธาจ านวนเพมขนทกป

ยทธศาสตรท ๓ การเสรมสรางความสมพนธทดระหวางศาสนกชนของทกศาสนา ๑) ศาสนกชนในทกศาสนามความสมพนธทดและมกจกรรมรวมกนระหวางศาสนาในชมชน อยางนอย

ปละ ๓ กจกรรม ๒) ไมมการกลาววาจาประทษรายตอกน (Hate Speech) หรอการท ารายรางกายซงกนและกนระหวาง

ศาสนกชนตางศาสนา หรอศาสนาเดยวกน ๓) เหตการณความไมสงบในพนททศาสนกชนมากกวา ๑ ศาสนาอยรวมกน ลดนอยลงในแตละป

๒๘

ยทธศาสตรท ๔ การพฒนาศกยภาพของสถานศกษาในการบรณาการหลกศาสนธรรมในการจดการศกษาทกระดบ

๑) มการก าหนดหลกศาสนธรรมทงดานหลกค าสอนและหลกปฏบตในการจดการเรยนการสอน รวมทงการสงเสรมการมงปฏบตธรรมตามหลกศาสนธรรมในโรงเรยนระดบประถมศกษา และมธยมศกษา ทกสงกด รอยละ ๑๐๐ ภายใน ๓ ป

๒) มการเสรมกจกรรมการปฏบตตามศาสนธรรมอยางตอเนองและเปนระบบในการจดการศกษาระดบอดมศกษาในทกสถาบน

๓) มจ านวนต าราและผลงานวจยดานศาสนาทมคณภาพเพมขน ๔) มการจดกจกรรมอบรมเพอพฒนาบคลากรครใหมความรและทกษะในเรองการสอนหลกศาสนธรรม

ใหเหมาะสมกบผเรยน

ยทธศาสตรท ๕ การสงเสรมบทบาทหนาทของสอมวลชนและเทคโนโลยสารสนเทศ ในการน าหลกศาสนาไปเผยแผสประชาชน

๑) มการจดสรรพนท เวทประชาคมและสอสาธารณะส าหรบการศกษาและเรยนรรวมกน ในหลกศาสนธรรมระหวางสอสารมวลชนกบชมชน องคกร ภาคประชาสงคม ภาคเอกชน เปนประจ า อยางตอเนอง

๒) สอทกประเภทมการเผยแผความรในหลกศาสนธรรมอยางถกตองเหมาะสม ๓) มการใชระบบออนไลนเพอการปลกฝงปญญาและศรทธาทางศาสนาจากเยาวชน

บทสรปแนวทางการสรางความเขมแขงใหองคกรศาสนา การฟนฟและการคนชวตชวาแกศาสนา (Revitalization) ในสงคมไทย

การทสงคมไทยจะกาวไปสความมนคง มงคง ยงยน เตบโตอยางเขมแขง สงทส าคญประการหนงคอการทผคนในสงคมตองมจตส านกทางจรยธรรมเปนพนฐานในการด าเนนงานและการใชชวต กระนนจะเหนไดวาสงคมในปจจบนน เปนสงคมทผคนหางเหนจากหลกศลธรรม จรยธรรม อนเนองจากศาสนาสญเสยความส าคญและบทบาทลงจากการเปนศนยกลางของกจกรรมในสงคมตาง ๆ (Secularization) ผคนจงหางเหนจากหลกศาสนธรรมตางจากทเคยเปนมาในอดต ทสงคมไทยเปนสงคมทน าดวยหลกศาสนธรรม (Religious Society) อยางชดเจน

การปฏรปกจการศาสนาในภาวะปจจบน จงเปนความจ าเปนอยางยง เพอท าใหองคกรศาสนามความเขมแขงและมการเปลยนแปลงทงเชงระบบ โครงสราง และการบรหารจดการทโปรงใส ตรวจสอบได ถงแมวาอาจจะไมสามารถท าใหศาสนากลบมาเปนศนยกลางของกจกรรมตาง ๆ ของสถาบนในสงคมไดอยางเชนในอดต แตระบบ โครงสราง และกลไกในกระบวนการปฏรปภายใตยทธศาสตรทง ๕ ยทธศาสตรนน จะน าไปสการเปลยนแปลงทยงยนทงเชงโครงสรางและระบบในทกภาคสวนของสงคม โดยมงทจะสงเสรม การปฏบตงานขององคกรศาสนาใหเขมแขง มเปาหมายทจะสงเสรมใหองคกรศาสนามความเขมแขงในการสรางเสรมความรความเขาใจและสามารถเผยแผค าสอนในหลกธรรมของศาสนาอยางถกตอง อยางกวางขวาง มการสรางความสมพนธทดระหวางทกศาสนา เพอใหศาสนกชนสามารถน าหลกศาสนธรรมกลบเขามาส การประพฤตปฏบตของตนเองในการใชชวตประจ าวน รวมทงการเรยนการสอนในระบบการศกษาทกระดบ และการปฏบตธรรมในองคกรและวชาชพตาง ๆ อยางสม าเสมอ

๒๙

จดคานงดของการปฏรปครงน (Levers) คอ มาตรการทางกฎหมายและงบประมาณในการด าเนนการ ประกอบดวย การยกรางพระราชบญญตสถาบนสรางเสรมคณภาพสงคมไทยดวยศาสนธรรม พ.ศ. .... และการแกไขปรบปรงกฎหมายและกฎกระทรวงทใชอยในปจจบน ไดแก กฎกระทรวงแบง สวนราชการส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต พ.ศ. ๒๕๕๗ และมตวขบเคลอนหลก (Key Drivers) คอ ส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต กรมการศาสนา กระทรวงวฒนธรรม ตลอดจนองคกรศาสนาตาง ๆ เปนผด าเนนการรวมกบทกภาคสวนพนธมตรตาง ๆ โดยมการก าหนดกรอบเวลา รวมทงสนเปนเวลา ๑๐ ป เพอขบเคลอน ใหหลกศาสนธรรมสามารถเขาถงกลมเปาหมาย ตลอดจนมบทบาทแทรกอยในการด าเนนงานขององคกรภาครฐ ภาคเอกชน ภาคประชาสงคม สถาบนการศกษา และองคกรสอ ซงจะท าใหกจการศาสนาสามารถกาวเขามา มบทบาทในการเสรมสรางจตส านกทางศลธรรมและจรยธรรมใหเกดขนทงในระดบการใชชวตประจ าวน ของบคคล ชมชน และสามารถพฒนาทางดานเศรษฐกจของประเทศ ผานโครงการและกจกรรมตาง ๆ อนเปน “การฟนฟศาสนา” หรอการคนชวตชวาแกศาสนา (Revitalization) ใหมบทบาทในทกภาคสวนของสงคมอยางเปนรปธรรม

-------------------------------

ภาคผนวก

๓๑

ภาคผนวก ก

ผลการส ารวจ เรอง “บทบาทส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต

ในการสนองงานคณะสงฆ”

๓๒

ภาคผนวก ก ผลการส ารวจ เรอง “บทบาทส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาตในการสนองงานคณะสงฆ”

------------------------------- หลกการและเหตผล คณะท ำงำนยทธศำสตร ในคณะอนกรรมำธกำรปฏรปกจกำรศำสนำ ในคณะกรรมำธกำรปฏรปคำนยม ศลปะ วฒนธรรม จรยธรรมและกำรศำสนำ ไดท ำกำรศกษำเพมเตม บทบำทของส ำนกงำนพระพทธศำสนำแหงชำตในกำรสนองงำนคณะสงฆ โดยกำรออกแบบสอบถำม สมภำษณพระสงฆำธกำร และศกษำจำกเอกสำรของทำงรำชกำร วตถประสงค เพอพฒนำกำรด ำเนนงำนกจกำรพระพทธศำสนำ ในกำรสนองงำนคณะสงฆ ไดอยำงมประสทธภำพ รวดเรว และทวถงทกวด ความเปนมาและความส าคญของปญหา จำกประเดนปญหำในกำรเสนอขำวของสอมวลชนโจมตพระสงฆ ในประเดนตำง ๆ ตงแตเดอนมกรำคม ถงเดอนมถนำยน พ.ศ. ๒๕๕๘ ตลอดระยะเวลำ ๖ เดอนทผำนมำ เกดปรำกฏกำรณทสรำงควำม ไมสบำยใจแกชำวพทธจ ำนวนมำกอนเนองมำจำกกำรเสนอขำวของสอมวลชนเกยวกบพระสงฆในเชงลบและรนแรง อกทงคณะสงฆจ ำนวนมำกไมพอใจแนวทำงปฏรปของคณะกรรมกำรชดหนงในสภำปฏรปแหงชำต ถงขนตองรวมตวกนออกมำเคลอนไหว แนวทำงกำรปฏรปพระพทธศำสนำ ดงกลำวประกอบดวย

๑) จดท ำบญชรำยรบ รำยจำย ทรพยสนของวด ใหตรวจสอบได เสนอใหออกกฎหมำยแสดงทรพยสนของวด และของพระดวย

๒) กำรปกครอง แตงตงถอดถอนเจำอำวำส ใหประชำชนมสวนรวมดวย ๓) ใหมกลไกพระธรรมวนยใหถกตอง ๔) ดำนกำรศกษำ ของพระภกษ เนนวชำทำงโลกมำกเกนไป มองวำพระเอำเปรยบเยำวชน

ทไมไดบวชเปนพระ เปนทมำของกำรศกษำ บทบำทของส ำนกงำนพระพทธศำสนำแหงชำตซงมหนำทโดยตรงในกำรสนองงำนคณะสงฆแตกลบไมสำมำรถแกปญหำดงกลำวได โดยมขอสรป ดงน จำกกำรสมภำษณ เชงลกของพระสงฆำธกำร จ ำนวน ๔๐ วด ในจงหวดมหำสำรคำม จงหวดพระนครศรอยธยำ จงหวดสระบร จงหวดปทมธำน และจงหวดนครรำชสมำ โดยมรำยละเอยดเกยวกบขอมลสวนบคคล ดงน - ระดบชวงอาย : ๑) ชวงอำยระหวำง ๓๑- ๔๐ ป จ ำนวน ๕ รป ๒) ชวงอำยระหวำง ๔๔ - ๖๐ ป จ ำนวน ๓๐ รป ๓) ชวงอำยระหวำง ๖๑ - ๖๕ ป จ ำนวน ๕ รป

๓๓

- จ านวนพรรษาทอปสมบท : ๑) อยระหวำง ๗ - ๑๐ พรรษำ จ ำนวน ๕ รป ๒) อยระหวำง ๒๐ - ๓๐ พรรษำ จ ำนวน ๓๐ รป ๓) อยระหวำง ๔๑ - ๔๒ พรรษำ จ ำนวน ๕ รป - ระดบการศกษา : กำรศกษำทำงธรรม ๑) ระดบเปรยญธรรม ๓ - ๖ ประโยค จ ำนวน ๓ รป ๒) ระดบเปรยญธรรม ๗ ประโยค จ ำนวน ๓ รป ๓) ระดบเปรยญธรรม ๙ ประโยค จ ำนวน ๓ รป ๔) ระดบนกธรรมชนเอก จ ำนวน ๓๐ รป ๕) ระดบนกธรรมชนตร จ ำนวน ๑ รป กำรศกษำทำงโลก - ระดบปรญญำตร จ ำนวน ๒๖ รป - ต ำกวำระดบปรญญำตร จ ำนวน ๔ รป ประเดนค าถาม ๑) วดของทานไดรบการดแลจากพนกงานของส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาตหรอไม ถาไดรบ เปนดานใดบาง ค าตอบ - รอยละ ๒๗.๕ ไมไดรบกำรดแล - รอยละ ๗๒.๕ ไดรบกำรดแล ในดำนตำง ๆ ดงน ๑) รอยละ ๗๕ ชวยโอนเงนนตยภตประจ ำเดอนใหพระ ๒) รอยละ ๑๒.๕ สนบสนนหนงสอสวดมนตบวชสำมเณร ๓) รอยละ ๗๕ สงเอกสำร แบบฟอรมรำยรบรำยจำยประจ ำปมำใหกรอกตำมขนตอน ๔) รอยละ ๗.๕ ไดรบเงนบรณะวด ๑ ครง ในรอบ ๑๐ ปตำมขนตอน ๕) รอยละ ๑๒.๕ ประชำสมพนธกจกรรมของวด และประสำนงำนกบองคกำรบรหำร สวนต ำบลใหบำงวด ๖) รอยละ ๒.๕ ขอพระรำชทำนวสงคำมสมำ ๗) รอยละ ๗.๕ สนบสนนดำนกำรศกษำบำล ๘) รอยละ ๗.๕ ไดรบเงนสนบสนนดำนอปกรณกำรศกษำบำล ๒) ทานเหนดวยหรอไมวาฝายอาณาจกรควรจะเขาไปก ากบดแลกจการของฝายศาสนจกร ค าตอบ - รอยละ ๙๕ ไมเหนดวย เพรำะ ๑) คณะสงฆมกำรปกครองตำมพระธรรมวนยควบคมชดเจนอยแลว มสำยบงคบบญชำตำมล ำดบ ไดแก มหำเถรสมำคม เจำคณะภำค เจำคณะจงหวด เจำคณะอ ำเภอ เจำคณะต ำบล และเจำอำวำส โดยมพระธรรมวนยถกตองดงำม ถำหำกโยมมำรวมจดกำร ควรใหกำรสนบสนนงบประมำณ สถำนท เจำหนำท ทมควำมรควำมสำมำรถ ทจะมำชวยคดชวยท ำอยำงจรงจงในกำรดแลพระพทธศำสนำ ในระยะยำว เชน ควรบญญตพระพทธศำสนำใหเปนศำสนำหลกประจ ำชำต ไวใหชดเจน

๓๔

๒) ศำสนำเปนเรองละเอยดออน ตองใหพระสงฆดแลเปนหลก ไมควรไปก ำกบดแลในดำน กำรปกครอง - รอยละ ๕ ยงไมชดเจนวำภำครฐจะมำดแลดำนใด แตอยำกใหอปถมภ คมครอง สงเสรม ฝำยอำณำจกรควรมเมตตำ ชวยดแลพระสงฆดวยใจทบรสทธ มควำมเทยงธรรม เสยสละ มใจอยำกจะชวย พทธศำสนำดวยควำมบรสทธใจ ไมมเจตนำแอบแฝง ถำท ำเชนนไดจะด เปนคณตอพระพทธศำสนำ ขอเสนอแนะ ฝำยอำณำจกรควรใหกำรสนบสนนงบประมำณ ดำนกำรศกษำใหทวถง ปจจบนพระสงฆและสำมเณร ทเรยนบำล ในตำงวดจงหวดเดอดรอน พระอำจำรยนอกจำกชวยกนสอนบำลแลวยงตองแบกภำระคำใชจำยประจ ำเดอนคำยำนพำหนะรบ สง พระสงฆและสำมเณรทอยตำมต ำบลตำง ๆ หำงไกลจำกวดทเปดสอนบำล บำงวดระยะทำงหลำยสบกโลเมตร ซงไมสำมำรถมำคำงแรมในวดทเปดสอนบำลได เนองจำกพระสงฆและสำมเณรทมำเรยนนนมภำระรบผดชอบดแลวดทสงกดอยดวย บำงวดมหลวงพอ หลวงตำ อยรปเดยว พระสงฆและสำมเณรทมำเรยนจ ำเปนตองกลบวด เปนตน ๓) ทานมความเขาใจประเดน “พระธรรมวนยวปรต” วาอยางไร ทกวนน มพระสงฆประพฤตผด พระธรรมวนยหรอไม และควรด าเนนการอยางไร ค าตอบ - รอยละ ๙๕ เหนวำ พระธรรมวนยไมเคยวปรต มแตคนวปรตท ำผดวนย เหนวำมพระสงฆ ท ำผดวนยจรงเปนเรองสวนบคคล เมอท ำผดกมบทลงโทษ ขนเบำปลงอำบตได ขนหนกปำรำชก - รอยละ ๕ เหนวำเปนกำรเลนส ำนวน เพรำะพระธรรมวนยชดเจน เปนกฎแนนอนแตคนคดวปรตเองไมปฏบตตำม พระบำงรป มควำมเหนวำ พระธรรมวนยถกตองดงำม ผใชไดศกษำมำดถกตอง ผปฏบตดดวย เกดผลกบผนนจรง เปนประโยชนตอตนเอง โดยมหลกวำ ไมกลำวรำย ใสรำยคนอน ไมรกรำนท ำรำยผอน และสงคมทอำศย ท ำใหเกดควำมสงบสข ถอไดวำมธรรม มวนยในสงคมนน ไมผด ไมวปรต - พระสงฆรกษำศล ๒๒๗ ขอ มพระธรรมวนยบงคบดทสดแลว พระสงฆทมควำมประพฤตผด พระธรรมวนยนน กมบำงเปนเรองเลกนอย ปลงอำบตได มบทลงโทษขนเบำ ขนหนกคอ ปำรำชก - สงทควรท ำคอ ใหครบำอำจำรยและเจำคณะปกครองชวยกนเขมงวดกวดขน ใหมกำรศกษำ พระธรรมวนยภำคบงคบส ำหรบผทจะขออปสมบท พระสงฆควรฝกฝนอบรมตนเองอยำงเครงครดดวยดวย ขอเสนอแนะ สงทรฐควรท ำ เชน ใหงบสนบสนนแกวด มหำวทยำลย ทมพระภกษ สำมเณร แมช อบำสก อบำสกำ จดใหมกำรศกษำทำงธรรม ทจดกำรเรยนกำรสอนใหเตมทเพอควำมมนคงของกำรศกษำและกำรปฏบตอยำงจรงจงตอเนองตลอดไป ๔) นอกจากศกษาทางธรรมแลว พระสงฆควรศกษาทางโลกดวยหรอไม และควรศกษาวชาใด ค าตอบ - รอยละ ๙๕ เหนวำ ควรใหกำรศกษำแกพระสงฆทบวชตงแต ๒ - ๕ พรรษำขนไปควรมควำมรหลำกหลำย และหลกธรรมใหแนน ควรมกำรจดหำวทยำกรมำใหควำมรในกำรบรหำรจดกำรวด เชน กฎหมำย กำรบญช งำนเลขำนกำร ภำษำองกฤษ คอมพวเตอร กำรสอสำร จตวทยำมวลชน กำรตอนรบ ปฏสนถำร ใชในกำรเผยแผพทธศำสนำ เพอใหรจกตน รบคคล รเหต รผล รกำลเวลำ ชมชน สถำนท ภมประเทศ รภำษำพด ภำษำแสดงออก เพอสอสำรกบชำวโลกไดเขำใจ เชน พระธรรมทตสำยตำงประเทศ จ ำเปนตองเรยนรภมประเทศ วฒนธรรม ภำษำ วถชวต นสยบคคลในพนทนน จงจะเผยแผไดถกหลก ตองคดกวำงมองไกล - รอยละ ๕ เหนวำควรศกษำเฉพำะบำลศกษำ หำกจะมปรยตสำมญบำงกได เพอเปดโอกำสใหเยำวชนทมปญหำและขำดโอกำสทำงกำรศกษำ

๓๕

๕) ความคดเหนเกยวกบบทบาทส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาตในดานการอปถมภพระพทธศาสนา ค าตอบ รอยละ ๙๕ เหนวำส ำนกงำนพระพทธศำสนำแหงชำตมบทบำทนอยมำก ไมคอยท ำงำนเชงรก เปนเพยงขำรำชกำรประจ ำเทำนน ๑) ไมควรใชค ำวำอปถมภ ใชค ำวำอปฏฐำก บ ำรง พระพทธศำสนำ ๒) ไมคอยมบทบำท ไมมก ำลงพอทจะชวยคณะสงฆได (รอยละ ๙๕) ๓) ควรเอำใจใสมำกกวำน ทเปนอยในปจจบนเหมอนท ำงำนแบบรำชกำรทวไป ๔) ควรท ำหนำทประสำนงำนระหวำงพทธจกรกบอำณำจกร ซงเปนตวแทนคณะสงฆ ใหทงสองท ำงำนเชอมโยงกนได เพอควำมสงบสขของประชำชนชำวไทย ๕) ส ำนกงำนพระพทธศำสนำแหงชำตควรท ำงำนเชงรก สรำงกจกรรมสงเสรมกำรเผยแผพระพทธศำสนำ จดอบรม สมมนำ ๖) หำกจกรรมสรำงแรงบนดำลใจใหคนอยำกเขำมำบวชเรยน ผลตสอเผยแพรสรำงแรงจงใจใหคนอยำกเขำวดศกษำธรรมะ ๗) ส ำนกงำนพระพทธศำสนำแหงชำตควรประสำนงำนจดสรรงบประมำณใหทวถงวดทจ ำเปน ในกำรท ำกจกรรมใหคณะสงฆ ๘) ควรคดเลอกเจำหนำทส ำนกงำนพระพทธศำสนำแหงชำตทจบเปรยญธรรม ๙ มำท ำหนำท เพรำะจะเขำใจงำนของกำรคณะสงฆ ๙) ควรประสำนงำนในกำรหำงบประมำณมำสนบสนนกำรบวชใหแตละวด ขอเสนอแนะ ๑) จดงบประมำณสนบสนนกำรบวชใหวด ตงแตระดบหมบำน ชมชน ต ำบล อ ำเภอ จงหวด ใหตอเนองเปนประจ ำทกป ๒) ใหส ำนกงำนพระพทธศำสนำแหงชำตหรอเจำหนำท ทรวำวดใดมกำรอบรมแกเยำวชน นกเรยน นกศกษำ หรอมกำรเผยแผเปนรปธรรม ใหเขำไปสนบสนนงบประมำณ หรอใหค ำแนะน ำแนวทำงทจะมงบประมำณมำจำกสวนใดไดบำง เชน องคกำรบรหำรสวนจงหวด องคกำรบรหำรสวนต ำบล ใหเปนงบประจ ำป และประสำนงำนกบหนวยงำนของรฐใหชดเจน (เพอปองกนกำรล ำเอยงทมอคตจำกผบรหำรทมกำรเปลยนแปลงทำงกำรเมอง หรอควำมไมเหนคณของพระพทธศำสนำไดในระยะยำว) ๖) ส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาตไดจดประชมและกจกรรมอบรมใหคณะสงฆทกเดอนหรอไม ใหความรในดานใดบาง ค าตอบ - ไมทกเดอน ท ำหนำทประสำนงำนประชมใหเจำคณะจงหวด ส ำนกงำนพระพทธศำสนำแหงชำตควรมบทบำทมำกกวำนคดงำนเชงรก ผลกดนงำนใหเหนผลเปนรปธรรมบำง เชน ใหกำรสงเสรมควำมรดำนกำรบรหำรจดกำรวด วำงแบบแผนแนวทำงกำรเผยแผ ผลตสอธรรมะเพอกำรเทศน สอน หรอจดทนใหเรยน ในมหำวทยำลย หรอจดสมมนำทก ๆ ป เพอใหควำมรดำนกฎหมำยคณะสงฆ ศำสนพธทถกตอง หลกศำสนธรรม ทถกตอง นอกเหนอจำกกำรประชมของพระสงฆำธกำรประจ ำป - บำงครงส ำนกงำนพระพทธศำสนำแหงชำตตองมำขอควำมชวยเหลอจำกคณะสงฆ ใหจดกจกรรม งำนส ำคญทำงพทธศำสนำในนำมของส ำนกงำนพระพทธศำสนำแหงชำต - ส ำนกงำนพระพทธศำสนำแหงชำตควรมนโยบำย คดแผนงำนในกำรพฒนำวดเปนเขต เปนโซน หำกมงบประมำณแตละปไมเพยงพอ แลวปตอไปคอยเวยนไปเขตอนได

๓๖

๗) คดอยางไรกบบทบาทสอมวลชน ในการน าเสนอขาวทเกยวของกบพระพทธศาสนา ค าตอบ - รอยละ ๙๓ สอมวลชนเสนอขำวมกจะออกทำงเสย ทำงลบ มำกกวำทำงสงเสรม เพรำะกจกรรมด ๆ ทวดทวประเทศจดท ำ ไมไดน ำเสนอขำวทสรำงสรรค บำงครงบดเบอน พระสงฆ - รอยละ ๗ กลำววำทำนวำงอเบกขำไมสนใจดสอ แตรบรบำงเรองจำกชำวบำน บทบำทของสอเสนอขำวบดเบอนเกยวกบพระ วด พระพทธศำสนำ เปนขำวลบ ยงท ำใหเกดควำมเสอมศรทธำเสยเพมมำกขน เพรำะสงทไมดเขำไปอยในใจผบรโภคขำว ทงทไมเปนเรองจรงทงหมด ควรเสนอเบำ ๆ พอรบได เสนอขำวพระบำงรปกเปนเพยงสวนบคคล ไมควรเสนอเชงเหมำรวมใหคนเขำใจวำเสยหำย ทงวงกำรคณะสงฆ บทสรปสดทำยควรใหเหตผล ใหแงคดและมมมอง เปนอทำหรณ สอมวลชน ควรน ำจรรยำบรรณทมอยมำใชบำง ทกวนนยงเหนวำสอยงอยภำยใตอทธพลของนำยทน ขอเสนอแนะ ควรงดขำวทจะท ำใหเกดกำรเสอมศรทธำในพระพทธศำสนำอยำงเดดขำดโดยมกำรออกกฎหมำยมำรองรบ หำกปลอยไปอำจมบคคลทมควำมเหนไมตรงและไมถกตอง ใชในกำรใสรำย ปำยสได เพรำะเปนยคทมกำรสอสำรรวดเรว ท ำใหบคคลทวไป เขำใจพระพทธศำสนำผดเพยนไดงำย ๘) ทานเหนวาควรจะใชวธการใด ในการสรางเสรมศรทธาในพระพทธศาสนาของประชาชน ค าตอบ จะเหนไดจำกกำรน ำเสนอขำวเกยวกบพระสงฆ ท ำใหศรทธำโยมลดลง ตองสรำงเสรมศรทธำ โดย ๑) ปลกฝงพระสงฆ สำมเณร ใหฝกใฝกำรศกษำบำล ใหมำก ๒) สงเสรมกจกรรมแกประชำชน เพอรกษำพระพทธศำสนำไปดวยกบประเพณทองถนนน ๆ เชน ฮตสบสองครองสบสของชำวพทธภำคอสำน ฯลฯ ๓) จดกจกรรมใหกรรมกำรวด ไวยำวจกร หรอชำวพทธไปแสวงบญเสนทำงสงเวชนยสถำน ทประเทศอนเดย และเนปำล ฯลฯ โดยส ำนกงำนพระพทธศำสนำแหงชำตจดงบประมำณประจ ำป ๔) พระสงฆตองปฏบตตำมพระธรรมวนยอยำงเครงครด ประพฤตด ปฏบตชอบ ๕) ชำวพทธใหเครงศล ๕ ศกษำหลกธรรมของพระสมมำสมพทธเจำใหเขำใจ และน ำมำปฏบต หำกไมเขำใจกควรเขำวดฟงธรรม สนทนำธรรม สอบถำมปญหำจำกพระสงฆ ๖) ชำวพทธตองยดหลกในกำรด ำเนนชวตโดย ทำน ศล ภำวนำ ๗) สรำงบคลำกรพระใหมคณภำพ มภมรภมธรรม เนนกำรศกษำบำล ๘) ดแลสถำนทวด ใหสะอำด สงบ รมรนเหมำะแกกำรศกษำธรรม ๙) พระควรอบรมเทศนสอนใหแกโยม ปฏบตตนใหโยมเขำถงเพอสนทนำธรรม ปรกษำไดงำย ๑๐) พระคอผน ำทำงจตวญญำณ เปนหลก เปนทพงใหแกคนในชมชน สงคม ๑๑) พระสงฆตองมควำมสำมคค มอดมกำรณทมนคง เพอดแลสบทอดพระพทธศำสนำใหยำวนำนสบไป ปญหาทพบ จำกกำรสมภำษณพระสงฆำธกำร หลำยทำนไมไดรบกำรชวยเหลอคมครองจำกส ำนกงำนพระพทธศำสนำแหงชำตเลยกม ปลอยใหพระเผชญปญหำโดยล ำพงอยำงเดยวดำย ตดตอเจำหนำทส ำนกงำนพระพทธศำสนำแหงชำตยำก ไปหำกไมพบเจำหนำท พอทจะใหค ำปรกษำ แนะน ำได บำงเรองกตองปลอยเลยไป ดงกรณตอไปน

๓๗

๑) เมอวดมปญหำเรองทดน ซบซอน เจำภำพซอทดน ถวำยวดไมไดแบงโฉนด ถวำยมำนำนหลำยป ทำงวดกไดสรำงกฏ และแทงคบรรจน ำ ในทดนผนน ลกหลำนเจำของทเขำจะขำยทดนผนนยกแปลง ซงมทวดอยดวย ทำงวดขอใหส ำนกงำนพระพทธศำสนำแหงชำตชวย กไดแตบอกวำใหรอไปกอน ขณะนรอมำเปนเวลำเกอบ ๒ ปแลวกยงเงยบ ไมมควำมคบหนำ พยำนรเหนอำย ๘๐ ปแลว ออนแรงไปเรอย ๆ เขำพรอมเปนพยำนให ๒) กรณวดเจอปญหำน ำทวมหนกเมอป พ.ศ. ๒๕๕๔ น ำทวมสงถง ๒ เมตร ไมไดรบกำรชวยเหลอจดสรรงบประมำณบรณะวดจำกส ำนกงำนพระพทธศำสนำแหงชำตเลย ทำงวดตองหำเงนบรณะเอง ๓) เรองกำรประชมทส ำนกงำนพระพทธศำสนำแหงชำตจด พระทำนบอกวำ เปนเรองท ไมนำสนใจ สวนมำกเปนเรองเกำ ๆ ทส ำคญพระตองรบภำระคำเดนทำงไปประชมเองทงหมด ๔) เรองหกเงนนตยภตเจำอำวำสทวประเทศเขำกองทนวดชวยวดทกป บำงปหก ๑ เดอน บำงปหก ๒ เดอน อยำงงำนพระศพของสมเดจพระสงฆรำช กหกไป ๑ เดอน เรองนรบได เพรำะวตถประสงคชดเจน สวนหกกองทนวดชวยวดนน อยำกทรำบวำหกไปท ำอะไร ใครเปนคนหก ไมเคยแจงเลย เมอถำมเจำคณะต ำบล เจำคณะอ ำเภอ เจำคณะจงหวด ทำนบอกไมร และเคยถำมในทอบรมพระสงฆำธกำรกเงยบตอบกนไมได พระไมอยำกยงกปลอยเฉย สรปขอสงเกต เงนเดอนเจำอำวำส ๑,๘๐๐ บำทตอเดอน จ ำนวน ๓๐,๐๐๐ วด หกเงนเดอน ๑ เดอน รวมเปนเงนทงสน ๕๔,๐๐๐,๐๐๐ บำท (หำสบสลำนบำท) ยงไมรวมเงนเดอนของ เจำคณะต ำบล เจำคณะอ ำเภอ เจำคณะจงหวด ๙) ขอเสนอแนะ เพอพระพทธศาสนาในอนาคต ค าตอบ ๑) ดานการศกษา ใหส ำนกงำนพระพทธศำสนำแหงชำตสนบสนนกำรศกษำพระภกษ สำมเณร แมช อบำสก และอบำสกำ - ใหทนกำรศกษำในระดบมหำวทยำลยสงฆ - จดใหมกำรอบรมทำงพระไตรปฎก พทธประวต เสรมดวยควำมรดำนกำรบรหำร กำรบญช กฎหมำย และดำนทมประโยชนตอกำรเผยแผ เชน จตวทยำกำรสอสำร - สงเสรมกำรผลตสอศลธรรม ๒) ดานการบรหาร - ส ำนกงำนพระพทธศำสนำแหงชำตศำสนำ ควรมบคลำกรทมลกษณะเฉพำะ เชน ตองเปนชำวพทธทมควำมรดำนพระพทธศำสนำ โดย ผอ ำนวยกำรส ำนกงำนพระพทธศำสนำแหงชำตตองจบเปรยญธรรม ๓ ประโยค เปนอยำงนอย และเจำหนำททกคนตองจบธรรมศกษำเอกเปนอยำงต ำ - จดกำรใหพระภกษทจบกำรศกษำระดบปรญญำเอก และเปรยญธรรม ๙ ประโยค เปนทปรกษำใหส ำนกงำนพระพทธศำสนำแหงชำตศำสนำ ๑ รป ตอ ๑ อ ำเภอ ๓) ดานกจกรรม - สงเสรมกจกรรมทำงศำสนำระดบชำต และระดบจงหว ด ระดบอ ำเภอ ระดบต ำบล อยำงจรงจง - จดสรรงบประมำณประจ ำปเพอกำรอปสมบทของกลบตรกอนเขำพรรษำทกป - สนบสนนทงดำนงบประมำณและบคลำกรแกวดทท ำกจกรรมเผยแผศลธรรมทงใน และนอกประเทศ - จดกจกรรมและผลตสอศำสนำเพอจงใจประชำชนใหเกดศรทธำและปญญำ

๓๘

ขอเสนอเพมเตม (ตอฝายอาณาจกร) ๑) ใหพระพทธศำสนำเปนศำสนำประจ ำชำต ๒) ผบรหำรประเทศควรน ำหลกธรรมในพทธศำสนำไปใช ๓) จดกจกรรมบรรพชำอปสมบทใหเปนรปธรรมดวยกำรใหงบประมำณประจ ำปชดเจน

ชวงเดอนเมษำยน และชวงกอนเขำพรรษำของทกปตลอดไป ๔) อยำกใหส ำนกงำนพระพทธศำสนำแหงชำตศำสนำชวยสนบสนนดำนกำรศกษำของพระสงฆ

และสำมเณรใหทนกำรศกษำตอในระดบมหำวทยำลยสงฆ ส ำหรบพระภกษ สำมเณร แมช อบำสก อบำสกำ ททมเทดแลพระพทธศำสนำ เปนประจ ำทกปตลอดไป

๕) ควรสนบสนนวด หรอองคกำรทท ำกจกรรมเผยแผหลกธรรม และศลธรรมใหแกสงคม เปนวำระแหงชำต

๖) เพมงบประมำณใหส ำนกงำนพระพทธศำสนำแหงชำตอบรมพนกงำนเจำหนำทใหมศกยภำพในกำรสนองงำนคณะสงฆไดอยำงมประสทธภำพ

๗) จดสอบวชำพทธประวต พระไตรปฎกใหแกพระสงฆตงแตพรรษำแรก ๘) จดกจกรรม และผลตสอเพอสรำงแรงจงใจใหพระสงฆ สำมเณร อยำกศกษำบำล พระไตรปฎก

อยำงจรงจง ๙) ผลตสอสงเสรมพทธประวต ใหหลำกหลำยเหมำะกบทกเพศ ทกวย

๑๐) ใหบคลำกรของส ำนกงำนพระพทธศำสนำแหงชำต ควรศกษำธรรมศกษำชนเอก และวชำ พทธประวต ภำคบงคบทจ ำเปนตองศกษำเพมเตม

๑๑) บคลำกรของส ำนกงำนพระพทธศำสนำแหงชำตตองเปนผทนบถอพทธศำสนำเทำนน ๑๒) ผทมำท ำหนำทเปนเลขำธกำรมหำเถรสมำคมควรเปนผนบถอพทธศำสนำ

-------------------------------

๓๙

ภาคผนวก ข

ขอเสนอในการยกรางพระราชบญญต สถาบนสรางเสรมคณภาพสงคมไทยดวยศาสนธรรม

๔๐

ภาคผนวก ข ขอเสนอในการยกรางพระราชบญญต

สถาบนสรางเสรมคณภาพสงคมไทยดวยศาสนธรรม -------------------------------

ขอเสนอกรอบแนวคด

จากการประชมเชงปฏบตการ (Workshop) ของคณะอนกรรมาธการปฏรปกจการศาสนา ในคณะกรรมาธการปฏรปคานยม ศลปะ วฒนธรรม จรยธรรมและการศาสนา และจากการศกษาพฒนา ประกอบกบการรบรผลกระทบจากการเคลอนไหวผลกดนใหเกดการปรบปรงเปลยนแปลงกจการทางศาสนา ทงในภาครฐบาล และภาคสวนตาง ๆ ภายนอกอยางตอเนอง คณะอนกรรมาธการปฏรปกจการศาสนา ในคณะกรรมาธการปฏรปคานยม ศลปะ วฒนธรรม จรยธรรมและการศาสนา จงไดตระหนกวา กระแสความตองการปฏรปสงคมไทยทกดาน รวมทงในดานศาสนาโดยเฉพาะนนเกดจากสงคมไทยตกอยในสถานการณวกฤต ทามกลางชองวางระหวางอดตทศาสนาเปนหลกของสงคมไทย มบทบาทครอบคลมทกสถาบนของสงคม กบปจจบนทศาสนาสญเสยความส าคญและบทบาทลงจนออนก าลง โดยทมลทธวตถนยม บรโภคนยมเขามาแทนท ทามกลางการถาโถมอยางหนกในกระแสโลกาภวตนทมการสอสารสมยใหมเปนเครองมอ คงเปนไปไมไดทจะใหศาสนากลบมาเปนหลกของสงคมไทยทเคยเปนในอดต หรอใหศาสนาสญเสยคณคาไปจากสงคมไทย จนสงคมไทยประสบปญหาวกฤตเชนในปจจบน คงเหลอทางออกสายกลางทอาจเปนไปได คอ การฟนฟความส าคญและบทบาทของศาสนา โดยเสรมสรางใหสถาบนศาสนามความเขมแขงและศาสนธรรมเขาไปมสวนสรางสรรค พฒนาชวตและสงคมไทยในทกดาน

อนง ณ เวลานกระแสความพยายามเกยวกบสถานะและบทบาทของศาสนา มไดมเพยงกระแสเดยวของคณะอนกรรมาธการปฏรปกจการศาสนาทก าหนดยทธศาสตรการปฏรปไวกบ ๕ ยทธศาสตรเทานน ยงมกระแสอนทงในสภาปฏรปแหงชาต สภานตบญญตแหงชาต และสงคมภายนอกหลายสวน ความพยายามเหลาน มทงแนวคดทสอดคลอง แตกตาง และมความแตกแยกจนยากทขอเสนอแนะใด ๆ ทจะยดถอน าพาใหสงคมไทยไดพงจนพนวกฤตไดในอนาคต หลงจากรฐบาลชวคราวนพนอ านาจไปแลว

เพราะฉะนนเพอใหมกลไกเปนคานงดใหยทธศาสตรทง ๕ ของคณะอนกรรมาธการปฏรปกจการศาสนา ในคณะกรรมาธการปฏรปคานยม ศลปะ วฒนธรรม จรยธรรมและการศาสนา และความพยายามทงหลายดวยเจตนารมณทจะใหศาสนาเปนทพงของสงคมไทยจากทกฝาย มผลในทางปฏบต ดวยการสบสานหาหนทางรวมกนในการฟนฟและพฒนาประเทศดวยพลงศาสนาในประเทศในอนาคต คณะอนกรรมาธการจงขอเสนอใหผมอ านาจหนาท ด าเนนการยกรางกฎหมายวาดวยการฟนฟบทบาทศาสนาเพอคณภาพของสงคมไทยชอวา “พระราชบญญตสถาบนสรางเสรมคณภาพสงคมไทยดวยศาสนธรรม พ.ศ. ....” โดยมสาระส าคญคอ ใหมองคการทมสถานะทางกฎหมายทจะสามารถประสานองคประกอบสงคมทกภาคสวน เพอสรางสถาบนศาสนา ใหเขมแขง และเสรมสรางการพฒนาประเทศโดยอาศยหลกธรรมค าสอนทางศาสนา ใหประเทศมความมนคง มงคง และยงยน

๔๑

กรอบฐานะ นโยบาย และภารกจ ของสถาบนสรางเสรมคณภาพสงคมไทยดวยศาสนธรรม (สสศ.)

สถานะ ๑) เปนองคกรทเปนอสระจากการเมอง ๒) เปนองคกรทไมเปนสวนหนงหรออยภายใตองคกรทมบทบาทในท านองเดยวกน เชน บทบาท

ทเกยวกบศลปะ คณธรรม จรยธรรม วฒนธรรม และเอกลกษณของชาต เพอไมใหองคกรทตงขนมาใหม ถกจ ากดบทบาทลง

๓) เปนองคกรทสามารถประสานความรวมมอระหวางภาครฐ และภาคสวนอนๆ ทกระดบ ๔) เปนองคกรทด าเนนการโดยคณะผบรหารอนประกอบดวยตวแทนจากภาคสวนตางๆ ไดแก

กลมศาสนาทกรมการศาสนาใหการรบรอง (พระพทธศาสนา ศาสนาอสลาม ศาสนาครสต ศาสนาพราหมณ - ฮนด และศาสนาซกข) ภาครฐ ภาคประชาสงคม ภาคเอกชนตาง ๆ และมวาระการด ารงต าแหนง

๕) เปนองคกรทมปราชญดานศาสนาประจ าทองถน ทอาจมชอเรยกวาศาสนจารย มจ านวน ทเหมาะสมกบจ านวนประชากรของศาสนานน ๆ เปนผประสานงานบาน วด โรงเรยน ในทกต าบล

๖) เปนองคกรทด าเนนการโดยงบประมาณแผนดน และสามารถด าเนนการระดมทน หรอไดรบการสนบสนนจากแหลงทนอน ๆ ทงนงบประมาณหรอทนสนบสนนทกประเภทจะตองไมท าใหภาพลกษณของการด ารงอยในศาสนธรรมเปนไปในเชงลบ

๗) ชอขององคกรอาจจะตงเปนอยางอนตามความเหมาะสม เชน ส านกงานกองทนสรางเสรมคณภาพสงคมไทยดวยศาสนธรรม (สกศ.) หรอส านกงานสรางเสรมคณภาพสงคมไทยดวยศาสนธรรม (สสศ.)

นโยบาย ๑) ประสานการมสวนรวมและความรวมมอระหวางสถาบนทางศาสนาทง ๕ ศาสนาทกรมการศาสนา

รบรอง และระหวางสถาบนศาสนากบภาครฐและภาคสวนอนๆ ๒) ยดถอแนวทางด าเนนงาน และการพฒนาในลกษณะเกอหนน สงเสรมความปรองดอง สมานฉนท

ปองกน และแกไขความขดแยง ความรนแรงในประเดนหรอกจทเกยวกบศาสนา ๓) ยดถอแนวทางสงเสรมสนบสนน สรางแรงจงใจใหเกดความรวมมอและการพฒนา ๔) ด ารงอยในหลกการบรหารจดการทกอใหเกดคณภาพ ประสทธภาพ กอปรดวยหลกธรรมาภบาล

และหลกศาสนธรรม ภารกจ ๑) ด าเนนการใหประเดนการปฏรปดาน“การสงเสรมความเขมแขงของสถาบนศาสนา เพอให

เปนสถาบนหลกของสงคม” บรรลผล ดวยยทธศาสตรทง ๕ ยทธศาสตร ไดแก - ยทธศาสตรท ๑ การพฒนาศกยภาพขององคกรและบคลากรทางศาสนา - ยทธศาสตรท ๒ การน าหลกศาสนธรรมมาปฏบตในชวตประจ าวนทงระดบบคคล และองคกรเพอพฒนาสงคมอยางยงยน

- ยทธศาสตรท ๓ การเสรมสรางความสมพนธทดระหวางศาสนกชนของทกศาสนา - ยทธศาสตรท ๔ การพฒนาศกยภาพของสถานศกษาในการบรณาการหลกศาสนธรรม ในการจดการศกษาทกระดบ - ยทธศาสตรท ๕ การสงเสรมบทบาทหนาทของสอมวลชนและเทคโนโลยสารสนเทศ ในการน าหลกศาสนาไปเผยแผสประชาชน

๔๒

๒) สงเสรม สนบสนน หรอใหเกดการประสานประโยชนจากขอเสนอแนะหรอขอเรยกรองจากความตองการของภาคสวนตาง ๆ เพอการพฒนาในกจทเกยวกบศาสนา

๓) สงเสรม สนบสนน เสรมสรางใหเกดการเรยนร การพฒนา องคความรและนวตกรรม เพอเสรมสรางคณภาพของสงคมไทยในทกดานดวยหลกศาสนาธรรม ดงน ๓.๑) มหลกสตรการศกษาศาสนธรรมคขนานกบหลกสตรสถานศกษา เชน หลกสตรพระพทธศาสนาภาคฤดรอน หลกสตรพระพทธศาสนาวนอาทตย เปนตน ๓.๒) สนบสนนและรวมมอกบองคกรอน ๆ ในการขบเคลอน เชน สมาคมหรอชมรมทางศาสนา กลมเยาวชนเครอขายทางศาสนา กองลกเสอทางศาสนา เครอขายครดของแผนดน กลมสอสขาว ฯลฯ ๓.๓) จดใหมแหลงเรยนรศาสนธรรมบรณาการครบวงจร โดยความรวมมอกบภาครฐและเอกชน (Better Life Shop) เชน พทธมณฑลระดบภาคหรอระดบจงหวด ศนยปฏบตธรรม ศนยพฒนาเดกเลกกอนวยเรยน ฯลฯ

-------------------------------

ภาคผนวก ค

รายละเอยดการปฏรประบบและกลไกส าคญของการด าเนนงาน ตามยทธศาสตรท ๑ - ๕

๔๔

ภาคผนวก ค รายละเอยดการปฏรประบบและกลไกส าคญของการด าเนนงานตามยทธศาสตรท ๑ - ๕

-------------------------------

ยทธศาสตรท ๑ การพฒนาศกยภาพขององคกรและบคลากรทางศาสนา

สถานการณ ในสถานการณปจจบน การพฒนาศกยภาพขององคกรศาสนาใหสามารถท าหนาทในการเปนศนยกลางในการอบรมและเผยแผหลกค าสอนทางศาสนา และบคลากรทางศาสนาเปนบคคลทมความรคคณธรรมและสามารถจดการองคกรศาสนาไดอยางมประสทธภาพและมธรรมาภบาล นบเปนประเดนทส าคญทยงท าไมไดเตมท อนเนองจากปญหาตาง ๆ ทเกดขนในวงการศาสนา อาท ไมมหนวยงานใดแสดงความรบผดชอบอยางชดเจน การจดการแกปญหาไมทนตอสถานการณ การไมมโครงสรางในการบรหารการเงนของวดทเปนระบบ การขาดความรในการบรหารจดการทดสอดคลองกบหลกธรรมาภบาล๑ ไมมรายงานการตรวจสอบและการแกปญหาทชดเจนเปนทางการ ไมสามารถตอบไดวาปญหาทเกดขนจะมแนวทางปองกนไดอยางไร เพอไมใหเกดซ าขนมาอก บางเรองกไมทราบวาใครผดใครถกเปนหนาทความรบผดชอบของใคร เปนตน สภาพการณดงกลาวน ชใหเหนวา ผบรหารองคกรศาสนาในระดบตาง ๆ ไมสามารถจดการไดอยางมประสทธภาพ ทงน มสาเหตอยหลายประการดวยกน เชน ผบรหารองคกรศาสนามความรเนนหนกไปทางดานศาสนา ไมไดฝกฝนอบรมมาทางดานการบรหารจดการ ผบรหารไมมประสบการณและทกษะทดในเรองการจดการแกปญหา การวางระบบงานยงไมเปนธรรมาภบาล เปนตน วดนนเปนนตบคคลประเภทองคการไมแสวงหาก าไรทมใชระบบตลาด หรอตามระบบบญชประชาชาต ค.ศ. ๑๙๙๓ เรยกวา สภาบนไมแสวงหาก าไรใหบรการครวเรอน ๒ รฐบาลจดงบประมาณใหองคกรศาสนาในระบบ งบอดหนน ซงมความหมายวา ใหไดไมครบตามจ านวนทตองใชจายจรง องคกรศาสนาจ าเปนตองหางบประมาณ มาเพมเตม โดยรบบรจาคจากประชาชนทเปนศาสนก ผมจตศรทธาเลอมใส เปนรายไดหลก ซงอาจจะไดครบหรอไมครบ ถาไดครบตามประมาณการณไว กท างานส าเรจดวยดมคณภาพ หากไดงบไมครบ กสามารถจดไดเทาทจด สงทเปนปญหาตามมาคอ งานดานศาสนาไมสามารถวางแผนตอเนองไดในระยะยาว เพราะไมมแหลงทมาของงบประมาณทแนนอนชดเจน ประสทธภาพและประสทธผลของงานทางดานศาสนา จงไมประสบผลส าเร จเทาทมงหวง

๑ ณดา จนทรสม (๒๕๕๗) การบรหารการเงนของวดในประเทศไทย: ความสอดคลองตามหลกธรรมาภบาล วารสารบณฑตพฒนบรหารศาสตร เลม ท ๕๔ ฉบบท ๑/๒๐๑๔ ๒ ส านกงานคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, ๒๕๕๓ หนา ๔

๔๕

ในปจจบน ประชาชนใหความสนใจตอการบรหารงานของศาสนสถาน๓ เชน เรองน าเงนทประชาชนบรจาคไปใชอะไรบางใชตามวตถประสงคของผบรจาคหรอไม การจดงานแตละครงมรายได รายรบ รายจาย อยางไร เหลอเงนเทาไร เอาไปใชอะไร ซงยงไมม ระเบยบ ค าสง กฎ กฎหมายทใหอ านาจแกเจาพนกงานเขาไปตรวจสอบบญช ทรพยสน เพอสรางความโปรงใสใหแกศาสนสถานได กระนนภาพทออกมาสสายตาประชาชน สวนหนงผานสอมวลชนมกเปนภาพในเชงลบ เชน จากขาวทสอมวลชนตดตามเรองเกยวกบการยกยอกเงนของ ศาสนสถาน การฟองรองเรองการใชจายงบประมาณทไมโปรงใสของผบรหารศาสนสถาน การแตงตงผบรหาร ศาสนสถาน เปนตน กอใหเกดขอสงสยแกประชาชนทเปนศาสนกวา การบรหารงานในองคกรศาสนา ใครเปนผรบผดชอบ ท าหนาทบรหารอยางไร ตรวจสอบไดหรอไม โดยหากจะพจารณาใหดแลว การบรหารการเงนทด และโปรงใส ยอมท าใหเกดความนาเชอถอ และเชอมนในการเปนองคกรทมบทบาทส าคญตอการเปนศนยกลางทางจตใจของคนในชมชน และน าไปสความมนคงทางการเงนใหแกวดในระยะยาวได๔ แมวาองคกรศาสนาทกศาสนาจะเปนสญลกษณ ในความทรงไวซงคณธรรม จรยธรรม แตมกจะมปญหาทางคณธรรม จรยธรรม เกดขนอยตลอดเวลา อนเปนสถานการณปญหาของการบรหารองคกรศาสนาแลวนน อาจพจารณาสาเหต ไดวา เปนเพราะผทสรางปญหาให เกดขน คอ บคลากรทางดานศาสนา สาเหตท เกด มไดหลายองคประกอบ เชน ความแตกตางระหวางบคคลทเขามา ระดบการศกษา สภาพครอบครว วยวฒ ประสบการณ และสงแวดลอม การคดกรองบคคลทจะเขามา การฝกฝนอบรมตนเองระหวางทเขามาอย เปนตน บคลากรทางศาสนาจ านวนมากทยงไมไดท าหนาท ในการเผยแผหลกศาสนาไปสประชาชน ตวอยางเชน ในพระพทธศาสนามพระสงฆ จ านวน ๒๕๐,๐๐๐ รป ปรากฏวามจ านวนพระทเปนครสอนศลธรรม ในโรงเรยน ๒๐,๐๐๐ รป มวดทงหมด ๓๙,๐๐๐ วด แตมวดทขนทะเบยนเปนส านกปฏบตธรรมใหประชาชน ไปใชศกษา เพยง ๒,๕๐๐ วด แสดงใหเหนวาบคลากรทางศาสนา ยงไมไดชวยในการเผยแผธรรมอกมาก กลาวอกนยหนง โดยหลกการแลว ผทเขามาเปนบคลากรทางศาสนาสวนใหญ ควรจะเปนผทมความรดทางดานหลกศาสนา กระนนกลบมบคลากรนอยมากทสามารถถายทอด เผยแพรความรใหแกผ อนได และผม ความสามารถเหลาน มกระจายอยในทกทองท แตไมมการขนทะเบยนอยางเปนระบบ ท าใหไมสามารถตดตอสอสารสมพนธกนเพอการแลกเปลยนเรยนร พฒนาตอยอด กระบวนการทางความรความสามารถทแตละคนมอยได ไดเทาทควร องคกรปกครองทางศาสนา เปนระบบศนยรวมอ านาจอยทสวนกลาง ท งระบบการบ รหาร การปกครอง การศกษา และการเผยแผ เปนลกษณะยดอยกบโครงสรางทางอ านาจการบรหาร มสวนดในดานความเปนเอกภาพของคณะผบรหาร แตสงผลเสยดานการสะสมพลงอ านาจ เกดระบบวงเตน แสวงหาต าแหนงและลาภสกการะตาง ๆ จงควรหาทางปรบปรงเปลยนแปลงระบบการบรหารการปกครองใหเขาสความเปน ธรรมาภบาลมากขน ส าหรบศาสนสถานและบคลากรทางศาสนามกระจายอยทวประเทศทกต าบล แตสภาพทางกายภาพยงไมเปนมาตรฐานเดยวกน ซงขนอยกบผบรหารหรอผปกครองศาสนสถานในแตละแหง วามคณภาพมากนอยเพยง จงควรก าหนดคณสมบตขององคกรและศาสนสถาน ใหมมาตรฐานทพรอมจะใหบรการแกประชาชนได

๓ สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร (นดา) เปดเผยผลส ารวจความคดเหนของประชาชน เรอง “ทรพยสนของวดและพระสงฆ” ท าการส ารวจระหวางวนท ๒๘ – ๒๙ สงหาคม ๒๕๕๗ ๔ ณดา จนทรสม (๒๕๕๗) การบรหารการเงนของวดในประเทศไทย: ความสอดคลองตามหลกธรรมภบาล วารสารบณฑตพฒนบรหารศาสตร เลม ท ๕๔ ฉบบท ๑/๒๐๑๔

๔๖

กฎหมายขององคกรทางพระพทธศาสนาเนนหนกไปทการปกครอง ไมครอบคลมไปถงงานดานอน ๆ ตามบทบาทหนาทเทาทควรจะเปน สาระของตวบทยงมชองทางใหหลกเลยงในกรณทมการละเมดสทธทางศาสนาจงจ าเปนตองมการออกกฎหมายใหมหรออาจปรบปรงเพมเตมกฎหมายทมอย เพอใหทนตอยคสมยดวย อาท ส านกงานพระพทธศาสนายงไมสามารถทจะด าเนนการใหวดน าสงรายงานทางการเงนตามมาตรฐานทางดานบญชทก าหนดใหแกส านกพระพทธศาสนาจงหวดเพอรายงานผลเปนภาพรวม๕ ส าหรบทางองคกรศาสนาอสลาม ยงมกฎหมายสอดคลองกบวถปฏบตตามหลกศาสนาไมครบถวน จงจ าเปนตองตรากฎหมายเพมเตม หลกการและสาระส าคญ

จากสถานการณตาง ๆ ดงขางตนน าไปส หลกการและสาระส าคญในการปฏรปศาสนาในยทธศาสตรการพฒนาศกยภาพขององคกรศาสนา ไดดงตอไปน

๑) ยกราง/ปรบปรงกฎหมาย และจดสรรงบประมาณเพอขบเคลอนการท างาน ๒) การด าเนนการพฒนาศกยภาพขององคกรและบคลากรทางศาสนา ๓) องคกรศาสนามระบบและโครงสรางทเขมแขง ๔) การสงเสรมการปฏบตงานขององคกรศาสนาอยางตอเนอง และยกกระดบระบบงานทจ าเปนให

เปนการปฏบตงานทด (Best Practices) การปฏรประบบและกลไกส าคญทจะเปนกญแจประสบความส าเรจ

ในสงคมดงเดม สถาบนศาสนาเปนสถาบนศนยกลางคอยเชอมโยง ควบคมดแลสถาบนอน ๆ มอทธพลในการก าหนดทศทางการด าเนนกจกรรมของสถาบนเหลานน ท าใหสงคมในภาพรวมสามารถขบเคล อนตอไป ไดในกรอบหลกศาสนา ในขณะทยคหลง ๆ สถาบนศาสนากลบคอย ๆ ถกลดบทบาทลง และมสถาบนทางสงคมอน ๆ เขามาแทนทในต าแหนงศนยกลางของกงลอ อกทงยงแยกออกจากการค านงถงหลกศาสนา จงควรมงทจะพฒนาศกยภาพขององคกรศาสนา และบคลากรทางศาสนาเปนบคคลท ใหมสวนขบเคลอนสงคมไทยไดอยางมประสทธภาพ

๕ ณดา จนทรสม (๒๕๕๗) การบรหารการเงนของวดในประเทศไทย: ความสอดคลองตามหลกธรรมภบาล วารสารบณฑตพฒนบรหารศาสตร เลม ท ๕๔ ฉบบท ๑/๒๐๑๔

๔๗

โดยก าหนดแผนปฏรป (Reform Plan) และมาตรการปฎรป (Reform Initiatives) ดงตอไปน

แผนปฏรป (Reform Plan)

การด าเนนการพฒนาศกยภาพขององคกรและบคลากรทางศาสนา

มาตรการปฏรป (Reform

Initiatives)

การสรางเสรมความรความสามารถในดานการบรหารจดการและสรางเสรม ธรรมาภบาลใหกบผบรหาร บคลากรทางศาสนา และก าหนดมาตรฐาน การบรหารจดการ ศาสนสถาน ทมมาตรฐาน เชน RSO ; ๒๐๑๕ (Religion Standard Organization)

ขนตอน องคกร วางนโยบาย ระเบยบปฏบตในการบรหารจดการ ด าเนนการใหเปนไปตามกฎหมาย รวมถงรอปรบหรอการพฒนาระบบงานทจ าเปนใหมความเขมแขง

สรางกลไกหรอมาตรการควบคมองคกรหรอบคลากรทมใชองคกรหรอบคลากรทางศาสนา เพอไมใหมพฤตกรรมหรอการด าเนนงานทกอใหเกดผลกระทบ หรอภาพลกษณในเชงลบตอศาสนา

ก าหนดมาตรฐานการบรหารจดการศาสนสถาน เชน RSO; ๒๐๑๕ (Religion Standard Organization) ใหมความครอบคลมอยางนอย ๒ ดาน คอ ดานท ๑ ความถกตอง และความเขาใจในหลกศาสนธรรม ดานท ๒ ประสทธภาพในการบรหารงานขององคกร ไดแก ๑.๑ องคกรมความโปรงใส /ตรวจสอบได ๑.๒ มการจดโครงสรางและทมาของคณะกรรมการ มกฎระเบยบหรอขอบงคบชดเจนและสามารถบงคบใช มประสทธภาพการบรหารจดการงบประมาณ ระบบการเงนการบญช การบรหารและพฒนาบคลากร ๑.๓ มการรบสมครสมาชกใหมและเปดโอกาสใหสมาชกมสวนรวม ๑.๔ การแจงขอมลขาวสารแกสมาชก การประชาสมพนธ และมการท างาน กบเครอขาย ภาคสวนอนๆ ๑.๕ ความสามารถในการระดมทนและทรพยากร ๑.๖ มสงอ านวยความสะดวก ๑.๗ มการตดตามและประเมนผลการด าเนนงาน ๑.๘ มบคลากรหรออาสาสมครหรอทปรกษาในการด าเนนงาน

๔๘

การพฒนาศกยภาพของบคคลกรทท างานบรหารขององคการทางศาสนา ดวยการจดกจกรรมหรอการอบรม หรอวธการตางๆ ใหครอบคลมศกยภาพ ของบคคลากรอยางนอย ดงน ๑. ใหมความรความเขาใจ และศรทธาในหลกศาสนาของตน ๒. ใหมความรความสามารถในการบรหารจดการตามมาตรฐานตาม หลกธรรมภบาล ๓. ใหมความรความสามารถในการด าเนนการตามกฎหมายทมอย ๔. มความสามารถประสานสบทศไปยงภาคสวนตาง ๆ เพอใหด าเนนการ ตามมาตรการทก าหนดได ๕. ทกษะทางดานการสอสารเพอเผยแผหลกศาสนธรรม

การก าหนดระบบ กลไก กระบวนการสงเสรมจงใจใหประชาชนเขาส การเปนบคลากรทางศาสนารนใหม ทจะเปนบคคลากรทมคณภาพ เพอใหเกดการพฒนาตอเนองในระยะยาว

การยกยอง เชดชและประกาศเกยรตคณบคคลทด ารงตนและปฏบตงาน อยางโดดเดนดานคณธรรม จรยธรรม เปนทยอมรบและเปนแบบอยางอนด ในชมชนและสงคม เพอเปนการจงใจใหมการพฒนาศกยภาพ โดยใหองคกรศาสนาและหนวยงานทเกยวของ จดท าโครงการกจกรรมทหลากหลายดาน เพอใหครอบคลมในหลายมต เชน การประกวดบคคลดเดน องคกรดเดน ทงในระดบทองถน ระดบภมภาค ระดบชาต จนถงระดบนานาชาต โดยมการใหสทธพเศษส าหรบผด ารงตนเปนแบบอยางทตอทางสงคมไดเหมาะสม อยางตอเนอง อาท ใหเปนผปฏบตหนาทในการรณรงคสรางความดของ กระทรวงวฒนธรรมหรอกระทรวงอน ๆ ทเกยวของวาระ ๑ ปหรอมากกวานน

การลงทะเบยนผสอนศาสนา โดยใหมการก าหนดคณสมบตตาง ๆ ทเหมาะสม ตามหลกศาสนา รวมทงมการท าฐานขอมลประวตบคลากรทางศาสนา เชน พระสงฆ ทเชอมโยงและตรวจสอบได

การจดท าระบบการจดการความร (Knowledge Management – KM) เพอเปนฐานองคความร และขอมลส าหรบการตอยอด สงเสรมพฒนา การด าเนนการทเกยวของกบกจการศาสนา โดยใหมองคความร งานวจย ทครอบคลมขอมล จากกรมศาสนา ส านกงานพระพทธศาสนา ตลอดจน สถาบนทมการศกษาองคความร และงานวจยทเกยวของกบศาสนาทหนวยงานของรฐใหการรบรองทงหมด

๔๙

แผนปฏรป (Reform Plan)

องคกรศาสนามระบบและโครงสรางทเขมแขง

มาตรการปฏรป (Reform

Initiatives)

การสงเสรมการปฏบตงานขององคกรศาสนาอยางตอเนอง และยกระดบ ระบบงานทจ าเปนใหเปนการปฏบตงานทด (Best Practices)

ขนตอน กระทรวง หรอหนวยงานทเกยวของ ด าเนนการ ดแล จดเตรยมระบบงาน และคมอแนวทางตางๆเพอใหมการบรหารจดการองคกรศาสนาใหเปนไป ตามกฎหมายอยางเครงครด รวมทงเปดชองทางใหภาคประชาชนมสวนรวม ในการด าเนนงานอยางสรางสรรค

การสงเสรมการปฏบตงานขององคกรศาสนาอยางตอเนอง และยกระดบระบบงานทจ าเปนใหเปนการปฏบตงานทด (Best Practices) รวมทงการจด ใหมคมอการปฏบตงานทจ าเปนในแตละระบบงานเพอถายทอดองคความร

กระทรวงหรอหนวยงานทเกยวของสนบสนนใหเกดธรรมภบาลในองคกรศาสนา กระทรวงหรอหนวยงานทเกยวของใหความชวยเหลอทงทางดานงบประมาณและ

สนบสนนปจจยเกอหนนตาง ๆ ในการบรหารจดการ

ผรบผดชอบด าเนนงาน

กรมศาสนา กระทรวงวฒนธรรม ส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต และองคกรศาสนาตางๆ หนวยงานของรฐสนบสนนอนๆ เชน กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย สถาบนพฒนา

องคกรชมชน (องคการมหาชน) สวนราชการสวนทองถน เชน องคการบรหารสวนจงหวด องคการบรหารสวนต าบล เปนตน

๕๐

ยทธศาสตรท ๒ การน าหลกศาสนธรรมมาปฏบตในชวตประจ าวน

ทงระดบบคคลและองคกรเพอพฒนาสงคมอยางยงยน สถานการณ

สงคมไทยอดตจวบจนถงปจจบนเราอาศยกนแบบเปนระบบสงคมทพงพากนมาโดยตลอด จงเปนหวใจของการอยรวมกนแบบสงคมครอบครว ญาตพนอง ลงปา นาอา ซงการอยรวมกนในลกษณะแบบนถอเปนรากวฒนธรรมของไทย และเปนหวใจของการพฒนาประเทศชาต แตปจจบนการรกล าทางวฒนธรรม และประเพณจากตางประเทศเขามามบทบาทท าใหสงคมเดมทเปนอยเรมขยบและปรบเปลยนจากสงคมการอยรวมกนเปนสงคมเดยว การดแลการสงสอน การอบรมในอดตเรมจางหาย เพราะตองแขงขนกนในดานเศรษฐกจเปนหลกเพอการอยรอดของชวต ท าใหมนษยตองเผชญหนากบวกฤตในมตตาง ๆ เชน สงคม เศรษฐกจ การเมอง การศกษา ศลปะและวฒนธรรมทแตกตางกน อนน ามาแตกแยกทางความคด กอใหเกดการแกงแยงแขงขนกนอยางรนแรงทางวตถนยมในทกรปแบบ จนละเลยจรยธรรม คณธรรมทางศาสนาทเปนวฒนธรรมพนฐานของสงคม นบเปนจดเรมตนททวความรนแรงและกระจายไปจนเปนปญหาในทกสวน เพราะสถาบนครอบครวทลมเหลว รวมทงสาเหตทส าคญ อกประการหนงคอ การทสงคมไทยหางไกลจากค าสอนของศาสนา๖

อกทงในปจจบนการพฒนาน าหลกศาสนธรรม คณธรรม ประเพณและวฒนธรรมไทยมาเพอพฒนาสงคมนนอยางยงยนนนมกมงเนนใหเปนหนาทของทวดเพยงดานเดยว ดงนนการพลกฟนวฒนธรรมการอยรวมกน คอการรวมมอกนอยางเปนระบบแบบสงคมเดมนาจะเปนทางออกของการชวยกนพฒนาใหทกสวนทเสยหายฟนกลบมาดเหมอนเดมไดโดยทงระดบบคคล ครอบครว สงคม ชมชน และองคกรทกภาคสวนตองเรยนรและน าหลกศาสนธรรมมาปฏบตในชวตประจ าวน สรางความรบผดชอบรวมกนในสดสวนทเหมาะสม จะท าใหลดชองวางและแบงเบาภาระใหกบสวนงานทเกยวของ และสามารถปฏบตงานไดเตมประสทธภาพเพมมากขนอกทาง รวมถงลดความขดแยงจากสภาพปญหาทเกดขนในทก ๆ ดานอกดวย

ในระดบบคคล และครอบครวนน ผคนหางไกลจากศาสนามากขน ขอมลจากศนยวจย PEW๗ สหรฐอเมรกา (๒๐๑๕) ส ารวจระดบความเครงศาสนาจาก ๑๙๘ ประเทศทวโลก โดยใชมาตรวดจากกฎหมาย นโยบาย และพฤตกรรมของศาสนกชนในประเทศนน ๆ พบวาประเทศไทยมความเครงศาสนาในระดบปานกลาง ทงนคะแนนความเครงศาสนาของประเทศไทยมแนวโนมลดลงตงแตป ค.ศ. ๒๐๑๒ เปนตนมา สอดคลองกบงานวจยจากมหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย ทสะทอนใหเหนวาชาวพทธมพฤตกรรมทหางไกลจากศาสนา มากขน๘ นอกจากนขอมลจากส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาตยงแสดงใหเหนวาจ านวนพระภกษและสามเณร ในประเทศไทยมจ านวนลดลงอกดวย

๖ ธานนทร กรยวเชยร (๒๕๕๑) ปาฐกถาพเศษในพธเปดงานสมชชาคณธรรมแหงชาตและตลาดนดคณธรรม ครงท ๓ คณธรรมและจรยธรรมในสงคมไทย กรงเทพมหานคร: บรษทเดนศลปการพมพจ ากด หนา ๓-๗. ๗ PEW Research Center, “Lastest Trends in Religious Restrictions and Hostilities” ๘ พระครปลดสวฒนจรยคณ, “บทบาทของอบาสกอบาสกาในการบ ารงพระพทธศาสนา”, มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๕๑

การพฒนาแรงจงใจทส าคญทจะท าใหบคคลหนมาสนใจศกษาธรรมะ หรอจะนบถอศาสนานนคอ ศรทธา เพราะศรทธาเปนรากฐานหรอแมบทน าไปสการตดสนใจในการกระท าทก ๆ เรอง ผเผยแผศาสนา ทกศาสนาจงยดกลวธเผยแผศาสนาดวยการท าใหผคนเกดศรทธาตอค าสอนในศาสนาของตนเปนล าดบแรก พระพทธศาสนาปลกศรทธาโดยเรมแสดงความปรารถนาดอยางจรงใจและความเมตตากรณา ดวยการแนะน าบคคลใหใชปญญาของตนพจารณาไตรตรองพระธรรมค าสอนตาง ๆ ดวยเหตผลโดยไมมการชกจง ไมมการบงคบ ขเขญแตประการใด ค าสอนของศาสนาอสลามกตองการใหมนษยมชวตสวนตนและชวตสงคมทด โดยการใหมนษยมความสมพนธกบพระเจา (อลลอฮ) เปนรากฐานความประพฤตเพอใหลกษณะธรรมชาตน าไปในทางทเปนคณ และเกดเปนศรทธา๙ ครนเมอเมอบคคลเขาใจอยางลกซงถกตองอยางถองแทแลวจงคอยตดสนใจลงมอปฏบตตามและชกชวนใหบตรหลานและคนอนปฏบตตามดวย โดยเฉพาะอยางยงบทบาทของผน าครอบครวทจะเปนแบบอยางตอสมาชกของคนในครอบครว๑๐ โดยตองน าหลกศาสนธรรมมาปฏบตในชวตประจ าวน ไมใชเปนเพยงพธกรรม หรอประเพณเทานน

ปจจบนกระบวนการในการสรางคนเกงของสงคมนนมอยมากมาย แตส าหรบกระบวนการสราง คนดนนหาไดยากมาก ทมอยกเปนลกษณะเฉพาะกลม ไมสามารถตอบสนองและไดรบการยอมรบของสงคมทวไป ดงนนการสรางคนดท เปนทยอมรบของสงคมจงเปนเรองส าคญและเรงดวน ตามหลกของค าสอนของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวททรงพระราชทานพระบรมราโชวาทไวเมอวนท ๑๑ ธนวาคม ๒๕๑๒ ความวา “ในบานเมองนนมทงคนดและคนไมด ไมมใครทจะท าใหทกคนเปนคนดไดทงหมด การท าใหบานเมองมความปกตสขเรยบรอย จงมใชการท าใหทกคนเปนคนด หากแตอยทการสงเสรมคนด ใหคนดปกครองบานเมอง และควบคมคนไมด ไมใหมอ านาจไมใหกอความเดอดรอนวนวายได”

ในปจจบนพระสงฆมบทบาทในดานศาสนานอยลงไป แตคฤหสถกลบมบทบาททางดานกจกรรม พทธศาสนามากนบเปนการปรบเปลยนทมองแลวนาจะด แตอยางไรกตาม การปฏวตของคฤหสถนน ยงขาดการประสานในทกมต ซงถาท าใหเกดการเชอมโยงของทกภาคสวนไดยอมท าใหเกดปรากฏการณทางพระพทธศาสนา ทดไดอยางแนนอนกลาวคอ คฤหสถสอนทฤษฏ พระสงฆสอนปฏบต เปนตน

ในระดบสงคม ชมชน และองคกรทกภาคสวน ปจจบนการบรหารจดการในองคกรทงภาครฐ และภาคเอกชน มการน าเอาหลกศาสนธรรมไปใชรวมในการด าเนนกจกรรมนอยมาก สวนใหญมกเนนดาน เชงธรกจคอผลตอบแทนเปนเกณฑ ท าใหเกดสงคมทนบวนเรมใหความส าคญของผลประโยชนตางตอบแทน เปนหลกมากกวาการชวยเหลอแบบพงพากน ดงนน การน าเอาหลกศาสนธรรมมาสงเสรมใหคนในองคกรตาง ๆ ทงภาครฐและภาคเอกชนเปนหลกยดในการท างานไดกนบเปนการสรางวฒนธรรมในการท างานในรปแบบใหม ทดได๑๑ เชน ไมลอกเลยนแบบวฒนธรรมทไมดมาเปนแบบอยางในสงคม รวมทงควรใหมการบรณาการศาสนาเขา ๙ คณะอนกรรมาธการสงเสรมกจการศาสนาและศาสนกสมพนธ คณะกรรมาธการการศาสนา คณธรรม จรยธรรม ศลปะและวฒนธรรม วฒสภา (๒๕๕๖). วถชวต ๕ ศาสนกในประเทศไทย. กรมการศาสนา กระทรวงวฒนธรรม ๑๐ พทธจรยศาสตรกบการพฒนาจรยธรรมของผน าครอบครว : จดเรมตนของการแกปญหาสงคม บทความการประชมวชาการทางพระพทธศาสนานานาชาต ครงท ๘ วนท ๑๒-๑๔ พฤษภาคม ๒๕๕๔. หนา ๑๙-๓๖ ๑๑ กระบวนการสรางความรบผดชอบสากล (ยอาร) ขององคกรภาคธรกจทรบผดชอบตอสงคม (ซเอสอาร) ดวยการเปลยนแปลงภายใน บทความการประชมวขาการทางพระพทธศาสนานานาชาต ครงท ๘ วนท ๑๒-๑๔ พฤษภาคม ๒๕๕๔. หนา ๗๖๕-๗๘๕

๕๒

ไปเปนสวนหนงทจะพฒนาเศรษฐกจ เปนการขยายผลทางเศรษฐกจ อาท การมงเนนทางดานการทองเทยวของประเทศ มการมงเนนกจกรรมทางพทธศาสนานอย ถาสามารถเพมการทองเทยวในเชงพทธศาสนาเพมมากขน กจะท าใหประเทศไทยมคนหลงไหลเขามาเทยวเพมขนได รายไดจากการทองเทยวมมลคาสงมาก เปนกลไกหลกของการน าเงนตราตางประเทศเขาสประเทศ เปนตน หลกการและสาระส าคญ

การน าหลกศาสนธรรมมาปฏบตในชวตประจ าวน ทงระดบบคคลและองคกรเพอพฒนาสงคม อยางยงยน จงควรมงเนนใหครอบครว โรงเรยน สถานทท างานชมชนและสงคมตระหนกรในบทบาทหนาท และความรบผดชอบของตน และมโอกาสทบทวนและแลกเปลยนการเรยนรในเรองหลกศาสนธรรม คณธรรม ประเพณและวฒนธรรมไทย

การพฒนาจตใจของมนษยเปนเรองทส าคญ และสงทจะพฒนาพวกเขาเหลาน นใหเกดความรและเขาใจในเบองตนนน จ าเปนใชกระบวนการผานความคดและกจกรรมโดยการฝกอบรมหลกสตรทางศาสนา ซงเปนการสรางทศนะ มมมองและแนวคดใหเกดขนภายในจตใจ อนเปนผลท าใหเกดคณธรรมและจรยธรรมทางความคดได เพอใหเกดการสรางการยอมรบของคนดในสงคม และการรกษาคนดในสงคมใหเปนแบบอยางทดของสงคม รวมถงตองสงเสรมใหเขาเหลานนมบทบาทในสงคมและชวยเหลอ พฒนา และสงเสรมกระบวนการสราง คนดอยางตอเนอง

นอกจากนควรมการก าหนดการมสวนรวมของกจกรรมใหชดเจนในทกภาคสวน โดยแบงความรบผดชอบใหชดเจน และพยายามเชอมโยงภาระของแตละสวนใหเชอมโยงสเปาหมายหลก ซงการท าลกษณะนจะกอใหเกดการรกความสามคค การรวมกน การสมพนธและความเขาใจอนดตอกนเพอเปาหมายเดยวกน

โดยภาคธรกจ เอกชน และเครอขายธรกจตองตระหนกถงศาสนธรรมในการจรร โลงจตของคน ในทท างานใหเขามหลกคณธรรม จรยธรรมในการปฏบตงาน ซงจะท าใหการท างานท างานไดอยางถอยท ถอยอาศย ไมเบยดเบยนกน ลดความขดแยง เพมความรก และสามคคเพมขน ดวยการเปดพนทในองคกร ของรฐ และเอกชนใหสามารถน าหลกศาสนาไปใชเปนสวนหน งในการพฒนาบคลากรขององคกร เพอใหเกดการเปลยนแปลงทางจตวญญาณ เขาถงธรรม และมองโลกทมแตการเอารดเอาเปรยบมาเปนมองโลกทมแต การชวยเหลอกน พงพากน และเรยนรการอยรวมกนอยางสนต โดยแบงพนท เปน ๓ ประเภท คอ

๑. พนททางจตใจของบคคลหรอผบรหาร ๒. พนทในการเรยนรและปฏบตศาสนกจในแตละหนวยงานของรฐและเอกชน ๓. พนทในการประกอบพธทางศาสนาของแตละจงหวด ในอกดานหนงประเทศไทยเปนประเทศทมวฒนธรรมทางศาสนาทส าคญประเทศหนง ดงนน

การขยายเศรษฐกจทางดานการทองเทยวเชงพทธศาสนานน นบเปนรปแบบของการขยายเศรษฐกจทส าคญ ดวยภมประเทศและอตลกษณของประเทศไทยเหมาะสมกบการทองเทยวอยางมาก อกทงประเทศไทยมงเนน การสงเสรมการทองเทยวทถอเปนรายไดหลกในการน าเงนตราตางประเทศเขาประเทศ๑๒ ซงถาประเทศไทย

๑๒ ส านกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต. (๒๕๕๒). ยทธศาสตรการวจยการทองเทยวแหงชาต (พ.ศ. ๒๕๕๕-๒๕๕๙). กรงเทพฯ: การทองเทยวแหงประเทศไทย.

๕๓

ใหความส าคญและมงเนนการสงเสรมการทองเทยว ตลอดจนพฒนาศกยภาพของแหลงทองเทยวเชงศาสนา ใหเพมมากขน กนาจะเปนตวดงดดคนใหหนมาสนใจและทองเทยวภายในประเทศเพมขน การปฏรประบบและกลไกส าคญทจะเปนกญแจประสบความส าเรจ

ในการปฏรประบบทจะประสบความส าเรจไดนนจงควรมงในการสรางกลไกทจะก าหนดมาตรการ ในการสงเสรมการน าหลกศาสนธรรมมาเปนหลกปฏบตในการด าเนนชวตประจ าวนทงในระดบบคคล ครอบครว สงคม ชมชน และองคกรทกภาคสวนอยางยงยน การเปดพนทส าหรบสอสาธารณะและภาคประชาสงคม ในการน าหลกค าสอนทางศาสนามาเสรมสรางความเขมแขงและความมนคงในชมชนและสงคม ผานกจกรรม ทเหมาะสม หลากหลาย และการสงเสรมและสนบสนนการยดหลกคณธรรม จรยธรรม และศลธรรมมาใช ในภาคธรกจเอกชน และประชาสงคม อยางจรงจงเปนรปธรรม

โดยก าหนดแผนปฏรป (Reform Plan) และมาตรการปฏรป (Reform Initiatives) ดงตอไปน

แผนปฏรป (Reform Plan)

การน าหลกศาสนธรรมมาปฏบตในชวตประจ าวน ทงระดบบคคลและองคกร เพอพฒนาสงคมอยางยงยน

มาตรการปฏรป (Reform

Initiatives)

สงเสรมใหเกดความรวมมอระหวางครอบครว โรงเรยน สถานทท างาน ชมชน และสงคมน าหลกศาสนธรรม คณธรรม ประเพณและวฒนธรรมไทยอนดงามมาปฏบต ในชวตประจ าวนและในการท างานอยางจรงจง

ขนตอน การประสานงานเพอสรางบทบาทของหลกศาสนาในบรบทตาง ๆ ไดแก องคกร ภาคประชาสงคม สถาบนการศกษา องคกรภาครฐ องคกรภาคเอกชน และองคกรสอ จดกจกรรมตาง ๆ น าหลกศาสนธรรม คณธรรม ประเพณและวฒนธรรมไทยอนดงาม มาปฏบตในชวตประจ าวนและในการท างานอยางจรงจง รวมทงใหความชวยเหลอ ทงทางดานงบประมาณและสนบสนนปจจยเกอหนนตาง ๆ ในการบรหารจดการ ใหเกดด าเนนการ โดยใหการสนบสนนทกภาคสวนอยางจรงจงและตอเนอง ดงน การสงเสรมความรวมมอไปยงภาคประชาสงคม เชน หนวยงานไมหวงผลก าไร

มลนธตาง ๆ จดกจกรรมเสรมสรางการน าหลกศาสนธรรม คณธรรม ประเพณ และวฒนธรรมเปน ๓ กลม ไดแก (๑) เพอใหผเรยนไดพฒนาตนเอง (๒) เพอใหผเรยนไดพฒนางาน (๓) เพอใหผเรยนไดพฒนาสงคม

การสงเสรมความรวมมอไปยงสถานศกษารวมกบชมชน รวมกนเฟนหา สงเสรม พฒนา และรกษาผน าทางจตวญญาณ (นกปราชญทางดานศาสนาทพรอมทงความด ความเกง และความเปนนกปฏบตการ) อยางนอย ๑ คนตอโรงเรยนหรอชมชน โดยใหมการจดสรรอตราก าลงหรออตราจาง เพอบรรจผน าทางจตวญญาณเปนปราชญดานศาสนาประจ าโรงเรยน รวมทงใหรอฟนระบบ “บวร” (บาน วด โรงเรยน)

๕๔

โดยในแตละพนท (ต าบล) ใหพระภกษหรอบคลลากรทางศาสนาเขารวมเปนกรรมการโรงเรยน รวมกบนายกองคการบรหารสวนต าบล เพอเปนการประสานสมพนธระหวาง ศาสนสถาน (วด) สถาบนการศกษา และสถาบนการปกครอง เปนตน

การสงเสรมความรวมมอไปยงองคกรศาสนา/ศาสนสถาน ใหมการจดกจกรรม ทางศาสนาเปนประจ า โดยเฉพาะวนส าคญทางศาสนา เชน ทกวนธรรมสวนะ (วนพระใหญ ขน ๑๕ ค า และแรม ๑๕ ค า)

การสงเสรมการจดกจกรรมหลกบนพนฐานของความดทเปนแกนกลางของ ทกศาสนา เพอใหทกภาคสวนสามารถเชอมโยงและท ากจกรรมนน ๆ รวมกน ไดทวประเทศ เชน โครงการมารชชงความด โครงการพฒนาความดพนฐานทกหมบาน โครงการครอบครวอบอน และอน ๆ

การสงเสรมกองลกเสอศาสนา พรอมทงสงเสรมสนบสนนการด าเนนงานของ กองลกเสอศาสนา เพอเปนอาสาสมครและชวยเหลอสนบสนนกจการศาสนา ทองคกรตาง ๆ จดขน

มาตรการปฏรป (Reform

Initiatives)

สรางแรงจงใจใหองคกรและภาคประชาชนเขารบการอบรมหลกสตรทางศาสนา และการฝกปฏบตธรรม

ขนตอน กระทรวงหรอหนวยงานทเกยวของประสานงานเพอสรางบทบาทของหลกศาสนา ในบรบทตาง ๆ รวมทงใหความชวยเหลอทงทางดานงบประมาณและสนบสนนปจจยเกอหนนตาง ๆ ในการบรหารจดการใหเกดการสรางแรงจงใจแกประชาชน และกลมคนตาง ๆ ในการเขารบการอบรมหลกสตรทางศาสนาและการฝกปฏบตธรรมเพอการพฒนาจต ไดแก องคกรภาคประชาสงคม องคกรภาครฐ องคกรภาคเอกชน ตลอดจนวชาชพตาง ๆ ดงน หนวยงานทงภาครฐ และเอกชนจดการสงเสรมใหบคลากรเหนคณคาของ

การพฒนาจตใจดวยหลกศาสนธรรมจนหลอหลอมเปนวฒนธรรมองคกร เชน การเขารวมปฏบตศาสนกจไดในทกวนธรรมสวนะ ลาไปปฏบตธรรมทงระยะสน ระยะยาว ตลอดจนจดโครงการหรอเขารวมการอบรมในหลกสตรทเกยวของ กบหลกศลธรรม เปนตน

สงเสรมภาคธรกจ ภาคเอกชน ตลอดจนวชาชพตาง ๆ ใหมการบรณาการ หลกศาสนาในการด าเนนงาน จนเปนวสยทศน พนธกจขององคกร เชน การขยายเครอขายภาคธรกจโดยยดหลกศาสนธรรม การน าหลกศาสนธรรมมาเปนเกณฑประกอบการรบเขาสมครงาน เลอนขน เลอนต าแหนง การขอ หรอตออายวชาชพ อกทงการโฆษณาและการด าเนนกจกรรมของภาคธรกจตองเนนให

๕๕

หลกศาสนธรรมเขามามสวนรวมในทกกจกรรม เชน การจดการประกวด การจดกจกรรมความรบผดชอบตอสงคม (CSR)

ทกฝายรวมกนจดกจกรรมสงเสรมประชาชน บคคลทวไปใหเหนคณคาของ การพฒนาจตใจดวยหลกศาสนธรรม เชน เขารวมในศาสนกจไดในทกวนธรรมสวนะ หรอวนส าคญศาสนา ลาไปปฏบตธรรมทงระยะสน ระยะยาว ตลอดจนเขารวม การอบรมในหลกสตรทเกยวของกบหลกศลธรรม เปนตน

มาตรการปฏรป (Reform

Initiatives)

มการน าหลกศาสนาไปด าเนนการเพอใหเกดประโยชนทางเศรษฐกจ

ขนตอน กระทรวงหรอหนวยงานทเกยวของประสานงานเพอสรางบทบาทของหลกศาสนา ในบรบทตาง ๆ ใหสามารถขยายผลเพอใหเกดประโยชนทางเศรษฐกจได โดยเนนท การทองเทยว ดงน สงเสรมใหมปแหงการทองเทยวทางพระพทธศาสนา โดยการประสานกบหนวยงาน

ทเกยวของ อาท กระทรวงการทองเทยวและกฬา ท าการสงเสรมการตลาดเชญชวนนกทองเทยวทงชาวไทยและชาวตางประเทศมาทองเทยวสถาปตยกรรมทางศาสนา ตลอดจนมาศกษาหลกศาสนธรรมและฝกปฏบตธรรม

สงเสรมใหทกจงหวดจดกจกรรมใหญทางดานพระพทธศาสนา เพอสงเสรม การทองเทยวของจงหวด และใหด าเนนการอยางตอเนองจนเปนอตลกษณของจงหวด อยางนอยจงหวดละ ๑ กจกรรม เชน ประเพณแหงเทยนพรรษาของจงหวดอบลราชธาน เปนตน

สงเสรมใหทกจงหวดพฒนาแหลงทองเทยวทางพระพทธศาสนา เชน วดอารามตาง ๆ พรอมทงเปดศนยการเรยนรพระพทธศาสนาอยางงาย ตลอดจนจดใหมการฝกปฏบตธรรม ณ แหลงทองเทยวนน ๆ

สงเสรมใหองคการศาสนาหรอสถานปฏบตธรรมเปดสอนการปฏบตธรรม ทมคณภาพตามเกณฑมาตรฐาน สปปายะ และเพยงพอรองรบความตองการ ของบคคล องคกร ทงชาวไทยและชาวตางชาต ตลอดจนขยายผลไปตางประเทศ

มาตรการปฏรป (Reform

Initiatives)

มการจดสรรพนทส าหรบการศกษา เรยนร และประกอบพธทางศาสนาตาง ๆ ในสถานศกษา หนวยงาน และสถานประกอบการ

ขนตอน ใหมจดสรรพนททางกายภาพส าหรบการศกษา เรยนร และประกอบพธทางศาสนาตาง ๆ ดงน

๕๖

สงเสรมใหหนวยงานภาครฐตงแตระดบส านก สถานศกษา สถานประกอบการ องคกรตาง ๆ และมการจดสรรพนททางกายภาพ ส าหรบการประกอบพธ ทางศาสนาตาง ๆ ในชวตประจ าวนได

ปรบปรงพนททางกายภาพของวด โบสถ มสยด หรอศาสนสถาน ใหเปน รมณยสถาน และเปนโรงเรยนศาสนาอยางแทจรง ปราศจากอบายมขทกชนด มกจกรรมเยยมชมวด มความสะอาดเรยบรอย มหองสมดใหอานหนงสอ มนทรรศการใหความรทางศาสนา มบคลากรคอยสอนหลกธรรม มกจกรรมโรงเรยนศาสนา วนอาทตย และสามารถยกระดบเปนศนยการเรยนรศาสนธรรมแบบบรณาการ อยางครบวงจรและทนสมย หรอเปนฐานในการสรางเครอขายสงคมทครอบครว เพอนฝง ชกชวนกนมาประกอบกจกรรมตาง ๆ สรางความมสวนรวมระหวาง หนวยตาง ๆ ในสงคมโดยเฉพาะระหวางศาสนสถานกบชมชน

การจดท าผงชมชนเมองตามหลกการ “บวร (บาน วด โรงเรยน) เชน การจดวด เปนศนยกลางน าวถวฒนธรรมชาวพทธ

การสงเสรมใหมการจดตงพทธมณฑลจงหวด หรอศนยการเรยนรทางศาสนา ประจ าจงหวด เปนศนยการเรยนรศาสนธรรมแบบบรณาการอยางครบวงจร และทนสมย ทมนวตกรรมในการน าเสนอเนอหาหลกศาสนา และการปฏบตธรรม ทเหมาะสมแกการประยกตในชวตประจ าวนของบคคลระดบตาง ๆ เพอใหเดก เยาวชน และประชาชนเกดการเรยนรศาสนธรรมตลอดชวต

การจดสรรพนทส าหรบการอนรกษพชพรรณไมในคมภรศาสนาและชวตพอเพยง โดยสงเสรมสนบสนนใหองคกรศาสนาททางราชการรบรองทง ๕ ศาสนาเปนศนยกลางอนรกษพชพรรณไมในคมภรทางศาสนาและชวตพอเพยง

ผรบผดชอบด าเนนการ

ส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต กรมการศาสนา กระทรวงวฒนธรรม และองคกรศาสนาตาง ๆ หนวยงานของรฐสนบสนนอน ๆ เชน กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย สถาบนพฒนา

องคกรชมชน (องคการมหาชน) การทองเทยวแหงประเทศไทย กระทรวงการทองเทยวและกฬา สวนราชการสวนทองถน เชน องคการบรหารสวนจงหวด องคการบรหารสวนต าบล เปนตน

๕๗

ยทธศาสตรท ๓ การเสรมสรางความสมพนธทดระหวางศาสนกชนของทกศาสนา

สถานการณ

“...ประเทศไทยไดถอเปนนโยบายเสมอมา ในการใหประชาชนพลเมองมเสรภาพในการนบถอศาสนา ชาวไทยทกคนมเสรภาพอยางเตมทในการเลอกนบถอศาสนาใด ๆ ตลอดทงการปฏบตบชาตามความเชอถอของตน โดยเหตนผทนบถอศาสนาตาง ๆกนในประเทศไทย จงมชวตทอยรวมกนดวยความผาสข...”

ความตอนหนงในพระราชด ารสของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ในโอกาสทเอกอครราชทตแหงวาตกนเขาเฝาฯ ถวายพระราชสาสนตราตง ณ พระทนงจกรมหาปราสาท วนท ๑๖ ตลาคม ๒๕๑๒

ศาสนาเปนหลกของชวต ชวยใหชวตของแตละคนมคณคา เปาหมาย และความหวง ศาสนาเปน

รากฐานใหชวตคนแตละคนมความสข และมบคลกเฉพาะตว ตลอดจนผกโยงคนในศาสนาเดยวกนใหมเปาหมายพฤตกรรมรวมกน จนเปนวถชวตหรอวฒนธรรมรวมกน ศาสนาเปนอตลกษณของสงคมทมความหลากหลาย ทงแงมมระหวางศาสนา และภายในแตละศาสนา ทมงรกษาความเปนตวตนและความโดดเดนของตนเอง ทโลกยงไมประสบความส าเรจในการหลอมรวมสรางความเปนหนงเดยว แตละอตลกษณมค าสอนทสอดคลองกบอตลกษณอน และมพลงในการพฒนาสงคม ท าใหเกดความแตกตางระหวางศาสนาเกดขน

ทงนแตละศาสนามหลกค าสอนทางคมภร เปนอดมคตของมนษย และมผนบถอศาสนาทปฏบตตามหลกค าสอนศาสนานน ๆ ซงในระดบตาง ๆ กนจะมทงทสอดคลองและขดตอหลกค าสอน เนองจากความไมร หรอความเขาใจผด เปนเหตใหบคคลและสงคมไมไดรบประโยชนจากศาสนาอยางมากเทาทควรจะเปน ศาสนกของ แตละศาสนาบางสวนอาจยงขาดความรความเขาใจในหลกค าสอนศาสนาของตน และมการปฏบตตนทหยอนยาน บกพรองผดพลาด ทงขาดความเขาใจผดทถกตองในศาสนาของเพอนตางศาสนก เพราะขาดการเรยนรทมประสทธภาพและการเขาใจศาสนาจากการปฏบตตนทไมสอดคลองกบค าสอนของศาสนาของผอน เชน กรณการแตงกาย การประกอบศาสนกจ อาหาร พธกรรม ทมความแตกตางกน และอาจน าไปสความเขาใจผดใน หลกศาสนาดวย อนเกดขนจากการขาดความเขาใจในความหมายและคณคาของโลกหลากวฒนธรรม (Plural Cultures) ตลอดจนมทาทแบบวฒนธรรมนยม (Ethnocentrism) ทเปนความโนมเอยงในการยดถอตนเองเปนใหญ ตนเองเปนศนยกลาง วถชวตขอตนเองเปนเรองถกตองดงาม แตวถชวตของคนอน ๆ ดอยกวา หรอไมถกตองดงาม ปรากฏชดในการเรองการยดถอศาสนา สอดคลองกบทาททเรยกวา ทางสายเดยว (Exclusivism) นนคอ การยดมนถอมนศาสนาแบบทตนศรทธา แบบทตนเขาใจนนถกตอง เปนสจธรรม น าไปสการมองศาสนาทแตกตางจากทตนเองศรทธาไมถกตอง จบผด เดยดฉนท และเลอกปฏบต เมอคนจากตางกลม ตางวฒนธรรมมาเกยวของสมพนธกน ตางกมทศนคตแบบวฒนธรรมนยม หรอศาสนนยม จงอาจเกดความขดแยงไดงาย๑๓

๑๓ คณะอนกรรมาธการสงเสรมกจการศาสนาและศาสนกสมพนธ ในคณะกรรมาธการการศาสนา คณธรรม จรยธรรม ศลปะและวฒนธรรม วฒสภา (๒๕๕๖). วถชวต ๕ ศาสนกในประเทศไทย. กรมการศาสนา กระทรวงวฒนธรรม

๕๘

ในระดบขององคกรศาสนาเปนมตในทางสงคมของศาสนา และองคกรศาสนาแตละองคกร มกมงทจะเสรมสรางความสมพนธภายในองคกร และภายในหมของผทนบถอศาสนาเดยวกนเปนหลก และไมไดมงทจะเสรมสรางความเขาใจหรอความสมพนธระหวางผทอยตางศาสนา ท าใหมโอกาสนอยมากทศาสนกทอยตางศาสนา จะไดมกจกรรมทสามารถรวมกนได น าไปสความขดแยงระหวางศาสนา ตลอดจนสอและชองทางการศกษาเรยนรระหวางศาสนา โดยเฉพาะอยางยงในประเดนทเปนความเขาใจผดระหวางกนยงมนอย และขาดการระดมพลงศาสนาประสานกน ใหสมฤทธผลในการแกไขปญหาทส าคญรวมกน เชน ความฟมเฟอย ปญหายาเสพตด ปญหาสงแวดลอม ศาสนกและองคกรศาสนาตาง ๆ เขารวมกจกรรมทมประเดนศาสนา โดยเฉพาะอยางยงทองคกรหรอหนวยงานทมไดสงกดศาสนาใดศาสนาหนงจดขน ในบางพนทไดสรางเครอขายความรวมมอระหวางศาสนา แตยงมในขอบเขตจ ากด ศาสนาในประเทศมความหลากหลายและเปนศกยภาพในการสรางสรรค แตการประสานและกระชบความรวมมอ เพอสงเสรมผลกระทบของศาสนายงมนอย

ยงไปกวานน การเผยแพรศาสนาผานสอตาง ๆ นอกจากจะเปนเครองมอในการสอสารศาสนา ทสามารถกอใหเกดความเขาใจทสรางสรรคแลว ยงอาจมการสรางทศนคตเชงลบ และความแตกราวระหวางศาสนา ในประเทศกลมสมาชกอาเซยนมผนบถอศาสนาหลากหลาย ทปรากฏมอยในประเทศไทย และประเทศไทยเปนประเทศทมชอเสยงในการให เสรภาพในการนบถอศาสนา มประชากรกลมใหญทนบถอศาสนาอสลาม ซงเปนประชากรกงหนงขององคกรกลมประเทศอาเซยน แตยงขาดความรวมมอและการคลคลายความขดแยงทม ผโยงกบเรองศาสนา เชน กรณมความรนแรงในภาคใต เปนตน

หลกการและสาระส าคญ

ในการปฏรปศาสนาใหมความเหมาะสมสการพฒนาประเทศไทยอยางยงยน จงมความจ าเปนตองเสรมสรางใหศาสนกแตละศาสนามความเขาใจและเขาถงหลกศาสนธรรมของตน โดยสามารถน ามาปฏบตได อยางถกตอง และมความเขาใจหลกศาสนธรรมของศาสนาอน โดยสามารถแยกแยะระหวางหลกศาสนธรรม กบการประพฤตปฏบตตนจรงของศาสนกแตละคน

จ าเปนทสงคมตองไดรบการชชวนใหเหนคณคาของศาสนาทกศาสนาตอชวตสวนบคคล และสงคมโดยรวม สทธเสรภาพของบคคลตามรฐธรรมนญ และลกษณะสงคมในสมยปจจบนนจ าเปนตองเคารพทางความคดความเชอระหวางกนดงท ทานพทธทาสไดแสดงทศนะวา มนษยจะเปลยนศาสนาไปตามระดบสตปญญาของตน เราอาจไมมพระเจาเพยงองคเดยวในโลก อนเนองจากแตละคนมวฒนธรรมตางกนตามระบบของตน หนทางทจะกลมกลนกนได คอ การไมรงเกยจซงกนและกน๑๔ สอดคลองกบแนวคดทางดานสงคมวทยาและมานษยวทยา ทเรยกวา “สมพทธนยมทางวฒนธรรม (Culture relativism)” ในทางศาสนามทรรศนะแบบ “ทางสายรวม” (Inclusivism) และทางทกสาย (Pluralism) ๑๕ ทศนะเหลานจะท าใหเกดทาทของศาสนกตางศาสนาทเปดกวางมากขน

๑๔ อดศกด ทองบญ. พระเจาในทศนะของพทธทาสภกข พระพทธศาสนา: ศาสนาประจ าชาตไทย ... หนา ๑๑๖-๑๑๗. ๑๕ คณะอนกรรมาธการสงเสรมกจการศาสนาและศาสนกสมพนธ ในคณะกรรมาธการการศาสนา คณธรรม จรยธรรม ศลปะและวฒนธรรม วฒสภา (๒๕๕๖). วถชวต ๕ ศาสนกในประเทศไทย. กรมการศาสนา กระทรวงวฒนธรรม

๕๙

การปฏรปเพอใหเกดทศนะดงกลาว อาจท าไดโดย การสรางสอ สราง สงเสรม สนบสนนการสราง และการใชสอทชวยใหมการเรยนรศาสนาของแตละศาสนาพรอมกบศาสนาอน สงเสรมพลงรวมระหวางศาสนา โดยสนบสนนสงเสรมกจกรรมพฒนาเรองส าคญของประเทศอนเปนปญหาทศาสนกทกศาสนาเผชญ ซงนอกจาก จะเพมพลงในการแกปญหาแลว ยงเปนชองทางใหเกดความเขาใจ และความสมพนธทดระหวางศาสนา

องคกรอาสาสมครของศาสนาตางๆ ทมเปาหมายรวมกน และกจกรรมสอดคลองกน ประสานความรวมมอกนอยางเปนกจจะลกษณะ ตลอดจน เสรมสรางใหเกดการประสาน กระชบความรวมมอระหวางศาสนก ในระดบสง สรางกลไกในสงคมเพอสรางมาตรฐานจรยธรรม และก ากบดแลการเผยแพรศาสนาทเสรมสราง ความเขาใจอนด และความรวมมอระหวางศาสนา อาศยศาสนาในการเสรมสรางความรวมมอระหวางศาสนา ในกลมประเทศสมาชกอาเซยน โดยอาศยประเทศไทยเปนศนยประสานความรวมมอ

มการสงเสรมใหศาสนาแตละศาสนา อาศยหลกสตร และศาสนบคคล รวมทงองคกร สถาบน ทางศาสนา มพลงสรางสรรคความสมานฉนทในสงคม โดยเฉพาะอยางยง ในสงคมปจจบนผคนตางตองมการใชชวตรวมกนในสงคมทความแตกตางหลากหลายทางศาสนาและวฒนธรรม จงมความจ าเปนอยางยงทจะตองเปดพนทหรอโอกาสใหศาสนกของศาสนาตาง ๆ ไดมกจกรรมรวมกน เพอสรางความเคารพในอตลกษณของกนและกน อนน าไปสความสมพนธทดตอกน

การปฏรประบบและกลไกส าคญทจะเปนกญแจประสบความส าเรจ

การเสรมสรางความสมพนธทดระหวางศาสนกชนทกศาสนา ใหมความเขาใจทดตอกนในทกระดบ โดยก าหนดแผนปฏรป (Reform Plan) มาตรการปฎรป (Reform Initiatives) ดงตอไปน

แผนปฏรป

(Reform Plan) การเสรมสรางความสมพนธทดระหวางศาสนกชนของทกศาสนา

มาตรการปฏรป (Reform

Initiatives)

เสรมสรางใหศาสนกเขาใจและเขาถงหวใจของศาสนาตนเองและเขาใจศาสนาอน รวมถงน าไปปฏบตไดอยางถกตอง

ขนตอน สงเสรมใหองคกรศาสนาและภาคสวนตาง ๆ จดกจกรรมผานชองทางตาง ๆ เชน ปจเจกบคคล ครอบครว ชมชน สถาบน องคกร ทเปดโอกาสใหศาสนกเกดการเรยนรศาสนาของตนทเออตอการปฏบต และการแลกเปลยนเรยนรระหวางศาสนก ตางศาสนาอยางสมานฉนท

จดใหมการผลตสอทางศาสนา โดยการประสานความรวมมอกบองคกรบรหารจดการกจการศาสนาตางๆ สถาบนการศกษา และองคกรสอสาร ในการผลตสอตาง ๆ เชน การท าหนงสอ คมอทมความถกตองตามมาตรฐาน รวมทงสอกจกรรมตาง ๆ ส าหรบบคคล ครอบครว สถานศกษา ชมชน ผประกอบการ เพอใหเกดการศกษาเรยนร การแลกเปลยนเรยนร ความเอออาทร และความรวมมอระหวางศาสนก ไมอจฉารษยาหรอท ารายกน

๖๐

มาตรการปฏรป (Reform

Initiatives)

สงเสรมใหเคารพสทธเสรภาพในการด ารงชวตตามหลกค าสอนของศาสนาระหวางกน

ขนตอน การสงเสรมความรความเขาใจ และการเคารพสทธเสรภาพ การปฏบตตามค าสอนของศาสนาตาง ๆ รวมทงสงเสรมใหเคารพสทธเสรภาพในการด ารงชวตตาม หลกค าสอนของศาสนาระหวางกน ดวยการจดกจกรรมรณรงคสงเสรมความร ความเขาใจ สงเสรมการเคารพสทธในการปฏบตศาสนา ขจดอปสรรคในการประพฤตปฏบตตนตามหลกค าสอนของศาสนกศาสนาตาง ๆ ทงทเปนความรความเขาใจทศนคต กฎ ระเบยบ และธรรมเนยมปฏบตตาง ๆ

สรางและสนบสนนชมชนตวอยาง ทเปนตนแบบชมชนททมผนบถอศาสนาแตกตางกนอยรวมกนอยางมความสข

มาตรการปฏรป (Reform

Initiatives)

สงเสรมการเรยนรระหวางศาสนาและสรางความรวมมอเพอแกไขปญหาทส าคญ รวมกนอยางจรงจง

ขนตอน การสงเสรมสนบสนนดานนโยบาย กฎ ระเบยบ และงบประมาณใหแกหนวยงาน องคกรปกครองทองถน องคกรภาคประชาสงคม รวมทงจดกจกรรมรวมทกภาคสวนทน าไปส การสงเสรมใหมการรวมกนระหวางศาสนากบการแกไขปญหาตาง ๆ ของสงคมรวมกน ดงน การจดใหมกจกรรมความรวมมอระหวางศาสนาเพอแกปญหาหรอพฒนาสงคม เชน

การรณรงคตานอบายมข อาท โครงการเทเหลา เผาบหร โครงการสวดอทศใหกบ ผวายชนมเมอมอบตภยทางธรรมชาตหรอครบรอบ โครงการสมาธความดสากล เพอสนตภาพโลก โครงการสมมนาเพอสบคนค าสอนยคดงเดมโดยหลกฐานทางโบราณคดโครงการอนรกษพรรณไมในคมภรศาสนาและชวตพอเพยง โดยการนอมน าอญเชญพระราชด ารปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง มาใชในพนทขององคกรศาสนา เชน หลก “บวร” (บาน วด โรงเรยน) “บรม” (บาน โรงเรยน มสยด) “รบบ” (โรงเรยน โบสถ บาน) “ครบ” (ครดวารา โรงเรยน บาน) เปนตน

ใชจดรวมและสงวนจดตางระหวางศาสนา เพอสรางสรรคประเทศไทยใหเปนสงคมสมานฉนทสถานการณ โดยสงเสรมใหน าศาสนา ในแงศาสนธรรม ศาสนบคคล ศาสนวตถ รวมทงแนวพระราชด ารปรชญาเศรษฐกจพอเพยง พรอมทงบรณาการ หลกศาสนธรรมและอาศยความรวมมอจากองคกรศาสนา มารวมกนแกปญหาตาง ๆ หรอเพอการพฒนาชวตความเปนอยและสงแวดลอมในองคกร ชมชน หรอสงคม โดยกรมการศาสนา กระทรวงศกษาธการ กระทรวงเกษตรและสหกรณ กระทรวง การพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม กระทรวงยตธรรม รวมกนออกมาตรการแกไขปญหาตาง ๆ ของชาต เชน ปญหาเดก

๖๑

และเยาวชน ปญหายาเสพตด ปญหาอบายมข ปญหาสงแวดลอม ปญหาการสญเสย ทรพยากรธรรมชาตปาไม แหลงน าทอดมสมบรณ

มาตรการปฏรป (Reform

Initiatives)

จดตงเครอขายความรวมมอระหวางศาสนกระดบชาต

ขนตอน การพฒนาเครอขายความรวมมอของศาสนกทกศาสนาใหเขมแขง เปนรปธรรม เชน การก าหนดมาตรการ การแลกเปลยนเรยนรเกยวกบงานพฒนา หรอผลงานระหวางองคกรศาสนาตาง ๆ เพอขยายองคความร แรงบนดาลใจ และเสรมสรางความรวมมอระหวางศาสนา ในการแกปญหาของแตละศาสนา และปญหาในสงคมหรอแกปญหาระดบตาง ๆ ของชาตททกศาสนาเผชญรวมกน โดยรฐใหการสนบสนนเชงนโยบายและงบประมาณใหมการตงคณะกรรมการรวมจากหนวยงานตาง ๆ กระทรวงตาง ๆ ภาครฐ รวมกบตวแทนสถาบนศาสนาตาง ๆ เพอผลกดน สงเสรม สนบสนน ความเขาใจอนด และความรวมมอระหวางศาสนา

การจดตงสภาศาสนกสมพนธระดบชาต มวาระการด ารงต าแหนงทชดเจน เปดโอกาส ใหทงนกบวชและฝายฆราวาสไดเขามารวมมอในการด าเนนการ

มาตรการปฏรป (Reform

Initiatives)

สงเสรมประเทศไทยเปนศนยรวมในการสรางเครอขายความรวมมอระหวางศาสนา ในภมภาคอาเซยน

ขนตอน สงเสรมสนบสนนเชงนโยบาย และงบประมาณแกสถาบนการศกษา เพอสนบสนนทางดานวชาการแกประเทศทเกยวของกบปจจยดานศาสนา ทเออประโยชน ตอเจตนารมณของอาเซยน

สงเสรมสนบสนนใหเกดสวนงาน ซงองคกรศาสนาตาง ๆ ในประเทศมสวนรวม เปนศนยประสานงาน สงเสรม สราง สนบสนน ขบเคลอนนโยบายรฐดานความรวมมอระหวางประเทศไทยกบประเทศอาเซยน

สงเสรมสนบสนนใหประเทศไทยเปนศนยรวมเครอขายความรวมมอทางศาสนา ในประชาคมอาเซยน เชน ใหเกดการน าพลงความร ความศรทธาและองคกรศาสนาสนบสนนสงเสรมใหประเทศของตนเปนเอกเทศ หรอรวมกนชวยใหอาเซยน บรรลเจตนารมณในเรองตาง ๆ เชน การสรางความเขาใจระหวางวฒนธรรม การแกปญหาอาชญากรรมขามชาต การอนรกษธรรมชาตและสงแวดลอม ดวยมาตรการตาง ๆ ทประเทศไทยเปนศนยกลางหรอผประสานงาน ใหเกดการแลกเปลยนเรยนรและความรวมมอ

สนบสนนใหพระสงฆ บคลากรทางศาสนา ไดรบความสะดวกในการเดนทางไปเผยแผ การปฏบตในตางประเทศ ทนอกเหนอจากการเปนพระธรรมทต

๖๒

ผรบผดชอบด าเนนการ ส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต กรมศาสนา กระทรวงวฒนธรรม และองคกรศาสนาตาง ๆ หนวยงานของรฐสนบสนนอน ๆ เชน กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย สถาบนพฒนา

องคกรชมชน (องคการมหาชน) กระทรวงการตางประเทศ กระทรวงศกษาธการ สถาบนการศกษาทางศาสนา สถาบนอดมศกษา สถาบนวจย สวนราชการสวนทองถน เชน องคการบรหารสวนจงหวด องคการบรหารสวนต าบล เปนตน

๖๓

ยทธศาสตรท ๔ การพฒนาศกยภาพของสถานศกษาในการบรณาการหลกศาสนธรรมในการจดการศกษาทกระดบ

สถานการณ

จากสภาพในปจจบนการพฒนาเศรษฐกจและสงคมเตบโตอยางรวดเรวสงผลกระทบทงทางตรง และทางออมของคนไทย การหลงไหลของวฒนธรรมดานตาง ๆ จากตางประเทศเขามาในสงคมไทยอยางรวดเรวและนบวนทวครอบคลมทก ๆ ดาน ท าใหสงคมไทยมการเปลยนแปลง โดยเฉพาะเยาวชนเดกจนถงกลมวยรนของสงคม ฉะนนการทสงคมไทยจะกาวเดนตอไปไดนน จ าเปนหนกลบมาทบทวนและแกไขปญหาของกลมทเปนก าลงเปนอนาคตของชาต ใหเดกและเยาวชนมความเขาใจและมหลกยดเหนยวน าการด าเนนชวต การสรางภมคมกนให เดกและเยาวชนสามารถด าเนนชวตไปในทศทางทเหมาะทควร ดงนน การจดการศกษาจงเขามามบทบาททส าคญของการน าพาสงตาง ๆ ทกลาวใหเกดขนอยางเปนรปธรรม สถานศกษาจะเปนตวตนของการขบเคลอนปญหาเหลาน ใหเกดขน และเปนตวในการขบและผลกดนซงกลไกของสถานศกษาไมวาจะเปนสถานศกษา บคลากรทางการศกษา (คร) การเรยนการสอน หลกสตร กจกรรม และการเชอมโยงในทกมตอยางบรณาการจงเปนสงทสงคมตองชวยกน ท าใหเกดขนโดยเรงดวน

การขบเคลอนศาสนธรรมในสถานศกษาปจจบนออนแอมาก จากการศกษาหลกสตรการศกษา ตงแตป พ.ศ. ๒๔๓๕-๒๕๔๔๑๖ ปรากฏอตราสวนการเรยนวชาพระพทธศาสนาตอวชาทงหมดโดยเฉลยในระดบขอมลการศกษา รอยละ ๙.๘๒ ระดบประถมศกษา รอยละ ๔.๘๘ ระดบมธยมศกษาตอนตน รอยละ ๕.๒๘ และระดบมธยมศกษาตอนปลาย รอยละ ๕.๓๓ ในสวนของเนอหา พบวาสวนใหญ คอ พทธประวต เบญจศล เบญจธรรม หลกธรรมตาง ๆ พธกรรมและวนส าคญ มการบรณาการหลกศาสนาไปกบการสรางทศนคตตอสงคม และการเมอง การปกครอง และมความซ าซอนในแตละชนป ในสวนของการวจยเชงสมฤทธผลนน จากงานวจย๑๗

พบวา การสอนวชาพระพทธศาสนาของไมประสบความส าเรจเทาทควร เปนเหตมาจากอปสรรคหลายอยาง เชน หลกสตร เนอหาทก าหนดใหเรยน ครผสอน เทคนควธการสอน สออปกรณในการสอน หนงสอต าราประกอบการเรยน การวดประเมนผล ทศนคตของผเรยน เปนตน สงผลใหเมอเรยนวชาพระพทธศาสนาไปแลว นกเรยนมแคความรความเขาใจในพระพทธศาสนาขนเบองตนเทานน เมอสอบปลายภาคผานไปแลว กแทบจะไมเหล อความรความเขาใจเลย จงเปนเหตใหนกเรยนบางสวนไมไดน าความรทไดจากวชาพระพทธศาสนาไปใชในชวตจรง รวมทงไมน าหลกธรรมค าสอนไปเปนหลกในการตดสนใจท าสงตาง ๆ ไมใชหลกปฏบตในพระพทธศาสนาเพอแกปญหา ในชวตประจ าวน รวมทงไมคอยรวมปฏบตพธกรรมทางศาสนา เชนเดยวกบการวจยการจดการศกษาของโรงเรยน

๑๖ ดนย ปรชาเพมประสทธ (๒๕๔๗) รายงานการวจยเรอง หลกสตรวชาพทธศาสนาในโรงเรยนไทย (ผลงานวจยยอนหลงป พ.ศ. ๒๕๔๗) การวจยในโครงการวจยพทธศาสนศกษา ศนยพทธศาสนศกษา จฬาลงกรณมหาวทยาลย ๑๗ หงสรถ กงไมทอง (๒๕๕๑) การสอนวชาพทธศาสนาในโรงเรยนราชน กรณศกษา : นกเรยนชนมธยมศกษา ตอนปลาย สารนพนธ มหาวทยาลยมหดล วทยาลยศาสนศกษา

๖๔

เอกชนสอนศาสนาอสลามในสามจงหวดชายแดนภาคใต๑๘ ทพบวา ยงมคณภาพในระดบปานกลางซงหมายถง ยงไมสามารถยกระดบผลการเรยนได อกทงการจดการเรยนการสอนยงไมสามารถบรณาการระหวางหลกสตรศาสนาและหลกสตรสามญได

ในดานของสถานท ส าหรบการเรยนรศาสนธรรมแบบบรณาการ ครบวงจร และทนสมย ใชไดจรงในชวตประจ าวน ในโรงเรยนกมแตหองพระเกา ๆ ขาดสอการเรยนรทนาสนใจ แตกตางจากการเรยนวทยาศาสตร คณตศาสตร ทมศนยการเรยนรวทยาศาสตรทนาสนใจ มสออปกรณการเรยนรครบครนสมผสไดจรง จงท าใหการเรยนศาสนาในโรงเรยนเนนภาคทฤษฏ และยดเยยดเชงนามธรรมใหกบผเรยนท าใหผเรยนไมสามารถเขาถง และ ไมตรงตามทผเรยนตองการหรอสนใจ ท าใหผเรยนเบอหนายและไมยอมรบ

ในสวนของคร บางครงครกมขอสงสยเกยวกบธรรมะ แนวการปฏบตตน หรอประพฤตตน ไมเหมาะสมบาง บางครงพระกอยหางไกลไป หรอไมสามารถบอกกลาวครไดทกเรอง หากเปนวงการทหาร จะมอนศาสนาจารย เปนผมความร เปนตนแบบ ไขขอของใจตาง ๆ เกยวกบธรรมะใหทหารได จงท าใหวงการทหารสามารถเตอนกนได ดแลกนไดอยางด ยงไปกวานน ปจจบนการจะเปนครไดนน ตองมมาตรฐานวชาชพคร ๑๑ มาตรฐาน๑๙ ไดแก

๑) ความเปนคร ๒) ปรชญาการศกษา ๓) ภาษาและวฒนธรรม ๔) จตวทยาส าหรบคร ๕) หลกสตร ๖) การจดการเรยนรและการจดการชนเรยน ๗) การวจยเพอพฒนาการเรยนร ๘) นวตกรรมและเทคโนโลยสารสนเทศทางการศกษา ๙) การวดและประเมนผลการเรยนร

๑๐) การประกนคณภาพการศกษา ๑๑) คณธรรม จรยธรรม และจรรยาบรรณ เมอพจารณาแลวจะพบวาไมมมาตรฐานใด รบประกนไดวาครจะสามารถสอนหลกศาสนธรรม

ใหแกนกเรยนได อกทงในปจจบนวชาเอกของคณะครศาสตร หรอคณะศกษาศาสตร กมไดมวชาเอกทเกยวกบ การสอนศาสนธรรมหรอการสอนคนใหเปนคนด หากมเพยงแตวชาการ เชน คณตศาสตร วทยาศาสตร สงคมศาสตร ฯลฯ เทานน จงท าใหครในปจจบนไมมหรอมหลกศาสนธรรมทไมเพยงพอทจะสอนนกเรยนได อกทงหากพจารณาเกณฑการตอใบอนญาตประกอบวชาชพครจะพบวา มมาตรฐานการปฏบตตนหรอจรรยาบรรณวชาชพ แตเมอพจารณาใหลกลงไปกลบพบวาหลกฐานทยนยนนนเปนเพยงลายมอชอของผบงคบบญชารบ รองเทานน

๑๘ การจดการศกษาโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามในสามจงหวดชายแดนภาคใต นเลาะ แวอเซง, ผองศร วาณชยศภวงศ,

อบราเฮม ณรงรกษาเขต, อะหมด ยสนทรง, และมหามดรยาน บากา วารสารสงขลานครนทร ฉบบสงคมศาสตรและมนษยศาสตร ปท ๑๕ ฉบบท ๕ ก.ย.-ต.ค. ๒๕๕๒

๑๙ ขอบงคบครสภา วาดวยมาตรฐานวชาชพ พ.ศ. ๒๕๕๖

๖๕

มไดมหลกฐานใด ๆ ทชดเจนเมอหลกฐานทางวชาการ และการเลอนวทยฐานะ หากไมไดสอนกลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม กไมสามารถท าผลงานดานศลธรรม คณธรรม จรยธรรมได จงท าใหครหลายทานทท าโครงการเกยวกบคณธรรม ความด ไมสามารถท าผลงานได

การเรยนการสอนทางศาสนา หลายครงถกต งค าถามวา เรยนเพออะไร เพราะใชไม ได ในชวตประจ าวน หรอไมเหมาะกบยคสมย และทส าคญคอ ครผสอนยงไมเคยเขาใจและปฏบตใหเหน สอนตามแบบเรยน ซงบางครงผสอนเองกอาจไมเขาใจ หรอบางครงเปนภาษาบาล กมไดแปลใหผเรยนเขาใจ หรอบางครง กสอนยากลกซงเปนนามธรรมเกนไป เปนอภปรชญาทยากแกการท าความเขาใจ เนนแตภาคปรยต ไมเนนปฏบต จนกลายเปนของความเบอหนาย ไมยอมรบ และเสอมศรทธาในทสด ท าใหเยาวชนทเขาวดปฏบตธรรมลดลงมากในปจจบน

ปจจบนความเชอ และแนวปฏบตมหลากหลาย มทงทถกตอง และไมถกตอง ทงทเปนศรทธา และความงมงาย ทงทประกอบดวยปญญา และไมประกอบดวยปญญา ท าใหนกเรยนเกดความไมเขาใจและสบสนวาสงใด คอ สงทถกตองตรงตามหลกพทธพจน จงท าใหหลายคนพยายามคนควา ทดลอง เรยนรถกผดดวยตนเอง บางกสามารถคนพบทตนตองการ บางกถกครอบง าในอวชชา บางกเบอหนายไมสนใจ สงเหลานลวนเปนปจเจกบคคล และสงผลกระทบลงสครอบครว คนรอบขาง ท าใหถายทอดแนวคดเหลานได จนลกลามกลายเปนลทธความเชอทผด ๆ กลายเปนไมนบถอศาสนา หรอการเปลยนศาสนาทเพมมากขนในปจจบน

ในปจจบนจ านวนสามเณรทเขาบวชเรยนตอในพระพทธศาสนาลดลงเปนอยางมาก โดยพบวา จ านวนของพระภกษสงฆทวประเทศตงแต พ.ศ. ๒๕๔๕ - ๒๕๕๕ ไมมการเปลยนแปลงมากนก โดยจะเคลอนไหวอยระหวาง ๒๕๐ ,๐๐๐ - ๓๐๐ ,๐๐๐ รป สวนจ านวนสามเณรจะเปลยนแปลงลดลงอยางตอเนองจากประมาณ ๑๐๐,๐๐๐ รป ในป พ.ศ. ๒๕๔๕ เหลอประมาณ ๖๐,๐๐๐ รป ในป พ.ศ. ๒๕๕๕๒๐ ซงแนนอนวาเมอเทยบเปนสดสวนแลวจะเหนการลดลงของสามเณรอยางมนยส าคญ เนองจากระบบการศกษาของคณะสงฆ ไมมแรงจงใจทดพอ ประกอบกบเมอมโครงการเรยนฟร ๑๕ ปของรฐบาล ท าใหนกเรยนเรยนตอตามระบบ เพราะเกรงวาจะไมจบการศกษาภาคบงคบตามทก าหนดและจะผดกฎหมาย

หากมองยอนไปในอดต ในแตละชมชนจะมผใหญบาน พอแก แมแก ทคอยเปนหวเรยวหวแรง ในการท าความดของชมชน เปนทพงไขขอสงสยตาง ๆ ของคนในชมชน แตหลงจากทการเมองเขาสระดบทองถน ผใหญบานเหลานน กถกบทบาททางการเมองเขาแทนท จงท าใหบทบาททางดานศลธรรม ความดลดลงไป ดงนน จงท าใหโรงเรยน และชมชนขาดผน าจตวญญาณทเปนตนแบบ มความรความเขาใจในหลกศาสนา เปนทยอมรบของชมชน มความสามารถในการขบเคลอนทางดานคณธรรมความดของชมชนนนเอง

๒๐ สถาบนสงฆและสงคมไทย: ประชากรพระภกษและสามเณรลดลงตอเนอง ๒๑ ตลาคม ๒๕๕๖ สบคนจาก

http://thaipublica.org/2013/10/monastery-institution-1/

๖๖

หลกการและสาระส าคญ การขบเคลอนศาสนธรรม เปนหนาทของพทธบรษททง ๔ ไมใชหนาทของคนใดคนหนง ดงนน บาน

วด โรงเรยน ตลอดจนองคกรภาครฐทกภาคสวนในพนท ตองมารวมแรงรวมใจกนเปนน าหนงใจเดยวกน ๑. ศนยการเรยนร หมายถงการจดพนทการเรยนทางกายภาพเพอใหผ เรยนสามารถควบคม

การเรยนดวยตนเองเปนรายบคคลหรอผเรยนในกลมเลก ตามงานทโปรแกรมก าหนดให โดยจดเปนคหาหรอโตะ และมสอการเรยนในรปแบบสอประสมชวยในการเรยนรโดยมครผสอนคอยแนะน า

๒. ศนยการเรยนร อาจเปนวด หรอโรงเรยน หรอทตงขนใหมกได โดยจดตงทงในสวนกลาง (เหมอนทองฟาจ าลอง) สวนภมภาค และในระดบชมชน เพอใหเปนศนยรวมสอ กจกรรม อปกรณการเรยนรทางศาสนาอยางไรของแตละพนท เพอเปนเยาวชน และประชาชนไดเรยนรและจดการเรยนการสอนใหเหมาะสมทกระดบชน

การสงเสรมใหเกดครทมทงความด ความเกง และเปนนกปฏบตใหเปนทปรากฏชดเจนนนนบวนเรมหาไดยากขน ดงนน จ าเปนทตองเรงเฟนหา พฒนา และรกษาครเหลานใหเปนแบบอยาง เปนผน าตนแบบทางจตวญญาณใหกบชมชนในพนท และโรงเรยน ซงการรกษาคนดคนเกงเหลาน เงนเพยงอยางเดยวคงไมใชค าตอบ หากแตตองไดรบการยอมรบจากชมชน องคกรและสงคมโดยรวม และใหความส าคญกบครผน าทา ง จตวญญาณนในฐานะของกลไกการเชอมโยงกบทกภาคสวนในการขบเคลอนความด ซงจะท าใหครนน ตระหนกรคณคาของการเปนครด และเปนแบบอยางทดตลอดไปได

คร คอพอพมพและแมพมพของชาต อยากใหนกเรยนเปนเชนไร ครตองเปนเชนนนกอน ดงนน จงตองพฒนาระบบการผลตคร นอกจากนยงตองก าหนดเกณฑมาตรฐานดานศลธรรม และการสอนหลกศาสนธรรมแบบบรณาการ ทงในการสอบมาตรฐานวชาชพคร การตอใบประกอบวชาชพคร และการประเมนวทยฐานะคร โดยเนนใหครตองเปนตนแบบปฏบตไดจรงในชวตประจ าวน และมการจดการเรยนการสอนดวยการปฏบตจรง ทงกจวตรประจ าวนและกจกรรมตาง ๆ ของผเรยน

มาตรฐานศลธรรมทครควรม น ามาจาก “สงคาลกสตร” ดงน ๑) รบผดชอบตอศลธรรมประจ าตน (มศล ๕) ๒) รบผดชอบตอศลธรรมตอสงคม (ไมมอคต ๔) ๓) รบผดชอบตอศลธรรมทางเศรษฐกจ (ไมมอบายมข ๖) ๔) รบผดชอบตอทศทง ๖ (หนาทตอคนรอบขาง เชน พอ แม ) การทผเรยนจะเจรญรงเรอง เขาใจหลกธรรมและน าไปปฏบตไดนน การเรยนการสอนตองใชหลก

วฒธรรม ๔ ประการ คอ ๑) สปปรสงเสวะ (คบสตตบรษ) คอ ตองหาครดใหเจอ (Who) ๒) สทธมมสสวนะ (ฟงธรรม) คอ ฟงค าครใหชด (What) ๓) โยนโสมนสการะ (พจารณาธรรม) คอ ตรองค าครใหลก (Why) ๔) ธมมานธมมปฏปตต (ปฏบตธรรมสมควรแกธรรม) คอ ท าตามครใหครบ (How to) โดยค าถามทง ๔ ขอนน จะท าใหเดกเกดการเรยนรอยางลกซงยงขน ประกอบกบหากมการใชสอการ

เรยนการสอน และกจกรรมทไดปฏบตจรง เหมาะกบยคสมย และแรงจงใจ กจะท าใหการสอนศาสนาไมเปนเรองทนาเบออกตอไป

๖๗

ส าหรบหลกธรรมทใชสอนนน ตองน ามาใชไดจรงในชวตประจ าวน ตงแตตนนอน จนกระทงเขานอน ไมวาจะเปนหองนอน หองน า หองอาหาร หองแตงตว หรอทท างาน (โรงเรยน) หากมเชนนนแลว ศกษาธรรมะไปกไมรจะน าไปใชอยางไร โดยความดพนฐานทควรเรงปลกฝง คอ

๑) ความสะอาด ๒) ความเปนระเบยบ ๓) ความสภาพ ๔) ความตรงตอเวลา ๕) สมาธ หรอการท าจตใจใหตงมน และทส าคญ คอ ตองท าบอย ๆ ในชวตประจ าวน ทงในหองเรยน นอกหองเรยน ทงในหลกสตร และ

กจกรรมเสรมหลกสตร หรอหลกสตรสถานศกษากตาม ทงทบาน และทโรงเรยน จนกระทงตดเปนนสย โดยเรมจากพอแม คร และนกเรยน ซงการปฏบตตามหลกขางตน จะท าใหไดมาซง คณธรรม ๔ ประการ ของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวทไดทรงพระราชทานไว คอ

๑) การรกษาความสตย ความจรงใจตอตนเองทจะประพฤตปฏบตแตสงทเปนประโยชนและเปนธรรม ๒) การรจกขมใจ ฝกตนเอง ใหประพฤตปฏบต อยในความสตย ความด ๓) การอดทน อดกลน อดออม ทจะไมประพฤตลวงความสตย สจรต ไมวาจะดวยเหตประการใด ๔) การรจกละวางความชว ความทจรต และรจกเสยสละประโยชนสวนนอยของตน เพอประโยชน

สวนใหญของบานเมอง การพบปะ สนทนาธรรม และท ากจกรรมทางศาสนารวมกน จะเปนการเพมพนพทธปญญา มากกวา

ความเชอแบบงมงาย จะท าใหเกดการเรยนรทงภาคปรยต และภาคปฏบตในทกแหง จะท าใหเกดการบรณาการ เกดตนแบบของการปฏบต และเขาใจหลกธรรมทถกตองเปนไปในทศทางเดยวกน แตมเงอนไขทส าคญ คอ “หลกกาลามาสตร” และตองอางอง “พระไตรปฎก” เปนส าคญ โดยใหท าเปนประจ าทกวนธรรมสวนะ และวนส าคญทางศาสนา ตลอดจนท าใหนกเรยนชายทกคนมโอกาสไดบวชระยะสน สรางศรทธา และแรงจงใจใหไดนกเรยน ไดบวชตอ เทยบวฒการศกษาของการศกษาคณะสงฆกบการศกษาภาคบงคบ

การปฏรประบบและกลไกส าคญทจะเปนกญแจประสบความส าเรจ คอ

พฒนาศกยภาพของสถานศกษาในการบรณาการหลกศาสนธรรมในการจดการศกษาทกระดบ อยางชดเจน รวมทงใหกระทรวงศกษาธการก าหนดสาระการเรยนการสอนเรองศาสนาในหลกสตรและการพฒนาบคลากรคร

๖๘

โดยก าหนดแผนปฏรป (Reform Plan) และ มาตรการปฏรป (Reform Initiatives) ดงตอไปน

แผนปฏรป (Reform Plan)

การพฒนาศกยภาพของสถานศกษาในการบรณาการหลกศาสนธรรม ในการจดการศกษาทกระดบ

มาตรการปฏรป (Reform

Initiatives)

สงเสรมและผลกดนใหเกดคณะท างานพฒนาศกยภาพสถานศกษาในการบรณาการหลกศาสนธรรมในการจดการศกษาทกระดบ

ขนตอน ใหสถานศกษาและชมชน รวมกนเฟนหา สงเสรม พฒนา และรกษาผน าทาง จตวญญาณ (นกปราชญทางดานศาสนาทพรอมทงความด ความเกง และความเปน นกปฏบตการ) อยางนอย ๑ คนตอโรงเรยน/ชมชน เพอใหเปนผน าในการจดกจกรรมทางศาสนาของสถานศกษา วด องคกรของรฐทกภาคสวนและชมชนในพนท เพอใหเกดเปนแนวปฏบตในทศทางเดยวกน

จดสรรอตราก าลงหรออตราจาง เพอบรรจผน าทางจตวญญาณเปนปราชญดานศาสนาประจ าโรงเรยน โดยใหบทบาทหนาททชดเจนเหมอนอนศาสนาจารย

พฒนาพฒนาศกยภาพสถานศกษาในการบรณาการหลกศาสนธรรมในการจดการศกษาทกระดบ โดยความรวมมอของบาน วด โรงเรยน (บวร) หรอ บาน โรงเรยน มสยด (บรม) และองคกรของรฐทกภาคสวน โดยมปราชญดานศาสนาประจ าโรงเรยนเปนแกนน าขบเคลอน ท าหนาทในการสงเสรมศาสนธรรมตอการเรยนการสอน แบบบรณาการ

มาตรการปฏรป (Reform

Initiatives)

พฒนาระบบการผลตคร การตอใบประกอบวชาชพคร การเลอนวทยฐานะใหมเกณฑมาตรฐานดานศลธรรม และการสอนหลกศาสนธรรมแบบบรณาการ

ขนตอน สงเสรมใหมการบรรจหลกศาสนาธรรมในหลกสตรทเกยวของกบการผลต บคลากรคร เชน ควรมรายวชาการสอนหลกศาสนธรรมแบบบรณาการเปนวชาบงคบ โดยเนอหาตองผานความเหนชอบจากมหาเถรสมาคม หรอองคกรศาสนาของตน

บรณาการหลกศาสนาในประกอบวชาชพคร เชน สงเสรมใหมการเพมมาตรฐาน ดานการสอนหลกศาสนธรรมแบบบรณาการ ในการสอบมาตรฐานวชาชพคร การตอใบประกอบวชาชพคร ตองมหลกฐานดานมาตรฐานการปฏบตตนทชดเจน เชน มสมดบนทกความเปนครด หรอมหลกฐานการผานการพฒนาจตใจ ดวยการปฏบตธรรมหรอปฏบตกจกรรมความดทเหนเปนรปธรรม

การเลอนวทยฐานะของคร กสามารถท าผลงานทเกยวของกบการบรณาการองคความรเขากบดานศลธรรม คณธรรมจรยธรรมได ไมวาจะสอนกลมสาระการเรยนรใด

๖๙

มาตรการปฏรป (Reform

Initiatives)

สงเสรมและผลกดนใหสถานศกษาทกแหงมหลกสตร และการจดการเรยนการสอน ทเนนการน าหลกศาสนธรรมมาปฏบตจรงในชวตประจ าวน เพอการสรางนสยดพนฐาน หนาทพลเมอง ศลธรรม คณธรรมจรยธรรม ตงแตระดบปฐมวยจนถงระดบอดมศกษา

ขนตอน การปรบปรงหลกสตรทสอนศาสนา และใหทกหลกสตรของสถาบนทอยภายใตกระทรวงศกษาธการตองมการสอนเกยวกบหลกศาสนาหลกของตน โดยสอน ใหมความเขาใจในหลกธรรม สามารถน าไปประยกตใชไดในชวตประจ าวน เหนความส าคญของการพฒนาจตใจดวยหลกศาสนา และมการประพฤตปฏบต เพอบรรลจดมงหมายของศาสนาของตน ตลอดจนยอมรบความแตกตางและ สามารถอยรวมกบศาสนาอน ๆ ได

ก าหนดใหทกสถานศกษาตองมหลกสตรการเรยนรหลกศาสนาดวยการปฏบตจรง คขนานกบหลกสตรทางวชาการจากกระทรวงศกษาธการ เชน หลกสตรทางดานศาสนาจากองคกรศาสนา การบรรพชาส าหรบนกเรยนชาย หรออบรมศลจารณ เยาวสตรส าหรบนกเรยนหญง หรออบรมคณธรรมตามหลกศาสนาทตนนบถอ ในชวงปดภาคฤดรอน

การจดกจกรรมเสรมหลกสตร และกจกรรมบ าเพญประโยชน เชน การมสมดบนทกกจวตรความด ใหนกเรยนปฏบตเปนประจ าทกวน ทงทบาน ทโรงเรยน และทชมชน พรอมการตดตาม ประเมนผล ยกยองใหก าลงใจ

จดใหมวชาครอบครวอบอน เพอสอนการเลยงลกทถกวธใหแก คณะกรรมการสถานศกษา สมาคมผปกครอง และผปกครองนกเรยน เปนการขยายผลจากโรงเรยน สชมชน

สงเสรมใหมการพฒนาเทคนคในการเรยนการสอน ตลอดจนสอการเรยนร ดานศาสนาใหเหมาะสมในแตละหลกสตร และระดบของการศกษา

สงเสรมใหสถานศกษาจดกจกรรมสนทนาธรรม เพอแลกเปลยนแนวคด ความเชอ ความร หลกธรรม และจดกจกรรมทางศาสนารวมกนกบศาสนสถาน องคกรของรฐ ทกภาคสวน และชมชนในพนท เปนประจ าทกสปดาห และทกวนส าคญทางศาสนา

มาตรการปฏรป (Reform

Initiatives)

สงเสรมและสนบสนนใหมการบวชเรยนตามหลกสตรของคณะสงฆ

ขนตอน สงเสรมการบวชเณร องคกรปกครองสวนทองถน สนบสนนทนการศกษาแกสามเณรทบวชเรยนตอ จนกระทงจบการศกษาขนสงสดของคณะสงฆตามศกยภาพของ แตละรป โดยหากสามเณรรปใดจบเปรยญธรรม ๓ ประโยค เทยบเทากบ การจบการศกษาภาคบงคบทกประการ

๗๐

สงเสรมการบรรพชา หรออปสมบท อยางนอย ๑๕ วนขนไป จนถงการบรรพชาในชวงเขาพรรษา หรอระยะยาว โดยใหการสนบสนนงบประมาณในการบวช หรอสทธพเศษตาง ๆ

สนบสนนการไปแสวงบญ หากพระภกษตองการจะเดนทางไปแสวงบญ ณ สงเวชนยสถาน ประเทศอนเดย ในแงงบประมาณและการอ านวยความสะดวก ในการด าเนนการดงกลาว

สงเสรมใหผหญงไดรบสทธตาง ๆ ในการเขาฝกพฒนาจตใจดวยการปฏบตธรรม ในสถานปฏบตธรรมทมมาตรฐาน ทงระยะสนและระยะยาวไดเทาเทยมกบ การสงเสรมการบวชของผชาย

ผรบผดชอบด าเนนการ

กระทรวงศกษาธการ สถาบนการศกษาทางศาสนา สถาบนอดมศกษา ส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต และองคกรศาสนาตาง ๆ สวนราชการสวนทองถน เชน องคการบรหารสวนจงหวด องคการบรหารสวนต าบล เปนตน

๗๑

ยทธศาสตรท ๕ การสงเสรมบทบาทหนาทของสอมวลชนและเทคโนโลยสารสนเทศ

ในการน าหลกศาสนาไปเผยแผสประชาชน สถานการณ

การสงเสรมบทบาทหนาทของสอมวลชนและเทคโนโลยสารสนเทศในการน าหลกศาสนาไปเผยแพร สประชาชน เมอพจารณาถงพนททางการสอสาร ครอบคลมพนทในสอมวลชน (Mass Media) เครอขายสงคมออนไลน (Social Network) และพนทการสอสารระหวางบคคล (Interpersonal Communication) พบวาองคกรศาสนาสามารถใชพนทเหลานไดไมนอย แตมปจจยทท าใหพนทเหลานขาดประสทธผลอยางแทจรง ดงนน สงทควรท าจงไดแกการเปดพนท เพมหากจ าเปน และหาวธการใชประโยชนอยางเตมทจากพนททงหมด ทมอย

สภาพสงคมทเปลยนแปลงไป ท าใหองคกรศาสนา ตางตองปรบตวในการสอสารหลกธรรมค าสอนเพอใหเขาถงศาสนกชน จากการสอสารระดบบคคลในอดต สการสอสารผานสอมวลชน และเทคโนโลยสารสนเทศ อาจกลาวไดวาพนททางการสอสารเกดขนมาก แตพนทบางชนดทางศาสนาเขาไปใชไดยาก บางชนดเข าถงได แตไมรวธทจะใชประโยชน บางพนทศกยภาพของผใชมไมเพยงพอ

นอกจากนน ยงมปจจยเรองการเลอกรบขาวสาร (Selective Exposure) งานวจยหลายชนชวา ผรบสารของสอศาสนากคอคนทมความสนใจในศาสนาอยแลว สอมผบรโภคเฉพาะกลม ใครนบถอศาสนาใดกเขาถงศาสนานน ใครชอบพระอาจารยทานใดกเปดรบตามความนยม สอศาสนาจงมลกษณะเปน niche คอมงเสนอเฉพาะกลม อนสอดคลองกบแนวโนมความเปลยนแปลงของสอโลกทจะมความแยกยอยมากขน (de-massified) อยางไรกตาม ในสงคมไทยการน าเสนอขาวสารศาสนามทงระดบกวางและระดบเจาะกลม

พนทการสอสารศาสนา - รายการวทยกระจายเสยง ในการเสนอตามสดสวนของกลมนน ผลการส ารวจพบวา รายการวทย

ทางศาสนาทออกอากาศในระบบเอฟเอม อยในปจจบนคดตามนาทตอสปดาห มอยเพยงรอยละ ๐.๒๘ (๑,๐๖๕) เมอเทยบกบชวงเวลาส าหรบคนอาย ๒๕ ปขนไป รอยละ ๘๕.๑๘ (๓๒๓,๙๕๓) วยรน คนรนใหม (เพลง) รอยละ ๑๒.๓๘ (๔๗,๐๗๐) เดกและเยาวชน รอยละ ๐.๘๐ (๓,๐๖๐) สดสวนการออกอากาศรายการวทยกระจายเสยงระบบเอเอม (AM) สงกวาระบบเอฟเอม (FM) คอรอยละ ๒๐.๙๓ (๖๔,๖๕๘) โดยเวลาวทยกระจายเสยงสวนใหญยงใหกบกลมคนวยเลย ๒๕ ป และเยาวชน

- รายการทวดจตอล จาก ๒๗ ชองทจดสรรโดยคณะกรรมการกจการกระจายเสยง กจการโทรทศน และกจการโทรคมนาคมแหงชาต (กสทช.) ปรากฏมการน าเสนอรายการศาสนาอยแลวจ านวน ๖๒ รายการ จากทงหมด ๑๕๙๓ รายการ โดย MCOT kids & Family เสนอมากทสด จ านวน ๑๔ รายการ จาก ๔๐ รายการ รองลงมาคอ NBT จ านวน ๖ รายการจาก ๓๓ รายการ และ Thai PBS จ านวน ๔ รายการจาก ๑๒๑ รายการ

- เคเบลทว ขอมลจากสมาคมเคเบลทวแหงประเทศไทยพบวา มผประกอบการเคเบลทวกวา ๒๕๐ บรษท ทวประเทศ (สมาคมเคเบลทวแหงประเทศไทย, ๒๕๕๘) ขอมลจากบรษท บรษท โพล เทเลคอม จ ากด (Poly Telecom Co., Ltd ) ผผลตและจ าหนายจานรบสญญาณ PSI พบวา ชองรายการ CU-BAND มทงสน ๔๔๔ ชอง มชองศาสนา ๑๑ ชอง เลขชอง ๒๓๐-๒๔๐ (http://psisat.com, ๑๗ มนาคม ๒๕๕๘) เปนชองพระพทธศาสนา

๗๒

๘ ชอง และชองศาสนามสลม ๓ ชอง ในขณะทขอมลจากบรษท บรษท ซทเอช จ ากด (มหาชน) หรอ CTH ซงเปนบรษททกอตงโดยผประกอบการเคเบลทวจากทวประเทศกวา ๑๐๐ ราย เพอใหเปนแหลงรวบรวมเนอหา (Content) ความบนเทงอยางถกลขสทธ คณภาพระดบโลกทหลากหลายเขาไวในระบบปฏบตการ (platform) เดยวกน มผชมทวประเทศกวา ๒.๕ ลานครวเรอน (http://www.cth.co.th/) CTH มชองศาสนา ๓ ชองคอ ชอง ๑๖๐ STOU Channel ชอง ๑๖๑ ธรรมะทว และชอง ๑๖๒ TV Muslim

แสดงวาพนททางศาสนามอยแลวพอสมควรในสอวทยกระจายเสยงและวทยโทรทศน งานวจย ยงพบวา ในหนาสอมวลชนทกชนดไมวาจะเปนหนงสอพมพ วทย โทรทศน จ าเปนตองม “หนาศาสนา รายการธรรมะ หรอขาวความเคลอนไหวของวงการสงฆ” เปนสวนหนงอยเสมอ ตวอยางเชน จากการส ารวจของ รองรตน ถระนนท ในป พ.ศ. ๒๕๔๙ พบวา มรายการศาสนาทางโทรทศนอยถง ๓๖ รายการ และไมวาสอมวลชนจะพฒนากาวหนาทนสมยไปมากเทาใด แต “ศาสนา” กยงคงตามตดมาเปนเนอหาของสอใหม ๆ อยเสมอ ดงนน ทคดกนวาองคกรศาสนามพนทในสอมวลชนนอยมากกไมเปนจรงนก๒๑ แนนอนวาในระบบทนนยมพนทสอ สวนใหญในสอถกใชในเชงพาณชย และตามความนยมของประชาชน แตกนาเปนหวงทการจดสรรคลนความถ โดยคณะกรรมการกจการกระจายเสยง กจการโทรทศน และกจการโทรคมนาคมแหงชาต (กสทช.) ไดอนมต ชองรายการทวดจตอลประเภทบรการสาธารณะ จ านวน ๑๒ ชอง มเพยง ๑ ชองเทานน ทเปนชองเพอสงเสรมศาสนา ศลปะและวฒนธรรม การเกษตร และอาชพ ซงเปนประเดนทตองพจารณา

เมอพอมพนทอย แตเหตใดจงดเหมอนคนเขาไมถง ปจจยทควรพจารณาเปนองคประกอบส าคญคอเนอหา วธการน าเสนอ และความนยมสวนบคคล ปญหาทคนเขาไมถงสอ อาจเกดจากการทสอนนมงแตเฉพาะ คนบางกลม เนอหาจงไมสามารถดงดดใจคนสวนใหญได บางคนเปดเจอแลวผาน หรอบางคนเปดเจอแลวไมชอบ กไมกลบมาอก ในทางตรงขามการมงกลมเปาหมายเฉพาะกลบดงดดคนกลมเฉพาะเหลาน เขามาแนนแฟนมากขน งานวจยเรอง สภาวะทางจตวญญาณ และแนวทางใชสอเพอการพฒนาจตใจของชาวพทธ๒๒ ซงศกษาการใชสอขององคกรศาสนา ๕ ส านกพบวา แตละส านกมการใชสอทคอนขางทนสมย และปรบไปตามพฒนาการของเทคโนโลย เชน มโทรทศนดาวเทยม อนเทอรเนต ใชสอใหมอยางแพรหลาย มการผลตหนงสอ มการตงสถานวทยชมชน เมอผนวกเขากบองคประกอบทส าคญทสดคอพระอาจารยทประชาชนแตละกลมนบถอ กยงด งดดสาวกผเลอมใสศรทธา (followers) ซงเลอกสรรเฉพาะชองสอทตนพอใจ (Selective Exposure)

รปแบบการน าเสนออาจมผลตอผรบสาร หนงสอพมพใหความส าคญกบขาวศาสนาอยพอสมควร แตสาระทางศาสนามกเปนกรอบเลก ๆ หากเปนขาวใหญหนา ๑ กจะเปนประเดนขดแยง หรอภาพลบทางศาสนา จนเกอบกลาวไดวา ยงใหพนทมาก กหมายความวามขาวสารดานลบมาก สอเครอขายสงคมมการเปดเวบไซตอยางหลากหลาย ยงอยในลกษณะตางคนตางท า แลกเปลยนขาวสารเฉพาะในกลมพวกของตน และยงไมไดรบการจดระบบเพอการสอสารศาสนาอยางจรงจง บางเวบไซตเปนแหลงเพาะวาทกรรมเกลยดชง (Hate Speech)

๒๑ กาญจนา แกวเทพ เสนทางงานศกษา “การสอสารกบศาสนา” ในสงคมไทย โครงการเมธวจยอาวโส “กระบวนทศนใหมของสอสารไทยศกษา” (New Paradigm of Thai Communication Study) รศ.ดร.กาญจนา แกวเทพ ผรบผดชอบโครงการ สนบสนนโดย ฝายวชาการ ส านกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว) (พ.ศ. ๒๕๕๒-๒๕๕๕) ๒๒ สกญญา สดบรรทด และคณะ “สภาวะทางจตวญญาณ และแนวทางใชสอเพอการพฒนาจตใจของชาวพทธ” ส านกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.): ๒๕๕๑

๗๓

Facebook Page นอกจากเวบไซตซงเปนสอส าคญในการเผยแพรของทกศาสนาแลว Fan Page เปนอกสอหนงทไดรบ

ความนยมมากในชวงทศวรรษทผานมา ตวอยางเชน Facebook Page ทางศาสนาทไดรบความนยมในระดบโลกไดแก Facebook Page Jesus Daily น าเสนอค าสอนของพระเยซแกครสตศาสนกชน มจ านวนแฟนเพจ ๒๕,๐๘๓,๑๕๖ ราย เปน Facebook Page ทมจ านวนแฟนเพจมากเปนอนดบท ๑๔๗ ของโลก (Top pages on facebook, ๒๐๑๔) Facebook Page I m a Muslim & I m Proud Facebook Pageอนดบ ๑ ของชาวมสลม น าเสนอค าสอนในศาสนามสลม มจ านวนแฟนเพจ ๙,๘๖๑,๖๕๒ ราย (Top Islamic site ,๒๐๑๒) Facebook Page Dalai Lama น าเสนอค าสอนจากทานดาไลลามะ ประมขสงฆในพระพทธศาสนานกายมหายานแบบทเบต มจ านวนแฟนเพจ ๗,๑๕๗,๙๓๐ ราย (Dalai Lama, ๒๐๑๔) เปนตน ส าหรบFacebook Page กบการสอสารพระพทธศาสนาในประเทศไทยซงมพทธศาสนกชน ๖๑,๕๖๑,๙๓๓ คน คดเปนรอยละ ๙๓.๓ ของประชากร ทงประเทศ (ส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต, ๒๕๕๖) Facebook Page ถกน ามาใชเปนชองทางในการสอสารธรรมะ และไดรบความนยมจากพทธศาสนกชนเปนอยางมาก จากสถตประเทศไทยมจ านวน Facebook Page มากถง ๔๕๓,๘๖๓ ราย Facebook Page ทไดรบความนยมเปนอนดบ ๑ ของประเทศ คอ Facebook Page ThanavuddhoStory น าเสนอคตธรรมจากพระมหาสมชาย ฐานวฑโฒ มจ านวนแฟนเพจ ๔,๖๖๗,๓๒๓ ราย นอกจากนยงม Facebook Page ทางศาสนาทไดรบความนยมไดแก Facebook Page พระมหาวฒชย วชรเมธ พระนกเทศนผมชอเสยง มจ านวนแฟนเพจ ๒,๕๔๖,๖๔๕ ราย มากเปนอบ ๘ ของประเทศ Facebook Page เขมทศชวต ฐตนาถ ณ พทลง ผ เชยวชาญการสอนดานจตใตส านก มจ านวนแฟนเพจ ๑ ,๐๕๘ ,๙๙๐ ราย Facebook Page เสถยรธรรมสถาน โดยแมชศนสนย เสถยรสต พทธสาวกาผมชอเสยงในการบรรยายธรรม มจ านวนแฟนเพจ ๗๘,๑๒๒ ราย เปนตน ๒๓ แฟนเพจเหลานมผตดตามเฉพาะกลม แสดงถงความหลากหลายของสไตลผถายทอดซงแตละทานมรปแบบเฉพาะของตน ๒๔ แสดงใหเหนความเตบโตของสอเฉพาะทเปนเอกลกษณของสอใหมแหงศตวรรษท ๒๑ ในขณะทเนอหาของสอมวลชนทถายทอดลงไปสสาธารณะในสงคมรวมนนหลากหลาย ขดแยง และหารปแบบตายตวไดยาก

ในแงของการใชประโยชนจากพนทสอ ๒๕ภาวณ วชรประเสรฐชย “การสอสารและการใชประโยชนจากเทคโนโลยสารสนเทศในเวบไซตพระพทธศาสนา” (๒๕๕๓) พบวา ประชาชนนยมใชสอศาสนาในรปแบบผสมผสาน คอเวบไซตทมการน าเสนอรปแบบมลตมเดยอยางครบถวน ประเภทรายการหลากหลาย และมรปแบบการส อสารส วนใหญ เปนการส อสารระหวางผ ส งสารและผ รบสาร แบบไมพรอมกน (One-to-many Asynchronous Communication) นอกจากนน ยงพบวา ผตอบแบบสอบถามสวนใหญมพฤตกรรมเปดรบเนอหาธรรมะในชวตประจ าวนจากสออนเทอรเนต โดยการอานบทความออนไลนมากเปนอนดบหนง รองลงมาเปนการฟงไฟลเสยงเทศนาและอนดบสามเปนการดวดโอ เทศนา ผตอบแบบสอบถามมความเหนวาสามารถคนหาเนอหาธรรมะไดจ านวนมากและสะดวกในเวบไซต พระพทธศาสนาและชวยใหรสกใกลชดกบธรรมะมากขนหลงจากเขา ๒๓ ไพลน สมาหารพนธ “ความตองการแสวงหาประโยชนและความพงพอใจ กรณศกษาเฟซบกเพจ ThanavuddhoStory (ภาควชาการจดการการสอสารองคกร คณะวารสารศาสตรและสอสารมวลชน มหาวทยาลยธรรมศาสตร (๒๕๕๖) ๒๔ สกญญา อางแลว ๒๕ ภาวณ วชรประเสรฐชย “การสอสารและการใชประโยชนจากเทคโนโลยสารสนเทศในเวบไซตพระพทธศาสนา” ภาควชาวารสารสนเทศ คณะนเทศศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย (๒๕๕๓)

๗๔

เวบไซต เวบไซตพระพทธศาสนาสามารถตอบสนองความตองการในการรวมตวและปฏสมพนธทางสงคม ตลอดจนสามารถตอบสนองความตองการทางจตใจและความเชอความศรทธาในพระพทธศาสนาไดอกดวย พนทสอใหม จงเปนพนทอนส าคญเนองจากประชาชนสามารถเขาไปมสวนรวม และอาจน าไปสระดบของการเขาไปเยยมเยอนองคกรศาสนานนๆทางกายภาพ ดงนนระบบการสอสารทจะปฏรปใหมจงจ าเปนตองค านงถงกลมแยกยอย (Segment) เหลานดวย

พนทกายภาพ (Physical Space) พนทส าคญอกสวนหนงกคอพนทกายภาพ ซงหมายถงการสอสารระหวางบคคลซงสวนใหญเกดขน

ในวด โบสถ มสยด ปจจบน วดบางแหงรกราง บางแหงแออดคบแคบ ไมไดถกจดใหรองรบการเขามาหาทพกพ งของประชาชน อกทงไมมกจกรรมทจงใจศาสนกใหเขาวด ในอดต สถาบนทางศาสนาคอแหลงดบรอน บคลากรทางศาสนามบทบาททงในดานการสอนศลธรรมและการใหค าปรกษาในการด ารงชวตอยางถกตอง ผคนจงเดนเขาหาวด การปฏรปสอศาสนาจงตองค านงถงการเปดพนททมใชแตดวยการเพมจ านวนเพยงอยางเดยว แตยงตองใหพนทเหลานนสอดคลองกบวถชวตและความตองการของประชาชนดวย

เทคโนโลยการสอสารท าใหเกดชองทางการสอสารใหม ๆ องคกรศาสนา สามารถสอสารกบประชาชนไดโดยตรง อกทงองคกรศาสนายงสามารถมชองทางสอสารเปนของตนเองได บคลากรทางศาสนาจงจ าเปนตองมความสามารถทางดานการสอสาร เพอประสทธภาพในการสอสารหลกธรรมค าสอนทางศาสนาใหเขาถงประชาชนอยางมประสทธภาพ

จากการทสอมวลชนและเทคโนโลยสารสนเทศมอทธพลตอประชาชนตงแตระดบการปลกฝง ความเชอ อนน าไปสทศนคต และเกดเปนพฤตกรรม ท าใหสอมวลชนมบทบาทส าคญอยางยง ในการแกปญหาพฤตกรรมระดบบคคล อนเปนรากฐานของปญหาสงคม ไดแก พฤตกรรมการผดศล ๕ ปญหาลกขโมย การทจรตคอรปชน การฆา ขมขน ตดยาเสพตด เปนตน หากสอมวลชนท าหนาทเปนเสมอนโรงเรยนทางศาสนาบางกจะเปนคณประโยชนแกสงคมเปนอนมาก สภาพปจจบนปรากฏวาสถานโทรทศนจดสรรเวลาทไมเหมาะสมใหกบรายการทางศาสนา รายการดง ๆ ทมคนดกไมใชรายการศาสนาเนองจากขาดงบประมาณในการผลต ภาพยนตรบางเรอง มลกษณะลอเลยนบคลากรทางศาสนา ไมมการใหความรความเขาใจทางศาสนาหรอระหวางศาสนาทถกตอง แกประชาชน

การแขงขนกนอยางสงของผประกอบการสอทกชนด ท าใหการผลตเนอหาสอทกประเภทมงเนนไป ในดานการพาณชยตามกลไกการแขงขนในการตลาด ท าใหในภาพรวมสอศาสนาไมมการพฒนาคณภาพ ในเชงพาณชยเนองจากลวนมงเนนการน าหลกธรรมค าสอนทางศาสนาสประชาชนมากกวามงเนนผลก าไร แตอยางไรกตามในระดบกลมยอยส านกใหญ ๆ ไดมการพฒนารปแบบและเนอหาไปบางแลว แตกอยในลกษณะตางฝายตางท าเทาทสามารถท าได มใชอยในระดบของผช านาญการ

นอกจากนน เนอหาของสอศาสนายอมมความแตกตางเนอหาอน ๆ ปจจยนมผลทงแงบวกและลบ ในแงลบคอความขดแยงกบปถชนวสยดานทนยมความตนเตนเราอารมณ และการตอบสนองตอก เลส แตในแงบวก เนอหาศาสนามทงความร ความลกลบ ความเหนอโลก เนอหาศาสนามจดเดนท การตอบปญหาเกยวกบชวตททางโลกตอบไมได และตอบสนองวสยมนษยทชอบเรองเรนลบ สอศาสนาจงมผตดตามอยเสมอ อยทวาผผลตสอจะสามารถน าเนอหาเหลานนมาสรางความนาสนใจไดอยางไร

๗๕

เทคโนโลยสารสนเทศทกาวหนา สงผลตอพฤตกรรมการสอสารของประชาชน โดยประชาชนสามารถมสวนรวมในการรบสงขอมลขาวไดอยางรวดเรว ทงขอมลทเปนจรง และเปนเทจ มประโยชนหรอมโทษตอสงคม ท าใหขอมลจ านวนมากแพรกระจายไดอยางรวดเรว กลายเปนพฤตกรรมการบรโภคสอ โดยใชอารมณมากกวาเหตผล ดงจะเหนไดจากพฤตกรรมการใชวาจาสรางความเกลยดชง (Hate Speech) สรางความแตกแยกในสงคม พฤตกรรมการสอสารเชนนสงผลใหการแลกเปลยนความรทางศาสนาไมเปนไปอยางสรางสรรค และท าใหประชาชนหมางเมนตอศาสนา ไมเขาไปประกอบกจกรรมทางศาสนาซงจะยงท าใหสรางปญหาหนกขน

การแลกเปลยนความรทางศาสนาของประชาชนอยางเปนระบบในปจจบนเกดขนไดนอยมาก มเพยงสถาบนอดมศกษาทางศาสนา ๒ แหงในประเทศไทย การเขาไปสพนทศาสนากมกไปเพอกราบนมสการ สงศกดสทธหรอบคคล มากกวาจะไปหาความรอยางจรงจง การแลกเปลยนความรจงมกเก ดขนในพนทออนไลน ในพนทศาสนาเฉพาะกลมทมผตดตามเปนพเศษ ขอมลจาก Truehits พบวามเวบไซตศาสนาทไดรบความนยม ๕ อนดบแรกซงประชาชนสามารถเขาไปพดคยกนในประเดนทตนสนใจไดแก๒๖

๑) พลงจต www.palungjit.org ๒) DMC www.dmc.tv ๓) ธรรมะไทย www.dhammathai.org ๔) ธรรมจกร www.dhammajak.net ๕) ธรรมดอทคอม www.fungdham.com การแลกเปลยนนนนอกจากในระดบความรแลว ยงหมายถงการแลกเปลยนความสามารถในการใชสอ

เยาวชนคอผท ใชสอประเภทดจตลมาก สอชนดนม อทธพลตอเดกอกท งพวกเขายงมความ กระตอรอรน ในการสรางสรรคสออกดวย งานของนางจฑาทพย เคราะหด ๒๗ เรองการพฒนา ผลสมฤทธทางการเรยนโดยใชนวตกรรมสอประสมเรองหลกธรรมและวนส าคญทางพระพทธศาสนาพบวานวตกรรมสอประสมชวยใหเยาวชนเรยนหนงสอไดดขนอยางมนยส าคญ และท าใหชอบเรยนวชาศลธรรม เพราะการไดสมผสกบเรองราวทงภาพและเสยงไมนาเบอ นอกจากนน เยาวชนสมยใหมยงสามารถเรยนรการใชเทคโนโลยอยางรวดเรว เนองจากมซอฟทแวรอยางงายทชวยในการผลต ท าใหเดกปรบสภาพจากการเปนเพยงผบรโภคไปสการเปนผผลตไดโดยไมยากนก หลกการและสาระส าคญ

ศาสนาคอสงทผกพนกบจตวญญาณของมนษย ศาสนาจงควรมพนทอยางเพยงพอและมคณภาพเพอใหผคนเขามาพกพงอาศยทางใจ การจ ากดพนทของศาสนาท าใหการพาณชยวตถนยมเขามาแทนทสงผลใหเกดการแกงแยงชงดชงเดนอนอาจสงผลใหเกดความทจรตคดมชอบตามมา แตพนททางศาสนากตองถกจดการใหมคณภาพและจงใจมหาชนดวย

๒๖ สบคนจาก http://art.truehits.net/religion/ เมอ ๑๗ มนาคม ๒๕๕๘ ๒๗ นางจฑาทพย เคราะหด เรองการพฒนา ผลสมฤทธทางการเรยนโดยใชนวตกรรมสอประสมเรองหลกธรรมและ วนส าคญทางพระพทธศาสนา ของนกเรยนชนมธยมศกษาปท ๓ โรงเรยนดงตาลวทยา ส านกงานเขตพนทการศกษาลพบร เขต ๑ ปการศกษา ๒๕๕๑

๗๖

ปจจบนระบบการสอสารมลกษณะแยกยอยเฉพาะกลมมากขน แตศาสนากควรมทยนอยางโดดเดน ในสอสาธารณะทเขาถงประชาชนในสงคมใหญโดยมจดมงหมายน าศาสนาสรางสนตภาพและเอกภาพในสงคม

การสอสารเนอหาหลกค าสอนทางศาสนานน ตองอาศยความละเอยดออนรอบคอบ เนองจากมผล ทงตอความเลอมใสศรทธาของประชาชนตอสถาบนศาสนา นอกจากบคลากรทางศาสนาจะมความรซงในหลกค าสอนทางศาสนาแลว ควรจะมความรความสามารถในการบรหารจดการพนท และทางดานการสอสารอกดวย เชน ความเขาใจกระบวนการผลตสอ และความรความเขาใจพฤตกรรมการรบสอของประชาชน

และขอส าคญทสดกคอตวผสงสาร (Communicator) จะตองประพฤตปฏบตตวใหเปนทนาเลอมใส โดยเฉพาะอยางยงเจาอาวาสซงตองคอยดแลสมาชกทานอนๆดวย และยงจะตองใสใจสอดสองผคนในชมชนโดยรอบใหอยในศลในธรรม และอยในสงแวดลอมทดงาม ซงหากชมชนโดยรอบมคณภาพกจะเชดชใหอารามนนมนคงอยางยงยนดวยการบรหารจดการทมระบบ

จากวสยทศนขอท ๙ ของคณะกรรมาธการปฏรปการสอสารมวลชนและเทคโนโลยสารสนเทศ สภาปฏรปแหงชาต ทก าหนดใหมสภาวชาชพสอมวลชน ดงนน สภาวชาชพสอมวลชนจงควรมงเนนใหมมาตรการ ทก าหนดใหสอท าหนาทเปนโรงเรยนของสงคม โดยการการน าหลกค าสอนทางศาสนาทดงามไปถายทอดแกประชาชน รวมทงสนบสนนใหผผลตเนอหาสอตาง ๆ เชน รายการโทรทศน สอสงพมพ ตลอดจนสอสงคมออนไลนทมศกยภาพ สรางสรรคและผลตสอดานศาสนามากขนโดยแบงเนอหาเปนหลายระดบตามความเหมาะสมแก ผรบสาร

นอกจากน การสงเสรมและสนบสนนใหประชาชนมสวนรวมในการแลกเปลยนความรทางศาสนาในเชงสรางสรรคนนมความส าคญอยางยง เพราะนอกจากจะเปนมาตรการและกลไกในการปฏรปดานสอและศาสนา โดยคณะกรรมาธการปฏรปคานยม ศลปะ วฒนธรรม จรยธรรมและการศาสนาแลว ยงสอดคลองกบยทธศาสตร ท ๑ เสรภาพสอบนความรบผดชอบของคณะกรรมาธการปฏรปการสอสารมวลชนและเทคโนโลยสารสนเทศ ทระบวาจะสงเสรมและอดหนนการผลตและเนอหาทเปนประโยชนตอสาธารณะ ในยคทเทคโนโลยการสอสารพฒนาไประบบทชวยสรางเครอขายสงคม และเปลยนผบรโภคฝายเดยวใหเปนผบรโภค/ผใชในขณะเดยวกน สงคมไทยควรมการน าเอากลไกเชนนมาสรางประโยชนอยางเปนรปธรรม

การปฏรประบบและกลไกส าคญทจะเปนกญแจประสบความส าเรจ

สงเสรมบทบาทหนาทของสอสารมวลชนและเทคโนโลยสารสนเทศในการน าหลกศาสนาไปเผยแผ สประชาชน โดย

๑) ก าหนดมาตรการในการสงเสรมใหสอเปนโรงเรยนของสงคมทางดานศาสนา ๒) สงเสรมใหสอสรางชมชนและสงคมทเขมแขงดวยหลกธรรมทางศาสนา บทบาทหนาทของศาสนาในสงคมไทยนน อาจกลาวไดวา สถาบนศาสนาในสงคมไทยมหนาท หลก

ทคลายคลงกบสถาบนสอมวลชน (วรภค ชยมหาวงศ, ๒๕๔๓) คอ ๑) ใหการอบรมบมเพาะประชาชน (Socialization) โดยเฉพาะการบมเพาะดานจรยธรรม ๒) ท าหนาทเปนกลไกควบคม (Social control) หากทวามความแตกตางจากกลไกอน ๆ เชน

กฎหมาย เนองจากเปนกลไกทเนนการควบคมจากภายในจตใจ (Internal social control) เชน หลกศลธรรม เรองหรโอตบปะ (ความละอายและความเกรงกลวตอการท าบาป)

๗๗

๓) สรางความเปนปกแผนเปนอนหนงอนเดยวกน (correlation) ศาสนาจงเปนกลไกทางสงคมทมอทธพลยง แตทวาเปนกลไกทฟมฟกจากภายใน และดงดด

ผรบสารดวยศรทธา ตางจากสอมวลชนทดงดดผรบดวยการสนองปถชนวสยซงมกจะเปนวสยทางดานกเลส และ ยงตางจากสอมวลชนตรงทเนอหาทางศาสนามกมงตรงไปทกลมเปาหมายเฉพาะ ดงท (Hoover, ๒๐๐๖) ตงขอสงเกตวา ผชมรายการศาสนาทางโทรทศนนน มกมใชคนสวนใหญ หากแตเปนคนกลมนอย เปนคนทมความสนใจหรอศรทธาศาสนาอยแลว ซงกหมายความวา ประสทธผลของรายการศาสนาทางสอมวลชนนนมไดอยทสามารถเปลยนแปลง (conversion) คนทไมสนใจศาสนาใหหนมาศรทธาเพมขนได หากทวาจะชวยเสรมความแขงแกรง (reinforcement) ใหคนทศรทธาศาสนาอยแลว สามารถธ ารงรกษาความศรทธาใหยาวนานตอไปได ดงนน สอของชาวพทธกจะดงดดชาวพทธ สอของศาสนาอนกมลกษณะเดยวกน โดยนยน การจะใหคนทไมมศาสนา หรอสนใจศาสนานอยมาสนใจสอศาสนาจงตองมรปแบบการสอสารทดงดดใจเปนพเศษ หรอมชองทางเขาถงทหลากหลายใหไดรบขอมลขาวสารและความรทตรงใจของตน ซงกหมายถงการเปดพนทศาสนาใหกวางขวาง มการใชสอทมประสทธผล และใหประชาชนไดเขามามสวนรวมทางศาสนา

การปฏรปครงนเปนการปฏรปเชงระบบสอสารศาสนาใหมประสทธภาพมากขน โดยอาศยหลกคดของกระบวนการส อสารท มประสทธผล คอ พนท (Space) ผ ส งสาร (Communicator) ส อ (Channel) สาร (Message) ประชาชนซงเปนทงผสงและรบสาร (People)๒๘

โดยก าหนดแผนปฏรป (Reform Plan) และมาตรการปฏรป (Reform Initiatives) ดงตอไปน

แผนปฏรป (Reform Plan)

การสงเสรมบทบาทหนาทของสอมวลชนและเทคโนโลยสารสนเทศในการน าหลกศาสนา ไปเผยแผสประชาชน

มาตรการปฏรป (Reform

Initiatives)

เปดพนทส าหรบสอมวลชนและเทคโนโลยสารสนเทศเพอหลกค าสอนและกจกรรม ทางศาสนา

ขนตอน อ านวยความสะดวกในการใชคลนความถเพอศาสนาโดยเฉพาะ ทงสถานวทยชมชน ดานศาสนา เคเบลทว ชองโทรทศนดาวเทยม

สงเสรมบทบาทของสอสงพมพในการใหความรทางศลธรรม และความรเรองศาสนา แกประชาชนใหมากขน

สงเสรมการใชสอแบบผสมในเวบไซตขององคกรศาสนา รวมทงใหมเวบไซตกลางทรวบรวมเนอหาทกองคกรศาสนา หรอรวมลงคไปยงเวบไซตขององคกรศาสนาทกกลมองคกรศาสนา

สงเสรมการใชสอพนบานในการน าเสนอเนอหาทสอดแทรกหลกศาสนธรรม

๒๘ ประยกตจากกระบวนการสอสาร Source Message Channel Receiver ของ David K.Berlo

๗๘

มาตรการปฏรป (Reform

Initiatives)

สงเสรมและสนบสนนการผลตเนอหาทางดานศาสนาทมคณภาพ

ขนตอน จดใหมการเสรมความรในการสอสาร การโนมนาวใจ ตลอดจนทกษะในกระบวนการผลตสอ ใหแกบคลากรทางศาสนา เชนการจดอบรม การศกษาดงาน ตลอดจนการจดใหมนกวชาชพในการสอสารเปนทปรกษา ใหความรในการผลตสอซงมทงระดบการใชเทคโนโลย และการสรางเนอหาดวยการเขยนบท (Script Writing) และกลวธการเขยน โนมนาวใจ

จดใหมต าราทมเนอหาทางดานศาสนาขนพนฐาน เปนสอส าหรบการเรยนรดวยตนเอง เชน สอประเภทหนงสอ จลสาร จดหมายขาว เทปเสยง และสอออนไลน ไดแก เวบไซต และแชทรมตาง ๆ สถาบนทางศาสนาทกแหงสามารถผลตสอเหลานไดโดยงายและ มราคาถก องคกรศาสนาสามารถใชสอเหลานในลกษณะสอผสม ทงออนไลนและออฟไลน และมการดแลระบบของการใสเนอหาทสอดคลองและเสรมซงกนและกน

สงเสรมใหมการผลตสอทมเนอหาทางดานศาสนา ดวยการจดใหมรางวลแกผผลตสอ ดานศาสนาทมคณภาพ มกองทนอดหนนการผลตสอ โดยเปนการท างานรวมกบ คณะกรรมาธการปฏรปการสอสารมวลชนและเทคโนโลยสารสนเทศ ภายใตพนธกจ ทสงเสรมสอดวยการใหรางวล

มาตรการปฏรป (Reform

Initiatives)

สงเสรมบทบาทหนาทของสอมวลชนและเทคโนโลยสารสนเทศในการน าหลกค าสอน ทางศาสนาทดงามไปถายทอดแกประชาชน

ขนตอน ผลกดนใหสอมวลชนจดสรรเวลาทเหมาะสมใหแกรายการทางศาสนา และตองเปนรายการทมเนอหาโดยตรงทางศาสนา มใชเปนเพยงการแทรก หรอแฝงไปกบรายการอน ๆ ดงทสอมวลชนคอโรงเรยนของสงคม

สงเสรมใหสอมวลชนน าเสนอหลกค าสอนทางศาสนาไปถายทอดใหแกประชาชน รวมทงสอให เหนภาพศาสนธรรมในเชงรปธรรม เชน ภาพศาสนสถาน การสรางภาพยนตรทางศาสนาทยงใหญ

สงเสรมใหสอมวลชนมการท าเสนอ หรอสงเสรมใหเหนวาบคลากรทางศาสนาเปนผมคณคา รวมทงองคกรทเกยวของพงสงเสรมการประพฤตปฏบตตนของบคลากรทางศาสนา ใหงดงาม ไมดางพรอย เพอเปนตนแบบทถกตองดงามแกประชาชน ในขณะเดยวกนสอมวลชนควรน าเสนอใหเหนวาประชาชนมความใสใจในการประพฤตปฏบตตาม หลกศาสนธรรม เพอพฒนาจตใจทงในชวตประจ าวน และเพอบรรลจดมงหมายสงสด ของศาสนานนดวย

สงเสรมสนบสนนดานนโยบาย และงบประมาณใหเกดองคกร คณะบคคล หรอสมชชาตวแทนสอจากศาสนาตาง ๆ เพอสราง ขบเคลอน และก ากบดแลมาตรฐานจรยธรรมทางศาสนา

๗๙

การก าหนดมาตรฐานจรยธรรมของสอมวลชนในการเผยแผศาสนาอยางสรางสรรค พรอมกลไกก ากบดแลท าหนาทสงเสรม สนบสนน ใหเกดความรความเขาใจ และการยดถอมาตรฐานจรยธรรมดงกลาว รวมทงสงเสรมสนบสนนใหมกลไก ดแลมาตรฐานจรยธรรม ของสอสารมวลชนในการเผยแผศาสนาของแตละศาสนาทเปนมาตรฐานกลาง

มาตรการปฏรป (Reform

Initiatives)

สงเสรมและสนบสนนใหประชาชนมสวนรวมในการแลกเปลยนความรทางศาสนา ในเชงสรางสรรค

ขนตอน สงเสรมใหประชาชนมความรเทาทนสอทรายงานหรอน าเสนอเกยวกบประเดน ทางศาสนา ตลอดจนมความสามารถในการศกษาคนควาหาความรดวยตนเอง ผานอนเทอรเนต ซงเปนคลงความรอนส าคญทงในระดบชาตและระดบโลก อนจะท าให เปนการเปดมโนทศนของตนใหกวางขวางถงในระดบศาสนาเปรยบเทยบอกดวย

จดการสงเสรมใหเยาวชนมการเรยนร และเปนพลเมองตนรทางดานศาสนา เรงผลกดนใหมการสงเสรมและสนบสนนใหประชาชนมสวนรวมในการแลกเปลยน

ความรทางศาสนาในเชงสรางสรรค เชน การจดประกวดหนงสนทางศาสนา ประกวด วาดภาพทางศาสนา จดประกวดเกมความรทางศาสนา ประกวดเรยงความ ค าขวญ ทางศาสนาในวาระโอกาสอนส าคญ โดยใหรางวลเชน การไปนมสการสงเวชนยสถาน ณ ประเทศอนเดย ซงเปนการเสรมแรงบนดาลใจทางศาสนาใหเขมขนยงขน

รณรงคใหประชาชนใชสอสงคมออนไลนในการแลกเปลยนความรทางศาสนา อยางสรางสรรค กลาวคอสอสารดวยเหตผล มากกวาอารมณ รวมทงการสอนการไหว การกราบอยางถกวธ น าเสนอค าแปลบทสวดทรอยกรองอยางไพเราะ สอนการตงค าถามทางศาสนาและหาค าตอบดวยตนเองมาแลกเปลยนกนผานสอสงคมออนไลน

การจดหองเรยนเสมอนจรง (Virtual Classroom หรอ Smart Classroom) หรอหองเรยนศลธรรมออนไลน โดยใหโรงเรยนและองคกรศาสนาทมความพรอมจดสรรเวลาหนงชวโมงในหนงอาทตยจดหองเรยนดงกลาว โดยเรมตนท า Pilot Project กบกระทรวงศกษาธการในโครงการ Smart Classroom เพอหารปแบบส าหรบการพฒนา ใหมประสทธภาพยงขนไปในอนาคต

ผรบผดชอบด าเนนการ

ส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต และองคกรศาสนาตาง ๆ องคกรเผยแผศาสนา และสอมวลชนของศาสนาตาง ๆ คณะกรรมการกจการกระจายเสยง กจการโทรทศน และกจการโทรคมนาคมแหงชาต (กสทช.) และ

องคกรหรอสมาคมทางดานสอมวลชนตาง ๆ -------------------------------

๘๐

ภาคผนวก ง

การจดกจกรรมการศกษาดวยหลกศาสนธรรมในพระพทธศาสนา

๘๑

ภาคผนวก ง การจดกจกรรมการศกษาดวยหลกศาสนธรรมในพระพทธศาสนา

--------------------------

๑. หลกการและเหตผล พระปฐมบรมราชโองการเนองในพระราชพธบรมราชาภเษก ๕ พฤษภาคม ๒๔๙๓ “เราจะครอง

แผนดนโดยธรรม เพอประโยชนสขแหงมหาชนชาวสยาม” จะเปนจรงขนมาได ถาขาราชการ เหลาพสกนกรเปน ผฝกฝนตนดวยธรรมะ ศกษาธรรมะ และปฏบตธรรมะ สถานศกษาจงเปนสถานทใหการศกษาและอบรมบมนสย ใหเยาวชนดวยหลกธรรม จงจะเปนผทมความรคคณธรรม มความมนคงในอารมณ อยในสงคมอยางมความสข และใชสตปญญาอยางสรางสรรค แตสงทประจกษในปจจบนน ปรากฏวาสถาบนการศกษาไมประสบความส าเรจ ในภารกจการสรางคนใหเปนคนดมธรรมะทแทจรงได ปญหาทพบเหนตามสอหนงสอพมพและสอออนไลนตาง ๆ ไดแก ปญหาการใชความรนแรง ทะเลาะววาท ยาเสพตด การพนน มเพศสมพนธกอนวยอนควร เยาวชนไทย ทองในวยเรยนสงสดเปนอนดบหนงของเอเชย และเปนอนดบสองของโลก ตามมาดวยปญหาโรคเอดส ปญหาการท าแทง ฯลฯ เยาวชนตกเปนเหยอของความรนแรง และอกสารพดรปแบบ ซ งนบวนจะทวความรนแรงมากขน ลกลามไปทวประเทศและทวโลก ทงน เปนเพราะขาดการปฏรปการสรางคน สถาบนการศกษาขาดความรและตระหนกทจะน าเอาหลกธรรมของศาสนาไปประยกตใช ทจะท าใหผเรยนเกดความเกรงกลวและละอายตอบาปและซมซบเขาไปเปนนสยของผเรยนอยางถาวร

๒. ประเดนการศกษา การฝกอบรมนกเรยนดวยหลกธรรมในพระพทธศาสนา ๓. วธการพจารณาศกษาและขอคนพบ ๓.๑ ศกษาแนวทางการพฒนาคนในชาต ซงพบวาใชการบรรพชาอปสมบท และการอบรมเดกและสตร เปนการสรางความเปนปกแผนแกชาต เพราะปลกฝงส านกหนาทพลเมองและศลธรรม โดยยดหลกธรรม ค าสงสอนของพระสมมาสมพทธเจาเปนหลกจงไดถอเปนธรรมเนยมปฏบตสบตอมาถงปจจบนวาเมอเดกชายอาย ๗ ขวบ ใหบวชเปนสามเณรศกษาเลาเรยนธรรมะ ถาอาย ๒๐ ป ตองบวช ๑ พรรษากอนเขารบราชการ หรอท างาน หรอครองเรอน ท าใหเปนผมศลธรรมประจ าใจไวสอนตนเอง ครอบครว และด าเนนชวตถกตองตามท านองคลองธรรม เปนเหตใหมความเหนถกเสมอกน มศลเสมอกน จงไมมการเอารดเอาเปรยบกน ความปรองดองสามคคเปนปกแผนของคนในชาตจงจะเกดขน ๓.๒ ศกษาหลกสตรการอบรมพบวา ประกอบดวยการฝกปฏบตจากกจวตรกจกรรมชวตทฝกความรบผดชอบตอหนาทพลเมองและศลธรรม ตามหลกทศ ๖ และพระธรรมวนย โดยปฏบตเปนกจวตรคอฝกฝนตนเองเปนประจ า เนอหาการฝกมาจากพระธรรมวนย และเสขยวตร ตลอดจนขนบธรรมเนยมประเพณวฒนธรรมไทย โดยมเนอหา ดงน

๘๒

๑) ความยงใหญของพระสมมาสมพทธเจา ๒) การรกษาศล (ความดพนฐาน ๕ ประการ) ๓) การเจรญสมาธภาวนา ๔) ความจรงของชวต : กฎแหงกรรม, มรรคมองค ๘, ทกข ๔ ๕) การด าเนนชวตทประเสรฐส าหรบฆราวาส ๖) หนาทพลเมองตามหลกทศ ๖ (สงคาลกสตร) ๓.๓ ระหวางการอบรมมกจกรรมฝกปฏบตจรงในภาคสนาม ๓.๔ จากการประเมนการด าเนนโครงการ นกเรยนทเขารบการอบรมประเมนตนเองซงมผล ดงน ๑) นกเรยนสามารถเปนตนแบบดานศลธรรม มคณธรรมพนฐาน ในระดบมาก ๒) นกเรยนเปนชาวพทธ รจกท าทาน รกษาศลและนงสมาธได ในระดบมากถงมากทสด ๓) นกเรยนมความสามารถในระดบมาก ในการสรางเครอขายผน าตนแบบดานศลธรรมได ๔) การอบรมสามารถสรางความมจตอาสาใหเกดขนกบนกเรยนไดในระดบมากทสด ๕) การอบรมสามารถสรางจตส านกดานการอนรกษพลงงานและสงแวดลอมในสถานศกษาและชมชนได ในระดบมากถงมากทสด ๖) ผลจากการทนกเรยนไดมาอบรม คาดวาจะท าใหโรงเรยนสนบสนนการท ากจกรรมดานศลธรรมของนกเรยนมากขน ในระดบมาก ๗) นกเรยนสามารถเปนผน าความดสากลในโรงเรยน หรอครอบครว หรอชมชนไดในระดบมาก ๓.๕ เปนการพฒนาเยาวชนโดยวดเปนแกนหลกในการฝกฝนอบรมภายใตการมสวนรวมปฏบตการของครอบครว และชมชน ๓.๖ กจกรรมการอบรมตามโครงการฯส าหรบนกเรยนชายมการบรรพชาเปนสามเณร นกเรยนระหวางการฝกอบรม ใชโรงเรยน ใชวด ใชศนยปฏบตธรรม ศนยอบรม เปนสถานทฝก โดยมสถานศกษาท าหนาทรบผดชอบพานกเรยนเขารวมโครงการ ใชเวลาอบรม ๑๐ - ๒๑ วน ตดตอกน ในชวงปดภาคเรยน โดยมพระภกษเปนวทยากรใหการอบรม และมผปกครองและครเปนผชวยเหลอ ๓.๗ ไดรบการสนบสนนงบประมาณ จากองคกรปกครองสวนทองถน ผปกครองนกเรยน และ รบบรจาคจากผมจตศรทธา ๓.๘ แผนและหลกสตรโครงการฝกอบรมนกเรยนดวยหลกธรรมในพระพทธศาสนา ๑) วตถประสงค เปนการพฒนากระบวนการเรยนร และปฏบตความด พนฐาน ๕ ประการ เพอสรางนสยรบผดชอบตอหนาทพลเมองและศลธรรมแกเยาวชน ๒) วธการฝกอบรม ๒.๑) มหลกการฝกทตองครบองค ๔ คอ มบคคลตนแบบ สอนใหร ฝกคดใหเขาใจ และปฏบตดวยความเขาใจ ๒.๒) กจกรรมฝกรบผดชอบตอตนเอง เชน ท าความสะอาดรางกาย สมบตสวนตวจด เกบ ใช รกษา สมบตสวนตว การขบถาย ออกก าลงกาย อรยาบถ ๒.๓) กจกรรมฝกความรบผดชอบตอบคคลรอบขาง เชน ท าความสะอาดทอยอาศย สมบตสวนตว ฝกจดระเบยบความคด ฝก พดวาจา สภาษต ฝกเสขยวตรตามพระธรรมวนย ฝกมารยาทไทย

๘๓

๒.๔) ฝกกจกรรมใหรบผดชอบตอโรงเรยน/ชมชน เชน ฝกกจกรรมหนาเสาธง (รองเพลงชาต) ฝกมารชชงความด ท าความสะอาดสถานทสวนรวม ขยนขนแขง ไมเกยจคราน ไมคบมตรเทยม คบแตมตรแท ตงใจเรยน แตงกายถกระเบยบ

๒.๕) ความรบผดชอบตอพระพทธศาสนา เชน เจรญสมาธ สวดมนต บวช รกษาศล ฟงธรรม ๒.๖) ตอชาต พระมหากษตรย ดวยการปฏบตหนาทพลเมองและศลธรรมอยางเครงครด

๓) การตดตามและการประเมน จะตองตดตาม ดแล ใหค าแนะน าอยางสม าเสมอ - ประเมนตามสภาพจรงจากทมงานในชมชน โดยประเมนนกเรยน ดานความสะอาด ดานความเปนระเบยบ ของสมบตสวนตว สวนรวม ดานความสภาพ ดานการตรงเวลา และดานรกการเจรญสมาธ ๔) ผลงานทเกดขนจรง - กระตนเศรษฐกจ ชมชน - มหภาค อยางเหนผลทนท - ยกก าลงใจคนทงชาต - มนกเรยนชายศกษาธรรมดวยการอบรมและบวชเปนสามเณรทวประเทศ - มนกเรยนหญงไดศกษาธรรมดวยการเขาคายอบรมถอศล รกษาศล เกดขนทวประเทศ - เยาวชนชาย-หญง มความรบผดชอบตอตนเอง บคคลรอบขาง โรงเรยน ชมชน ชาต - พระพทธศาสนามนคง

๔. ขอเสนอแนะและแนวทางการด าเนนงาน

๔.๑ จดใหมปราชญดานศาสนาประจ าโรงเรยน ท าหนาทเลขานการคณะกรรมการขบเคลอนโครงการฝกอบรมนกเรยนดวยหลกธรรมในพระพทธศาสนา โดยการสนบสนนงบประมาณคาตอบแทน ใชสอย และวสดจากองคกรปกครองสวนทองถน

๔.๒ จดใหมการฝกอบรมหรอบรรพชาอปสมบท ทกโรงเรยน โดยมมหาเถรสมาคม เจาคณะพระสงฆาธการทกวดเปนประธานหลกในการอบรมตามโครงการฝกอบรมนกเรยนดวยหลกธรรมของศาสนาปลกฝงความรบผดชอบตอหนาทพลเมองและศลธรรม

๔.๓ ใหคร ผทรงวฒ พระภกษและผปกครองเปนวทยากร ด าเนนการฝกอบรม ๔.๔ ครทกคนและผปกครองทเปนพเลยงตองผานการฝกการเปนพเลยงมตรแท ๔.๕ นกเรยนทจะจบการศกษาแตละระดบผานการอบรมตามหลกสตร ๓ สปดาหดงน

๑) ระดบประถมศกษา (ป.๖) เขาคายฝกอบรมตามโครงการฝกอบรมนกเรยน ดวยหลกธรรมทางศาสนา ๑ ครง ๒) ระดบมธยมศกษาตอนตนเขาคายฝกอบรมตามโครงการฝกอบรมนกเรยน ดวยหลกธรรม ของศาสนา ๑ ครง ๓) ระดบมธยมศกษาตอนปลาย (ม.๖) เขาคายฝกอบรมตามโครงการฝกอบรมนกเรยน ดวยหลกธรรมของศาสนา ๑ ครง ๔) ระดบอดมศกษาเขาคายฝกอบรมตามโครงการฝกอบรมหรอบรรพชาอปสมบท ๑ พรรษาหรอตามโครงการฝกอบรมนกเรยน นกศกษาดวยหลกธรรมของศาสนา ๑ ครง ๔.๖ การจดกจกรรมหนาเสาธง โรงเรยนมแนวปฏบตดงน

๘๔

๑) รองเพลงชาตดวยเสยงของนกเรยนเอง ๒) สวดมนตบชาพระรตนตรยดวยเสยงของนกเรยนเอง ๓) สมาทานศล ๕ ดวยเสยงของนกเรยนเอง ๔) ทหาร ต ารวจ ขาราชการในทองถน ผน าชมชน พระสงฆ ผปกครองทเปนตนแบบทด

ผลดเปลยนมาใหโอวาทแกนกเรยน ๕ - ๑๐ นาท ทกวน ๕) ฝกจดระเบยบแถวแบบมารชชงความด ตามแบบของทหารทกสปดาห ๖) ทกวนสดสปดาหใหสวดมนตตามระเบยบกระทรวงศกษาธการ และจบดวยการรองเพลง

สรรเสรญพระบารม ๗) กจกรรมหนาเสาธงและสวดมนตวนศกรสดสปดาห ใหถอเปนรายวชาทมหนวยการเรยนมผลการเรยนเปนเกรด ๔, ๓, ๒, และ ๑

๓.๗ กจกรรมฝกความรบผดชอบตอหนาทพลเมองและศลธรรมเปนกจกรรมหลกทครและนกเรยนถอปฏบตประกอบดวย กจกรรมในชวตจรงทจะตองปฏบตทงทบาน โรงเรยน และชมชน ใหเปนกจกรรมทเนนเรองความสะอาด ความมระเบยบ ความสภาพ การตรงตอเวลา และการเจรญสมาธภาวนา และใหถอเปนเกณฑพจารณาความดความชอบของครดวย ๓.๘ กจกรรมฝกความรบผดชอบตอหนาทพลเมองและศลธรรมทงตอตนเอง ตอบคคลรอบขาง ตอโรงเรยน/ชมชน ตอพระพทธศาสนา ตอชาตและพระมหากษตรย

๓.๙ ปรบเกณฑการเลอนวทยฐานะครดงน ๑) ใหยกเลกการท าวจยซงเปนสวนหนงของการเลอนวทยฐานะ ๒) ใหครเขยนแผนการสอนทครออกแบบแผนเองและเขยนตามความเปนจรงทครสอน

เปนหลกฐานประกอบการเลอนวทยฐานะ ๓) การประเมนแผนการสอนใหประเมนดงน

๓.๑) ประเมนพฤตกรรมความสะอาด ความเปนระเบยบ ความสภาพ การตรงตอเวลา มจตเปนสมาธ ของนกเรยนทชนเรยน ทโรงเรยน ทบาน และทวด โดยมคณะกรรมการชมชนเปนผประเมนผลของแผนการสอน คณะกรรมการชมชนประกอบดวย บคคลตนแบบ ตอไปน พระสงฆ ทหาร ต ารวจ ผปกครองนกเรยน คร ผน าชมชน

๓.๒) ใหประเมนผลแผนการสอนทผลสมฤทธการเรยนของนกเรยนวาเปนไปตามวตถประสงคทกระทรวงศกษาธการก าหนดไวในแตละรายวชา ๕. ขอดทเกดขนจากโครงการการฝกอบรมนกเรยนดวยหลกธรรมของศาสนา ๕.๑ สามารถแกไขปญหาครอบครวแตกแยก ครอบครวลมเหลวจะลดลง สงผลใหบตรหลานและเยาวชนไดรบการดแลอบรมเลยงด มภมคมกนอบายมขและสงเลวรายทงหลายในสงคม ทประสบอยในปจจบนได ๕.๒ ผบรหารสถานศกษา ครอาจารยจะไดรบการฝกอบรมใหสามารถเปนครผสอน พอแมผปกครองของนกเรยนได และเปนแบบอยางเรองครอบครวอบอนใหกบชมชนในทองถนของตนเองได

๘๕

๕.๓ นกเรยน นกศกษาเมอไดรบการฝกอบรมดวยการเขาคายอบรมหรอบรรพชาอปสมบทแลว จะเปนผมนสยด ใฝเรยนร ปญหาการหนเรยน สอบตก กจะหมดไป เปนการปฏรปการศกษาทถงตวนกเรยน อยางเปนรปธรรมและไดผล ๕.๔ เกดการศกษาคนควา วจย เรองการปฏรปครอบครว ปฏรปการสรางคนขนในสถาบนการศกษาตงแตระดบการศกษาขนพนฐาน จนถงระดบอดมศกษา ๕.๕ พระภกษสงฆจะพฒนาตนเองใหเปนครสอนศลธรรมไดอยางมประสทธภาพ สามารถแกปญหาพระภกษสงฆทประพฤตตนไมเรยบรอยได ๕.๖ การบรหารการคณะสงฆจะมการเปลยนแปลงไปในทศทางทจะบรการสงคมดวยดวยการจดกจกรรมการบรรพชาอปสมบทใหกบนกเรยน นกศกษา ๕.๗ ผบรหารองคกรศาสนาอน ๆ กจะมการปรบปรงโครงการน าหลกค าสอนในศาสนานน ๆ มาสนกเรยนและศาสนกของตนจะเกดความรวมมอระหวางศาสนาทกศาสนาอยางเปนรปธรรม ๕.๘ องคกรปกครองสวนทองถน สวนราชการตาง ๆ และภาคเอกชนจะมชองทางเขามารวมมอ ไดอยางเตมท และสามารถทจะคดคนดทผานการบรรพชาอปสมบทดวยหลกการใหมน เขามาสองคกรของตนได ๕.๙ ภาคการเมอง ประชาชนกจะสามารถเลอกบคคลเขามาบรหารประเทศ บรหารทองถนจากคนทเขามารวมมอในการจดอบรมนกเรยนดวยหลกธรรมของศาสนา หรอมกจกรรมการบรรพชาอปสมบทและการฝกอบรมนกเรยนทกคน ซงเปนกจกรรมสรางคนใหมศลธรรมครอบคลมทกภาคสวน ๕.๑๐ นกเรยนทเขารวมโครงการและผานการประเมน ไดรบการปลกฝงคานยม ๑๒ ประการ ตามนโยบายของคณะรกษาความสงบแหงชาต ๖. ขอเสนอและวธด าเนนการ ๖.๑ สงเสรมและผลกดนใหเกดคณะท างานพฒนาศกยภาพสถานศกษาในการบรณาการหลกศาสนธรรมในการจดการศกษาทกระดบ โดยความรวมมอของบาน วด โรงเรยน (บวร) หรอ บาน โรงเรยน มสยด (บรม) และองคกรของรฐทกภาคสวน โดยมสถานศกษาเปนหนวยประสานงาน โดยวธด าเนนการ ดงน ๑) จดตงคณะท างานพฒนาศกยภาพสถานศกษาในการบรณาการหลกศาสนธรรมในการจดการศกษาทกระดบ โดยความรวมมอของบาน วด โรงเรยน หรอ บาน โรงเรยน มสยด และองคกรของรฐทกภาคสวน ๒) ก าหนดบทบาทหนาทและความรบผดชอบของคณะท างานทจดตงขน ใหมบทบาทในการสงเสรมศาสนธรรมตอการเรยนการสอน พรอมเชอมโยงไปสวด องคกรของรฐทกภาคสวนและชมชนพนท ๓) ก าหนดใหมการพฒนาศกยภาพ ประเมนผล และตดตามผล พรอมรายงานผลไปยง สวนงานทเกยวของ พรอมทงรวมกบวด องคกรของรฐทกภาคสวนและชมชนพนท จดท าแผนพฒนา และปรบปรงแกไขปญหาทเกยวของกบการเรยนการสอน และกจกรรมทางศาสนาในพนทอยางเปนระบบ ๖.๒ สงเสรมและผลกดนใหเกดศนยการเรยนรศาสนธรรมแบบบรณาการอยางครบวงจรและทนสมย ทงในสวนกลาง สวนภมภาค และในสถานศกษาหรอวดทกแหง เพอใหเดก เยาวชน และประชาชนเกดการเรยนร ศาสนธรรมตลอดชวต โดยมวธด าเนนการ คอ ก าหนดนโยบายใหทกชมชนจดตงศนยกลางการเรยนรทางศาสนา พรอมเปนกลไกในการเชอมโยงการจดการเรยนการสอนทางดานศาสนาของสถานศกษา และกจกรรมทางศาสนากบทกภาคสวนในพนท

๘๖

๖.๓ สถานศกษาทกแหงตองมผน าจตวญญาณ เปนปราชญประจ าโรงเรยน ท เปนตนแบบ เปนทยอมรบและศรทธาของชมชนในพนทนน ๆ เพอถายทอด เชอมโยงองคความร-กจกรรมทางศาสนา พฒนาครและบคลากรทางการศกษา ตลอดจนขบเคลอนสถานศกษา ชมชน และหนวยงานทกภาคสวนพนทให โดยมวธด าเนนการ ดงน ๑) ใหสถานศกษาและชมชนรวมกนเฟนหา สงเสรม พฒนาและรกษาผน าทางจตวญญาณ (นกปราชญทางดาน ศาสนา ทพรอมทงความด ความเกง และความเปนนกปฏบตการ) อยางนอย ๑ คน ตอโรงเรยนหรอชมชน ๒) จดสรรอตราก าลง เพอบรรจผน าทางจตวญญาณ เปนอาสาสมคร หรอเจาหนาท โดยใหบทบาทหนาทชดเจนเหมอนอนศาสนาจารยในกองทพ ๓) การจดกจกรรมทางศาสนาของสถานศกษา วด องคกร ของรฐทกภาคสวนและชมชน ในพนทตองรวมกนกบผน าทางจตวญญาณ (นกปราชญทางดานศาสนา) ของสถานศกษา เพอใหเกดเปนแนวปฏบตในทศทางเดยวกน ๖.๔ พฒนาระบบการผลตคร และการตอใบประกอบวชาชพคร ใหมเกณฑมาตรฐานดานศลธรรมและการสอนหลกศาสนธรรมแบบบรณาการ โดยมวธด าเนนการ ดงน ๑) ใหเพมมาตรฐานดานการสอนหลกศาสนธรรมแบบบรณาการ ในการสอบมาตรฐานวชาชพคร สถาบนการผลตคร ตองมรายวชาการสอนหลกศาสนธรรมแบบบรณาการเปนวชาบงคบ โดยเนอหาหลกสตรตองผานความเหนชอบจากมหาเถรสมาคม ๒) การตอใบประกอบวชาชพคร ตองมหลกฐานดาน มาตรฐานการปฏบตตนทชดเจน เชน มสมดบนทกความเปนครด หรอมหลกฐานการไปปฏบต ธรรมหรอปฏบตกจกรรมความดทเหนเปนรปธรรม ๓) การเลอนวทยฐานะของคณคร อนญาตใหคณครไมวาจะสอนกลมสาระการเรยนรใด กสามารถท าผลงานดานศลธรรม คณธรรมจรยธรรมได ๖.๕ สงเสรมและผลกดนใหสถานศกษาทกแหงมหลกสตร และการจดการเรยนการสอน ทเนนการน าหลกศาสนธรรมมาปฏบตจรงในชวตประจ าวน เพอการสรางนสยดพนฐาน หนาทพลเมอง ศลธรรม คณธรรมจรยธรรม ตงแตระดบปฐมวย จนถงระดบอดมศกษา โดยมวธด าเนนการ ดงน ๑) ก าหนดใหทกสถานศกษาตองมแบบแผนกจวตรความด ทนกเรยนปฏบตเปนประจ าทกวน และกจกรรมบ าเพญประโยชน ทงทบาน ทโรงเรยน และทชมชน พรอมการตดตาม ประเมนผล ยกยองใหก าลงใจ ๒) ก าหนดใหทกสถานศกษาตองมหลกสตรการเรยนรหลกศาสนาดวยการปฏบตจรง อาจเปนกจกรรมเสรมหลกสตร หลกสตรสถานศกษา หรอหลกสตรคขนานกได เชน การบรรพชาสามเณรภาคฤดรอนส าหรบนกเรยนชาย หรออบรมศลจารณส าหรบนกเรยนหญง หรออบรมคณธรรมตามหลกศาสนาของตน เปนเวลาอยางนอย ๒๑ วนตดตอกน ในชวงปดภาคฤดรอน โดยการสนบสนนของวด ก านน ผใหญบาน องคการบรหาร สวนต าบล ฯลฯ ๓) จดใหมวชาครอบครวอบอน เพอสอนการเลยงลกทถกวธใหแกคณะกรรมการสถานศกษา สมาคมผปกครอง และผปกครองนกเรยน

๘๗

๔) สงเสรมใหศกษา วจย และน าผลการวจยเกยวกบวธการ เทคนค และกระบวนการถายทอดความร มาใชพฒนาการเรยนการสอน พฒนาสอการเรยนร ดานศาสนาใหเหมาะสมในแตละหลกสตร และระดบของการศกษา ๖.๖ สงเสรมและสนบสนนใหนกเรยนบวชเรยนตามหลกสตรของการคณะสงฆเปนหลกสตรคขนาน กบหลกสตรของกระทรวงศกษาธการ โดยมวธด าเนนการ ดงน ๑) ตรากฎกระทรวงก าหนดใหการจบหลกสตรการศกษา นกเรยนตองผานการอบรมดวย หลกศาสนธรรมหรอการบรรพชา อยางนอยชวงระดบละ ๑ ครง จงจะจบหลกสตรการศกษา ดงน - ระดบประถมศกษา (ป.๖) อบรมหรอบรรพชา อยางนอย ๑ ครง - ระดบมธยมศกษาตอนตน (ม.๓) อบรมหรอบรรพชา อยางนอย ๑ ครง - ระดบมธยมศกษาตอนปลาย (ม.๖) อบรมหรอบรรพชา อยางนอย ๑ ครง ๒) รฐบาลสนบสนนทนการศกษาแกสามเณรทบวชเรยนตอ จนกระทงจบการศกษาขนสงสด ตามศกยภาพของแตละรป ๖.๗ การใหความส าคญของเกยรตบตร การใหความส าคญของประกาศนยบตรทผานการอบรม หากจะใหทกฝายเหนความส าคญของการฝกฝนตนเองและครอบครวและเกดคานยม ๑๒ ประการ จ าเปนตองมมาตรการจงใจส าหรบนกเรยนและครอบครวทตงใจฝกฝนตนเอง หากผานเกณฑทก าหนด จะไดรบเกยรตบตร ดงน ๑) นกเรยนทผานตามเกณฑตามกจกรรมการฝกฝนตนเองประจ าวนและผานการอบรม ๑ ครง ในแตละชวงชน จะไดรบเกยรตบตรผานการอบรม ๒) ผปกครองและสมาชกทกคนในบาน (ยกเวนเดกอายต ากวา ๑๐ ป ผสงอายและผพการ) หากไดฝกฝนตนเองตามกจวตร เมอประเมนผานเกณฑ ครอบครวนจะไดรบเกยรตบตรครอบครวอบอน นกเรยนคนใด ทไดรบเกยรตบตรทง ๒ ประเภท มสทธใชเกยรตบตรแสดงเพอขอสทธในการด าเนนการ ดงน ๒.๑) ใชสทธในการขอรบคปองน าไปช าระคาบ ารงการศกษาตามนโยบายเรยนฟร ๒.๒) สามารถใชประกอบในการกเงนเรยนจากกองทนใหกยมเพอการศกษา (กยศ.)

๓) ยนเพอท างานในภาคราชการ หรอภาคเอกชนทตองการคดคนด ๔) ใชส าหรบการคดนกเรยนเขาเรยนใน ระดบตาง ๆ ทกสาขาคณะวชาตาง ๆ ทงในสถาบน

อดมศกษา และในสถาบนอนๆ ๕) ใชประกอบการขอจดทะเบยนสมรส

--------------------------

๘๘

ภาคผนวก จ

การจดกจกรรมพฒนาผเรยนดวย “กจกรรมมารชชงความด”

๘๙

ภาคผนวก จ การจดกจกรรมพฒนาผเรยนดวย “กจกรรมมารชชงความด”

--------------------------

๑. หลกการและเหตผล ดวยมลนธครของแผนดน องคกรทเกดขนจากการรวมกลมกนของผบรหารการศกษา คร และ

บคลากรทางการศกษา ทมจตอาสา เลงเหนปญหาทเกดขนกบเดกและเยาวชนไทยในสถานศกษาทวประเทศ เชน ขาดเรยน เรยนไมเกง สอบตก เสพสงเสพตด ชสาว ตงทองท าแทง ทะเลาะววาท ฯลฯ จงไดรวมกนวจย พฒนา คดคนนวตกรรม เพอพฒนานสยเดกและเยาวชน ใหสมบรณทงทางรางกาย จตใจ มความรคคณธรรม และ มวฒนธรรมในการด ารงชวต ในการนมลนธครของแผนดน ไดจดโครงการ “มารชชงความด” เปนการกระตนใหทกภาคสวนและสถานศกษาทกแหง ไดตระหนกและเอาใจใสในการอบรมบมนสยนกเรยนใหมนสยดททกคนตองการ ผานนวตกรรมกระบวนการมารชชงความด โดยการแปรแถวประกอบดนตร และมระบบพฒนาทกษะความดสากล อนไดแก นสยรกความสะอาด ความเปนระเบยบ ความสภาพนมนวล ความตรงตอเวลา และมจตใจทเปนสมาธ

๒. วตถประสงค

๒.๑ เพอสงเสรมและสนบสนนใหสถานศกษาระดบการศกษาขนพนฐาน อบรมบมนสยนกเรยน ผานนวตกรรมกระบวนการมารชชงความด

๒.๒ เพอสงเสรมและสนบสนนใหสถานศกษาระดบการศกษาขนพนฐาน มระบบพฒนาทกษะความดพนฐาน ๕ ประการ

๒.๓ เพอสงเสรมใหนกเรยน ไดใชเวลาวางใหเปนประโยชน มเวทแสดงออกซงความสามารถ มความภาคภมใจความรความสามารถของตน

๓. เปาหมาย

๓.๑ โรงเรยนทกสงกดทจดการศกษาขนพนฐาน ไมนอยกวา ๕๐๐ โรงเรยน (ปการศกษา ๒๕๕๘) น านวตกรรมกระบวนการมารชชงความดไปพฒนานกเรยนและสถานศกษา

๓.๒ โรงเรยนทกสงกดทจดการศกษาขนพนฐาน ไมนอยกวา ๒๐๐ โรงเรยน เขารวมประกวด มารชชงความด

๔. ประเภทการประกวด

๔.๑ ประเภทประถมศกษา (นกเรยนชน ป.๑ - ป.๖) ๔.๒ ประเภทโรงเรยนขยายโอกาสทางการศกษา (นกเรยนชน ป.๑ - ม.๓) ๔.๓ ประเภทมธยมศกษาตอนตน (นกเรยนชน ม.๑ – ม.๓) ๔.๔ ประเภทมธยมศกษาตอนปลาย (นกเรยนชน ม.๔ - ม.๖)

๙๐

๕. การแปรแถวมารชชงความด ๕.๑ จ านวนนกเรยนทมละ ๔๕ คน โรงเรยนสามารถสมครไดมากกวา ๑ ทม ๕.๒ เวลาทใชในการแสดงการประกวดไมนอยกวา ๕ นาท และไมเกน ๗ นาท ๕.๓ แปรแถวดวยทาทองอาจสงางาม สภาพเรยบรอย สวยงาม เปนแถว เปนแนว ๕.๔ การแตงของนกเรยนทเขาประกวดมารชชงความด ใหใชชดของนกเรยนทปรากฏในระเบยบของ

โรงเรยน ๕.๕ อปกรณประกอบการแสดง อนญาตเพยงถงมอและธงเทานน ๕.๖ ใชเพลงและดนตรประกอบการแปรแถว แทนการบรรเลงดวยเครองดนตร โดยมเพลงบงคบคอ

เพลง “โลกตองดดวยมอเรา” (ดาวนโหลดเพลงไดท *๔๙๑๕๗๙ แลวโทรออก) ๕.๗ การแสดงตองท าใหเหนความดพนฐาน ๕ ประการทมอยในตวผเรยน และสถานศกษา ๕.๘ ใชงบประมาณในการฝกซอมอยางประหยด

๖. ขนตอนการด าเนนโครงการ ๖.๑ สมครเขารวมโครงการ ดาวนโหลดใบสมครไดท www.gmcthailand.org และสงไปทอเมล

958842@gmail.com ภายในวนท ๓๐ กนยายน ๒๕๕๘ หรอ กอนการแขงขนระดบจงหวดของทาน ๑๐ วน ๖.๒ สงครผรบผดชอบโครงการมารชชงความด เขาสมมนาเชงปฏบตการ ๓ วน ๒ คน ประมาณเดอน

มถนายน - กรกฎาคม - สงหาคม - กนยายน (เฉพาะโรงเรยนทสนใจและรบจ านวนจ ากด) ๖.๓ ฝกนกเรยนตามกระบวนการมารชชงความด และพฒนาโรงเรยนอยางเปนรปธรรม และยงยน ๖.๔ สงเอสารการประกวดตามก าหนด ๖.๕ คณะกรรมการเยยมโรงเรยน ๖.๖ สงนกเรยนเขารวมประกวดมารชชงความด ระดบจงหวด ระดบภาค และระดบชาต ๖.๗ รบถวยพระราชทาน โลรางวล และทนการศกษา

๗. ขนตอนการประกวด ระดบการคดเลอก โรงเรยนทเขารวมประกวด ชวงเวลาการประกวด

ระดบจงหวด โรงเรยนทสนใจและสมครเขาประกวด สงหาคม - ตลาคม ๒๕๕๘

ระดบภาค โรงเรยนทชนะเลศระดบจงหวด ธนวาคม ๒๕๕๘

ระดบชาต โรงเรยนทไดรบรางวลเหรยญทอง อนดบท ๑ – ๓ ในระดบภาค

กมภาพนธ ๒๕๕๘

๙๑

๘. เกณฑการใหคะแนน

กจกรรมการประกวด ระดบและการใหคะแนน

ระดบจงหวด ระดบภาค ระดบชาต

ระบบพฒนาทกษะความดพนฐาน ๕ ประการ ของสถานศกษา

๖๐ ๕๐ ๔๐

พฤตกรรมนกเรยนกอนและหลงการแปรแถว ในวนประกวด

๑๐ ๑๐ ๑๐

การแปรแถวมารชชงความด ในวนประกวด ๓๐ ๔๐ ๕๐

รวม ๑๐๐ ๑๐๐ ๑๐๐

๘.๑ ระบบการพฒนาทกษะความดพนฐานของโรงเรยน ๑) สงเนอหาเพอประกอบการลงพนทเยยมสถานศกษา จ านวน ๑๐ หนากระดาษ เอ๔ จ านวน

๔ เลม ส าหรบคณะกรรมการ ๓ เลม สวนกลาง ๑ เลม เนอหาประกอบดวย - หนาท ๑ ขอมลพนฐานของสถานศกษา นโยบาย วสยทศน หรอพนธกจ ทเกยวของกบ

การสรางความดพนฐาน ๕ ประการและคณะท างานหลก - หนาท ๒ - ๓ ภาพรวมระบบพฒนาทกษะความดพนฐาน ๕ ประการของโรงเรยน

- หนาท ๔ - ๕ การน าความดพนฐาน ๕ ประการสนกเรยนทงโรงเรยน - หนาท ๖ - ๗ ภาพบรรยากาศของโรงเรยนทแสดงถงความดพนฐาน ๕ ประการ - หนาท ๘ - ๑๐ ระบบและกระบวนการฝกแปรแถวมารชชงความด หมายเหต หากเกน ๑๐ หนา คณะกรรมการจะไมพจารณาเอกสารทเกนนน แตยงสามารถเขา

ประกวดได ๒) คณะกรรมการจะไปเยยมสถานศกษาตามเกณฑทก าหนด โดยจะแจงวนเยยมเปนชวงเวลา

(ไมระบวน) ๘.๒ พฤตกรรมนกเรยนกอนและหลงการแปรแถว มารชชงความด ในวนประกวดทงวน การให

คะแนนพจารณาจากสงตอไปน ๑) ความสะอาดของสถานทซงผประกวดใชประกอบกจกรรมตาง ๆ ทกแหงจะตองสะอาด

ไมมขยะ ๒) ความเปนระเบยบ พจารณาจากการเดนแถว การจดระบบหม การจดเกบอปกรณ และ

สมภาระตาง ๆ ใหเปนระเบยบเรยบรอย

๙๒

๓) ความสภาพ ไมมการทะเลาะววาทกนเอง หรอกบโรงเรยนอน หากมจะตดสทธการประกวด และความสภาพในเรองการแตงกาย การพดจา การไมสงเสยง การไมนอนในระหวางวนในทไมเหมาะสม

๔) ความตรงตอเวลา การมารายงานตวพรอมเอกสาร การเตรยมความพรอมกอนการแสดงการจดนทรรศการแสดงผลงาน การอยรวมกจกรรมครบตามก าหนด

๕) ความผองใสของนกเรยน ขณะเดน ท ากจกรรมตางๆ นกเรยนอารมณด ผองใส ยมแยมแจมใส สงางาม ไมแขงเกรง สภาพ ออนนอม มสมาธ มจตอาสาในวนประกวด

๖) ความผองใสของครฝก มอารมณผองใส ไมดดาวากลาวเดกดวยค าหยาบคาย หรอพดคยดวยค าทสอไปในทางเพศ มสมาธ ดแลเอาใจใสนกเรยนดวยจตเมตตา ดแลเดกตลอดเวลาไมทอดทงเดก

๘.๓ การแปรแถว ๑) การแตงกายสะอาด ถกระเบยบ ความตรงตอเวลา ความสภาพนมนวล สมาธ ของผเขาประกวด ๒) ความคดสรางสรรค การแปรแถว การใชเพลง เทคนคการใชอปกรณ การแสดงวฒนธรรม

ทองถน และความดพนฐาน ๕ ประการ ตลอดจนการแกปญหาเฉพาะหนาในการประกวด ๓) การแปรแถวพรอมเพรยง เปนระเบยบสงางาม ดแลวทรงพลง เปนหนงเดยว ๔) เรมและจบการแสดงตามเวลาทก าหนด ๕) ความประหยดของชดและอปกรณการแสดง

๙. เกณฑการตดสน - รอยละ ๘๐ – ๑๐๐ ไดรบรางวลเกยรตบตรระดบเหรยญทอง - รอยละ ๗๐ – ๗๙ ไดรบรางวลเกยรตบตรระดบเหรยญเงน - รอยละ ๖๐ – ๖๙ ไดรบรางวลเกยรตบตรระดบเหรยญทองแดง - ผลการตดสนของคณะกรรมการถอเปนทสด

๑๐. รางวลทไดรบ ๑๐.๑ โรงเรยนทเขารวมการประกวดและผานมาตรฐานทกโรงเรยน จะไดรบทนการศกษา ๑,๐๐๐ บาท

และเกยรตบตรจากโครงการตามผลการประกวด ๑๐.๒ รางวลระดบจงหวด จงหวดทมการจดงานประกวดอยางเปนทางการทกโรงเรยนทเขาประกวดระดบจงหวด

จะไดรบทนสนบสนนการประกวด โรงเรยนละประมาณ ๒,๕๐๐ บาท รางวลชนะเลศ โลรางวลผวาราชการจงหวดและทนการศกษา ๓,๐๐๐ บาท รางวลรองชนะเลศอนดบ ๑ ประกาศนยบตรและทนการศกษา ๒,๐๐๐ บาท รางวลรองชนะเลศอนดบ ๒ ประกาศนยบตรและทนการศกษา ๑,๐๐๐ บาท

๙๓

๑๐.๓ รางวลระดบภาค โรงเรยนทชนะเลศระดบจงหวดและเขาประกวดระดบภาค จะไดรบทนการศกษา ๕,๐๐๐ บาท รางวลชนะเลศ โลรางวลรฐมนตรวาการกระทรวงศกษาธการและทนการศกษา ๑๐,๐๐๐ บาท รางวลรองชนะเลศอนดบ ๑ ประกาศนยบตรและทนการศกษา ๘,๐๐๐ บาท รางวลรองชนะเลศอนดบ ๒ ประกาศนยบตรและทนการศกษา ๕,๐๐๐ บาท ๑๐.๔ รางวลระดบชาต โรงเรยนทชนะเลศระดบเหรยญทอง อนดบ ๑ - ๓ ระดบภาค เขาประกวดระดบชาตจะไดรบ

ทนการศกษา โรงเรยนละ ๘,๐๐๐ บาท รางวลชนะเลศ ถวยพระราชทานและทนการศกษา ๕๐,๐๐๐ บาท รางวลรองชนะเลศอนดบ ๑ ประกาศนยบตรและทนการศกษา ๓๐,๐๐๐ บาท รางวลรองชนะเลศอนดบ ๒ ประกาศนยบตรและทนการศกษา ๒๐,๐๐๐ บาท หมายเหต โรงเรยนทชนะเลศการประกวด สามารถประกวดในปตอไปไดอก ยกเวนไดรบรางวล

ชนะเลศตดตอกน ๒ ป

๑๑. ผลทคาดวาจะไดรบ ๑๑.๑ ยกระดบคณภาพการจดการศกษาดวยระบบพฒนาทกษะความดพนฐาน ๕ ประการ ๑๑.๒ นกเรยนมระเบยบวนย มทกษะความดพนฐาน ๕ ประการ มความรกสมานสามคค มจรยธรรมและ

สขภาพจตทแขงแรง ๑๑.๓ นกเรยนทกคนไดใชเวลาวางใหเปนประโยชน มเวทแสดงออกซงความสามารถ มความภาคภมใจ

ในความรความสามารถของตน

--------------------------

๙๔

ภาคผนวก ฉ

บทความ เรอง “การบรหารงานวดในประเทศไทย :

ความสอดคลองตามหลกธรรมภบาล”

๙๕

ภาคผนวก ฉ บทความ เรอง “การบรหารงานวดในประเทศไทย: ความสอดคลองตามหลกธรรมาภบาล”*

-------------------------- ผชวยศาสตราจารยณดา จนทรสม คณะพฒนาการเศรษฐกจ สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตรไดศกษาการบรหารงานวดในประเทศไทย ซงเปนสวนหนงของการศกษาวจย เรอง “การบรหารการเงนของวดในประเทศไทย” ซงไดเสนอตอส านกวจยสถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร โดยเปนการศกษาการบรหารงานวด ซงเปนนตบคคลประเภทองคการไมแสวงหาก าไร ทมบทบาทส าคญกบสงคมไทยมานาน การศกษาน มวตถประสงคเพอศกษารปแบบ วธการและวเคราะหจดออนและจดแขง ปญหาและอปสรรคของรปแบบการบรหารการเงนของวดไทยทเปนอย การวางกรอบการบรหารการเงนใหสอดคลองกบวตถประสงคของ การด าเนนการวด จะชวยใหการก ากบดแลวดมกรอบแนวทางทชดเจนและใชหลกธรรมาภบาลในการบรหารจดการ เพอสรางความเชอมนของวดจากสาธารณชนน าไปสความยงยนในการพฒนาของวดและพทธศาสนาใน ระยะยาวได โดยผลจากการศกษาพบวา กฎหมายและระเบยบขอบ งคบทมอย เพอกา รบรหารวด ไมเพยงพอทจะท าใหวดมแนวปฏบตในการบรหารทสอดคลองกบหลกธรรมาภบาล เหนไดจากโดยสวนมากยงไมมโครงสรางในการบรหารการเงนของวดทเปนระบบ การจดท ารายงานทางการเงนของวดไมเปนไปตามหลกมาตรฐานบญชทรบรองกนโดยทวไป รวมถงยงไมมการตรวจสอบจากผสอบบญชรบอนญาต การเผยแพรขอมลทางการเงนของวดใหสาธารณะรบทราบยงอยในวงจ ากด หนวยงานของรฐทมหนาทในการก ากบดแลการบรหารการเงนของวด ยงขาดการรวบรวมขอมลอยางเปนระบบ โดยเฉพาะส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาตยงขาดบทบาทในการก าหนดกรอบในการก ากบดแลใหการบรหารจดการทางการเงนของวดสอดคลองกบ หลกธรรมาภบาล อกทงบคลากรยงขาดความรความเขาใจทถกตองเกยวกบการบรหารจดการทด และหลกการบรหารการเงนของผมอ านาจหรอผทไดรบมอบหมายใหด าเนนการภายในวด

* เนอหาในภาคผนวก ฉ นเปนเพยงสวนหนงของบทความ เรอง “การบรหารงานวดในประเทศไทย: ความสอดคลอง

ตามหลกธรรมาภบาล” ซงบทความดงกลาวเปนสวนหนงของรายงานวจย เรอง “การบรหารการเงนของวดในประเทศไทย” ของผชวยศาสตราจารยณดา จนทรสม คณะพฒนาการเศรษฐกจ สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร

๙๖

ตารางท ๑ : ขอมลจ านวนองคกรไมแสวงหาก าไรในประเทศไทย

ประเภทองคกร จ านวนองคการ (แหง) สดสวนองคกร (รอยละ) พ.ศ. ๒๕๔๔ พ.ศ. ๒๕๔๙ พ.ศ. ๒๕๔๔ พ.ศ. ๒๕๔๙

บรการสงคมสงเคราะห สมาคมฌาปนกจสงเคราะห สมาคมการคา หอการคา สมาคมนายจาง สหภาพแรงงาน องคกรศาสนา พรรคการเมอง องคกรเอกชนตางประเทศ

๑๕,๗๖๑ ๓,๔๑๑ ๗๕๘

๑,๕๓๗ ๓๔,๒๕๔

๓๒ ๕๒

๑๖,๗๖๘ ๓,๗๖๒ ๑,๐๕๑ ๒,๓๗๔

๔๑,๓๗๑ ๔๒ ๘๙

๒๘.๒ ๖.๑ ๑.๔ ๒.๘

๖๑.๔ ๐.๑ ๐.๑

๒๕.๖ ๕.๘ ๑.๖ ๓.๖

๖๓.๒ ๐.๑ ๐.๑

รวมทงสน ๕๕,๘๐๕ ๖๕,๔๗๕๗ ๑๐๐.๐ ๑๐๐.๐ ทมา: ส านกงานสถตแหงชาต อางในส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต (๒๕๕๓, หนา ๑๗) ตารางท ๒ : รายละเอยดวดในประเทศไทย

วดมพระสงฆทวประเทศ ๓๗,๐๗๕ วด มหานกาย ๓๔,๓๗๙ วด ธรรมยต ๒,๖๖๖ วด จนนกาย ๑๔ วด อนมนกาย ๑๖ วด พระอารามหลวง ๒๙๐ วด มหานกาย ๒๓๒ วด ธรรมยต ๕๘ วด

วดราษฎร ๓๖,๗๘๕ วด มหานกาย ๓๔,๑๔๗ วด ธรรมยต ๒,๖๐๘ วด จนนกาย ๑๔ วด อนมนกาย ๑๖ วด

วดทไดรบพระราชทานนามวสงคามสมา ๒๒,๐๘๔ วด วดทไมไดรบพระราชทานนามวสงคามสมา ๑๔,๙๙๑ วด วดราง ๕,๙๒๔ วด

ทมา: กองพทธศาสนสถาน ส านกงานศาสนสมบต ขอมล ณ วนท ๓๑ ธนวาคม ๒๕๕๓

๙๗

ตารางท ๓ : การแตงตง การคดเลอก ไวยาวจกร และคณะกรรมการวด

คณะกรรมาการวดและไวยาวจกร รอยละ (คน) การแตงตงไวยาวจกร - ไมม - ม วธการคดเลอกผทจะท าหนาทเปนไวยาวจกร - เจาอาวาสคดเลอกและแตงตง - กรรมการวดคดเลอกและเสนอเจาอาวาสแตงตง - อน ๆ เชนไดรบคดเลอกจากชาวบาน เจาอาวาส และชาวบานรวมกน คดเลอก ฯลฯ มคณะกรรมการวด - ไมม - ม วธการคดเลอกกรรมการวด - เจาอาวาสเปนผคดเลอก - ผน าชมชนรวมกบเจาอาวาสเปนผคดเลอก - ผน าชมชนเสนอชอใหเจาอาวาสคดเลอก - อน ๆ เชนไดรบคดเลอกจากชาวบาน ชาวบานพรอมเจาอาวาสประชมพระ ในวดและชาวบาน ฯลฯ อ านาจและหนาทของคณะกรรมการบรหารวด - ดแลกจกรรมตางๆ ภายในวด เชน การจดงานประจ าป งานบญตางๆ การเปนผด าเนนงานและเชญชวนในการมาเทยวงานบญ เปนตน - ดแลปรบปรงและพฒนาวด เชน การบรณะและปฏสงขรณวด การสราง และซอมแซม เปนตน - เปนทปรกษาและปฏบตตามค าสงของเจาอาวาส - ดแลเรองการเงนของวด เชน รายรบ-รายจาย การท าบญช และตรวจสอบ และผลประโยชนของวด เปนตน - บรหารกจการภายในวดตาง ๆ เชน การเขาคายเพอมาปฏบตธรรมในวด การพมพหรอแจกเอกสารใหแกพทธศาสนกชน เปนตน - ดแลความปลอดภย สถานท และความสงบเรยบรอยภายในวด - ดแลทรพยสนของวด ไดแก โบราณสถาน - โบราณวตถ ศลปวตถ ครภณฑ เปนตน - ดแลพฤตกรรมและกจทพระสงฆไมสามารถกระท าได - ประชม ชแจง ประชาสมพนธ และออกความคดเปนเกยวกบวด - อน ๆ เชน ระงบอธกรณในวด แจกฎกา เปนตน

๗.๖

๙๒.๔

๖๘.๘ ๑๗.๑ ๑๔.๑

๘.๓ ๙๑.๗

๕๑.๒ ๒๐.๗ ๙.๗

๑๘.๔

๒๘.๔

๑๙.๙

๑๓.๒ ๑๑.๗

๗.๗

๖.๓ ๕.๘

๔.๒ ๒.๔ ๐.๓

(๙๙)

(๑,๒๐๑)

(๘๑๘) (๒๐๓) (๑๖๘)

(๑๐๓) (๑,๑๓๗)

(๕๘๕) (๒๓๖) (๑๑๑) (๒๑๐)

(๓๓๒)

(๒๓๒)

(๑๕๔) (๑๓๗)

(๙๐)

(๗๓) (๖๘)

(๔๙) (๒๘) (๔)

ทมา: จากการส ารวจ

๙๘

ตารางท ๔ : การจดท าบญชการเงนเปนประจ า

การจดท าบญชเปนประจ า อตรารอยละ (คน) มการบนทกรายรบ-รายจายของวด - ด าเนนการทกวน - ไมไดด าเนนการ - ไมทราบ มการรายงานการเงนของวด - ทกป - ทกครงป - ทก ๓ เดอน (รายไตรมาส) - ทกเดอน - ไมไดด าเนนการ มการตรวจสอบบญชจากผสอบบญช - มการตรวจสอบ - ไมมการตรวจสอบ มการเปดเผยรายงานทางการเงนของวดใหแกสาธารณชน - มการด าเนนการใหมการเปดเผย - ไมมการด าเนนการใหมการเปดเผย วธการด าเนนการ - ปดประกาศในทสาธารณะ - เผยแพรบนเวบไซต - อน ๆ เชน เสยงตามสาย จดท าเอกสารใชจายเงนของวด แจกประชาชนในหมบานไดทราบ แจงทประชมกรรมการวด เปนตน

๗๔.๓ ๒๒.๕ ๓.๒

๕๙.๓ ๔.๕ ๓.๒

๒๕.๖ ๗.๕

๕๙.๘ ๔๐.๒

๙๑.๖ ๘.๔

๔๗.๒ ๓.๔

๔๙.๔

(๙๔๖) (๒๘๗) (๔๑)

(๗๗๑) (๕๘) (๔๑)

(๓๓๓) (๙๘)

(๗๗๔) (๕๒๐)

(๑,๑๘๓) (๑๐๘)

(๕๕๗) (๔๐)

(๕๘๓)

ทมา: จากการส ารวจ ตารางท ๕ : รายรบ - จายเงนของวด

รายรบ - รายจายเงนของวด อตรารอยละ (คน) รายรบ - รายจายเงนของวด - ไมมรปแบบการด าเนนการทชดเจน - มรปแบบการด าเนนการทชดเจน วธด าเนนการ - จดท าบญชรบ - จายเปนลายลกษณอกษร - การดแลรวมกนของเจาอาวาส ไวยาวจกร หรอกรรมการวด

๑๕.๔ ๘๔.๖

๖๑.๔ ๓๘.๖

(๑๙๙)

(๑,๐๙๓)

(๕๖๙) (๓๕๗)

๙๙

รายรบ - รายจายเงนของวด อตรารอยละ (คน) การเกบรกษาเงน - เกบไวทธนาคาร/สถาบนการเงน โดยเจาอาวาส และกรรมการหรอ ไวยาวจกรวด ๑ - ๒ คน รวมกนลงนามในการเบกจาย - เกบไวทธนาคาร/สถาบนการเงน และเจาอาวาสเบกไดเพยงผเดยว - เจาอาวาสเปนผดแล - คณะกรรมการวดเปนผดแล การเกบรกษาสมดเงนฝาก - เจาอาวาสเปนผดแล - ไวยาวจกรเปนผดแล - กรรมการวดเปนผดแล - อน ๆ เชน เจาอาวาสและกรรมการวด ประธานสภาต าบล ผน าหมบาน พระภกษในวด เปนตน

๙๐.๓

๔.๗ ๓.๐ ๑.๙

๗๐.๐ ๑๓.๘ ๑๑.๐ ๕.๑

(๑,๑๖๓)

(๖๑) (๓๙) (๒๕)

(๘๖๐) (๑๗๐) (๑๓๕) (๖๓)

ทมา: จากการส ารวจ ตารางท ๖ : การจดการทรพยสนภายในวด

การจดการทรพยสนภายในวด รอยละ (คน) การจดท าทะเบยนครภณฑ - ไมมการด าเนนการ - มการด าเนนการ วธด าเนนการ - มอบหมายใหพระในวนวด ไดแก พระเลขา สามเณร รองเจาอาวาส ฯลฯ เปนผด าเนนการ - จดท าทะเบยนและการท าบญชเปนหมวดหม - คณะกรรมการวดเปนผดแล - เจาอาวาสเปนผดแล - ส านกงานพระพทธศาสนาเปนผดแล - ไวยาวจกรเปนผดแล - กรมการศาสนาเปนผดแล - อน ๆ เชน ใหแมชเปนผดแล ใหภกษและไวยาวจกร เปนตน การจดท าแผนผงเขตจดประโยชน - ไมมการด าเนนการ - มการด าเนนการ

๕๐.๓ ๔๙.๗

๓๗.๐

๓๖.๙ ๙.๒ ๗.๗ ๒.๑ ๒.๐ ๐.๓ ๔.๘

๖๔.๐ ๓๖.๐

(๖๕๓) (๖๔๔)

(๒๒๖)

(๒๒๕) (๕๖) (๔๗) (๑๓) (๑๒) (๒)

(๒๙)

(๘๒๖) (๔๖๔)

๑๐๐

การจดการทรพยสนภายในวด รอยละ (คน) วธด าเนนการ - ชาวบานใชประโยชนในการสรางทอยอาศย โดยวดไมไดจดเกบคาเชา - ชาวบานเชาทดนท านา ท าสวน เชนปลกตนปาลม เปนตน - เชาทท าตลาดนด ตลาดสดเทศบาล โดยชาวบานไมตองเสยคาเชา แตชาวบานจะชวยจายคาน า คาไฟฟา และคาใชจายอนๆ ของวดแทน - ท าประโยชนเพอสงคม เชน เพอการศกษา สรางโรงเรยน สายตรวจ ของต าบล ประปาหมบาน จดตงกองทนหมบาน ตงอนามย ฯลฯ - เชาทดนของวดท าธรกจ เชน สรางตกแถว หองแถว โรงแรม รสอรท - อน ๆ การดแลรกษาโบราณสถาน - โบราณวตถ - ไมมโบราณสถาน - โบราณวตถ กรณมประเภทของโบราณสถาน - โบราณวตถ - โบราณสถาน เชน หอพระไตรปฎก มณฑป กระโจมแต พระอโบสถ ฯลฯ - โบราณวตถ เชน พระเกศาธาต พระพทธรป พระไตรปฎก เปนตน วธด าเนนการ - การจดพพธภณฑในวด - มแตไมไดจดตงเปนพพธภณฑ - ขนกบกรมศลปากร - อน ๆ เชน ดแลรกษากนเองโดยพระสงฆของวด เปนตน

๓๕.๖ ๑๗.๑ ๑๔.๒

๑๓.๕

๕.๕

๑๔.๒

๖๓.๘

๔๓.๐ ๓๒.๙

๔๖.๒ ๖.๐ ๓.๐

๔๔.๙

(๑๕๖) (๗๕) (๖๒)

(๕๙)

(๒๔) (๖๒)

(๘๑๖)

(๑๒๘) (๙๘)

(๒๔๗) (๓๒) (๑๖)

(๒๔๐) ทมา: จากการส ารวจ

--------------------------

๑๐๑

ภาคผนวก ช

คณะกรรมาธการปฏรปคานยม ศลปะ วฒนธรรม จรยธรรมและการศาสนา

๑๐๒

ภาคผนวก ช --------------------------

คณะกรรมาธการปฏรปคานยม ศลปะ วฒนธรรม จรยธรรมและการศาสนา

๑. นายเนาวรตน พงษไพบลย ประธานกรรมาธการ ๒. พลเอก เอกชย ศรวลาศ รองประธานกรรมาธการ คนทหนง ๓. พลเอก วชต ยาทพย รองประธานกรรมาธการ คนทสอง ๔. ศาสตราจารยกตตคณสกญญา สดบรรทด รองประธานกรรมาธการ คนทสาม ๕. รองศาสตราจารยกอบกล พนธเจรญวรกล รองประธานกรรมาธการ คนทส ๖. ศาสตราจารยเกยรตคณปรชา เถาทอง รองประธานกรรมาธการ คนทหา ๗. นายวนย ดะหลน รองประธานกรรมาธการ คนทหก ๘. ศาสตราจารยเกยรตคณตรงใจ บรณสมภพ ประธานทปรกษากรรมาธการ

และโฆษกกรรมาธการ ๙. นายจ าลอง โพธสข ทปรกษากรรมาธการ

๑๐. นางจร วจตรวาทการ ทปรกษากรรมาธการ ๑๑. นายเทยนชย ปนวเศษ ทปรกษากรรมาธการ ๑๒. นายธรรมรกษ การพศษฎ ทปรกษากรรมาธการ ๑๓. พลเอก ภดศ ทตตยโชต ทปรกษากรรมาธการ ๑๔. พลเรอเอก ศภกร บรณดลก ทปรกษากรรมาธการ ๑๕. นายสนธรตน สนธจรวงศ โฆษกกรรมาธการ ๑๖. นางสาวออนอษา ล าเลยงพล โฆษกกรรมาธการ ๑๗. นายชชาต อนสวาง กรรมาธการ ๑๘. นางเตอนใจ สนธวณก กรรมาธการ ๑๙. นายนรนดร พนทรกจ กรรมาธการ ๒๐. นายนอาแซ ซอเซง กรรมาธการ ๒๑. นางเบญจวรรณ สรางนทร กรรมาธการ ๒๒. รองศาสตราจารยประภาภทร นยม กรรมาธการ ๒๓. นางพรรณวรนทร รตนวานช กรรมาธการ ๒๔. นางพรรณ จารสมบต กรรมาธการ ๒๕. นายประสาร มฤคพทกษ กรรมาธการ ๒๖. รองศาสตราจารยสบพงศ ธรรมชาต เลขานการคณะกรรมาธการ ๒๗. นางกอบแกว จนทรด ผชวยเลขานการคณะกรรมาธการ

๑๐๓

ทปรกษากรรมาธการปฏรปคานยม ศลปะ วฒนธรรม จรยธรรมและการศาสนา

๑. นายวระศกด โควสรตน ทปรกษากรรมาธการ ๒. นายศรศกร วลลโภดม ทปรกษากรรมาธการ ๓. นายอ านวย จนเงน ทปรกษากรรมาธการ ๔. นายมหศจกร โสด ทปรกษากรรมาธการ ๕. นายธนสร ศรกลนด ทปรกษากรรมาธการ ๖. พลเอก ธนวาคม ทพยจนทร ทปรกษากรรมาธการ ๗. นายธนาวฒ ศรธนาวโรจน ทปรกษากรรมาธการ ๘. นายรฐปกรณ นภานนท ทปรกษากรรมาธการ ๙. นายพสทธ ทรพยวจตร ทปรกษากรรมาธการ

คณะอนกรรมาธการปฏรปกจการศาสนา

๑. พลเอก เอกชย ศรวลาศ ประธานอนกรรมาธการ ๒. ศาสตราจารยกตตคณสกญญา สดบรรทด รองประธานอนกรรมาธการ คนทหนง ๓. นายนรนดร พนทรกจ รองประธานอนกรรมาธการ คนทสอง ๔. พลเอก วชต ยาทพย อนกรรมาธการ ๕. นายเกษม มลจนทร อนกรรมาธการ ๖. นายธระ สวรรณกล อนกรรมาธการ ๗. นายนอาแซ ซอเซง อนกรรมาธการ ๘. นายพเชฎฐ กาลามเกษตร อนกรรมาธการ ๙. นายมนญ รามบตร อนกรรมาธการ

๑๐. นายวนย ดะหลน อนกรรมาธการ ๑๑. นางสาวออนอษา ล าเลยงพล อนกรรมาธการ ๑๒. นายอ านาจ บวศร อนกรรมาธการ ๑๓. นายจ านงค สวมประค า อนกรรมาธการ ๑๔. รองศาสตราจารยกอบกล พนธเจรญวรกล อนกรรมาธการและเลขานการ ๑๕. นายสมพงษ แกวเจรญไพศาล อนกรรมาธการและผชวยเลขานการ

๑๐๔

ทปรกษาอนกรรมาธการปฏรปกจการศาสนา

๑. นายถาวร ชยจกร ทปรกษาอนกรรมาธการ ๒. นายพรชย พญญพงษ ทปรกษาอนกรรมาธการ ๓. พลเอก ธงชย เกอสกล ทปรกษาอนกรรมาธการ ๔. นายอาทตย ทรพยบญเสร ทปรกษาอนกรรมาธการ ๕. นางเสรมสข ปทมสถาน ทปรกษาอนกรรมาธการ ๖. นางเสรมศร อครพฒพนธ ทปรกษาอนกรรมาธการ ๗. นายคมภร ดษฐากรณ ทปรกษาอนกรรมาธการ ๘. นายสพจน เลยดประถม ทปรกษาอนกรรมาธการ ๙. นายราช มตตา ทปรกษาอนกรรมาธการ

๑๐. นายพพฒน รงเรองกนกกล ทปรกษาอนกรรมาธการ ๑๑. นายรง เรงสนตอาจณ ทปรกษาอนกรรมาธการ

--------------------------

พมพท : สานกการพมพ สานกงานเลขาธการสภาผแทนราษฎร