การวิเคราะหดชันีชี้วัดดานการเงิน 0110 รง.5

ปงบประมาณ 2549

จุติมาพร สาขากูล

ในปงบประมาณ 2549 สํานักพัฒนาระบบบริการสุขภาพ ไดมีการปรับเพิ่มรูปแบบการสงขอมูลดานการเงิน โดยเพิ่มการรายงานขอมูลงบทดลองจากสถานบริการสุขภาพสําหรับสถานบริการสุขภาพที่สามารถจัดทําบัญชีแบบเกณฑคงคางได และประมวลผลขอมูลงบทดลองแสดงตามแบบรายงาน 0110 รง.5 กระทรวงสาธารณสุขไดกําหนดนโยบายใหสถานบริการสุขภาพปฏิบัติตามแนวทางคูมือบัญชีกระทรวงสาธารณสุข (จัดพิมพคร้ังที่ 1 ตุลาคม 2547 โดย สํานักพัฒนาระบบบริการสุขภาพ กรมสนับสนุนบริการสุขภาพ กระทรวงสาธารณสุข) คูมือบัญชีกระทรวงสาธารณสุขนี้ จะเปนมาตรฐานในการบันทึกบัญชี แบบเกณฑคงคางที่เหมาะสมกับกิจกรรมทางการเงินของหนวยงาน และสามารถใหขอมูลเพื่อนําไปจัดทํารายงานการเงิน และไดกําหนดผังบัญชีภาคสุขภาพที่สอดคลองกับผังบัญชีมาตรฐานที่กระทรวงการคลังกําหนด รวมทั้งหลักเกณฑการตั้งคาเผื่อหนี้สงสัยจะสูญ และการพิจารณาการตัดหนี้สูญ

ขอสังเกตจากขอมูลรายงาน 0110 รง.5 ในปงบประมาณ 2548 พบวาสถานบริการสุขภาพ ยังรายงานขอมูลการเงินไมเปนมาตรฐานเดียวกัน และสถานบริการสุขภาพหลายแหง ยังไมมีการตั้งคา เผ่ือหนี้สงสัยจะสูญ และดําเนินการตัดหนี้สูญ ตามหลักเกณฑในคูมือบัญชีกระทรวงสาธารณสุข ทําใหผลการวิเคราะหตามดัชนีการเงินในปงบประมาณ 2548 บางรายการมีคาผิดปกติและมีความเบี่ยงเบนคอนขางมาก

การปรับเปลี่ยนดัชนีการเงินในงบประมาณ 2549 ดังนั้น สํานักพัฒนาระบบบริการสุขภาพ จึงไดมีการปรับเปลี่ยนดัชนีการเงินในปงบประมาณ 2549 ดังนี้ 1.ตัดดัชนีอัตราการหมุนเวียนของลูกหนี้คารักษา และระยะเวลาถัวเฉลี่ยการเก็บหนี้ เนื่องจากสถานบริการสุขภาพหลายแหงไมมีการตั้งคาเผื่อหนี้สงสัยจะสูญ และไมตัดหนี้สูญ 2. การนํารายการรวมสินทรัพย และสินทรัพยหมุนเวียน มาใชในการวิเคราะหมีการปรับคาลูกหนี้ใหใกลเคียงความเปนจริงที่สุด และขอมูลของทุกสถานบริการสุขภาพที่สํานักพัฒนาระบบบริการสุขภาพนํามาวิเคราะห จะคํานวณดวยฐานขอมูลและสูตรเดียวกัน โดยคิดคาเผื่อหนี้สงสัยจะสูญ ตามหลักเกณฑคูมือบัญชีกระทรวงสาธารณสุข

2

วัตถุประสงค 1. เพื่อวิเคราะหสถานการณดานการเงินและประสิทธิภาพการบริหารจัดการทรัพยากรของสถานบริการสุขภาพ 2. เพื่อจัดทําผลการวิเคราะหเปรียบเทียบกับกลุมโรงพยาบาล/จังหวัด/เขต/ภาพรวมประเทศ

การนําเสนอสูตรดัชนี 1. สูตรมาตรฐาน แสดงสูตรตามการวิเคราะหอัตราสวนทางการเงินที่เปนมาตรฐานสากลทั่วไป 2. สูตรปรับใชกับ รง.5 แสดงสูตรตามการวิเคราะหของสํานักพัฒนาระบบบริการสุขภาพที่ปรับใชกับขอมูล 0110 รง.5 ซ่ีงไดมีการปรับสูตรใหเหมาะสมกับสถานบริการสุขภาพ เนื่องจากรายงานทางบัญชีของกระทรวงสาธารณสุขมีลักษณะเฉพาะในหลายรายการ สําหรับสูตรปรับใชกับ รง.5 เปนเครื่องมือหนึ่งที่สถานบริการสุขภาพสามารถใชเปนแนวทางในการวิเคราะห และสามารถปรับสูตร ตลอดจนเพิ่มรายการดัชนีวิเคราะหดานการเงินใหเหมาะสมสภาพพื้นที่และปญหาสถานการณทางการเงินของแตละหนวยงาน

แหลงขอมูลในการวิเคราะห ใชขอมูลจากรายการ 0110 รง.5 ปงบประมาณ 2549 1. สถานบริการสุขภาพระดับโรงพยาบาล ใชขอมูลจากแบบรายงานการเงินระบบบัญชีเกณฑคงคาง (0110 รง.5) ของสถานบริการสุขภาพแมขาย + PCU ที่แมขายดําเนินการเอง 2. สถานบริการสุขภาพระดับไมใชโรงพยาบาล ใชขอมูลจากแบบรายงานการเงินระบบบัญชีเกณฑคงคาง (0110 รง.5) ของสถานีอนามัย + PCU ที่แมขายไมไดดําเนินการเอง โดยเปนขอมูลที่ผานการตรวจสอบคุณภาพแลว (ดูรายละเอียดเพิ่มเติมการตรวจสอบคุณภาพการเงิน ภาคผนวก)

รูปแบบการวเิคราะห วิเคราะหขอมูลการเงินตามดัชนีวิเคราะหทางการเงิน 0110 รง.5 ปงบประมาณ 2549 ดังนี้ 1. วิเคราะหขอมูลรายสถานบริการสุขภาพ ทั้งในระดับโรงพยาบาล และไมใชโรงพยาบาล (สถานีอนามัย + PCU) 2. วิเคราะหขอมูลรายเขต แยกตามกลุมโรงพยาบาล โดยแบงกลุมโรงพยาบาล (Type) เปน 5 ประเภท ดังนี้ กลุม 1 = โรงพยาบาลศูนย กลุม 2 = โรงพยาบาลทั่วไป ขนาดมากกวา 300 เตียง กลุม 3 = โรงพยาบาลทั่วไป ขนาดนอยกวา 300 เตียง

3

กลุม 4 = โรงพยาบาลชุมชน ขนาดมากกวา 30 เตียงขึ้นไป กลุม 5 = โรงพยาบาลชุมชน ขนาด 10 – 30 เตียง 3. วิเคราะหภาพรวมของประเทศ แยกตามกลุมโรงพยาบาล

ขอจํากัดของการวิเคราะห 1. การเปรียบเทียบขอมูลทางการเงินของหนวยงานหนึ่งกับหนวยงานอื่น ๆ ในระดับโรงพยาบาลหรือระดับจังหวัดที่เลือกนโยบายทางบัญชีตางกัน อาจไมสามารถเปรียบเทียบผลการวิเคราะหได เชน หากจะเปรียบเทียบขอมูลวัสดุคงเหลือของหนวยงานหนึ่งที่เลือกบันทึกบัญชีวัสดุคงเหลือตามวิธีเขาหลัง – ออกกอน (LIPO) กับอีกหนวยงานที่บันทึกบัญชีวัสดุคงเหลือตามวิธีถัวเฉลี่ย อาจไมเหมาะสม และทําใหผูใชผลการวิเคราะหเขาใจผิดได ซ่ึงตองมีความระมัดระวังในการเปรียบเทียบ อยางไรก็ตาม แมจะมีปญหาดังกลาวเกิดขึ้น การเปรียบเทียบงบการเงินระหวางหนวยงานยังนับวามีประโยชนตอการวิเคราะห 2. การวิเคราะหโดยใชเครื่องมืออ่ืนนอกเหนือจากอัตราสวนทางการเงนิ ดัชนีวิเคราะหดานการเงิน ของสํานักพัฒนาระบบบริการสุขภาพ จัดเปนการวิเคราะหอัตราสวนทางการเงิน (Financial Ratio Analysis) ซ่ึงบอกความสามารถในการใชทรัพยากรของหนวยงานเทานั้น ยังไมมีความครบถวน เพียงพอที่จะใชเปนเกณฑในการวิเคราะหสถานการณในอนาคตได แตเปนจุดเริ่มตนที่ผูวิเคราะหจะพิจารณารายละเอียดไดลึกลงไป และตองพิจารณาเครื่องมือในการวิเคราะหทางการเงินประเภทอื่นๆ ประกอบดวย ไดแก

• การพิจารณาจาํนวนเงินและอัตรารอยละที่เปลี่ยนแปลงของรายการใน งบการเงิน (Comparative Financial Statement)

• การวิเคราะหแนวโนม (Trend Analysis)

• การวิเคราะหแนวตั้งหรืองบการเงินขนาดรวม (Common Size)

ดัชนีวิเคราะหทางดานการเงิน ปงบประมาณ 2549

การวิเคราะหดชันีทางดานการเงิน มีทั้งหมด 3 ดาน จํานวน 19 ดัชนี ดังนี ้ 1.ดัชนีวิเคราะหสภาพคลองของหนวยงาน วัดความสามารถในการชําระหนี้ในระยะสั้นของหนวยงาน(ความสามารถที่จะเปลี่ยนสินทรัพยหมุนเวียนใหเปนเงินสด และใชเงินสดนั้นชําระหนี้ระยะส้ัน) ประกอบดวย

1.1 อัตราสวนเงินทุนหมุนเวยีน (Current Ratio) (CF) 1.2 อัตราสวนสินทรัพยคลองตัว (Quick Ratio) (CF) 1.3 อัตราสวนเงินสดตอหนี้สินหมุนเวียน

2.ดัชนีวิเคราะหประสิทธิภาพในการใชทรัพยากรและการบริหารจัดการ สามารถดูสถานการณของทรัพยากรตาง ๆ ของหนวยงานวามีภาวะเชนไร และทราบภาระหนี้สินของหนวยงานได

4

โดยดูจากสินทรัพยหมุนเวียน สัดสวนเงินสดตอสินทรัพย สัดสวนลูกหนี้ตอสินทรัพย และประสิทธิภาพในการบริหารจัดการของหนวยงาน ประกอบดวย

2.1 อัตราผลตอบแทนสุทธิ (กําไรสุทธิ) จากสินทรัพยทั้งหมด (Return on Assets) 2.2 อัตราหมุนเวียนของสินทรัพยรวม (Total Asset Turnover)

2.3 อัตราการหมุนเวียนของวัสดุคงเหลือ (Inventory Turnover) 2.4 ระยะเวลาการหมุนเวียนของวัสดุคงเหลือ 2.5 อัตราสวนหนี้สินตอสินทรัพยรวม (Debt – to – Total Asset Ratio) 2.5 สัดสวนลูกหนี้คารักษาตอรวมสินทรัพยหมนุเวยีนเฉลี่ย 2.6 คาใชจายดานบุคลากรตอคาใชจายจากการดําเนินงาน 2.7 คาใชในการสัมมนาและฝกอบรมตอคาใชจายในการดําเนินงาน

3. ดัชนีวิเคราะหผลการดําเนินงานของหนวยงาน วดัความสามารถในการหารายไดและการควบคุมคาใชจาย แสดงผลการดําเนินงานเพื่อเปรียบเทียบรายไดที่หนวยงานไดรับหรือควรไดรับกับคาใชจายที่ตองใชไปทั้งหมด วามีความเหมาะสมหรือไมอยางไร ชุดดัชน/ีผลการวิเคราะหนี้จงึเปนขอมูลสําคัญเพื่อวิเคราะหโอกาสในการเพิ่มประสิทธิภาพ ประกอบดวย

3.1 อัตราสวนรายไดสูง(ต่ํา)กวาคาใชจายสุทธิตอรวมรายไดจากการดําเนินงาน 3.2 สัดสวนรายไดคารักษาตอรวมรายไดจากการดําเนินงาน

3.2.1 สัดสวนรายไดคารักษาสิทธิUCตอรวมรายไดจากการดําเนนิงาน 3.2.2 สัดสวนรายไดคารักษาเบิกคลังและเบิกตนสังกัดตอรวมรายไดจากการดําเนินงาน 3.2.3 สัดสวนรายไดคารักษาประกันสังคมตอรวมรายไดจากการดําเนนิงาน

3.3 ตนทุนเฉลี่ยตอผูปวยนอก (Unit Cost OPD) 3.4 ตนทุนเฉลี่ยตอผูปวยใน (Unit Cost IPD) 3.5 สัดสวนรายไดตอคาใชจาย (I/E Ratio) (CF) หมายเหตุ ดชันีวิเคราะหตามขอ 1.1 , 1.2 และ 3.5 ใชสูตรเดียวกันกับดัชนีวเิคราะหสถานการณการเงินการคลงั (CF) เพื่อใหเปนมาตรฐานเดียวกัน

ดัชนีและความหมายของการวิเคราะห 1. ดัชนีวิเคราะหสภาพคลองทางการเงิน

1.1 อัตราสวนเงินทุนหมุนเวียน (Current Ratio) เพื่อวิเคราะหสภาพคลองทางการเงินของโรงพยาบาล เปนเกณฑวัดความสามารถในการชําระหนี้ระยะสั้น หมายถึงถามีการชําระหนี้สินหมุนเวยีนแลวหนวยงานมีเงินเพยีงพอที่จะใชในการดําเนินการตอไปไดหรือไม อัตราสวนนี้มีคายิ่งสูง ยิ่งแสดงวาหนวยงานมีความคลองตัวมาก เจาหนีร้ะยะสั้น จะใหความสําคญัตออัตราสวนนี้มาก เนือ่งจากแสดงโอกาสที่จไดรับชําระหนี้เมื่อครบกําหนดเวลา

5

อัตราสวนเงินทุนหมุนเวยีน (Current Ratio) ยังสามารถใชในการเปรียบเทียบระหวางหนวยงานทีม่ีขนาดแตกตางกันของสินทรัพยหมนุเวยีนและหนี้สินหมุนเวยีน และสามารถใชเปรียบเทียบสภาพคลองของหนวยงานในแตละป

สูตรมาตรฐาน สินทรัพยหมนุเวยีน หนี้สินหมนุเวยีน

สูตรปรับใชรง.5 รวมสินทรัพยหมุนเวียน- คาเผื่อหนี้สงสัยจะสูญ - ลูกหนีท้ี่เรียกเก็บไมได

รวมหนี้สินหมนุเวยีน- รายไดรับลวงหนากองทุนUC - รายไดรับลวงหนากองทุนอื่น

คําอธิบาย

รวมสินทรัพยหมุนเวียน รวมสินทรัพยหมุนเวียน ณ เดือนนี้ คาเผื่อหนี้สงสัยจะสูญ จํานวนเงินที่กันไวสําหรับลูกหนี้ที่คาดวาจะเรียกเก็บไมได ใช ขอมูลคาเผื่อหนี้สงสัยจะสูญ ณ เดือนนี้ และตัวเลขของคาเผื่อหนี้สงสัยจะสูญตองมีคา ติดลบ ลูกหนี้ท่ีเรียกเก็บไมได ลูกหนี้ที่หนวยงานประมาณการวาจะไมไดรับการชําระหนี้จากลูกหนี้ โดยนําอัตราการคิดคาเผื่อหนี้สงสัยจะสูญมาปรับใชในการคํานวณ โดยคํานวณจากลูกหนี้ทุกประเภท ใชขอมูลลูกหนี้แยกตามประเภท ณ เดือนนี้

ตัวอยาง มีลูกหนี้คารักษาสิทธิ UC OPD/IPD นอก CUP ตางจังหวัด = 50,000 บาท มีลูกหนี้คารักษาชําระเงิน = 10,000 บาท ดังนัน้ ลูกหนี้ท่ีเรียกเก็บไมได = (ลูกหนี้คารักษาสิทธิ UC OPD/IPD นอก CUP

ตางจังหวัดที่เรียกเก็บไมได) + (ลูกหนี้คารักษาชําระเงนิที่เรียกเก็บไมได) = (50,000 x 0.2) + 10,000 = 20,000 บาท (โปรดดูตารางแสดงอัตราการคิดคาเผื่อหนีส้งสัยจะสูญที่นํามาใชในการวิเคราะห ประกอบตวัอยาง)

รวมหนี้สินหมุนเวียน หนี้สินตองมีภาระในการชําระหนี้ภายใน 1 ป ใชขอมูลหนี้สิน ณ เดือนนี้ รายไดรับลวงหนากองทุน UC ใชขอมูลรายไดรับลวงหนากองทนุ UC ณ เดือนนี ้รายไดรับลวงหนากองทุนอืน่ ใชขอมูลรายไดรับลวงหนากองทุนอื่น ณ เดือนนี ้

6

ตารางแสดงอตัราการคิดคาเผื่อหนี้สงสยัจะสูญท่ีนํามาใชในการวิเคราะห

ลําดับ ประเภทของลูกหนี้ อัตราการคิดคาเผื่อหนี้สงสัยจะสูญ (รอยละ)

1 ลูกหนี้คารักษาสิทธิ UC OPD/IPD ใน CUP 100 2 ลูกหนี้คารักษาสิทธิ UC OPD/IPD นอก CUP ในจังหวดั 50 3 ลูกหนี้คารักษาสิทธิ UC OPD/IPD นอก CUP ตางจังหวดั 20 4 ลูกหนี้คารักษาสิทธิ UC OPD/IPD ตางสังกัด 10 5 ลูกหนี้คารักษาสิทธิ UC OPD/IPD คาใชจายสูง/อุบัติเหตุฉุกเฉิน 10 6 ลูกหนี้คารักษาชําระเงิน 100 7 ลูกหนี้คารักษาเบิกคลังและเบิกตนสังกัด 5 8 ลูกหนี้คารักษา พรบ.รถ 20 9 ลูกหนี้คารักษาประกันสังคม 50 หมายเหตุ ลูกหนี้คารักษาประกันสังคมในเครือขาย

ลูกหนี้คารักษาประกันสังคมนอกเครือขาย เนื่องจากขอมลู 0110 รง.5 ไมแยกลกูหนี้คารักษาประกนัสังคมในเครือขายหรือนอกเครือขาย จึงใชอัตราการคิดคาเผื่อหนีส้งสัย จะสูญ รอยละ 50

50 10

10 ลูกหนี้กองทนุทดแทน 5 11 ลูกหนี้คารักษาแรงงานตางดาว 100

การแปรผล

• นอยกวา 1 : 1 ขาดสภาพคลอง มีปญหาความมั่นคงในระบบการบริการ เพราะผูจัดจําหนายยา เวชภัณฑ หรือสถานบริการที่จะรับคนไขไปรักษาตอไมเชือ่ถือในระบบการบริหารของโรงพยาบาล การที่มีมูลคาสํารองวัสดุนอย หนี้มาก การจัดซื้อจะยุงยากโดยเฉพาะในพื้นที่ที่หางไกล โดยอาจเทียบกับโรงพยาบาลระดับเดยีวกัน

• ระหวาง 1.5 – 2 : 1 มีสภาพคลองทางการเงินด ี

• มากกวา 2 : 1 มีสภาพคลองทางการเงินดี ถาหากมีสภาพคลองเกิน เชน เกินกวา 10 จะตองตรวจสอบตัวเลข โดยเฉพาะตัวเลขหนี้ เชน อาจจะมนีโยบายทางการเงินใหมีหนี้นอยโดยจายเงินสดเมื่อซ้ือสินคาและไมตองการกอหนี้ แตหากไมใชอาจหมายถึง มีการสํารองวัสดุมากเกนิไป ยกเวนในที่ที่จดัหา ซ้ือวัสด ุยา ไดยากและจําเปนตองสํารอง

7

ไวมาก จะตองจัดการเกี่ยวกบัการจัดเก็บการบํารุงรักษาใหอยูในสภาพดี ไมเสื่อมสภาพหรือหมดอาย ุ

ขอจํากัด/ขอควรระวัง

• สินทรัพยหมนุเวยีนนัน้รวมลูกหนี้ดวย ซ่ึงการตั้งคาเผื่อหนี้สงสัยจะสูญยังไมเปนมาตรฐานเดยีวกัน อาจเกิดปญหาการวิเคราะหมีสินทรพัยหมนุเวยีนสูงเกินจริง

• ในการวิเคราะหดูแนวโนมในแตละปของหนวยงานหนึง่ ควรใชสูตรการคํานวณเดียวกัน เพื่อหลีกเลี่ยงขอผิดพลาดในการเปรียบเทียบผลการวิเคราะห

• ควรดูคาดัชนี Current Ratio ประกอบกับ Quick Ratio ถา Current Ratio มีคาสูงกวาQuick Ratio มาก แสดงถึงการสะสมวัสดุคงคลังเปนจาํนวนมาก ซ่ึงไมเปนผลดีตอการบริหารจัดการทรัพยากร

• เพื่อหลีกเลี่ยงขอผิดพลาดในการเปรียบเทียบผลการวิเคราะห ตองพิจารณารายละเอียดของสินทรัพยหมุนเวียนและหนี้สินหมนุเวยีน ตวัอยางเชน หนวยงาน 2 แหง มีอัตราสวนเงินทุนหมุนเวยีนมีคาเทากับ 2 เหมือนกนั แตหนวยงานที่ 2 สินทรัพยหมุนเวียนเกือบทั้งหมดประกอบดวยสินคาคงคลัง ไมใชเงินสด (ซ่ึงเงินสดมีสภาพคลองกวา) จึงอาจมีปญหาในการชําระหนีร้ะยะสั้นเมื่อเทียบกับหนวยงานที่ 1

1.2 อัตราสวนสินทรัพยคลองตัว (Quick Ratio) เปนเกณฑวัดความสามารถในการชําระหนี้ระยะส้ันไดดยีิ่งขึ้น เนื่องจากการคํานวณจะรวมเฉพาะสินทรพัยที่มีสภาพคลองสูง คือเงินสดหรือใกลเคียงเงินสด(สินทรัพยหมนุเร็ว) โดยไมพิจารณาสินคาคงเหลือ

สูตรมาตรฐาน เงินสด + หลักทรัพยในความตองการของตลาด + ลูกหนีร้ะยะสั้น

หนี้สินหมนุเวยีน

สูตรปรับใชรง.5 เงินสดและรายการเทยีบเทาเงินสด + ลูกหนี้ที่เรียกเก็บได

รวมหนี้สินหมนุเวยีน

คําอธิบาย เงินสดและรายการเทียบเทาเงินสด เงนิสดและรายการเทียบเทาเงินสด (เงินงบประมาณ + เงินนอกงบประมาณ) ณ เดือนนี้

8

ลูกหนี้ท่ีเรียกเก็บได ลูกหนี้ที่หนวยงานประมาณการวาจะไดรับการชําระหนี้จากลูกหนี้ โดยนําอัตราการคิดคาเผื่อหนี้สงสัยจะสูญมาปรับใชในการคํานวณ โดยคํานวณจากลูกหนี้ทุกประเภท ใชขอมูลลูกหนี้แยกตามประเภท ณ เดือนนี้

ตัวอยาง มีลูกหนี้คารักษาสิทธิ UC OPD/IPD นอก CUP ตางจังหวัด = 50,000 บาท มีลูกหนี้คารักษาชําระเงิน = 10,000 บาท

ดังนั้น ลูกหนี้ท่ีเรียกเก็บได = (ลูกหนี้คารักษาสิทธิ UC OPD/IPD นอก CUP ตางจังหวัดทีเ่รียกเกบ็ได) + (ลูกหนี้คารักษาชําระที่เรียกเก็บได) = (50,000 x 0.8) + 0

= 40,000 บาท (โปรดดูตารางแสดงอัตราการคิดคาเผื่อหนีส้งสัยจะสูญที่นํามาใชในการวิเคราะห ประกอบตวัอยาง)

รวมหนี้สินหมุนเวียน หนี้สินที่ตองมีภาระในการชําระหนี้ภายใน 1 ป ใชขอมูลรวมหนี้สิน หมุนเวียน ณ เดือนนี้

การแปรผล

• นอยกวา 1 : 1 ขาดสภาพคลอง

• ระหวาง 1 – 1.5 : 1 มีสภาพคลองทางการเงินด ี(โดยทัว่ไปการปองกันความเสี่ยงจากการมีหนี้สินระยะสัน้ หนวยงานตองมีอัตราสวนสินทรัพยคลองตัว(Quick Ratio) อยางนอยเทากับ 1)

• มากกวา 1.5 : 1 มีสภาพคลองเกิน โดยอาจเทยีบกับโรงพยาบาลระดับเดยีวกัน ขอจํากัด/ขอควรระวัง

• ควรพิจารณารายละเอียดของเงินสดและลูกหนี้ หากมีลูกหนี้สูง ตองบริหารจัดการความสามารถของหนวยงานในการเรียกชําระหนี้จากลูกหนี้ (การเพิ่มลูกหนี้ที่มากเกินไป จะไมเปนผลดีตอสภาพคลอง)

• สถานบริการสุขภาพตองมีการบันทึกคาเผื่อหนี้สงสัยจะสูญและสามารถปรับอัตรา รอยละคาเผื่อหนี้สงสัยจะสูญ ใหเหมาะสมกับสภาพปญหาและสถานการณการเงินของแตละแหงได

• การวิเคราะหสถานการณ ควรใชทั้ง Current Ratio และ Quick Ratio ประกอบกัน

1.3. อัตราสวนเงินสดตอหนี้สินหมุนเวียน เปนเกณฑวัดความสามารถในการชําระหนี้ระยะสั้นดวยเงินสด ซ่ึงเปนสินทรัพยหมุนเวยีนทีห่มุนเร็วที่สุด และสามารถเปลี่ยนมือไดงายท่ีสุด

สูตรปรับใชรง.5 เงินสดและรายการเทยีบเทาเงินสด X 100

รวมหนี้สินหมนุเวยีน

9

คําอธิบาย เงินสดและรายการเทียบเทาเงินสด เงินสดและรายการเทียบเทาเงินสด (เงินงบประมาณ + เงินนอกงบประมาณ) ณ เดือนนี้ รวมหนี้สินหมุนเวียน หนี้สินที่ตองมีภาระในการชําระหนี้ภายใน 1 ป ใชขอมูลรวมหนี้สินหมุนเวียน ณ เดือนนี้ การแปรผล

• มากกวา 40% ถือวามีสภาพคลองของเงินสดดี ถามากกวา100% แสดงวาหนวยงานสํารองเงินสดมากเกินไป ไมนําไปกอใหเกิดการลงทุนเพื่อการดําเนนิงาน

• นอยกวา 40% ถือวาขาดสภาพคลองของเงินสด คายิ่งต่าํ ยิ่งขาดสภาพคลอง ขอจํากัด / ขอควรระวัง

• อาจมีสวนเงนิสดที่เปนงบลงทุนและเงนิกองทุนUC ในสวนของลูกขายที่แมขายตองนําไปใชซ้ือยา/เวชภัณฑมใิชยาฯใหกับลูกขาย โดยรายการดังกลาวไมสามารถนํามาใชในการชําระหนี้ได

• ควรใช งบกระแสเงินสด ประกอบการวิเคราะห เนื่องจากการวิเคราะหแหลงที่มาและที่ใชไปของเงนิสด จะชวยใหผูบริหารในการวางแผนระยะสั้นเกีย่วกบัเงินสด โดยเฉพาะอยางยิ่งการวเิคราะหกระแสเงนิสดจากกจิกรรมดําเนินงาน ซ่ึงหากกระแสเงินสดจากกิจกรรมนี้เปนยอดติดลบ ยอมชี้ใหเห็นถึงปญหาทางการเงิน ที่ผูบริหารตองรีบดําเนินการแกไข

2. ดัชนีวิเคราะหประสิทธิภาพในการใชทรัพยากรและการบรหิารจัดการ เพื่อประเมินวาสินทรัพยทีม่ีอยู

ถูกนําไปใชอยางมีประสิทธิภาพ 2.1 อัตราผลตอบแทนสุทธิ (กําไรสุทธิ) จากสินทรัพยท้ังหมด (Return on Assets) เปนอัตราสวนที่วัดประสิทธิภาพการดําเนนิงานไดวาหนวยงานไดใชสินทรัพยที่มีอยูภายใตการควบคุมใหกอเกิดรายไดและ ควบคุมคาใชจายใหเหมาะสม

สูตรมาตรฐาน กําไรกอนหักดอกเบี้ยและภาษี

สินทรัพยรวมเฉลี่ย

สูตรปรับใชรง.5 รายไดสูง(ต่ํา)กวาคาใชจายสุทธิ

(Σ(รวมสินทรัพย – คาเผื่อหนี้สงสัยจะสูญ – ลูกหนี้ที่เรียกเก็บไมได)) / จํานวนเดือนที่รายงาน

10

คําอธิบาย รายไดสงู(ต่ํา)กวาคาใชจายสทุธิ รวมรายไดตั้งแตตนปลบดวยรวมคาใชจายตั้งแตตนป ลบ ดวยขาดทุนจากรายการพิเศษ ใชขอมูลชองรายไดสูง(ต่าํ)กวาคาใชจายสุทธิ รวมตั้งแตตนป

Σ(รวมสินทรัพย – คาเผื่อหนี้สงสัยจะสญู – ลูกหนี้ท่ีเรียกเก็บไมได) ผลรวมของรวม สินทรัพย ณ เดือนนี้ ลบดวย คาเผื่อหนี้สงสัยจะสูญ ณ เดือนนี ้ ลบดวย ลูกหนี้ทีเ่รียกเก็บไมได ณ เดือนนี้ โดยคํานวณผลรวมตั้งแตตนปงบประมาณจนถึงเดือนที่นําขอมูลมาวิเคราะห คาเผื่อหนี้สงสัยจะสูญ จํานวนเงินที่กันไวสําหรับลูกหนี้ที่คาดวาจะเรียกเก็บไมได ตัวเลขของคาเผื่อหนี้สงสัยจะสูญตองมีคาติดลบ ลูกหนี้ท่ีเรียกเก็บไมได ลูกหนี้ที่หนวยงานประมาณการวาจะไมไดรับการชําระหนี้จากลูกหนี้ โดยนําอัตราการคิดคาเผื่อหนี้สงสัยจะสูญมาปรับใชในการคํานวณ โดยคํานวณจากลูกหนี้ทุกประเภท (สามารถดูตัวอยางการคํานวณไดที่ขอ 1.1)

จํานวนเดือนท่ีรายงาน ผลรวมของจํานวนเดือนตั้งแตตนปงบประมาณจนถึงเดือนที่นํา ขอมูลมาวิเคราะห การแปรผล

• สูงกวาคาเฉล่ียของโรงพยาบาลในกลุมเดียวกัน มีความสามารถในการใชสินทรัพยหมุนเวียนทั้งหมดของหนวยงานอยางมีประสิทธิภาพ โดยหนวยงานใชสินทรัพยหมุนเวียนทั้งหมดขององคกร กอใหเกิดรายไดและควบคุมคาใชจายไดเหมาะสม

• ต่ํากวาคาเฉล่ียของโรงพยาบาลในกลุมเดียวกัน ความสามารถในการใชสินทรัพยหมุนเวียนทั้งหมดของหนวยงานมีประสิทธิภาพนอย โดยหนวยงานใชไมสามารถสินทรัพยหมนุเวยีนทั้งหมดขององคกรใหเกิดรายได และควบคุมคาใชจายไมเหมาะสม

ขอจํากัด/ขอควรระวัง

• รวมรายไดนั้นเปนรายไดทุกหมวดรวมทั้งงบลงทุนดวย รวมคาใชจายมีคาเสื่อมราคา คาตัดจําหนาย หนี้สูญ และหนี้สงสัยจะสูญ ถาหนวยงานไมไดบนัทึกรายการคาเสื่อมราคา คาตัดจาํหนาย หนี้สูญ และหนี้สงสัยจะสูญ จะทําใหขอมูลที่นํามาวิเคราะหมีคาใชจายต่ํากวาที่เปนจริง สงผลใหรายไดสูง(ต่ํา)กวาคาใชจายสุทธิ สูงเกินจริงได

• สําหรับหนวยงานที่คิดคาคาเสื่อมราคา คาตัดจําหนาย เปนป ผลการวิเคราะหจะถูกตองที่สุด ณ วันสิ้นรอบระยะบญัชี เนื่องจากหนวยงานไดมีการปรับมูลคาสินทรัพยใหตรงตามความเปนจริง และตองปรับปรุงบัญชีกอนการคํานวณรายไดสูง(ต่ํา)กวาคาใชจายสุทธิ

11

• ถาหนวยงานมคีวามสามารถในการเรยีกเกบ็หนี้จากลูกหนี้ ใหชําระเงินอยางมีประสิทธิภาพ มีการคิดคาเผื่อหนี้สงสัยจะสูญ และดาํเนินการตดัหนี้สูญ จะทําใหไดผลการวิเคราะหที่ถูกตอง

2.2 อัตราหมุนเวียนของสนิทรัพยรวม (Total Asset Turnover) ประเมินวา สินทรัพยทั้งหมดของหนวยงาน สามารถทําใหเกิดรายไดอยางไร ซ่ึงสะทอนถึงประสิทธิภาพในการใชทรัพยากรไดคุมคาและเกิดประโยชนมากนอยเพียงใด

สูตรมาตรฐาน รายไดสุทธิ

สินทรัพยรวมเฉลี่ย

สูตรปรับใชรง.5 รวมรายได – รายไดงบประมาณลงทุน – รายไดกองทุนUC(งบลงทุน)

(Σ(รวมสินทรัพย – คาเผื่อหนี้สงสัยจะสูญ – ลูกหนี้ที่เรียกเก็บไมได)) / จํานวนเดือนที่รายงาน

คําอธิบาย รวมรายได รายไดที่ไดรับทั้งหมดรวมตั้งแตตนป (รวมรายไดจากการดําเนินงาน + รวมรายไดที่ไมเกดิจากการดําเนนิงาน) ใชขอมูลรวมรายได รวมตั้งแตตนป

Σ(รวมสินทรัพย – คาเผื่อหนี้สงสัยจะสญู – ลูกหนี้ท่ีเรียกเก็บไมได) ผลรวมของรวม สินทรัพย ณ เดือนนี้ ลบดวย คาเผื่อหนี้สงสัยจะสูญ ณ เดือนนี ้ ลบดวย ลูกหนี้ทีเ่รียกเก็บไมได ณ เดือนนี้ โดยคํานวณผลรวมตั้งแตตนปงบประมาณจนถึงเดือนที่นําขอมูลมาวิเคราะห คาเผื่อหนี้สงสัยจะสูญ จํานวนเงินที่กันไวสําหรับลูกหนี้ที่คาดวาจะเรียกเก็บไมได ตัวเลขของคาเผื่อหนี้สงสัยจะสูญตองมีคาติดลบ ลูกหนี้ท่ีเรียกเก็บไมได ลูกหนี้ที่หนวยงานประมาณการวาจะไมไดรับการชําระหนี้จากลูกหนี้ โดยนําอัตราการคิดคาเผื่อหนี้สงสัยจะสูญมาปรับใชในการคํานวณ โดยคํานวณจากลูกหนี้ทุกประเภท (สามารถดูตัวอยางการคํานวณลูกหนี้ที่เรียกเก็บไมได ที่ขอ 1.1)

จํานวนเดือนท่ีรายงาน ผลรวมของจํานวนเดือนตั้งแตตนปงบประมาณจนถึงเดือนที่นํา ขอมูลมาวิเคราะห การแปรผล

• สูงกวาโรงพยาบาลในกลุมเดียวกัน มีประสิทธิภาพในการใชสินทรัพยใหเกิดรายไดมาก

12

• ต่ํากวาโรงพยาบาลในกลุมเดยีวกัน ขาดประสิทธิภาพในการใชสินทรัพยใหเกิดรายได

ขอควรระวัง/ขอเสนอแนะ

• ถาหนวยงานมคีวามสามารถในการเรยีกเกบ็หนี้จากลูกหนี้ ใหชําระเงินอยางมีประสิทธิภาพ มีการคิดคาเผื่อหนี้สงสัยจะสูญ และดาํเนินการตดัหนี้สูญ จะทําใหสามารถไดผลการวิเคราะหที่ถูกตอง

• สําหรับหนวยงานที่คิดคาคาเสื่อมราคา คาตัดจาํหนาย เปนป ผลการวิเคราะหจะถูกตองที่สุด ณ วนัสิ้นรอบระยะบัญชี เนื่องจากหนวยงานตองปรับปรุงบัญชีและมีการปรับมูลคาสินทรัพยใหตรงตามความเปนจริง

2.3 อัตราหมุนเวียนของวัสดคุงเหลือ (Inventory Turnover) อัตราสวนนี้ใชวัดอัตราการหมุนเวียนของวัสดุคงเหลือ เพื่อใหทราบถึงประสิทธิภาพความคลองตัวของหนวยงานวาสามารถจําหนายสินคาไดเร็วเพียงใด ถาอัตราสวนนี้มคีายิ่งสูงยิ่งแสดงวาสินคาสามารถขายไดเร็ว แสดงถึงประสิทธิภาพในการบริหารวัสดุคงเหลือของหนวยงาน สูตรมาตรฐาน

ตนทุนขาย สินคาคงเหลือเฉลี่ย

สูตรปรับใชรง.5 (คาวัสดุรวมตัง้แตตนป / จํานวนเดือนที่รายงาน) X 12

(Σวัสดุคงเหลือ) / จํานวนเดอืนที่รายงาน

คําอธิบาย

คาวัสดุรวมตัง้แตตนป คือคาใชจายที่ประกอบดวย ยา เวชภัณฑมิใชยา วสัดุทางการแพทย วสัดุวิทยาศาสตรและการแพทย คาวัสดุทัว่ไป คาครุภณัฑมูลคาต่ํากวาเกณฑ รวมตั้งแตตนปหารดวยจํานวนเดือนที่รายงาน และปรับใหเปน 1 ป (คูณดวย 12) เนื่องจากการวิเคราะหมาตรฐานจะใชเปนป ใชขอมลูคาวัสดุ รวมตั้งแตตนป

Σวัสดุคงเหลอื ผลรวมของสินทรัพยหมุนเวยีนที่เปนวัสดุคงเหลือประกอบดวย ยา เวชภณัฑมใิชยา วัสดุทางการแพทย วัสดุวิทยาศาสตรและการแพทย และวัสดุอ่ืน ๆ โดยใชขอมูลวัสดคุงเหลือ ณ เดอืนนี้ โดยคํานวณผลรวมตั้งแตตนปงบประมาณจนถึงเดือนที่นําขอมูลมาวิเคราะห

13

จํานวนเดือนท่ีรายงาน ผลรวมของจํานวนเดือนตั้งแตตนปงบประมาณจนถึงเดือนที่นํา ขอมูลมาวิเคราะห

การแปรผล

• สูงกวาโรงพยาบาลในกลุมเดียวกัน แสดงวามีการหมุนเวยีนของวสัดุคงเหลือไดเร็ว แสดงถึงการมีประสิทธิภาพในการบริหารวัสดุคงคลังของหนวยงาน และมีโอกาสนําสินทรัพยหมนุเวยีนไปกอใหเกิดรายไดมากขึ้น

• ต่ํากวาโรงพยาบาลในกลุมเดยีวกัน แสดงวามีการหมุนเวยีนของวสัดุคงเหลือไดชา แสดงถึงการขาดประสิทธิภาพในการบรหิารวัสดุคงคลังของหนวยงาน และสูญเสียโอกาสในการนําสินทรัพยหมุนเวยีนไปกอใหเกิดรายได

2.4 ระยะเวลาการหมุนเวียนของวัสดุคงเหลือ อัตราสวนนี้แสดงถึงระยะเวลาการหมนุเวยีนของวัสดุคงเหลือ วายาวนานเพียงใด และเปนตวัวดัระดับวัสดุคงเหลือที่หนวยงานสํารองเชน ยา เวชภัณฑมิใชยา เปนตน ไวมากหรือนอยเกินไป เมือ่เทยีบกับการใช ซ่ึงจะทําใหเห็นประสิทธิภาพการสํารองวัสดุคงเหลือ สูตรมาตรฐานและสูตรปรับใชรง.5

365วัน อัตราหมุนเวยีนของวัสดุคงเหลือ

คําอธิบาย

365 วัน หมายถึงจํานวนวนัใน 1 ป อัตราการหมุนเวียนวัสดุคงเหลือ ผลการคํานวณจากขอ 2.3

การแปรผล

• โดยทั่วไปไมควรมากกวา 90 วัน ถานอยมากอาจมีปญหาการขาดแคลนวัสดุ ไมเพียงพอตอความตองการของหนวยงาน ยกเวนมีระบบการจัดหาที่ด ี

• สูงกวาโรงพยาบาลในกลุมเดียวกัน แสดงถึงหนวยงานมีระยะเวลาการเก็บวัสดุคงเหลือตอ 1 รอบ ยาว สํารองวัสดุคงเหลือไวมากเกินไป

• ต่ํากวาโรงพยาบาลในกลุมเดยีวกัน แสดงถึงหนวยงานมรีะยะเวลาการเก็บวัสดุคงเหลือตอ 1 รอบ ส้ัน

14

ขอจํากัด / ขอควรระวัง

• สําหรับหนวยงานที่อยูในพืน้ที่หางไกล การเดินทางไมสะดวก อาจมีระยะเวลาการหมุนเวียนของวัสด ุคงเหลือสูง เนื่องจากมีความจําเปนที่ตองมีการสั่งซ้ือวัสดุคราวละมากๆ

• หนวยงานที่มกีารสั่งซ้ือวัสดุคราวละมากๆ เพื่อตองการรับสวนลดสูงจากการสั่งซ้ือ ควรตองพิจารณาเปรียบเทยีบกับตนทุนในการเก็บรักษาวัสดุคงเหลือและความสูญเสียของวัสดุคงเหลือหมดอายุ โดยเฉพาะยา เวชภณัฑมใิชยา

2.5 อัตราสวนหนี้สินรวมตอสินทรัพยรวม (Debt-to-Asset Ratio) หรือโดยทั่วไปเรียกวา อัตราสวนหนีสิ้น (Debt Ratio) แสดงความสัมพันธหนีสิ้นรวมกับสินทรัพยรวมที่มอียูทั้งหมด อัตราสวนนี้จะแสดงใหทราบวา หนวยงานมีเงินลงทุนในสวนทีเ่ปนสินทรัพยทั้งหมดมาจากหนีสิ้นเปนอัตราสวนเทาใด ซ่ึงใชวัดภาระหนี้ของหนวยงาน

สูตรมาตรฐาน หนี้สินรวม สินทรัพยรวม

สูตรปรับใชรง.5 รวมหนี้สิน - รายไดรับลวงหนากองทนุ UC - รายไดรับลวงหนากองทุนอื่น

รวมสินทรัพย – คาเผื่อหนี้สงสัยจะสูญ – ลูกหนี้ที่เรยีกเกบ็ไมได

คําอธิบาย

รวมหนี้สิน หนี้สินทั้งหมดประกอบดวย รวมหนี้สินหมุนเวียนและหนี้สินไมหมนุเวยีน ใชขอมูล รวมหนี้สิน ณ เดือนนี้ ของรายงานเดือนสุดทายที่นํามาวิเคราะห รายไดรับลวงหนากองทุน UC ใชขอมูลรายไดรับลวงหนาเงินกองทนุ UC ณ เดือนนี้ ของ รายงานเดือนสุดทายที่นํามาวิเคราะห

การแปรผล

• สูงกวาโรงพยาบาลกลุมเดียวกัน แสดงถึงหนวยงานมีภาระหนีสิ้นที่ตองชําระสูง สถานะทางการเงินไมดี มีความเสี่ยงสูง

• ต่ํากวาโรงพยาบาลกลุมเดียวกัน แสดงถึงหนวยงานภาระหนี้สินทีห่นวยงานตองชําระต่ํา สถานะทางการเงินดี

15

ขอจํากัด / ขอเสนอแนะ

• สินทรัพยรวม ลูกหนี้เปนรายการสินทรัพยที่มีความสําคัญในการวเิคราะห ตองประเมินสัดสวนของลูกหนี้ตอสินทรัพย แตหนวยงานขาดความสามารถในการเรียกเก็บการชําระหนี้จากลูกหนี ้ จะมีผลทําใหอัตราสวนนี้ต่ํากวาความเปนจริง

• รวมหนี้สิน หนวยงานตองมีการบันทึกเจาหนี้ที่ถูกตอง หากไมบันทกึรายการเจาหนี้ หรือบันทึกไมครบถวน (โดยเฉพาะเจาหนีก้ารคา-ยา และ เจาหนี้คารักษาตามจาย) จะมีผลทําใหอัตราสวนนี้ต่ํากวาความเปนจริง

เมื่อมีอัตราสวนหนี้สินรวมตอสินทรัพยรวมที่ต่ํากวาความเปนจริง อาจทําใหหนวยงานประเมินสถานการณการเงนิไดไมถูกตอง ขาดการวางแผนสําหรับการชําระหนีใ้นอนาคต

2.6 สัดสวนลกูหนี้คารักษาตอรวมสินทรัพยหมุนเวียนเฉล่ีย เพื่อประเมินความเสี่ยงของหนวยงาน เนื่องจากลูกหนี้คารักษาพยาบาล เปนลูกหนี้ที่มีจํานวนมากและอาจมปีญหาในการเรียกเก็บ อาจกอใหเกิดความเสี่ยงดานการเงินตอสถานพยาบาลได

สูตรปรับใชรง.5

(Σลูกหนี้คารักษาที่เรียกเก็บได / จํานวนเดอืนที่รายงาน) X 100

(Σ(รวมสินทรัพยหมุนเวยีน – คาเผื่อหนี้สงสัยจะสูญ – ลูกหนี้ที่เรยีกเกบ็ไมได)) / จํานวนเดือนที่รายงาน

คําอธิบาย ลูกหนี้คารักษาที่เรียกเก็บได ลูกหนี้คารักษาทุกประเภท ที่หนวยงานประมาณการวาจะ ไดรับการชําระหนีจ้ากลูกหนี้โดยนําอัตราการคิดคาเผื่อหนี้สงสัยจะสูญมาปรับใชในการ คํานวณ ใชขอมูลลูกหนี้คารักษาแยกตามประเภท ณ เดอืนนี ้ โดยคํานวณผลรวมตั้งแตตน ปงบประมาณจนถึงเดือนทีน่ําขอมูลมาวิเคราะห (สามารถดูตัวอยางการคํานวณลูกหนี้ที ่ เรียกเก็บได ทีข่อ 1.2)

Σ(รวมสินทรัพยหมุนเวียน–คาเผื่อหนี้สงสัยจะสูญ–ลูกหนี้ท่ีเรียกเก็บไมได) ผลรวมของ รวมสินทรัพยหมุนเวียน ณ เดือนนี้ ลบดวย คาเผื่อหนีส้งสัยจะสูญ ณ เดือนนี้ ลบดวย ลูกหนี้ที่เรียกเก็บไมได ณ เดือนนี้ โดยคํานวณผลรวมตั้งแตตนปงบประมาณจนถึงเดือนที ่ นําขอมูลมาวิเคราะห การแปรผล

• สูงกวาคาเฉล่ียของโรงพยาบาลในกลุมเดียวกัน ถือวามีความเสี่ยงสูงและถามีแนวโนมเพิ่มขึ้นอาจหมายถึงการเกิดปญหาการชําระหนี้คารักษาพยาบาล

16

• ต่ํากวาคาเฉล่ียของโรงพยาบาลในกลุมเดียวกัน ถือวามีความเสี่ยงต่ําแตตองดูแนวโนมระยะยาว ถาเพิ่มขึ้นอาจเกดิปญหาการชําระหนี้คารักษาพยาบาล

ขอเสนอแนะ

• ในกรณีมีคาสัดสวนสูง หนวยงานมีการบริหารจัดการในการเรยีกเกบ็หนี้จากลูกหนี้อยางมีประสิทธิภาพ จะทําใหความเสี่ยงลดลง และเปนผลดีตอการดําเนินงานของหนวยงาน

• ถาหนวยงานมกีารบันทึกรายการบัญชีที่ถูกตอง มีการคิดคาเผื่อหนี้สงสัยจะสูญ และดําเนินการตัดหนี้สูญ หนวยงานสามารถใชอัตราสวนหมุนเวียนของลูกหนี้และระยะเวลาถัวเฉลี่ยการเก็บหนี้ ประกอบการวิเคราะหตอไปได

2.7คาใชจายดานบุคลากรตอคาใชจายจากการดําเนินงาน อัตราสวนนี้ใชในการประเมินคาใชจายดานบุคลากรของหนวยงาน ซ่ึงเปนตนทุนคงที่และเปนคาใชจายหลักของหนวยงาน โดยเปรียบเทียบคาใชจายในการดําเนินงานทัง้หมด แสดงถึงภาระคาใชจายดานบุคลากรในการดําเนินงาน

คําอธิบาย

สูตรปรับใชรง.5 (คาใชจายดานบุคลากร + คาตอบแทน ) X 100

รวมคาใชจายจากการดําเนินงาน – คาใชจายโอนไป

คาใชจายดานบุคลากร คาใชจายดานบคุลากรรวมตั้งแตตนปประกอบดวย เงินเดือน คาจางประจํา คาจางชั่วคราว คาใชจายดานบุคลากรอื่นๆ ใชขอมูลคาใชจายบุคลากร รวม ตั้งแตตนป

คาตอบแทน ใชขอมูลคาตอบแทน รวมตัง้แตตนป รวมคาใชจายจากการดําเนินงาน ใชขอมูลคาใชจายจากการดําเนินงานรวมตั้งแตตนป ลบดวย คาใชจายโอนไปรวมตั้งแตตนป เนื่องจากคาใชจายโอนไปเปนรายการคาใชจายที่ไมไดทําใหเกิดผลการดําเนินงานของหนวยงาน

การแปรผล

• สูงกวาโรงพยาบาลในกลุมเดียวกัน แสดงวาหนวยงานมีภาระคาใชจายในดานบุคลากรสูง หนวยงานนําสินทรัพยไปใชจายในการดําเนินงานดานอื่นๆไดนอย

• ต่ํากวาโรงพยาบาลในกลุมเดยีวกัน แสดงวาหนวยงานมภีาระคาใชจายในดานบุคลากรต่ํา หนวยงานสามารถนําสินทรัพยไปใชจายในการดําเนินงานดานอืน่ๆ ไดมาก

17

ขอเสนอแนะ

• การวิเคราะหตองดู I/E Ratio ประกอบดวย ถาคาใชจายดานบุคลากรต่าํ แตพบวา I/E Ratio นอยกวา 1 เกิดจากหนวยงานที่มีคาใชจายจากการดําเนินงานสูง ทําใหสัดสวนคาแรงต่ํา

• ขอมูลที่จะใชเพื่อพิจารณาขัน้ตอไป คือสัดสวนคาตอบแทนตอคาแรงทั้งหมด ถาสูงดวยหมายถึงจะตองมีการบรหิารจัดการเพือ่ลดการจายคาตอบแทนใหม หรือเปลี่ยนมาตรการการจางงานเปนการจางเหมาบริการและตองควบคุมการเบิกจายอยางมีประสิทธิภาพ

• สําหรับสถานบริการสุขภาพซึ่งเปนหนวยงานภาครัฐ ตนทุนคาแรงไดแก เงินเดือน คาจางประจํา คาจางชั่วคราว และคาใชจายดานบุคลากรอื่นๆ ไมสามารถลดตนทุนในสวนนี้ไดหรือลดไดคอนขางยาก หนวยงานจะตองใชทรัพยากรบุคคลใหมีประสิทธิภาพและประสิทธิผล

2.8 คาใชในการสัมมนาและฝกอบรมตอคาใชจายจากการดําเนินงาน แสดงถึงการใหความสําคัญในการพัฒนาบุคลากรของหนวยงาน โดยมุงเพิ่มองคความรูและประสิทธิภาพของบุคลากรในการปฏบิัติงาน สูตรปรับใชรง.5

คาใชจายในการสัมมนาและฝกอบรม X 100 รวมคาใชจายจากการดําเนินงาน – คาใชจายโอนไป

คําอธิบาย คาใชจายในการสัมมนาและฝกอบรม คาใชจายในการอบรมสัมมนาทั้งที่หนวยงาน จัดเองและที่สงไปอบรมภายนอก รวมตั้งแตตนป

รวมคาใชจายจากการดําเนินงาน ใชขอมูลคาใชจายจากการดําเนินงานรวมตั้งแตตนป ลบดวย คาใชจายโอนไปรวมตั้งแตตนป เนื่องจากคาใชจายโอนไปเปนรายการคาใชจายที่ไมไดทําใหเกิดผลการดําเนินงานของหนวยงาน

การแปรผล

• สูงกวาโรงพยาบาลในกลุมเดียวกัน แสดงวามีการพัฒนาบุคลากรสูง สงผลใหบุคลากรมีความรูความสามารถสูง

• ต่ํากวาโรงพยาบาลในกลุมเดยีวกัน แสดงวามีการพัฒนาบุคลากรนอยสงผลใหบุคลากรมีความรูความสามารถนอย อาจสงผลตอประสิทธิภาพในการใหบริการ

18

ขอเสนอแนะ

• ผูบริหารหรือหนวยงาน ควรมีการประเมินประสิทธิภาพและประสทิธิผลของบุคลากรหลังเขารับการสัมมนาและฝกอบรม เพื่อวัดความคุมคาในการลงทุนดานพฒันาบุคลากร และวางแผนการพฒันาบุคลากรไดอยางเหมาะสม

3. ดัชนีวิเคราะหผลการดําเนินงานของหนวยงาน 3.1อัตราสวนรายไดสงู(ต่ํา)กวาคาใชจายสทุธิตอรวมรายไดจากการดําเนินงาน เปนการวดัความสามารถในการจดัการ แสดงใหเห็นถึงความสามารถในการหารายไดและควบคมุคาใชจาย

สูตรปรับใชรง.5 รายไดสูง(ต่ํา)กวาคาใชจายสุทธิ

รวมรายไดจากการดําเนินงาน-รายไดงบประมาณงบลงทุน- รายไดกองทุน UC (งบลงทุน)

คําอธิบาย รายไดสงู(ต่ํา)กวาคาใชจายสทุธิ กําไรหรอืขาดทุนจากการดําเนินงานตั้งแตตนป ใชขอมูล รายไดสูง(ต่ํา)กวาคาใชจายสุทธิ รวมตั้งแตตนป รวมรายไดจากการดําเนินงาน ใชขอมูลรวมรายไดจากการดาํเนินงานรวมตั้งแตตนป ในการวิเคราะหใหลบดวยรวมรายไดงบประมาณงบลงทุนและรายไดกองทุนUC(งบลงทุน) การแปรผล

• สูงกวาคาเฉล่ียของโรงพยาบาลในกลุมเดียวกัน มีความสามารถในการหารายไดและการควบคุมคาใชจายไดเหมาะสม

• ต่ํากวาคาเฉล่ียของโรงพยาบาลในกลุมเดียวกัน ขาดความสามารถในการหารายไดและไมสามารถควบคุมคาใชจายไดเหมาะสม

ขอเสนอแนะ / ขอควรระวัง

• หนวยงานที่มคีาดัชนีนี้สูง ควรพิจารณาดงันี้ ในชวงเวลาที่ยงัไมปดรอบระยะบัญชี อาจมีผลทําใหคาดัชนีสูงได เนื่องจากหนวยงานยังไมมีการบันทึกรายการคาใชจายที่เปน คาเสื่อมราคา คาตัดจําหนาย การตัดหนี้สูญ ดังนั้นการวเิคราะหในเดือนที่ปดบัญชี จะใหผลการวิเคราะหที่มีความเที่ยงตรงและถูกตอง

หากหนวยงานขาดประสิทธิภาพในการเรียกเก็บหนี้ เมื่อปดรอบระยะบัญชี จะทําใหคาอัตราสวนนี้ลดลง เนื่องจากมีหนี้สูญ ทําใหกําไรลดลง

19

3.2 สัดสวนรายไดคารกัษาตอรวมรายไดจากการดาํเนินงาน อัตราสวนนี้ใชในการประเมินความสามารถในการหารายไดคารักษาพยาบาลของหนวยงาน

สูตรปรับใชรง.5 (รายไดคารักษาสิทธิUC + รายไดคารักษาอืน่ๆ) X 100

รวมรายไดจากการดําเนินงาน-รายไดงบประมาณงบลงทุน- รายไดกองทุน UC(งบลงทุน)

คําอธิบาย รายไดคารักษาสิทธิUC + รายไดคารักษาอื่นๆ ใชขอมูลรายไดคารักษาพยาบาลทุก ประเภทสิทธิ รวมตั้งแตตนป

รวมรายไดจากการดําเนินงาน ใชขอมูลรวมรายไดจากการดาํเนินงานรวมตั้งแตตนป ในการวิเคราะหใหลบดวยรวมรายไดงบประมาณงบลงทุนและรายไดกองทุนUC(งบลงทุน)

การแปรผล

• สูงกวาโรงพยาบาลในกลุมเดียวกัน แสดงวามีความสามารถในการหารายไดคารักษาพยาบาล

• ต่ํากวาโรงพยาบาลในกลุมเดยีวกัน แสดงวาขาดความสามารถในการหารายไดคารักษาพยาบาล

3.2.1สัดสวนรายไดคารักษาสิทธิUCตอรวมรายไดจากการดําเนินงาน แสดงถึงประสิทธิภาพในการทํากําไรของรายไดสิทธิ UC เพื่อประเมินสัดสวนรายไดแตละประเภท

สูตรปรับใชรง.5 รายไดคารักษาสิทธิUC X 100

รวมรายไดจากการดําเนินงาน-รายไดงบประมาณงบลงทุน- รายไดกองทุน UC(งบลงทุน)

คําอธิบาย รายไดคารักษาสิทธิUC ใชขอมูลรายไดคารักษาพยาบาลสิทธิUC รวมตั้งแตตนป

รวมรายไดจากการดําเนินงาน ใชขอมูลรวมรายไดจากการดาํเนินงานรวมตั้งแตตนป ในการวิเคราะหใหลบดวยรวมรายไดงบประมาณงบลงทุนและรายไดกองทุนUC(งบลงทุน)

การแปรผล

• สูงกวาคาเฉล่ียของโรงพยาบาลในกลุมเดียวกัน แสดงวารายไดสวนใหญของหนวยงานมาจากรายไดคารักษาพยาบาลจากผูรับบริการ ควรเปรียบเทียบกับรายไดรับลวงหนากองทุน UC ซ่ึงอาจทําใหเกิดความเสี่ยงในการดําเนินงาน

20

• ต่ํากวาคาเฉล่ียของโรงพยาบาลในกลุมเดียวกัน แสดงวาหนวยงานอาจสามารถหารายไดคารักษาพยาบาลจากผูรับบริการที่ไมใชสิทธิ UC ไดมากกวา ซ่ึงจะตองพจิารณาสัดสวนรายไดคารักษาพยาบาลจากกลุมผูรับบริการอื่นตอไป

3.2.2สัดสวนรายไดคารักษาเบิกคลังและตนสังกัดตอรวมรายไดจากการดําเนินงาน แสดงถึงการมีประสิทธิภาพในการบริการและการหารายไดของหนวยงาน เนือ่งจากขาราชการ/พนักงานรัฐวิสาหกจิ/เจาหนาที่องคกรปกครองสวนทองถ่ิน เปนกลุมที่สามารถเลือกสถานบริการสุขภาพในการรักษาไดไมจํากดัเครือขาย และเปนกลุมลูกหนี้ที่สามารถเรียกเก็บใหชําระหนี้ไดเกือบเต็มจํานวนถึงรอยละ 95 (ตัง้คาเผื่อหนี้สงสัยจะสูญอัตรารอยละ 5) ซ่ึงถามีผูรับบริการกลุมนี้มาใชบริการมาก จะกอใหเกิดรายไดกับหนวยงานมาก

สูตรปรับใชรง.5 รายไดคารักษาเบิกคลังและตนสังกัด X 100

รวมรายไดจากการดําเนินงาน-รายไดงบประมาณงบลงทุน- รายไดกองทุน UC(งบลงทุน)

คําอธิบาย รายไดคารักษาเบิกคลังและตนสงักัด ใชขอมูลรายไดคารักษาเบิกคลังและตนสังกัด รวมตั้งแตตนป

รวมรายไดจากการดําเนินงาน ใชขอมูลรวมรายไดจากการดาํเนินงานรวมตั้งแตตนป ในการวิเคราะหใหลบดวยรวมรายไดงบประมาณงบลงทุนและรายไดกองทุนUC(งบลงทุน)

การแปรผล

• สูงกวาคาเฉล่ียของโรงพยาบาลในกลุมเดียวกัน แสดงวารายไดสวนใหญของหนวยงานมาจากรายไดคารักษาเบิกคลังและตนสังกัด แสดงถึงประสิทธิภาพในการหารายได สงผลถึงความมั่นคงทางการเงินของหนวยงาน

• ต่ํากวาคาเฉล่ียของโรงพยาบาลในกลุมเดียวกัน แสดงวาหนวยงานอาจมีปญหาในคุณภาพในการใหบริการ หรือขอจํากัดของหนวยงานในการดําเนินงาน เชนความไมสะดวกในการเดินทางหรือความเชี่ยวชาญในการรักษาเฉพาะทาง ทําใหขาราชการ/พนักงานรัฐวสิาหกิจ/เจาหนาที่องคกรปกครองสวนทองถ่ิน ไมเลือกใชบริการ

3.2.3สัดสวนรายไดคารักษาประกันสังคมตอรวมรายไดจากการดําเนนิงาน แสดงถึงการมีประสิทธิภาพในการบริการและการหารายไดของหนวยงาน ถามีกลุมผูรับบริการสิทธิประกันสังคมในเครือขายมาก จะกอใหเกิดรายไดกับหนวยงานมาก

21

สูตรปรับใชรง.5 รายไดคารักษาประกันสังคม X 100

รวมรายไดจากการดําเนินงาน-รายไดงบประมาณงบลงทุน- รายไดกองทุน UC(งบลงทุน)

คําอธิบาย รายไดคารักษาสิทธิประกันสังคม ใชขอมูลรายไดคารักษาพยาบาลสิทธิประกันสังคม รวมตั้งแตตนป

รวมรายไดจากการดําเนินงาน ใชขอมูลรวมรายไดจากการดาํเนินงานรวมตั้งแตตนป ในการวิเคราะหใหลบดวยรวมรายไดงบประมาณงบลงทุนและรายไดกองทุนUC(งบลงทุน)

การแปรผล

• สูงกวาคาเฉล่ียของโรงพยาบาลในกลุมเดียวกัน แสดงวามีประสิทธิภาพในการหารายไดคารักษาสิทธิประกันสังคม หนวยงานตั้งอยูในในพี้นที่ที่มีโรงงานอุตสาหกรรมมีโอกาสที่ผูมีสิทธิประกันสังคมเลือกขึ้นทะเบียนใชบริการ สงผลถึงความมั่นคงทางการเงินของหนวยงาน

• ต่ํากวาคาเฉล่ียของโรงพยาบาลในกลุมเดียวกัน หนวยงานอาจไมไดตัง้อยูในในพีน้ที่ที่มีโรงงานอุตสาหกรรม แตถาหนวยงานตัง้อยูในในพีน้ที่ที่มีโรงงานอุตสาหกรรมและสัดสวนนี้มีคาต่ํา หนวยงานควรมีการพิจารณาคุณภาพในการใหบริการ และปญหาในการเลือกใชบริการ

3.3ตนทุนเฉล่ียตอผูปวยนอก ( Unit Cost OPD) แสดงประสิทธิภาพในการบรหิารตนทุนตอการใหบริการผูปวยนอก

สูตรปรับใชรง.5

รวมคาใชจายจากการดําเนินงาน - คาใชจายโอนไป ผูปวยนอก (คร้ัง) + (ผูปวยใน (คน) X Factor)

คําอธิบาย รวมคาใชจายจากการดําเนินงาน ใชขอมูลคาใชจายจากการดําเนินงานรวมตั้งแตตนป ลบดวย คาใชจายโอนไปรวมตั้งแตตนป เนื่องจากคาใชจายโอนไปเปนรายการคาใชจายที่ไมไดทําใหเกิดผลการดําเนินงานของหนวยงาน

ผูปวยนอก (คร้ัง) จํานวนผูปวยนอก (คร้ัง) รวมตั้งแตตนป ผูปวยใน (คน) จํานวนผูปวยใน (คน) รวมตัง้แตตนป

22

Factor โรงพยาบาลศูนย/โรงพยาบาลทั่วไป ใชคาเทากับ 18 โรงพยาบาลชุมชน ใชคาเทากับ 14

การแปรผล

• สูงกวาคาเฉล่ียของโรงพยาบาลขนาดเดียวกัน แสดงวาขาดประสิทธิภาพในการควบคุมตนทุนคาใชจายใหเหมาะสม

• ต่ํากวาคาเฉล่ียของโรงพยาบาลขนาดเดียวกัน แสดงวามีประสิทธิภาพในการควบคุมตนทุนคาใชจายใหเหมาะสม

ขอเสนอแนะ

• ตองมีการวิเคราะหคณุภาพและศักยภาพของการใหบริการรวมดวย เชน อัตราตายผูปวยใน สัดสวนผูปวย Refer In / Refer Out มาประกอบการวิเคราะห

3.4ตนทุนเฉล่ียตอผูปวยใน (Unit Cost IPD) แสดงประสิทธิภาพในการบรหิารตนทุนตอการใหบริการผูปวยใน

สูตรปรับใชรง.5

ตนทุนเฉลี่ยตอผูปวยนอก X Factor

คําอธิบาย Factor โรงพยาบาลศูนย/โรงพยาบาลทั่วไป ใชคาเทากับ 18

โรงพยาบาลชุมชน ใชคาเทากับ 14 การแปรผล

• สูงกวาคาเฉล่ียของโรงพยาบาลขนาดเดียวกัน แสดงวาขาดประสิทธิภาพในการควบคุมตนทุนคาใชจายใหเหมาะสม

• ต่ํากวาคาเฉล่ียของโรงพยาบาลขนาดเดียวกัน แสดงวามีประสิทธิภาพในการจดัหารายได

3.5สัดสวนรายไดตอคาใชจาย (I/E Ratio) อัตราสวนนี้ใชในการประเมินประสิทธิภาพในการดําเนินงานของสถานพยาบาล เปรียบเทียบดานรายรับตอรายจาย

สูตรปรับใชรง.5

รวมรายได-รายไดงบประมาณงบลงทุน- รายไดกองทุน UC(งบลงทุน) รวมคาใชจาย - คาใชจายโอนไป

23

คําอธิบาย รวมรายได ใชขอมูลรวมรายได รวมตั้งแตตนป ในการวิเคราะหใหลบดวยรวม รายไดงบประมาณงบลงทุนและรายไดกองทุนUC(งบลงทุน) รวมคาใชจาย ใชขอมูลรวมคาใชจา รวมตั้งแตตนป ลบดวย คาใชจายโอนไปรวมตั้งแต ตนป เนื่องจากคาใชจายโอนไปเปนรายการคาใชจายที่ไมไดทําใหเกิดผลการดําเนินงาน ของหนวยงาน การแปรผล

• มากกวา 1 ถือวาดี มีประสิทธิภาพการบริหารงานกอใหเกดิรายได และมีประสิทธิภาพควบคุมคาใชจายไดเหมาะสม

• นอยกวา 1 ถือวาไมดี ขาดประสิทธิภาพการบริหารงาน มีรายไดเขาหนวยงานนอย ขาดประสิทธิภาพการควบคุมคาใชจาย ตองพิจารณาวามีคาใชจายรายการใดที่สามารถควบคุมไดและบรหิารจัดการลดคาใชจายนั้นใหเหมาะสม หากไมสามารถลดคาใชจายใดๆได ตองบริหารจัดการใหเกดิรายไดมากยิง่ขึ้น

24

การวิเคราะหเฝาระวังสถานการณทางการเงินการคลัง ปงบประมาณ 2549 ใชดชันีในชุดการวิเคราะหสถานการณการเงนิของหนวยงาน ไดแก ทุนสํารองสุทธิ(Net Working Capital) แทนดวย A และ สวนตางรายรับกับรายจายตอเดือน (Average net Income) แทนดวย B

การวิเคราะหใชสูตร C = A / B

ถา A เปนลบและ B เปนลบ ถือวาวิกฤต ิถา C มีคานอยกวา 3 เดือน ตองรีบตรวจสอบสถานะการเงินโดยละเอียด ถา Net Working Capital (NWC) เปนลบ จะตองเฝาระวัง ถา Average net Income (ANI) เปนลบ จะตองเฝาระวัง ขอสังเกตจากการคํานวณจดัเปนกลุมตามแผนภูมิดงันี ้แกนสินทรัพยสุทธิ

กลุมท่ี ๒ A (NWC) เปน + B (ANI) เปน - ตองเฝาระวงั/ปรับประสิทธิภาพ/ควบคุมตนทุน

กลุมท่ี ๔ A (NWC) เปน + B (ANI) เปน + เปนกลุมปกต ิ

กลุมท่ี ๑ A (NWC) เปน -

+

กลุมท่ี ๓ A (NWC) เปน -

B (ANI) เปน - ตองเฝาระวงัอยางมาก/ปรับตัวเรงดวน

B (ANI) เปน + ตองเฝาระวงั / พัฒนาตอเนื่อง

-

แกนกําไรสุทธิเฉล่ีย +

-

25

มีการจัดกลุมเปน 4 กลุม 7 ระดับ ดังนี ้ กลุม 1 ระดับ 1 มีภาวะวกิฤติทางการเงิน กลุม 2 ระดับ 2 คาดวาจะประสบปญหาภายใน 3 เดือน กลุม 2 ระดับ 3 คาดวาจะประสบปญหาภายใน 6 เดือน กลุม 2 ระดับ 4 คาดวาจะประสบปญหาภายหลัง 6 เดือน กลุม 3 ระดับ 5 คาดวาจะดีขึ้นภายใน 3 เดือน กลุม 3 ระดับ 6 คาดวาจะดีขึ้นภายหลัง 3 เดอืน กลุม 4 ระดับ 7 ปกต ิ

แนวคดินี้เปนการตั้งขอสันนิษฐานเบื้องตนในการจัดกลุมหนวยงานเปน Scanning Test เบื้องตน จําเปนตองเขาศึกษาสถานะหนวยงานอกีครั้ง และในระยะยาวควรมกีารศึกษาความแมนยําเพิ่มเติมอีก

26

บรรณานุกรม

กชกร เฉลิมกาญจนา. การบัญชีบริหาร. พิมพคร้ังที่ 2. กรุงเทพฯ : สํานักพิมพแหงจฬุาลงกรณมหาวิทยาลัย , 2548

ดวงมณี โกมารทัต และคณะ. การบัญชีบริหาร. กรุงเทพฯ : บริษัทสํานักพิมพทอป จํากัด , 2547

สํานักพัฒนาระบบบริการสุขภาพ. แนวทางเฝาระวังสถานการณดานการเงินการคลงัและทรัพยากรสุขภาพ ของสถานบริการสุขภาพ ในสังกดักระทรวงสาธารณสุข . พิมพคร้ังที่ 2 . กรุงเทพฯ : โรงพิมพนิว ธรรมดาการพิมพ(ประเทศไทย)จํากดั , 2547

อรวรรณ กิจปราชญ. การบัญชีเพื่อการจัดการ. พิมพคร้ังที่ 2 . กรุงเทพฯ : แผนกการพิมพ มหาวิทยาลัยธุรกิจ บัณฑิตย , 2542