หนังสือเรียน ภู...
TRANSCRIPT
32.00
ภมศาสตร
หนงสอเรยนรายวชาพนฐานสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม
๒
ผศ.ดร.อภเศก ปนสวรรณ
๑. รศ.ทว ทองสวาง
๒. อ.เยาวลกษณ อกษร
๓. อ.สดชฎา สทธศร
จารณ กาญจะโนสถ
ผเรยบเรยง
ผตรวจ
บรรณาธการ
ชนประถมศกษาปท
ตามมาตรฐานการเรยนรและตวชวด สาระภมศาสตร (ฉบบปรบปรง พ.ศ. ๒๕๖๐)
กลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม
ตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช ๒๕๕๑
จดจ�าหนายโดย
บรษท ส�านกพมพศนยสงเสรมวชาการ จ�ากด43 ซอยกาญจนาภเษก003 แขวงหลกสอง เขตบางแค กรงเทพมหานคร 10160
โทรศพท 02-451-1122 (อตโนมต 10 คสาย)
โทรสาร 02-451-2544
อเมล [email protected]
ขอมลทางบรรณานกรมของส�านกหอสมดแหงชาตNational Library of Thailand Cataloging in Publication Dataอภเศก ปนสวรรณ. ภมศาสตร ชนประถมศกษาปท 2.-- กรงเทพฯ : ศนยสงเสรมวชาการ, 2563. 60 หนา. 1. ภมศาสตร--การศกษาและการสอน (ประถมศกษา). I. ชอเรอง.372.891ISBN 978-616-418-261-5 ปทพมพ : 2563พมพครงท 1 : 3,000 เลมราคา 32 บาท
ภมศาสตร ๒ชนประถมศกษาปท
บรรณาธการบรหารรองศาสตราจารย ดร.สรศกด อมรรตนศกด กศ.บ., กศ.ม., ค.ด. (วดผลการศกษา) Cert. in Informatic for Researchบรรณาธการวชาการรองศาสตราจารย ดร.สวสด ประทมราช B.S.E.E., กศ.ม., M.A., Ph.D.จารณ กาญจะโนสถ ค.บ., ค.ม. (การบรหารการศกษา)กรรมการผจดการจตรา มนมณ พ.ม., กศ.บ.
สงวนลขสทธตามพระราชบญญตหามท�าซ�า ดดแปลง ออกจ�าหนาย แจกจาย และกระท�าโดยประการอน
ในตอนใดตอนหนงของหนงสอเลมน ไมวาจะเปนขอความและสงอนใด
ดวยวธการเรยงพมพ พมพส�าเนา หรอดวยวธอนใดทกกรณ หากผใด
ละเมดลขสทธจะถกด�าเนนคดทางกฎหมายบญญตไวขนสงสด เวนแตจะ
ไดรบความยนยอมเปนลายลกษณอกษรจากส�านกพมพศนยสงเสรมวชาการ
หนงสอเรยนรายวชาพนฐานสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม
ตามมาตรฐานการเรยนรและตวชวด สาระภมศาสตร (ฉบบปรบปรง พ.ศ. ๒๕๖๐) กลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม ตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช ๒๕๕๑
หนงสอเรยนรายวชาพนฐานสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม ภมศาสตร
ชนประถมศกษาปท ๒ เลมน จดท�าขนเพอใชเปนสอประกอบการเรยนการสอน เรยบเรยงขน
ตามมาตรฐานการเรยนร และตวชวด สาระภมศาสตร (ฉบบปรบปรง พ.ศ. ๒๕๖๐)
กลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม ตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน
พทธศกราช ๒๕๕๑ โดยมเนอหา ขอมลททนสมย ภาพประกอบ ค�าถาม และกจกรรมเพอให
นกเรยนไดรบความรพนฐานและเรยนรสงแวดลอมรอบตว รวมทงเขาใจลกษณะทางกายภาพ
ของโลก ปฏสมพนธระหวางมนษยกบสงแวดลอมทกอใหเกดการสรางสรรค วถการด�าเนนชวต
ร เทาทนและปรบตวตามการเปลยนแปลงของโลกทเกดขนอยางรวดเรว ตลอดจนเนน
การเรยนรภมศาสตร (Geo-literacy) เพอใหนกเรยนใชทกษะ กระบวนการ ความสามารถ
ทางภมศาสตร รวมทงเครองมอทางภมศาสตรในการจดการตนเองและสงแวดลอมไดอยางเหมาะสม
และมประสทธภาพ โดยจดท�าบนพนฐานของการพฒนาประเทศตามแนวทาง Thailand ๔.๐
กรอบยทธศาสตรชาต ๒๐ ป (พ.ศ. ๒๕๖๐–๒๕๗๙) และเปาหมายของการพฒนาทยงยน
ของสหประชาชาต (Sustainable Development Goals : SDGs)
ผเขยนหวงเปนอยางยงวา หนงสอเรยนเลมนจะเปนประโยชนตอการเรยนการสอน
และชวยใหนกเรยนไดพฒนาการเรยนร และบรรลจดมงหมายตามมาตรฐานการเรยนรและตวชวด
สาระภมศาสตร (ฉบบปรบปรง พ.ศ. ๒๕๖๐) กลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม
ตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช ๒๕๕๑
(ผศ.ดร.อภเศก ปนสวรรณ)
ในนามผจดท�า
ค�าน�า
หนงสอเรยนรายวชาพนฐานสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม ภมศาสตร
ชนประถมศกษาปท ๒ เลมน ม ๔ หนวย ในแตละหนวยแบงเปนบทยอย ๆ ประกอบดวย
๑. เปาหมายการเรยนร ระบตวชวดและสาระการเรยนรแกนกลาง
๒. แผนผงความคดประจ�าหนวย แสดงขอบขายเนอหาในหนวยการเรยนร
๓. เนอหา แบงเปนบทน�า เนอหาสาระ ภาพประกอบ และแผนผงสอดคลองกบเนอหา
นอกจากนยงมค�าถามชวนคด เพอกระตนใหนกเรยนเกดความสนใจในการคนหาค�าตอบ
รวมทงสาระนารเพอขยายองคความรในเรองทเกยวของกบเนอหา และบทสรปในรปผงมโนทศน
ตามเนอหาของแตละหนวยการเรยนร
๔. กจกรรม ประกอบดวย
๔.๑ ค�าถามประจ�าหนวย เนนค�าถามแบบอตนยและภาพประกอบเพอทบทวน
ผลการเรยนร รวมทงการพฒนาความคดและความสามารถในการใชทกษะและกระบวนการ
ทางภมศาสตรของนกเรยน
๔.๒ กจกรรมการเรยนร เปนกจกรรมทก�าหนดใหนกเรยนฝกปฏบตเพอพฒนา
ความรและทกษะประจ�าหนวยดวยกระบวนการทางภมศาสตร โดยการศกษาคนควาและ
ปฏบตดวยตนเอง
ในสวนทายเลม ประกอบไปดวยบรรณานกรมซงแสดงเอกสารและแหลงขอมลทใช
ในการอางอง เพอใหนกเรยนสามารถแสวงหาความรเพมเตมไดดวยตนเอง
ค�าชแจงในการใชหนงสอ
สารบญ
ต�าแหนงทตงและลกษณะทางกายภาพทปรากฏบนเครองมอทางภมศาสตร ๑บทน�า ๒ต�าแหนงทตงของสงตาง ๆ รอบตวเรา ๒เครองมอทางภมศาสตร ๓ แผนผง ๓ แผนท ๕ รปถาย ๗ ลกโลก ๘บทสรป ๘ค�าถามประจ�าหนวย ๙กจกรรมการเรยนร ๑๐
หนวยการเรยนรท ๑
สงแวดลอมทอยรอบตวเรา ๑๑บทน�า ๑๒ความหมายของสงแวดลอม ๑๓ประเภทของสงแวดลอม ๑๔ สงแวดลอมทเกดขนเองตามธรรมชาต ๑๔ สงแวดลอมทมนษยสรางขน ๑๕ความส�าคญของสงแวดลอม ๑๙ ดานทอยอาศยและการตงถนฐาน ๑๙ ดานอาหาร ๑๙ ดานการแตงกาย ๒๐ ดานการประกอบอาชพ ๒๐
หนวยการเรยนรท ๒
การมสวนรวมในการจดการสงแวดลอมในโรงเรยน ๓๑ บทน�า ๓๒การเปลยนแปลงของสงแวดลอม ๓๒ผลกระทบของการเปลยนแปลงของสงแวดลอมทมตอโรงเรยน ๓๔การรกษาและฟนฟสงแวดลอมในโรงเรยน ๓๔บทสรป ๓๖ค�าถามประจ�าหนวย ๓๘กจกรรมการเรยนร ๓๘
หนวยการเรยนรท ๓
ความหมายของทรพยากรธรรมชาต ๒๑ประเภทของทรพยากรธรรมชาต ๒๑ ทรพยากรธรรมชาตทใชแลวไมหมดไป ๒๑ ทรพยากรธรรมชาตทใชแลวหมดไป ๒๒ ทรพยากรธรรมชาตทสรางทดแทนขนใหมได ๒๓การใชทรพยากรธรรมชาตอยางคมคา ๒๔บทสรป ๒๗ค�าถามประจ�าหนวย ๒๙กจกรรมการเรยนร ๓๐
ความสมพนธระหวางโลก ดวงอาทตยและดวงจนทร ๓๙บทน�า ๔๐โลก ดวงอาทตยและดวงจนทร ๔๐ โลก ๔๐ ดวงอาทตย ๔๑ ดวงจนทร ๔๒ปรากฏการณทางธรรมชาต ๔๒ กลางวน กลางคน ๔๒ ขางขน ขางแรม ๔๓ ฤดกาล ๔๕ความสมพนธของฤดกาลกบการด�าเนนชวตของมนษย ๔๕บทสรป ๔๘ค�าถามประจ�าหนวย ๔๙กจกรรมการเรยนร ๔๙
บรรณานกรม
หนวยการเรยนรท ๔
แผนผงสาระการเรยนรแกนกลางของรายวชา
หนวยการเรยนรท ๒
สงแวดลอมทอยรอบตวเรามาตรฐาน ส ๕.๑ ป.๒/๑
มาตรฐาน ส ๕.๒ ป.๒/๑ และ ป.๒/๒
หนวยการเรยนรท ๔
ความสมพนธระหวางโลก ดวงอาทตยและดวงจนทร
มาตรฐาน ส ๕.๑ ป.๒/๓ และมาตรฐาน ส ๕.๒ ป.๒/๓
ภมศาสตรป.๒
หนวยการเรยนรท ๓
การมสวนรวมในการจดการสงแวดลอมในโรงเรยนมาตรฐาน ส ๕.๒ ป.๒/๔
หนวยการเรยนรท ๑
ต�าแหนงทตงและลกษณะ ทางกายภาพทปรากฏบน เครองมอทางภมศาสตรมาตรฐาน ส ๕.๑ ป.๒/๒
หนวยการเรยนรท ๑ : ต�ำแหนงทตงและลกษณะทำงกำยภำพทปรำกฏบนเครองมอทำงภมศำสตร 1
๑หนวยการเรยนรท
ระบต�ำแหนงและลกษณะทำงกำยภำพของ
สงตำง ๆ ทปรำกฏในแผนผง แผนท รปถำย
และลกโลก (มฐ. ส ๕.๑ ป.๒/๒)
ต�ำแหนงและลกษณะทำงกำยภำพของสงตำง ๆ
ทปรำกฏในแผนผง แผนท รปถำย และลกโลก
เชน ภเขำ ทรำบ แมน�ำ ตนไม ทะเล
ตวชวด สาระการเรยนรแกนกลาง
ต�ำแหนงทตง เครองมอทำงภมศำสตร
ต�ำแหนงทตงและลกษณะทำงกำยภำพทปรำกฏบนเครองมอทำงภมศำสตร
แผนผงควำมคดประจ�ำหนวย
ต�ำแหนงทตงและลกษณะทำงกำยภำพ
ทปรำกฏบนเครองมอทำงภมศำสตร
ภมศาสตร ป.๒2
๑หนวยการเรยนรท
๑.
บทน�า
รอบตวเรามสถานทตาง ๆ มากมาย แตละสถานทตาง
มต�าแหนงทตงและลกษณะทางกายภาพทตางกน โดยปรากฏบน
เครองมอทางภมศาสตร เชนแผนผงแผนทรปถายและลกโลก
จะแสดงต�าแหนงและลกษณะทางกายภาพของสงตาง ๆ ไว ดงนน
การใชเครองมอทางภมศาสตรจะชวยใหเราสามารถระบต�าแหนง
และลกษณะทางกายภาพของสถานทตางๆได
การบอกต�าแหนงทตงของสงตาง ๆ รอบตวเรา ไมวาจะเปนในโรงเรยน
หรอสถานทอนในชมชนเราจ�าเปนตองรจกขอมลเบองตนของแตละสถานท
กอน เพอทเราจะสามารถระบต�าแหนงของสถานทนน ๆ ไดอยางถกตอง
ซงค�าทใชในการระบต�าแหนงมมากมาย เชน ใกล ไกล ดานหนา
ดานหลง ดานขาง ดานซาย ดานขวา ดานใน ดานนอก ทศเหนอ ทศใต
ทศตะวนออกและทศตะวนตก
๑. ต�าแหนงทตงของสงตางๆ รอบตวเรา
ภมศำสตร ป.๒2
ต�ำแหนงทตงและลกษณะทำงกำยภำพทปรำกฏ
บนเครองมอทำงภมศำสตร
หนวยการเรยนรท ๑ : ต�ำแหนงทตงและลกษณะทำงกำยภำพทปรำกฏบนเครองมอทำงภมศำสตร 3
เครองมอทางภมศาสตร คอ เครองมอทใชในการศกษาขอมล
ลกษณะของพนทแบบตางๆเชนลกษณะของพนดนลกษณะของแมน�า
ลกษณะของอากาศ ลกษณะของปาไม รวมไปถงต�าแหนงทตงของสถานท
ทปรากฏอยบนพนผวของโลก
เครองมอทางภมศาสตรมหลายประเภท และมการใชงานทตางกน
เครองมอทางภมศาสตรทเราควรรจก ไดแก แผนผง แผนท รปถาย และ
ลกโลก
๒.๑ แผนผง
แผนผงคอการยอสวนสงตางๆ ในพนทใดพนทหนงลงบนกระดาษ
หรอวสดอนเพอใหทราบทตงของสงเหลานน โดยใชสญลกษณแทนสงของ
หรอสถานทเพอใหเกดความเขาใจงายขนเชนแผนผงโรงเรยนแผนผงชมชน
๒. เครองมอทางภมศาสตร
3
โรงเรยนตงอยใกลถนน เสำธงตงอยหนำอำคำรเรยน
ภมศาสตร ป.๒4
ตวอยางแผนผงชมชนรวมใจ
จากแผนผง ท�าใหเราทราบต�าแหนงทตงของสถานทตาง ๆ ทอย
ในชมชนไดอยางชดเจนเชน
- วดตงอยทางทศตะวนออกของโรงพยาบาล
-สนามฟตบอลตงอยทางทศเหนอของโรงเรยน
- สวนสาธารณะตงอยใกลถนนในบรเวณกลางชมชน
- ตลาดตงอยทางทศเหนอของชมชน
ถนน
ถนน
ถนน
นบานก
ตลาด
สนามฟตบอลสวนสาธารณะ
บานง
บานข
บานฉ
บานค
บานจ
บานช
บานซ
โรงเรยนโรงพยาบาล วด
SCHOOL
หนวยการเรยนรท ๑ : ต�ำแหนงทตงและลกษณะทำงกำยภำพทปรำกฏบนเครองมอทำงภมศำสตร 5
๒.๒ แผนท
แผนทคอการยอสวนสงตางๆบนพนโลกเชนแมน�าภเขา
ทะเลประเทศและจงหวดลงบนแผนราบเชนกระดาษโดยใชสญลกษณ
แทนสงตางๆเพอใหเกดความเขาใจงาย
ตวอยางแผนททองเทยวจงหวดพทลง
ทมา : http://www.dooasia.com/south/phatthalung/
ภมศาสตร ป.๒66 ภมศำสตร ป.๒
ตวอย
างแผ
นทภม
ประเทศ
ของจ
งหวด
เพชร
บร
แสดง
ขอมล
พนฐ
านจง
หวดเ
พชร
บร
มำตร
ำสวน
ทตงจ
งหวด
สญลก
ษณแส
ดงสง
ตำง
ๆ ใน
พนทจ
รง
สญลก
ษณ
จงหว
ดอ�ำ
เภอ
ถนน
แหลง
น�ำ
ขอบเ
ขตกำ
รปกค
รองร
ำยอ�ำ
เภอ
ขอบเ
ขตกำ
รปกค
รองร
ำยจง
หวด
พนทส
ง ภเข
ำ
พนทด
อน
พนทร
ำบ
05
1020
1:65
0,00
0
เครอ
งหมำ
ยบอก
ทศ
ทตงอ
�ำเภอ
เขตอ
�ำเภอ
เขตจ
งหวด
แมน�ำ
ทรำบ
ภเขำ
ถนน
กม.
หนวยการเรยนรท ๑ : ต�ำแหนงทตงและลกษณะทำงกำยภำพทปรำกฏบนเครองมอทำงภมศำสตร 7
๒.๓ รปถำย
รปถายเปนรปทบนทกดวยกลองถายรป จะแสดงใหเหนลกษณะ
ของสถานทและพนททอยในรป เชน รปถายชมชนเมอง ทะเลภเขา
ปาไมทราบแมน�าซงรปทไดเหมอนกบสถานทจรง
รปถำยภเขำ
รปถำยแมน�ำรปถำยทรำบ
รปถำยชมชน
ภมศาสตร ป.๒8
๒.๔ ลกโลก
ลกโลก คอ กำรจ�ำลอง
ขอมลของสถำนทตำง ๆ บนพน
ผวโลก โดยกำรยอสวนโลกลงบน
พนผวทรงกลม แสดงต�ำแหนง
ทตงของสงทปรำกฏบนพนผวโลก
ใหเหนทงสวนทเปนพนดน เชน
อำณำเขตประเทศ ทตงของ
เมองส�ำคญ และสวนทเปนพนน�ำ
จะแสดงดวยสฟำ หรอสน�ำเงนออน เชน ทะเล และมหำสมทร
ลกโลก ทมา : http://www.thaigramo phone.com/wboardimages/221 1256085937-IMG20171122075849.jpg
บทสรป
ต�าแหนงทตงและลกษณะทางกายภาพ
ทปรากฏบนเครองมอทางภมศาสตร
รปถำย
แผนทแผนผง
ลกโลก
ต�ำแหนงทตง เครองมอทำงภมศำสตร
หนวยการเรยนรท ๑ : ต�ำแหนงทตงและลกษณะทำงกำยภำพทปรำกฏบนเครองมอทำงภมศำสตร 9
๑. นกเรยนคดว าแผนผง แผนท ลกโลก
มประโยชนกบเราอยางไร
๒. หากเราไปเทยวตางจงหวดเปนครงแรกเราควร
ใชเครองมอทางภมศาสตรประเภทใดในการด
เสนทางเพราะเหตใด
ชวนคด
กจกรรม
๑. เครองมอทำงภมศำสตรทนกเรยนควรรจกมอะไรบำง
๒. จำกแผนผงชมชนรวมใจในหนำ ๔ ใหนกเรยนบอกต�ำแหนงทตงของ สถำนทตำง ๆ ดงน
๑) บำน ก ๒) บำน ฉ ๓) โรงเรยน
๓. ขอมลลกษณะทำงกำยภำพของสงตำง ๆ ทปรำกฏในแผนทมอะไรบำง
ค�าถามประจ�าหนวย
ภมศาสตร ป.๒10
๑. ใหนกเรยนแบงกลม กลมละ ๕-๖ คน จำกนนใหแตละกลมน�ำรปถำย สถำนทในชมชนของนกเรยนมำกลมละ ๒ ภำพ จำกนนปฏบตตำมขนตอน ดงน - จดบนทกสงทนกเรยนพบเหนจำกรปถำย - เขยนสถำนททอยใกลเคยงกบสถำนททอยในรปถำย - น�ำเสนอขอมลหนำชนเรยนโดยอธบำยถงวธกำรเดนทำงไปยงสถำนท แหงนน๒. ใหนกเรยนบอกต�ำแหนงทตงของสงตำง ๆ ทปรำกฏในชมชนของตน โดยจดท�ำเปนแผนผงพรอมทงแสดงรำยละเอยดมำพอเขำใจ จำกนน น�ำเสนอผลงำนหนำชนเรยน
กจกรรมการเรยนร