เรื่องน่ารู้ ก้าว...

เรองนาร กาวสบทบาทเภสชกรสมนไพร

คมอเภสชกรสมนไพร เลมท ๑

สถานการณการกลบมาสธรรมชาตอกครงหนงในประชาคมโลก ท�าใหความตองการใช

ผลตภณฑธรรมชาตโดยเฉพาะทเกยวของกบสขภาพเชนยาเครองส�าอางอาหารเพอสขภาพและ

อนๆเพมขนเปนอยางมาก

งานวจยนานาชาตหลายชนมความสอดคลองกนวาผบรโภคผลตภณฑธรรมชาตหรอบรการ

ทางการแพทยแบบองครวม มกจะเปนผมการศกษาด มฐานะปานกลางขนไป มกเปนเพศหญง วย

กลางคนซงเปนผทใสใจในการดแลสขภาพของตนเองและครอบครวอยางมความปลอดภยสงตองการ

สนคาและบรการทมคณภาพ และมขอมลเพยงพอ ความตองการของผบรโภคดงกลาวนท�าใหผผลต

ผพฒนาผลตภณฑผใหบรการผก�ากบดแลผลตภณฑจากธรรมชาตตองตระหนกและพฒนามาตรฐาน

การท�างานของตนใหสงขน

ในประเทศไทยเปนทนาวตกวา ความตองการใชผลตภณฑธรรมชาตจากสมนไพรทก�าลงได

รบอทธพลจากกระแสโลกทเพมมากขน ท�าใหคณภาพกบมาตรฐานตางๆ ถกละเลย ทงจากการลด

บทบาทของเภสชกรในกระบวนการตางๆ ตามกฎหมาย รวมถงความสามารถของเภสชกรในการ

ค�าน�า

(เภสชกร ศาสตราจารยพเศษ ดร.มณฑล สงวนเสรมศร)

อธการบดมหาวทยาลยพะเยา

ใหความรใหค�าปรกษาการตดตามผลการใชผลตภณฑลดลงและขาดความรความเขาใจทถกตองอน

มเหตมาจากการขาดขอมลทไมเพยงพอ ขาดการตดตามขาวสารความเปลยนแปลงทางวชาการของ

ผลตภณฑสมนไพรจากธรรมชาต

มหาวทยาลยพะเยาตระหนกถงความส�าคญของบทบาทเภสชกรตอการพฒนาและการใช

ผลตภณฑสมนไพรจากธรรมชาตเปนอยางด เนองจากตงอยในชมชนทประชาชนมการใชยาจาก

สมนไพร อยางกวางขวาง จงมความยนดทจะใหความรวมมอกบสภาเภสชกรรมในการทจะจดพมพ

หนงสอ“สมนไพรไมใชยาขม”นและหวงวาหนงสอนจะเปนประโยชนตอทงเภสชกรและประชาชน

ทวไปทหนมาสนใจการใชผลตภณฑจากสมนไพรเพอการดแลตนเองและผปวย

สารบญ

ยาสมนไพร ภมปญญาไทยแตบรรพกาล 7

ยาดใกลตว 15

สมนไพรไมใชยาขม เขาใจและเลอกใชใหเปน 21

กนอาหารเปนยา 27

รกษไทย ใชยาไทย 53

ความงามจากธรรมชาต 61

รบรเพอเทาทน 79

ชวยกนเฝาระวง 87

บวบกCentella asiatica(L.)Urb.

ยาสมนไพร

ภญ.ผกากรองขวญขาวรพ.เจาพระยาอภยภเบศร

“คนไทยกมความชาญฉลาดทน�าการแพทยอายรเวท มาผสมผสาน

กบองคความรการแพทยพนถน แลวปรบใหเหมาะกบภมอากาศ และ

ทรพยากรทหาได กอเกดเปนการแพทยแผนไทยและต�ารบยาไทยทม

เอกลกษณเฉพาะตว”

ภมปญญาไทยแตบรรพกาล

8 สมนไพรไมใชยาขม

องคความรดานการแพทยแผนไทยนนนบเปนภมปญญาของคนไทยในสมยโบราณกอนทการ

แพทยแผนตะวนตกจะเขามาบรรพบรษของเราเมอเจบไขไดปวยกอาศยสมนไพร(พชสตวและแร

ธาต)ทหาไดงายในธรรมชาตเพอบรรเทาอาการหรอโรคเมอมการใชอยบอยๆเปนประจ�ากสะสมจน

กลายเปนชดประสบการณความรมการบนทกไวบนหนบนใบไมบนกระดาษใหคนรนตอมาไดศกษา

และใชดแลสขภาพ ไมเฉพาะประเทศไทยเทานน นานาประเทศกมการแพทยแผนดงเดมของตนเอง

อาทประเทศจนกมการแพทยแผนจนประเทศอนเดยมอายรเวททมชอเสยงไปทวโลกแมแตประเทศ

ในตะวนตกกมการใชสมนไพรอยางแพรหลาย สมนไพรหลายชนดเปนวตถดบตงตนในการพฒนายา

แผนปจจบนเชนยาดจอกซน(digoxin)พฒนาจากสารสกดจากใบของfoxglove[Digitalispur-purea]หรอยาvincristineและvinblastineพฒนาจากสารสกดตนแพงพวยฝรง[Catharanthusroseus(L.)G.Don]ทงตนดงนนยาจากสมนไพรจงไมใชเรองแปลกใหมหากแตเปนความรทไดรบใช

มวลมนษยชาตมาชานาน

ประเทศไทยมภมอากาศทเหมาะสมตอการเจรญงอกงามของพชนานาชนด โดยเฉพาะพช

สมนไพรมอยมากมายจากการประมาณเบองตนนาจะมอยนบแสนชนดทงทเกดขนเองตามธรรมชาต

และจากการเพาะปลกสมนไพรหลายชนดถกน�ามาใชเปนยากลางบานยาแผนโบราณและมจ�านวน

หนงซงแมจะไมมากทถกน�าไปพฒนาเปนยาแผนปจจบน การใชสมนไพรนนเปนสวนส�าคญของการ

แพทยแผนไทยแมจะไมอาจระบไดวาการแพทยแผนไทยเกดขนมานานเทาใดแลวแตนกประวตศาสตร

จ�านวนหนงสนนษฐานวาการแพทยแผนไทยนาจะไดรบอทธพลจาก

อายรเวทของอนเดยซงเขามาพรอมกบการเผยแพรพทธศาสนาหาก

แตคนไทยกมความชาญฉลาดทน�าการแพทยอายรเวทมาผสมผสาน

กบองคความรการแพทยพนถน แลวปรบใหเหมาะกบภมอากาศ

และทรพยากรทหาได กอเกดเปนการแพทยแผนไทยและต�ารบยา

ไทยทมเอกลกษณเฉพาะตว

9สมนไพรไมใชยาขม

ต�ารบยาหอมนบเปนตวอยางยาทเปน

เอกลกษณของคนไทย เพราะยาหอมมท ง

สมนไพรไทย จน และแขกอยในต�ารบเดยวกน

ใชแกอาการความเจบปวยเกยวกบลมใชกนกได

สดดมหรอทากดคงไมมใครปฏเสธวาหลงจาก

กนยาหอมไปแลวจะสดชนและกระปรกระเปรา

อยางทไมมยาอนมาเทยบได การทเรายงคงม

ต�ารบยาหอมใชมาจนถงปจจบนตองยกความดใหกบปยาตายายของเราทสามารถคดคนปรงยาให

มรสชาตหอมละมนรวมทงจดบนทกและใชสบตอกนมาอยางยาวนานท�าใหภมความรในการใชยา

ชนดนไมสญหายไป

การแพทยแผนไทยมประวตความเปนมายาวนาน ในป พ.ศ. 1800 ตรงกบสมย

พอขนรามค�าแหงมหาราช นบเปนยคทองของสมนไพรไทย เพราะพระองคทรงมสวนปาสมนไพรท

ใหญโตมากมเนอทหลายรอยไรอยบนยอดเขาครมาศอ.ครมาสจ.สโขทยซงปจจบนยงคงไดรบการ

อนรกษไวเปนปาสงวนเพอเปนแหลงศกษาคนควาของผทสนใจ

ในรชกาลของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวภมพลอดลยเดชทรงเหนวาสมนไพรเปนทงยา

และอาหารทอยคคนไทยมาชานานมการสงเสรมใหคนไทยรจกน�าสมนไพรมาใชดแลสขภาพเบองตน

เหมอนสมยกอนเชนเมอมอาการหวดกน�าหอมแดงตะไครขามาตมน�าสดเอาไอหรอตมอาบชวย

ลดน�ามกแกคดจมก โดยไมตองพงยาแผนปจจบน เมอถกน�ารอนลวกไฟไหมกตดใบวานหางจระเข

มาลางท�าความสะอาดปอกเปลอกและแปะไวบนผวหนงบรเวณทเปนแผลนอกจากสขภาพจะแขง

แรงแลวยงลดรายจายดานยาของครอบครวและของชาตอกดวยทรงมพระมหากรณาธคณโปรดเกลาฯ

ใหด�าเนนโครงการศนยศกษาการพฒนาเขาหนซอนอนเนองมาจากพระราชด�ารขนในปพ.ศ. 2522


เพอใหเปนแหลงเรยนรของประชาชนโดยทรงมพระกรณาโปรดเกลาฯใหมการรวบรวมศกษาคนควา

เกยวกบสมนไพรในทกๆดานไดแกการศกษาทางชววทยาการแพทยการอนรกษสงแวดลอมจน

เกดโครงการพระราชด�ารสวนปาสมนไพรขนมากมายหลายแหง

จากพระราชด�ารของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวนเอง ไดมสวนกระตนใหหนวยงานตางๆ

ท�าการศกษาวจยดานสมนไพรอยางตอเนอง โดยเฉพาะการพฒนายาจากสมนไพรเพอใชทดแทนยา

แผนปจจบนในระบบบรการสขภาพเชนครมพญายอใชทดแทนอะไซโคลเวยครม(AcyclovirCream)

ยาแคปซลขมนชนใชทดแทนยากลมแกทองอดเฟอยาแคปซลเพชรสงฆาตทดแทนยาไดออสมน (Di-

osmin) นอกจากการใชทดแทนแลว ยาจากสมนไพรยงชวยสงเสรมการรกษาใหมประสทธภาพมาก

ยงขน เชน การใชฟาทะลายโจรแกหวดชวยลดการใชยาปฏชวนะ การใชรางจดแกพษสามารถลด

ปรมาณยาฆาแมลงในกระแสเลอดไดเปนตน

นอกจากประโยชนทางยาแลวสมนไพรยงถกน�ามาพฒนาเปนอาหารสขภาพและเครองส�าอาง

สมนไพรเปนสวนผสมหลกในอาหารไทยทจะขาดไมไดเลยทเดยว ในทฤษฎการแพทยแผนไทยนนให

ความส�าคญกบความสมดลของธาตทง4ในรางกายคอดนน�าลมไฟหากเราเลอกรบประทานอาหาร

และสมนไพรใหเหมาะสม(ซงแตละชนดมสวนผสมของธาตทงสในสดสวนทแตกตางกน)กสามารถจะ

ปรบธาตทบกพรองใหกลบคนสสมดลไดนอกจากนการวจยสมยใหมยงชใหเหนถงประโยชนของการ

รบประทานสมนไพรในแงของการสงเสรมสขภาพและการปองกนโรค จงท�าใหตลาดอาหารสมนไพร

อาหารทางเลอกและผลตภณฑเสรมอาหารเตบโตแบบกาวกระโดด

ขอมลลาสดจากEuromonitorส�ารวจพบวาตลาดรวมกลมผลตภณฑเสรมอาหารในปพ.ศ.2553มมลคากวา167,000ลานดอลลารกาวกระโดดอยางรวดเรวภายใน10ปโดยทปพ.ศ.2543


มมลคาการตลาดเพยง283ลานดอลลารสมนไพรหลายชนดทมการใชตามองคความรการแพทยแผนไทยถกน�าไปพฒนาตอยอดเปนผลตภณฑเสรมอาหาร เชน ตรผลา (ประกอบดวยมะขามปอม สมอไทยและสมอพเภก)มฤทธตานอนมลอสระ (anti-oxidant) ซงเปนสาเหตการเจบปวยในโรคเรอรงหลายชนดน�าลกยอมฤทธเพมภมคมกน(Immunomodulation)เปนตนในเครองส�าอางมการน�าสมนไพรไปใชเปนสวนผสมเพอเพมประสทธภาพในผลตภณฑอยางกวางขวางเชนบวบกหรอสวนประกอบในเครองส�าอางทจะระบวาCentellaessenceซงชวยกระตนการสรางคอลลาเจนชวยให

ผวมความยดหยน(elasticity)มะหาดซงชวยยบยงการรวมตวของเมดสเมลานนเปนตน

ในสองสามทศวรรษทผานมาประเทศไทยไดใหความส�าคญกบการใชและพฒนายาจากสมนไพร

โดยรฐบาลแทบทกชดประกาศใหการพฒนายาและผลตภณฑสมนไพรเปนนโยบายเพอการขบเคลอน

เศรษฐกจและสงเสรมการดแลสขภาพของประชาชนจงท�าใหมการด�าเนนงานพฒนาสมนไพรอยางตอ

เนองมการผลตและใชยาจากสมนไพรในโรงพยาบาลหลายแหงเชนโรงพยาบาลเจาพระยาอภยภเบศร

โรงพยาบาลวงน�าเยนโรงพยาบาลอทองโรงพยาบาลกาบเชงมการศกษาและวจยยาจากสมนไพรอยาง

ครบวงจรตงแตการปลกการเกบเกยวการผลตและการใชซงการพฒนาตอยอดองคความรดานสมนไพร

นจะท�าใหเกดความไดเปรยบในการแขงขน(competitiveadvantage)กบตางประเทศ

การพฒนายาและผลตภณฑสมนไพรเปนการเพมมลคาใหทงหวงโซการผลต ตงแตเกษตรกร

ผผลต (รวมทงแรงงานทผผลตจาง) ผขาย/ผจ�าหนาย และผบรโภค และใชวตถดบในประเทศเปน

สวนใหญตางจากอตสาหกรรมจ�านวนมากทตองน�าเขาวตถดบและเทคโนโลยราคาแพงจากตางประเทศ

ตวอยาง เชนยาแกไอมะขามปอมในตนทน100บาทมตนทนวตถดบทน�าเขาเพยง5บาทหรอ

รอยละ5ทเหลออก95บาทเปนเงนทหมนเวยนอยภายในประเทศและชวยกระตนเศรษฐกจโดยรวม


กลาวโดยสรปการสงเสรมใหมการใชยาจากสมนไพรนนไมไดมเปาหมายเพยงแคการอนรกษ

วถการดแลสขภาพของบรรพบรษไวเทานนแตมคณประโยชนอยางมหาศาลใน3ดานคอ

1. ดานเศรษฐศาสตรการแพทยแผนไทยและการใชยาจากสมนไพรนบเปนอตลกษณของคน

ไทยทแตกตางจากวถการดแลสขภาพของชนชาตอนๆการดแลผรบบรการดวยการแพทยแผนไทยจะ

ชวยลดภาระการดแลผปวยของแพทยแผนปจจบนซงมอยจ�ากดนอกจากนการใชยาจากสมนไพรยง

ชวยลดการน�าเขายาจากตางประเทศไดอกดวย

2. ดานการพงตนเอง การสงเสรมใหมการบรการการแพทยแผนไทยและการใชยาจาก

สมนไพรชวยกระตนใหมการศกษาวจยและตอยอดใหเกดนวตกรรมใหมๆผลการวจยยงชวยสรางความ

เชอมนใหแกประชาชนในการน�าการแพทยแผนไทยไปใชดแลสขภาพของตนเองครอบครวและชมชน

ท�าใหลดการพงพาระบบบรการสขภาพของรฐ อาท เมอเปนหวดประชาชนกรจกน�ายาจากสมนไพร

ใกลตวอยางหอมแดงขงตะไครฟาทะลายโจรมาใชรกษาแทนทจะตองไปโรงพยาบาลหรอซอยาแผน

ปจจบนมารบประทาน

3. ดานการสานตอความรของบรรพชนการแพทยแผนไทยและยาจากสมนไพรเปนมรดก

ทางภมปญญาทตกทอดจากบรรพบรษมาถงคนรนเรา การสงเสรมใหมการใชอยางตอเนองและการ

พฒนาทยงยน จงเปนการสงตอมรดกอนล�าคานไปสลกหลานของเราตอไป ทงยงเปนการเผยแพรให

เกดประโยชนแกคนทงโลกอกดวย

ค�าถามทายเรอง

1.ยกตวอยางยาแผนปจจบนทมการตอยอดมาจากสมนไพร

2.การใชยาสมนไพรกอใหเกดคณคาดานใดบาง


เอกสารอางอง

1.Euromonitor International. Herbalandtraditionalproductsmarket research. 2010.

Availablefrom:http://www.euromonitor.com/herbal-traditional-products

2.ภญ.สภาภรณปตพร.สมนไพรอภยภเบศรสบสานภมปญญาไทย.กรงเทพฯ:บรษทปรมตถการ

พมพจ�ากด;2544.

3.รศ.ดร.สมภพประธานธรารกษ,รศ.พรอมจตศรลมพ.สมนไพร:การพฒนาเพอการใชประโยชนท

ยงยน.กรงเทพฯ:หจก.สามลดาจ�ากด;2547.

4.ส�านกยาส�านกงานคณะกรรมการอาหารและยา.คมอการใชยาจากสมนไพรในบญชยาหลกแหงชาต.

กรงเทพฯ:โรงพมพชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย;2555.


ขมนชนCurcumalongaL.

ภก.พนตชนสรอยรพ.วงน�าเยน

ยาดใกลตว

“เรองส�าคญทสดทเราตองทราบในความรทเกยวกบสรรพคณเภสช

คอ เรอง ‘รสยา’ ซงจะเปนตวบงบอกถงสรรพคณหรอกลไกการออกฤทธ

ในการรกษาของสมนไพรชนดนนๆ ในการแบงรสของยาเรานยมแบงเปน

2 ลกษณะ คอ ยารสประธาน และรสของตวยาสมนไพรแตละชนด”


หากพดถงปจจย4ในการด�ารงชวตของมนษยหนงในนนกคอยาซงคนเราจ�าเปนตองใชใน

การบ�าบดรกษาอาการเจบปวยตางๆในแตละชนชาตมเอกลกษณในการใชยาเพอรกษาโรคตามความ

รและภมปญญาของตนเองคนไทยเองกมภมปญญาในการดแลรกษาสขภาพมาตงแตโบราณ

มหลกฐานตงแตสมยกอนประวตศาสตรจากแหลง

โบราณคดทบานเชยงพบวา มนษยกอนประวตศาสตร เมอ

ประมาณ8,000ปกอนมอาการเจบปวยหลายอยางเชนไข

ทรพษคางทมโรคไขขออกเสบซงยงคงทงรองรอยไวในโครง

กระดก และยงพบวามนษยในยคนนรจกเพาะปลกแลวและ

น�าพชพรรณตางๆ มาใชเปนอาหาร ซงท�าใหเชอไดวา

นอกจากใชพชเปนอาหารแลวมนษยยคนนยงน�ามาใชในการบ�าบดรกษาโรคอกดวยอนเปนทมาของยา

สมนไพรตอนแรกกคงเรมจากการใชพชทขนอยใกลๆรอบๆทพกอาศยกอนแลวคอยขยายวงออกไป

เรอยๆ

ความรในการใชสมนไพรรกษาโรคนนาจะเกดจากการสงเกตทดลองของบรรพบรษของเรา

นานเขากสะสมกลายเปนภมปญญาทคนไทยสงสอนบอกตอกนมาและมการบนทกเปนเอกสาร เชน

ต�าราหรอคมภรตางๆในขณะเดยวกนกมการรบถายทอดและแลกเปลยนองคความรจากประเทศตางๆ

ทเขามาตดตอคาขายท�าใหมการพฒนาองคความรในการใชยาเพมขนและมความหลากหลายมากขน

จนมการจดท�าเปนระบบส�าหรบการแพทยในประเทศไทยออกมาเปนเอกลกษณทชดเจน ประกอบ

ดวยความรเกยวกบสมนไพรหรอการใชยาหรอทเรยกวา “เภสชกรรมแผนไทย” ซงผทจะเปนหมอ

ปรงยานนจะตองมความรในเรองตางๆเชน

“สรรพคณเภสช” เปนความรเกยวกบสรรพคณของสมนไพรตางๆทจะน�ามาปรงยา ไมวา

จะเปนสวนทใชรสของยาตางๆเพอใชในการรกษาโรคในรายละเอยดจะกลาวถงเรองรสยาพกดยา


น�ากระสายยาตลอดจนขอหามขอควรระวงในการใชยาทไมเหมาะสมกบโรคตางๆ

“เภสชกรรม (การปรงยา)”เปนความรเกยวกบการปรงยาการผสมเครองยาทก�าหนดมาใน

ต�ารบรวมถงการฆาฤทธการประสะยา เพอลดความรนแรงหรอพษของยาลง ในกระบวนการปรงยา

หรอการแปรรปยาในทางเภสชกรรมไทยมอย28วธเชนยาตมยาดองยากลนยาหงดวยน�ามนเปนตน

ทนเราลองมาดรายละเอยดในแตละเรองเพอใหเกดความเขาใจเกยวกบยาสมนไพรไทยมาก

ยงขนโดยขอเรมจากสรรพคณเภสชกอนเรองส�าคญทสดทควรทราบเกยวกบสรรพคณเภสชคอรส

ยาซงจะเปนตวบงบอกถงสรรพคณหรอกลไกการออกฤทธในการรกษาของสมนไพรชนดนนๆในการ

แบงรสของยานยมแบงเปน2ลกษณะคอยารสประธานและรสของตวยาสมนไพรแตละชนดยารส

ประธานหมายถงรสของยาสมนไพรทปรงออกมาเปนต�ารบแลวจะถอเปนรสหลกของต�ารบยานนๆ

ซงแบงไดเปน3รสหลกๆคอ

ยารสรอน หรอบางทเรยกวา ยารอน เปนรสยาประธานรสหนง ซงตามองคความร

แพทยแผนไทยจะใชในการรกษาโรคทางวาโย(ลม) เชนอาการทองอดทองเฟอจกแนนอาการชา

หรอปวดกลามเนอ และเปนยาทแกโรคประจ�าฤดฝนดวย

สมนไพรทประกอบในต�ารบสวนใหญจะมรสเผดรอนเชน

เบญจกลขงขากะเพราพรกไทย

ยารสเยน หรอบางทเรยกวายาเยนจะใชในการ

รกษาโรคทางเตโช(ไฟ)เชนอาการไขรอนในและเปนยาท

แกโรคประจ�าฤดรอนดวยสมนไพรทประกอบกนในต�ารบสวน

ใหญจะมรสจดหรอรสขม เมอรบประทานเขาไปแลวจะม

ความรสกเยนเชนยานางยาหารากเขยวสตวและเขาสตว


ยารสสขมหรอบางทเรยกวายาสขมจะใชในการรกษาโรคในกองอาโป(น�า)เชนอาการทาง

โลหตหรอใชเปนยาลดไขทมอาการหนาวรวมดวยสวนใหญจะเปนยาทมรสกลางๆไมรอนไมเยนเชน

โกฐเทยนเกสรอบเชยชะลดตวอยางของยาในกลมนไดแกยาหอม

นอกจากยารสประธานแลว ยงมการแบงรสยาตามชนดของสมนไพรแตละชนด ซงอาจแบง

ไดหลายแบบเชน4รส6รส8รสหรอ9รสรสยาแตละรสจะมสรรพคณและการออกฤทธในการ

รกษาทแตกตางกนจะขอยกตวอยางของยา9รสซงมการเรยงใหสมผสคลองจองเพอสะดวกในการ

ทองจ�าไวดงน“ฝาดสมานหวานซาบเนอเมาเบอแกพษดโลหตชอบขมแกลมเผดรอน มนซาบเสน

เอนหอมเยนบ�ารงหวใจเคมซาบผวหนงเปรยวปราบเสมหะ”

จะเหนไดวา ในทางการแพทยแผนไทยไดก�าหนดสรรพคณของรสยาแตละชนดไว ในการ

ปฏบตนนผปรงยาจะตองมความรความเขาใจวายารสอะไรแกอะไรและหามใชในโรคอะไรแลวจงน�า

สมนไพรตางๆ มาปรงเปนต�ารบเพอใชในการรกษาโรค สมนไพรทน�ามารวมกนแลวมการน�ามาใช

บอยๆมกจะเรยกวา“พกด”ค�าวา“พกดยา”หมายถงการก�าหนดตวยาหรอเครองยาตงแต2ชนด

ขนไปมาเปนหมวดหมทงนยาแตละตวในพกดจะตองมรสและสรรพคณทางเดยวกนและมน�าหนกเทา

กนในการเรยกชอพกดยานนจะเรยกเปนค�าตรงกไดเชนพกดจนทนทงสองหรอจะเรยกเปนชอเฉพาะ

กได เชนพกดเบญจกลซงประกอบดวยสะคานดปลรากชาพลรากเจตมลเพลงแดงและขงแหง

บางครงเราเรยกความรชนดนวา“คณาเภสช”

ค�าเกยวกบยาสมนไพรอกค�าหนงทอาจจะไดยนกนบอยๆ คอ ยากระสายหรอ กระสายยา

หมายถงสมนไพรทใชแทรกในต�ารบยาตางๆเพอใหการออกฤทธของยาต�ารบนนดขนหรอชวยเพมก�าลง

ความแรงของยา ยากระสายยงชวยท�าใหคนไขรบประทานยาไดงายขน ในทางการแพทยแผนไทยยาก

ระสายเปนความรทส�าคญมากจนถงกบมค�าพดวา“ถาใครยกกระสายยาไมไดคนนนยงเปนหมอไมได”


บางครงการใหยากระสายยงเปนเคลดลบในการรกษาของหมอแตละคนอกดวย

นอกจากนยงมชอยาสมนไพรตางๆทคนยคนไมคนเคยและอาจเกดความงนงงสงสยวา เปน

ยารกษาโรคอะไรออกฤทธอยางไรในทนจงขออนญาตยกชอยาสมนไพรทมกไดยนบอยๆมาอธบาย

พอสงเขปเชน

ยากษยเสนค�าวา“กษย”ในทางการแพทยแผนไทยหมายถงโรคทเกดจากความเสอมของ

รางกายและความเจบปวยทไมไดรบการรกษาหรอรกษาแลวไมหายขาดท�าใหรางกายซบผอมกลาม

เนอและเสนเอนรดตงโลหตจางผวหนงซดเหลองไมมแรงออนเพลยสวนกษยเสนหมายถงความ

ผดปกตทเกดขนในกลามเนอและเสนเอนโดยเชอวามลมทคางอยในรางกายท�าใหมอาการปวดเมอย

ตามรางกายทองผกออนเพลยเปนตนดงนนยากษยเสนทมการใชสวนใหญจะมสวนผสมของยารส

รอนและมยาระบายอยางแรงเชนรงทองยาด�าอยดวยเพอชวยในการระบายและขบลมทคงคางอย

ในเสนเอนและกลามเนอออกมาท�าใหอาการปวดลดลง

ยาประดงค�าวา“ประดง”หมายถงโรคทเกดจากไขพษไขกาฬผปวยจะมเมดผนขนหรอ

เปนตมขนตามรางกายอาจมอาการคนหรอปวดแสบรอนรวมดวยในอกความหมายคอโรคผวหนง

ชนดหนงทหาสาเหตไมไดท�าใหคนเปนตนตวอยางของประดงเชนประดงชางประดงมดประดง

ควายประดงเลอดประดงลมดงนนยาทใชในโรคประดงจะเปนยารสเยนใชแกพษฟอกน�าเหลองและ

บ�ารงโลหตและอาจมสวนประกอบของสมนไพรทมรสเบอเมา

จะเหนไดวารอบๆตวเรามยาทใชอยมากมายสมนไพรเองกเปนยาชนดหนงอยางไรกตาม

การใชยาจ�าเปนจะตองใชอยางถกตองเหมาะสมดงนนกอนทจะใชยาอะไรจงจ�าเปนอยางยงทจะตอง

เขาใจถงหลกคดและวธการออกฤทธในการรกษาของยาชนดนนอยางดกอน จงจะเปนการใชยาอยาง

เหมาะสมและปลอดภย



1.อธบายรสของยา9รสพรอมกบสรรพคณการใช

2.อธบายการออกฤทธในการรกษาของรสยาประธาน3รสพรอมทงยกตวอยางสมนไพรของ

รสยาแตละชนด


1.กองการประกอบโรคศลปะส�านกงานปลดกระทรวงสาธารณสข.ต�าราแพทยแผนโบราณทวไปสาขาเภสชกรรม.

2. ประทป ชมพล. ประวตศาสตรการแพทยแผนไทย:การศกษาจากเอกสารต�ารายา.กรงเทพฯ:โอ.เอสพรนดงเฮาส;2554

3.มลนธฟนฟสงเสรมการแพทยไทยเดม.ต�าราการแพทยไทยเดม(แพทยศาสตรสงเคราะห)ฉบบอนรกษ.กรงเทพฯ;2535.

4.มลนธฟนฟสงเสรมการแพทยไทยเดม.ต�าราการแพทยไทยเดม(แพทยศาสตรสงเคราะห)ฉบบพฒนา.กรงเทพฯ;2536.

5.มลนธฟนฟสงเสรมการแพทยไทยเดม.ต�าราเภสชกรรมไทยตอนท1.กรงเทพฯ:มลนธฟนฟสงเสรมการแพทยไทยเดมอายรเวทวทยาลยฯ;2541. 6.ราชบณฑตยสถาน,กรมพฒนาการแพทยแผนไทยและการแพทยทางเลอก.พจนานกรมศพทแพทยและเภสชกรรมแผนไทย:ฉบบราชบณฑตยสถาน.กรงเทพฯ:ราชบณฑตยสถาน;2552.

สมนไพรไมใชยาขม

ภก.ณฐดนยมสกวงศรพ.เจาพระยาอภยภเบศร

“ยาสมนไพรนนไมตางจากยาแผนปจจบนในแงทวา เมอขนชอวา

เปนยา กยอมมทงคณและโทษ ดงนนการใชสมนไพรกอาจพบผลขางเคยง

และอาการแพยาไดเชนกน”

เขาใจและเลอกใชใหเปน


ปจจบนมผลตภณฑสมนไพรใหมๆ ออกมาวางจ�าหนายมากมาย ไมเพยงแตผลตภณฑในประเทศเทานนแตยงมการน�าเขาผลตภณฑสมนไพรจากตางประเทศมาใหผบรโภคไดเลอกซอเลอกใชกนตามตองการสวนแนวโนมตลาดโลกกมการขยายตวเพมขนทกปไมนอยกวารอยละ20ตอปสวนใหญเปนสมนไพรในกลมผลตภณฑเสรมความงามเครองดมผสมสมนไพรผลตภณฑเสรมอาหารและยาจากสมนไพร

เภสชกรซงเปนวชาชพทเปนทพงดานยาใหแกประชาชน จงจ�าเปนจะตองตดตามแนวโนมเหลาน และคอยรบฟงค�าถามและขอสงสยตางๆ จากผบรโภค เพอใหค�าแนะน�าทถกตองเหมาะสมเกยวกบผลตภณฑสมนไพรวาควรเลอกใชอยางไรปลอดภยหรอไมเกบรกษาอยางไรเปนตนความรเกยวกบการใชสมนไพรจงเปนสงทเภสชกรยคใหมควรใหความสนใจศกษาเรยนรเพอใหมขอมลความรทจะแนะน�าใหประชาชนใชยาสมนไพรและยาแผนโบราณไดอยางถกตองและปลอดภย

การใชสมนไพรเปนวธการดแลสขภาพทคอนขางปลอดภยและไดผลในการรกษาอาการเจบปวยเบองตนทพบทวๆ ไปหรอทเรยกอยางเปนทางการวาสาธารณสขมลฐานอาการเหลาน ไดแกทองผกทองอดทองเฟอแนนจกเสยดทองเสยทไมรนแรงพยาธล�าไสบดคลนไสอาเจยน ไอมเสมหะไขขดเบากลากเกลอนอาการนอนไมหลบฝแผลพพองอาการเคลดขดยอกอาการแพอกเสบแมลงสตวกดตอยแผลไฟไหมน�ารอนลวกเหาและชนตหากใชสมนไพรรกษาแลวอาการดขนกหยดยาไดแตหากไมดขนภายใน2-3วนควรแนะน�าใหไปโรงพยาบาลหรอสถานพยาบาลใกลบาน

แตในกรณผปวยทเปนโรครายแรง โรคเรอรง หรอโรคทยงพสจนไมไดแนชดวารกษาดวยสมนไพรไดเชนงพษกดสนขบากดบาดทะยกโรคตาทกชนดกไมควรใชสมนไพรหรอตองปรกษาผรกอนใชนอกจากนอาการบางอยางทเขาขายเปนความเจบปวยรนแรงควรรบน�าสงโรงพยาบาลทนทเชนอาเจยนหรอไอเปนเลอดไขสงและดซานออนเพลยทองเดนอยางรนแรงถายเปนน�าเปนตน

การใชสมนไพรอยางถกตองในเบองตนนนใหยดหลก5ถกดงนคอชนดของตนไม(ถกตน)สวนทจะใช(ถกสวน)ปรมาณทจะใช(ถกขนาด)ถกวธและถกโรคแมวาในปจจบนผลตภณฑสมนไพร


จะท�าออกมาในรปแบบทงายตอการใชเชนเปนยาลกกลอนหรอบรรจแคปซลผใชกควรค�านงถงหลกการขางตนอยเสมอ ยาสมนไพรนนไมตางจากยาแผนปจจบนในแงทวา เมอขนชอวาเปนยา กยอมมทงคณและโทษดงนนการใชสมนไพรกอาจพบผลขางเคยงจากยาและอาการแพยาไดเชนกนอาการแพยาอาจสงเกตไดดงน -ผนขนตามผวหนงเปนตมเลกๆตมโตเปนปนหรอเปนเมดแบนคลายลมพษตาบวมปากเจอหรอมเพยงดวงสแดงทผวหนง - เบออาหาร คลนไส อาเจยน (หรออยางใดอยางหนง) ถามอาการอยกอนกนยา อาจเปนเพราะโรค -หออตามวชาทลนชาทผวหนง -ประสาทความรสกท�างานไวเกนปกตเชนเพยงแตะผวหนงกรสกเจบลบผมกแสบหนงศรษะเปนตน -ใจสนใจเตนหรอรสกวบวาบคลายหวใจจะหยดเตนและเปนบอยๆ -ตวเหลองตาเหลองปสสาวะเหลองและเมอเขยาปสสาวะจะเกดฟองสเหลองอาการเหลานแสดงถงอนตรายรายแรงตองไปหาแพทยโดยทนท

ผลขางเคยงและขอหามในการใชยาสมนไพรกมเชนกนเชนฟาทะลายโจรอาจท�าใหทองเสยไดมะขามแขกซงมสรรพคณเปนยาระบาย ในผปวยบางรายอาจท�าใหมการปวดมวนทอง เถาวลยเปรยงอาจท�าใหระคายเคองกระเพาะอาหารขมนชนมขอหามใชในผปวยทมทอน�าดอดตนและมนวในถงน�าด

นอกจากอาการแพยาทอาจเกดขนไดแลว สงทตองค�านงถงเสมอกอนการใชยาสมนไพร คอการท�าปฏกรยาตอกน(druginteraction)กบยาแผนปจจบนแมขอมลในดานนส�าหรบสมนไพรไทยจะยงมไมมากนกแตในสมนไพรทมการใชในตางประเทศกมกจะมขอมลอยเชนกระเทยมท�าใหยากลมproteaseinhibitorมระดบลดลงอยางมนยส�าคญชะเอมท�าใหระดบยาprednisoloneในกระแสเลอดเพมสงขนและการก�าจดยาออกจากรางกายลดลงอยางมนยส�าคญ มะขามแขก ในกรณ


ของการใชตดตอกนนานหรอใชผดวตถประสงคจะท�าใหรางกายเกดการสญเสยโปแตสเซยมจงมผลตอการใชยาdigoxinและยากลมthiazidediureticsเปนตน

ปจจบนขอมลการใชสมนไพรมอยมากมาย โดยเฉพาะทางอนเตอรเนตซงสามารถเขาถงไดงายดายและรวดเรวแตกควรเลอกแหลงขอมลทเชอถอไดและไมมวตถประสงคแอบแฝงในเชงพาณชยเวบไซตเกยวกบสมนไพรและยาแผนโบราณทอยากจะแนะน�าไดแกwww.rspg.or.thของส�านกงานโครงการอนรกษพนธกรรมพชอนเนองมาจากพระราชด�าร สมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ www.medplant.mahidol.ac.th ของส�านกงานขอมลสมนไพร คณะเภสชศาสตร มหาวทยาลยมหดลhttp://herbal.pharmacy.psu.ac.thของคณะเภสชศาสตรมหาวทยาลยสงขลานครนทรhttp://ittm.dtam.moph.go.thของสถาบนการแพทยแผนไทยกรมพฒนาการแพทยแผนไทยและการแพทยทางเลอกเปนตนหรอคนจากฐานขอมลทนาเชอถออยางเชนPubmed,Springerlink,Wileyon-linelibrary,Sciencedirect,NaturalStandardเปนตนนอกจากนยงมหนงสอเกยวกบสมนไพรหลากหลายทใชอางองอยบอยๆเชนหนงสอคมอการใชยาจากสมนไพรในบญชยาหลกแหงชาต สดทาย ในกรณทตองการตรวจสอบทะเบยนผลตภณฑสมนไพรหรอผลตภณฑสขภาพอนๆในเบองตนสามารถเขาไปดไดทwww.fda.moph.go.thหรอตดตอส�านกงานคณะกรรมการอาหารและยา(อย.)แผนกonestopserviceกเปนชองทางทสะดวกเชนกน

ค�าถามทายเรอง 1.อธบายอาการขางเคยงหรออาการแพยาทอาจจะเกดขนไดจากการใชยาสมนไพร 2.ยกตวอยางสมนไพรทไมควรใชรวมกบยาwarfarin


อางอง

1.PattanaikS,HotaD,PrabhakarS,KharbandaP,PandhiP.Effectofpiperineonthesteady-statepharmacokineticsofphenytoininpatientswithepilepsy.Phyto-therRes.2006;20:683–686.

2.SamuelsN,FinkelsteinY,SingerSR,OberbaumM.Herbalmedicineandepilepsy:proconvulsiveeffectsandinteractionswithantiepilepticdrugs.Epilepsia.2008;49:373–380.

3.ThamlikitkulV,DechatiwongseT,TheerapongS,ChantrakulC,BoonrojP,PunkrutW,EkpalakornW,BoontaengN,TaechaiyaS,PetcharoenS,RiewpaiboonW,ReiwpaiboonA,TenambergenED.EfficacyofAndrographispaniculata,Neesforpha-ryngotonsillitisinadults.JMedAssocThai.1991;74:437–442.

4.วจตราทศนยกล,วรยาด�ารงคสกลชย,วงศววฒนทศนยกล.Herbanddruginter-action.SrinagarindMedJ.2008;23(2).


รางจดThumbergialaurifoliaLindl.

กนอาหารเปนยาภญ.ผกากรองขวญขาวรพ.เจาพระยาอภยภเบศร

“จากแนวคดอาหารทแพรหลายอยในประเทศไทยขณะน จะเหน

วาการกนอาหารเพอสขภาพนนมประเดนหลกๆ อย 2 เรองดวยกน คอ การ

บรโภคอาหารทสมดล กลาวคอ สมดลในพลงรอน-เยน สมดลในพลงงาน

และการบรโภคอาหารทมความหลากหลาย”


ฮปโปเครตสปราชญชาวกรกผไดชอวาเปนบดาแหงการแพทย

กลาวไวเมอประมาณ2,500ปกอนวา“จงใชอาหารเปนยาในการรกษา

โรค”ซงกลายมาเปนปรชญาในการรกษาโรคยคตอๆมาวาการปองกน

และรกษาโรคควรใหความส�าคญกบอาหารดวย เพราะอาหารเปนสง

จ�าเปนตอรางกายในแงของการใหพลงงานและท�าใหการท�างานของ

รางกายเปนปกต

แตเมอมาถงยคปจจบน การค�านงถงประโยชนของอาหารแตในแงของการใหพลงงานและ

ท�าใหกลไกของรางกายท�างานเปนปกตนนไมเพยงพออกตอไป เพราะวถชวตความเปนอยของผคน

เปลยนแปลงไปจากอดต และมความเสยงตอโรคและอาการเจบปวยทตางไปจากเดม ดงนนการกน

อาหารเพอสงเสรมสขภาพและปองกนโรคจงกลายเปนแนวคดใหมทแผขยายไปอยางรวดเรว ดงจะ

เหนไดจากการเตบโตอยางรวดเรวของตลาดผลตภณฑเสรมอาหารถงแมนกวชาการบางสวนจะกลาว

วาผลตภณฑเสรมอาหารควรรบประทานตอเมอรบประทานอาหารหลก5หมไมเพยงพอแตความ

จรงแลวในผลตภณฑเสรมอาหารหลายชนดไมไดมเพยงสารอาหาร (nutrients) เทานน แตยงมสาร

พฤกษเคม(phytochemicalsubstances)ทออกฤทธในการปองกนหรอเสรมการรกษาโรคไดดวย

ความเจรญกาวหนาทางการแพทยสงผลใหมการศกษาวจยผลตภณฑเสรมอาหารมากมายเพอ

ชวยลดภาวะเสยงจากการเจบปวยในโรคตางๆอาทเชนไลโคปน(lycopene)ในมะเขอเทศและฟกขาว

ทชวยลดความเสยงในการเปนมะเรงตอมลกหมากเคอรคมนอยด(curcuminoids)ในขมนชนชวยลด

ความเสยงของการเกดมะเรงเซซามน(saesamine)ในงามฤทธตานอนมลอสระชวยในกระบวนการ

ก�าจดสารพษผลพรนนอกจากจะประกอบดวยใยอาหาร(fiber)จ�านวนมากทมสวนชวยในเรองระบบ

ขบถายแลวกยงมกรดนโอโคลโรจนค (neochlorogenicacid)และกรดโคลโรจนค (chlorogenic

acid)ซงมฤทธตานอนมลอสระปองกนโรคหวใจและหลอดเลอด


สารแอนโธไซยานน (anthrocyanins)

ในผลไมตระกลเบอรร มฤทธเปนสารตาน

อนมลอสระ ชวยปองกนโรคหวใจและหลอด

เลอดชวยปองกนดวงตาจากสารอนมลอสระ

สาร OTPP (Oolong Tea Polymerized

Polyphenol) ในชาอหลงมฤทธตานอนมล

อสระสารจนเซนโนไซด(ginsenosides)ใน

โสมท�าใหรางกายมการปลดปลอยพลงงานออกมาใชอยางมประสทธภาพจงชวยลดความเมอยลาชวย

ผอนคลายความตงเครยด ปรบสภาพรางกายและจตใจใหสามารถทนตอความเครยดได สวนซปไก

ของชาวจนทถกแปรรปไปเปนซปไกสกดใหโปรตนและเปปไทดรวมทงสารออกฤทธทางชวภาพอนๆ

ซงบางชนดเกดจากการตนแตไมพบในการกนเนอไกโดยตรง งานวจยพบวา ซปไกสกดชวยลด

ความเครยดเสรมสมาธและการเรยนรท�าใหรางกายกระปรกระเปรา

จะเหนวาผลตภณฑเสรมอาหารจ�านวนมากมทมาจากสมนไพรและอาหารดงเดมของหลายๆ

วฒนธรรมทมองประโยชนของอาหารตางจากแนวคดเกยวกบคณคาทางโภชนาการสมยใหมทจ�ากด

อยแคสารอาหารหลก5หมไดแกคารโบไฮเดรตโปรตนไขมนวตามนและเกลอแรซงกคอแนวคด

ทใชอาหารเปนยานนเองผลตภณฑเสรมอาหารจงเปนการน�าเอาวถดงเดมนมาตอยอดโดยใชงานวจย

มาสนบสนนยนยนใหสอดคลองกบโรคสมยใหมแตแนนอนวาถาเลอกกนอาหารอยางเหมาะสมกท�าให

ไดรบสารอาหารทจ�าเปนอยางพอเพยงอยแลวโดยไมมความจ�าเปนตองใชผลตภณฑเสรมอาหารกได

และผลตภณฑเหลานตอใหดเลศอยางไรกไมสามารถทดแทนอาหารหลกได แตอาจรบประทานเสรม

เมอไดรบสารอาหารบางอยางไมเพยงพอตอความตองการของรางกายหรอเพอสงเสรมสขภาพใหแขง

แรงและการเลอกใชผลตภณฑเสรมอาหารควรพจารณาถงความปลอดภยประสทธภาพและคณภาพ

ของผลตภณฑและขอบงชส�าหรบผบรโภคดวย


การเลอกซอและใชผลตภณฑเสรมอาหารเหลานจ�าเปนจะตองมขอมลความรเพอใหไดรบประโยชนอยางแทจรง ไมถกชกจงโดยค�าโฆษณาชวนเชอจนท�าใหเสยเงนเสยทองโดยไมจ�าเปน หรอรายยงกวานนคอแทนทจะเกดประโยชนกลบเปนอนตรายตอสขภาพในเอกสารชดนจงขอยกตวอยางสมนไพรไทยทมประโยชนในการสงเสรมสขภาพและปองกนโรค ทมหลกฐานทางวชาการสนบสนนเพอใหเภสชกรไดมความรความเขาใจและสามารถแนะน�าใหกบประชาชนไดอยางถกตอง

หลกการส�าคญของการใชอาหารสมนไพรเปนยาคอการรบประทานอาหารทหลากหลายและสมดลการกนอาหารชนดใดชนดหนงตดตอกนนานๆควรปรกษาผเชยวชาญเพราะในพชผกสมนไพรทเปนสวนประกอบของอาหารนนๆมสารพฤกษเคมแตละชนดทแตกตางกนหรอหากมองในเชงทฤษฎการแพทยดงเดมกจะแจกแจงสมนไพรออกเปนกลมๆตามรสบางตามคณสมบตรอนหรอเยนบางการบรโภคพชผกสมนไพรชนดใดซ�าๆเปนเวลานานอาจท�าใหเกดการสะสมของพฤกษเคมหรอความรอนหรอความเยนจนอาจเปนอนตรายได

ในชวง10-20ปมานในเมองไทยมการเผยแพรแนวคดในการกนอาหารสขภาพหรอใชอาหารเปนยาอยหลายแนวทางซงจะขอกลาวถงโดยสงเขปดงน 1. อาหารแมคโครไบโอตกสซงเปนทฤษฎโภชนาการและยาทนายแพทยญปนชอซาเกนอซซกะ เปนผพฒนาขน โดยอาศยพนฐานการรบประทานอาหารแบบตะวนออกและประยกตเอาศาสตรตะวนตกเขาไวดวย เปนการรบประทานอาหารใหสอดคลองกบสภาวะหยน (ความเยน) และหยาง(ความรอน)ในธรรมชาตทเปลยนไปตามกาลเวลาและสถานทแมคโครไบโอตกสเปนแนวคดทมพนฐานมาจากศาสนาพทธนกายเซนมความละเอยดลกซงปจจบนส�านกการแพทยทางเลอกไดจดการอบรมเรองหลกการและการปรงอาหารแมคโครไบโอตกสใหกบบคลากรสาธารณสขหลายครงแลว 2. อาหารชวจตเปนแนวทางทดร.สาทสอนทรก�าแหงไดศกษาและปรบปรงจากหลกการของแมคโครไบโอตกสใหเหมาะสมกบสภาพวถชวตของคนไทยและเมองไทยและใหงายตอการจดหา


ปรง และรบประทาน เนนอาหารทคงสภาพตามธรรมชาตเดมไวมากทสด ไมตองผานการปรงแตงมากมาย และคงรสชาตเดมของอาหารไวมากทสด ในการกนอาหารแนวชวจต จะมอาหารประเภทแปงซงไมขดขาวประมาณ50%ของปรมาณอาหารในแตละมอผกประมาณหนงในสหรอ25%และเนนผกทผลตแบบเกษตรอนทรยถว15%โปรตนจากสตวจะใชเปนครงคราวคอไขปลาและอาหารทะเลสปดาหละ1-2มอนอกจากนยงมของขบเคยวเชนงาสดงาควถวควเมลดฟกทองเมลดแตงโมเมลดดอกทานตะวนผลไมสดตองเปนผลไมทไมหวานจด เชนฝรงมะละกอหามมะมวงดบพทรารบประทาน10%ของแตละมอ

3. อาหารพนบานไทย เปนวถการบรโภคอาหารทแมจะไมมค�าอธบายเปนทฤษฎทชดเจน

แตส�านกการแพทยพนบาน กรมพฒนาการแพทยแผนไทยและการแพทยทางเลอก ไดเผยแพรองค

ความรในการดแลสขภาพดวยอาหารพนบานไทยเนองจากเลงเหนวาวตถดบในการปรงอาหารนนหา

ไดงายในทองถนโดยเฉพาะผกพนบานทเตบโตตามฤดกาลไมตองพงพงสารเรงและยาฆาแมลงจงม

ความปลอดภย เปนอาหารทมคณคาทางโภชนาการสง ราคาไมแพง เหมาะกบทองถน ลกษณะเดน

ของอาหารพนบานไทยพอจะสรปไดดงน

3.1กนขาวเปนหลกมผกและปลาเปนพนซงมทมาจากธรรมชาตในแตละฤดกาลเชนฤดฝน

อดมไปดวยหนอตางๆซงใหพลงงานกบชวตมความรอนเหมาะกบหนาฝนทมความชนเยนเปนตน

3.2กนพชผกหลากหลายครบทกรสผกหลายชนดแมรสชาตไมอรอยแตกกนเพอเปนยา

3.3ต�ารบอาหารไมขาดเครองเทศมต�ารบน�าพรกนบพนต�ารบเปนอาหารทท�าใหบรโภคผก

ไดมากขน

3.4มต�ารบอาหารทมน�ามนและไขมนเชนแกงกะทถวตดกระยาสารท

3.5กนอาหารเปนเวลา

3.6ร�ารวยวฒนธรรมอาหารหมกผกดองนานาชนดและยงมน�าสมจากตาลกลวย

3.7มวฒนธรรมกนอาหารเฉพาะฤดเชนกนขาวหลามขาวต�างากระยาสารทในหนาหนาว


มยาบ�ารงกนประจ�าในแตละเพศวยและแตละสภาวะเชนหลงคลอดใหนมบตรฟนไขเปนตน

3.8 อาหารพนบานไดมาดวยความขอบคณและความรคณ เชนพระแมโพสพพระแมธรณ

และขอบคณผน�ามาซงอาหารพอเฒาแมเฒาคนเกาคนแกมกจะใหศลใหพรคนน�าอาหารมาให

จากแนวคดอาหารทแพรหลายอยในประเทศไทยขณะนจะเหนวาการกนอาหารเพอสขภาพ

นนมประเดนหลกๆอย2เรองดวยกนคอการบรโภคอาหารทสมดลกลาวคอสมดลในพลงรอน-เยน

สมดลในพลงงานและการบรโภคอาหารทมความหลากหลาย

อยางไรกตามการจะบรโภคอาหารใหมสขภาพดไดในประเดนขางตนนนอาจไมสามารถท�าได

ทกคนในบทความนจงแนะน�าไวทงผลตภณฑสมนไพรและอาหารจากการปรงโดยเนนสมนไพรทหา

ไดงายในประเทศไทยและมหลกฐานทางวชาการรองรบ

ขมนชนหนงในหาสมนไพรประจ�าชาต

ชอพฤกษศาสตร : CurcumalongaL.

วงศ : ZINGIBERACEAE

ชออน : ขมนขมนแกงขมนหยอกขมนหวขมนหมน

ขมนชนเปนสมนไพรในกลมเครองเทศซงรจกกนอยางแพรหลายมประโยชนมากมายตงแต

บ�ารงผวพรรณ ไปจนถงสรรพคณในการสงเสรมสขภาพ ปองกนโรค และรกษาอาการเจบปวย


ในระยะหลงๆขมนชนเปนสมนไพรยอดนยมตวหนงทถกน�าไปวจยตอยอดกนอยางกวางขวางเนองจาก

มฤทธตานอนมลอสระสงกวาวตามนอถง80เทาจงน�ามาใชในการปองกนและรกษาโรคทคาดวาจะ

เกดจากอนมลอสระอาทโรคมะเรงอลไซเมอรโรคหวใจและหลอดเลอดมผลงานวจยทงในไทยและ

ตางประเทศเชนองกฤษสหรฐอเมรกาและอนเดยพบวาขมนชนมฤทธปองกนไมใหเซลลปกตพฒนา

กลายเปนเซลลมะเรงลดการแบงตวและยบยงการแพรกระจายของเซลลมะเรงศกยภาพของขมนชน

ในการใชปองกนและตานมะเรงนไดรบความสนใจเปนอยางมาก เพราะเปนโรคทเปนสาเหตของการ

เสยชวตในอนดบตนๆในประเทศไทยมการน�าขมนชนมาใชเปนยาในการรกษามะเรงทวดค�าประมง

จงหวดสกลนคร

ขมนชนกลายเปนทสนใจของนกวจยมะเรงเมอมนกระบาดวทยาอเมรกนสงสยวาเพราะเหต

ใดชาวอนเดยจงมอตราการเกดมะเรงต�าทงทเมอพจารณาประเภทและลกษณะของอาหารทชาวอนเดย

บรโภคภมอากาศรวมทงภมประเทศแลวไมนาจะมปจจยอะไรทชวยปองกนการเกดมะเรงแตหลง

จากท�าการวเคราะหเชงสถต กน�าไปสการตงขอสนนษฐานวา ขมนชนซงเปนสวนผสมในอาหารของ

ชาวอนเดยนาจะชวยปองกนมะเรงไดท�าใหมการวจยขมนชนกบหนทดลองโดยเหนยวน�าใหหนเปน

มะเรงจากนนจงฉดสารสกดจากขมนชนเขาไปในหนและพบวากอนมะเรงมขนาดลดลง

ผลการทดลองดงกลาวท�าใหคณะแพทยชาวองกฤษท�าการศกษาฤทธของขมนชนในการรกษา

มะเรงกบผปวยมะเรงล�าไสใหญและทวารหนกทไมตอบสนองตอการรกษาดวยวธแผนปจจบนจ�านวน

16คนโดยใหผปวยรบประทานขมนชนซงมเคอรคมน0.45-3.6กรมเปนเวลา6สปดาหปรากฏวา

อาการของผปวยและผลการตรวจทางรงสวทยาไมมการเปลยนแปลงพดงายๆวาผปวยมอาการทรง

แตจากการตรวจตวชวดดานการอกเสบในกระแสเลอดพบวาสารทกอใหเกดการอกเสบมระดบลดลง

การวจยชนนมการประเมนคณภาพชวตของผปวยโดยตวผปวยเองโดยพจารณาจากความสามารถใน

การท�ากจวตรประจ�าวนพบวาผปวยประมาณ20%มคณภาพชวตดขนอยางมนยส�าคญทางสถต


นอกจากชวยลดการลกลามของเซลลมะเรงแลว ขมนชนยงชวยปกปองเซลลปกตจากการ

ท�าลายของรงสโดยเฉพาะเซลลผวหนงจากการทดลองกบหน200ตวในหองทดลองซงแบงหนออก

เปน2กลมกลมแรกไดรบขมนชนทางปากกอนฉายรงสเปนเวลา5วนสวนกลมทสองไมไดรบยาอะไร

เลยหนทงสองกลมไดรบการฉายรงสเหมอนกนจากการตดตามอาการไหมบนผวหนง20วนพบวา

หนกลมทไดรบขมนชนมอาการผวหนงไหมนอยกวากลมทไมไดรบขมนชนอยางมนยส�าคญ

นอกจากนยงมขอมลเพมเตมวาขมนชนมสวนยบยงการเจรญเตบโตและการแพรกระจายของ

มะเรงในหลอดทดลองเชนมะเรงเตานมมะเรงปอดมะเรงตอมลกหมากมะเรงล�าไสมะเรงตบออน

และมะเรงในกระดก

ปจจบนส�านกงานคณะกรรมการอาหารและยาไดอนญาตใหขนทะเบยนขมนชนเปนอาหาร

แลว หลงจากไดอนญาตใหขนทะเบยนเปนยาแผนโบราณกอนหนาน การรบประทานในรปแบบ

ผลตภณฑอาหารจะใชในขนาดนอยกวา ตามมาตรฐานการผลตขมนชนในประเทศไทยก�าหนดไววา

ควรมเคอรคมนอยดไมนอยกวา 5% การบรโภคขมนชนเพอบ�ารงรางกายสามารถใชขอมลทสมาคม

นกพฤกษศาสตรอเมรกนแนะน�าคอใหรบประทานวนละ800-1200มก.หากรบประทานรวมกบ

อาหารทมไขมนเลกนอยกจะเพมการดดซมของสารตานมะเรงหรอเคอรคมนอยดหรอไมกน�ามาผสม

กบอาหารอนๆ

การน�าขมนชนมาใชในการปรงอาหารหากตองการใหมสรรพคณทางยาควรใชขมนชนทตอง

มอายอยางนอย9-12เดอนซงเปนอายทเหมาะจะขดเหงามาท�ายาแตตองไมเกบไวนานเกนไปจน

น�ามนหอมระเหยหายหมด เกบใหพนแสงแดด เพราะแสงจะท�าปฏกรยากบสารเคอรคมนอยด

(curcuminoids)อนเปนสารส�าคญในขมนชนเคอรคมนอยดละลายไดดในน�ามนหากตองการใชขมน

ชนเพอตานมะเรงกควรรบประทานหลงอาหารเนองจากอาหารทเรากนสวนใหญมกมไขมนเปนสวน


ประกอบการรบประทานขมนชนหลงอาหารจะชวยใหสารตานอนมลอสระในขมนชนถกดดซมไดดขน

ตวอยางการใชขมนชนเปนสวนผสมในการปรงอาหารเชน โยเกรตผสมขมนชน นมรอนผสมขมนชน

เปนอาหารทเดกกนไดผใหญกนดหรออาหารทมไขมนสงๆเชนผกชบแปงทอดน�าสลดเปนตน

แมจะมการศกษาวจยเกยวกบขมนชนคอนขางมาก แตดเหมอนวายงไมมการประเมนความ

ปลอดภยในการใชกบหญงตงครรภหญงทใหนมบตรและการใชในเดกเพราะฉะนนการรบประทาน

ขมนชนตดตอกนเปนระยะเวลานานๆ ส�าหรบผบรโภคสามกลมนจงควรระมดระวง นอกจากน

ขมนชนยงอาจเกดปฏกรยาตกนกบยาตานการแขงตวของเกลดเลอดและยามะเรงบางชนดการใชยา

ในกลมนรวมกบขมนตองตดตามอยางใกลชด

ยอ

ราชาแหงสขภาพ ชอพฤกษศาสตร : MorindacitrifoliaL.

วงศ :RUBIACEAE

ชออน :มะตาเสอยอบานแยใหญ

คนไทยใชยอเปนอาหารและยาบ�ารงใหรางกายแขงแรงมาอยางยาวนานแตคนในประเทศตะวนตกทเพงรจกและท�าวจยเรองยอกลบคนพบฤทธทนามหศจรรยจนใหสมญายอวาเปน“ราชาแหงสขภาพ”หรอ“KingofHealth”ซงนาจะเปนสมญานามทมสวนจรงอยไมนอยดงจะเหนไดจากคนโบราณมกจะสอนลกหลานใหปลกยอไวหนาบานเพราะเชอวายอเปนยาอายวฒนะทงลกและใบยอมคณคาทางอาหาร

และยาอยางครบถวนเชนใบยอมแคลเซยมวตามนซวตามนเอฟอสฟอรสและธาตเหลก

มการวจยในหลอดทดลองพบวาสารสกดจากยอชวยใหการท�างานของภมคมกนในรางกายดขนซงเปนททราบกนดวา คนทมภมค มกนดรางกายยอมแขงแรงตามไปดวย

มการศกษาประสทธภาพของผลยอในการระงบอาเจยนโดยเปรยบเทยบกบยาmetoclopramideซงเปนยาแกอาเจยนและน�าชาซงใชในกลมควบคม พบวาคาเฉลยจ�านวนครงของการอาเจยนกอนใหยาทง 3กลมมคาไมแตกตางกน


เมอสบปทแลวน�าลกยอกลายเปนผลตภณฑเสรมอาหารทมชอเสยงโดงดงแตกอยในตลาดได

เพยงไมนานเนองจากมขาวขนหนาหนงวากนยอแลวไตวายหลงจากนนน�าลกยอกหายไปจากตลาด

แตส�าหรบผปวยทเปนขาววามอาการไตวายเนองจากรบประทานยอทงสองรายนนเปนเพราะมภาวะ

การท�างานของไตบกพรอง(renalinsufficiency)อยแลวซงเมอไดตรวจสอบโดยผเชยวชาญแลวพบ

วายอไมไดเปนสาเหตท�าใหไตวายเพราะยอมโปแตสเซยมสงเชนเดยวกบผลไมชนดหนงทขอควรระวง

ในผปวยโรคไตและหวใจทมการเตนของหวใจผดจงหวะ

ในชวงทน�าลกยอก�าลงโดงดงรศ.ดร.นพมาศสนทรเจรญนนทคณะเภสชศาสตรมหาวทยาลย

มหดล ไดศกษาพบวา น�าลกยอทไดจากการตมชวยเพมภมคมกนใหแกรางกาย ในทองตลาดมทง

ผลตภณฑน�ายอตมและน�ายอหมก(ซงการหมกจะกลบรสชาตทไมดของยอ)จ�าหนายแตประชาชนก

สามารถปรงอาหารจากยอไดดวยตนเองเชนสมต�ายอซงเปนเมนทไมสญเสยคณคาทางอาหารมวธ

ท�าเชนเดยวกบสมต�าเพยงแตเปลยนจากมะละกอมาเปนลกยอ

อกต�ารบหนงคอลกยอกวนเปนการถนอมอาหารซงสามารถท�าเกบเอาไวรบประทานไดนาน

วธท�ายอกวน คอ น�าลกยอแก (ลกยอทเปลยนจากสเหลองเปนขาว) มาสบเปนเสนๆ คลายกบสบ

มะละกอท�าสมต�า ทงแกนและเมลดทอยขางในกสบใหละเอยด จากนนกวนกบน�าตาลโดยใชไฟออน

อาจเตมเกลอเลกนอยปรมาณของน�าตาลและเกลอใหใสตามความชอบแตผปวยเบาหวานตองระวง

เรองน�าตาลหลงจากกวนจนงวดแลวยกลงจากเตาทงไวใหเยนจากนนแบงปนเปนกอนเลกๆประมาณ

ปลายนวกอยแลวน�าไปตากแดดใหแหงเกบใสขวดโหลไวรบประทานวนละ2เมด

อยางไรกตามเนองจากยอเปนสมนไพรทมคณสมบตคอนขางรอนผทมธรรมชาตเปนคนธาตรอน

สงเกตไดจากมอาการรอนในบอยๆคอแหงกระหายน�า(ทงทดมน�ามาก)ขรอนเหงอออกงายและมาก

ผวเปนผนแดงหรออกเสบไดงาย ไมควรรบประทานยอมากควรงดการรบประทานยอโดยเฉพาะเวลาม


อาการทเกดจากความรอนก�าเรบหรอในยามทอากาศรอนเพราะอาจท�าใหรางกายรอนมากเกนไป

นอกจากนสตรมครรภและผหญงทอยในระหวางมประจ�าเดอนไมควรรบประทานยอสกเพราะ

อาจท�าใหแทงบตร หรอประจ�าเดอนมามากเกนไปได แตในกรณทปวดประจ�าเดอนใหรบประทานยอ

สกหรอเมอมอาการคลนไสอาเจยนในหญงตงครรภสามารถใชผลยอดบฝาน1-2แวนชงน�ารอนดมได

มะขามปอม

ผลไมกลมๆ อดมคณคาชอพฤกษศาสตร : PhyllanthusemblicaL.

วงศ : EUPHORBIACEAE

ชออน :ก�าทวดกนโตด

มะขามปอมเปนผลไมรปกลมๆทมคณประโยชนครอบคลมทกมตเกยวกบสขภาพตงแตการสรางเสรมสขภาพปองกนโรค(คอสรางและกระตนภมคมกน)รกษาเยยวยาความเจบปวยและฟนฟสขภาพไปจนถงประโยชนในดานความงาม

ในคมภรแพทยแผนไทยมต�ารบตรผลาซงประกอบดวยมะขามปอมสมอไทยสมอพเภกมสรรพคณเปนยาบ�ารงธาตโดยเฉพาะในหนารอนเปนสมนไพรทชาวบานและหมอยาใชกนอยางแพรหลายหมอพนบานกลาววามะขามปอมมหลายรสในทางการแพทยแผนไทยกลาวไววารสยาบงบอกสรรพคณสมนไพรชนดใดทมรสหลายรสเทากบวาไดหลอมรวมสรรพคณตางๆจากรสทมมาอยใน

ตวมน


ปจจบนเราจะเหนผลตภณฑแปรรปจากมะขามปอม เชนมะขามปอมแชอมและส�านกงาน

คณะกรรมการอาหารและยาไดอนญาตใหขนทะเบยนชาชงมะขามปอมตรผลาในรปชาชงน�าแคปซล

และเมด เปนอาหาร ในแงของการปองกนโรคหากคนเรามภมตานทานดกเหมอนมปอมปราการไว

ปองกนการรกรานและโจมตของขาศกมะขามปอมกมสรรพคณเดนในขอนหมอยาพนบานจงบอกวา

คนทรบประทานมะขามปอมเปนประจ�า จะไมเจบปวยงาย ไมคอยเปนหวดสายตาไมพรามว ผมไม

หงอกหรอรวงกอนวย

ปจจบนมงานศกษาวจยพบวามะขามปอมมวตามนซสงมาก ทส�าคญเปนวตามนซททนตอ

ความรอนไดด ซงนาจะอธบายไดวา เพราะเหตใดยาบ�ารงและยาอายวฒนะตามต�ารบอายรเวทซงม

มะขามปอมเปนสวนผสมแมจะใชเวลาเคยวนานหลายวนกยงมสรรพคณในทางบ�ารงรางกายปองกน

และบรรเทาอาการหวดและโรคในระบบทางเดนหายใจซงตามความรโภชนาการสมยใหมอธบายวา

วตามนซมประสทธภาพในการปองกนและบรรเทาหวดไดมงานวจยในอนเดยพบวาในชวงอากาศหนาว

เดกทดมน�ามะขามปอมตมทกวนเปนหวดนอยกวาเดกทไมไดดม

นอกจากปองกนหวดแลว ยงมงานวจยพบวา มะขามปอมมฤทธปกปองตบไมใหถกท�าลาย

โดยสารพษ ปองกนการเกดแผลในกระเพาะอาหาร และชวยลดโคเลสเตอรอลซงเปนไขมนทเปน

อนตรายตอรางกาย เทากบวามะขามปอมมสวนชวยปองกนกลามเนอหวใจขาดเลอดได เพราะ

โคเลสเตอรอลเปนตวการส�าคญทท�าใหเลอดไปเลยงกลามเนอหวใจไดนอยลงมะขามปอมมสวนชวย

ตานการกลายพนธของเซลล(ซงอาจกลายเปนเซลลมะเรงได)

สวนตรผลานนกมงานวจยมากมายเกยวกบฤทธตานอนมลอสระลดการอกเสบและตานมะเรง

ปรบระบบสมดลล�าไสขบพษและฟนฟเซลลผลตภณฑตรผลาทจ�าหนายในทองตลาดนนมสดสวนของ

มะขามปอมสมอไทยสมอพเภกทแตกตางกนไปไมแนวาจะเปน1:1:1ตามทระบไวในคมภรดงเดม


เสมอไปถาเปนเชนนนเภสชกรควรจะตองสอบถามผผลตวาการใชในสดสวนทตางไปจากองคความร

ดงเดมนนเปนเพราะเหตใดมงานวจยรองรบหรอไมในสทธบตรตรผลาบางต�ารบกมการปรบสดสวน

ของวตถดบเชนต�ารบทเปนยาระบายเพอใชในโรคล�าไสแปรปรวน(IrritableBowelSyndrome:

IBS)ใชมะขามปอม:สมอไทย:สมอพเภกในสดสวน3:2:1ดงนนการใชตรผลาในต�ารบขางตนเพอ

ปรบสมดลล�าไสอาจตองหยดใชบาง เนองจากสมอไทย สมอพเภกมรสคอนขางฝาด เนองจากมสาร

แทนนนในปรมาณสงการรบประทานตอเนองเปนระยะเวลานานอาจท�าใหทองผกได

มะรม

ครบถวนสารอาหาร ตานความดนสงชอพฤกษศาสตร:MoringaoleiferaLam.

วงศ:MORINGACEAE

ชออน:ผกอฮมผกอฮมผกเนอไกมะคอนกอมกาแนงเดง

ในบรรดาตนไมทคนไทยในอดตนยมปลกไวใกลบาน ซงมกใชเปนทงพชผกสวนครวรวกนได

และเปนยาจะตองมมะรมรวมอยดวยอยางแนนอน

ในแงทเปนอาหาร มะรมสามารถน�ามาปรงหรอกนไดตงแตยอด ใบออน ชอดอก และฝก

น�ามาลวกหรอตมใหสกจมกบน�าพรกปลาราน�าพรกแจวบองหรอกนแกลมกบลาบกอยแจวหรอ

ใชยอดออนชอดอกท�าแกงสมหรอแกงออมหรอน�าไปดองกอรอยไมแพกน


มะรมเปนทโดงดงในหมประชาชนจากหนงสอตนไมเพอชวตมการกลาวถงคณคาทางอาหาร

ทมากมายของมะรมจนมการศกษาวจยประโยชนทางยาของมะรมอยางกวางขวางโดยเฉพาะการลด

ความเสยงของการเกดโรคหวใจและหลอดเลอด มการศกษาของคณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาล

พบวามะรมมฤทธตานอนมลอสระลดการเกดไขมนชนดไมดหรอLDL(LowDensityLipoprotein)

ลดโอกาสเกดโคเลสเตอรอลเกาะทผนงหลอดเลอดถง50%

มการศกษาในกระตายเปนเวลา120วนโดยแบงกระตายออกเปน2กลมกลมแรกใหกนฝก

มะรมวนละ 200 กรม/น�าหนกตว กลมทสองกนยาโลวาสแตตน (lovastatin) ในขนาดวนละ 6

มลลกรม/น�าหนกตว ผลการศกษาพบวา การลดลงของโคเลสเตอรอลและไตรกลเซอไรดในกระตาย

ทงสองกลมไมแตกตางกน ซงกหมายความวาฝกมะรมชวยลดโคเลสเตอรอลไดเทยบเทากบยาแผน

ปจจบนนอกจากนยงมประเดนทนาสนใจจากการวจยนคอในกลมกระตายทกนมะรมพบวามการ

ขบไขมนออกมาทางอจจาระเพมมากขนซงนกวจยไดสรปวาการกนมะรมมผลลดไขมนในรางกายแต

มองในอกแงหนงถาการกนมะรมมผลท�าใหมการขบไขมนออกมาทางอจจาระมากขนกแสดงวาไขมนท

กนเขาไปไมถกดดซมในรางกายซงไมแนวาจะเปนผลดเสมอไปเพราะปกตคนเราตองการไขมนในการ

ใชเปนพลงงานและท�าใหรางกายท�างานไดปกตประมาณวนละ15-30%ของความตองการพลงงาน

ตอวน

หากไมมการดดซมไขมนในทางเดนอาหาร นอกจากรางกายจะขาดไขมนแลว อาจจะขาด

วตามนทละลายในไขมนไดดวยเพราะฉะนนการใชมะรมเพอลดความอวนรวมทงใชรกษามะเรงอยาง

ทเปนกระแสแรงมากในชวงทผานมาจงควรค�านงถงผลดผลเสยใหรอบคอบ

ขอควรระวงอกประการหนงคอมะรมนนเปนสมนไพรฤทธรอนจงควรใชดวยความระมดระวง

เพราะอาจท�าใหธาตไฟก�าเรบไดโดยเฉพาะคนทมธาตไฟเปนเจาเรอนหรอผทมอาการของธาตไฟก�าเรบ


ขาว ใครๆ กรวาส�าคญ

ชอพฤกษศาสตร : OryzasativaL.

วงศ : POACEAE

ในขณะทคนไทยสวนใหญนยมบรโภคขาวขดขาวแตปจจบนมคนจ�านวนมากขนเรอยๆทหน

มากนขาวกลองเพราะทงประสบการณขอมลและการวจยยนยนวาขาวกลองหรอขาวซอมมอมคณคา

ทางโภชนาการชนดทขาวขาวไมอาจเทยบไดเลย

การกนขาวกลองจะท�าใหเราไดรบวตามนโปรตนและเกลอแรตางๆมากกวา20ชนดใน

ขณะทขาวขาวซงสเอาร�าออกไปแลวจะใหเฉพาะคารโบไฮเดรตแตขาดสารอาหารอนๆทตดออกไป

กบร�าขาวดวยเหตนคนไทยสมยกอนจงไมคอยมปญหาเรองเหนบชาเนองจากไดรบวตามนบทมอยใน

ขาวกลองนอกจากสารอาหารตางๆทกลาวแลวขาวกลองยงมโปรตนมากกวาขาวทถกขดจนขาวถง

20-30%และมแปง(คารโบไฮเดรต)นอยกวา

นอกจากขาวกลองแลวในระยะหลงยงมผลตภณฑจากขาวทเปนทนยมอก2ชนดคอน�ามน

ร�าขาวและขาวกลองงอกน�ามนร�าขาวนนม2ชนดคอชนดทใชปรงอาหารกบชนดทบรรจแคปซล

น�ามนร�าขาวมสดสวนของกรดไขมนใกลเคยงกบทองคการอนามยโลกแนะน�า และมสารตานอนมล

อสระทชอวาแกมมาออรซานอล(GammaOryzanol)ซงไมพบในน�ามนพชชนดอน


แกมมาออรซานอลมประโยชนหลากหลาย เชน มคณสมบตในการตานอนมลอสระสงกวา

วตามนอถง6เทานอกจากออรซานอลแลวน�ามนร�าขาวยงมสารในกลมวตามนอไดแกโทโคฟรอล

หรอวตามนอ และโทโคไตรอนอล ซงมโครงสรางคลายวตามนอ สารทงสองชนดมฤทธตานอนมล

อสระดงนนจงมค�าแนะน�าใหบรโภคน�ามนร�าขาวเพอบ�ารงรางกายและชะลอความชราอยางไรกตาม

พงระลกไววาน�ามนร�าขาวนนใหพลงงาน9กโลแคลอร/กรมดงนนจงควรตระหนกวาการบรโภค

น�ามนร�าขาวโดยตรงโดยไมใชปรงอาหาร แมจะไดรบสารอาหารทมประโยชน แตกอาจเปนโทษได

เชนกน

ส�าหรบขาวกลองงอกมหาวทยาลยเกษตรศาสตรไดศกษาวจยพบวาการบรโภคขาวกลองจะ

ใหประโยชนสงสดหากน�ามาแชน�าท�าใหงอกเสยกอนเพราะขาวกลองงอกมสารอาหารจ�านวนมากโดย

เฉพาะGABA(GammaAminoButyricAcid)ทเพมขนสารGABAนเปนกรดอะมโนชนดหนงท

ผลตจากกระบวนการdecarboxylationของกรดกลตามกกรดชนดนมบทบาทส�าคญในการเปนสาร

สอประสาทในระบบประสาทสวนกลางมการใชGABAในการรกษาโรคเกยวกบระบบประสาทหลาย

โรคเชนโรควตกกงวลนอนไมหลบโรคลมชกและยงมคณสมบตในการลดความดนโลหตอกดวย

นอกจากจะไดประโยชนจากปรมาณGABAทสงขนแลวขาวกลองงอกยงมเนอสมผสทออน

นมรบประทานไดงายขาวกลองทสามารถน�ามาแชน�าใหงอกไดนนควรเปนขาวกลองทผานการกะเทาะ

เปลอกมาไมเกน2สปดาห


กระเทยม พลงเผาผลาญ ปราการปองโรคภย

ชอพฤกษศาสตร : AlliumsativumL.

วงศ : ALLIACEAE

ชออน : กระเทยมขาวหอมขาวกระเทยมจนเทยมหวเทยมหอมเทยม

กระเทยมเปนเครองเทศทคนไทยคนเคยเปนอยางดกระเทยมมรสเผดรอนรบประทานไดทงสดและตากแหงหรอน�าไปดองเปนสวนผสมทส�าคญของน�าจมและอาหารสดพรกแกงหลายชนดใสกระเทยมเปนสวนประกอบเชนแกงเผดแกงเขยวหวานและย�าตางๆ สารส�าคญทท�าใหกระเทยมมกลนหอมฉนเผดรอนคอเอนไซมอลลเนส(Allinase)ทเปลยนสารอนทรยก�ามะถนอลลอน(Alliin)ใหเปนน�ามนหอมระเหยอลลซน(Allicin)ซงเปนสารกลมซลเฟอรการใชกระเทยมในการดแลสขภาพท�าไดหลายวธเชนกนกระเทยมสดแตอาจระคายเคองตอกระเพาะอาหารจงควรรบประทานพรอมกบอาหารโดยเฉพาะอาหารโปรตน คนทไมชอบกลนกระเทยม หรอไมไดกนกระเทยมทกวนอาจกนแคปซลกระเทยมเปนอาหารเสรมโดยเลอกบรษทผผลตกระเทยมทเชอถอไดและ

ควรดใหแนใจวามฉลากระบสารตางๆในผลตภณฑนนดวย

ผลตภณฑส�าเรจรปของกระเทยมควรมการระบสารส�าคญเพราะปรมาณสารส�าคญจะมความสมพนธกบขนาดการรบประทานการใชเพอปองกนโรคหวใจและหลอดเลอดจะใชเทากบหวกระเทยมสด4กรมหรอ600-1200มก.ของกระเทยมแก(agedgarlic)หรอ2-5มก.ของน�ามนกระเทยม(garlicoil)ผลตภณฑเสรมอาหารจากกระเทยมควรผลตโดยวธทไมท�าลายสารธรรมชาตของมนจง

จะไดประโยชนเทยบเทากระเทยมสด


จากรายงานทางการแพทย มการทดลองในสตวพบวา สารธรรมชาตในหมามยท�าให

สมรรถภาพทางเพศดขน เพมความถในการผสมพนธไดเปนสบเทา รวมทงยดระยะเวลาในการมเพศ

สมพนธท�าใหชะลออาการหลงเรวไดและเพมปรมาณฮอรโมนเพศ

ในปพ.ศ.2550นกวจยชาวอนเดยชอK.K.Shuklaไดท�าการวจยในผชายอนเดย75คน

ซงประสบปญหามบตรยากเนองจากความเครยดพบวาหลงจากใหกนเมลดหมามยในปรมาณ5กรม

ตอวนนาน3เดอนระดบความเครยดลดลงและคณภาพปรมาณของน�าเชออสจเพมขนจากการวจย

พบวาเมลดหมามยมสารแอลโดปา(L-Dopa)ซงเปนสารตงตนในการสงเคราะหโดพามน(Dopamine)

หรอสารทมอทธพลสงตอระบบสบพนธ ทงยงเปนสารสอประสาทซงใชในการรกษาโรคพารกนสนอก

ดวยแตตองใชในรปแบบของการผานวธการ“สกด”มาเปน“ยาเมด”เพราะรางกายไมสามารถได

รบสารในรปเมลดแปรรปหรอสดได

ปจจบนมกาแฟผสมหมามยจ�าหนายซงตองมการผลตอยางระมดระวงกลาวคอการแปรรป

หมามยตองควเมลดหมามยใหสกหากไมสกจะเกดสารพษบางอยางทท�าใหเกดอาการประสาทหลอน

ไดเพราะในเมลดหมามยมสารL-Dopaซงอาจท�าใหสารสอประสาทเกดความไมสมดลไดนอกจาก

นผปวยบางกลมไมควรทานเมลดหมามยเชนผปวยความดนโลหตสงผทตองใชยาทางจตเวชรวมทง

เดกและหญงตงครรภ

ปรมาณทแนะน�าใหใชส�าหรบคนทวไปคอ กนวนละประมาณ 3 เมลดจะท�าใหสดชน

กระปรกระเปราแตหากมปญหามบตรยากหรอปญหาสมรรถภาพทางเพศแนะน�าใหกนวนละ5กรม

หรอ25เมลดไมเกน3 เดอนเมลดหมามยรบประทานไดหลายวธคอบดเปนผงแลวกนผสมกบ

กาแฟหรอชากไมเสยรสชาตแตอยางใดหรอชงกนกบน�ารอนเปลาๆจะมรสเปรยวนดๆมนหนอยๆ

หรอกนเมลดทนงกบขาวเหนยวหรอเคยวเมลดทควแลวกได


รางจด ลางพษแบบไทยๆ

ชอพฤกษศาสตร : ThumbergialaurifoliaLindl.

วงศ : ACANTHACEAE

ชออน : ก�าลงชางเผอกขอบชะนางเครอเขาเขยว

แนวทางการดแลสขภาพแบบทางเลอกอยางหนงซงเปนทนยมกนมากในชวงหลายปทผานมาเหนจะเปน“การลางพษ”หรอ“ดทอกซ”ซงมหลากหลายวธตงแตการสวนทวารดวยกาแฟการอดอาหารดมน�าผกผลไมหรอรบประทานผกผลไมชนดเดยวในระยะเวลาสนๆอยางไรกตามมผตงค�าถามวาวธการเหลานสามารถจะขบหรอลางสารพษทตกคางหรอสะสมอยในรางกายไดจรงหรอแตทแนๆหากพดถงการ“ลางพษ”ในความหมายของสารพษทเปนอนตรายตอรางกายอยางเฉยบพลนเมองไทยเรามการใชสมนไพรเดนทใช“ลาง(สาร)พษ”ในลกษณะดงกลาวคอรางจด

มตวอยางการใชรางจดแกพษซงเคยเปนขาวครกโครมในหนาหนงสอพมพเมอ3ปทแลวคอมผปวย4รายไดรบพษหลงจากกนไขแมงดาทะเลจนตองน�าสงโรงพยาบาลชมพรเขตอดมศกดแพทยไดอนญาตใหญาตของผปวยใชน�าคนรางจดกบผปวย 2 รายทอยในหองไอซยกอนหลงจากกรอกน�าคนรางจดทางสายยาง40นาทผปวยเรมรสกตวและอาการดขนเปนล�าดบจากนนแพทยไดทดลอง

กบผปวยอก2รายปรากฏวาทกรายรอดชวตมาได

นอกจากแกพษจากไขแมงดาทะเลแลว รางจดยงมสวนชวยแกพษจากยาปราบศตรพช ทเรยก

วาพาราควอตไดนอกจากนยงมการวจยหลายชนทแสดงใหเหนวารางจดสามารถตานพษของยาฆา


แมลงไดเชนงานวจยของคณะแพทยศาสตรมหาวทยาลยเชยงใหมเรอง“การทดลองใชรางจดแกพษ

ยาฆาแมลง”พบวารางจด“สามารถลดอตราตายของสตวทดลองอยางมนยส�าคญทางสถต”หรอการ

วจยของโรงพยาบาลบางกระทมจ.พษณโลกและโรงพยาบาลสมเดจพระยพราชเดชอดมจ.อบลราชธาน

ทไดศกษาวจยฤทธของรางจดเปรยบเทยบกบเตยหอมในการแกพษของสารก�าจดศตรพชซงยบยงการ

ท�างานของเอนไซมทท�าหนาทเปลยนสารสอประสาทซงจะสงผลใหเกดการคงของสารสอประสาทใน

สมองและท�าใหหวใจเตนชาลงผลปรากฏวาสมนไพรทงสองชนดท�าใหระดบของเอนไซมทท�าหนาท

เปลยนสารสอประสาทเพมขนหรออกนยหนงคอสามารถท�าใหพษของสารก�าจดศตรพชลดลงโดยท

ผปวยทไดรบรางจดจะมคาเอนไซมสงกวาผปวยทไดรบเตยหอมฤทธและสรรพคณแกพษยาฆาแมลง

ของรางจดท�าใหมผรกสขภาพใชรางจดต�าหรอใชชาชงรางจดผสมน�าส�าหรบแชผกโดยเชอวาจะชวย

ลดปรมาณของสารพษในยาฆาแมลงหรอยาฆาหญาทตดมากบผกได

อยางไรกตาม ผเขยนเคยใหนกศกษาฝกงานทดลองเอาน�ารางจดมาแชผก ปรากฏวายาฆา

แมลงทอยในผกไมไดลดลงเมอสอบถามจากนกวชาการหลายทานกไดความคดเหนทตรงกนวารางจด

จะยบยงพษของยาฆาแมลงไดคงตองใชวธการรบประทานเทานนเพราะจากงานวจยทงหมดทกลาว

มารางจดมฤทธในการแกพษโดยผานระบบการท�างานของรางกายเปนส�าคญ

สวนการใชรางจดเพอลดปรมาณยาฆาแมลงในเลอดสามารถท�าไดเปนชวงเวลาสนๆเชน3-5

วนตอเดอนในกรณทมขอบงชอนๆทตองใชตดตอกนนานๆควรมการตรวจตดตามเปนระยะเนองจาก

รางจดเปนยาเยน(ถงแมจะไมเยนมาก)แตหากรบประทานตดตอกนเปนระยะเวลานานโดยเฉพาะใน

ผทมรางกายเยน อาจท�าใหเกดอาการชา หรอความดนโลหตต�าลงได หากมอาการดงกลาวกใหหยด

รบประทานรางจดสก1-2สปดาหอาการกจะดขนเอง


ขง มหาโอสถ

ชอพฤกษศาสตร : ZingiberofficinaleRoscoe.


ชออน : ขงแกลงขงแดงขงเผอก

ขงเปนพชทคนทวโลกรจกมานมนานวา เปนทงเครองเทศส�าหรบปรงอาหารและเปนยา

สมนไพรมากคณคาคนไทยเองใชขงในการปรงอาหารหลายชนดซงท�าใหอาหารเหลานนมประโยชน

ทางยาไปดวยเชนแมทใหนมลกจะรบประทานไกผดขงปลานงบวยใสขงเพอกระตนการหลงน�านม

และชวยยอยอาหารแมแตขนมบางอยางกใสขงลงไปเพอชรสชาตและชวยใหของหวานนนยอยงายขน

เชนตมไขหวานใสขงถวเขยวหรอมนตมน�าตาลใสขงนอกจากนขงยงสามารถน�ามาแปรรปเพอใหเกบ

ไวรบประทานไดนานขนเชนขงดองขงแชอม

สรรพคณของขงในต�ารายาไทยกลาววาขงมรสเผดรอนและหวานใชขบลมแกจกเสยดบ�ารง

ธาต(เพมความรอนในรางกาย)แกคลนเหยนอาเจยนปจจบนส�านกงานคณะกรรมการอาหารและยา

(อย.) ไดอนญาตใหมการผลตยาแคปซลขง และเปนยาทอยในบญชยาหลกแหงชาตดวย โดยระบ

สรรพคณแกทองอดทองเฟอและแกคลนไสอาเจยน

สวนในต�ารายาของเยอรมนทชอCommissionEซงรวบรวมขอมลเกยวกบสมนไพรไวมาก

ทสดและไดรบการเชอถอและยอมรบมากทสดเลมหนงของโลก ระบวาขงชวยลดอาการแนนและจก


เสยดชวยกระตนการหลงกรดและน�าด(น�าดชวยยอยอาหารจ�าพวกไขมน)ท�าใหอาหารยอยงายและ

เรวขนทงยงชวยใหรบประทานอาหารไดมากขน

ขงเปนสมนไพรทสามารถน�ามาปรงเปนอาหารและเครองดมสขภาพทงายๆเชนชาชงขงหรอ

ขงตมขงทมสรรพคณดจะตองเปนขงแกอาย9-12เดอนมอใดททานอาหารปรมาณมากๆแลวรสก

แนนอดอดกชงชาขงหรอตมน�าขงดมชวยยอยอาหารหรอดมน�าขงเพอเพมความอบอนใหแกรางกาย

ในหนาหนาว มการศกษาในประเทศญปนพบวา เมอน�าขงแกมาตมเคยว จะมสรรพคณเชนเดยวกบ

วคซนปองกนหวด


1.ยกตวอยางสมนไพรทใชเปนอาหารทตองระวงการใชในหญงตงครรภ

2.ยกตวอยางสมนไพรทสามารถน�ามาปรงเพอดแลสขภาพในผปวยโรคเรอรง



1.NaturalStandard.AnauthorityonIntegrativemedicine.Availablefrom:https://natu-

ralmedicines.therapeuticresearch.com/

2.พรอมจตศรลมพ,สมภพประธานธรารกษ,อบลวรรณบญเปลง,นฤทยเชอนาค.คณคาผกพนบาน

เพอสขภาพของคนไทย.กรงเทพฯ:หจก.สามลดาจ�ากด;2552.

3.ภญ.ผกากรองขวญขาว.พชใกลตวรวบรวมจากบทความในอภยภเบศรสาร.กรงเทพฯ:ปรมตถการ

พมพ;2555.

4.ภญ.ดร.สภาภรณปตพร.สมนไพรเพอชวตพชตโรคภย.กรงเทพฯ:ปรมตถการพมพ;2555.

5.ส�านกงานขอมลสมนไพร(Medplant).Availablefrom:http://www.medplant.mahidol.ac.th/

index.asp


เพชรสงฆาตCissusquadrangularisL.

รกษไทย ใชยาไทยภก.พนตชนสรอยรพ.วงน�าเยน

“ปจจบนไดมการคดเลอกสมนไพรกลมหนงทเรยกวา สมนไพรใน

งานสาธารณสขมลฐาน ซงมการศกษาทางวทยาศาสตรวามประสทธผลใน

การใช มความปลอดภย และสามารถสงเสรมใหมการพงตนเองได จ�านวน

61 รายการ เพอสงเสรมใหประชาชนน�าสมนไพรเหลานไปใชในชวตประจ�า

วน และสามารถพงตนเองดานสาธารณสขได”


คนไทยเปนชนชาตทมเอกลกษณในหลายๆดานเชนภาษาวฒนธรรมประเพณอาหารและ

ยาเองกเปนหนงในนนเพราะประเทศไทยมทรพยากรธรรมชาตอยางอดมสมบรณมความหลากหลาย

ทางชวภาพร�ารวยดวยพนธพชตางๆทเปนทงอาหารและสมนไพรและเปนดนแดนทมภมประเทศท

เหมาะสมมความสมพนธตดตอคาขายกบนานาประเทศท�าใหเกดการแลกเปลยนองคความรตลอด

จนตวยาและพชพนธสมนไพรตางๆประกอบกบความเปนนกคดนกพฒนาบรรพบรษของเราจงมการ

ผสมผสานองคความรดานการดแลสขภาพ จนท�าใหประเทศไทยมความหลากหลายของยาสมนไพร

มากทสดประเทศหนงในโลก

ยาไทยนนมมากมายหลายอยางตงแตยาทใชกน

โดยทหาจากรอบๆบานทมกจะเรยกวายากลางบานไป

จนถงยาทมการใชในราชส�านกทเรยกวายาหลวงนอกจาก

นยงมการแบงชนดของยาออกเปนประเภทตางๆเชนยา

หอมยาลมยาเลอดยาธาตในบทความนจะขอกลาวถง

การใชยาตางๆ พอสงเขปเพอใหผอานเขาใจลกษณะของ

ยาสมนไพรประเภทตางๆมากขน

ยากลางบานสวนใหญจะเปนยาทใชในการรกษา

โรคงายๆไมซบซอนมากเปนยาทหาไดงายในทองถนบาง

ครงอาจจะเปนยาทหมอพนบาน หมอราษฎร หรอหมอเชลยศกด น�ามาใชในการดแลรกษาคนไขใน

โรคตางๆทอาจจะมความซบซอนมากขนเชนโรคสตรไขทบระดโดยใชสมนไพรทองถนและไมได

ถกน�าไปบนทกในต�ารบหรอพระคมภรหลวงตวอยางของยากลางบานเชน

ต�ารบท 1 ยาแกไฟไหมน�ารอนลวกใบตนวานหางจระเข คนน�าเอาเมอกวานหางจระเขทา

บรเวณแผล


ต�ารบท 2 ยาแกไฟไหมน�ารอนลวก ใหน�าใบชาจนมาแชน�าเยนใหคลายตว แลวน�าไปพอก

บรเวณแผลทงไวสกครแลวเปลยนใหมท�าใหลดอาการปวดแสบรอนได

ต�ารบท 3ทานใหเอาใบเสลดพงพอน1ก�ามอมาลางใหสะอาดต�าใหพอแหลกผสมกบน�า

ซาวขาวหรอเหลาโรงน�ามาพอกบรเวณทเปนฝหรอถกแมลงสตวกดตอยท�าใหลดบวมได

ต�ารบท 4ยาแกปวดทองทองขนทองเฟอเอาหวขงแกๆน�ามาตมน�าใหขนดมชวยขบลม

แกปวดทอง

ต�ารบยาทยกตวอยางมาขางตนเปนต�ารบทใชในการรกษาโรคเลกนอยๆใชสมนไพรนอยชนด

หรอเพยงชนดเดยวและวธการใชไมยงยากซบซอนอยางไรกตามยงมต�ารบยากลางบานทใชส�าหรบ

โรคทมอาการรนแรงเชนโรคสตรทอยไฟไมไดไขทบระดซงในการแพทยแผนไทยเชอวาโรคเหลาน

เปนโรคทคอนขางซบซอนและอาจมอาการรนแรงไดหากไมไดรบการรกษาทถกตองตวอยางยาส�าหรบ

โรคกลมนเชน

ต�ารบท 5ยาแกสตรโรคเลอดตขนใหเอาพรกไทยลอน1ขง1ดปล1ตวอยางทงสามเอา

อยางละ1บาทเทากนใบมะค�าไกหนก3บาทตวยาทงหมดเอาบดใหละเอยดละลายกบเหลาโรง

รบประทานครงละ1ชอนกาแฟแกอาการเลอดตขนหลงจากคลอดบตร

ต�ารบท 6ยาแกไขทบระดทานใหเอาตนลกใตใบ7ตนเอาทงรากลางใหสะอาดหวหอม

โทน1หวตมน�า3สวนใหเหลอหนงสวนรบประทานครงละ1ถวยชามสรรพคณในการแกไขทบ

ระดและระดทบไข

ต�ารบท 7ยาแกอาการเพอคลงเพราะเลอดท�ารากหญาไทร1ก�ามอขงสด7แงงพรกไทยลอน


7เมดหวกระเทยม2กลบตวยาทง4ต�าใหละเอยดคนเอาเฉพาะน�ายาใชรบประทานแกอาการ

เลอดท�าเมอคลอดลกแลวใหชะงด

ยาอกกลมหนงเปนยาทมการใชในราชส�านกหรอทเรยกวายาหลวงต�ารา

ทถอวาเปนต�ารายาหลวงเชนต�าราโอสถพระนารายณซงรวบรวมยาต�าราหลวง

และยาทมชอเสยงในสมยสมเดจพระนารายณมหาราชหรอใกลเคยงโดยมแพทย

หลวงผถวายต�ารบยาซงเปนทงหมอไทยหมอจน หมอแขกและหมอฝรง จงเปน

ต�ารายาททรงคณคาอยางยง อกต�าราหนงทนาสนใจ คอ ต�าราพระโอสถ ครง

รชกาลท2ซงเดมเปนต�ารา2เลมคอต�าราโรงพระโอสถ1เลมและต�าราพระ

โอสถอก1เลมซงรชกาลท2ทรงโปรดเกลาใหรวบรวมขนเนองจากทรงเหนวา

ต�าราในโรงพระโอสถนนบกพรอง จงทรงมพระกรณาโปรดเกลาใหมการสบถามต�าราจากทตางๆ วา

ใครมต�ารายาด ขอใหจดต�ารายาและสรรพคณนนมาถวายเพอจะไดตรวจสอบเปนต�าราไวในโรงพระ

โอสถ

ตวอยางยาในต�าราโอสถพระนารายณและต�าราพระโอสถครงรชกาลท2เชน

ยาองคบพระเสน

เทยนด�า1สวนเกลอ1สวนอบเชย2สวนไพล4สวนใบพลบพลง8สวนใบมะขาม16

สวนต�าคลการ(คลกเคลาใหเขากน)หอผานงขนใหรอนองคบพระเสนอนพรธใหหยอนแล

ยาทาพระเสน

ยาทาพระเสนใหเอาพรกไทยขากระชายหอมกระเทยมมหาหงคยาด�าสงละสวนตะไคร

หอมใบขเหลกใบตองแตกใบมะขามใบเลยนสงละ4สวนใบมะค�าไก16สวนน�าสราหรอน�าสม

สายชกไดเปนกระสายทาแกพระเสนพรธ


ยาก�าลงราชสห เอาผลจนทนดอกจนทนกระวานกานพลเลอดแรดสงละสวนโกฐสอโกฐเขมาโกฐเชยงโกฐจฬาล�าภาโกฐหวบว เทยนด�า เทยนแดง เทยนขาว เทยนขาวเปลอก เทยนตาตกแตนสงละ2สวนเจตมลเพลงสะคานดปลขงแหงรากชะพลดอกพกลดอกบนนาคสารภเกสรบวหลวงดอกมะลดอกจ�าปาดอกกระดงงาดอกค�ากฤษณากะลมพกชะลดขอนดอกอบเชยจนทนทง2สงละ4สวนฝางเสน9สวนตมกนบ�ารงโลหตใหงามบรบรณ

นอกจากยาทมการบนทกแลว กมยาสมนไพรบางประเภทซงเปนทรจกกนดและใชกนอยางแพรหลายเชนยาธาตยาหอมยาสตรซงในทนขอกลาวถงพอสงเขปดงน ยาธาตเปนยาทใชในการบ�ารงธาต(ธาตไฟ)ชวยท�าใหการยอยอาหารเปนปกตเชนยาธาตบรรจบยาธาตอบเชยยาประเภทนจะประกอบดวยสมนไพรทมฤทธคอนขางรอนเพอชวยในการบ�ารงไฟธาตและขบลมทแนนอยในทางเดนอาหาร

ยาหอมเปนยาสมนไพรทมกลนหอมชวยในเรองการไหลเวยนของธาตลมโดยเฉพาะทเรยกวาลมกองละเอยดยาหอมมกจะมสวนประกอบทส�าคญ3สวนไดแก 1.สมนไพรทมกลนหอมมรสสขมเชนเกสรดอกไมโกฐเทยนชะลดอบเชยชะมดเชด 2.สมนไพรทมสรรพคณในการปรบธาตเชนเบญจกลตรผลา 3.สมนไพรทมสรรพคณตามทตองการในต�ารบหรอสมนไพรทออกฤทธหลก ตวอยาง เชนยาหอมทพยโอสถเปนยาหอมทใชในการแกลมวงเวยนแกสวงสวายยาหอมเทพจตรแกลมกองละเอยดท�าดวงจตใหชมชน

ยาสตร เปนยาสมนไพรทใชในกลมอาการของโรคสตรยาทนยมอยในทองตลาดจะเปนยาทใชในการบ�ารงเลอดชวยใหประจ�าเดอนมาสม�าเสมอ สวนใหญจะมสวนประกอบของสมนไพรทมรส

รอนและมเหลาโรงเปนกระสาย


ปจจบนไดมการคดเลอกสมนไพรกลมหนงทเรยกวาสมนไพรในงานสาธารณสขมลฐานซง

มการศกษาทางวทยาศาสตรวามประสทธผลในการใชมความปลอดภยและสามารถสงเสรมใหมการ

พงตนเองได จ�านวน 61 รายการ เพอสงเสรมใหประชาชนน�าสมนไพรเหลานไปใชในชวตประจ�าวน

และสามารถพงตนเองดานสาธารณสขได โดยแบงสมนไพรทใชตามกลมโรคตางๆ เชน กลมโรคทาง

เดนอาหาร กลมโรคทางเดนหายใจ กลมโรคผวหนง ตวอยางสมนไพรทใชในงานสาธารณสขมลฐาน

เชน โรคกระเพาะอาหาร ใชขมนชนกลวยน�าวา อาการไอ ใชขง เพกามะขามปอมมะแวง กลาก

เกลอนใชขาชมเหดเทศกระเทยม

จากความหลากหลายของยาสมนไพรไทยนเองท�าใหแมแตในอดตคนไทยกสามารถเขาถงยา

ไดงายและเลอกใชบ�าบดรกษาอาการเจบปวยไดอยางเหมาะสมจงมการใชกนอยางแพรหลายกลาย

เปนทยอมรบมานานกอนทการแพทยตะวนตกและยาสมยใหมจะเขามาดงนนเราจงควรชวยกนฟนฟ

และสงเสรมการใชยาสมนไพรเพอน�ากลบมาใชดแลสขภาพ และยงเปนการอนรกษภมปญญาของ

บรรพบรษอกดวย


1.อธบายความแตกตางระหวาง“ยากลางบาน”และ“ยาหลวง”

2.อธบายโครงสรางของต�ารบยาหอม



1.กองการประกอบโรคศลปะส�านกงานปลดกระทรวงสาธารณสข.ต�าราแพทยแผนโบราณทวไปสาขา

เภสชกรรม.

2.ชยนตพเชยรสนทร,แมนมาสชวลต,วเชยรจรวงส.ค�าอธบายต�าราพระโอสถพระนารายณ.กรงเทพฯ:

อมรนทรพรนตงแอนดพลบลชชงจ�ากด(มหาชน);2544.

3.พระครวทตวรเวช(ส.เปลยนศร),สมพนธยมศร,สมบตศรงาม.ต�ารายาแพทยแผนไทย.กรงเทพฯ:

หางหนสวนจ�ากด919เทคนคพรนดง.

4.โรงเรยนแพทยแผนโบราณวดพระเชตพนฯทาเตยนพระนคร.ต�าราประมวลหลกเภสช.กรงเทพฯ:

น�าอกษรการพมพ;2528.

5.วฒวฒธรรมเวช.สารานกรมสมนไพรรวมหลกเภสชกรรมไทย.กรงเทพฯ:โอเดยนสโตร;2540.

6.สมวรกจพศาล.เวชศาสตรวณณาต�าราแพทยแบบเกา.กรงเทพฯ:โรงพมพพศาสบรรณนต;2460.


ตรผลา

สมอไทยTerminaliachebulaRetz.

สมอพเภก Terminaliabellirica(Gaertn.)Roxb.

มะขามปอมPhyllanthusemblicaL.

ความงามจากธรรมชาตภญ.อาสาฬาเชาวนเจรญรพ.เจาพระยาอภยภเบศร

“ความงามนน เราสามารถสรางขนไดจากธรรมชาตทอยรอบตวเรา

อยางผก หรอผลไมทคนเคยกนด แตไมเคยรวามสรรพคณดๆ มากมายซอน

อย หรอสมนไพรบางชนดทานอาจไมเคยรจกมากอน กเปนโอกาสดทจะได

เรยนรเรองราวของสมนไพร เพอทวาจะไดมโอกาสถายทอดความรเหลาน

สบตอไปสรนลกรนหลาน เพอไมใหองคความรสมนไพรเหลานสญหายไป

อกทงยงเปนการประหยดเงนในกระเปาอกดวย...นแหละ มหศจรรยความ

งามจากธรรมชาต”


“คนจะงามงามทใจใชใบหนาคนจะสวยสวยจรรยาใชตาหวาน”สภาษตนเชอวาหลายๆ

คนคงเหนดวย เพราะอธบายความหมายของความงามไดอยางด คนเราจะดงามไดตองอาศยองค

ประกอบหลายอยางไมใชแคหนาตาดอยางเดยวลองสงเกตคนรอบขางทเรารจกอยางเพอนสนทหรอ

พนองบางคนเกดมาสวยเกดมาหลอแตขาดเสนหไมเคยยมใหใครหนาตาบงตงตลอดเวลาหรอบาง

คนหนาตากดดแตพอเอยปากมแตค�าหยาบค�าสบถออกมาคนฟงกเบอนหนาหนตรงกนขามบางคน

หนาตากธรรมดาแตพดจาเพราะวางตวดกรยามารยาทเรยบรอยบคลกภาพดกดดมเสนหขนมาได

นอกจากนสยใจคอกรยามารยาททท�าใหคนเราดงามแลวกมปจจยอกหลายประการทเปนตว

บนทอนความงามใหลดนอยลง เชน ความเครยด ยงเครยดมาก ยงแกเรว ซงแกไขไดโดยรจกปรบ

ทศนคตความคดมองโลกในแงดคดบวกคนทอารมณดยมงายมกจะมหนาตาสดใสดออนกวาวย

นอกจากความเครยดแลวโรคภยไขเจบตางๆกเปนอกปจจยหนงคนปวยสวนใหญจะดเศราหมองไม

สดใสหนาตาซดเซยวไมมเรยวแรงดแลตนเองยงปวยหนกยงหนาตาทรดโทรมแมวาเรองเจบปวย

จะเปนสจธรรมทมนษยหนไมพน แตถาเราดแลสขภาพรกษารางกายใหแขงแรง โอกาสจะเจบปวยก

นอยลงหรอถาปวยกหายเรว

อกปจจยหนงทเปนศตรตวฉกาจของความงามคอกาลเวลาหรออายทมากขนนนเองทางการ

แพทยถอวาคนเราเรมเขาสวยทรางกายเรมท�างานนอยลงเมออาย 25 ป รางกายจะเรมแสดงความ

เสอมทระดบเซลลกอนบนใบหนาอาจยงไมแสดงออกถงความชราอะไรมากมายแตเมอวยใกลจะสสบ

กจะเรมปรากฏสญญาณแหงความรวงโรยของสงขาร เชน ตนกาทหางตา หนวดมงกรทรองแกม ม

เหนยงใตคางผมรวงระบบเผาผลาญลดลงกนอะไรนดหนอยกน�าหนกขนอดนอนไมคอยไดเหมอน

ตอนหนมสาว ใชเวลาในการเรยนรสงใหมๆ นานขน ความชราเปนเรองของสงขารทฝนกนไมได แต

อยางนอยถาเราเรมดแลตวเองตงแตวนนความงามกจะอยกบเรานานขน


ผเขยนเชอวาการดแลความงามดวยวถธรรมชาตนนปลอดภยเหนผลไดจากภายในสภายนอกเพราะเปนการดแลสขภาพอยางเปนองครวม ใครทคดวาตวเองเกดมาขเหร หนาตาไมสวยสดงดงามหากไดรเคลดลบความงามจากธรรมชาตแลวยอมสามารถปรบปรงรปโฉมใหมเสนหขนไดสวนใครทสวยหลอเปนทนเดมอยแลวกยงดดขนไปอกและยงมเคลดลบทจะถนอมรกษาความงามนนใหอยกบเราไดนานทสดมาเรมกนเลย

ฮอรโมนสวนใหญของรางกายจะพบในระดบสงสดเมออาย20-25ปจากนนจะคอยๆลดลงตามอายเปนทนาสงเกตวาgrowthhormoneทชวยในการเจรญเตบโตจะพบมากในวยเดกฮอรโมนเพศหญง(estrogen)จะลดต�าและเรวกวาฮอรโมนเพศชาย(testosterone)แตสรปแลวเมออาย30

ปไปแลวฮอรโมนทกตวจะเรมลดลง

ในอดตมาจนถงปจจบนมมมองในการพจารณาความงามนนยงคงยดหลก3ประการคอผว

พรรณด(ตามพนฐานผวของแตละคน)รปรางสมสวนสขภาพกายและใจด


ผวพรรณดในทนไมไดหมายถงตองขาวสไตลเกาหล(เดกวยรยสมยนมคานยมทผดอยากขาว

โดยไมเขาใจพนฐานสผวของตนเองแตไปเลอกใชครมทมสวนผสมของสารทเปนอนตรายเชนปรอท

โดยไมค�านงถงผลเสยทจะตามมา)

การดแลผวอาจตองค�านงถงปญหาผวในแตละคนโดยมสมนไพรจากธรรมชาตหลายชนดท

ชวยบ�ารงผวของคณใหสดใสเปลงปลงขนไดอยางนาอศจรรยดงทหยบยกมาใหดเปนตวอยางในตาราง

รปหนาซายมอ

มะขาม AHA จากธรรมชาตเพอความงามของสาวไทย

ชอพฤกษศาสตร : TamarindusindicaL.

วงศ : FABACEAE(LEGUMINOSAE-CAESALPINOIDEAE)

ชออน : ตะลบมองโคลงมอดแลสามอเกลหมากแกงอ�าเปยล

ในสมยโบราณเวลาหญงสาวจะออกเรอนแตงงานหรอออกไปพบชายคนรกจะตองบ�ารงผว

ใหสวยหรอทเรยกวาขดสฉววรรณดวยการใชมะขามขดผวใหตวขาวปจจบนมขอมลจากการวจยท

ชวยยนยนสรรพคณนคอพบวาในมะขามมกรดผลไมAHA(Alphahydroxylacids)ซงมคณสมบต

ในการผลดเซลลผวท�าใหเซลลผวเกาทตายแลวถกผลดออกและเผยผวใหมทขาวใสและนมขนนอกจาก

นการผลดเซลลผวยงชวยแกปญหารวรอยจดดางด�าฝากระแผลเปนใหจางลงและลดความมนบน

ผวหนาใหนอยลงได


อยางไรกตามควรระมดระวงในการใชกบผทแพAHAหรอในคนทผวแพงายหรอมผวแหงควรใชในปรมาณทไมเขมขนเกนไปและไมใชบอยเชน1-2สปดาหตอครงหลกเลยงการใชบรเวณรอบดวงตาและรมฝปาก วธใชกงายๆ แคน�ามะขามเปยกมาขดถผว แลวลางออก หากจะใชบรเวณใบหนา อาจน�าน�ามะขามมาเจอจางดวยน�าเปลาในอตราสวน 1:1 หรอเจอจางมากกวานตามความ

เหมาะสม(กรดAHAยงพบในผลไมอกหลายชนดเชนมะนาวสบปะรดซงสามารถใชแทนกนได)

ขมนชนหนงในหาสมนไพรประจ�าชาต

ชอพฤกษศาสตร : CurcumalongaL.


ชออน : ขมนขมนแกงขมนหยอกขมนหวขมนหมน

การรบประทานขมนชนเปนประจ�าจะชวยชะลอความชรา โดยมขอมลยนยนทงในและตาง

ประเทศถงคณสมบตตานความชรา(anti-aging)ของขมนชนความชราในทนไมไดหมายถงผวพรรณ

และความงามเทานน แตยงรวมถงโรคทจะตามมากบอายทเพมขน เชน โรคความจ�าเสอม หรอ

อลไซเมอรเพราะมการศกษาพบวาในกลมคนเอเชยทบรโภคขมนชนเปนประจ�าทกวนจะมอตราการ

เปนอลไซเมอรนอยกวาคนในแถบยโรปทไมไดบรโภคขมนชนเกอบ5เทาทงนเพราะขมนชนมฤทธลด

การอกเสบ ฤทธตานอนมลอสระ และลดการเกดกลมแผนโปรตนผดปกต (Amyloid plaques) ท

สมองซงเปนสาเหตใหเซลลประสาทเสอม


สวนการใชขมนชนภายนอกโดยน�ามาทาผวพอกผวเปนประจ�าจะชวยแกปญหาผวไดหลาย

ประการไมวาจะเปนความหมองคล�าของผวการแพและอกเสบของผวเชนปญหาสวจะเหนไดวาทงการ

รบประทานและทาขมนชนเปนวธธรรมชาตทชวยบ�ารงรปโฉมภายนอกและความงามภายในอนเกดจาก

การมสขภาพดอกดวย(ฤทธอนๆทพบของขมนชนคอตานมะเรงปองกนโรคหวใจและหลอดเลอด)

น�าผง บ�ารงผว ออนโยน ปลอดภย ถกและด (ยงมในโลก)

ชอวทยาศาสตร : Anthophila

น�าผงเปนผลผลตจากธรรมชาตทมคณคามากมาย ซงมนษยรจกน�ามาเปนอาหารและใช

ประโยชนดานตางๆมานานหลายพนปการใชน�าผงบ�ารงความงามมมาตงแตสมยโบราณจนถงปจจบน

น�าผงเปนสารใหความหวานทใหพลงงานและความสดชนเปนยาอายวฒนะบ�ารงรางกายมคณสมบต

บ�ารงผวไดดเยยมออนโยนและปลอดภยกบผวแถมหางายราคาไมแพงน�าผงมสารตานอนมลอสระ

ชวยชะลอความเสอมของเซลลใครทอยากผวพรรณสดใสน�าผงชวยไดเพราะชวยเพมความชมชนให

ผวหนาลดความแหงกรานของผวลดการแพลดการระคายเคองของผวนอกจากนยงมสารทเรยกวา

ไฮโดรเจนเปอรออกไซดซงมคณสมบตในการยบยงการเจรญเตบโตของแบคทเรยบางชนดไดอกดวย

การใชน�าผงในการดแลผวเพยงทาลงบนผวเหมอนการพอกหรอมารคผวทงไวอยางนอย5

นาท หรอใครจะทาผวทงไวนานกวานกได แลวลางออก หมนท�าเปนประจ�าเพอเหนผลลพธการใชท

ชดเจน


นมสด เคลดลบความงามของพระนางคลโอพตรา

ชอวทยาศาสตร : Bostaurus

เคลดลบความงามอยางหนงในการดแลผวของพระนางคลโอพตราคอการแชพระวรกายใน

อางน�านมน�านมชวยใหผวสวยเพราะในน�านมประกอบดวยสารอาหารหลายชนดทมประโยชนตอผว

คอมโปรตนชวยบ�ารงผวใหแขงแรงดนมนวลผดผองและกรดแลคตกซงชวยผลดเซลลผวเกาลดปญหา

การอดตนของผว และท�าใหผวชมชน ปจจบนมผลตภณฑเวชส�าอางดงๆ หลายยหอทมกรดแลคตก

เปนสวนผสมส�าคญส�าหรบดแลผมปญหาสวทงสวอกเสบและสวอดตน

วธใชน�านมดแลผวในชวตประจ�าวนท�าไดงายๆแตตองลงทนหนอยคอใชน�านมแทนสบใน

การอาบน�าฟอกผวหรอถาจะแชอางน�านมกคงไมตองใสน�านมลงไปทงอางเพยงเตมน�านมลงผสมใน

น�าทจะใชอาบหรอใชส�าลชบน�านมเชดใหทวใบหนาทงไว15-20นาทแลวลางออกใหสะอาดหมน

ท�าเปนประจ�าสปดาหละ2-3ครงผวจะเนยนและสวยเดงไมแพใคร


บวบก เพอผวเนยนใส ไรรอยแผลเปนชอพฤกษศาสตร : Centella asiatica(L.)Urb.

วงศ : APIACEAE(UMBELLIFERAE)

ชออน : ผกหนอกผกแวน

บวบกเปนสมนไพรทมชอเสยงในการรกษาแผลมาอยางยาวนานท�าใหแผลหายเรวและไมเปน

แผลเปน โดยการรกษาแผลของบวบกเปนประโยชนทเกดไดทงจากการทาและการรบประทานบวบก

กลไกการเยยวยาแผลเกดจากการทบวบกประกอบดวยสารTriterpenesเชนAsiaticoside,Made-

cassoside, Asiatic acid,Madecassic acid ทสามารถกระตนการสรางคอลลาเจนใตผวหนง เรง

กระบวนการสรางเนอเยอใหมลดการเกดfibrosisของแผลลดการอกเสบเพมการแสดงออกของยน

ทเกยวของกบการสรางหลอดเลอดใหมนอกจากนยงมFlavonoidsเสรมสรรพคณในการลดการอกเสบ

ลดการระคายเคอง สารในบวบกเหลานยงท�าใหการไหลเวยนของเลอดในหลอดเลอดเลกๆ ดขน จงม

ประโยชนตอผวหนงหลายดานเชนท�าใหเซลลไดรบอาหารมากขนเซลลแขงแรงขนลดอาการบวมคง

จงไมแปลกใจเลยวาปจจบนผลตภณฑครมบ�ารงผวหลายยหอมกมสวนผสมของบวบกอยดวยถาลอง

อานฉลากของครมบ�ารงผวโดยเฉพาะในกลมผลตภณฑดแลผวทลดเลอนปญหารวรอยกมกจะพบชอ

วทยาศาสตรของบวบกคอCentella asiaticaเปนสวนประกอบตวหนง


แตงกวารกษาสมดลของความแหงและความมนบนใบหนา

ชอพฤกษศาสตร : CucumisSativusL.

วงศ : CUCURBITACEAE

ชออน : แตงขไกแตงชางแตงปแตงยาว

เมอไมนานมานผเขยนมโอกาสไปเทยวจงหวดกาญจนบรไดไปชมสะพานมอญทางรถไฟสาย

มรณะรวมทงไปเจออากาศรอนทแผดเผาผวหนาจากนนคณะทวรไดพาเราไปทรสอรทแหงหนงเพอ

ท�าสปาหนาดวยแตงกวา ซงคงมชอเสยงมาก เพราะเหนชาวตางชาตเขามาใชบรการเปนจ�านวนมาก

ขณะทท�าและหลงจากท�าสปาหนาเสรจผเขยนเพงไดสมผสกบความรสกทแทจรงของวลทวา“ผวนม

ชมชน”วาเปนอยางไรรสกเหมอนผวไดรบการเยยวยาและปลอบประโลมการท�าสปาหนาของรสอรท

แหงนนจะใชแตงกวาปนละเอยดมาแชเยนจนเยนจดและน�ามาโปะพอกผวหนาทงไวประมาณ30

นาทมการเปลยนแตงกวาทกๆ5-10นาทเพอใหแตงกวาบนผวหนามความเยนอยเสมอ

มขอมลมากมายจากหลายแหลงทงในและตางประเทศทยนยนสรรพคณของแตงกวาในการ

รกษาผวไหมแดด (sunburn) จงเปนทางเลอกทนาสนใจของผทตองท�างานเผชญแสงแดด เชน

เกษตรกร นกกอลฟ หรอผทตองการบ�ารงผวทเหนอยลาใหสดชน กใหนกถงแตงกวาไวกอนเลย

นอกจากนสารCystinและMethioninในแตงกวายงชวยท�าใหผวหนงคงความเยาววยมความยดหยน

และมสารPolysaccharidesทมผลดตอผวในแงอนๆเชนชวยเพมความชมชนท�าใหผวหนงสดชน

ลดการบวมแดงสมานผวทส�าคญคอเหมาะกบคนทกสภาพผวไมวาผวแหงผวมนหรอผวผสม


มะเขอเทศกนแลวผวกนแดดไดดขน

ชอพฤกษศาสตร : LycopersiconesculentumMill.

วงศ : SOLANACEAE

ชออน : ตรอบตรอบน�าเนอมะเขอหมากเขอสม

มะเขอเทศเปนอาหารธรรมชาตทดจะเปนกระแสทมาแรงในกลมวยรนวยท�างานทตองการม

ผวสวยในเวบไซดดงๆหลายแหงมการใหขอมลเกยวกบผลดของการดมน�ามะเขอเทศในการท�าใหผว

ขาวใสขนมะเขอเทศประกอบดวยวตามนและแรธาตหลายชนดโดยเฉพาะวตามนเอและวตามนซซง

มสวนส�าคญในการเสรมสรางและบ�ารงผวใหแขงแรง

แตสารส�าคญในมะเขอเทศทนาสนใจมากกวาวตามนคอสารLycopeneซงเปนสารตวหนง

ในกลมCarotenoidsและพบมากในมะเขอเทศ(แตในเยอหมเมลดฟกขาวพบสารนในปรมาณสงกวา

มะเขอเทศอก)มการวจยพบวาการรบประทานซอสมะเขอเทศวนละ48-55กรมหรอประมาณ3

ชอนโตะ(หรอเทากบดมน�ามะเขอเทศวนละ250ซซ )ตอเนองกนอยางนอย10สปดาหขนไปจะ

ชวยเพมปรมาณสารแคโรทนอยดในผวหนง และเมอผวหนงถกแสงแดดจะมอาการแดงหลงจากโดน

แสงแดดนอยกวากลมทไมกนมะเขอเทศถง33%นอกจากนยงพบวากลมทกนมะเขอเทศแสงแดดจะ

ท�าลายโมเลกลของDNAของผวหนงนอยกวากลมทไมไดกนและมการสรางโปรคอลลาเจนใตผวหนง

มากกวาอนงในมะเขอเทศทผานความรอนจะมปรมาณLycopeneสงกวาในผลสด


อยางไรกตาม การรบประทานมะเขอเทศ เปนเพยงวธการหนงทจะปองกนไมใหผวหนงถก

ท�าลายจากแสงแดดการทาครมกนแดดยงมความจ�าเปนตองใชควบคไปดวย เพอเสรมประสทธภาพ

ในการปองกนแสงแดดใหดทสดหากเปนไปไดควรหลกเลยงแสงแดดโดยเฉพาะชวง10.00-16.00น.

ซงเปนชวงทแดดแรงถาจ�าเปนตองออกแดดควรสวมใสอปกรณปองกนแสงแดดเพราะแสงแดดเปน

ตวการส�าคญทท�าใหเกดปญหาผวแกกอนวยผวหมองคล�าฝากระจดดางด�าได

พชผกและอาหารธรรมชาตทงหมดทกลาวมาน สามารถใชเปนสวนผสมในการท�า beauty

mask ส�าหรบพอกผว เทคนคการใช คอ ใชวตถดบสะอาด สดใหม ท�าแลวใชทนท โดยผสมกนใน

อตราสวนแลวแตความตองการของผใชหรอความสะดวกในการหาวตถดบเนองจากไมมสตรตายตว

สามารถปรบใชตามความเหมาะสมเชนถาผวแหงกปรบลดสวนผสมทประกอบดวยกรดAHAลงมา

และเพมสวนผสมทใหความชมชนกบผวอยางแตงกวาหรอน�าผงใหมากขนหรอใครมผวมนกใสสวน

ผสมทผลดเซลลผวอยางมะขามใหมากหนอย ขอเพยงหมนบ�ารงท�าเปนประจ�าสม�าเสมอ เพอเหน

ผลลพธผวพรรณสวยยงขนๆ

นอกจากเคลดลบความงามในการบ�ารงผวพรรณแลว ธรรมชาตยงมอบพชสมนไพรทชวยใน

การดแลรปรางใหสมสวนซงนาจะเปนทางเลอกทปลอดภยในทามกลางกระแสความนยมในการลดน�า

หนกใหหนผอมเพรยวบาง โดยเฉพาะในหมวยรน แมวาจะมการน�าเสนอขอมลในสอตางๆ เกยวกบ

อนตรายในการใชยาลดน�าหนกโดยไมไดอยในความดแลของแพทยแตกยงมขาวกรณมผเสยชวตจาก

การใชยาลดน�าหนกในหนาหนงสอพมพอยเนองๆ

หลกส�าคญในการลดน�าหนก คอ

1.ตองควบคมอาหารและออกก�าลงกายรวมดวยเสมอและตองท�าตอเนองสม�าเสมอพลงงาน

จากอาหารทรบประทานเขาไปตองไมเกนพลงงานทใชในแตละวน


2. พงระลกไววาไมมยาวเศษใดๆทจะชวยใหน�าหนกลดลงไดอยางรวดเรว นนหมายความ

วาการลดน�าหนกจ�าเปนตองใชเวลาอาจจะมบางคนทใชยาแลวสามารถลดน�าหนกลงมาไดรวดเรวแต

การท�าเชนนนเสยงตออนตรายและไมสามารถรกษาน�าหนกทลดลงไปไดตลอด มหน�าซ�าอาจสง

ผลกระทบในระยะยาวตอสขภาพ

3.อยาหวงสวยมากกวาชวตและสขภาพของตวเองเมอส�ารวจดขอมลเกยวกบสมนไพรทชวย

ลดน�าหนกและมความปลอดภยสงกพบวามสมนไพรทนาสนใจหลายตวทเดนๆไดแกหญาดอกขาว

ตรผลาและเพชรสงฆาต

หญาดอกขาว หมอขางกาย ทางสบายเลกบหรชอพฤกษศาสตร : Vernoniacinerea(L.)Less.

วงศ : COMPOSITAE

ชออน : กานธปหมอนอยเสอสามขาหญาสามวนผ�าสามวน

หญาดอกขาวมงานวจยวาชวยลดความอยากบหรไดโดยมผลท�าให

อตราการเลกบหรสงขนสมรรถภาพทางกายดขนเลอดมคณสมบตใน

การตานอนมลอสระเพมขน ท�าใหปรมาณกาซพษคารบอนมอนนอก

ไซดทคงคางในปอดลดลงอยางชดเจนทส�าคญคอผลขางเคยงในการ

เลกบหรเชนอาการกระวนกระวายสมาธแปรปรวนหรอหงดหงดงาย

กพบนอยกลไกทท�าใหหญาดอกขาวชวยในการเลกบหรไดมาจากสาร


ยอมรบวา หากรบประทานตอเนอง จะมผลชวยลดน�าหนกได (anti-obesity drug) ปจจบนมการศกษาวจยหลายชนทชวยยนยนสรรพคณน เชน มการวจยชนหนงในอนเดยทศกษาการใหต�ารบยาตรผลาในคนอวนขนาดยา100มลลกรมตอเมดรบประทาน3เมดกอนอาหาร3มอเปนเวลา3เดอน พบวาตรผลาสามารถลดน�าหนกไดอยางมนยส�าคญ เมอเทยบกบกลมทไดรบยาหลอก ความหนาของไขมนใตผวหนง(skinfoldthickness)ลดลงรอบเอวและสะโพกลดลงอยางมนยส�าคญเมอ

เทยบกบกลมทไดรบยาหลอก

นอกจากนยงพบวาตรผลามผลในการชวยลดระดบโคเลสเตอรอลและไตรกลเซอไรดในเลอด

ไดดวย ในการศกษานยงพบวาตรผลาไมมผลเปลยนแปลงความดนโลหต อตราการเตนของหวใจ

อณหภมในรางกายแสดงใหเหนวาตรผลาไมมผลตอระบบประสาทซมพาเทตกและการท�างานของ

ตอมไทรอยดอาการขางเคยงทอาจพบไดจากการใชตรผลาคอทองเสย

เพชรสงฆาตพฆาตรดสดวง

ชอพฤกษศาสตร : CissusquadrangularisL.

วงศ : VITACEAE

ชออน : ต�าลงทอง

เพชรสงฆาตเปนทรจกกนดวามสรรพคณในการรกษารดสดวงทวารหนกแตปจจบนมขอมลวจยเพมเตมวาชวยลดน�าหนกไดอกดวยในตางประเทศมการน�าเพชรสงฆาตมาท�าเปนผลตภณฑเสรมสรางมวลกลามเนอผลดของเพชรสงฆาตในผทมน�าหนกเกนหรออวนยนยนไดจากการศกษาซงทดลอง

เพชรสงฆาตมชอเรยก(เปนภาษาสนสกฤต)ในทางอายรเวทวาอสถสมหร(asthisamhari)แปลวา“สมานกระดก”ซงบงบอกถงสรรพคณในการสมานกระดกของเพชรสงฆาต


ใชเพชรสงฆาตในผทเปนโรคอวน โดยคดคนทมดชนมวลกายหรอBMIมากกวา 26 kg/m2 ใหกนเพชรสงฆาตมอละ150มลลกรมกอนอาหารวนละ2มอเปนเวลา10สปดาหโดยไมมการปรบเปลยนการกนและการออกก�าลงกายพบวาเพชรสงฆาตมผลท�าใหน�าหนกเฉลยของผเขารวมการศกษาลดลง8.8%(จาก98.92กโลกรมเหลอ90.19กโลกรม)ไขมนในรางกายลด14.6%เสนรอบเอวลดลง8.6%(จาก40นวเหลอ36นว)และยงมผลลดระดบโคเลสเตอรอลไขมนตวรายLDLและระดบ

น�าตาลในเลอดได26.69%,20.16%และ14.85%ตามล�าดบ

ผลในการลดน�าหนกของเพชรสงฆาตนเกดจากการทเพชรสงฆาตมเสนใยสงเมอกนเขาไปจง

ลดเนอทในกระเพาะอาหาร ท�าใหอมเรวขน และมผลยบยงเอนไซมทยอยแปง น�าตาล และไขมน

(alphaamylase,glucosidaseandlipase)ท�าใหลดการดดซมอาหารและมผลเพมระดบซโรโทน

นนท�าใหรางกายรสกอมชวยลดสารอกเสบคอC-reactiveproteinทพบในเลอดของผทมภาวะ

metabolic syndrome (กลมความผดปกตทเปนปจจยเสยงตอการเกดโรคหวใจและหลอดเลอดซง

พบรวมกนไดบอย ความผดปกตดงกลาวไดแกความผดปกตของไขมนในเลอด ความดนโลหต ระดบ

น�าตาล)ซงผลดของเพชรสงฆาตดงกลาวนาจะมประโยชนในการน�าไปประยกตใชในผปวยทมปญหา

metabolic syndrome (กลมความผดปกตทเปนปจจยเสยงตอการเกดโรคหวใจและหลอดเลอดซง

พบรวมกนไดบอย ความผดปกตดงกลาวไดแกความผดปกตของไขมนในเลอด ความดนโลหต ระดบ

น�าตาล)

แตไมวาจะเลอกใชสมนไพรทกลาวมาแลวชนดไหน ผทตองการลดน�าหนกกยงจ�าเปนตอง

ควบคมอาหารควบคไปดวย เชนลดการรบประทานขนมจกจก เครองดมทใสน�าตาล เชนน�าอดลม

ชาไขมกกาแฟและตองออกก�าลงกายอยางสม�าเสมอกจะชวยรกษาน�าหนกตวทลดลงแลวไมใหกลบ

มาเพมอก


ค�าถามทายบท

1.ยกตวอยางสมนไพรส�าหรบผวเกรยมแดดผวหมองคล�าพรอมแนะน�าการใช

2.ยกตวอยางสมนไพรส�าหรบผทอวนลงพงและมอาการทองผกพรอมแนะน�าการใช


1.EvansJA,JohnsonEJ.Theroleofphytonutrientsinskinhealth.Nutrients.2010;2:903-

928.Availablefrom:http://www.mdpi.com/2072-6643/2/8/903/html

2. Hiromichi Y. Appetite-suppressing agent and air-conditioning apparatus for dieting.

Availablefrom:http://www.google.com/patents/

3.LeelarungrayubD,PratanaphonS,PothongsununP,SriboonreungT,YankaiA,Bloomer

RJ.VernoniacinereaLess.supplementationandstrenuousexercisereducesmokingrate:relation

tooxidativestressstatusandbeta-endorphinreleaseinactivesmokers.JIntSocSportsNutr.

2010;7:21.Availablefrom:http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/

4.ObenJ,etal.TheuseofaCissusquadrangularisformulationinthemanagementof

weightlossandmetabolicsyndrome.LipidsHealthDis.2006.

5.PatwardhanB.AYURVEDICTREATMENTOFOBESITY:ARANDOMISEDDOUBLE-BLIND,

PLACEBO-CONTROLLEDCLINICALTRIAL.Clinic,NanalHospital,Pune411-004and‘ByramjeeJee-

jeebhoyMedicalCollege.1989.


6.ShrikantM,KalpanaP.Theeffectofcurcumin(turmeric)onAlzheimer’sdisease:An

overview.AnnIndianAcadNeurol.2008;11(1):13–19.Availablefrom:http://www.ncbi.nlm.nih.

gov/

7.WilhelmS,HelmutS.b-caroteneandothercarotenoidsinprotectionfromsunlight.

Am J Clin Nutr. 2012; 96(suppl):1179S–84S. Available from: http://ajcn.nutrition.org/con-

tent/96/5/1179S.full.

8.ภญ.ดร.สภาภรณปตพร.12สตรสวยดวยผกและผลไม.นตยสารหมอชาวบาน.2550กรกฎาคม;

339.Availablefrom:http://www.doctor.or.th/article/detail/1260

9.ภญ.ดร.สภาภรณปตพร.บนทกของแผนดนเลมท5สมนไพรประคบอบอาบนวด.กรงเทพ:ปรมตถ

การพมพ;2555.

10.วรรณวษาบญญะรกพนธชย,สวลวฒนศฤงฆาร,สลลดาอรณวงค.การตงต�ารบแผนฟลมสารสกด

หญาดอกขาวเพอใชในการอดบหร.Availablefrom:http://www.pharmhcu.com/py/Project/p51225201.

รบรเพอเทาทนภก.ภาณโชตทองยงส�านกงานสาธารณสขจงหวดสมทรสงคราม

“แตทนากงวลมากในขณะนคอ มการลกลอบน�าสารสเตยรอยด เขา

มาเจอปนในเครองดมสมนไพร เพอหลกเลยงการตรวจจบตามกฎหมายยา

เนองจากกฎหมายดานอาหาร เครองดมสมนไพรสามารถวางจ�าหนายได

ตามสถานททวไป จงยากแกการตดตามตรวจสอบ”


สถานการณในอดต ... การน�าสารสเตยรอยดไปใชอยางผดๆจนกอใหเกดอนตรายตอสขภาพของประชาชนมมานานแลวในชนบทเรามกจะเหนยาทจดเปนชดๆมากมายหลายชนดวางขายดบขายดอยในหมบานทงยากษยเสนยาประดงยาชดอวนยาชดเจรญอาหารเปนทตดอกตดใจของชาวบานถงกบเรยกหากนไปทววนไหนไมไดกนกมกจะมอาการตางๆก�าเรบขนมาสวนใหญยาชดเหลานจะมยากลมสเตรยรอยดผสมอยดวยเชนPrednisoloneหรอDexamethasoneหรอบางทกกระหน�าใสไปทง2ตว

การทผผลตทเหนแกเงนผสมยากลมสเตรยรอยดลงไปดวยกเพราะหวงผลในการรกษาเนองจากมนมสรรพคณมากมายจนนาทงเชนลดไขไดทนใจแกปวดเมอยเนอตวและขอกระดกไดชะงดใครเปนภมแพเมอใชกหายทนท จนดเสมอนวาเปนยาครอบจกรวาลททงเรวทงแรงทนอกทนใจผใช แตในทางกลบกนเมอมคณอนนตกมโทษมหนตตามมาเชนระคายเคองกระเพาะอาหารจนอาจท�าใหกระเพาะอาหารเปนแผลท�าใหกระดกผไตวายเกดอาการเบาหวานรวมทงกดภมคมกนของรางกายใหลดลงจนท�าใหเกดการตดเชอไดงาย ดงนนยากลมสเตยรอยดนทางการแพทยจงมกจะใชเปนทางเลอกสดทายเมอไมมยาอนใหใชแทนไดเชนกรณผปวยทเปนโรคภมคมกนท�าลายรางกายตนเอง ซงแพทยจ�าเปนตองสงใชยานเพอใหไปกดภมคมกนทอนตรายใหลดลงเปนตน

ในชวงแรกทผปวยเรมใชยากลมสเตยรอยดจะไมสามารถสงเกตเหนอาการผดปกตไดเลย แตเมอใชยากลมนตดตอกนนานๆอาการผดปกตกจะเรมปรากฏใหเหนเชนใบหนามนสวขนใบหนากลมอมเหมอนพระจนทร(moonface) มโหนกทแกม บรเวณดานหลงคอจะนนขนมาคลายมหนอก (buffalo hump) น�าหนกเพม ตวบวม


(edema) แตเมอกดตามเนอตว เนอจะบมลงไปแตไมเดงกลบคนมา ซงแสดงถงภาวะไตเรมจะวาย(ท�าใหมการน�าอาการผดปกตนไปหลอกขายวาเปนยาชดท�าใหอวน)

ในแตละปจะมผปวยทรบประทานยาชดทมสเตยรอยดผสมอย จนเกดอนตรายเขารบการรกษาตวในโรงพยาบาลมากมาย ทงๆ ทเจาหนาทสาธารณสขตางกชวยกนรณรงคใหความรแกประชาชนอยางตอเนอง เพราะยากลมนใหผลเรวสามารถตอบสนองความตองการของผปวยไดอยางดยงเมอไมมทางเลอกอนๆทเหมาะสมกบวถชวตของผปวยแลวตอใหรณรงคเทาไหรกมกจะไมคอยไดผล

ปญหาทยงคงอย... ยคตอมาทกระแสยาสมนไพรและยาแผนโบราณเรมแพรหลายเปนทสนใจของประชาชนมากขนมการพฒนาสตรต�ารบยาสมนไพรยาแผนโบราณในรปแบบทรบประทานไดงายเชนยาลกกลอนยาผงบรรจแคปซลฯลฯเจาสเตยรอยดกไมรอชาเขามาเอยวกบเขาดวยมผผลตทหวงก�าไรหรอรเทาไมถงการณบางรายน�าสารสเตยรอยดมาผสมปลอมปนในยาแผนโบราณเมอผปวยน�าไปใชรกษาอาการเจบปวยของตนกไดผลการรกษาทถกใจเพราะสเตยรอยดทผสมอยนนออกฤทธไดเรวและแรงทนอกทนใจ

ดวยเหตนจงท�าใหยาลกกลอนทมสวนผสมของสารสเตยรอยดขายดบขายดจนเปนทตองการของผปวยมากขน จ�าไดวามอยชวงหนง เมอวเคราะหยาลกกลอนทไร กมกจะพบสวนผสมของสเตยรอยดแทบทกครงส�านกงานคณะกรรมการอาหารและยาถงกบตองออกมารณรงคเตอนประชาชนใหระมดระวงถงพษภยของสเตยรอยดทผสมปลอมปนอยในยาลกกลอนทไมมทะเบยนท�าใหผผลตยาลกกลอนแผนโบราณสตรต�ารบทปลอดภยถงกบตองสะอน เพราะไดรบผลกระทบไปดวย เนองจากถกหวาดระแวงสงสยวาอาจมสวนผสมของสเตยรอยด ผบรโภคบางรายถงกบเลกซอยาลกกลอนแผนโบราณไปเลยแมจะมการขนทะเบยนยาอยางถกตองกตาม


แตต�านานสเตยรอยดทปลอมปนในยาสมนไพรหรอยาแผนโบราณมไดยตลงแคนเพราะจากประสบการณทไดพบเหนมการเปลยนรางแปลงกายตลอดจนปรบรปแบบวธการกระจายสผบรโภคในลกษณะตางๆมากมายเชนแฝงมาในรปแบบของยาผงคลายยาหอมแผนโบราณบางรายกตอกอดเปลยนรปจากยาลกกลอนเปนยาเมดใหรแลวรรอดไปเลยหรอกระทงปนเปนยาลกกลอนและน�าเศษทองค�าเปลวมาปดทเมดยาใหดขลง บางชนดแถมคาถามาใหบรกรรมเพอปลกศรทธากอนรบประทานหรอมการอางองธาตเจาเรอนตางๆมากมาย

นอกจากน วธการจ�าหนายแบบเดมๆ เชนแอบซกขายตามรานช�าซอนใตแผงผกกดเชยไปแลว เพราะผขายไดพฒนาการจ�าหนายในรปแบบใหมๆ เชนมาในรปของรถเรขายสนคาตางๆแตมยาพวกนพวงมาดวย บางรายกเขาไปอาศยใบบญของวดวาอาราม เรมจากใหลกศษยลกหาถวายยาพรอมค�าแนะน�าใหหลวงพอทดลองใชกอนเมอหลวงพอใชไดผลทานกจะกลายเปนพรเซนเตอรแนะน�ายาตอไปยงญาตโยมอกทอดแตทเดดกวานนคอมการใชหนามามาประกอบการขายดงขอมลทคณลงทานหนงเลาใหฟงวาวนหนงชวงททานขนรถจะกลบหมบานระหวางทนงบนรถเหนคนพดคยซกถามกนถงอาการเจบปวยแลวกเรมวกเขามาถงยาทรบประทานเผอญอาการปวยทเขาคยกนมนใกลเคยงกบอาการเจบปวยของทานทานเลยรวมวงซกถามไปดวยในทสดคนทคยกนกน�ายาออกมาขายใหบนรถโดยสารเลย

สการระบาดอยางแนบเนยน... สถานการณการน�าสารสเตยรอยดมาปลอมปนในยาสมนไพรหรอยาแผนโบราณนอกจากมไดลดลงแลวกลบพบวามรปแบบใหมๆแพรระบาดมากขนโดยเฉพาะการน�าสารสเตยรอยดมาผสมในยาน�าสมนไพรแผนโบราณทไดรบการขนทะเบยนถกตองตามกฎหมายยาเหลานจะจ�าหนายในราคาทคอนขางแพงขวดละพนกวาบาทท�าใหดเปนยาดมระดบขอมลทไดจากหลายจงหวดปรากฏวาผลการตรวจวเคราะหมกจะพบการปลอมปนสารสเตยรอยดลงไปดวย


แตเมอเภสชกรของส�านกงานสาธารณสขจงหวดลงไปตดตามตรวจสอบในสถานทผลตดงกลาวและเกบตวอยางไปตรวจวเคราะหอกครงกลบไมพบวามสวนผสมของสเตยรอยดแตอยางใดทงๆทยาเหลานเมอขายนอกจงหวด(ทเปนแหลงผลต)กลบพบวามสเตยรอยดผสมอยเทาททราบผผลตมกจะอางวาเปนของปลอมหรอมผไมหวงดแอบเปดจกแลวใสสารสเตยรอยดลงไปซงกอดสงสยไมไดวาถาเปนเชนนนในฐานะทเปนเจาของผลตภณฑและไดรบความเสยหายจนชอเสยงปนปไปแลวท�าไมผผลตเหลานจงไมไปรองเรยนหรอแจงความน�าสบน�าจบใหรแลวรรอดไปเลย

หลกฐานจากหองแลบ... จากขอมลผลการตรวจวเคราะหยาแผนโบราณของศนยวทยาศาสตรการแพทยท 5สมทรสงครามในระหวางป2548-2552จ�านวน626ตวอยางพบวามการปลอมปนสารสเตยรอยดถง157ตวอยางคดเปนรอยละ25.08ของตวอยางทงหมดโดยการปลอมปนสารสเตยรอยดทตรวจพบนนมลกษณะเสยงทจะกอใหเกดอนตรายมากขนเชนมการผสมสารสเตยรอยดทงแบบเดยวและแบบผสม รวมทงมการน�าเอายาแผนปจจบนชนดอนๆ (เชน ยากลมบรรเทาอาการปวดอกเสบของกระดกขอและกลามเนอยากลมโรคเบาหวานยากลมความดนโลหตสง)มาผสมเขาไปอกดวยนอกจากนยงพบวา ตวอยางยาทตรวจนน บางชนดแมเปนยหอเดยวกนแตกลบพบสารสเตยรอยดปนอยในปรมาณทไมเทากนหรอบางครงกพบการผสมสารสเตยรอยดตางชนดกนในยายหอเดยวกนซงแสดงถงกรรมวธการผลตทไมแนนอน

เมอเจาหนาทของศนยวทยาศาสตรการแพทยท 5 สมทรสงคราม ไดน�ายาทตรวจวเคราะหและมปรมาณของยาเหลอมากพอทจะสามารถทดสอบหา “ปรมาณ” สารสเตยรอยดทปลอมปนไดปรากฏวาพบขอมลทนาตกใจยงขนอก เพราะสารสเตยรอยดทพบนนมปรมาณทสงมาก จนอาจเปนอนตรายตอรางกายไดโดยเมอน�ามาเทยบกบปรมาณPrednisoloneหรอDexamethasoneทขนทะเบยนเปนยาตามกฎหมายพบวาในแตละมอทผปวยบรโภคยานนมโอกาสจะไดรบสารสเตยรอยดในปรมาณสงบางตวอยางเทยบเทากบยาสเตยรอยดตงแต4เมดถง12เมดตอวนจากการตดตาม


สมภาษณขอมลการใชของผปวย พบวาผปวยสวนใหญจะรบประทานยาดงกลาวตดตอกนเปนเวลานานกวา3เดอนแลวแสดงใหเหนวาผปวยไดรบสารสเตยรอยดตดตอกนในปรมาณสงมากจนอาจจะกอใหเกดอนตรายได

แตทนากงวลมากในขณะนคอ มการลกลอบน�าสารสเตยรอยดเขามาเจอปนในเครองดมสมนไพรเพอหลกเลยงการตรวจจบตามกฎหมายยาเนองจากกฎหมายดานอาหารเครองดมสมนไพรสามารถวางจ�าหนายไดตามสถานททวไปจงยากแกการตดตามตรวจสอบ

นอกจากปญหาสารสเตยรอยดทผสมในยาสมนไพรยาแผนโบราณหรอแมกระทงเครองดมสมนไพรแลวเรายงพบวามผลตภณฑสขภาพอนๆทผลตอยางไมถกตองและแพรระบาดในกลมผปวยโรคเรอรงและกลมผบรโภคตางๆเชนน�าหมกยาสตรต�ารบแปลกๆซงผลตภณฑเหลานสวนใหญมกจะไมไดขออนญาตอยางถกตองตามกฎหมายและยงมการโออวดสรรพคณเกนความเปนจรงท�าใหผบรโภคหลายรายตกเปนเหยอบางรายถงกบหยดการรกษาตวเองแลวหนมาใชผลตภณฑเหลานจนถงกบเสยชวตมาแลวหลายราย


1.สถานการณการแพรระบาดของสารสเตยรอยดทปลอมปนในยาแผนโบราณหรอยาสมนไพร

ในพนทของทาน(หรอททานพบเหนจากผปวย)เปนอยางไรบาง

2.ทานมวธการสงเกตไดอยางไรวายาแผนโบราณหรอยาสมนไพรทผปวยใชอาจมสาร

สเตยรอยดปลอมปน



1.ภาณโชตทองยง,สนทรท.ชยสมฤทธโชค,บรรณาธการ.คมอนกรอง(เรยน).กรงเทพมหานคร:แผน

งานพฒนากลไกเฝาระวงและพฒนาระบบยา(กพย)คณะเภสชศาสตรจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

2.ภาณโชตทองยง,บรรณาธการ.อยาปลอยใหสเตยรอยดลอยนวล.กรงเทพมหานคร:แผนงานสราง

กลไกเฝาระวงและพฒนาระบบยา(กพย)คณะเภสชศาสตรจฬาลงกรณมหาวทยาลย;2554.

3.ภาณโชตทองยง,ชมรมเภสชชนบท,บรรณาธการ.ทกขลนเหลอเหยอโฆษณา.กรงเทพมหานคร:แผน

งานพฒนากลไกเฝาระวงและพฒนาระบบยา(กพย)คณะเภสชศาสตรจฬาลงกรณมหาวทยาลย;2555.


พลคาวHouttuyniacordataThunb.

ชวยกนเฝาระวงภก.ภาณโชตทองยงส�านกงานสาธารณสขจงหวดสมทรสงคราม

“4 ขนตอนงายๆ ในการรองเรยน : ขอมลพรอมพรรค – หลกฐาน

ครบถวน – เรองดวนสงทนท – อยารรอชวยบอกตอ”


ปจจบนมการโฆษณาผลตภณฑสขภาพจ�านวนมากผานทางสอตางๆเชนวทย เคเบลทวหรอ

สออนๆ โดยอวดอางหรอหลอกลวงวาสามารถรกษาไดสารพดโรคและไมกอใหเกดอนตรายตอรางกาย

ผลตภณฑเหลานบางรายการไมไดรบอนญาตใหขนทะเบยนบางอยางไมไดรบอนญาตใหโฆษณา การ

โฆษณาโดยขาดการควบคมอาจท�าใหประชาชนไดรบอนตรายจากการใชผลตภณฑดงกลาว

ตรวจเชค 4 ขอ กอนมารองเรยน

ในการเฝาระวงและตรวจสอบโฆษณาทไมเหมาะสม เพอด�าเนนการตามกฎหมายกอนทจะ

ด�าเนนคดเราควรตรวจสอบขอมลตางๆทจะใชเปนหลกฐานวาครบถวนสมบรณหรอไมเพราะถาม

ขอมลหลกฐานเพยงพอ กสามารถจะน�าไปด�าเนนการไดทนท แตถาขอมลไมครบถวน ขาดขอมลท

ส�าคญ กไมสามารถจะด�าเนนการตามกฎหมายได ดงนนจงขอสรป 4 ขนตอนงายๆ ทใชตรวจสอบ

ความพรอมในการรองเรยนดงน

1. ขอมลพรอมพรรค

ในขนตอนแรก ขอใหตรวจสอบขอมลทจะน�าไปรองเรยนวา ครบถวนเพยงพอหรอไม จาก

ประสบการณพบวาจะตองมขอมลในเรองหลกๆดงน

1.1ชอผรองเรยนหรอผบนทกขอมลตลอดจนทอยหรอเบอรโทรศพทเพอใหขอขอมลเพม

เตมได

1.2ควรตรวจสอบหนวยงานทเราจะรองเรยนใหถกตองเชนรองเรยนเรองผลตภณฑสขภาพ

(อาหาร ยา เครองส�าอาง ฯลฯ) ใหรองเรยนท ส�านกงานคณะกรรมการอาหารและยา (หมายเลข

โทรศพท1556หรอแอพพลเคชนทางโทรศพทมอถอชอOryorSmartApplication)ส�านกงาน

สาธารณสขจงหวดโรงพยาบาลชมชนโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลกรณทเปนการโฆษณาผาน

สอโทรทศนและวทยสามารถรองเรยนไปยงส�านกงานคณะกรรมการกจการกระจายเสยง กจการ

โทรทศนและกจการโทรคมนาคมแหงชาต(หมายเลขโทรศพท1200)ฯลฯ

1.3ระบสอทพบการโฆษณาและขอมลเกยวกบสอดงกลาวใหชดเจนทสดเชนวนเวลาทพบ


การโฆษณาพนททพบโฆษณาคลนความถ/ชองรายการชอสถานชอรายการชอผจดรายการ

1.4รายละเอยดขอมลผลตภณฑทโฆษณา เชนชอผลตภณฑถาทราบวาผลตภณฑนนเปน

ยาอาหารเครองส�าอางเครองมอแพทยวตถอนตรายใหระบไปดวยหากเปนไปไดใหตรวจสอบดวย

วาโฆษณานนมเลขทโฆษณาผลตภณฑหรอไม ทงนตองไมสบสนระหวางเลขทอนญาตโฆษณากบเลข

ทะเบยนผลตภณฑเชนเลขทะเบยนต�ารบยาหรอเลขทะเบยนต�ารบอาหารหรอเลขทจดแจงเครอง

ส�าอาง

1.5รายละเอยดวธการโฆษณาเชนการจดรายการมผเลาประสบการณสปอตโฆษณาหรออนๆ

1.6ประเดนทสงสยวาไมถกตองหรอไมปลอดภยเชนการอวดอางสรรพคณเกนจรงหรอม

การรบรองสรรพคณอยางไมนาจะเปนไปได ทงนสามารถท�าการตรวจสอบเบองตนไดเองโดยเปรยบ

เทยบกบขอกฎหมายในกฎหมายยาอาหารหรอกฎหมายอนๆทเกยวของ

เคลดลบในการแยกแยะเลขทะเบยนผลตภณฑกบเลขทอนญาตโฆษณาในผลตภณฑประเภทตางๆ


ส�านกงานคณะกรรมการอาหารและยาก�าหนดใหมเครองหมายอย. ( ) เฉพาะใน

ผลตภณฑอาหาร เครองมอแพทยทตองมใบอนญาต และวตถอนตรายทใชในบานเรอนบางประเภท

เทานน สวนผลตภณฑยา เครองส�าอาง เครองมอแพทยทตองแจงรายละเอยด วตถอนตรายทใชใน

บานเรอนบางประเภทไมตองมเครองหมายอย.( )

หากมสญลกษณเครองหมาย อย. ( ) ปะปนกบสญลกษณของผลตภณฑอน อาจ

สนนษฐานไวกอนวาผลตภณฑดงกลาวเปนผลตภณฑปลอมหรอไมถกตองตามกฎหมายได

นอกจากนเครองหมายอย.( )ไมไดบงบอกวาผลตภณฑนนผานการรบรองโฆษณา

ถกตองตามกฎหมายดวย

ผลตภณฑสขภาพทมเครองหมาย อย. ไดแก


ตวอยางผลตภณฑทมเครองหมายอย.( )และมเลขสารบบ13หลกบงบอกวาเปนผลตภณฑอาหารไมไดเปนผลตภณฑยา(เพราะผลตภณฑยาไมไดก�าหนดใหใชเครองหมายอย.)จงไมสามารถโฆษณาสรรพคณของผลตภณฑวาสามารถปองกนบ�าบดบรรเทารกษาโรคได ผลตภณฑสขภาพทไมมเครองหมาย อย. ไดแก

ภาพจาก:ส�านกงานคณะกรรมการอาหารและยา.ไขขอของใจเครองหมายอย.บนฉลากผลตภณฑ

สขภาพ.ประชาชาตธรกจฉบบวนท2-4ธนวาคมพ.ศ.2556หนา5


2. หลกฐานครบถวน

นอกจากขอมลทครบถวนแลว หากมพยานหลกฐานชดเจน จะท�าใหการด�าเนนการเปนไป

อยางมประสทธภาพผกระท�าผดไมสามารถอางวาไมเกยวของไดพยานหลกฐานเบองตนทควรรวบรวม

ใหไดเชน

พยานเอกสาร ผลตภณฑทโฆษณามเอกสาร ใบปลว แผนพบ ประกอบการโฆษณาดวย

หรอไม

พยานบคคล นอกจากตวผรองเรยนแลวมบคคลใดทรบรหรอเหนเหตการณการโฆษณา

ทไมถกตองอก

พยานวตถ ตวอยางผลตภณฑสนคาทท�าการโฆษณา

เคลดลบจบโกหก

สอแตละประเภทจะมวธการโฆษณาทแตกตางกนดงนนการรวบรวมเอกสารหลกฐานจงควรให

สอดคลองกบสอแตละประเภทเชน

คลนวทย

๑.ขอมลไฟลเสยงในชวงทโฆษณาในรปแบบดจตอลหรอเทปแมเหลก

๒.ขอความทถอดจากสปอตโฆษณาแลว(ถาสามารถถอดเทปและพมพออกมาเปนตวอกษรได)

สอสงพมพ

๑.สอสงพมพทครบถวนเชนทงฉบบทงแผน

แผนปายการโฆษณา/รถแหประชาสมพนธ

๑.ภาพถายแผนปายโฆษณารปแบบดจตอลถาพมพออกมาเปนภาพควรเปนภาพส

๒.แผนทระบตงทของแผนปายโฆษณาหากเปนรถเรโฆษณาใหระบเลขทะเบยนรถ


เอกสารแนบผลตภณฑ

๑.เอกสารก�ากบยาหรอเอกสารก�ากบผลตภณฑ

๒.เอกสารโฆษณาอนๆทเกยวของ

ขายตรง

ไมแนะน�าใหเกบหลกฐานควรแจงเจาหนาทเพอออกไปด�าเนนการในวนเวลาทมการขายตรง

3. เรองดวนสงทนท

ควรรบสงเรองรองเรยนใหกบเจาหนาทผมหนาทรบผดชอบโดยเรวทสด เพอปองกนการ

เปลยนแปลงขอมลโฆษณาแนะน�าวาไมควรเกน7วน

โดยทวไปแลว เราสามารถสงขอมลรองเรยนการโฆษณาผลตภณฑสขภาพทไมถกตองไปยง

หนวยงานสาธารณสขไดในทกระดบ (แตในบางจงหวดหรอในบางพนท หนวยงานสาธารณสขอาจม

การจดระบบการคมครองผบรโภคทแตกตางกนท�าใหการรบเรองรองทกขอาจแตกตางกนไปบาง)

ทงนเราสามารถรองเรยนโดยตรงไดทหนวยงานในแตละพนท ดงน

ระดบชมชนหมบาน บางแหงอาจมศนยประสานงาน/ศนยรบเรองรองเรยนผลตภณฑ

สขภาพและโฆษณา

ระดบต�าบล โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบล

ระดบอ�าเภอ ฝายเภสชกรรมรพ.ชมชนรพ.ทวไปรพ.ศนยส�านกงานสาธารณสข

อ�าเภอ

ระดบจงหวด กลมงานคมครองผบรโภคฯส�านกงานสาธารณสขจงหวด

สวนกลาง ส�านกงานคณะกรรมการอาหารและยา(หมายเลขโทรศพท1556)

ส�านกงานคณะกรรมการกจการกระจายเสยงกจการโทรทศน


และกจการโทรคมนาคมแหงชาต(หมายเลขโทรศพท1200)

นอกจากนสามารถรองเรยนไดทางOryorSmartApplicationหรอผานทางเวบไซตศนย

เฝาระวงและรบเรองรองเรยนผลตภณฑสขภาพไดท http://newsser.fda.moph.go.th/hpsc/

frontend/theme/online_regis.php

เคลดลบการเตรยมแฟมเพอรองเรยน

การรองเรยนตอหนวยงานจะตองใหขอมลดงตอไปน 1.ชอทอยและหมายเลขโทรศพทหรออเมลทตดตอได 2.ส�าเนาบตรประชาชน 3.ชอและทอยหรอทตงของผประกอบกจการสถานวทยหรอโทรทศนทจะรองเรยน 4.ขอเทจจรงหรอการกระท�าทเปนเหตแหงการรองเรยน 5.พยานเอกสารและหลกฐานอนๆทเกยวของ

6.ความประสงคทจะใหใครด�าเนนการอะไร

7.ลายมอชอ(ในกรณสงหนงสอรองเรยน)

4. ชวยกนบอกตอ

ในเบองตน หากทราบแนชดวาโฆษณาชนนนไมถกตองอยางแนนอน เราควรแจงใหคนใน

ชมชนนนทราบโดยดวนทสดแตถาไมมนใจอาจสอบถามกบเจาหนาทใหแนใจวาโฆษณาชนนนไมถก

ตองหรอไมปลอดภยอยางไรหลงจากนนควรรบแจงใหคนในชมชนทราบผานชองทางหรอวธการตางๆ

เชน แจงในการประชมของชมชน วด โรงเรยน แจงผานหอกระจายขาว หรอแจงในชวงการจดท�า

ประชาคมการแถลงขาวฯลฯ

ในกรณทไมมนใจหรอกงวลวาอาจถกผกระท�าผดฟองกลบหรอมปญหาในชมชนควรประสาน

งานใหเจาหนาทเปนผกระจายขาวออกจากหนวยงานราชการกได



1.ทานสามารถตรวจสอบขอมลวาผลตภณฑใดมการปลอมปนสารสเตยรอยดไดจากทใดบาง

2.ทานใชวธการอยางใดบางในการเฝาระวงมใหสารสเตยรอยดทปลอมปนในยาแผนโบราณ

หรอยาสมนไพรแพรระบาดในพนทของทาน


1.ภาณโชตทองยง,สนทรท.ชยสมฤทธโชค,บรรณาธการ.คมอนกรอง(เรยน).กรงเทพมหานคร:แผน

งานพฒนากลไกเฝาระวงและพฒนาระบบยา(กพย)คณะเภสชศาสตรจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

2.ภาณโชตทองยง,บรรณาธการ.อยาปลอยใหสเตยรอยดลอยนวล.กรงเทพมหานคร:แผนงานสราง

กลไกเฝาระวงและพฒนาระบบยา(กพย)คณะเภสชศาสตรจฬาลงกรณมหาวทยาลย;2554.

3.ภาณโชตทองยง,ชมรมเภสชชนบท,บรรณาธการ.ทกขลนเหลอเหยอโฆษณา.กรงเทพมหานคร:แผน

งานพฒนากลไกเฝาระวงและพฒนาระบบยา(กพย)คณะเภสชศาสตรจฬาลงกรณมหาวทยาลย;2555.

ทปรกษา

ภก.รศ.(พเศษ)กตตพทกษนตนนท

นายกสภาเภสชกรรม

ภญ.ดร.สภาภรณปตพร

หวหนากลมงานเภสชกรรม

โรงพยาบาลเจาพระยาอภยภเบศร

ผเขยน

ภก.ภาณโชตทองยง

ภญ.ผกากรองขวญขาว

ภก.พนตชนสรอย

ภก.ณฐดนยมสกวงศ

ภญ.อาสาฬาเชาวนเจรญ

ศลปกรรม/ออกแบบ

สวทยวระยทธศลป

วฒชยเสม

ธปไตยธตพนธพงศ

พสจนอกษร

ดสทตโรจนาลกษณ

นรกมลสขเจรญ

วรดวารผล

คมอเภสชกรสมนไพร เลมท ๑สมนไพรไมใชยาขมพมพครงแรก พฤษภาคม 2558จ�านวน2,500เลมสงวนลขสทธISBN:978-616-11-2510-3

บรรณาธการ

ภก.ภาณโชตทองยง

ผชวยบรรณาธการภญ.ผกากรองขวญขาว

ภญ.วชราภรณทองออน

จดท�าโดย

สภาเภสชกรรม

สนบสนนการพมพมหาวทยาลยพะเยา(จ�านวน100,000บาท)

ประสานงานการผลตมลนธโรงพยาบาลเจาพระยาอภยภเบศรในพระอปถมภสมเดจ

พระเจาภคนเธอเจาฟาเพชรรตนราชสดาสรโสภาพณณวด

พมพทบรษทปรมตถการพมพจ�ากด3769/52-54ตรอกนอกเขตถนนเจรญราษฏรแขวงบางโคล

เขตบางคอแหลมกรงเทพฯ10120

เรื่องน่ารู้ ก้าว...

Documents