การศึกษาพันธ พืุ้ ข นเมืองทกย...

การศกษาพนธขาวไรพนเมองทมศกยภาพ เพอใชในระบบเกษตรยงยน ของอาเภอเฉลมพระเกยรต จงหวดนาน

สารนพนธ ของ

กตตศกด ศรทมมา

เสนอตอบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ เพอเปนสวนหนงของการศกษา ตามหลกสตรปรญญาการศกษามหาบณฑต สาขาวชาวทยาศาสตรศกษา

กมภาพนธ 2552


บทคดยอ ของ



กมภาพนธ 2552

กตตศกด ศรทมมา. (2552). การศกษาพนธขาวไรพนเมองทมศกยภาพ เพอใชในระบบเกษตร ยงยน ของอาเภอเฉลมพระเกยรต จงหวดนาน. สารนพนธ กศ.ม. (วทยาศาสตรศกษา). กรงเทพฯ: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ อาจารยทปรกษาสารนพนธ:

รศ. ดร. เฉลมชย วงศวฒนะ.

การศกษาพนธขาวไรพนเมองทมศกยภาพ เพอใชในระบบเกษตรยงยนของอาเภอเฉลมพระเกยรต จงหวดนาน ทาการทดลองทโรงเรยนมธยมพระราชทานเฉลมพระเกยรต ตาบลหวยโกน อาเภอเฉลมพระเกยรต จงหวดนาน ซงเปนพนทสงจากระดบนาทะเลประมาณ 600 เมตร โดยใชขาวไรทองถน ทเกษตรกรนยมปลกมาทาการทดสอบจานวน 7 พนธ ไดแก ขาวมะเคาะ ขาวซวกนจา ขาวหนอนแคบ ขาวเตย ขาวหก ขาวดอกตอง และขาวบรา และใชขาวซวแมจนเปนพนธเปรยบเทยบ ทาการทดสอบในฤดนาป ป พ.ศ. 2550 ผลการทดลองพบวาเมลดขาวททดสอบทกพนธมความงอกสมาเสมอด ความสงอยในชวง 145.48 – 171.80 เซนตเมตร โดยขาวดอกตองจะมความสงมากทสด การแตกกอ อยระหวาง 9.90 – 12.07 ตนตอกอ และขาวพนธทแตกกอสงสดคอขาวหนอนแคบ เมอดองคประกอบผลผลตพบวา จานวนรวงตอกอ ของขาวไรททดสอบไมมความแตกตางกน โดยจะอยในชวง 5.55 – 6.10 รวงตอกอ และมเปอรเซนตการเกดรวงคอนขางตา เมอเทยบกบพนธสงเสรม พบวาขาวเตย มจานวนเมลดตอรวงสงสด (208.32 เมลดตอรวง) สวนขาวซวกนจาและขาวมะเคาะ มจานวนเมลดตอรวงตาทสด ตากวาพนธสงเสรม นาหนก 100 เมลดของขาวหนอนแคบสงทสด (3.88 กรม) แตกไมแตกตางทางสถตกบขาวมะเคาะและขาวหก เมอคานวณผลผลตตอกอโดยใชคาองคประกอบผลผลต พบวาพนธทมผลผลตสงสดคอ ขาวเตย รองลงมาคอขาวดอกตองและขาวหนอนแคบ ตามลาดบ ซงใหผลไปทางเดยวกนกบผลผลตทเกบเกยวในพนท 2 X 5 ตารางเมตร ซงพบวาขาวดอกตอง ขาวเตยและขาวหนอนแคบ ใหผลผลตสงทสดและไมแตกตางกนทางสถต โดยใหผลผลต 698.33 , 670.06 และ 622.88 กโลกรมตอไร ตามลาดบ การทดลองนทาในสภาพแปลงทดลองซงมการดแลรกษาอยางด จงควรจะตองมการทดสอบในสภาพพนทตางๆ และในสภาพแปลงเกษตรกร เพอทดสอบศกยภาพทแทจรงอกตอไป

STUDY ON POTENTIAL OF LOCAL UPLAND RICE CULTIVARS FOR SUSTAINABLE AGRICULTURAL SYSTEM AT CHALERMPRAKIAT NAN PROVINCE.

AN ABSTRACT BY

KITTISAK SRITOOMMA

Presented in Partial Fulfillment of the Requirements for the

Master of Education Degree in Science Education at Srinakharinwirot University

Febuary 2009

Kittisak Sritoomma. (2009). Study on Potential of Local Upland Rice Cultivars for Sustainable Agricultural System at Chalermprakiat Nan Province. Master’s Project, M.Ed. (Science Education) Bangkok: Graduate School, Srinakharinwirot University. Project Advisor: Chalermchai Wongwattana.

Study on potential of local upland rice cultivars for sustainable agricultural system at Chalermprakiat, Nan Province, was conducted in experimental plots of Matthayompharachathan Chalermprakiat school, using 7 upland rice cultivars selected from farmer fields in that area and Sew Maechan as check cultivar. Seeds of all cultivar germinated properly within 7 days after drilling (5 days for Sew Maechan). Plant height and tillering ability of the 7 test cultivars were in the ranges of 145.48 – 171.80 cm. and 9.90 – 12.08 tillers per plant, respectively. Considering on their yield components, the number of panicles per plant were not significantly different among cultivars (5.55 – 6.10 pancles / plant). Khao Tey provided the highest number of seeds per panicle (208.32 seeds / panicle) whereas Khao Nonkeb showed the highest hundred-seed weight (3.88 g / 100 seeds). The estimate grain yield per plant calculated from their yield components showed that Khao Tey had the highest grain yield per plant, and the next were Khao Dogtong and Khao Nonkeb, respectively. Grain yield (at 14 % moisture content) from 2 x 5 square meters harvesting area indicated the similar result to the estimate grain yield per plant that, Khao Doktong, Khao Tey and Khao Nonkeb provided highest grain yield (698.33, 670.06 and 622.88 kilogram / rai, respectively) and there was not significantly different among their yield. In this study, Sew Maechan provided the lowest grain yield, both in the estimate yield per plant and in the yield per area. These high potential upland rice cultivars should be tested again under farmer field conditions in order to confirm their ability on grain production.


สารนพนธ ของ



กมภาพนธ 2552 ลขสทธเปนของมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

อาจารยทปรกษาสารนพนธ ประธานคณะกรรมการบรหารหลกสตรและคณะกรรมการสอบ ไดพจารณาสารนพนธเรอง การศกษาพนธขาวไรพนเมองทมศกยภาพ เพอใชในระบบเกษตรยงยน ของอาเภอเฉลมพระเกยรต จงหวดนาน ของ กตตศกด ศรทมมา ฉบบนแลว เหนสมควรรบเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรปรญญาการศกษามหาบณฑต สาขาวชาวทยาศาสตรศกษา ของมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒได อาจารยทปรกษาสารนพนธ

.................................................................................. (รองศาสตราจารย ดร.เฉลมชย วงศวฒนะ)

ประธานคณะกรรมการบรหารหลกสตร .................................................................................. (ผชวยศาสตราจารย ดร.เฟองลดา วระสย) คณะกรรมการสอบ .................................................................................. ประธาน (รองศาสตราจารย ดร.เฉลมชย วงศวฒนะ) .................................................................................. กรรมการสอบสารนพนธ (รองศาสตราจารย ดร.พรพมล มวงไทย) .................................................................................. กรรมการสอบสารนพนธ (ผชวยศาสตราจารย กรองแกว พพทยาสถาพร) อนมตใหรบสารนพนธฉบบนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรปรญญาการศกษามหาบณฑต สาขาวชาวทยาศาสตรศกษา ของมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

................................................................................. คณบดคณะวทยาศาสตร (รองศาสตราจารย ดร.วเชยร มากตน) วนท 16 เดอน กมภาพนธ พ.ศ. 2552

ประกาศคณปการ

สารนพนธฉบบนสาเรจไดสมบรณ ดวยไดรบพระมหากรณาธคณในสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร ผวจยขอนอมราลกถงพระมหากรณาธคณในพระองค ททรงมพระราชดารโครงการสงเสรมคณภาพการศกษาโรงเรยนในถนทรกนดาร พนทอาเภอบอเกลอและอาเภอเฉลมพระเกยรต จงหวดนาน ทาใหไดรบการศกษาในระดบมหาบณฑต สาขาวชาวทยาศาสตรศกษา ซงนบเปนเกยรตอนสงสดทขาพเจาไดรบโอกาสอนด จะไดนาความรทไดไปพฒนาผเรยนและชมชนตอไป ขอกราบขอบพระคณสถาบนสงเสรมการสอนวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงชาต (สสวท.)ทสนบสนนทนการศกษาผานโครงการสงเสรมคณภาพการศกษาโรงเรยนถนทรกนดาร ในสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร ขอกราบขอบพระคณ รองศาตราจารย ดร.เฉลมชย วงศวฒนะ อาจารยทปรกษาสารนพนธ ทกรณาใหคาปรกษา แกปญหาขอบกพรองตาง ๆ อนเกดขนในงานวจย และการแกไขสารนพนธใหมความถกตองสมบรณยงขน ขอกราบขอบพระคณ ประธานกรรมการบรหารหลกสตร ผชวยศาสตราจารย ดร.เฟองลดา วระสย รองศาสตราจารย ดร.พรพมล มวงไทย และผชวยศาสตราจารย กรองแกว พพทยาสถาพร ในการเปนกรรมการสอบเคาโครงสารนพนธ และเปนกรรมการสอบปากเปลาสารนพนธตลอดจนการใหคาแนะนาในการแกไขสารนพนธเพอใหสารนพนธฉบบนมความสมบรณยงขน

ขอกราบขอบพระคณ รองศาสตราจารยทรรศนยา ศกดด และอาจารยผองพรรณ เอกอาวธ ผเชยวชาญศนยพนธวศวกรรมและเทคโนโลยชวภาพแหงชาต ทใหคาแนะนาในการศกษาตลอดหลกสตรและในการดาเนนการวจย

ขอขอบพระคณ รองศาสตราจารย คมสน อานวยสทธ รองอธการบดมหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลลานนา และคณะอาจารย ทใหความอนเคราะหใหคาปรกษาและใชเครองมอในการทดลองและวเคราะหผล ประเมนผลการทดลอง

ทายสดนผวจยขอขอบพระคณบดา มารดา พ นอง และเพอน ๆ ทกคน และทมไดกลาวนาม ทใหกาลงใจและกาลงกายดเยยมตลอดระยะเวลาทศกษาและทางานวจย กตตศกด ศรทมมา

สารบญ บทท หนา 1 บทนา......................................................................................................... 1 ภมหลง .................................................................................................... 1 วตถประสงค............................................................................................. 3 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ......................................................................... 3 ขอบเขตการศกษา..................................................................................... 4 นยามศพทเฉพาะ...................................................................................... 4 2 เอกสารและงานวจยทเกยวของ............................................................... 5 สภาพทวไป............................................................................................... 5 ขาว........................................................................................................... 6 ลกษณะทวไปของขาว........................................................................... 7 การจาแนกขาว..................................................................................... 7 การเจรญเตบโตของตนขาว................................................................... 9 เมลดขาว.............................................................................................. 17 ขนาดและรปรางของเมลดขาว............................................................... 19 นาหนกเมลดขาว................................................................................... 20 ปรมาณความชน .................................................................................. 20 ขาวไร........................................................................................................ 21 ลกษณะพนธขาวไรพนธพนเมองบนทสงของประเทศไทย....................... 22 สภาพพนดนในการปลกขาวไร............................................................... 22 การปลกขาวไร...................................................................................... 24 การดแลรกษา....................................................................................... 25 ผลผลตขาวไร........... ........................................................................... 25 องคประกอบผลผลต........... ................................................................. 26 3 วธดาเนนการวจย..................................................................................... 31 อปกรณ.................................................................................................... 31 วธการ...................................................................................................... 31

สารบญ(ตอ)

บทท หนา 3 (ตอ) การเกบรวบรวมขอมล................................................................................ 33 การวเคราะหขอมล..................................................................................... 34 สถานทและสภาพพนทททาการทดลอง....................................................... 34 4 ผลการทดลอง............................................................................................ 35 การทดสอบเบองตนเพอคดเลอกพนธขาวมาใชในการทดลอง...................... 35 การเปรยบเทยบพนธขาวไรพนเมองทมศกยภาพของตาบลหวยโกน

อาเภอเฉลมพระเกยรต จงหวดนาน...........................................................

36 การงอกของเมลดขาว……………………………………………………. 36 ลกษณะและการเจรญเตบโตของตนกลา………………………………... 38 ความสง……………………..………………………………………… 39 การแตกกอ...………………..………………………………………… 40 การเจรญเตบโตทางการสบพนธ............………………………………... 41 จานวนรวงตอกอ..…………..………………………………………… 41 จานวนเมลดตอรวง..………..………………………………………… 42 นาหนกขาว 100 เมลด……..………………………………………… 44 ผลผลตเฉลยตอกอ…………..………………………………………… 45 ผลผลตขาว (กโลกรมตอไร) ทความชน 14 % ความชน.…………… 46 5 สรปผลการวจย วจารณ และขอเสนอแนะ............................................... 47 สรปผลการทดลอง.................................................................................... 47 วจารณ..................................................................................................... 50 ขอเสนอแนะ............................................................................................. 56

บรรณานกรม ..................................................................................................... 57

ภาคผนวก ภาคผนวก ก ........................................................................................................ 63 ภาคผนวก ข ........................................................................................................ 67

ประวตยอผทาสารนพนธ .................................................................................. 75

บญชตาราง

ตาราง หนา

1 เปรยบเทยบลกษณะของขาวปลกเอเชยกบบรรพบรษ........................................ 19 2 รปรางของเมลดขาว.......................................................................................... 20 3 แสดงชอพนธขาวไรทใชในการทดลอง............................................................... 31 4 แสดงผลผลตเฉลย ของขาวพนธพนเมองตางๆ จากการทดลองปลกในฤด ปลก ป พ.ศ. 2549..........................................................................................

35

5 แสดงลกษณะบางประการของขางไรสายพนธสงเสรมและสายพนธพนเมองท ใชในการทดลอง...............................................................................................

37

6 แสดงความสงเฉลยของขาวไรพนธสงเสรมและพนธพนเมอง............................... 39 7 แสดงจานวนตนเฉลยตอกอ ของขาวไรพนธสงเสรมและพนธพนเมอง.................. 40 8 แสดงจานวนรวงเฉลยตอกอ ของขาวไรพนธสงเสรมและพนธพนเมอง................. 41 9 แสดงความสามารถในการสรางรวงตอกอ ของขาวไรพนธสงเสรมและพนธ พนเมอง..........................................................................................................

42

10 แสดงจานวนเมลดเฉลยตอรวง ของขาวไรพนธสงเสรมและพนธพนเมอง............ 43 11 แสดงนาหนกเฉลย 100 เมลด(กรม)ของขาวไรพนธสงเสรมและพนธพนเมอง..... 44 12 แสดงศกยภาพในการใหผลผลต ของขาวไรพนธสงเสรมและพนธพนเมอง.......... 45 13 แสดงผลผลตเฉลย(กโลกรมตอไร) ของขาวไรพนธสงเสรมและพนธพนเมอง....... 46

บญชภาพประกอบ

ภาพประกอบ หนา 1 การเจรญเตบโตทางลาตนขาว................................................................................ 10 2 ลกษณะของตนขาว................................................................................................ 11 3 สวนประกอบของรวงขาว........................................................................................ 13 4 การผสมเกสรและการผสมพนธ............................................................................... 14 5 การพฒนาของดอกขาวเปนเมลด............................................................................ 15 6 วงจรชวตของขาว.................................................................................................. 17 7 เปรยบเทยบเมลดขาวปลกกบขาวปา..................................................................... 18 8 แสดงจานวนกอในแปลงปลก................................................................................ 32 9 แสดงแผนผงแปลงทดลอง.................................................................................... 33

1

บทท 1 บทนา

ภมหลง ขาวเปนทรพยากรทมสวนสาคญอยางยงในการกาหนดพฤตกรรม และแบบแผนวฒนธรรมของมนษย โดยเฉพาะในฐานะทเปนพชอาหารใหคนไดบรโภคมาชานาน จนขาวกลายเปนสงทกอใหเกดลกษณะตางๆ ทางเศรษฐกจสงคมวฒนธรรมและเปนพนฐานรองรบใหสงเหลาน พฒนาการสปจจบน กระบวนการในการผลตขาวแตกตางกนไปตามแตละสภาพภมศาสตร

และวฒนธรรม เปนปฏบตการหนงของมนษยทมตอขาว ซงแสดงใหเหนถงววฒนาการทางพฤตกรรมของมนษยในสวนทเกยวกบการแสวงหาอาหารเพอความอยรอดของชวต และการจดระเบยบของสงคมใหมความสข ซงสมพนธอยางใกลชดกบทรพยากร ววฒนาการผลตขาวทปฏบตสบทอดกนมาในทองถนตางๆ ในชวงเวลาทตางกน มความหลากหลายเชนเดยวกบววฒนาการของสรรพสง กลาวคอเรมจากวธการไดมาซงอาหารเชงเดยว มาสการแสวงหาอาหารเชงซอน คอการเกบรวบรวมขาวปามาเปนอาหาร มาสการปลกขาวแบบไรเลอนลอย การปลกขาวแบบนาหวาน การปลกขาวแบบนาดา และการปลกขาวหลายครงในรอบป โดยการเปลยนแปลงแบบคอยเปนคอยไป อยางเปนระเบยบตามกฎเกณฑของววฒนาการ (เอยม ทองด. 2536: 103) ตามหลกฐานเชอไดวามการปลกขาวในพนทประเทศไทยตงแตครสตศตวรรษท 6 พทธศตวรรษท 13 – 16 ตรงกบสมยทราวด โดยขาวทปลกเปนขาวเหนยวเมลดปอมและเมลดใหญ ตอมาในสมยเชยงแสน (พทธศตวรรษท 17 – 18) มการปลกขาวทง 3 ลกษณะคอขาวเหนยวเมลดปอม เมลดใหญ กบขาวเจาในสมยสโขทย และสมยอยธยามการปลกขาวเจามากขน โดยเฉพาะในชวงพทธศตวรรษท 23 ตลาดขาวตางประเทศตองการขาวเจามากกวา ทาใหการปลกขาวเจาเพมขน จงทาใหขาวเหนยวเมลดใหญสญพนธไป (ชน อยด. 2531; สมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ. 2538) ซงในสมยโบราณนนคาวา “ ขาว ” เรยกวา “ เขา ” บางสาเนยงของชาวทองถนอสานออกสาเนยงวา “เคา” หรอ เขา แทน จากหลกฐานทางวฒนธรรมและประเพณ นาจะกลาวไดวาขาวเหนยวหรอขาวนง (ภาษาทองถนของภาคเหนอ และภาคตะวนออกเฉยงเหนอ) เปนพนธขาวพนเมอง แตขาวเจาเปนพนธจากตางประเทศทชนชนสงรบเขามาปลกเพอบรโภคภายหลง จนในทสดเปนทนยมมากกวาขาวเหนยว และคาวา “เจา” หรอ “ขาวเจา” อาจเปนรองรอยเกาแกทแสดงฐานะทางสงคมวาเปนทชนชนสงนยมบรโภค เชนทนอกเมองหลวงพระบางม “นาขาวเจา” สาหรบเจามหาชวต เปนตน (สจตต วงษเทศ. 2531) ซงขาวไรเปนอาหารหลกของประชากรมากกวา 100 ลานคนในทวปเอเชย เชนเดยวกบประเทศไทย ประชากรทอาศยอยในชนบทหางไกลและยากจนในแถบภเขาตางๆ และยงมชวตอยไดดวยผลผลตทไดจากการเกษตร โดยเฉพาะอยางยงขาวไรมากกวาทจะประกอบอาชพอนๆ หรอปลกขาวเพอจาหนายเปนรายไดสาหรบการแลกเปลยนปจจยทจาเปน (บรบรณ สมฤทธ. 2531) โดยทวไปผลผลตขาวไรในภาคเหนอ ประมาณ 300 กโลกรมตอไร ซงไมพอตอการบรโภคใน

2

ครวเรอน ซงมประชากรเพมขนทกป ทาใหเกดปญหาทางเศรษฐกจและสงคมแกเกษตรกร นามาซงปญหาการบกรกทาลา ยปาเพอการเพาะปลก การทาไรหมนเวยน (จราพนธ จนทรทต. 2531) โดยทพนทภาคเหนอตอนบนสวนใหญประมาณ 70 เปอรเซนต เปนเทอกเขาสงและมพนทราบและทราบเชงเขาสาหรบการเกษตรประมาณ 30 เปอรเซนต ของพนทประมาณ 52 ลานไร โดยเปนพนทสง (700 เมตร เหนอระดบนาทะเลปานกลางขนไป) ประมาณ 86 เปอรเซนต เปนพนทปาหรอประมาณ 44,604,530 ไร ซงเปนแหลงพนธกรรมทสาคญ และเปนแหลงตนนาสายสาคญตาง ๆเชน ปง วง ยม นาน (กรมพฒนาทดน. 2541) จากสภาพทเปนภเขาสงทมความชนตามบรเวณไหลเขาและมทราบปะปนอยบาง ทาใหสภาพนาจงเปนนาขนบนได ซงมอยประมาณ 94,725 ไร จากพนทปลกขาวทงขาวไรและขาวนาประมาณ 200,000 ไร ถงแมวาขาวทสงจะไมมความสาคญทางเศรษฐกจของประเทศ แตเกษตรกรกลมชาตพนธตาง ๆ ทอาศยอยบนทสง ยงคงมความจาเปนในการปลกขาวบรโภคทงขาวไรและขาวนา เพราะขาวเปนพชอาหารหลกทสาคญของกลมชาตพนธตางๆ และในปจจบนยงคง มการขาดแคลนขาวบรโภคในครวเรอนแทบทกชมชน ทาใหพระบาท สมเดจพระเจาอยหวฯและสมเดจพระนางเจาพระบรมราชนนาถ ทรงมพระราชดารใหจดตงโครงการอนเนองมาจากพระราชดารในพนทสงตางๆ เพอชวยบรรเทาทกขแกราษฎรอยเสมอทกๆ ป (ศนย วจยขาวเชยงใหม. 2547) จากการศกษาในแตละปทผานมา ไดศกษาถงความพอเพยงและความขาดแคลนขาว พบวาบางครอบครวจะมขาวพอเพยงตอการบรโภคสาหรบสมาชกในครอบครว แตบางครอบครวปรมาณขาวกไมพอเพยงตอความตองการ ตองซอขาวจากรานคา โดยมสาเหตมาจากจานวนสมาชกในครอบครวเพมขนแตมพนททากนเทาเดม หรอเกดฝนแลง มโรคและแมลงทาลายตนขาวและจากการสอบถามเกษตรกรผปลกขาวพนธพนเมองพบวาตองการไดขาวพนธใหมทใหผลผลตสง มความทนทานตอโรคและแมลง และอยากใหมการถายทอดความรตามวธการสมยใหมใหกบเกษตรกร รวมถงอยากใหมการแจกปยและยาฆาแมลงแกเกษตรกร (กรมวชาการ. 2525) นอกจากนนในรอบ 6 ปทผานมาเหนวาประชากรสวนใหญมการเปลยนแปลงการใชแรงงานในการประกอบอาชพอนมากกวาการเกษตร กลมททาการปลกขาวยงเปนเกษตรกรกลมเดมกมบางคนทมอายมากตองเลกปลกขาว สวนวยรนหนมสาวสวนหนงกาลงเรยนหนงสออยตางจงหวด และอกสวนหนงมการอพยพออกไปหางานทาทตางจงหวด ซงนอกจากนจากการศกษายงพบอกวาในรอบ 6 ปทผานมาสภาพแวดลอมตางๆ ไดเปลยนแปลงมากมาย เกดการเปลยนแปลงทางสภาพแวดลอมตางๆ อากาศรอนขน ฝนทงชวงมการตดไมทาลายปาเพมขน เพอเพมพนทปลกขาว

ใหพอเพยงตอการบรโภค นอกจากนยงไดนาพชเศรษฐกจเชน ขาวโพด มาปลกแทนขาวและในสวนของขาวนาอาศยนาทไดมการจดวางระบบนาชลประทาน หรอตดตงเครองสบนาพลงไฟฟาหรอใช

นามนใหความชวยเหลอแกเกษตรกร และเกษตรกรสวนใหญตองการความสะดวกรวดเรว มกมกานาสารเคมมาฉดพนเพอกาจดโรคและแมลงทรบกวนตนขาว (อราม คมกลาง; และ มงคล พทธวงศ. 2545) จากการศกษาในครงนพอจะกลาวไดวาสถานภาพการเพาะปลกขาวพนธพนเมองในอาเภอเฉลมพระเกยรตนน ยงมเกษตรกรทยงปลกขาวเหลานอยมาก ในแตละครอบครวมจานวนผอยอาศย 2-6 คน โดยมหวหนาครอบครวเปนแรงงานหลก บางครอบครวแรงงานหลกจะเปนบตร-ธดา เพราะ

3

พอแมแกชรามากไมสามารถทจะทาไรปลกขาวไดเหมอนตอนหนม ๆ บางครอบครวมสมาชกมากถง 10 คน แตมวยทางานแค 1-2 คน ทเหลอเปนเดกและคนชรา อกประการหนงเนองจากเกษตรกรทปลกขาวสวนใหญไดรบการเรยนรวธการปลกขาวมาจากพอแมตงแตเดกๆ ดงนนจะมความชานาญในการปลกขาวมาก แตในปจจบนยงขาดความรในดานการดแลรกษาต นขาว ทาใหปรมาณขาวทไดไมพอเพยงแกการรบประทานในหนงป ตองหารายไดจากการประกอบอาชพอนเพอนามาซอขาวสารเหนยวทเปนอาหารหลก เพมเตมปละมากๆ (กรมพฒนาชมชน. 2549) แนวทางหนงทจะลดปญหาเหลานนลงได คอการเพมผลผลตใหมากขน เพอให มปรมาณทพอเพยงตอความตองการขาวในการบรโภคแตละป กอนทจะทาใหเกดรายไดจากการขาย ปจจบน

นเกษตรกรกยงใชขาวพนธด งเดมทเคยปลกกนมา ผลผลตทไดเพมขนหรอลดลงตามจานวนพนททปลก และตามปยเคมทใส โดยไมไดคานงถงจานวนผลผลตต อพนททปลก ไมไดคานงถงพนธทใชปลกวาใหผลผลตในปรมาณเทาใด ซงแตเดมอาจเปนพนธดทไดรบการคดเลอกแบบธรรมชาตจากบรรพบรษทใหผลผลตสงแตเมอระยะเวลาเนนนานไปความแปรเปลยนทางดานพนธกรรมอาจมมากขน แมขาวจะเปนพชทดอกเปนดอกสมบรณเพศทมการผสมตวเองกตาม แตกอาจมการผสมขามกไดเนองจากสภาพดนฟาอากาศทแปรเปลยนไป ทง ฝนตก ลมแรง แมลงมาก ฯลฯ ฉะนนการใช

พนธทเหมาะสม ปรบตวไดด มศกยภาพในการใหผลผลตสง ประกอบกบการจดการทด นาจะเปนทางเลอกหนงใหแกเกษตรกร ในอาเภอเฉลมพระเกยรต จงหวดนาน มระบบการจดการดารงชพ ทย งยนขน โดยการศกษาชนดพนธทมอยเดมกบพนธอนๆ ทไดรบการคดสรรจากทตางๆ ในสภาพพนททคลายคลงกน มาทาการศกษาเปรยบเทยบ วาพนธใดทจะใหผลผลตสงสดเปนเบองตน และมลกษณะทางกายภาพทเหมาะสม ตามความตองการของชนชาตพนธท งหลาย หรอประชากรโดยรวม

วตถประสงค 1. เพอศกษาเปรยบเทยบพนธขาวไรพนเมองทเจรญเตบโตไดดและใหผลผลตตอไรสงใน

พนทตาบลหวยโกน อาเภอเฉลมพระเกยรต จงหวดนาน 2. เพอเปนแหลงเรยนรในเรองการปลกขาวไรใหแก คร นกเรยน และประชาชนในพนท

ใกลเคยง

ประโยชนทคาดวาจะไดรบ ไดพนธขาวไรชนดขาวเหนยว พนธพนเมองทเจรญเตบโตไดดและใหผลผลตตอไรสง ใน

พนทตาบลหวยโกน อาเภอเฉลมพระเกยรต จงหวดนาน และเกดแหลงเรยนร ในเรองการปลกขาวไร ใหแก คร นกเรยน และประชาชนในพนทนและพนทใกลเคยง

4

ขอบเขตการศกษา ทาการทดลองเปรยบเทยบผลผลตและองคประกอบผลผลตขาวไรพนธพนเมองทคดเลอกแลวจานวน 7 พนธ เปรยบเทยบกบพนธสงเสรมปลก 1 พนธ คอ ขาวซวแมจน พนธสงเสรม ขาวมะเคาะ พนธพนเมองทคดเลอก ขาวซวกนจา พนธพนเมองทคดเลอก ขาวหนอนแคบ พนธพนเมองทคดเลอก ขาวเตย พนธพนเมองทคดเลอก ขาวหก พนธพนเมองทคดเลอก ขาวดอกตอง พนธพนเมองทคดเลอก ขาวบรา พนธพนเมองทคดเลอก

นยามศพทเฉพาะ ขาวไร หมายถง พนธขาวทใชพนทตามไหลเขา ปลกในสภาพนาทไมมนาขงและไมมคนนกน โดยอาศยนาฝนเพยงอยางเดยว มลาตนขาวสงเฉลยประมาณ 130 -150 เซนตเมตร และสวนใหญเปนพนธทไวตอแสง พนธสงเสรม หมายถง พนธขาวไรทสานกงานเกษตรอาเภอเฉลมพระเกยรต จงหวดนานสงเสรมใหประชาชนในตาบลหวยโกน อาเภอเฉลมพระเกยรต จงหวดนานปลก พนธพนเมองทคดเลอก หมายถง พนธขาวไรทผศกษาไดเกบรวบรวมจากเกษตรกรใน ตาบลหวยโกน อาเภอเฉลมพระเกยรต จงหวดนาน มาทดสอบปลกดผลผลตเมอฤดปลก พ.ศ. 2549 (พฤษภาคม – ตลาคม 2549) แลวทาการคดเลอกพนธทคาดวาจะมผลผลตสงมาทาการศกษา พนทปลก หมายถง พนทใชปลกขาวไร ณ โรงเรยนมธยมพระราชทานเฉลมพระเกยรต ตาบลหวยโกน อาเภอเฉลมพระเกยรต จงหวดนาน ทมระดบความชน ประมาณ 35 องศา ทาการปรบแนวประดบ เปนขนบนไดเพอปองกนการไหลของดน ระยะหางแตละแนว 6 เมตร

5

บทท 2 เอกสารและงานวจยทเกยวของ

สภาพทวไป จงหวดนานเปนจงหวดภาคเหนอตอนบนตะวนออก และมพรมแดนตดกบชายแดน ไทย-

ลาวตงอยระหวางละตจดท 18 องศา 00 ลปดา 45 พลปดา ถง 19 องศา 37 ลปดา 53 พลปดา เหนอ และลองตจดท 100 องศา 0 ลปดา 3 พลปดาถง 100 องศา 06 ลปดา 9 พลปดา ตะวนออก มระยะทางหางจากกรงเทพมหานครตามเสนทางรถยนตประมาณ 668 กโลเมตร มพนทรวมทงสน 7,170,045 ไร หรอ 11,472.076 ตารางกโลเมตร คดเปนรอยละ 2.23 ของพนทท งประเทศมอาณาเขตตดตอกบประเทศลาวและจงหวดใกลเคยงดงน

- ทศเหนอและทศตะวนออก ตดกบประเทศลาวมความยาวตามแนวชายแดนประมาณ 277 กโลเมตร

- ทศตะวนตก ตดตอกบจงหวดพะเยา - ทศใต ตดกบจงหวดแพรและจงหวดอตรดตถ

อาเภอเฉลมพระเกยรต เปนอาเภอหนงในจงหวดนาน ทจดตงขนใหม ตามประกาศการจดตงอาเภอใหมเปนกรณพเศษ เมอวนท 5 ธนวาคม พ.ศ. 2539 เพอเปนการเทดพระเกยรตพระบาทสมเดจพระเจาอยหว เนองในวโรกาสฉลองศรราชสมบตครบ 50 ป ประกาศในราชกจจานเบกษา ฉบบท 113 ตอนท 62 หนาท 1 ลงวนท 20 พฤศจกายน พ.ศ. 2539 โดยแยกจาก ตาบลหวยโกน อาเภอทงชาง และตาบลขนนาน อาเภอบอเกลอ รวม 2 ตาบล มพนทตดตอกบสาธารณรฐประชาธปไตยประชาชนลาว เปนระยะทางถง 98 กโลเมตร มพนทท งหมดประมาณ 518.7 ตารางกโลเมตร หรอประมาณ 324,188 ไร ประกอบดวย 2 ตาบล 22 หมบาน จานวน 2279 ครอบครว (ขอมลสามะโนประชากร พ.ศ. 2547) สภาพพนทโดยทวไปของอาเภอเฉลมพระเกยรต สวนใหญประกอบดวยภเขาสง ตงแต 400 – 900 เมตรจากระดบนาทะเล (แผนทแสดงระดบความสงของภเขา ลาดบชด L7017 ระวางเลขท 5248 lll กรมแผนททหาร กองบญชาการทหารสงสด. 2535) ซงมความลาดชนเกนกวา 35 องศา โดยมลกษณะเปนภเขาลกคลนลอนลาดและมลกคลนลอนชนไมมพนทราบลมและเปนปาไม การปลกสรางบานเรอนและททากนเปนทลาดชนของภเขา มการเลอนไหลของผวหนาดนสง มลกษณะภมอากาศแบบฝนเมองรอนเฉพาะฤดกาล สามารถแบงฤดกาลเปน 3 ฤด ดงน

1. ฤดฝน เรมตงแตปลายเดอนเมษายนถงราวปลายเดอนตลาคม โดยไดรบอทธพลจาก ลมมรสมตะวนออกเฉยงใตทพดผานทะเลและมหาสมทร เปนลมทมความชนสง ทาใหฝนตกชกโดยทวไป ซงจะมปรมาณนาฝนมาก ทชกในชวงประมาณเดอนสงหาคม เฉลยวดไดประมาณ 257.2 มลลเมตร

6

2. ฤดหนาว เรมตงแตเดอนพฤศจกายนถงปลายเดอนกมภาพนธ โดยไดรบอทธพล ของลมมรสมตะวนออกเฉยงเหนอ ทพดพามาจากประเทศจนนาเอาอากาศหนาวเยนเขามาปกคลมพนทชวงเดอนพฤศจกายนถงเดอนมกราคม อณหภมตาสดในเดอนธนวาคม เฉลยประมาณ 20.5 องศาเซลเซยส

3. ฤดรอน เรมตงแตเดอนมนาคมถงปลายเดอนเมษายน ในชวงนจะไดรบอทธพลจาก ลมมรสมตะวนออกเฉยงใต ทาใหมอากาศรอนอบอาวทวไป ซงมอากาศรอนทสดในเดอนเมษายนประมาณ 38 – 40 องศาเซลเซยส (ตารางบนทกอณหภมและปรมาณนาฝนกรมอตนยม อาเภอเฉลพระเกยรต จงหวดนาน พ.ศ. 2548-2549)

ประชากรสวนใหญในอาเภอเฉลมพระเกยรต สวนใหญประกอบดวย 3 ชนชาตพนธ คอ ไทยลอ ลวะ (ถน) และ ขม มฐานะยากจน มรายไดตอครอบครวตา รบประทานขาวเหนยเปนอาหารหลก เนองจากสภาพพนททากนเปนทลาดชนในเขตปาสงวนและเขตปาอทยานแหงชาต

การปลกขาวทเปนขาวไร ทใชเปนอาหารหลกมปรมาณทไมพอเพยง อาจเปนผลเนองมาจากพนททากนมจานวนนอย หรออาจมสาเหตเนองจากพนธขาวทปลกใหผลผลตตอพนทตาไมพอเพยงใการดารงชพแตละป จะตองซอหาเพมเตมทงทมรายไดนอยอยแลว ทาใหมการแสวงหาพนททากนเพมเตมโดยการถางปาเพอเพมพนท ซง เปนสงทผดกฎหมาย ทาใหเกดปญหาตามมาอยาง

มากมาย (กรมการปกครอง. 2549: ออนไลน)

ขาว ตามพจนานกรมฉบบราชบณฑตยราชสถาน (2525) ใหความหมายคาวา ขาว หมายถง

เมลดพชพวกหญาในวงศแกรมนอ (Gramineae) ใชเปนอาหารสาคญปลกกนในประเทศรอนโดย มาก แบงออกเปนชนดใหญ 2 ชนด คอขาวเจาและขาวเหนยว สวนคาวา ธญ (ทน) หรอ ธญ- (ทนยะ-) หมายถงขาวเปลอก คาวา ธญชาต หมายถง คารวมเรยกขาวตางๆ เชน ขาวเปลอก ขาวสาล คาวา ธญญาหาร หมายถง อาหาร คอ ขาว และคาวา ธญพช หมายถง พชขาวกลา ดงนน ขาวจงหมายถง เมลดของธญพช หรอขาวเปลอก เปนธญชาตชนดหนงซงไดมาจากเมลดของธญพชพวกหญา วงศแกรมนอ (อรอนงค นยวกล. 2547)

มหลกฐานวาคนไทย-สยาม ทานาและปลกขาวกนมาแลวตงแตเมอกวาหาพนปกอน ขาวเปนจตวญญาณของคนไทย วฒนธรรมประเพณ ตลอดจนคตความเชอตางๆ ของคนไทย ลวนเกดขนมาจากขาวทงสน คนไทยทานาขาวเหนยวและกนขาวเหนยวมาแตโบราณ เรมจะมาปลกขาวเจากนในสมยกรงศรอยธยา เมอไดมการตดตอคาขายและแลกเปลยนทางวฒนธรรมกบอนเดย และไดรบพนธขาวใหมคอขาวเจาจากอนเดยเขามา นบตงแตนนมาขาวในความหมายของคนไทย กคอ ขาวเหนยวกบขาวเจา (วมลพรรณ ปตธวชชย. 2548)

7

ลกษณะทวไป ขาวเปนพชใบเลยงเดยววงศแกรมนอ อยในสกล (Genus) Oryza Species sativa ตนทอยเหนอดนจะเหนขอปลองชดเจนในระยะทแตกกอและออกรวง สวนของตาใบจะเจรญพฒนาเปนใบขาว ในขณะทตายอดจะพฒนาเปนหนอและรวง สาหรบตารากจะสามารถพฒนาเปนรากไดในสภาพแวดลอมทเหมาะสม ใบขาวเปนสวนสาคญอยางหนงของตนขาวในการใหผลผลตสง โดยมหนาทในการสรางอาหาร โดยกระบวนการสงเคราะหแสง ขาวอายหนกจะมจานวนใบมากกวาพนธขาวเบา ตนขาวจะมจานวนใบเฉลยประมาณ 14 ใบ ตงแตเรมงอกจนถงออกรวง โดยใบสดทายจะเปนใบธง กอนทชอดอกจะโผลขนมา โดยชอดอกขาวจะพฒนาจากปลองสดทายของตน ดอกขาวหลงจากการผสมพนธจะพฒนากลายเปนเมลดขาว ภายในเมลดประกอบดวยสวนของคพภะและแปงซงสวนใหญ เปนพวกอะไมโลเพคตน (amylopectin) และบาง สวนเปนอะมโลส (amylose) และววฒนาการและการแพรกระจายของขาวในทวปเอเชยมการแพรกระจายอย 3 กลม (subspecies) คอ

1. กลมจาปอนกา (Japonica) สายพนธนมลกษณะเมลดสนทนตออากาศหนาวและม ปรมาณ อะมโลสตา ปลกในเกาหล ญปน ตอมาไดมการนาขาวนไปปลกทางตอนใตของยโรป

รสเซย และอเมรกาใต 2. กลมอนดกา (Indica) ขาวสายพนธนมลกษณะเมลดยาว ขนไดในเขตรอน เชน ไทย

อนเดย และฟลปปนส 3. กลมจาวานกา (Javanica) ขาวสายพนธนมลกษณะเมลดใหญ-ปอม ตนสง ปลกทวไป

บรเวณเสนศนยสตร เชนอนโดนเชย (ชวา) พมา (จารส โปรงศรวฒนา. 2534)

การจาแนกขาว (Classification of Rice) มาตรการในการจาแนกขาวขนอยกบปจจยและสงแวดลอมหลายประการด วยกน เฉพาะ

ในประเทศไทยทมการจาแนกขาวออกเปนหลายรปแบบดวยกน ดงน 1. จาแนกตามคณสมบตทางเคมภายในเมลด

1.1 ขาวเจา (non-glutinous rice) ประกอบดวยแปง (starch) ประมาณ 90 % ซงแปงนมสวนประกอบใหญ ๆ 2 สวนดวยกนคอ amylopectin (polymer ของ D-glucose ทตอกนเปน branch chain) ประมาณ 60-90% และ amylase (polymer ของ D-glucose ทตอกนเปน linear chain) ประมาณ 10-30%

1.2 ขาวเหนยว (glutinous rice) ประกอบดวย amylopectin ถง 95 % ม amylase นอยมาก บางครงพบวาไมมเลย

2. จาแนกตามสภาพพนทปลก

2.1 ขาวไร (upland rice) คอขาวทปลกไดทงบนทราบและลาดชน ไมตองทาคน

8

นากกเกบนาเพราะไมชอบนาขง การเตรยมดนปลกกระทาไดขณะทดนแหงพอประมาณ ปลกโดยก

หวาน หยอดเปนหลม โรยเปนแถว แตตองปลกในฤดการทานาป เพราะขาวไรอาศยนาฝนทตกตาฤดกาล นยมปลกกนมากในบรเวณทราบสง ตามไหลเขาทงทางภาคเหนอ ใต ตะวนออก และตะวนออกเฉยงเหนอของประเทศไทย คดเปนเนอทเพาะปลกประมาณ รอยละ 10 ของเนอทปลกขาวทวประเทศ

2.2 ขาวนาสวนหรอขาวนาดา (lowland rice) คอขาวทปลกในทราบลมทวๆ ไป ในสภาพทมนาหลอเลยงตนขาวตงแตปลกจนกระทงกอนเกบเกยว โดยทสามารถทจะรกษาระดนาไดและระดบนาตองไมสงเกนกวา 1 เมตร นาทหลอเลยงตนขาวนอาจจะมาจากนาฝน หรอจากกชลประทานกได ขาวนาสวนนยมปลกกนมากทกภาคของประเทศไทย คดเปนเนอทปลกประมาณรอยละ 80 ของเนอทปลกขาวทวประเทศ

2.3 ขาวขนนาหรอขาวนาเมอง (floating rice) คอขาวทปลกกนในแหลงทไมสามารถรกษาระดบนาได บางครงระดบนาในบรเวณทปลกสงเกนกวา 1 เมตร ตองปลกขาวพนธพเศษทเรยกวาขาวขนนา ขาวลอย หรอขางฟางลอยปลก เพราะขาวพวกนมลกษณะพเศษในการยตวหนนาได สวนมากปลกกนแถบจงหวดภาคกลางตอนบน คดเปนเนอทเพาะปลกประมาณ 10 % ของเนอทปลกขาวทวประเทศ

3. จาแนกตามอายการเกบเกยว 3.1 ขาวเบา (early variety) คอขาวทมอายการเกบเกยวตงแต 90-100 วน

นบตงแตเพาะกลาหรอหวานในนาจนถงเกบเกยว 3.2 ขาวกลาง (medium variety) คอขาวทมอายการเกบเกยวตงแต 100-120

วนนบ ตงแตเพาะกลาหรอหวานในนาจนถงเกบเกยว 3.3 ขาวหนก (late variety) คอขาวทมอายการเกบเกยวตงแต 120 วนขนไป

นบตงแตเพาะกลาหรอหวานในนาจนถงเกบเกยว 4. จาแนกตามลกษณะความไวตอชวงแสง 4.1 ขาวทไวตอชวงแสง (photoperiod sensitive variety) ขาวพวกนมอายการ

เกบเกยวทไมแนนอน เพราะออกดอกในชวงเดอนทมความยาวของแสงกลางวนสนกวากลางคน ในประเทศไทยชวงดงกลาวเรมเดอนตลาคม ฉะนนขาวพวกนจะตองปลกในฤดนาป(ฤดฝน)เทานน ถานาไปปลกในฤดแลงกจะมาออกดอกในเดอนตลาคมหรอพฤศจกายนเชนกน

4.2 ขาวทไมไวตอชวงแสง (non-photoperiod sensitive variety) ขาวพวกนมอายการเกบเกยวทแนนอน เพราะจะออกดอกและเกบเกยวไดเมอครบอายการเจรญเตบโต โดยทชวงแสงจะไมมอทธพลในการบงคบใหออกดอกหรอไม ฉะนนขาวพวกนจงสามารถปลกไดทกฤดกาล แตขอควรระวงคอ อยางปลกใหตรงกบชวงเกบเกยวทมฝนตกชกเพราะจะทาใหมผลตอการเกบเกยวเนองจากนาฝน มมากผลผลตสญเสยได

9

5. จาแนกตามรปรางของเมลดขาวสาร 5.1 ขาวเมลดสน (short grain) ความยาวของเมลดไมเกน 5.50 มลลเมตร 5.2 ขาวเมลดยาวปานกลาง (medium – long grain) ความยาวของเมลดตงแต

5.51-6.60 มลลเมตร 5.3 ขาวเมลดยาว (long grain) ความยาวของเมลดตงแต 6.61-7.50

มลลเมตร 5.2 ขาวเมลดยาวมาก (extra – long grain) ความยาวของเมลดตงแต 7.51

มลลเมตร ขนไป 6. จาแนกตามฤดปลก 6.1 ขาวนาป หรอขาวนานาฝน (rainfed rice) คอขาวทปลกในฤดการทานา

คอเรมตงแตเดอนพฤษภาคม ถงเดอนตลาคม และจะเกบเกยวเสรจสนลาสดไมเกนสนเดอนกมภาพนธ

6.2 ขาวนาปรง (off-season rice) คอขาวทปลกนอกฤดการทานาปกต จะเรมตงแตเดอนมกราคม ในบางทองทและเกบเกยวอยางชาไมเกนเดอนเมษายน นยมปลกในทองททมการชลประทานด (อรรควฒ ทศนสองชน. 2530)

การเจรญเตบโตของตนขาว ตนขาวเจรญเตบโตทางตนและทางการสบพนธ โดยมระยะเวลาของการเจรญเตบโตทง

สองทางแยกออกจากกนชดเจน คอ 1. การเจรญเตบโตทางลาตน (vegetative growth phase) เรมตงแตตนขาวงอก

ออกจากเมลดขาวไปจนถงวนทสรางรวงออนหรอชอดอก ใชเวลาแตกตางกนขนอยกบพนธขาว ระยะนอาจประกอบดวยระยะยอย 2 ระยะ

1.1 Basic vegetative phase หรอ active vegetative phase หมายถง ระยะ เวลาทนอยทสดทขาวตองการเพอการเจรญเตบโตทางลาตนกอนทขาวจะเรมสรางรวงออน (initiate a panicle primadium)

1.2 photoperiod – sensitive phase หรอ Lag vegetative phase หมายถง ชวงเวลาทขาวตองการจานวนชวโมงทไดรบแสงตอวนเพอการออกดอก ระยะนจะไมพบในขาวทกพนธ

สาหรบระยะ Basic vegetative phase ของขาวสวนมากจะมระยะ 25 - 26 วน สวนระยะLag vegetative phase มกจะเปลยนแปลงไปตามความยาวของชวงแสง โดยเฉพาะขาวพนธทไวตอชวงแสง (Vergara. 1970) ในการเจรญเตบโตทางลาตน โดยตนขาวจะสรางราก ลาตน ใบและการแตกกอ ทาการสะสมอาหารไวสาหรบการเจรญเตบโตในระยะสบพนธ (ภาพประกอบ 1 ) ในสวนตางๆ ดงน

10

ภาพประกอบ 1 การเจรญเตบโตทางลาตนขาว ทมา : อรอนงค นยวกล. (2547) . ขาว : วทยาศาสตรและเทคโนโลย . หนา 36.

ก. ราก (root) รากขาวเปนระบบรากฝอย (fibrous) ทประกอบดวยรากยอย

(rootlets) และรากขนออน (root hair) การเจรญเตบโตของรากแบงเปนระยะ ไดคอ รากชดแรก (seminal root) จะแตกแขนงไมมาก มอายอยไมนานหลงจากการงอก รากชดเสรมชดทสอง (secondary root หรอ adventitious roots) จะเปนรากทเกดจากขอใตระดบดนของตนขาวทออน แตกแขนงอยางอสระ ตอมาเมอตนขาวเจรญเตบโตมากขน จะมรากอกชนดหนงทเรยกวา รากเสรมคาจน หรอรากฝงดน (mat roots) ซงเกดจากขอเหนอระดบผวดน บางสวนจะงอกลงดนแตบางสวนจะกระจายไปในแนวระดบ รากจะทาหนาทยดลาตน และดดนาและแรธาตทละลายในดน ลาเลยงไยงสวนตางๆ ของตนขาว ผานลาตนและกง (ภาพประกอบ 2)

11

ข. ลาตน (culm) ตนขาวเกดจากชดของขอ (node) และปลอง (internode) ทเรยงสลบกนโดยมผนงกนขอ (node septum) กน มนวมโคนกาบใบ (shrath pulvinus) หมอย จงมลกษณะบวมใหญขนบรเวณขอจะเปนทเกดของใบและตา (bud) ตาบนตนขาวโดยเฉพาะทขอถๆ โคนตนจะเจรญเตบโต แตกกอ (tiller) เปนตนใหมทมตน ใบ ราก และรวงอยดวย พนธขาวแตละพนธจะมความสามารถในการแตกกอไมเทากน ขาวทปลกในดนดและปลกหางจะแตกกอมาก ลาตนจะทาหนาทพยงใบ ดอก และรวง โดยเฉพาะใหใบชออกรบแสง เพอสรางอาหารจากการสงเคราะหแสง และลาเลยงนา อาหาร และแรธาตไปยงสวนตางๆ (ภาพประกอบ 2)

ภาพประกอบ 2 ลกษณะของตนขาว

ทมา : อรอนงค นยวกล. (2547) . ขาว : วทยาศาสตรและเทคโนโลย . หนา 37.

12

ค. ใบ (leaf) ใบขาวเปนใบแท (foliage leaf) ชนดใบเดยว (single leaf) เพราะขาวเปนธญพชใบเลยงเดยว (monocotyledon) มลกษณะเปนแผนแบน บาง และยาวคลายหอก เกดจากขอของลาตน เรยงสลบกนเปนสองแนว ประกอบดวย ตวใบ (leaf blade) กาบใบหรอกานใบ (leaf sheath) ขอตอใบ (collar) หใบ (stipule) หรอเยอกนนาฝน (ligule) และเขยวกนแมลง (auricle) ใบขาวใบแรกทเกดจากตนแม (main culm) จะเปนใบทไมสมบรณ มลกษณะคลายกาบใบ สวนใบธงจะเปนใบขาวทอยบนสดของตนขาว ใตชอดอกขาวหรอรวงขาว ในระยะทขาวออกดอกผสมเกสร สรางรวงและสรางเมลดนน จะไดรบอาหารจากใบธง และใบลางถดมาอก 2 – 3 ใบ เปนสวนใหญ เพราะใบอนๆ จะแก และปรงอาหารไมไดเกอบหมดแลว หนาทหลกของใบคอ การปรงอาหารจากกระบวนการสงเคราะหแสง การคายนาและการหายใจ (ภาพประกอบ 2) (ประสต สทธสรวง.2524; จารส โปรงศรวฒนา. 2534; เครอวลย อตตะวรยะสข. 2536)

เปนทยอมรบในหมนกวชาการวาตวใบขาวแตละพนธอาจมขนาดแคบกวาง ยาว ไมเทากน การทามมกบลาตนนอยถอวาเปนลกษณะทด เพราะจะไดใบทต งตรง โอกาสทจะรบแสงมมาก โดยเฉพาะใบสดทายทอยสวนสงสดทเรยกวาใบธง ถาใบธงมลกษณะตงตรงและอยสงพอๆ กบระดบรวงหรอสงกวาจะเปนลกษณะทด ทาใหการปรงอาหารสวนใหญในระยะขาวออกดอก ผสมเกสรและสรางเมลด ทาใหอาหารทถกสรางขนถกสงตอไปยงชอดอก มาก ทาใหชอดอกสมบรณ การตดเมลดและนาหนกเมลดด นอกจากนลกษณะทใบธงมลกษณะตงตรงเหนอชอรวงขาวยงทาใหนไมชอบลงมากนขาวอกดวย เพราะจะถกใบธงทมแทงไดงาย (อรรควฒ ทศนสองชน. 2530)

2. การเจรญเตบโตทางการสบพนธ (reproductive growth phase) เรมตงแตวนท

ตนขาวสรางดอกออน จนถงวนทรวงเรมโผลออกจากใบธง ซงใชเวลาประมาณ 30 – 40 วน หรอประมาณ 35 วน (Vergara. 1970) ระยะแรกเรยกขาวแตงตว ตอมารวงมขนาดใหญพอสมควรทาใหตนขาวอวน กลม ปองออก เรยกวาขาวตงทอง ระยะทรวงขาวเรมโผลออกจากลาตน เรยกวา

ขาวโพลง ตนขาวจะสรางสวนตางๆ ของชอดอก หรอรวงขาว (panicle) และดอกขาว (spikelet) (ภาพประกอบ 3)

2.1 ชอดอก (รวงขาว) ประกอบดวย แขนงอนแรก (primary branch) ของชอดอกเรมจากขอดานบนของคอรวง (panicle base) แขนงตอไปจะเกดจากแกนกลาง (panicle axis) ของรวงซงม 2 แบบ คอ แกนกลางหลก (main panicle axis) และแกนกลางทวไป (panicle axis) จนไปถงปลายรวง บนแขนงจะแตกกงเลก (secondary branch) ซงแตละกงจะมดอกขาว ความถหางของแขนงและกงแตกตางกนในขาวแตละพนธ แขนงและกงเลกนเรยกอกชอหนงวา ระแง ถาขาวพนธใดมระแงถแสดงวามดอกในรวงจานวนมากกวาขาวพนธทมระแงหาง (ภาพประกอบ 3)

ดอกขาว ประกอบดวยกลบฝอ (rudimentary glumes) ม 2 ปมตดอยทคอรวง

และสวนปลายทตอจากกานดอกยอย ขวดอก (rachilla) อยถดจากกลบฝอขนมา มลกษณะเปนกานสน อยระหวางกลบรองดอก(sterile lemmas) และเปลอกดอกใหญ (lemma) จะเปนสวนทอยตดกบเมลดของขาว กลบรองดอกเปนกลบเทยม 1 ค อยตดกบขวดอกและอยระหวางกลบฝอและดอกขาว

13

เปลอกดอกซงม 2 เปลอก คอ เปลอกดอกใหญ (lemma) และเปลอกดอกเลก (palea) บนสวนยอดของเปลอกดอกใหญในขาวบางพนธจะมปลายแหลมยนออกไป เรยกวา หาง (awn) เปลอกดอกเปนอวยวะทใหญทสดของดอกขาวทาหนาทปองกนและหอหมดอก (flower) ไวขางใน

ดอกขาวมความกวางประมาณ 2-3 มลลเมตร และมความยาวประมาณ 5-10 มลลเมตร เปนดอกสมบรณ (perfect flower) ทมอวยวะเพศครบทง 2 เพศ คอ เกสรตวผ (stamen) และเกสรตวเมย (pistel) อยภายในดอกเดยวกนแตเปนดอกชนดทมอวยวะสาคญของดอกไมครบ (incomplete flower) คอไมมกลบเลยง (sepal) และไมมกลบดอก (petal) หอหมไว ดอกขาว

ภาพประกอบ 3 สวนประกอบของรวงขาว ทมา : อรอนงค นยวกล. (2547) . ขาว : วทยาศาสตรและเทคโนโลย . หนา 38.

14

สามารถผสมพนธไดดวยตนเอง (self-pollinated plant) เพศผมอบเกสรเพศผ (anther) 6 อน อยบนกานอบเกสร (filament) ภายในอบเกสรเพศผจะเตมไปดวยละอองเกสร (pollen grain) ขนาดเลก เพศเมยมพรบละอองเกสร (stigma) 2 อนและรงไข (ovary) 1 รง ซงเชอมกบดวยกานพรบละอองเกสร (style) กานนมขนาดสน เมอดอกขาวบานปลายของพรบละอองเกสรจะอยประมาณกงกลางของดอกขาว (ภาพประกอบ 4) (ประสต สทธสรวง. 2524; จารส โปรงศรวฒนา. 2534) นอกจากนยงสงเกตวาขาวออกดอก สงเกตจากรวงขาวจะโผลพนกาบใบธงจนสดรวงในเวลาประมาณ 7 วน ตามปรกตดอกขาวจะเรมบานตงแตเชาแตไมเกนเทยง (ขนอยกบชนดพนธ เชนขาวพนธ กข 23 ดอกจะบานเวลาประมาณ 9.00 น. และจะบานมากทสดประมาณ 10.30 น.) ถาอากาศแจมใสดอกขาวจะบานในตอนเชา ถาอากาศมความชนสงหรอมเมฆ ดอกขาวจะบานสายออกไป เมอดอกบานไดชวโมงเศษๆ ดอกขาวกจะเรมหบ ดอกขาวจะหบสนทภายหลงจากทดอกบานไดประมาณ 2 ชวโมง ดอกขาวในชอดอกจะใชเวลาบานประมาณ 4 - 5 วน โดยวนหนงๆ จะมดอกขาวบาน 20 - 30 ดอก โดยดอกขาวทปลายชอดอกจะบานกอนแลวไลลงมาทโคนกาน กานชเกสรตวผจะสงอบเรณโผลออกมาจากดอกขาว ซงเปนขณะเดยวกนกบอบเรณแตกและละออกเรณจะรวงหลนลงบนเกสรตวเมย และจะสงทอนาเชอตวผไปผสมกบเชอตวเมยภายในรงไข ดวยเหตนขาวจงจดเปนพชผสมตวเอง แตกมโอกาสผสมขามไดบางระหวาง 0 - 5 เปอรเซนต การผสมพนธท งรวงจะใชเวลาประมาณ 5 - 7 วน (ชาญ มงคล. 2536; และ ประภา กาหย. 2542)

ภาพประกอบ 4 การผสมเกสร (pollination) และการผสมพนธ (fertilization) ทมา : อรอนงค นยวกล. (2547) . ขาว : วทยาศาสตรและเทคโนโลย . หนา 40.

15

2.2 การพฒนาของดอกขาวเปนเมลด ดอกขาวจะบานในวนทมอากาศสดใส และ แสงแดดด ตอนเชาหรออาจเลยไปถงเทยงวนโดยเปลอกดอกใหญและเปลอกดอกเลกจะเปดอาออกเนองจากแรงดนของเยอรองรงไข (lodicules) จานวน 2 อนทฐานของรงไข ดอกจะบานประมาณ 30-60 นาทเทานน และดอกทบานแลวจะไมบานอก ระยะนอาจเรยกวา Ripening phase หมายถงระยะการเจรญเตบโตทางดานการสกแกของเมลด นบตงแตขาวออกดอกจนเมลดสกแก ของขาวเกอบทกพนธจะมอายประมาณ 25 - 35 วน (Vergara. 1970) การเจรญเตบโตในสภาพของแสงแดดในขณะทขาวเจรญเตบโต(หรอฤดปลก)

ภาพประกอบ 5 การพฒนาของดอกขาวเปนเมลด ทมา : อรอนงค นยวกล. (2547) . ขาว : วทยาศาสตรและเทคโนโลย . หนา 40.

เมอมการผสมเกสร (pollination) อาจเกดขนกอนหรอหลง ดอกบานเลกนอย ดอกขาว

จะบานหลงจากรวงโผลพนกาบใบธง 1-2 วน และเรมบานจากปลายลงมาหาคอรวง (โคนรวง) ใชเวลาประมาณ 7 วน จงจะบานครบทกดอก การผสมเกสร คอการทอบเกสรตวผแตกตวออก ปลอยละอองเกสรตวผตกลงบนพรบละอองเกสร หลงจากการผสมเกสรเลกนอยกจะเกดการผสมพนธ

16

(double fertilization) คอละอองเกสรตวผจะงอกทอเพอสงเชอเพศผหรอสเปรม นวเคลยส (sperm nucleus) ลงไปตามกานพรบละอองเกสร ทาการผสมกบเชอเพศเมยหรอเซลลไข (egg cell) และ โพลาร นวคลไอ (polar nuclei) ในรงไข โดยสเปรมนวเคลยสตวหนงจะเขาไปผสมกบไข แลวเจรญเตบโตตอไปเปนคพภะ สวนสเปรมนวเคลยสอกตวหนงจะผสมกบโพลารนวคลไอ แลวเจรญ เตบโตตอไปเปนเนอของเมลดขาว ระยะเวลาในการผสมเกสร และการผสมพนธของดอกขาวประมาณ 12-24 ชวโมง ตอไปคอการสรางเมลดขาวโดยแบงออกเปน 3 ระยะ (ภาพประกอบ 5) ดงนคอ

ก. ระยะขาวเปนนานม (milk stage) ใชระยะเวลาประมาณ 7 วน หลงผสมเกสร และผสมพนธระยะตนๆ ลกษณะภายในของเมลดขาวจะเปนของเหลวสขาวคลายนานม เปลอกขอเมลดขาวมสเขยว

ข. ระยะขาวเมา หรอเปนไต หรอเปนโด (dough stage) ใชระยะเวลาประมาณ 14- 21 วน หลงผสมเกสร เปลอกใหญและเปลอกเลกเรมแขงสเขยวอมนาตาล เนอในเมลดซงเปนนานมมนานอยลง เหนยวและแขงขน ตามลาดบ

ค. ระยะเลดแกเตมท หรอระยะเกบเกยว ใชเวลาประมาณ 30 วน หลงผสมเกสร เมลดจะมโครงสรางสมบรณเตมท ทงขนาด ความแขงของเปลอก และสเปลอกสกเตมทจะเปลยนจากสเขยวกลายเปนสนาตาลทองเปนสวนใหญ อาจมสนาตาลเข ม นาตาลม วง หรอนาตาล ดา ขนกบพนธขาว สวนเนอของเมลดขาวจะสขาว และแขงมากหรอนอยจะขนอยกบพนธขาวเชนกน

ระยะทง 3 ขางตน หมายถง การสรางเมลดขาวในสวนของเปลอกหมแขง และ เนอของเมลดสวนของคพภะจะเจรญไปพรอมกนดวย โดยเรมจากการแบงเซลล 2-3 เซลล ในระหวาง 24 ชวโมงแรกหลงผสมเกสร และเจรญเตบโตเปนเยอหมตนออน เยอหมรากออน และใบเลยงในวนท 3 สวนตนออนและสวนอนๆภายในเยอหมรากออนจะเจรญเตบโตเมอเมลดมอาย 5 วน ตอไปในวนท 6 จะเหนทอนาทออาหารปรากฏขน ในทสดคพภะกจะเจรญเตบโตสมบรณเตมทใเวลา 13 วน ไมเกน 20 วน

สรปวงจรชวตของขาวในการเจรญเตบโต เรมตนจากตนขาวงอกออกจากเมลดดวยการเพาะเมลดจนไปเปนตนกลาใชเวลา ประมาณ 125 ชวโมง ไดตนกลาทตองนาไปเพาะในระยะกลา 25-30 วน จงปกดาจนตนขาวแตกกอเกดชอดอก เปนระยะแตกกอ 45-60 วน เรยกชวงการเจรญเตบโตทางลาตน จากนนขางจะเขาสระยะการเจรญเตบโตทางการสบพนธ โดยระยะตงทองใชเวลาประมาณ 25-30 วน เรมจากการเกดชอดอกจนถงการออกดอก ระยะตอไปคอ การสรางเมลดอก 25-30 วน จงจะไดเมลดแกเตมท พรอมทจะเกบเกยวไดอกครง จงครบวงจรชวตของขาว โดยนบจากวนตกกลา จะใชเวลาปลกขาวประมาณ 120-150 วน ขนอยกบลกษณะประจาพนธของขาวแตละชนด (ภาพประกอบ 6) (ประสต สทธสรวง. 2524; จารส โปรงศรวฒนา. 2534; เครอวลย อตตะวรยะสข. 2536)

17

ตกกลา แก-เกบเกยว เพาะเมลด ปกดา เกดชอดอก ออกดอก ระยะกลา ระยะแตกกอ ระยะตงทอง ระยะสรางเมลด

125 ชวโมง 25-30 วน 45-60 วน 25-30 วน 25-30 วน

Vegetative growth phase reproductive growth phase Ripening growth phase

การเจรญเตบโตของขาว รวม 120-150 วน

ภาพประกอบ 6 วงจรชวตของขาว ทมา : อรอนงค นยวกล. (2547) . ขาว : วทยาศาสตรและเทคโนโลย . หนา 41.

เมลดขาว เมลดขาวในประเทศไทยมพนธขาวปาอยางนอย 5 ชนด คอ Oryza rufipogon ,

O. nivara , O. fficinallis O. ridleyi และ O. granula (ศนยวจยขาวประทมธาน, 2539) เมอเปรยบเทยบลกษณะขาวของขาวปลกเอเชย O. sativa จะคลายคลงกบพนธขาวปา O. nivara มากกวาพนธขาวปา O. rufipogon ในดานการเปนพชปเดยวการเจรญเตบโตของลาตนคอนขางตรง เกสรตวผส น รวงจบกนแนน จงตงสมมตฐานวา ขาวปลก O. sativa นาจะววฒนาการมาจากพนธขาวปา O. nivara โดยมพนธขาวปา O. rufipogon เปนบรรพบรษของพนธขาวปา O. nivara อกทหนง ซงลกษณะเดนของพนธขาวปา คอ เปนพชปเดยว และพชขามป โดยขาวปาขามปจะม

ความแปรปรวนทางพนธกรรมมากกวาขาวปาปเดยว ลกษณะเป ลอกขาวจะมหางขาวยาว เมลดรวงงาย สเปลอกจะดาเมอแก ขาวกลองจะแดง มขนาดคพภะเลก (สงกรานต จตรากร. 2531) (ภาพประกอบ 7) (ตาราง 1)

18

ภาพประกอบ 7 เปรยบเทยบเมลดของขาวปลกกบขาวปา ทมา : อรอนงค นยวกล. (2547) . ขาว : วทยาศาสตรและเทคโนโลย . หนา 73.

19

ตาราง 1 เปรยบเทยบลกษณะของขาวปลกเอเชยกบบรรพบรษ

ขาวปลกเอเชย ขาวปา

ลกษณะ O. sativa O. nivara O. rufipogon

เปนพช ปเดยว ปเดยว ขามป การเจรญเตบโต ตรงหรอคอนขางตรง คอนขางตรง เลอย หางขาว สวนมากไมมหาง ยาว (4.0-10.0 มม.) ยาว (5.5-10.6 ซม.) เกสรตวผ สน (< 2.1 มม.) สน (< 2.6มม.) สน (> 3.5 มม.) รวง จบแนน ปานกลางถงจบแนน กระจาย เมลดรวง ไมรวง-รวงยาก งาย งาย สเปลอกเมอแก ไมคอยพบวามสดา ดา ดา เมลดยาว 7.9-9.3 มม. 7.25-8.36 มม. 7.7-9.3 มม. กวาง 2.7-3.3 มม. 1.9-2.9 มม. 1.9-2.6 มม. หนา 1.9-2.2 มม. 1.2-2.0 มม. 1.6-1.9 มม. สเปลอกใน (pericarp) สวนมากไมมส แดง แดง ขนาดคพภะ ใหญ (1.5-2.0 มม.) เลก (1.0-1.5 มม.) เลก คอรวง ไมโผลหรอบางสวน เลก

ทมา : อรอนงค นยวกล. (2547) . ขาว : วทยาศาสตรและเทคโนโลย . หนา 71.

ขนาดและรปราง ของเมลดขาว จะเปนลกษณะประจาพนธ เพอจาแนกพนธขาว และใช เปนเกณฑมาตรฐานในการซอขายของขาวไทยโดยวดขนาดเปนความยาว วดรปกอบรางจากอตราสวนระหวางความยาวตอความกวาง และการวดความหนาของเมลด ไดดงน

ความยาวของเมลด หมายถง ระยะทางจากปลายยอดสดของเมลดถงโคนเมลด ความกวางของเมลดหมายถง ระยะทางทกวางทสดระหวางเปลอกใหญถงเปลอกเลก ความหนาของเมลด หมายถง ระยะทางทมากทสดระหวางเปลอกใหญดานหนงไปยง

อกดานหนง ขนาดและรปรางของเมลดขาวเปนลกษณะทมความสาคญ ลกษณะหนงทใชจาแนกขาว

พนธ เปน 3 กลม คอ กลมอนดกา มรปรางเมลดเรยว นยมปลกในเขตรอนของทวปเอเชย กลมจาวานกา มรปรางเมลดปานกลาง เปนขาวทมแหลงกาเนดจากประเทศมาเลเซย จะมความกวางและหนากวา กลมอนดกา และกลมจาปอนกา มรปรางเมลดปอม ปลกกนมากในเขตอบอน (เครอวลย อตตะวรยะสข. 2536)

20

เมอเปรยบเทยบระหวางขาวเปลอก ขาวกลองและขาวสาร รปรางของเมลดขาวสามารถแบงไดเปน 3 แบบ คอ เรยว ปานกลาง และปอม (ตาราง 2) ซงผลทไดจะบอกถงคณภาพและประสทธภาพของการขดสขาวเปลอก ขาวกลองและขาวสารแตละชนด (USDA. 1982)

ตาราง 2 รปรางของเมลดขาว

รปราง ขาวเปลอก ขาวกลอง ขาวสาร เรยว 3.4 หรอ > 3.1 หรอ > 3.0 หรอ > ปานกลาง 2.3 – 3.3 2.1 – 3.0 2.0 – 2.9 ปอม 2.2 หรอ < 2.0 หรอ < 1.9 หรอ <

ทมา : อรอนงค นยวกล. 2547. ขาว : วทยาศาสตรและเทคโนโลย . หนา 141

โจดอน (Jodon. 1963) ไดสรปผลการทดลองปลกโดยการหยอดเมลดขาว ปรากฏวาขาวพนธขนาดกลาง (medium – grain) มแนวโนมทจะใหผลผลตสงกวาขาวพนธทมเมลดยาว (long – grain)

นาหนกเมลด นาหนกเมลดกาหนดได 2 แบบ คอ นาหนกตอปรมาตร หมายถงการชง

นาหนกขาวดวยปรมาตรทคงท เชน กรมตอลตร หรอกโลกรมตอถง และแบบทสองเปนนาหนกตจานวนเมลด หมายถงการชงนาหนกขาวดวยจานวนเมลดทคงท เชน กรมตอ 100 เมลด หรอ กรมตอ 1000 เมลด นาหนกเมลดถอเปนลกษณะหนงในการจาแนกพนธขาว เพราะควบคมโดยลกษณทางพนธกรรม เปนลกษณะทคงทมากทสด อาจแปรปรวนไดบางจากสภาพแวดลอม เชน ชนดของดน การใสปย หรอสภาพภมอากาศ จากการตรวจสอบพนธขาวทปลกในประเทศไทย ประมาณ 344 พนธพบวามนาหนกเมลดอยในชวง 16.20 – 41.68 กรมตอ 1000 เมลด (เครอวลย. 2536)

ปรมาณความชน องคประกอบทางเคมทสาคญ และเกยวของกบคณภาพเมลดขาวทง

ทางตรงและทางออมคอปรมาณความชนของขาว ทงในขาวเปลอกและขาวสาร ใชเปนเกณฑมาตรฐานสาคญเพอการซอขาย เนองจากปรมาณความชนสามารถบงชถงนาหนกของเนอขาว อายการเกบรกษาความปลอดภยในการเกบรกษา ขาวทมความชนสงจะเสอมเสยเรวกวาขาวทมความ ชนตา ระดบความชนทวไปของขาวทยอมรบวาปลอดภยตอการเกบรกษาทเหมาะสม คอ 13 % ซงเกบรกษาไดดภายในเวลา 6 เดอน และถาขาวมความชน 12 % จะเกบรกษาไดนามมากขน การตากขาวเปลอกเพอลดความชนใหอยในเกณฑทปลอดภยตอการเกบรกษา ความชนไมสงกวา 14%จนถงเวลาการสขาวเปลอกทมความชนเหมาะสมกจะไดขาวเตมเมลดและหกนอย (Juliano. 1985)

21

ขาวไร ขาวไร หมายถง พนธขาวทใชปลกในสภาพนาทไมมนาขงและไมมคนนากน โดยอาศย

นาฝนเพยงอยางเดยว เชนพนทตามไหลเขา หรอพนทวางในสวนยางปลกใหมฯลฯ ตนขาวสงเฉลยประมาณ 130 - 150 เซนตเมตร สวนใหญเปนพนธทไวตอแสง (อรพน วฒเนสก. 2547) สาหรบประเทศไทยปลกขาวชนดนไดดในภาคเหนอ ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ และภาคใตแตมพนทปลกไมมากนก (อรอนงค นยวกล. 2547) ซงขาวไรมท งขาวเหนยวและขาวเจา และยงแบงออกไดเปนพนธขาวเบา ขาวกลาง และขาวหนก ใหผลผลตตากวาขาวนาสวน (กองการขาว. 2522 )

จากการศกษาพนธขาวไรในป พ.ศ. 2513 - 2516 พบวาขาวไรอยในชวงอาย 80-170 วน และมความสงตงแต 80 - 175 เซนตเมตร ขาวไรทตนสงมากๆ ไดแกพนธทปลกบนภเขาของประเทศไทย ขาวไรจากอาฟรกาและฟลปปนสมความสงมากกวา 150 เซนตเมตร ทาใหไดเปรยบในการแกงแยงกบวชพช (Chang; & Vergara. 1975)

ขาวไรสวนใหญมลกษณะตนสง มกจะหกโคนงายและแตกกอนอย จงเปนสาเหตหนงททาใหไดผลผลตตา เมอนามาปลกในสภาพนาลมจะแตกกอนอยลง ใบขาวไรมสเขยวออน กวางยาว และหอย (droopy) ใบมกมขนาดใหญเปนสองเทาของขาวตนเตย (semidwarf) ชอดอกและกานรวงยาว ทาใหสะดวกในการเกบเกยวโดยทวไปจะใหรวงทประกอบดวยเมลดทสมบรณ แมจะอยในสภาพทขาดนา ดงนนมกจะใหผลผลตคงท ลกษณะเมลดสวนมากปอม สน คณภาพปานกลาง แตมบางพนธคณภาพการบรโภคด นอกจากนาขาวไรสวนใหญมกมปรมาณโปรตนสง (พธกล จนทนมฏฐะ. 2521; ชยฤกษ มณพงษ. 2524; Chang; & Vergara. 1975) แตขาวไรสวนใหญทมลกษณะตนสง มกจะหกโคนงายและแตกกอนอย จงเปนสาเหตหนงททาใหไดผลผลตตา เมอนามาปลกในสภาพนาลมจะแตกกอนอยลง ใบขาวไรมสเขยวออน กวางยาว และหอย ใบมกมขนาดใหญเปนสองเทาของขาวตนเตย ชอดอกและกานรวงยาว ทาใหสะดวกในการเกบเกยวโดยทวไปจะใหรวงทประกอบดวยเมลดทสมบรณแมจะอยในสภาพทขาดนา ดงนนมกจะใหผลผลตคงท ลกษณะเมลดสวนมากปอม สน คณภาพปานกลาง แตมบางพนธคณภาพการบรโภคด นอกจากนาขาวไรสวใหญมกมปรมาณโปรตนสง (อรอนงค นยวกล. 2547)

ขาวไรทกรมวชาการเกษตร แนะนาใหใชปลกในภาคเหนอ คอพนธซวแมจน เปนพนธขาวเหนยว ทมวนเกบเกยวประมาณ 15 ตลาคม ไมมระยะพกตว สฟางกนจด ขนาดของขาวกลอง หนา 1.81 มลลเมตร กวาง 2.24 มลลเมตร ยาว 7.36 มลลเมตร (ชาญ มงคล. 2536; สถาบนวจยขาว. 2544) ลกษณะทวไปของขาวพนธซวแมจน เปนขาวเหนยวพนเมองทปลกไดทงทดอนและทลม ปลกเปนขาวไรทางภาคเหนอลาตนมสเขยว มความสงประมาณ 110 - 150 เซนตเมตร ซงความสงขนกบความอดมสมบรณของดนทปลก อายตงแตปลกถงเกบเกยวประมาณ 142 - 150 วน คอรวงยาว เมลดยาว คณภาพของเมลดคอมขนาดขาวกลองยาว นงสกแลวนม ใหผลผลตคอนขางสงสมาเสมอ ผลผลตทไดประมาณ 456 กโลกรม/ไร (กองการขาว. 2550: ออนไลน)

22

ความหลากหลายของพนธขาวพนเมองไทยนบวาเปนความหลากหลายทางดานพนธกรรม (genetic diversity) ลกษณะดบางอยางในพนธขาวพนเมอง เชนความตานทานโรคและแมลงศตรพช คณภาพเมลดหรอความทนทานตอสภาพแวดลอม เปนตน เปนฐานพนธกรรมทเปนประโยชนอยางยงในการปรบปรงพนธขาวใหไดพนธดในอนาคต ถาพนธขาวพนเมองทมคณภาพดหรอทนทานตอสภาพแวดลอมดได สญพนธไป กจะไมสามารถสรางพนธขาวมคณภาพดตรงตามความตองการของตลาดตอไปได (สานกคมครองพนธพชแหงชาต. 2543)

ลกษณะพนธขาวไรพนธพนเมองบนทสงของประเทศไทย จากการศกษาทดลองปลกเพอทาการทดสอบพนธและผสมพนธ โดย ดร.ดารง ตยวล

และคณะ (2523) ณ สถานเกษตรทสงหนองหอย อาเภอแมรม จงหวดเชยงใหม สามารถสรปไดดงน

1. พนธขาวไรพนธพนเมองทรวบรวมไดสวนใหญมากกวา 50 % จะเปนพนธขาวเหนยวและขนาดเมลดปอมสน

2. พนธขาวไรพนธพนเมองสวนใหญจะมขนาดของลาตนสงมากกวา100 เซนตเมตร ขนไป มอายเกบเกยวระหวาง 130 – 150 วน

3. พนธขาวไรพนธพนเมองสวนใหญมความสามารถแตกกอไดตาเฉลยประมาณ 10 หนอตอกอ

4. ผลผลตเฉลยตอตนแตกตางกนมากระหวางพนธ ไดผลผลตเฉลยไมกกรมตอกอจนถงสงสดได 40 กรมตอกอ โดยเฉลยแลวประมาณ 10 – 20 กรมตอกอ

5. สของเปลอกมสแตกตางกนออกไป ตงแตสดา เหลอง นาตาลเทา และเมลดมลาปนกนหลายส

6. พนธขาวไรพนธพนเมองสวนใหญไมตานทานตอโรคใบจดสนาตาล (Brown Leaf Spot ) และโรคขอบใบแหง (Bacterial Leaf Blight)

สภาพพนดนในการปลกขาวไร ในสภาพดนบนพนทลาดชนสง (กลมชดดนท 62) เปนกลมชดดนทพบบนพนทลาดชนสง

มากกวา 35 เปอรเซนต ขนไป สวน ใหญพบอยบนพนทสงภาคเหนอของประเทศไทย เนองจากดนเหลานไมเหมาะในการนามาใชทาการเกษตร หากมการใชประโยชนทดนเพาะปลกพชชนดตางๆ อยางไมถกตอง จะเกดปญหาการชะลางพงทลายของดน และการเสอมโทรมของดนอยางรวดเรว ทาใหผลผลตลดลงสงผลกระทบตอสภาวะเศรษฐกจและสงคมของเกษตรกร รวมไปถงระบบนเวศโดยสวนรวมจงไมไดทาการสารวจและแบงแยกออกเปนชดดนตางๆ และเรยกรวมๆ ไวในแผนทดนวาเปนหนวยแผนทดนทลาดเชงเขา ดนบนพนทลาดชนสงจะมลกษณะของดนและความอดมสมบรณตามธรรมชาต แตกตางกนไปแลวแตชนดของหนตนกาเนดในบรเวณนน บางแหงอาจเปน

23

ดนลก แตสวนใหญมกเปนดนตนและมเศษหน กอนหน หรอดนหนโผล กระจดกระจายไปทว สวนใหญยงปกคลมดวยปาไมประเภทตาง ๆ เชน ปาเบญจพรรณ ปาเตงรง หรอปาดงดบ มพนทหลายแหงทาไรเลอนลอย โดยปราศจากมาตรการอนรกษดนและนา เนอดนอาจพบตงแตดนทรายจนถงดนเหนยว สดนตงแตสนาตาลจนถงแดง ปฏกรยาดนตงแตเปนกรดจดถงเปนดางแก ตลอดจนความอดมสมบรณของดนกจะแปรผนไปตงแตตาจนถงสง ดงนนการใชประโยชนทดนกลมชดดนท 62 โดยทวไปจาเปนตองพจารณาถงมาตรการจดการพนททมความลาดชนควบคไปดวย ไดแกมาตรการอนรกษดนและนา มาตรการปรบปรงบารงดนตลอดจนมาตรการจดการพชและไมยนตนแบบผสมผสานกนอยางเหมาะสม การปลกขาวไร ใหจดทาขนบนได จดทาคนารอบเขา ปลหญาแฝกแถวเดยว หางกน 10 เซนตเมตร ตามแนวระดบขวางตามความลาดเทของพนท ปลกหางกน 6 - 10 เมตร ขนอยกบความลาดชนของพนท ปลกขาวไรเปนแถวขวางความลาดเท ใชเศษพชคลมดน (กรมพฒนาทดน. 2539) โดยทในกลมดนชดท 62 ในภาคเหนอมปรมาณนาฝนเฉลประมาณ 1280 มลลเมตรตอป การกระจายตวของฝนเปนสงสาคญทมอทธพลตอผลผลตของการปลกขาวไรในเขตใชนาฝน คอตกประมาณ 2-3 วนตอครง แตไมควรขาดนาเกน 20 วน (นชย ไทพานชย; และคนอนๆ. 2529) ความชนสมพทธเฉลยตอป 74 % อณหภมเฉลยตอป 27 -28 องศาเซลเซยส วตถตนกาเนดดน เกดจากการผพงสลายตวของหนตนกาเนดชนดตาง ๆ ทอยกบทและบางสวนถกเคลอนยายลงมาทบถมบรเวณทลาดเชงเขา ภมสณฐาน เปนพนทเหลอคางจากการกดกรอนและภเขาสงชน ความลาดเทสงกวา 35 % การระบายนาของดนอยในขนดถงดเกนไป ประโยชนใชในการทาไรเลอนลอย (ไรหมนเวยน) การชะลางพงทลายของหนาดน อยในระดบทรนแรง ปรมาณเศษหนกรวดทผวดนมทวไปปรมาณมาก มเนอทถง 93 - 96 ลานไรทวประเทศ (กรมพฒนาทดน. 2541) ชนดของดน (Soil types) ดนทเหมาะสมในการปลกขาวความเปนดนทมความอดมสมบรณและมคาความเปนกรดดาง (pH) 5.5 – 6.5 ชนดของดนนอกจากจะมผลเกยวของกบแหลงอาหารพชแลวยงมผลตอการควบคมระดบความชนหรอระดบนาในแปลงนาอกดวย

ในพนทลมควรเลอกใชขาวพนธทไวตอแสงทมอายหนก และตอบสนองตอปยตา พนทด

เปนทดอน อาศยนาฝนเพยงอยางเดยว ควรจะปลกขาวไวตอแสงทมอายเบาเนองจากขาดนาในปลฝน จากการทดลองการใชปย อตราตางๆ พนธขาวขาวดอกมะล 105 กนพนธขาวไมไวตอชวงแสง พบวาการใหผลผลตไมตางกน แตขาวพนธขาวขาวดอกมะล 105 ใหผลตอบแทนสงกวาพนธขาวไมไวตอชวงแสง (อนนท สขสวสด. 2547)

โปรตนเปนองคประกอบทางเคมทสาคญและมปรมาณมากเปนทสอง รองจากคารโบไฮเดรต โดยไมคดปรมาณนาในเมลดขาว จากผลการวจยพบวา สภาพแวดลอมในการปลขาวเปนปจจยสาคญทมอทธพลตอปรมาณโปรตนในขาว เชนการใสป ยไนโตรเจนในระยะตางๆ ขณะทขาวเจรญเตบโตมผลตอการสรางโปรตนในเมลดขาว โดยเฉพาะในขณะทขาวออกดอกจะเพมปรมาณโปรตนในเมลดขาวได นอกจากนระยะเวลาในการปลกทส น สภาพอากาศทมเมฆปกคลมมากในขณะทสรางเมลด เชน ฤดฝน จะมผลใหโปรตนในเมลดขาวสงขน สภาพแวดลอมทผดปกตบางชวง เชนมเกลอ หรอเบสในดนสง อณหภมสงหรอตามาก เกดโรคหรอแมลงทาลาย จะทาให

24

เมลดขาวมโปรตนสงขนได และเมอปรมาณโปรตนสงขนในเมลดจะมผลใหปรมาณแปง ลดลง (Juliano. 1993)

สาหรบปรมาณแรธาตในเมลดขาวทมอทธพลจากปรมาณแรธาตในดนทปลกขาว และการใหนาในขณะเพาะปลก เชนถาในดนมแรธาตแคดเมยมมาก กจะทาใหเมลดขาวมแรธาตนสงจนถงเกณฑทเปนอนตรายตอผบรโภคได (Kitagishi; & Yamane. 1981)

การปลกขาวไร การปลกขาวไรเปนการปลกเมลดขาวแหงลงบนดน เปนวธการปลกหลงจากการเตรยม

ดนไวแลว ใชปลายไมแหลมกระทงดนใหเปนหลมลกประมาณ 2-3 เซนตเมตร หรอใชเสยมทตอดามยาว ขดดนใหเปนหลมเลก ๆ ลกประมาณ 2-3 เซนตเมตร โดยใชระยะหางระหวางตนและแถวประมาณ 25-30 เซนตเมตร แลวหยอดเมลดขาวลงไปในหลมๆ ละ ประมาณ 5-8 เมลด หากพนทปลกมความลาดชนไมควรกลบหลม เพราะจะทาใหดนกลบหลมปลกแนนเกนไปเมอมฝนตก แตในพนทปลกมความลาดชนนอยกวา 5 องศา ใหใชกงไมลากผานหลมทหยอดเมลดแลวเปนการกลบหลม การปลกโดยวธการหยอดเปนหลมเปนวธทเกษตรกรนยมมากทสด เนองจากงายตอการกาจดวชพชและดแลรกษา เปนวธการทพบเหนไดโดยทวไป การปลกแบบนจะใชเมลดพนธไรละ 6-8 กโลกรม Jodon (1963) ไดสรปผลการทดลองปลกโดยการหยอดเมลดขาว ปรากฏวาขาวพนธขนาดกลาง(medium – grain) มแนวโนมทจะใหผลผลตสงกวาขาวพนธทมเมลดยาว (long – grain) และการปลกโดยโรยเปนแนว การปลกวธนตองมการเตรยมดนใหประณต โดยใหหนาดนเรยบสมาเสมอกนด แลวใชไมหรอคราดขดเปดดนใหเปนรอง โดยใหระยะหางของแตละรองหรอแถวประมาณ 25- 30 เซนตเมตร แลวโรยเมลดขาวทนท การโรยควรโรยใหเมลดขาวสมาเสมอกน เพอใหตนขาวทงอกไมกระจกแนนทใดทหนง หากพนทมความลาดชนการทารองควรใหขวางความลาดชน ซงเชอวาหากปลกขวางทางลาดชนจะชวยใหตนขาวดกตะกอนดนทไหลมาเมอฝนตก การปลกวธนจะใชเมลดพนธประมาณไรละ 10-15 กโลกรม สวนการปลกแบบหวาน การปลกวธนเหมาะสมสาหรบพนททมความลาดชนนอยหรอทราบ การเตรยมดนควรสบดนใหละเอยดหรอเปนกอนเลกๆ ขนาดเสนผาศนยกลางประมาณ 1 เซนตเมตร แลวปรบผวหนาดนสมาเสมอกน แลวหวานเมลดขาวลงไป และควรคราดหรอกลบเมลดขาวหลงหวานเพอใหเมลดขาวไดรบความชนจากดน ปองกนนกและแมลงศตรขาว การปลกวธนจะใชเมลดพนธประมาณไรละ 15 กโลกรม (ศนยวจยขาวเชยงใหม. 2547) (Stansel; et al. 1965) (Stansel. 1975) แนะนาวาถาตองการทจะปลกขาวใหไดผลผลตทดจะตองมนใจวาในชวงตงแตขาวเรมออกรวง (heading stage) จนกระทงถง 10 วนกอนเกบเกยว มปรมาณของพลงงานแสงมากเพยงพอกบความตองการของขาว เพอการสรางรวงและเมลดทสมบรณ นอกเหนอไปจากปรมาณธาตอาหารทอยในดน

25

การดแลรกษา มการใหคาแนะนาในการใสปยเคมในนาขาวดงน ขาวทไวตอชวงแสง ดนนาทเปนดน

เหนยว ดนรวน และดนรวนปนเหนยว ครงแรกใสปยสตร 16-20-0, 18-22-0 หรอ 20-20-0 สตรใดสตรหนง ในอตรา 20 กโลกรมตอไร ครงทสองใสปยแตงหนาดวยปยแอมโมเนยมซลเฟต 15 กโลกรมตอไร หรอยเรย 6 กโลกมตอไร (กองปฐพวทยา. 2526) หรอใหอตราปยทแนะนาสาหรบ

พนธขาวทไวตอชวงแสง ปยครงท 1 สตร 16-20-0 , 18-22-0 , 20-20-0 , 24-24-0 สตรใดสตรหนง ในอตรา 20 กโลกรมตอไร ปยครงท 2 แนะนาใหใช แอมโมเนยมซลเฟต (20 % N) ในอตรา 10 - 20 กโลกรมตอไร หรอแอมโมเนยมคลอไรด (25 % N) ในอตรา 10 - 20 กโลกรมตอไร หรอปย

ยเรย (45 % N)ในอตรา 5 - 10 กโลกรมตอไร (กรมวชาการเกษตร. 2530) และการใสปยขาวพนธ

พนเมองควรใสปยหลงจากขาวงอกไดประมาณ 25-30 วนหลงจากงอกเพอชวยเพมการแตกกอ และควรมการกาจดวชพชไปดวย และการใสปยเพอเปนการกระตนการตงชอดอกของตนขาวในระยะ เวลาทเหมาะสมคอประมาณ 60 - 70 วน หลงจากทงอกหรอการกาจดวชพชครงสดทาย สวนในการใชสารเคมกาจดวชพช bifenox สามารถควบคมวชพชไดดมวชพชเหลอเพยง 3.86 กรมตอตารางเมตร ในขณะทไมกาจดวชพชเปนนาหนกแหงถง 59.11 กรมตอตารางเมตร และมผลทาใหมความสง จานวนรวงตอตารางเมตรและนาหนกเมลดด ของกรรมวธทกาจดวชพชมแนวโนมสงกวาไมกาจดวชพช วธการปลกแบบหวาน หยอดหลมและโรยเปนแถว และอตราการปลกมแนวโนมทจะมความสงของขาว จานวนรวงตอตารางเมตร นาหนกวชพชแหงตอตารางเมตร และนาหนกขาวเมลดพอๆ กน (นพรตน มวงประเสรฐ. 2531)

ผลผลตขาวไร การปลกขาวเหนยวทราบในระดบความสงไมเกน 820 เมตร เหนอระดบนา ทะเล ขาวซว

เกลยงใหผลผลต 254 กโลกรมตอไร จานวนรวง 158 รวงตอตารางเมตร วนออกดอกอยระหวาง 14 กนยายน ถง 23 กนยายน ความสง 140 ซม. การลมมทงลมมากและไมลม (สถาบนวจยขาว. 2529) และระยะเวลาเกบเกยวทจะใหไดผลผลตสงไดเมลดคณภาพด ตนขาวจะตองเจรญเตบโต ออกดอกและสกแกอยางสมาเสมอ เมลดขาวมนาหนกสงสดภายใน 21 วน หลงจากทผสมเกสรแลว ดอกขาวทงรวงใชเวลา 7 วน จงผสมเกสรไดหมด รวมเวลาประมาณ 30 วนหลงออกรวงแลวจงเกบเกยว (กญญา เชอพนธ. 2547) เชน ผลผลตทไดจากการเปรยบเทยบผลผลตขาวไรทองถนใน ป 2538 ททาการทดลองทอาเภอทงชาง จงหวดนาน พบวาขาวแผ (TRI 8409178) ใหผลผลตสงสด 460 กโลกรมตอไร รองลงมาคอ SMGC 89001-6 FNUR 7505-10 ซวแมจน และซวแดง ใหผลผลต 428 , 398 , 387 และ 355 กโลกรมตอไร (สทศน ปนตาเสน; และคนอนๆ. 2539)

การปลกขาวไรในจงหวดนานในป 2522 มพนทปลกประมาณ 200,000 ไร มผลผลตเฉลย 130 กโลกรมตอไร พนธทสงเสรมใหปลกในชวงนคอพนธ ซวแมจน (วราภรณ คาบญเรอง. 2529) จากการทดลองปลกขาวเหนยวในพนทราบนาดอน พบวาพนธขาวเหนยวทใหผลผลตสงกวา

26

พนธ ไดแกพนธซวแดง พนธ FNUR 7505-10 และพนธขาวแผ (TRI 8409178) ใหผลผลต 343 , 310 และ 307 กโลกรมตอไรตามลาดบ เปรยบเทยบมาตรฐานพนธซวแมจนทปลกไดนาหนก 272 กโลกรมตอไร แสดงใหเหนวาใหผลผลตสงกวาพนธซวแมจน 26 , 14 และ13 เปอรเซนตตามลาดบ และจากการทดลองทตาบลทงชาง (อาเภอทงชาง) ขาวพนธซวแดง ใหผลผลต 322 กโลกรมตอไร พนธขาวแผ 316 กโลกรมตอไร ขาวพนธซวแมจน 291 กโลกรมตอไร (สทด ปนตาเสน; และคนอนๆ. 2539) จากขอมลดงกลาวแสดงใหเหนวาพนธขาวพนเมองทปลกในทองถนใหผลผลตสงกวาพนธทสงเสรม อาจมสาเหตจากหลายประการ ทงสภาพทองถน สภาพของดน ชวงแสง ความสงของพนท และลกษณะเดนของพนธพนเมองเองกได ทาใหคาดการณไดวานาจะมพนธทองถนทใหผลผลตสงกวาพนธสงเสรมอกมาก

องคประกอบผลผลต (Yield Components) ผลผลตทางเศรษฐกจ (economic yield) ของพชไดแกสวนของพชทมนษยสามารถเกบ

เกยวเพอเปนอาหาร หรอขายเพอใหเกดรายได ผลผลตทางเศรษฐกจเปนสวนหนงของผลผลตทางชวภาพ หรอนาหนกแหงรวมของพช ดงนนสภาพการณใดๆ ททาใหนาหนกแหงรวมของพชลดหรอเพมขน ยอมกระทบกระเทอนไปกบผลผลตทางเศรษฐกจของพชดวยทงสน

ในพชไรซงใหผลผลตเปนเมลด ผลผลตของพชประกอบไปดวยองคประกอบของผลผลต (yield components) ทสาคญหลายประการ องคประกอบของผลผลตนน หมายถง อวยวะของพชทเกบกกคารโบไฮเดรตไวและเราสามารถเกบเกยวอวยวะนนๆ เพอเปนผลผลตไดตอไป องคประกอบของผลผลตมสวนเกยวของกบการเพมขนหรอลดลงของผลผลตทงสน

ผลผลตประกอบไปดวยองคประกอบของผลผลตตางๆ ดงน

จานวนผลผลต = จานวนรวงตอตน(กอ) X จานวนเมลด X นาหนกเมลด สาหรบจานวนตนตอพนทนน เปนปจจยทมนษยสามารถควบคมได เชน ในการปลกขาว

หรอขาวโพดเราสามารถกาหนดอตราหวานของเมลด หรอหากพชทปลกมความหนาแนนเกนไปกสามารถถอนแยกใหมจานวนตนนอยลงได ดวยเหตดงกลาว จานวนตนตอพนทจงไมถกนบวาเปนองคประกอบของผลผลต

การทมจานวนตนพชในแปลงมากหรอนอยนน ยอมทาใหพชแตกกงกานสาขาหรอแตกหนอไดไมเทากน พชทปลกในอตราปลกสงกจะแตกหนอไดนอย จานวนรวงตอหนอจานวนเมลดตอรวง และขนาดของเมลด กยอมกระทบกระเทอนโดยความสามารถของพชทจะแตกหนอไดมากหรอนอย นนกคอจานวนรวงตอตน จานวนเมลดตอรวง และขนาดของเมลด ยอมไดรบอทธพลจากจานวนตนตอพนทนนเอง นอกจากนจานวนรวงตอตน จานวนเมลดตอรวง และขนาดของเมลดกยงไดรบอทธพลจากปย วชพช โรค และแมลงอกดวย ดงนน จานวนรวงตอตน จานวน

เมลดตอรวง และขนาดของเมลด จงถอวาเปนองคประกอบของผลผลตของพช (นวรตน อดมประเสรฐ. 2541)

27

ในพชไรซงใหผลผลตเปนเมลด ผลผลตของพชประกอบไปดวยองคประกอบของผลผลตทสาคญหลายประการ ในป ค.ศ. 1965 J.E. Grafius ไดเสนอเปนกฎเกณฑเกยวกบองคประกอบของผลผลต (Grafius’ concept) ซงมรายละเอยดดงนคอ

W = X.Y.Z เมอ W = ผลผลตของพช

X = จานวนรวงตอตน Y = จานวนเมลดตอรวง Z = ขนาดหรอนาหนกของเมลด เมอจานวนรวงตอตน จานวนเมลดตอรวง และขนาดหรอนาหนกของเมลด สวนใดสว

หนงทมการเปลยนแปลงไดในลกษณะทสมดลกน ผลผลตทไดกจะไมเปลยนแปลงไป เชนเดยว กบปรมาตรของกลองสเหลยมเมอความยาว ความกวาง และความสง สวนใดสวนหนงเปลยนแปลงไปในทศทางทเพมขน อกสวนหนงลดลงในลกษณะทสมดลกน กจะทาใหปรมาตรคงท หากแตทกสวนลดลงพรอมกนหรอบางสวนลดลง ปรมาตรกจะลดลง หากแตสวนใดสวนหนงเพมขนหรอเพมขนทงหมด ปรมาตรกจะเพมขนดวยเชนกน เมอเปรยบเทยบปรมาตรเปนผลผลต จงสามารถสรปออกมาเปนกฎเกณฑขององคประกอบของผลผลตได 2 ขอ คอ

1. ผลผลตของพชประกอบดวยองคประกอบของผลผลตทสาคญ 3 ประการ คอ จานวนรวงตอตน จานวนเมลดตอรวง และขนาดของเมลด ซงเราจะไมสามารถเปลยนแปลงผลผลตพชใหสงขนหรอตาลงไดเลย หากไมเปลยนแปลงองคประกอบผลผลตในพชดงกลาว

2. ในบางกรณ การเพมขนหรอลดลงขององคประกอบผลผลตบางตว หากสมดลกบ การเพมขนขององคประกอบของผลผลตอกตวหนง ในขณะทองคประกอบของผลผลตตวทสามคงท ผลผลตของพชกจะไมเพมขนหรอลดลง

ในกรณของพชไรพนธเดยวกนทปลกในแปลงสองแปลง ผลผลตของแปลงทงสองอาจ เทากนได แตในขณะเดยวกนองคประกอบของผลผลตของแปลงทงสองอาจแตกตางกน ในกรณทผลผลตของพชในแปลงใดกตามสองแปลงเทากน แตองคประกอบของผลผลตของพชในแปลงทงสองแตกตางกน เชนในแปลง A ใหผลผลตสงเนองจากมจาจนวนฝกตอตนมาก แตในแปลง B ใหผลผลตสงเนองจากจานวนเมลดตอฝกมมากกวา และมขนาดเมลดใหญ แตผลผลตในแปลง A และ B เทากน เราเรยกวา Homeostasis หรอ Homeostatic effect

กฎเกณฑเกยวกบองคประกอบผลผลตน เปนกฎเกณฑทใชไดดมากกบพชไรซงใหผลผลตเมลด เชน ขาว ขาวโพด และถวเหลอง เปนตน อยางไรกตามสาหรบพชซงไมใหผลผลตเปนเมลด เชน ออย มนสาปะหลง เรากสามารถนาเอากฎเกณฑนมาใชในการพจารณาการเพมผลผลตของพชดงกลาวไดเชนกน ถงแมองคประกอบของผลผลตพชเหลานจะไมครบ 3 ประการกตาม เชนองคประกอบของผลผลตมนสาปะหลง ไดแก จานวนหว และขนาดของหว ลกษณะทง

28

สองนจะอยในลกษณะทถวงดลกนเสมอ เชนถาจานวนหวตอตนมากขน ขนาดของหวกจะเลกลง ซงเปนไปตามกฎเกณฑของ Grafius ทเสนอไว (นวรตน อดมประเสรฐ. 2541)

ในระหวางป ค.ศ. 1965-1971 อาดมและกาเฟย (M.W. Adams & J.E. Grafius) ไดทาการวจยและคนควาเกยวกบองคประกอบของผลผลตในพชรวมกน จนกระทงไดตงกฎเกณฑขององคประกอบของผลผลตเพมเตมขนตา 3 ขอ นอกเหนอไปจากกฎเกณฑของ Grafius เดม คอ

1. องคประกอบของผลผลตแตละตว มอสระตอกน ตอบสนองตอสภาพแวดลอมใน ลกษณะตางๆ กน แสดงใหเหนวาองคประกอบของผลผลตแตละตวมยนควบคมแตกตางกนออกไป(The genes concept)

2. องคประกอบของผลผลตแตละตวเกดขนไมพรอมกน องคประกอบของผลผลตตว ใดเกดขนกอนกจะสามารถใชคารโบไฮเดรตทเกบกกไวในพช เพอการเจรญเตบโตของตนกอนองคประกอบอนๆ (The nutrient concept)

3. องคประกอบของผลผลตแตละตวมความสามารถทจะชดเชยความเสยหายท เกดขนจากองคประกอบของผลผลตตวอนๆ เพอมใหผลผลตลดลงมากเกนไป (The yield component compensation concept)

ในกฎเกณฑเกยวกบองคประกอบของผลผลตขอแรกนน Adams & Grafius ไดศกษา ถงการตอบสนองขององคประกอบของผลผลตแตละตวตอสภาพแวดลอมตางๆ จากการศกษาพบวา องคประกอบของผลผลตบางตว เชนจานวนรวงตอตนในขาวสาล หรอจานวนฝกตอตนในถวเหลอง

ตอบสนองตอสภาพแวดลอมอยางมากเชนเดยวกบผลผลต การเขตกรรมตางๆ เชน การใหปย การ

เพมอตราปลก การใหนาหรอการปราบวชพช จะทาใหจานวนรวงตอตน และจานวนฝกตอตนผนแป

เพมขนหรอลดลงในลกษณะเดยวกนกบผลผลต ในขณะทองคประกอบของผลผลตอนๆ เชนจานวนเมลดตอฝก หรอนาหนกหรอขนาดเมลดไมไดผนแปรตามสภาพแวดลอม หรอผนแปรแตเพย

เลกนอยเทานน องคประกอบของผลผลตจะเปลยนแปลงไปขนอยกบ การเขตกรรม พนธกรรม และ

สภาพแวดลอม ซงการตอบสนองขององคประกอบของผลผลตตอปจจยเหลาน ทาใหเขาใจวา

ทาไมจงมการลดลงของผลผลต พนธกรรมจะมอทธพลตอความสามารถในการงอก การแตกกอ จานวนดอก จานวนดอก

ทพฒนาใหเมลด ปรมาณอาหารสะสมทสงเคราะหขนมา และการแบงอาหารนนไปยงสวนตางๆ ของพช สงแวดลอมมผลตอความสามารถของพชในการแสดงออกถงความสามารถในทางพนธกรรม ปจจยดานการเขตกรรมจะรวมถงจานวนเมลดทปลก และการใหสภาพแวดลอมแกพชทจะทาให

ผลผลตสงทสด นา ธาตอาหาร อณหภม แสง และปจจยแวดลอมอนๆ ทระดบสงหรอตากว

optimum จะทาใหองคประกอบของผลผลตบางอยางลดลง องคประกอบของผลผลตในพชแตละตว จะตอบสนองตอสภาพแวดลอมแตกตางกน

ออกไป อาดม (Adams. 1967) ไดแบงลกษณะการตอบสนองตอสภาพแวดลอมขององคประกอบของผลผลตไวเปน 2 ลกษณะ คอ

29

1. ประเภทขององคประกอบของผลผลตทตอบสนองตอสภาพแวดลอมมาก ไดแกจานวน ฝกตอตน จานวนรวงตอตน ซงองคประกอบของผลผลตเห ลานเปนลกษณะทถกควบคมโดยพนธกรรมคอนขางนอยและแปรผนตอสภาพแวดลอมมาก

2. ประเภทขององคประกอบของผลผลตทไมตอบสนองตอสภาพแวดลอมหรอตอบสนอง บางเลกนอยเทานน ไดแก จานวนเมลดตอฝก จานวนเมลดตอรวง และขนาดหรอนาหนกของเมล

ซงถอวาเปนลกษณะทควบคมโดยพนธกรรมมากกวาสภาพแวดลอม อทธพลจากสภาพแวดลอมทเกดขนจากการกาหนดการเขตกรรม เชน ฤดปลก วนปลก จานวนตนตอพนท ระดบปย ปรมาณ

วชพช มกจะไมคอยมผลตอองคประกอบของผลผลตเหลาน นอกจากน บราวน (Brown. 1969) รายงานวาในประเทศแถบลาตนอเมรกา ทมปรมาณ

นาฝนเฉลยประมาณปละ 1000 มลลเมตร มปรมาณฝนเฉลยในชวงฤดปลกเดอนละ 200 มลลเมตร กนบวาพอสาหรบการปลกขาวไร ในกรณทตองการปลกขาวนาสวนในปรมาณนาฝนเทานอาจไมพอ จะตองมแหลงนาเพอการชลประทานไดทนทในกรณทฝนทงชวงนานเกนกวา 10-15 วน

อณหภมกมอทธพลตอผลผลตของขาวมาก โดยเฉพาะประเทศในเขตอบอน ประเทศแถบนชวงทขาวเรมสกใกลเกบเกยวจะมอณหภมเฉลยตากวา 22 องศาเซลเซยส ซงเปนผลดเพราะทาใหชวยยดเวลาสกออกไปอก เมลดมเวลามากขนทจะสรางนาหนกเมลด สงผลใหขาวในเขตนมผลผลสง ในประเทศไทยอณหภมในชวงฤดการทานาจะอยในเกณฑทสง คอประมาณ 30 องศาเซลเซยส ทาใหขาวสกแกเรว โอกาสทจะเพมนาหนกเมลดนอยกวาในเขตอบอน อณหภมระดบตางๆ ทมอทธพลตอการงอกของเมลด การแตกกอ การออกดอก และการสขแกของเมลด นอกจากอณหภมจะมอทธพลตอการสรางนาหนกเมลดแลวยงมอทธพลตอการตดเมลดดวย (Osada; et al. 1973) รายงานวาชวงทขาวออกดอกในฤดปลกทรอนจด บรรยากาศแหงแลง ขาวพนธพนเมองของไทยจะตดเมลดนอย ทงนเพราะความรอนทาใหเมลดทไดรบการผสมเกสรแลวไมเจรญ หรอเปนหมน (Sataka; & Yoshida. 1978) แตลมจะชวยระบายความรอนในบรรยากาศและยงชวยรกษาระดบปรมาณคารบอนไดออกไซด รอบๆ ตนขาวไดอกดวย ทาใหการปรงอาหารซงตองใชคารบอนไดออกไซด เปนไปอยางมประสทธภาพ (Wadsworth. 1959) Vergara (1979) รายงานวาในเมลดขาวทมขนาดใหญจะมอาหารสะสมอยมากกวาเมลดขนาดเลก ฉะนนตนกลาทงอกจากเมลดขาวขนาดใหญจะเจรญเตบโตไดเรวกวาตนกลาทงอกจากเมลดขนาดเลก และยงมหลายๆ ปจจยทเปนเงอนไขทชดเจน ทมอทธพลตอก ารเจรญเตบโตและการใหผลผลตของขาวไร ซงจากการศกษาสามารถบอกไดวาปจจยจากดทเปนเงอนไขตอการเจรญเตบโตและผลผลตของขาวภายใต

สภาพทวไปของพนทดอน หรอพนทภเขา สามารถทจะแยกแยะ จดเกบหรอเปรยบเทยบ ลกษณะเฉพาะของการเจรญเตบโตของขาวทปลกในนาลมกบขาวไรได และจากหลายๆ ทฤษฎ ทบอกวาอยางไรกตาม ขาวไรกจะใหผลผลตตา (Shouichi Yoshida. 1975) การแตกกอ (tillering) จานวนตนตอกอเปนตวแปรสาคญในการทจะทาใหพนธขาวทปลกใหผลผลตสงหรอตา ถาพนธขามการแตกกอทด (จานวนตนตอกอมาก) โอกาสทจะไดผลผลตสงยอมจะมากกวาขาวทแตกกอนอย

30

เพราะพนธขาวทแตกกอมากจะมแนวโนมทจะใหจานวนรวงตอกอมากกวาขาวพนธทแตกกอนอย (อรรควฒ ทศนสองชน. 2530)

ลกษณะการเจรญเตบโตของขาวในสภาพพนทสง ในขณะทมความแตกตางของเปอรเซนตความชนทมผลกระทบอยางมากทจะทาใหตนเตย อตราการแตกกอทนอย และพนทของใบนอย เมอพจารณาโดยละเอยดแลวพบวา ปจจยทเกยวของ ไดแก เปอรเซนตการแตกกอ อตราสวนของจานวนเมลดตอจานวนหนอทสงสด การออกดอกทนานกวาขาวนาลม ผลผลตแหงตา ดชนการเกเกยวตา หรออตราเมลดตอฟาง ปจจยตางๆ เหลาน หรอนามารวมกนแลวจะมผลตอลกษณะเฉพา

ของขาวไร ทจะทาใหผลผลตตา(Chaudhry; & McLean. 1963; Senewiratne; & Mikkelsen.1961; Wu. 1966)

สาหรบลกษณะทรงตนในขาวนาดา นกปรบปรงพนธขาวยอมรบลกษณะตนคอนขางเตย(semidwarf) ลาตนแขง ใบตงและแตกกอสง จะใหผลผลตสง แตในขาวไรยงมความเหนทแตกตางกน อบฟารนและคณะ (Abifarin; et al. 1972) กลาววาในการปรบปรงพนธขาวไรมวตถประสงค ทตองการตนเตย ใบสนและแคบ ตนไมลม ตนกลาแขงแรง มจานวนรวงปานกลาง จานวนเมลดตอรวงสง มนาหนกเมลดปากกลางถงสง มการปรบตงตอสภาพแวดลอมตางๆ ไดด ตานทานโรคแลแมลงตองสนองตอปย อายสน ผลผลตสง ตานทานความแหงแลง เมลดขาวสารยาว สขาวและใส

และมผเหนดวยกบแนวคดนคอ คาวาโนและคณะ (Kawano; et al. 1972) และอกแนวคดหนง ชางและแดตตา (Chang; & De Datta. 1975) พนธขาวไรทตองการควรมลกษณะ ตนสงปานกลาง (120-140 เซนตเมตร) ใบยาวปานกลางและลลง (droopy) ทงนเพราะพบวาพวกทมลกษณะดงกลาวสามารถปรบตวเขากบสภาพการปลกขาวไรและแขงขนกบวชพชไดดกวา ลกษณะอนๆ ยงคงเหมอนกน

31

บทท 3 วธดาเนนการวจย

การศกษาเปรยบเทยบพนธขาวไรพนเมอง โดยคดเลอกจากพนธทนยมปลกในทองถนอาเภอ

เฉลมพระเกยรต จานวน 7 พนธ เปรยบเทยบกบ พนธททางราชการสงเสรมใหปลก

อปกรณ 1. พนธขาวไร จานวน 8 พนธ ประกอบดวย

ตาราง 3 แสดงชอพนธขาวไรทใชในการทดลอง

พนธท ชอพนธ หมายเหต

1 ขาวซวแมจน พนธสงเสรม

2 ขาวมะเคาะ พนธพนเมองทคดเลอก

3 ขาวซวกนจา พนธพนเมองทคดเลอก

4 ขาวหนอนแคบ พนธพนเมองทคดเลอก

5 ขาวเตย พนธพนเมองทคดเลอก

6 ขาวหก พนธพนเมองทคดเลอก

7 ขาวดอกตอง พนธพนเมองทคดเลอก

8 ขาวบรา พนธพนเมองทคดเลอก

2. ป ย สตร 16-20-0 ป ยแอมโมเนยมซลเฟต และสารเคมทใชในการเกษตรอน ๆ

3. ปนโดโลไมท

4. อปกรณทใชในการปลกขาวไร 5. เครองชงไฟฟา Adventurer Pro CHAUS (ชงไดทศนยม 2 ตาแหนง)

6. เครองวดความชน ( Moisture tester DOLO 400 )

วธการ 1. การเตรยมพนท สภาพพนทกอนทจะปลกขาวนน ไดปลกปอเทองเพอเกบเมลด แลวตด

ตนปอเทองพรอมตนวชพช และสบกลบเปนป ยพชสด กอนทาการปลก 30 วน ทาการทดสอบสภาพ

32

r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r x x x x x o o o o o o o o o o o o o o o r r r r o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o r r r r o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o r r r r o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o r r r r o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o r r r r o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o r r r r o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o r r r r o o o o o o o o o o o o o o o x x x x x r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r r

ดน เพอดความเปนกรด-ดาง และปรมาณของธาตอาหารในดน พบวามความเปนกรดโดยเฉลยท pH

4.5 จงปรบสภาพดนดวยโดโลไมท ในอตราประมาณ 1050 กโลกรม/ไร

2. การเตรยมเมลดพนธ นาเมลดพนธทเตรยมไวมาทาความสะอาด คดเมลดทลบ เสย

ออกไป แยกเมลดเปนถงยอย โดยใชแปลงยอยละหนงถง

3. วธการปลก ปลกโดยวธหยอดเมลดเปนหลม ระยะปลก 0.25 X 0.25 เมตร โดยการ

กระทงเปนหลมลก 0.03 – 0.05 เมตร แลวหยอดดวยเมลดขาวไร 10 เมลดตอหลม โดยใชแปลงปลก

ยอยขนาด 3 x 6 เมตร (จานวนกอทได = 12 X 24 = 288 กอตอหนงแปลงยอย) (ภาพประกอบ 8)

ยาว 6 เมตร ระยะระหวางตน

ระหวางแถว กวาง 3 เมตร

ภาพประกอบ 8 แสดงจานวนกอในแปลงปลกยอย

- ดานกวางของแปลงมจานวน 12 กอ ดานยาวของแปลงมจานวน 24 กอ รวมทงสน

288 กอ ตอแปลง

- สญลกษณ o แทนจานวนกอททาการเกบขอมลผลผลต (150 กอ )

- สญลกษณ x แทนจานวนกอททาการเกบขอมล ความสง จานวนตนตอกอ จานวนรวงตอ

กอ จานวนเมลดตอรวง และขอมลผลผลต(10 กอ)

- สญลกษณ r แทนจานวนกอทไมเกบขอมลผลผลต (128 กอ)

ระยะหางจากแปลงขางเคยง ขางละ 1 เมตร

33

วางแผนการทดลองแบบสมอยางสมบรณ (Randomized Complete Block Design, RCB)

ทาการทดลอง 4 ซา ในฤดฝน (พฤษภาคม - ตลาคม) ในป พ.ศ. 2550 จานวน 8 กรรมวธ (พนธ)

ซาท 1

พนธท

4

พนธท

2

พนธท

6

พนธท

1

พนธท

5

พนธท

7

พนธท

8

พนธท

3

ซาท 2

พนธท

8

พนธท

7

พนธท

5

พนธท

2

พนธท

4

พนธท

3

พนธท

6

พนธท

1

ซาท 3

พนธท

7

พนธท

8

พนธท

1

พนธท

6

พนธท

3

พนธท

2

พนธท

5

พนธท

4

ซาท 4

พนธท

3

พนธท

5

พนธท

4

พนธท

8

พนธท

6

พนธท

1

พนธท

7

พนธท

2

ภาพประกอบ 9 แสดงแผนผงแปลงทดลอง

4. การดแลรกษา

4.1 การใหป ย

ครงท 1 สตร 16-20-0 อตรา 25-30 กโลกรมตอไร หลงจากขาวงอกแลว 20 วน

ครงท 2 ใสป ยแตงหนา แนะนาใหใชป ยแอมโมเนยมซลเฟต 10 กโลกรมตอไร กอนขาว

ออกดอก 30 วน ทงน ในการใสป ยแตละครงตองคานงถงความชนในดนดวย

4.2 วธการปองกาจดวชพช

กาจดโดยแรงงานคนตามความจาเปน

4.3 วธการปองกนกาจดโรคและแมลง

พนสารเคมตามความจาเปนและเหมาะสม เมอเกดการระบาด

การเกบรวบรวมขอมล 1. บนทกวนทงอกของขาวในแตละแปลง โดยนบจากวนทปลก ถงวนทตนกลาในแปลงโผล

ขนมาใหเหน 75 % ของทงหมด

2. วดความสงของตนขาวในแตละแปลง โดยวดจากระดบพนดนถงสวนทสงทสดของตนขาว

คดความสงเฉลยจาก 10 กอตอแปลงยอย ทระยะแตกกอสงสด และระยะเกบเกยว

34

3. นบจานวนตนตอกอ โดยคดคาเฉลยจาก 10 กอตอแปลงยอย ทระยะแตกกอสงสด และ

ระยะเกบเกยว

4. บนทกวนออกดอก โดยนบจากวนทงอกจนถงวนทตนขาวในแปลงนนๆโผลชอดอกพนคอ

รวง 75 % ของทงหมด

5. นบจานวนรวงตอกอ โดยคดคาเฉลยจาก 10 กอตอแปลงยอย ทระยะเกบเกยว

6. นบจานวนเมลดตอรวง โดยคดคาเฉลยจาก 10 รวงตอแปลงยอย ทระยะเกบเกยว

7. ชงนาหนก 100 เมลด โดยคดคาเฉลยจากการสมชง 10 ครงตอแปลงยอย

8. บนทกวนเกบเกยว โดยนบจากวนทงอก

9. เกบเกยวผลผลตในพนท 2 X 5 ตารางเมตรตอแปลงยอย ชงนาหนก วดเปอรเซนความชน

แลวคานวณเปน กโลกรมตอไร ท 14 % ความชน

10. บนทกอาการผดปกตตางๆ การถกทาลายโดยโรค แมลง และศตรอนๆ

(การเกบรวบรวมขอมลจากขอ 1-10 บนทกตามแบบการบนทกประวตและขอมลพนธของ

กรมการขาว กระทรวงเกษตรและสหกรณ)

11. เกบขอมลทางอตนยมวทยา โดยเฉพาะ ปรมาณนาฝน จานวนวนทฝนตก อณหภมสงสด

ตาสดและคาเฉลยตลอดชวงเวลาททดลอง(สารวจขอมลทางอตนยมวทยา ตามบนทกขอมลของอต

นยม อาเภอเฉลมพระเกยรต)

หมายเหต 1. การเกบขอมลความสง การแตกกอ จานวนรวงตอกอนน เกบจากจานวน 10

กอในแตละแปลง โดยกาหนด วดในแถวแนวนอนแถวท 3 กอท 3 – 7 มมบนซาย และมมลางขวา

2. การคานวณนาหนกเมลดขาวท 14 % ความชน ใชสตร

นาหนกเมลดขาวท 14 % ความชน = นาหนกเมลดขาวทความชนนนๆ X (100 - % ความชนนน)

(100 – 14)

การวเคราะหขอมล นาขอมลทไดมาวเคราะหทางสถต โดย ANOVA ของ RCB และวเคราะหหาความแตกตาง

ของคาเฉลย โดยใช Dunncan’s new multiple range test ทระดบความเชอมน 95 %

สถานทและสภาพพนทททาการทดลอง ทาการทดลองในพนทภเขาทมระดบความสง ประมาณ 500 – 600 เมตร จากระดบนาทะเล

ในพนทแปลงเกษตรโรงเรยนมธยมพระราชทานเฉลมพระเกยรต อาเภอเฉลมพระเกยรต จงหวดนาน

ตามทลาดเชงเขาทมความชนมากกวา 35 องศา

35

บทท 4 ผลการทดลอง

1. การทดสอบเบองตนเพอคดเลอกพนธขาวมาใชในการทดลอง ในการทดสอบเบองตน ไดทาการรวบรวมพนธขาวไรทเกษตรกรในพนทอาเภอเฉลมพระเกยรต เพาะปลกกนอย โดยคดเลอกเอาพนธทมรายงานเบองตนวามผลผลตสง ลกษณะตางๆ ของเมลดดเปนทนยมของเกษตรกรในทองท นาพนธขาวไรทนยมมาปลกทดสอบเบองตนและขยายพนธ เนนจานวนเมลดในแปลงเกษตรโรงเรยนมธยมพระราชทานเฉลมพระเกยรต ในฤดฝนป 2549 พบวาหลายพนธใหผลผลตสง (ตาราง 4) เมอดลกษณะของการเจรญเตบโต ความสมาเสมอของตนขางและผลผลตแลวพบวาม 7 พนธ ทใหผลผลตสงและการเจรญเตบโตด จงคดเลอกมาเพอทาการทดสอบตอไปไดแกพนธ

1. ขาวมะเคาะ 2. ขาวซวกนจา 3. ขาวหนอนแคบ 4. ขาวเตย 5. ขาวหก 6. ขาวดอกตอง 7. ขาวบรา

ตาราง 4 แสดงผลผลตเฉลย ของขาวพนธพนเมองตางๆ จากการทดลองปลกในฤดปลก ป 2549

ท พนธ ผลผลตเฉลย (กโลกรมตอไร) 1 ขาวซวกนจา 566.53 2 ขาวบง 366.93 3 ขาวแผสวรรค 245.41 4 ขาวเมดใหญ 430.71 5 ขาวหนอนแคบ 539.36 6 ขาวกา 480.83 7 ขาวบรา 609.50 8 ขาวเตย 529.84 9 ขาวคว 447.44

36

ตาราง 4 (ตอ) แสดงผลผลตเฉลย ของขาวพนธพนเมองตางๆ จากการทดลองปลกในฤดปลก ป 2549

ท พนธ ผลผลตเฉลย (กโลกรมตอไร)

10 ขาวแพรแดง 271.99 11 ขาวซวเกลยง 534.59 12 ขาวตาแดง 340.16 13 ขาวแปน 366.18 14 ขาวเหลอง 446.51 15 ขาวหก 531.79 16 ขาวปก 354.09 17 ขาวป 378.25 18 ขาวดอกตอง 517.80 19 ขาวมะเคาะ 463.93 20 ขาวซว 164.98

สาเหตทไมเลอกขาวซวเกลยงมาทาการทดลอง เพราะเปนพนธขาวไรทไดมาจากสถานทดลองสะเมง จงหวดเชยงใหม

2. การทดลองเปรยบเทยบพนธขาวไรพนเมองทมศกยภาพ ของตาบลหวยโกน อาเภอเฉลมพระเกยรต จงหวดนาน

ทาการทดสอบในฤดปลกนาป ป 2550 ปลกขาวไรทง 7 พนธ เปรยบเทยบกบพนธ สงเสรม (ขาวซวแมจน) ในแปลงเกษตรโรงเรยนมธยมพระราชทานเฉลมพระเกยรต ในการเตรยมแปลงทดลองไดทดสอบคณสมบตของดนตงแตป 2549 พบวาดนมความเปนกรดสง โดยเฉลยมคา pH 4.5 สานกงานพฒนาทดนแนะนาใหใชปนปรบสภาพดนและเมอใชแลวทาการวเคราะหดนอกครงเมอ ป 2550 พบวามคา pH เฉลย 6.27 (ตาราง 1 - 2 ภาคผนวก ก)

2.1 การงอกของเมลดขาวไรททดสอบ การทดสอบนใชวธการปลกโดยการหยอดเปนหลมๆ ละ 10 เมลดเทาๆ กนทกพนธ

ปลกพรอมกนเมอวนท 6 มถนายน 2550 พบวาขาวซวแมจน ซงเปนพนธลกผสมงอกกอน คองอกในวนท 11 มถนายน 2550 สวนขาวพนธอนๆ งอกพรอมกนในวนท 13 มถนายน 2550 (ตาราง 5) พบวาขาวไรพนธพนเมองทนามาทดสอบมความสมาเสมอของการงอกด

37

ตาราง 5 แสดงลกษณะบางประการของขาวไรพนธสงเสรมและขาวไรพนธพนเมองทใชในการ ทดลอง

ลกษณะ ขาวซวแมจน

ขาวมะเคาะ ขาวซวกนจา

ขาวหนอนแคบ

ขาวเตย ขาวหก ขาวดอกตอง

ขาวบรา

ชนดของขาว ขาวเหนยว ขาวเหนยว ขาวเหนยว ขาวเหนยว ขาวเหนยว ขาวเหนยว ขาวเหนยว ขาวเหนยว การมขนบนแผนใบ มบาง มบาง ไมม ไมม ม ไมม ไมม ไมม สของแผนใบ เขยว เขยวจาง เขยวจาง เขยว เขยว เขยวจาง เขยวจาง เขยว สของกาบใบ เขยว เขยว เขยว เขยว เขยว เขยว เขยว เขยว มมของยอดแผนใบ นอน ตงตรง ตงตรง หลายอยาง ตงตรง ตก ตงตรง หลายอยาง สของลนใบ ขาว ขาว ขาว ขาว ขาว มวง ขาว เสนมวง รปรางของลนใบ 2 ยอด 2 ยอด 2 ยอด แหลม แหลม แหลม 2 ยอด แหลม สของหใบ เขยวออน เสนมวง เขยวออน เขยวออน เขยวออน เขยวออน เขยวออน เขยวออน สของขอตอใบ มวง มวง เขยวออน เขยวออน เขยวออน เขยวออน เขยวออน เขยวออน ความยาวของลนใบ(มม.)

18 21 17 19 20 20 27 20

ความยาวของแผนใบ(ซม.)

50 65 58 57 58 62 73 65

ความกวางของแผนใบ(ซม.)

1.5 2.0 1.8 1.9 2.3 2.0 2.1 2.1

ลกษณะใบธง ปานกลาง ปานกลาง ปานกลาง ปานกลาง ปานกลาง ปานกลาง ปานกลาง ปานกลาง สของปลอง เหลองออน เขยว เหลองออน เขยว เหลองออน เหลองออน เหลองออน เหลองออน ทรงกอ แบะ แบะ ตง ตง ตง ตง ตง ตง ความยาวของลาตน(ซม.)

140 145 147 158 162 159 172 159

สของยอดเกสรตวเมย มวงดา เขยวออน เหลอง เหลอง เหลอง เหลอง ขาว ขาว สของยอดดอก มวง แดง ขาว ขาว ขาว เหลองเขม ขาว ขาว สกลบรองดอก ฟาง แดง เหลอง เหลอง ฟาง เหลอง ฟาง ฟาง หางขาว สน สน สน สน ไมม สน สน สน สของหางขาว นาตาล นาตาล เหลอง เหลอง นาตาล เหลอง เหลอง จานวนรวง 5 6 6 6 6 5.5 6 5.6 ลกษณะรวง คอนขาง

แนน คอนขางแนน

คอนขางแนน






การยดของคอรวง ยาว ยาว ยาว ยาว ยาว ยาว ยาว ยาว การแตกระแง ถ ถ ถ ถ ถ ถ ถ ถ วนทปลก 06/06/2550 06/06/2550 06/06/2550 06/06/2550 06/06/2550 06/06/2550 06/06/2550 06/06/2550 วนทงอก 11/06/2550 13/06/2550 13/06/2550 13/06/2550 13/06/2550 13/06/2550 13/06/2550 13/06/2550 จานวนวนปลกถงออกดอก 75 %

100 100 98 97 98 96 97 100

วนเกบเกยว 24 ต.ค. 24 ต.ค. 24 ต.ค. 24 ต.ค. 24 ต.ค. 24 ต.ค. 24 ต.ค. 24 ต.ค.

38

2.2 ลกษณะและการเจรญเตบโตของตนกลา พนธขาวทนามาทดสอบมใบและกาบใบเปนสเขยวถงเขยวออนเปนสวนใหญ ไมมขน

บนแผนใบยกเวนขาวซวแมจน ขาวมะเคาะ และขาวเตย ลนใบมสขาวยกเวนในขาวหกเปนสมวง และขาวบราเปนเสนมวง หใบและขอตอมสเขยวออนยกเวนในขาวมะเคาะเปนสมวง รปรางของลนใบจะมยอดแหลม ยกเวนขาวซวแมจน ขาวมะเคาะ ขาวซวกนจาและขาวดอกตองจะม 2 ยอด ลกษณะของการตงของใบธงเหมอนกนทกพนธคอไมตงตรงแตเอยงเลกนอย ความยาวของแผนใบขาวซวแมจนจะสนทสด คอ 50 เซนตเมตร ขาวหนอนแคบแผนใบยาว 57 เซนตเมตร ขาวซวกนจาและขาวเตย มความยาวแผนใบเทากนคอยาว 58 เซนตเมตร ขาวหกมความยาวแผนใบ 62 เซนตเมตรขาวมะเคาะและขาวบรา มความยาวของแผนใบเทากน คอ 65 เซนตเมตร และขาวดอกตองมความยาวแผนใบยาวทสด คอยาว 73 เซนตเมตร สวนความกวางของแผนใบ ขาวซวแมจนกจะแคบทสดคอกวางเพยง 1.5 เซนตเมตร ถดไปกจะเปนขาวซวกนจาและขาวหนอนแคบ กวาง 1.8 และ 1.9 เซนตเมตร ตามลาดบ ขาวมะเคาะและขาวหกมแผนใบกวางเทากนคอ 2.0 ขาวดอกตองและขาวบรา ตางกมแผนใบกวาง 2.1 เซนตเมตร และทแผนใบกวางทสดคอ ขาวเตย กวาง 2.3 เซนตเมตร (ตาราง 5)

39

2.2.1 ความสง เมอดความสงของตนขาวท 134 วนหลงจากงอก พบวาพนธขาวททาการ

ทดสอบนนมความสงตางกน โดยขาวดอกตองมความสงมากทสด คอเฉลย 171.80 เซนตเมตร และสงกวาขาวซวกนจา (146.68 เซนตเมตร) ขาวมะเคาะ (145.48 เซนตเมตร) และขาวซวแมจน (139.45 เซนตเมตร) อยางมนยสาคญทางสถต สวนขาวหนอนแคบ ขาวหก ขาวบรา และขาวเตย มความสงไมแตกตางทางสถตกบขาวดอกตอง และมความสงอยในชวง 157.50 เซนตเมตร ถง 162.05 เซนตเมตร โดยเฉลยขาวไรททาการทดสอบทกพนธมความสงมากกวาขาวซวแมจนซงเปนพนธสงเสรม ตาราง 6 แสดงความสงเฉลยของขาวไรพนธสงเสรมและพนธพนเมอง

พนธ ความสงเฉลย(เซนตเมตร)

1. ขาวซวแมจน(พนธสงเสรม)) 139.45 b

2. ขาวมะเคาะ 145.48 b

3. ขาวซวกนจา 146.68 b

4. ขาวหนอนแคบ 157.50 ab

5. ขาวเตย 162.05 ab

6. ขาวหก 158.92 ab 7. ขาวดอกตอง 171.80 a

8. ขาวบรา 159.45 ab CV = 9.48 % คาเฉลยทตามดวยอกษรทเหมอนกนไมมความแตกตางกนทางสถต โดย DMRT 0.05

40

2.2.2 การแตกกอ ความสามารถในการแตกกอของขาวไรพนธตางๆ ในการทดลองนมความ

แตกตางกน ขาวไรทกพนธททดสอบมจานวนตนเฉลยตอกอสงกวาขาวซวแมจนอยางมนยสาคญทางสถต (ตาราง 7) ในการทดลองนพบวาขาวหนอนแคบมจานวนตนเฉลยตอกอสงทสดคอ 12.08 ตนตอกอ และขาวซวกนจามจานวนตนตอกอตาทสด (9.90 ตนตอกอ) และตากวาขาวไรททดสอบทกพนธ ยกเวนขาวมะเคาะ (10.12 ตนตอกอ) อยางมนยสาคญทางสถต แตกยงสงกวาขาวซวแมจนทเปนพนธสงเสรมทใชเปรยบเทยบในการทดลองน คอม 7.30 ตนตอกอ สวนขาวดอกตอง ขาวหก ขาวบรา และขาวเตย นนมจานวนตนตอกอมากกวา 11 ตน และไมแตกตางกนทางสถตเมอเทยบกบขาวหนอนแคบ ลกษณะของกอขาวไรททดสอบสวนใหญมลกษณะกอตงยกเวนขาวซวแมจน และขาวมะเคาะทมละกษณะทรงกอแบะสของปลอง สวนใหญมสเหลองออน ยกเวนขาวมะเคาะ และขาวหนอนแคบทมสเขยว ตาราง 7 แสดงการเปรยบเทยบจานวนตนเฉลยตอกอ ของขาวไรพนธสงเสรมและพนธพนเมอง

พนธ จานวนตนเฉลยตอกอ

1. ขาวซวแมจน(พนธสงเสรม)) 7.30d

2. ขาวมะเคาะ 10.12bc

3. ขาวซวกนจา 9.90c

4. ขาวหนอนแคบ 12.08a

5. ขาวเตย 11.90a

6. ขาวหก 11.42ab

7. ขาวดอกตอง 11.15abc

8. ขาวบรา 11.55a CV = 8.08 %

คาเฉลยทตามดวยอกษรทเหมอนกนไมมความแตกตางกนทางสถต โดย DMRT 0.05

41

2.3 การเจรญเตบโตทางการสบพนธ

2.3.1 จานวนรวงตอกอ จานวนรวงเฉลยตอกอของขาวไรทปลกทดสอบครงน พบวาไมมความแตกตาง

กนทางสถต (ตาราง 8) แตกมแนวโนมวาซวกนจา และขาวหนอนแคบ จะมจานวนรวงตอกอเฉลยสงทสด (6.10 รวงตอกอ) รองลงมาคอขาวดอกตองทมจานวนเฉลย 6.05 รวงตอกอ สวนขาวไรพนธอนๆ คอขาวหก ขาวบรา ขาวเตย และขาวมะเคาะ มจานวนรวงเฉลย 5.55 ถง 5.95 รวงตอกอ ในการทดลองนขาวซวแมจนมจานวนรวงตอกอตาทสด คอ 5.22 รวงตอกอ ตาราง 8 แสดงจานวนรวงเฉลยตอกอ ของขาวไรพนธสงเสรมและพนธพนเมอง

พนธ จานวนรวงเฉลยตอกอ

1. ขาวซวแมจน(พนธสงเสรม)) 5.22

2. ขาวมะเคาะ 5.95

3. ขาวซวกนจา 6.10

4. ขาวหนอนแคบ 6.10

5. ขาวเตย 5.90

6. ขาวหก 5.55

7. ขาวดอกตอง 6.05

8. ขาวบรา 5.62

CV = 13.19 % NS


42

สาหรบประสทธภาพในการเกดรวง (จานวนรวงตอกอหารจานวนตนตอกอคณ 100) พบวาขาวซวแมจนมการเกดรวงสงสด 71.58 % รองลงมาคอขาวซวกนจา 61.62% ขาวมะเคาะ 58.77 % และขาวดอกตอง 54.26 % และทตาทสดคอขาวหก 48.70 % (ตาราง 9)

ตาราง 9 แสดงความสามารถในการสรางรวงตอกอของขาวไรพนธสงเสรมและพนธพนเมอง

พนธ % การเกดรวง

1. ขาวซวแมจน(พนธสงเสรม)) 71.58 2. ขาวมะเคาะ 58.77 3. ขาวซวกนจา 61.62 4. ขาวหนอนแคบ 50.52 5. ขาวเตย 49.58 6. ขาวหก 48.58 7. ขาวดอกตอง 54.26 8. ขาวบรา 48.70

2.3.2 จานวนเมลดตอรวง ขาวซวกนจา ขาวมะเคาะ และขาวซวแมจน เปนกลมทใหผลผลตจานวนเมลดเฉลยตอรวงตาทสด คอ 141.60 ,142.22 , 143.68 เมลดตอรวงตามลาดบพนธขาวไรทใหจานวนเมลดระดบกลางและระดยตาเหลานไมแตกตางกนทางสถต (ตาราง 10) ขาวเตยและขาวดอกตองมจานวนเมลดเฉลยตอรวง สงกวาขาวไรพนธอนๆ อยางมนยสาคญทางสถตโดยขาวเตยใหผลผลตจานวนเมลดตอรวงสงทสดคอ 208.32 เมลดตอรวง รองลงมาคอขางดอกตอง (197.08 เมลดตอรวง) สวนขาวบรา ขาวหก และขาวหนอนแคบ ใหผลผลตเมลดตอรวงในระดบกลาง คอ 179.00 , 164.42 ,และ 156.25 เมลดตอรวงตามลาดบ

เมลดของพนธขาวสวนใหญจะมหางสน แตขาวเตยเมลดไมมหาง ขาวซวแมจน ขาวมะเคาะและขาวหก มสหางขาวสนาตาล สวนขาวซวกนจา ขาวหนอนแคบ ขาวดอกตอง และขาวบรา มสของหางขาวสเหลอง สกลบรองดอกจะมสฟาง ยกเวนขาวซวกนจา ขาวหนอนแคบ ขาวหก มสเหลอง และขาวมะเคาะมสแดง ขาวทกพนธมลกษณะรวงคอนขางแนน คอรวงยาวแตกระแงถ จานวนวนปลกถงออกดอก 75 % ของขาวพนธซวแมจน ขาวมะเคาะ และขาวบรา ออกดอกท 100 วนเทากน สวนของขาวซวกนจา และขาวเตย ออกดอกท 98 วนเทากน สวนขาวดอกตองและขาวหนอนแคบ ออกดอกท 97 วน และขาวหก ออกดอกท 96 วน (ตาราง 5)

43

ตาราง 10 แสดงจานวนเมลดเฉลยตอรวงของขาวไรพนธสงเสรมและพนธพนเมอง

พนธ จานวนเมลดเฉลยตอรวง

1. ขาวซวแมจน(พนธสงเสรม) 143.68c

2. ขาวมะเคาะ 142.22c

3. ขาวซวกนจา 141.60c

4. ขาวหนอนแคบ 156.25bc


6. ขาวหก 164.42abc

7. ขาวดอกตอง 197.08ab

8. ขาวบรา 179.00abc

CV = 17.04 % คาเฉลยทตามดวยอกษรทเหมอนกนไมมความแตกตางกนทางสถต โดย DMRT 0.05

44

2.3.3 นาหนกขาว 100 เมลด นาหนกเฉลยคดเปนกรมของเมลดขาวจานวน 100 เมลด ของพนธขาวไรแตละ

พนธ (ตาราง 11) ขาวหนอนแคบใหเมลดทมนาหนก 100 เมลด สงทสด คอ 3.88 กรม รองลงมาคอขาวหก 3.80 กรม และขาวมะเคาะ 3.66 กรม ซงนาหนก 100 เมลด ของขาวทง 3 พนธนไมแตกตางกนทางสถต สวนขาวเตย ขาวบรา ขาวดอกตอง ขาวซวแมจน และขาวซวกนจา นนใหนาหนกของเมลดลดตาลงไป คอ 3.44 – 3.07 กรม ตามลาดบ โดยทขาวซวกนจาใหนาหนก 100 เมลด ตาทสดในการทดลองน โดยมนาหนกเพยง 3.07 กรม เทานน และไมมความแตกตางกนทางสถต อยางไรกตาม ขาวเตย ขาวบรา แมจะมนาหนก 100 เมลดตากวาขาวหก และขาวมะเคาะ แตกไมแตกตางกนทางสถต

ตาราง 11 แสดงนาหนกเฉลย 100 เมลด (กรม) ของขาวไรพนธสงเสรมและพนธพนเมอง

พนธ นาหนกเฉลย 100 เมลด (กรม)

1. ขาวซวแมจน(พนธสงเสรม) 3.28cd

2. ขาวมะเคาะ 3.66abc

3. ขาวซวกนจา 3.07d


5. ขาวเตย 3.44bcd


7. ขาวดอกตอง 3.34cd

8. ขาวบรา 3.40bcd

CV = 7.57 %


45

2.3.4 ผลผลตเฉลยตอกอ จากขอมลจานวนรวงตอกอ จานวนเมลดตอรวง และนาหนก 100 เมลด ของ

ขาวไรแตละพนธ สามารถคานวณหาผลผลตเฉลยตอกอ ของขาวแตละพนธไดจากสตร

ผลผลตเฉลยตอกอ=จานวนรวงตอกอ Xจานวนเมลดตอรวง X นาหนก 100 เมลด(กรม)/100

ซงพบวาขาวไรแตละพนธททดสอบมผลผลตเฉลยตอกอทแตกตางกนดงแสดงในตาราง 12 ตวอยาง เชน ขาวซวแมจน จานวนรวงตอกอ เทากบ 5.22 รวงตอกอ จานวนเมลดตอรวง เทากบ 143.68 เมลดตอรวง และนาหนก 100 เมลด เทากบ 3.28 กรม เมอนามาคณกน แลวหารดวย 100 กจะไดเทากบ 24.60 กรมตอกอ

ตาราง 12 แสดงศกยภาพในการใหผลผลต ของขาวไรพนธสงเสรมและพนธพนเมอง

พนธ ผลผลตทประเมนได (กรมตอกอ)

1. ขาวซวแมจน(พนธสงเสรม) 24.60 2. ขาวมะเคาะ 30.97 3. ขาวซวกนจา 26.52 4. ขาวหนอนแคบ 36.98 5. ขาวเตย 42.28 6. ขาวหก 34.58 7. ขาวดอกตอง 39.82 8. ขาวบรา 34.20 จากการประเมนศกยภาพในการใหผลผลตของขาวไรททดสอบโดยการคานวณจากองคประกอบของผลผลต (yield component) (ตาราง 12) ซงแสดงเปนผลผลตเฉลย(กรม) ตอกอของขาวแตละพนธ พบวา พนธขาวไรทมแนวโนมใหผลผลตสงสด คอขาวเตย ซงใหผลผลต 42.28 กรมตอกอ รองลงมาคอ ขาวดอกตอง (39.82 กรมตอกอ) และขาวหนอนแคบ (36.98 กรมตอกอ)ตามลาดบ และในการทดลองนขาวซวแมจนใหผลผลตเพยง 24.60 กรมตอกอ ซงตากวาขาวไรทกพนธททดสอบ พนธขาวไรทใหผลผลตทคอนขางตาคอ ขาวซวกนจาและขาวมะเคาะ

46

2.3.5 ผลผลตขาว (กโลกรมตอไร) ท 14 % ความชน จากการเกบเกยวผลผลตขาวไรแตละพนธในพนท 2 x 5 ตารางเมตร แลวคานวณใหไดนาหนกทความชน 14 % ผลผลตทไดคดเปนกโลกรมตอไร แสดงไวในตาราง 14 พบวาขาวดอกตอง ขาวเตย และขาวหนอนแคบ เปนพนธทใหผลผลตสงสดและไมแตกตางกนทางสถต โดยไดผลผลต 698.33 , 670.06 และ 662.88 กโลกรมตอไร ตามลาดบ ขาวพนธทดสอบอนๆ กใหผลผลตเรยงกนลงไปในระดบ 478.57 – 539.33 กโลกรมตอไร แตกไมแตกตางกนทางสถตกบขาว ทงสามพนธทใหผลผลตสงทสด แตพนธขาวซวแมจนในการทดลองนไดผลผลตเพยง 377.84 กโลกรมตอไร แตกตางอยางมนยสาคญทางสถตเมอเทยบกบขาวสายพนธทใหผลผลตสงทสด

ตาราง 13 แสดงการเปรยบเทยบผลผลต (กโลกรมตอไร) ของขาวไรพนธสงเสรมและพนธพนเมอง

พนธ ผลผลตเฉลย(กโลกรมตอไร)

1. ขาวซวแมจน(พนธสงเสรม) 377.84b

2. ขาวมะเคาะ 478.57ab

3. ขาวซวกนจา 533.58ab




7. ขาวดอกตอง 698.33a

8. ขาวบรา 539.33ab

CV = 26.59 % คาเฉลยทตามดวยอกษรทเหมอนกนไมมความแตกตางกนทางสถต โดย DMRT 0.05 เมอดจานวนผลผลตของขาวไรแตละพนธทไดจากการทดลอง (ตาราง 13) และจากการคานวณหาศกยภาพในการใหผลผลต (กรมตอกอ) ในตาราง 12 จะเหนวาไดผลไปในทางเดยวกน คอพนธทมแนวโนมใหผลผลตสงสดคอ ขาวดอกตอง ขาวเตย และขาวหนอนแคบ พนธขาวทใหผลผลตคอนขางตาคอ ขาวมะเคาะ ขาวหก ขาวซวกนจา และขาวบรา สวนขาวซวแมจนใหผลผลตตาทสด พนธขาวไรทใหผลผลตด จากการทดลองน ควรจะไดทาการทดลองอกภายใตสภาพพนทตางๆ เพอจะไดเหนคาศกยภาพทแทจรงในการใหผลผลตเพอจะไดพนธขาวทมความเหมาะสมกบพนทจรงๆ

47

บทท 5 สรปผลการทดลอง วจารณ และขอเสนอแนะ

สรปผลการทดลอง จากผลการทดลองปลกขาวไรเพอเปรยบเทยบผลผลตตอไรระหวางพนธพนเมองทนยมปลกจานวน 7 พนธ จากการคดเลอกพนธพนเมองจากการทดลองปลกเบองตนในฤดปลกป พ.ศ. 2549 (ตาราง 4) พบวาบางพนธใหผลผลตสงจงคดเลอกมาทดลองปลกเปรยบเทยบกบพนธสงเสรม ขาวซวแมจน เพอเปรยบเทยบลกษณะไดแก จานวนผลผลตเฉลยตอไร จานวนนาหนกเฉลย 100 เมลด จานวนเมลดเฉลยตอรวง จานวนตนเฉลยตอกอ จานวนรวงเฉลยตอกอ และความสงเฉลยแตละพนธ การทดลองทาในพนทแปลงเกษตรโรงเรยนมธยมพระราชทานเฉลมพระเกยรต ตาบลหวยโกน อาเภอเฉลมพระเกยรต จงหวดนาน ดวยวธการปลกขาวไรแบบทองถน ใหการดแลรกษา ตามขอมลทางวชาการทแนะนา ไดผลการทดลองดงตาราง 6 – 13 ทาใหทราบไดวาลกษณะตางๆ ของขาวไรพนธพนเมองและพนธสงเสรมทใชเปรยบเทยบ สามารถสรปไดดงน

1. การทดสอบเบองตนเพอคดเลอกพนธขาวมาใชในการทดลอง ในการทดสอบเบองตน ไดทาการรวบรวมพนธขาวไรทเกษตรกรปลกในพนทอาเภอเฉลมพระเกยรต เพาะปลกกนอย โดยคดเลอกเอาพนธทมรายงานเบองตนวามผลผลตสง ลกษณะตางๆ ของเมลดด เปนทนยมของเกษตรกรในทองท นาพนธขาวไรทนยมมาปลกทดสอบเบองตนและขยายพนธ เพมจานวนเมลดในแปลงเกษตรโรงเรยนมธยมพระราชทานเฉลมพระเกยรต ในฤดฝนป 2549 พบวาหลายพนธใหผลผลตสง (ตาราง 4) เมอดลกษณะของการเจรญเตบโต ความสมาเสมอของตนขาวและผลผลตแลวพบวาม 7 พนธ ทใหผลผลตสงและการเจรญเตบโตด จงคดเลอกมาเพอทาการทดสอบตอไปไดแกพนธ

1. ขาวมะเคาะ 2. ขาวซวกนจา 3. ขาวหนอนแคบ 4. ขาวเตย 5. ขาวหก 6. ขาวดอกตอง 7. ขาวบรา

48

2. การทดลองเปรยบเทยบพนธขาวไรพนเมองทมศกยภาพของ ตาบลหวยโกน อาเภอเฉลมพระเกยรต

2.1 การงอกของเมลดขาวไรททดสอบ

การทดสอบครงนใชวธการปลกโดยการหยอดเปนหลมๆ ละ 10 เมลดเทาๆ กนทก พนธปลกพรอมกนเมอวนท 6 มถนายน 2550 พบวาขาวซวแมจน ซงเปนพนธเปรยบเทยบงอกกอน คองอกในวนท 11 มถนายน 2550 สวนขาวไรพนธอนๆ งอกพรอมกนในวนท 13 มถนายน 2550 (ตาราง 5) พบวาขาวไรพนธพนเมองทนามาทดสอบมการงอกสมาเสมอทกพนธ

2.2 ลกษณะและการเจรญเตบโตของตนกลา

2.2.1 ความสง ความสงเฉลยของพนธขาวไรพนธพนเมองทนามาทดลองปลกเปรยบเทยบ

กบพนธสงเสรมนน มความแตกตางกนทางสถต ทระดบความเชอมน 95 % ขาวไรพนธพนเมองทมความสงเฉลยสงสดคอขาวดอกตอง ซงมความสงเฉลย 171.80 เซนตเมตร ไมมความแตกตางทางสถตกบขาวเตย ขาวบรา ขาวหก และขาวหนอนแคบ แตกตางอยางมนยสาคญทางสถตกบขาวซวกนจา ขาวมะเคาะ รวมทงพนธสงเสรม (ขาวซวแมจน) ดวย แตกบขาวเตย ขาวบรา ขาวหก และขาวหนอนแคบ มความสงเฉลยไมแตกตางกนทางสถตกบขาวซวกนจา ขาวมะเคาะ และขาวซวแมจน ซงขาวซวแมจนมความสงเฉลยตาสด 139.45 เซนตเมตร

2.2.2 การแตกกอ จานวนตนเฉลยตอกอ ของขาวไรพนธพนเมองทนามาทดลองปลกเปรยบเทยบกบพนธสงเสรมมความแตกตางกนทางสถตทระดบความเชอมน 95 % ขาวพนธพนเมองทมจานวนตนตอกอสงสดคอขาวหนอนแคบ ทมจานวนตนเฉลยตอกอ 12.08 ตน ซงไมมความแตกตางทางสถตกบขาวเตย ขาวบรา ขาวหก และขาวดอกตอง แตมความแตกตางทางสถตกบขาวซวกนจา ขาวมะเคาะ รวมทงพนธสงเสรมดวย สวนขาวหก ขาวดอกตอง และขาวมะเคาะมจานวนตนตอกอทไม แตกตางกนทางสถต ขาวดอกตอง ขาวมะเคาะ และขาวซวกนจามจานวนตนตอกอทไมมความแตกตางกนทางสถต แตพนธพนเมองทกพนธททดสอบมจานวนตนตอกอทสงกวาขาวซวแมจน ทเปนพนธสงเสรมอยางมนยสาคญทางสถต โดยทขาวซวแมจนมจานวนตนตอกอเฉลยเพยง 7.30 ตนเทานน

49

2.3 การเจรญเตบโตทางการสบพนธ

2.3.1 จานวนรวงตอกอ จานวนรวงเฉลยตอกอของขาวไรพนธพนเมองทนามาทดลองปลก

เปรยบเทยบกบพนธสงเสรม พบวาไมมความแตกตางกนทางสถตทระดบความเชอมน 95 % โดยมจานวนรวงตอกอ 5.22 – 6.10 รวง ขาวพนธพนเมองทมจานวนรวงเฉลยตอกอสงสดคอ ขาวซวกนจากบขาวหนอนแคบ มจานวนรวงเฉลยตอกอ 6.10 รวง สวนพนธขาวทมจานวนรวงเฉลยตอกอตาสดคอขาวซวแมจน มจานวนรวงเฉลยตอกอ 5.22 รวง

สาหรบประสทธภาพในการเกดรวง (จานวนรวงตอกอหารจานวนตนตอกอคณ 100) จะพบวาขาวซวแมจนมการเกดรวงสงสดคอ 71.58 % รองลงมาคอขาวซวกนจา 61.62 % ขาวมะเคาะ 58.77 % และขาวดอกตอง 54.26 % และทตาทสดคอขาวหก 48.70 %

2.3.2 จานวนเมลดตอรวง จานวนเมลดตอรวงของขาวไรพนธพนเมองทนามาทดลองปลกเปรยบเทยบ

กบพนธสงเสรมมความแตกตางกนทางสถต ทระดบความเชอมน 95 % ขาวพนธพนเมองทมจานวนเมลดตอรวงสงสดคอขาวเตย คอมจานวนเมลดเฉลยตอรวง 208.32 เมลด ซงไมมความแตกตางทางสถตกบขาวดอกตอง ขาวบรา และขาวหก ซงมจานวนเมลดตอรวงรองลงมา แตมความแตกตางอยางมนยสาคญทางสถตกบขาวหนอนแคบ ขาวซวกนจา ขาวมะเคาะ รวมทงพนธสงเสรม (ขาวซวแมจน) ดวย สวนกบขาวดอกตอง ขาวบราและขาวหก ไมมความแตกตางกนทางสถตกบขาวหนอนแคบ แตขาวหนอนแคบ ขาวหก และขาวบรา ไมมความแตกตางกนทางสถตกบขาวมะเคาะ ขาวซวแมจน และขาวซวกนจา ทมจานวนเมลดเฉลยตอรวงตาสด คอมจานวนเมลดเฉลย 141.60 เมลดตอรวง

2.3.3 นาหนก 100 เมลด นาหนก 100 เมลด ของขาวไรพนธพนเมองทนามาทดลองปลกเปรยบเทยบ

กบพนธสงเสรมมความแตกตางกนทางสถต ทระดบความเชอมน 95 % ขาวพนธพนเมองทมนาหนก 100 เมลดสงสดคอขาวหนอนแคบ คอใหนาหนก 3.88 กรมตอ100 เมลด ไมมความแตกตางทางสถตกบขาวหก และขาวมะเคาะ ซงมนาหนกเมลดรองลงมา แตมความแตกตางอยางมนยสาคญทางสถตกบพนธอนๆ รวมทงพนธสงเสรมดวย ขาวหก และขาวมะเคาะ ไมมความแตกตางกนทางสถตกบขาวเตย และขาวบรา ขาวมะเคาะ ขาวเตย และขาวบรา ไมมความแตกตางกนทางสถตกบขาวดอกตอง ขาวซวแมจน และขาวเตย ขาวบรา ขาวดอกตอง ขาวซวแมจน ไมมความแตกตางกนทางสถตกบขาวซวกนจา ทใหนาหนกตอ 100 เมลด ตาสด คอมนาหนก 3.07 กรมตอ 100 เมลด

50

2.3.4 ผลผลตเฉลยตอกอ จากการประเมนศกยภาพในการใหผลผลตของขาวไรททดสอบโดยการคานวณจากองคประกอบของผลผลต (yield component) (ตาราง 12) ซงแสดงเปนผลผลตเฉลย(กรม) ตอกอของขาวแตละพนธ พบวา พนธขาวทมแนวโนมใหผลผลตสงสด คอขาวเตย ซงใหผลผลต 42.28 กรมตอกอ รองลงมาคอ ขาวดอกตอง (39.82 กรมตอกอ) และขาวหนอนแคบ (36.98 กรมตอกอ) ตามลาดบ และในการทดลองนพนธขาวไรทใหผลผลตทคอนขางตาคอ ขาวซวกนจาและขาวมะเคาะ ขาวซวแมจนซงใหผลผลตเพยง 24.60 กรมตอกอ ซงตากวาขาวไรทกพนธททดสอบ

2.3.5 ผลผลตขาว (กโลกรมตอไร) ท 14 % ความชน ผลผลตเฉลยของพนธขาวไรพนเมองทนามาทดลองปลกเปรยบเทยบทกพนธ ไมแตกตางกนทางสถต ทระดบความเชอมน 95 % ขาวไรพนธพนเมองทใหผลผลตตอไรสงสดคอขาวดอกตอง คอใหผลผลตสงถง 698.33 กโลกรมตอไร รองลงมาคอขางเตย และขาวหนอนแคบซงใหผลผลต 670.06 และ 662.88 กโลกรมตอไร ตามลาดบ ซงขาว 3 พนธทใหผลผลตสงนจะแตกตางจากพนธสงเสรมอยางมนยสาคญทางสถต สาหรบขาวไรพนธพนเมอง ขาวบรา ขาวซวกนจา ขาวหกและขาวมะเคาะ ใหผลผลตไมแตกตางกนทางสถตกบขาวพนธสงเสรม ซงในการทดลองนใหผลผลตเฉลยตาสดท 377.84 กโลกรมตอไร สรปผลการทดสอบนพบวาพนธขาวไรสายพนธทใชทดสอบใหผลผลตคอนขางสงภายใตสภาพแปลงทดลองในโรงเรยนทมการดแลรกษาอยางด และกลมทใหผลผลตสงสดคอ ขาวดอกตอง ขาวเตย และขาวหนอนแคบ สวนทเหลอใหผลผลตรองลงมา ยกเวนขาวมะเคาะทผลผลตตาสดในการทดลองน แตกยงสงกวาพนธสงเสรม

วจารณ การเจรญเตบโตของตนกลา

1. การงอกของเมลดขาว ในการปลกทาโดยวธการหยอดหลม ทงในขาวนาดอน และขาวไรนน เมลดขาวจะงอก

โดยอาศยความชนจากดนทไดรบจากนาฝน ดงนนหลงหยอดเมลดแลวดนจะตองมความชนเพยงพอทจะทาใหขาวงอกได (นชย ไทพานชย; และคนอนๆ. 2529) Brown (1969) รายงานวาในประเทศแถบลาตนอเมรกา ทมปรมาณนาฝนเฉลยประมาณปละ 1000 มลลเมตร มปรมาณฝนเฉลยในชวงฤดปลกเดอนละ 200 มลลเมตร กนบวาพอสาหรบการปลกขาวไร ในกรณทตองการปลกขาวนาสวนในปรมาณนาฝนเทานอาจไมพอ จะตองมแหลงนาเพอการชลประทานไดทนทในกรณทฝนทงชวงนานเกนกวา 10-15 วน ดงนนการงอกของเมลดขาวไร จงอาศยความชนจากดนเปนหลก

51

และอาจขนกบปจจย สภาพแวดลอมอนๆ รวมทงคณสมบตของเมลดขาวแตละพนธเองดวย เชนการพกตวของเมลด หากตองการเพาะใหมความงอกด จะตองเกบรอเวลาสกระยะหนงประมาณ 15-30 วน แลวแตพนธขาว ระยะเวลาหลงเกบเกยว ขาวประเภทอนดกาเกอบทกพนธ มระยะพกตวประมาณ 2-4 สปดาห สวนขาวจาโปนกามระยะพกตวสนมาก บางพนธอาจไมมการพกตวเลย (ชาญ มงคล.2536) ในการปลกขาวไรมกจะไมมปญหาในเรองนเพาะตองเกบเมลดพนธไวเปนระยะเวลานานเพอใชปลกในฤดฝนปตอไปเทานน วงจรชวตขาวในการเจรญเตบโต เรมจากตนขาวงอกออกจากเมลดดวยการเพาะเมลดจนเปนตนกลาใชเวลาประมาณ 125 ชวโมง (อรอนงค นยวกล. 2547) ในการทดลองนพนธขาวไรททดสอบงอกพรอมกนประมาณ 7 วนหลงปลกยกเวนขาวซวแมจนนนงอกเรวกวา คองอก 5 วนหลงปลก อยางไรกตามมรายงานการทดลองแนะนาใหนาเมลดพนธขาวแชนา 12 ชวโมงผงลมใหหมาดแลวนาไปหยอด ทาใหขาวออกดอกเรวกวาการหยอดเมลดแหง 2-3 วน และใหผลผลตสง (วารและคณะ. 2545; ศนยวจยขาวเชยงใหม. 2547). และยงพบอกวา เมลดขาวไรมความสามารถในการดดนาไดเรวกวาขาวนาสวน (Hasegawa. 1963) แตจากการสงเกตของ Chang และคณะ (1972) พบวามขาวนาสวนบางพนธ เชน พนธ IR747B2-6-3 และ IR5 สามารถงอกโผลพนดนและสรางหนอเรวกวาขาวไร 3 – 4 วน

2. ลกษณะและการเจรญเตบโตของตนกลา

2.1 ความสงของตนขาว พนธขาวสามารถแยกตามลกษณะของลาตน เปนขาวตนสงและขาวตนเตย พนธ

ขาวไรทวไปจะมความสงประมาณ 130-150 เซนตเมตร (อรพน วฒเนสก. 2547) และจากการศกษาพนธขาวไรในป พ.ศ. 2513 - 2516 พบวาขาวไรอยในชวงอาย 80 - 170 วน และมความสงตงแต 80 - 175 เซนตเมตร ขาวไรทตนสงมากๆ ไดแกพนธทปลกบนภเขาของประเทศไทย ขาวไรจากอาฟรกาและฟลปปนสมความสงมากกวา 150 เซนตเมตร ทาใหไดเปรยบในการแกงแยงกบวชพช (Chang; & Vergara. 1975) ดงนนความสงของตนขาวมความสมพนธกบการปลกขาว เกษตรกรทปลกขาวและเกบเกยวดวยมอโดยเฉพาะขาวไร ชอบทจะปลกขาวตนสงเพราะเกบเกยวไดงาย ลกษณะการเจรญเตบโตของขาวในสภาพพนทสง ในขณะทมความแตกตางของเปอรเซนตความชนทมผลกระทบอยางมากทจะทาใหตนเตย นอกจากนนการวดความสงกเปนการตรวจดการเจรญเตบโตของตนขาววาเปนปกตหรอไม โดยเทยบกบความสงปกตของพนธนนๆ ซงจะยงชวยบอกวาขาวพนธเหลานน เมอปลกในทสงจะเจรญไดเปนอยางไรปกตหรอไม พนธขาวไรททดสอบนมความสงตงแต 145.475 ถง 171.800 เซนตเมตร ซงอยในเกณฑปกตของพนธขาวไรทเกษตรกรปลกในทสงโดยทวไป Abifarin; et al. (1972) กลาววาในการปรบปรงพนธขาวไรมวตถประสงค ทตองการตนเตย ใบสนและแคบ ตนไมลม ตนกลาแขงแรง มจานวนรวงปานกลาง จานวนเมลดตอรวงสง มนาหนกเมลดปานกลางถงสง มการปรบตวตอสภาพแวดลอมตางๆ ไดด ตานทานโรคและ

52

แมลงตอบสนองตอปย อายสน ผลผลตสง ตานทานความแหงแลง เมลดขาวสารยาว สขาว และใส และมผเหนดวยกบแนวคดนคอ Kawano; et al. (1972) และอกแนวคดหนง Chang; & De Datta (1975) พนธขาวไรทตองการควรมลกษณะ ตนสงปานกลาง (120-140 เซนตเมตร) ใบยาวปานกลาง และลลง (droopy) ทงนเพราะพบวาพวกทมลกษณะดงกลาวสามารถปรบตวเขากบสภาพการปลกขาวไรและแขงขนกบวชพชไดดกวา ลกษณะอนๆ ยงคงเหมอนกน

2.2 การแตกกอของขาว

ความสามารถในการแตกกอของตนขาว เปนตวบงชเบองตนถงศกยภาพในการใหผลผลตของขาว ปกตเมอมการแตกตนใหมออกมากมโอกาสทจะสรางรวงเพมขน ดงนนพนธขาวทแตกกอมากกมโอกาสทจะสรางรวงมาก และใหผลผลตสงได (อรรควฒ ทศนสองชน. 2530; Chaudhry; & McLean. 1963 ; Senewiratne; & Mikkelsen. 1961; Wu. 1966) แตกตองดถงเปอรเซนตการสรางรวงดวย ปกตขาวนาลมจะมการแตกกอมากกวาขาวไร จากรายงานทวไป โดยเฉลยขาวพนธพนเมองนาลมจะมจานวนตนตอกอประมาณ 5-20 ตน อยางไรกตามจานวนตนตอกอจะมมากหรอนอยกยงขนกบสภาพดนฟาอากาศและวธการปลก ถาปจจยเหลานอยในสภาพทเหมาะสม การแตกกอกยอมมมาก (อรรควฒ ทศนสองชน. 2530) แตขาวไรจะแตกกอเฉลย 10 ตนตอกอ (ดร.ดารง ตยวล; และคนอนๆ. 2523) ในการทดลองนพนธขาวไรทใชทดสอบ ใหจานวนตนตอกอตงแต 9.9 ถง 12.08 ตนตอกอ ซงจดอยในเกณฑระดบปานกลางเมอเทยบกบขาวนาลม และอยในระดบสงเมอเปรยบเทยบกบขอมลขาวไรทวไป

3. การเจรญเตบโตทางการสบพนธ

3.1 จานวนรวงตอกอ จานวนรวงเฉลยตอกอ ของขาวไรแตละพนธจะบงชถงความสามารถในการให

ผลผลต จานวนรวงตอกอสงกแสดงถงศกยภาพในการใหผลผลตสงดวย อกประการหนงเมอดจานวนรวงตอกอเปรยบเทยบกบจานวนตนตอกอของขาวไรแตละพนธ กเปนการเปรยบเทยบการเจรญเตบโตทางลาตนและทางการสบพนธ อาจบงบอกถงความสามารถในการใชอาหารเพอผลตเมลดของขาวแตละพนธ (อรรควฒ ทศนสองชน. 2530; Vergara B.S. 1979; Chaudhry; & McLean. 1963; Senewiratne; & Mikkelsen. 1961; Wu. 1966) การเกดรวงของขาวไรพนธทดสอบอยระหวาง 5.55 ถง 6.10 รวงตอกอ ซงเมอดรายงานการทดสอบการเปรยบเทยบขาวไรระหวางสถาน การทดลองท 4 ชดขาวเหนยวทสง ป 2528-29 พบวาขาวพนธ SMGC 80006 ขาวเหนยวแมว ขาวหก (SPTC80007-1) ขาวแดงหอม (SPTC80009-1-1) ขาวแดงหอม (SPTC80009-2) และขาวขาวโปงไคร มจานวนรวงตอกออยระหวาง 6.63 กบ 9.81, 6.63 กบ 10.06, 5.88 กบ 9.50 , 6.06 กบ 9.00 , 5.94 กบ 8.94 ,และ 5.94 กบ 8.94 ตามลาดบ

53

(สถาบนวจยขาว. 2529) กพบวาพนธขาวไรททาการทดลองในครงนมจานวนรวงเฉลยตอกออยในเกณฑทตากวา และขาวหนอนแคบกบขาวซวกนจาใหจานวนรวงสงทสด

เมอพจารณาถงความสามารถในการสรางรวงของขาวไรแตละพนธจะเหนวาขาวซวแมจนมเปอรเซนตการเกดรวงตอกอสงสดถง 71.58 % สวนขาวไรพนธทดสอบอนจะมเปอรเซนตการเกดรวงตากวาโดยอยในชวง 48.58 ถง 61.62 % แสดงวาจากจานวนตนทงหมดใน 1 กอนนมการสรางรวงประมาณครงหนงเทานน เทากบตนอกครงหนงไมมการสรางรวง แสดงวาความสามารถในการใชธาตอาหารมาสรางเมลดมตา มการสรางการเจรญเตบโตทางตนมมากกวาซงถามการศกษาปจจยตางๆ ทเกยวของกบการเจรญเตบโตและการสรางชอดอกของขาว ทจะชวยในการสรางรวงเพมมากขนไดนนคอองคประกอบของผลผลตกจะดขน (M.W.Adams; & J.E.Grafius. 1965-1971) พนธขาวเหลานกมศกยภาพทจะใหผลผลตสงไดเพราะมจานวนตนตอกอมาก

3.2 จานวนเมลดตอรวง

จานวนเมลดตอรวงของขาวกเปนอกตวบงชหนงทแสดงถงผลผลตของขาว ถาม จานวนเมลดตอรวงสง ผลผลตกมแนวโนมสงดวย (M.W.Adams; & J.E.Grafius. 1965-1971) พนธขาวทสงเสรมใหปลกทางภาคเหนอของประเทศไทยทมศกยภาพทใชปลกในโครงการปลกคด เลอกพนธ อาเภอเมอง อาเภอเมองปาน และอาเภอแจหม จงหวดลาปาง ขาวพนธบอพะทอ 12 (SPTC 97002) มจานวนเมลดดตอรวง 143 เมลด มจานวนรวง 208 รวงตอตารางเมตร นาหนก 20.91 กรมตอ 1000 เมลด ขาวพนธขามเหนย (SPTC 97001) มจานวนเมลดดตอรวง 151 เมลด มจานวนรวง 118 รวงตอตารางเมตร นาหนก 20.73 กรมตอ 1000 เมลด (ศนยวจยขาวเชยงใหม. 2547) ในการทดลองน ขาวเตยเปนพนธขาวทมจานวนเมลดสงมากถง 208.32 เมลดตอรวง เมอเทยบกบพนธขาวไรอนๆ ทมศกยภาพไมแตกตางกน เปนขาวทมจานวนเมลดตอรวงทสงกวา พนธทรองลงไปไดแก ขาวดอกตอง ขาวบรา ขาวหก ขาวหนอนแคบ ขาวซวแมจน ขาวมะเคาะและขาวซวกนจา

3.3 นาหนกขาว 100 เมลด นาหนกเมลดขาวกเปนตวบงชถงผลผลตขาวและเมอดทนาหนกของขาว 100

เมลด กจะบงบอกถงขนาดของเมลดขาวอกดวย จากการตรวจสอบพนธขาวทปลกในประเทศไทย ประมาณ 344 พนธ พบวามนาหนกเมลดอยในชวง 1.62 - 4.16 กรมตอ 100เมลด (เครอวลย อตตะวรยะสข. 2536) เมอเมลดใหญ จะมนาหนกประมาณ 2.4 - 2.9 กรมตอ 100 เมลด เพราะเมลดขาวทมขนาดเลกจะมนาหนกประมาณ 2.1 - 2.4 กรมตอ 100 เมลด (นาหนกขาวเปลอก)

จากขอมลในการทดลองจะเหนไดวาขาวทกพนธเปนขาวเมลดใหญ คอมนาหนก มากกวา 3.0 กรมตอ 100 เมลดขาวเปลอก แมพนธขาวซวแมจน มนาหนก 3.04 กรมตอ 100 เมลด(เครอวลย อตตะวรยะสข. 2536) และอาจกลาวไดวาขาวหนอนแคบจะมเมลดใหญทสด พนธขาวท

54

มขนาดเมลดรองลงมาคอขาวหก และขาวซวกนจามขนาดเมลดเลกทสด ซงอาจสงผลถงผลผลตไดดวยเพราะขาวทมขนาดเมลดใหญสะสมอาหารไวมากกวาขาวพนธทมขนาดเมลดเลกกวา (อมมาร สยามวาลา; และ วโรจน ณ ระนอง. 2533; Shouichi Yoshida. 1975)

3.4 การประเมนผลผลตเฉลยตอกอ เมอมขอมลจานวนรวงตอกอ จานวนเมลดตอรวง และนาหนก 100 เมลดแลว กสามารถคานวณหาผลผลตของขาวได ผลจากการประเมนขนตนนจะใหขอมลตางๆ ของขาวไรแตละพนธวาจะใหผลผลตมากหรอนอย จากองคประกอบผลผลต (Yield Components) ผลผลตทางเศรษฐกจ (economic yield) เปนสวนหนงของผลผลตทางชวภาพหรอนาหนกแหงรวมของพช ในพชไรซงใหผลผลตเปนเมลด ผลผลตของพชประกอบไปดวยองคประกอบของผลผลต (yield components) คอ ผลผลต = จานวนรวงตอตน x จานวนเมลดตอรวง x นาหนกเมลด (นวรตน อดมประเสรฐ. 2541; J.E. Grafius. 1965) ซงผลการประเมนจากขอมลองคประกอบผลผลต พบวา ขาวเตยใหผลผลตสงทสดคอ 42.26 กรมตอตน รองลงมาคอขาวดอกตอง (39.84 กรมตอกอ) และขาวหนอนแคบ (36.94 กรมตอกอ) ตามลาดบ จากการเปรยบเทยบผลผลตขาวไรทองถนในป 2538 ททาการทดลองทอาเภอทงชาง จงหวดนาน พบวาขาวแผ (TRI 8409178) ใหผลผลตสงสด 460 กโลกรมตอไร รองลงมาคอ SMGC 89001-6 FNUR 7505-10 ซวแมจน และซวแดง ใหผลผลต 428 , 398 , 387 และ 355 กโลกรมตอไร (สทศน ปนตาเสน; และคนอนๆ. 2539) หากนาขอมลจาก ขอ 3.2 มาทาการคดคานวณ ในขาวพนธบอพะทอ 12 (SPTC 97002) มจานวนเมลดดตอรวง 143 เมลด มจานวนรวง 208 รวงตอตารางเมตร นาหนก 20.91 กรม/1000 เมลด (จานวนตนตอกอ x จานวนเมลดตอรวง x นาหนก 1 เมลด = นาหนกกรมตอกอ) (13 x 143 x 0.02091 = 38.87 กรมตอกอ หรอ ได 995.07 กโลกรมตอไร) ขาวพนธขามเหนย (SPTC 97001) มจานวนเมลดดตอรวง 151 เมลด มจานวนรวง 118 รวงตอตารางเมตร นาหนก 20.73 กรม/1000 เมลด (7.38 x 151 x 0.02073 = 23.10 กรมตอกอ หรอได 591.36 กโลกรมตอไร) (ศนยวจยขาวเชยงใหม. 2547) จากการทดลอง การศกษาประสทธภาพการใหลกขาวและการตอบสนองตอปยไนโตรเจนของขาวพนธด ผลของการศกษาผลผลตและองคประกอบผลผลตของแมขาวพนธตางๆ สามารถคานวณนาหนกเมลดขาวเปลอก (กรม) ตอกอของแมพนธตางๆ คอพนธ กข 1 , กข 5 , กข 7 , กข 9 , กข 11 และ IR 28 ได 28.45 , 31.51 , 29.09 , 27.14 , 33.34 , 15.95 กรมตอกอ ตามลาดบ (สระพร รตนโกศล. 2520) แสดงใหเหนวาขาวททาการทดลองอยในเกณฑทใกลเคยงกบพนธขาวทสงเสรมบางพนธ

55

3.5 ผลผลตขาว (กโลกรมตอไร) ท 14 % ความชน จากการเกบเกยวผลผลตขาวในพนท 2x5 ตารางเมตร แลวคานวณเปนนาหนก

ท 14 % ความชน พบวาขาวไรพนธทใหผลผลตสงสดคอขาวดอกตอง รองลงมาคอขาวเตย และขาวหนอนแคบ ตามลาดบ ซงเมอพจารณาจากการประเมนผลผลตเฉลยตอกอแลวพบวาสอดคลองกนกบขาวไรทใหผลผลตสงสดทง 3 พนธ แตมการสลบอนดบกนเทานน อาจเปนไปไดวาการเกบขอมลผลผลตจรงในพนททมาก อาจมอทธพลของสภาพแวดลอมดานอนๆ มาเกยวของมผลกระทบตอความสมาเสมอของการเจรญเตบโตและผลผลตได ทาใหลาดบของการใหผลผลตสงอาจเปลยน แปลงไป แตอยางไรกตามพนธขาวไรทใหผลผลตเฉลยสงในการประเมนผลผลตตอกอกยงคงใหผลผลตตอไรสงเชนกน

แตเมอพจารณาจานวนผลผลตตอไรทไดของขาวไรพนธพนเมองทกพนธ จะเหน ไดวาแตกตางจากจานวนผลผลตของขาวไรพนธสงเสรม ทงนอาจมาจากลกษณะของพนธสงเสรมเองทไมสามารถเจรญเตบโตไดดในพนททสงจากระดบนาทะเลมากๆ แมแตทาการทดลองปลกท อาเภอทงชาง ผลผลตของพนธขาวไรสงเสรมคอขาวพนธซวแมจน มผลผลตตอไรเพยง 291 กโลกรมตอไร (สทด ปนตาเสน. 2539) ทงทเปนพนทดอนทตากวาพนทททาการทดลองหรออาจมาจากลกษณะของพนธทไมสามารถเจรญเตบโตไดดในสภาพดนทเปนกรดสง ซงมคาความเปนกรดดางของดนในพนทททาการทดลองปลก มคา pH เฉลย = 4.47 แลวทาการปรบสภาพดนใหมคา pH เฉลย = 6.2 (ตารางแสดงผลการวเคราะหดน ภาคผนวก) และชนดของดน (Soil types) ดนทเหมาะสมในการปลกขาวควรเปนดนทมความอดมสมบรณ และมคาความเปนกรดดาง (pH) 5.5 – 6.5 ชนดของดนนอกจากจะมผลเกยวของกบแหลงอาหารพชแลวยงมผลตอการควบคมระดบความ ชนหรอระดบนาในแปลงนาอกดวย (อนนท สขสวสด .2547)

อตราการแตกกอทนอย และพนทของใบนอย เมอพจารณาโดยละเอยดแลว พบวาปจจยทเกยวของ ไดแก เปอรเซนตการแตกกอ อตราสวนของจานวนเมลดตอจานวนหนอทสงสด การออกดอกทนานกวาขาวนาลม ผลผลตแหงตา ดชนการเกบเกยวตา หรออตราเมลดตอฟาง ปจจยตางๆ เหลาน หรอนามารวมกนแลวจะมผลตอลกษณะเฉพาะของขาวไร ทจะทาใหผลผลตตา (Chaudhry; & McLean. 1963 ; Senewiratne; & Mikkelsen.1961; Wu . 1966) จากผลการทดลองในตาราง 13 จานวนคาเฉลยผลผลตขาวไรแตละพนธทไดมความแตกตางกนทางสถต แสดงใหความแตกตางกนของผลผลตเฉลยตอไรนนมาจากพนธขาวไรพนเมองเอง พบวาขาวไรพนธ ขาวดอกตอง ขาวเตย และขาวหนอนแคบ มผลผลตตอไรสง (ทความชน 14 %) ไมแตกตางกนทางสถตอยางชดเจนกลมหนง และมความแตกตางจากพนธสงเสรม สวนขาวบรา ขาวซวกนจา ขาวหกและขาวมะเคาะ กเปนพนธขาวไรพนเมองอกกลมหนงทมผลผลตเฉลยตอไรตาแตกไมแตกตางกนทางสถตและไมแตกตางไปจากกลมแรก และกไมแตกตางกนทางสถตกบพนธสงเสรม แสดงใหเหนวาความแตกตางของผลผลตนนมสาเหตมาจากพนธของขาวไรพนเมองเอง ทสามารถเจรญเตบโตไดดในสภาพพนทลาดชนบนเขาสง ทถกคดเลอกตามธรรมชาต

56

ตามความตองการของผบรโภคในทองถนแลวปลกสบทอดกนมา แตเมอดจานวนผลผลตตอไรทไดของขาวไรพนธพนเมองทกพนธ จะเหนไดวาแตกตางจากจานวนผลผลตของขาวไรพนธสงเสรม

ขอเสนอแนะ การทดลองนเปนการเปรยบเทยบผลผลตเฉลยตอไร โดยทาการทดลองในพนทท

ลาดชนทมการปรบพนทเปนขนบนได ใหเหมาะตอการเพาะปลกมากขน การถกชะลางของผวหนาดนกลดลง ดงนนในการทดลองควรทจะทาการทดลองในสภาพพนททลาดชนโดยธรรมชาตมากกวาพนททปรบปรงแลว เพอใหไดขอมลผลผลตทเปนไปตามสภาพจรงทประชาชนในทองถนใชในการปลกขาวเพอบรโภค อกประการหนงในสภาพความเปนจรงของการปลกขาวไรของประชาชนในทองถนนนจะทาการแผวถางปา แลวทาการเผากอนจงทาการปลก ปลกซาทเดมไมได (ไดผลผลตนอย) ทงนอาจเกดจากประสบการณทถกสอนกนมาจากบรรพบรษ หมนเวยนกลบมาใชพนทเดมประมาณ 3 ปตอครง เพอทจะรอใหตนไมขนปกคลมพอสมควรกอนทาการแผวถาง จงไดรบการกลาวขานวาทาไรเลอนลอย ซงความจรงเปนเพราะสภาพดนเปนกรดสง จาเปนทจะตองอาศยดางทไดจากการเผาปาไปปรบสภาพดนใหเปนกรดออนเหมาะกบการปลกพช นนเอง จากการทดลองสองฤดปลกผทาการทดลองไดใชพนทเดม ปรบปรงดนโดยใชปนโดโลไมท ทาใหสภาพความเปนกรดของดนลดลง และใชปยพชสด ปอเทองปลกแลวสบกลบ เพอลดอตราการใชปยเคม ผลผลตเฉลยตอไรกไมเปลยนแปลงจากเดมมากนกคอไมแตกตางกนทางสถต ดงนนความเชอของชาวบานทบอกวาไมสามารถปลกในพนทเดมไดนนไมเปนจรง แตตองอยบนพนฐานทมการปรบปรงสภาพดนใหอดมสมบรณเหมาะสมตอการปลกพช ดวยกระบวนการทางวทยาศาสตร ทตองสงเสรมแนะนาใหความรแกประชาชนมากยงขน เพอลดพนทในการแผวถางปาททากนทจะตองเคลอนยายทกป หรอแผวถางปาเพมมากขน อกประการหนงในการทดลองครงนทาในแปลงทดลองของโรงเรยนทมการดแลรกษาอยางด รวมทงการใหปย การปองกนกาจดศตรพช และการกาจดวชพช ทาใหมผลผลตคอนขางสง จงควรจะตองมการปลกทดสอบในสภาพพนททแตกตางกนไป หรอในสภาพของแปลงปลกของเกษตรกร เพอเปนการทดสอบศกยภาพทแทจรงของพนธขาว

บรรณานกรม

57

บรรณานกรม กรมการขาว. (2550). ขาวนานาฝน:ขาวไร. สบคนเมอ 3 พฤศจกายน 2550, จาก http://www.ricethailand.go.th/rkb/data_004/rice_xx2-04_manage_001-3.html. -------------. (2550). พนธขาวไรไวตอชวงแสง. สบคนเมอ 3 พฤศจกายน 2550, จาก http://www.ricethailand.go.th/rkb/data_002/d1/rice_xx2-

03_ricebreed_Sew_Mae_Jan.html กรมการปกครอง กระทรวงมหาดไทย. (2550). อาเภอเฉลมพระเกยรต จงหวดนาน. สบคนเมอ 3 พฤศจกายน 2549, จาก http://www.amphoe.com/menu.php?

mid=1&am=308&pv=25 กรมแผนททหาร.(2535) .แผนทแสดงระดบความสงของภเขา ลาดบชด L7017 ระวางเลขท 5248 lll. กรงเทพฯ: กรมแผนททหาร กองบญชาการทหารสงสด. กรมพฒนาชมชน. (2549). สารสนเทศเพอการพฒนาชมชน อาเภอเฉลมพระเกยรต จงหวดนาน สบคนเมอ 20 กมภาพนธ 2549 , จาก

http://cddweb.cdd.go.th/nan_chaloem/into.htm กรมพฒนาทดน.(2539) .รายงานการจดการดน กลมชดดนท 62 พนทลดชนมากกวา 35 เปอรเซนต. กรงเทพฯ: กองแผนงาน กรมฯ. ------------. (2541). รายงานการจดการทรพยากรดน เพอการปลกพชเศรษฐกจหลกตามกลม ชดดน(เลมท 2) ดนบนทดอน.กรงเทพฯ: กรมฯ ------------. (2549). รายงานผลการวเคราะหตวอยางดน . เชยงใหม : กลมวเคราะหดน สานกงาน พฒนาทดนเขต 7 กรมฯ. ------------. (2550). รายงานผลการวเคราะหตวอยางดน . เชยงใหม : กลมวเคราะหดน สานกงาน พฒนาทดนเขต 7 กรมฯ. กรมวชาการเกษตร กระทรวงเกษตรและสหกรณ. (2525). ขอมลเกยวกบการปลกขางไร ภาคเหนอ ฤดการทานาป 2525 . กรงเทพฯ: ฝายวเคราะหทางสถต กรมฯ. -------------. (2530). ประมวลความรเรองขาว. ใน อมมาร สยามวาลา,วโรจน ณ ระนอง. 2533. กรงเทพฯ: สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย กรมฯ. กรมอตนยมวทยา.(2549). แบบบนทกรายงานอตนยมวทยา สาหรบสถานฝน ประจาป พ.ศ. 2549 สถานอาเภอเฉลมพระเกยรต.จงหวดนาน : กระทรวงเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร. -------------. (2549). แบบบนทกรายงานอตนยมวทยา สาหรบสถานฝน ประจาป พ.ศ. 2550 สถานอาเภอเฉลมพระเกยรต.จงหวดนาน : กระทรวงเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร. กองการขาว กรมวชาการเกษตร. (2522). ขาวไร. กรงเทพมหานคร.(โรเนยว) กองปฐพวทยา. (2526). คาแนะนาการใชปยเคมในนาขาว.วารสารดนและปย.5(1):6-13

http://www.amphoe.com/menu.php

58

กญญา เชอพนธ. (2547). ขาว . เอกสารวชาการ ลาดบท 18/2547.กรมวชาการเกษตร กระทรวง เกษตรและสหกรณ กรงเทพฯ.หนา 118 เครอวลย อตตะวรยะสข.(2536). คณภาพเมลดขาวทางกายภาพและมาตรฐานขาว, น. 60-76 ใน การปรบปรงคณภาพขาวสาหรบผดาเนนธรกจโรงส .กรงเทพฯ. สถาบนวจยขาว,

กรมวชาการเกษตร,กระทรวงเกษตรและสหกรณ. -------------..(2536). คณภาพเมลดขาวทางกายภาพและการแปรสภาพเมลด, น. 1-53 ในเอกสาร ประกอบการบรรยายการฝกอบรมหลกสตรวทยาการหลงการเกบเกยว ณ ศนยวจยขาว พทลง. กรงเทพฯ : ฝายฝกอบรมสถาบนวจยขาว,กรมวชาการเกษตร,กระทรวงเกษตร และสหกรณ. จารส โปรงศรวฒนา.(2534).ความรเรองขาว,น.54 . ใน อรอนงค นยวกล.ขาว:วทยาศาสตรและ เทคโนโลย. กรงเทพฯ: สานกพมพมหาวทยาลยเกษตรศาสตร. จารส โปรงศรวฒนา. (2534) .ความรเรองขาว. กรงเทพฯ: สถาบนวจยขาว กรมวชาการเกษตร กระทรวงเกษตรและสหกรณ. จราพนธ จนทรทต ม.ร.ว. (2531). ขาวไร. แพร: เอกสารวชาการ .ศนยวจยขาวแพร กรมวชาการ เกษตร กระทรวงเกษตรและสหกรณ. เอกสารสาเนา. ชยฤกษ มณพงษ. (2524). ขาวไร.ขาวสารเกษตร.26(1): 1. ชาญ มงคล. (2536). ขาว. ตารา-เอกสารวชาการ ฉบบท 63 ภาคพฒนาตาราและเอกสารวชาการ หนวยศกษานเทศก กรมการฝกหดคร. ชน อยด.2531.ขาว:ประวตความเปนมา,น.3 . ใน อรอนงค นยวกล.ขาว: วทยาศาสตรและ เทคโนโลย. กรงเทพฯ: สานกพมพมหาวทยาลยเกษตรศาสตร. ดารง ตยวลย; และคณะ. (2523). ใน สทศน จลศรไกวลและคณะ. 2527. งานปรบปรงพนธขาวไร ภาควชาพชไร คณะเกษตรศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม ใน เอกสารการสมมนาเชง ปฏบตการ. การพฒนาขาวทสง. เชยงใหม. สานกงานเกษตรภาคเหนอ กระทรวงเกษตรและสหกรณ. นพรตน มวงประเสรฐ. (2531). ขาวไร. แพร: เอกสารวชาการ ศนยวจยขาวแพร กรมวชาการ เกษตร.กระทรวงเกษตรและสหกรณ.เอกสารสาเนา . นวรตน อดมประเสรฐ: (2541). สรรวทยาของการผลตพช. กรงเทพฯ : เอกสารประกอบการสอน ภาควชาพชไรนา คณะเกษตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.เอกสารสาเนา. นชย ไทพานชย; และคณะ.(2529). การจดระบบการปลกพชโดยใชขาวไรเปนหลก. กรงเทพฯ: เอกสารประกอบการบรรยาย การฝกอบรมเกษตรกรชนนา โครงการขาวไรทสง ฝายฝกอบรม สถาบนวจยขาว กรมวชาการเกษตร. กระทรวงเกษตรและสหกรณ. บรบรณ สมฤทธ. (2531). ขาวไร. แพร: เอกสารวชาการ ศนยวจยขาวแพร กรมวชาการเกษตร. กระทรวงเกษตรและสหกรณ.เอกสารสาเนา

59

ประภา กาย. (2542). ขาว . ภเกต: โปรแกรมวชาเทคโนโลยการเกษตร คณะเทคโนโลยการเกษตร สถาบนราชภฏภเกต. ประสต สทธสรวง . (2524). ความรเบองตนเกยวกบขาว(สรรวทยาของขาวจากภาพ) . กรงเทพฯ: กรมวชาการเกษตร กระทรวงเกษตรและสหกรณ. พธกล จนทนมฎฐะ. (2521). พนธขาวไรของประเทศไทย. กรงเทพฯ: รวมเรองยอการประชมทาง วชาการครงท 16 มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. วราภรณ คาบญเรอง. (2529). การปลกขาวไร. กรงเทพฯ: เอกสารประกอบการบรรยายการ ฝกอบรมเกษตรกรชนนา โครงการขาวไรทสง.ฝายฝกอบรม สถาบนวจยขาว กรม

วชาการเกษตร กระทรวงเกษตรและสหกรณ. วาร; และคณะ.(2545). ใน ศนยวจยขาวเชยงใหม.2547.ขาวทสง:เพอความมนคงดานอาหาร . เชยงใหม.กรมวชาการเกษตร กระทรวงเกษตรและสหกรณ. วมลพรรณ ปตธวชชย. (2548). ขาวของพอ. กรงเทพฯ. อมรนทรพรนตงแอนดพบลชชง. ศนยวจยขาวเชยงใหม. (2547). ขาวทสง:เพอความมนคงดานอาหาร .เชยงใหม. กรมวชาการเกษตร กระทรวงเกษตรและสหกรณ. ศนยวจยขาวปทมธาน. (2539). ผลงานทสาเรจในรอบ 80 ป. น. 70-95. ในเอกสารทระลก ครบรอบ 80 ป ศนยวจยขาวปทมธาน. กรงเทพฯ. สถาบนวจยขาว กรมวชาการเกษตร กระทรวง

เกษตรและสหกรณ. สถาบนวจยขาว สานกคมครองพนธพชแหงชาต กรมวชาการเกษตร. (2544). ฐานขอมลเชอพนธ พช: ขาว.(Plant Germplasm Database: Rice). กรงเทพฯ. ชมนมสหกรณการเกษตร แหงประเทศไทยจากด. สถาบนวจยขาว. (2529). โครงการขาวไรทสง(2525- 2529). กรงเทพฯ. รายงานสรปผลการ ดาเนนงาน.กรมวชาการเกษตร กระทรวงเกษตรและสหกรณ. สมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร. (2538). ขาวไทยไปญปน. กรงเทพฯ . บรษทอมรนทรพรนตงแอนพบลชชง จากด(มหาชน). สานกคมครองพนธพชแหงชาต. (2543). พนธขาวพนเมองไทย. ปทมธาน. เอกสารวชาการ ศนยวจยขาวปทมธาน สถาบนวจยขาว กรมวชาการเกษตร กระทรวงเกษตรและ

สหกรณ. สงกรานต จตรากร.(2531). ขาว:ความสาคญและววฒนาการ , น. 26-37 ใน สจรตต วงษเทศ, บรรณาธการ. ขาวไพร-ขาวเจาของชาวสยาม. กรงเทพฯ. สานกพมพศลปวฒนธรรม

โรงพมพเรอนแกวการพมพ. สจตต วงษเทศ(บรรณาธการ). (2531). ขาวไพร-ขาวเจาของชาวสยาม .กรงเทพฯ . สานกพมพศลปวฒนธรรม โรงพมพเรอนแกวการพมพ, 148 น. -------------. (2531). ขาว:ประวตความเปนมา,น.3 . ใน อรอนงค นยวกล.ขาว:วทยาศาสตร และ เทคโนโลย. (2547). กรงเทพฯ.สานกพมพมหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

60

สทด ปนตาเสน; และคณะ. (2539). การเปรยบเทยบผลผลตขาวไรทองถน. แพร. รายงาน ผลการวจยขาวและธญพชเมองหนาว. ศนยวจยขาวแพรและสถานทดลองเครอขาย. สถาบนวจยขาว กรมวชาการ. กระทรวงเกษตรและสหกรณ. สระพร รตนโกศล. (2520). การศกษาประสทธภาพการใหลกขาวและการตอบสนองตอปย ไนโตรเจนของขาวพนธด. วทยานพนธ เกษตรศาสตรมหาบณฑต. กรงเทพฯ. บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. อนนท สขสวสด.(2547) . ขาว: การปลกและการดแลรกษา. เอกสารวชาการ ลาดบท 18/2547 ISBN 974 กรมวชาการเกษตร กระทรวงเกษตรและสหกรณ อรรควฒ ทศนสองชน. (2530). เรองของขาว(RICE STORY). กรงเทพฯ. ภาควชาพชไรนา คณะเกษตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. อรอนงค นยวกล. (2547). ขาว:วทยาศาสตรและเทคโนโลย. กรงเทพฯ. สานกพมพ มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. อมมาร สยามวาลา; และวโรจน ณ ระนอง.(2533). ประมวลความรเรองขาว. กรงเทพฯ. สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย. อราม คมกลาง; และมงคล พทธวงศ . (2545). การอนรกษพนธกรรมขาวพนบานในแปลงปลก เกษตรกร(EXSITU RICE CONSERVATION). นาน. งานวจยสถาบนเทคโนโลยราช

มงคลนาน เอยม ทองด. (2536). วฒนธรรมขาว:พธกรรมเกยวกบขาวและการทานา บทบาทการเปลยนแปลง และผลกระทบทมตอคณภาพชวต ทรพยากรและสงแวดลอม.น.A41103.ขาวกบวถชวต

ไทย.(พมพครงท 2). กรงเทพมหานคร . สานกงานคณะกรรมการวฒนธรรมแหงชาต. อมรนทรพรนตง แอนด พบลชชง.

Abifarin, A.O; et al. (1972). Upland rice improvement in West Africa. Rice Breeding. Los Boños, Philippines:IRRI. Adams, M.W. (1967). Basic of yield component compensation in crop plants with special References to the field bean (Phaseolus vulgaris.): Crop Sci.71.505-510 Adams, M.W.; & J.E. Grafius.(1971). Yield component compensation alternative interpretation : Crop Sci. 11.33-35. Chang,T.T.; & B.S. Vergara, (1975). Varietal diversity and morphoagronomic characteristics of upland rice.Major Research in Upland Rice. Los Boños,

Philippines:IRRI. Chang,T.T.; & G.C. Loresto; & O. Tagumpay. (1972). Agronomic and growth characteristics of upland and lowland rice varieties. Major Research in Upland Rice Breeding. Los Boños, Philippines:IRRI.

61

Chang,T.T.; & S.K. De Datta, (1975). Agronomic traits needed in upland rice varieties. Major Research in Upland Rice . Los Boños, Philippines:IRRI. Chaudhry, M.S.; & E.V. McLean. (1963),Comparative effects of flooded and unflooded soil condition and nitrogen application on growth and nutrient uptake by rice plants . Agron. J.55: 565-567. Hasegawa, S. (1963). Upland rice ,Cited by T.T. Chang and B.S. Vergara. Major Research in Upland Rice . Los Boños, Philippines:IRRI Jodon,N.E. (1985). Advance in varieties improvement. 1963 Rice research in Louisiana. 66 (7). Juliano,B.O.(1985). Rice : Chemistry and Technology. 2 nd ed. The American Association. of Cerreal Chemistry , Inc., St.Paul,Minnesota --------------.(1993). Rice in Human Nutrition FAO Food and Nutrition Series, No 26. The International Rice Research Institute (IRRI), Iaguna, and Food and

Agriculture Organization of the United Nations (FAO), Rome. Kawano, K; P.A. Sanchez; M.A.Nurena; & J.R. Velez.(1972). Upland rice in the Peruvian jungle. Rice Breeding. Los Boños, Philippines:IRRI. Kitagishi, K.; & I. Yamane. Eds.(1981). Heavy Metai Poiiution in Soils in Japan. Japan Scientific Societies Press, Tokyo. Osada, A.; et al. (1973).Abnormal occurrence of empty grain of indica rice plant in the dry, hot season in Thailand. Proc. Crop Sci. Soc. Jpn. 42: 103-109. Sataka, T.V.; & S. Yoshida.(1978), Hight temperature-induced sterility in indica rices at flowering. Jpn. J. Crop Sci. 47 : 6-17. Senewiratne, S.T.; & D.S. Mikkelsen. (1961). Physiological factors limiting growth and yield of (Orysa sativa.) Under unflooded conditions. Plant Soil 14(2): 127-146. Shouichi Yoshida.(1975), Factors that limit the growth and yields of upland rice. Major Research in Upland Rice. International Rice Research Institute. Los Banos , Philippines.: 46 Stansel, J.W.(1975). Effective utilization of sunlight. Pages 43-50 in Texas Agricultural Exoeriment Station , in cooperation with the U.S. Department of Agriculture. Six dexades of rice research in Texas. Res. Monogr. 4. Stansel,J.W.; C.N. Bollich; J.R. Thysell ; & V.L. Hall.(1965).The influence of light intensity and nitrogen fertility on rice yields components. Rice . J. 68(4) : 34-35 USDA.(1982). Rice Inspection Hand book. FGIS, U.S.Department of Agriculture, Washingtion,DC.

62

Vergara, B.S. (1970). Plant growth and development,pp.17-37 .In Rice Production Manual. UPLB. ............., B.S. (1979). A farmer primer on growing rice. The International Rice Research Institute. Loa Banos, Laguna, Philippines. 221pp. Wadsworth, R.M. (1959). On optimum wind speed for plant growth. Ann. Bot. N.S. 23:195-199. Wu , B.F. (1966). Study on some physiological characters of rice plants growth under upland and Lowerland conditions. M.S.Thesis. University of thePhilippines College of Agriculture. Los Banos, Philippines. 110 p.

ประวตยอผทาสารนพนธ

ประวตยอผทาสารนพนธ ชอ ชอสกล กตตศกด ศรทมมา วนเดอนปเกด ศกร ท 20 กมภาพนธ พ.ศ. 2502 สถานทเกด 94/1 ถนนขาหลวง อาเภอเมอง จงหวดนาน 55000 สถานทอยปจจบน 36 หม 10 ตาบลไชยสถาน อาเภอเมอง จงหวดนาน ตาแหนงหนาทการงานปจจบน ครชานาญการ ระดบ คศ.2 สถานททางานปจจบน โรงเรยนมธยมพระราชทานเฉลมพระเกยรต ตาบลหวย

โกน อาเภอเฉลมพระเกยรต จงหวดนาน 55130

ประวตการศกษา พ.ศ. 2513 ประถมศกษาปท 7

จากโรงเรยนบานดอน(ศรเสรมกสกร) จงหวดนาน พ.ศ. 2516 มธยมศกษาปท 3

จากโรงเรยนศรสวสดวทยาคาร จงหวดนาน พ.ศ. 2518 มธยมศกษาปท 5

จากโรงเรยนศรสวสดวทยาคาร จงหวดนาน พ.ศ. 2523 วทยาศาสตรบณฑต เกษตรศาสตร (พชศาสตร)

จากมหาวทยาลยขอนแกน จงหวดขอนแกน พ.ศ. 2552 การศกษามหาบณฑต สาขาวทยาศาสตรศกษา

จากมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

การศึกษาพันธ พืุ้ ข นเมืองทกย...

Documents