เครองดนตร และการใชเครองดนตร

เครองดนตรส าหรบวงโยธวาทต เครองดนตรทจดอยในวงโยธวาทตนนไดถกแบงออกเปน 3 ประเภท ดงไดกลาวแลว คอ เครองลมไม เครองลมทองเหลอง และเครองประกอบจงหวะ ซงในแตละประเภทจะมเครองดนตรแตกตางกนออกไป แตจะของกลาวเฉพาะทนยมใชในวงดนตรเทานน สวนเครองอน ๆ นนทนามาประกอบเปนบางครงคราวจะไมขอกลาวถง เครองดนตรในแตละกลมมดงตอไปน 1. เครองลมไม เครองลมไมเปนเครองดนตรททาขนจากไม หรอมแหลงกาเนดของเสยงทเกดจากการสนสะเทอนของไม แตในปจจบนไมหายากจงใชสารสงเคราะห หรอโลหะทาแทนแตแหลงกาเนดเสยงกยงเปนอยเชนเดม เครองลมไมแบงออกเปน 2 จาพวก คอ จ าพวกท 1 เครองทไมมลน (หมายถงเครองผว) บางชนดกดดแปลงจากไมไปทาดวยโลหะกม เชน ฟลท(Flute)และปคโคโล(Piccolo) เปนตน การปฏบตเครองมอเพอทาใหเกดเสยงโดยการเปาลมผานชองแคบๆ เขาไปในทอซงทาหนาทเปนตวขยายเสยง ระดบเสยงสง ตา จะขนอยกบความยาวและขนาดเสนผาศนยกลางของตวขยายเสยง หรอตวทอและความแรงของลมทเปาเขาไปในตวทอ พวกนมลกษณะเหมอนทอออรแกนชนดร ปดดวยกระเดอง รเหลานทาหนาทเปลยนความยาวของทออากาศใหเกดระดบเสยงตางๆถงแมวาบางชนดจะเปลยนไปเปนทาดวยโลหะ แตยงจดอยในจาพวกเครองลมไมเชนเดม ดงตอไปน

1. ฟลท (Flute)

12

ชวงเสยงของฟลท ฟลท ซงเรมนามาใชในวงดนตรในพทธศตวรรษท 21 เปนขลยทมแตรผว (คลายหลวของจน) เมอเลนขลยชนดน ผเลนจะใชนวปดร ถารใดหางหนอยกตองพยายามเหยยดนวไปปดใหมด ฟลทโบราณจงมเสยงไมมาก ราว พ.ศ. 2213 ไดมนกประดษฐขลยผหนงตองการใหฟลทเลนเสยงไดมากขน จงตดกระเดองเสยงอนหนงเพอปดรทนวถางไปปดไดยาก ในระยะเวลาเดยวกนน ลลล (พ.ศ. 2175 - 2230) กไดนาฟลทเขามาใชในการแสดงอปรากร ตอมา พ.ศ. 2220 ควานทซ (พ.ศ. 2240 - 2316) นกดนตรประจาราชสานกของพระเจาเฟรเดรกมหาราชแหงปรสเซย (พ.ศ. 2255 - 2329) ไดตดกระเดองเสยงเพมขนอกสองอนทขลย ในสมยนนดเหมอนวาควานทซจะเปนผเดยวเทานนทเชยวชาญการเลนฟลทมากกวาผใด เขาไดแตงคอนแชรโตสาหรบฟลทไวประมาณ 300 ชน และยงเปนพระอาจารยถวายการสอนฟลทแดพระเจาเฟรเดรกมหาราช จนพระองคทรงมความชาชองในการบรรเลงเครองดนตรน จากนน มาเธโอบลดโบหม (พ.ศ. 2337 - 2424) นกเลนฟลทของวงดนตรแหงราชสานกบาวาเรยไดปรบปรงจนฟลทกลายเปนเครองดนตรสาคญ เขาไดเจาะรและตดกระเดองเสยงเพมขนอก ปลายกระเดองตรงทปดรซงเปนฝาลมเลกๆไดบนวมเพอปดรใหสนทยงขน โบหมไดแกไขกลไกเสยใหมจนรดกม สามารถเลนเสยงตางๆ ไดอยางสะดวก ขลยของเขาจงไดชอวา ขลยโบหม (Boehm flute)และเปนขลยฟลททใชกนมาจนทกวนน ไมเพยงแตฟลทเทานนพวกปตางๆ ตอมากไดดดแปลงตดกระเดองตามระบบโบหมเปนสวนมาก โบหมยงไดประดษฐฟลทดวยโลหะเปนคนแรก ปจจบนนฟลทสวนมากทาดวยโลหะ ชนดทมราคาแพงกทาดวยเงนหรอทองคา และแมกระทงทองคาขาว ฟลทททาดวยโลหะมคณภาพของเสยงเชนเดยวกบฟลทททาดวยไม หรอเอโบไนท (สารสงเคราะห) ฟลทมความยาว 26 ½ นว มชวงเสยงตงแต C กลาง ถง C ทสงขนไปอก 3 คแปดเสยงฟลทคลายเสยงขลยทวไป คอ เสยงจะตานมนวล เสยงสง ๆ จะพราวพลวบรสทธแจมใส ฟลทจงเปนเครองดนตรเลนทางทานอง (Melodic instrument)และเหมาะสมทจะใชบรรเลงเดยวเสยงของฟลทใชเลยนเสยงนกเลกๆ ทโผผนตามกงไมไดเปนอยางด ตวอยางบทเพลงฟลท

13

2. ปคโคโล ( Piccolo) ชวงเสยงของปคโคโล ปโคโล ชอเตมเรยกวา ปกโคโลฟลทมชอเปนภาษาอตาเลยนวา Flauto piccolo ซงแปลวา ขลยฟลทขนาดจว ลกษณะและการปฏบตของปโคโลเหมอนกบฟลททกประการคอปฏบตโดยใชวธผว ทตางกนกเพราะปคโคโลมขนาดเลกกวาฟลทประมาณ 1 เทา ความยาวเพยง 10 นว และเปนเครองทใชปฏบตบทเพลงในแนวระดบเสยงทสงสดของวงดนตร

ระดบเสยงของปคโคโลสงกวาฟลท 1 ชวงคแปด (8 va)และเปนเสยงทแหลมคมใหความรสกราเรงแจมใสกวาฟลทในขณะทเครองดนตรทงหมดเลนดงทสด (fortissimo)เสยงของปคโคโล ซงสงกวาเครองดนตรทงหลายจะปรากฏดงเดนออกมาใหผฟงไดยนแจมใสชดเจน ซงจะฟงเสยงของปคโคโลในบทเพลงทหาฟงงาย แสดงใหเหนถงทวงทานองของปคโคโลทแจมใสชดเจน ไดแก เพลงมารชของจอหน ฟลปซซา (John Philip Sousa พ.ศ. 2397 - 2475) ชอเพลง The Stars and Stripes Foreverทอน Trio ของบทเพลง นกประพนธบทเพลงกดหรอนกเรยบเรยงเสยงประสานกด ถอวาปคโคโลเปนหนงในเครองดนตรประเภทคอรด (Chordinstrument)และมกจะจากดการใชปคโคโลโดยเขยนบทเพลงเฉพาะทตองการอารมณทโลดโผน สยดสยอง เกรยวกราด เชน เพลงละเมอ เพอ

14

คลง เพลงมาวง หรอเพลงทเลยนเสยงลมพดโครมครามของธรรมชาตเทานน ไมใหโอกาสใชทว ๆ ไป การบนทกสกอรเพลง (Score)แนวบรรเลงของปคโคโลจะอยบนสดของสกอร ตวอยางบทเพลงปคโคโล

ลกษณะทาทางการปฏบต (ฟลทและปคโคโล)

1.ทาถอเครองดนตรใหถอโดยใหปลายเครองอยระหวางหวแมมอกบนวชของมอขวาและจบอยแนวตงแนบแขนดานขางกบลาตว ดงรปท 1

รปท 1 2. ทาเตรยมพรอม ใหเครองดนตรอยระหวางสวนบนของแขนซาย มอซายยงถอเครองอยในทาถอโดยยกเครองขน หนบรกแรใหเครองขนานกบพน ดงรปท 2

15

รปท 2

3. ทาเตรยมบรรเลง ใชมอขวายกเครองใหอยในทาพรอมทจะบรรเลง ในขณะทมอซายเคลอนไปปดรเสยงของเครองดนตรทกาหนด ดงรปท 3

รปท 3 4. ทาพกเครอง เมอปฏบตตามขอทกลาวมาแลวจนกระทงหยดการบรรเลงชวขณะหนง โดยใหถอเครองมออยในแนวทแยงกบลาตวบนหนาอกใหนวขวากดอยทตอนปลายของเครองมอและมอซายเคลอนไปชดกบตรงจดทเปา ดงรปท 4

รปท 4 ระบบนวสาหรบฟลทและปคโคโล

16

แปนนวทระบายดวยสดา หมายถง การกดแปนนวลงปดร o แปนนวทไมระบายส หมายถง การเปดนว

แบบฝกหดบนไดเสยง

17

จ าพวกท 2 เครองทมลน ม 2 ประเภท คอ 1. ประเภทลนเดยว ( Single reed)เชน คลารเนต แซกโซโฟน เปนตน

18

2. ประเภทลนคหรอแฝด ( Double reeds)เชน โอโบ บาสซนคอรองเกลส เปนตน หมายเหต แตในทนจะขอกลาวถงเฉพาะเครองดนตรทใชบรรเลงในวงโยธวาทตเทานน 1.1 ประเภทลนเดยว 1.1.1คลารเนต (Clarinet) ชวงเสยงของคลารเนต Eb

ชวงเสยงของคลารเนต Bb

ชวงเสยงของคลารเนต A

ในบรรดาพวกเครองลมไมดวยกนแลว คลารเนตเปนเครองดนตรทรจกแพรหลายกวาชนดใด ๆ คลารเนตเปนเครองดนตรสาคญของวงดรยางค วงโยธวาทต วงแจส และเหมาะทจะใชบรรเลงเดยวเปนอยางมาก

คลารเนตเปนปลนเดยว ทไดรบการดดแปลงจากปโบราณชนดหนงทเรยกวา ชาลอโม (Chalumeau)โดยฝมอของเดนเนอรแหงเมองนแรมแบรก (พ.ศ. 2198 – 2250) ราว พ.ศ. 2233 คลารเนตเลาแรกๆทประดษฐขนนนมรเปลาๆ อยางดกมกระเดองเสยงเพยง

19

2 – 3 อนเทานน ปชนดนไดรบการปรบปรงครงสาคญทเมอ พ.ศ. 2386โดยโคลเซ (พ.ศ. 2351 – 2423)ครสอนคลารเนตในวทยาลยการดนตรแหงปารส ไดนากระเดองระบบโบหมเชนเดยวกบฟลทมาใช นกแตงเพลงชาวเบลเยยมผหนงไดนาคลารเนตมาใชในวงดรยางคเปนครงแรก ในการบรรเลงเพลงศาสนาประเภทแมส(Mass) ประมาณ พ.ศ. 2263 จากนนกมไดมสนใจปชนดนเทาใดนก จนกระทงกลค (พ.ศ. 2257 – 2330) ไดนามาใชในการแสดงอปราโมสารทนบไดวาเปนผทนาคลารเนตมาใชในวงดรยางคอยางจรงจง ทานผนนอกจากจะใชบรรเลงในซมโฟนแลว ยงไดแตงคอนแชรโตและควนเตต ใหปชนดนแสดงความงดงามของสมเสยงไดอยางวเศษ สวนเบโธเฟนกสนใจคลารเนตอยมใชนอย เขาไดเรมใหคลารเนตบรรเลงเดยวใน Eroica Symphony ทแตงขนเมอ พ.ศ.2347 ตอมาเมอเขาไดแตง Pastoral Symphony อนเปนงานทบรรยายถงความงดงามของธรรมชาต ไดใหคลารเนตเลยนเสยงนกคกครวมกบฟลทและโอโบ ซงเลยนเสยงนกไนตงเกลและนกเควลในตอนทายของทานทสองของซมโฟนชนน คลารเนตมชวงเสยงกวางมากทสดในบรรดาเครองลมไมปชนดนแตกตางจากฟลทในเรองคณสมบตเฉพาะตวของเสยง ตรงทเสยงของฟลทจากสงไปหาตาไมคอยแตกตางกนเทาใดนก แตของคลารเนตนนแตกตางกนมากจนสงเกตไดอยางชดเจน เสยงสงๆของคลารเนตแหลมคม เสยงระดบกลางๆราบเรยบนมนวลและกลมกลอม ยกเวนเพยงสองสามเสยงระดบกลางนทบรรเลงยาก ถาไมชานาญจรงแลวจะไดเสยงทไมคอยระรนห ผเลนคลารเนตมกจะระวงเปนพเศษเมอตองเลนโนตสองสามตวน สวนเสยงตาๆนนทมลกมลกษณะโดยเฉพาะทเรยกวาชาลอโม นอกจากน การเลนไลเสยงจากสงลงไปตา หรอจากตาขนมาหาสงคลารเนตสามารถทาไดคลองแคลววองไวมากจนไดรบฉายาวา ไวโอลนของเครองเปา(The violinof the wind instruments) ปคลารเนตทาดวยไมชนดเดยวกบปโอโบ หรอทาดวยเอโบไนท มลาตวคลายปโอโบกลไกของกระเดองเสยงนยมใชระบบโบหม ลาตวของปม 5 ทอน คอ Mouthpiece, Barrel, Top joint, Bottom joint,และ BellทอนBell นนลาโพงจะบานกวาของโอโบเลกนอยทอน Barrel ทตอจากทอนMouthpieceจะมลกษณะปองออกมาเพยงเลกนอย เมอถอดออกมาจะมสณฐานคลายถงเบยร ทอนทนาสงเกตมากทสด คอmouthpiece หรอทเปาซงมกทาดวยเอโบไนท หรอพลาสตก เรามกจะเรยกทอนนวา ปากเปด เพราะมรปรางคลายปากเปด หรอปากนกบางชนด ลนของปชนดนเพยงลนเดยว ลนนจะแนบกบทเปาดานทเปดเปนชองลมและประดบดวยวงโลหะทมสกรเลก ๆ สองตวขนใหแนน หรอจะคลายออกจากกนกได เมอเปน

20

เชนน ลนกบทเปาจงดคลายกบวาเปนสวนเดยวกน เพราะเขากนไดอยางเหมาะเจาะ เวลาเปาผ เปาจะเมมรมฝปากใหลนของปแตะอยบนรมฝปากลาง สวนรมฝปากบนจะพกอยบนทเปาดานบน ผเปาจะทาใหเกดคณสมบตของเสยง ตลอดจนความดงหรอคอยใหแตกตางกนกโดยการใชลนของปเขาไปอยในปากมากหรอนอย และการเมมรมฝปากลางกดทลนของปหนกหรอเบาเพยงใด

คลารเนตเปนเครองดนตรทเปลยนระดบเสยงไดมาก ตระกลเปนตระกลทใหญซงประกอบดวยคลารเนตขนาดตาง ๆ เรยงลาดบจากทมเสยงสงลงไปหาทมเสยงตา ดงน

ชนดของป ความยาวเปนนว โซปรานโนคลารเนต ใน Ab โซปรานโนคลารเนต ใน Eb โซปรานโนคลารเนต ใน D

14 19 12.50

โซปราโนคลารเนต ใน C โซปราโนคลารเนต ใน Bb โซปราโนคลารเนต ใน Ab

22.75 26.25 27.50

อลโตคลารเนต ใน Eb บาสเสทฮอรน ใน F

38 42.50

เบสคลารเนต ใน Bb เบสคลารเนต ใน A

55 55

คอนทราเบสคลารเนต ใน Bb 106 จากชนดของปทงหมดน มเพยง 4 ชนดเทานน ทเปนเครองดนตรทประจาอยในวงดรยางค และวงโยธวาทต ไดแก 1. โซปรานโนคลารเนต ใน Eb

21

2. โซปรานโนคลารเนต ใน Bb 3. โซปรานโนคลารเนต ใน Ab 4. โซปรานโนคลารเนต ใน Ab คลารเนตชนดทเหลอนนนามาใชในบางโอกาส โซปรานโนคลารเนต ใน Abซงมเสยงสงสดมกไมคอยพบแมในวงแบนด แนวบรรเลงของโซปรานโนคลารเนตในบทเพลงซงแตงขนในสมยกอนนน ปจจบนนใชโซปรานโนคลารเนต Ebบรรเลงแทน สกอรในพทธศตวรรษท 23 และ 24 ใชโซปรานโนคลารเนต ในC ปจจบนนใชโซปรานโนคลารเนตใน Bb หรอใน A แทนอลโตคลารเนตมกใชแทนบาสเสทฮอรน มกจะพบในวงโยธวาทตและวงดนตรลลาศ เบสคลารเนตใน A หายากกวาปใด ๆ ในตระกลน สวนคอนทราเบสคลารเนตทเปนปทใหญทสดมยกแตงเพลงบางคนนามาใชบาง ตวอยางบทเพลงคลารเนต (2 เลา)

ลกษณะทาทางการปฏบต 1. ทาถอ ใหถอเครองตรงชายเขมขด โดยใชนวขวาเกยวตรงปากลาโพง แนบตดกบลาตวตามแนวดง ดงรปท 1

22

รปท 1

2. ทาเตรยมพรอม ใหเคลอนมอซายขามลาตว และถอเครองไว โดยใชนวมอแตะใหตรงรเสยงทเหมาะสมไว ดงรปท 2

รปท 2

3. ทาเตรยมบรรเลง ใหเคลอนเครองดนตรไปขางหนา โดยใหปากเปาอยในปากของนกดนตร มอขวาเคลอนมาปดรเสยงตามตาแหนงของเครองดนตร ดงรปท 3

23

รปท 3 4. ทาพกเครอง ใหมอซายถอเครองดนตรบรเวณใตปากเปาสวนทเปนทรงกระบอก

โดยถอไวในแนวทแยงกบลาตวเหนอหนาอก มอขวารบไวทลายลาโพงอยทแนวเดยวกบเขมขด ดงรปท 4

รปท 4

ระบบนวส าหรบคลารเนต

แปนนวทระบายดวยสดา หมายถง การกดแปนนวลง

24

o แปนนวทไมระบายส หมายถง การเปดนว สาหรบตวโนตทใชแปนคกน - ใชเฉพาะหวแมมอสาหรบโนตตวตา - ใชหวแมมอและแปนชวงใหม สาหรบโนตตวสง

แบบฝกหดบนไดเสยง

25

1.1.2 แซกโซโฟน (Saxophone) ชวงเสยงของตระกลแซกโซโฟน

26

ขนไปจนถง

แซกโซโฟนไมใชเครองดนตรทใชประจาวงดรยางค แตเหมาะทจะใชผสมเขากบวงโยธวาทตมากกวา เกดขนมาเมอ พ.ศ. 2383

27

การกาเนดเครองดนตรชนดนพบวา กอนหนา พ.ศ. 2383 เลกนอยไดมนายวงโยธวาทตผหนงมาตดตอใหอดอลฟแซกซนกดนตรชาวเบลเยยม (พ.ศ.2357 - 2437) ใหเขาประดษฐเครองเปาชนดหนงชนดใดกได ทสามารถใชปฏบตใหมเสยงดง เพอใหเลนในวงโยธวาทต และตองการใหเปนเครองดนตรทมเสยงคลายลมไม ดงนนแซกซจงไดเอาเครองดนตรประเภทเครองลมทองเหลองชนดหนงทลาสมยแลว ชอ โอฟไคลด(Ophicleid)มาถอดทเปาอนเดมออกแลวเอาทเปาของคลารเนตมาใสแทน จากนนเขากแกไขกลไกของกระเดองทปดรอกเลกนอย ดงนนแซกโซโฟนเลาแรกของโลกกไดเกดขน นอกจากนน อดอลฟแซกซยงไดประดษฐเครองดนตรตระกลแซกฮอรน (Saxhorn family)อกดวย เพราะเหตนเครองดนตรชนดนจงมชอของผประดษฐตดมาดวย

ครงแรกไดมการนาแซกโซโฟนไปใชในวงโยธวาทตของฝรงเศส ตอมาดนตรแจสซงแตเดมมคลารเนตคอรเนต ทรอมโบน เปนเครองดนตรทสาคญ ไดมการพฒนาขนโดยนาเอาแซกโซโฟนไปใชจนทาใหแซกโซโฟนมบทบาทมากขนในทสดกกลายเปนเครองดนตรทวงดนตรแจสขาดมไดเลย

แซกโซโฟนเปนเครองดนตรทอยกงกลางระหวางเครองลมไมกบเครองลมทองเหลอง ปราชญทางดนตรไดจดอยในประเภทเครองลมไม เพราะใชเปาเชนเดยวกบคลารเนต และลาตวของเครองดนตรชนดนยงประกอบดวยกระเดองซงมนวมบอย เพอปดรเหมอนคลารเนตอกดวย ถงแมจะประดษฐดวยโลหะ แตสมเสยงกกระเดยดมาทางเครองลมไม แซกโซโฟนจงมฉายาอกอยางหนงวา คลารเนตทองเหลอง(Brass clarinet)แบรลออรไดกลาววาเสยงของแซกโซโฟนเปนการผสมเขาดวยกนระหวางซอเชลโลปคอรองแกลสและปคลารเนต

แซกโซโฟนสามารถเลนเสยงกระซบกระซาบออนหวานนมนวล หรอจะแผดใหดงสนโสตประสาทกทาได จงเหมาะสาหรบใชเปนเครองดนตรบรรเลงเดยว

ตระกลแซกโซโฟนเปนตระกลใหญเชนเดยวกบตระกลคลารเนต มขนาดถง 7 – 8 ขนาดดวยกน แตมความนยมใชกนเปนสวนใหญกคอ เครองทตงอยในระดบเสยงตอไปน

1.โซปราโนแซกโซโฟนBb 2. อลโตแซกโซโฟนEb 3. เทนเนอรแซกโซโฟนBb 4. บารโทนแซกโซโฟนEb 5. เบสแซกโซโฟนBb

28

ในหมเครองดนตรทง 5 ชนดน อลโตและเทเนอรมเสยงทไพเราะนาฟงกวาเครองดนตรอน ๆ ทงหมด และโดยเฉพาะเครองตระกลน ซงเพงมกาเนดขนไมกปมานเองกไดรบความนยมจากนกดนตรและประชาชนทวไป นอกจากทกลาวมาแลวนน ยงมสรางไวในหลกเสยงตอไปน

1. โซปรานโนแซกโซโฟนF 2. โซปราโนแซกโซโฟนC 3. อลโตแซกโซโฟนF 4. บารโทนแซกโซโฟนF 5. เบสแซกโซโฟนC เครองเหลานใชระดบเสยงทสงกวาดงกลาวแลวขางตน ระดบขนเสยงตาง ๆ ท

แซกโซโฟนสามารถปฏบตไดทงมขอบเขตเทากนหมด และในการบนทกตวโนตในบทเพลงกใชกญแจซอลอยางเดยวกนหมดไมวาระดบเสยงของเครองตาง ๆ เหลานน (ทงขนาดเลกขนาดใหญ) จะตงใชในระดบใดกตาม แซกโซโฟนทงหมดจะไมเปลงเสยงตา ๆ ตรงตามตวโนตทบนทกไวนนเลย เพราะฉะนนเครองเหลานจงรวมอยในประเภททปฏบตตางจากระดบจรงของตวโนตซงเรยกวา Transposing instrument ดงเครองดนตรทตงอยในหลกเสยง Bb กบ Ebเวนแตเครอง C เมโลดเทานน แตเครองชนดนกยงมระดบเสยงตาลงมาจากโนตตวจรงถงหนงชวงระยะขนคแปด ตวอยางบทเพลงแซกโซโฟน

ลกษณะทาทางการปฏบต

29

1 . ทาถอ แซกโซโฟนทกชนดเปนเครองทตองใชสายเชอกแขวนไวกบคอของนกดนตร ดงนนทาถอจงตองใชแขวนไวกบคอ แลวถอเครองดวยมอขวาใหแนบกบลาตวใหนวปดอยทแปนรเสยงบนและลาง (กลางลาตวเครอง) ใหตาแหนงโนมเอยงไปทางหนาและเอยงซาย ดงรปท 1

รปท 1 2. ทาเตรยมพรอม ใหเคลอนมอซายขามลาตวไปถอเครองไว โดยใชนววางไวในตาแหนงบนแปนรเสยงทเหมาะสมบนเครองดนตร ดงรปท 2

รปท 2 3. ทาเตรยมบรรเลง ใหเสยบปากเปาเขากบปากของนกดนตร เอามอขวาไปวางไวบนตาแหนงทแปนรเสยงชวงลาง พรอมทจะบรรเลง ดงรปท 3

30

รปท 3 4. ทาพกเครอง ปลดเครองออกจากสายคลอง จบตรงขอตอเครองระหวางลาตวกบปากเปาดวยมอซาย และถอไวในแนวทแยงกบหนาอก มอขวารองรบไวตรงปลายเครอง ดงรปท 4

รปท 4 ระบบนวส าหรบแซกโซโฟน

แปนนวสดา แทนการกดแปนนวลง

31

o แปนนวสขาว แทนการเปดนว สาหรบตวโนตทใชแปนคกน - ใชเฉพาะหวแมมอสาหรบโนตตวลาง - ใชหวแมมอและแปนนวชวงใหม

สาหรบโนตตวสง

หมายเหต แปนนวชวงลางใหมส าหรบโนตตวสง เรมใชตงแตโนต D แบบฝกหดบนไดเสยง

32

1.2 ประเภทลนคหรอแฝด

33

เครองลมไมประเภทลนคนน ในวงโยธวาทตมกไมคอยนยมใชกน เพราะคอนขางจะบรรเลงยาก โดยเฉพาะในวงโยธวาทตนนจะไมใชเลย แตบางวงอาจจะนามาประกอบเพลงบางเพลงเทานน แตกเปนวงประเภท Concert band เสยมากกวาจะเปนวงโยธวาทต 2. เครองลมทองเหลอง เครองดนตรกลมเครองทองเหลองกคอแตร คณสมบตเสยงของเครองดนตรกลมนคลายคลงกบกลมเครองลมไมคอ มทอทาหนาทเปนตวขยายเสยง ทอของแตรเปนโลหะ (แตทอของเครองลมไมสวนมากเปนไม หรอเอโบไนท) ทเปาหรอกาพวดของแตรเปนประเภท Lip – reed ของปเปนประเภท Cane – reed ดงนนการเมมรมฝปากบนและลางใหเกอบแนนสนทกบกาพวดเวลาเปาเปนเรองสาคญมาก เพราะรมฝปากจะทาหนาทเปนตวสนสะเทอนกาพวดการสนสะเทอนทเกดขนตรงกาพวดนจะถกสงเขาไปในทอหรอลาตวของแตร ซงทาหนาทเปนตวขยายเสยงดงกลาว กาพวดของแตรม 2 ลกษณะดวยกน แตละลกษณะจะใหคณสมบตของเสยงแตกตางกน ลกษณะแรกกาพวดตนมรปรางคลายถวยหรอระฆง (Cup – shaped or Bell – shaped mouthpiece)ใหเสยงทสดใสแสดงถงพละกาลงและความกลาหาญ แตรทมกาพวดน คอ ทรมเปต ทรอมโบน และทบา 1. เฟรนฮอรน 2. ทรมเปต

3. ทรอมโบน 4. ทบา

แสดง กาพวดแตรชนดตาง ๆ

34

ลกษณะทสองกาพวดสอบลกรปรางคลายกรวย ( Cone – shaped mouthpiece)ใหเสยงทนมนวลและระรนห เฟรนชฮอรนเปนแตรทมกาพวดลกษณะน เสยงสง – ตาของแตรในปจจบนนทาไดดวยการบงคบลนของลกสบ (Valve)ใหไปเปลยนความยาวของทอลมไมสนเขาหรอยาวออก แตละลกสบยงมขดทอลมยอย (Coil)หรอทอลมพเศษ (Extra loop of tubing) ชวยใหทอลมมความยาวมากขน การคนคดระบบลนบงคบสาหรบแตรไดเรมขนตอนกลางพทธศตวรรษท 24 แตกวาจะนามาใชจนไดรบความนยมกประมาณ พ.ศ. 2393 เปนตนมา ระบบกลไกทใชลนบงคบ (Valve mechanism)ม 2 ระบบ คอ

ก. ระบบลนปด – เปด ดวยการบงคบลกสบขนลง (Piston valve) ข. ระบบลนปด – เปด ดวยการบงคบลนหมน (Rotary valve)

ระบบลนหมน ระบบลนลกสบ (เสนประ และหวลกสร แสดงแนวทางของลม)

แสดง ระบบลนบงคบของแตร

ระบบลนหมน เปนทนยมมากในเยอรมน ออสเตรยและประเทศในยโรปกลาง สวนประเทศอน ๆ นยม ระบบลนลกสบ มากกวา

35

แตรอกชนดหนงคอ สไลดทรอมโบน ใชการเลอนทอลมใหสนเขาหรอยาวออก ในการเปลยนระดบเสยง แทนการใชลนบงคบ

แตรทใชในวงโยธวาทต โดยปกตมอย 5 ตระกลดวยกน ดงทจะกลาวตอไปน เครองประเภทนมทงหมด 5 ตระกล คอ 1. ตระกลคอรเนต (Cornet family)ม 2 ชนด คอ - อ แฟลท (Eb) - บ แฟลท (Bb) 2. ตระกลทรมเปต (Trumpet family)ม 4 ชนด คอ - บ แฟลท (Bb) - เอฟ (F) - อ แฟลท (Eb) - เอ (A) 3. ตระกลฮอรน (Horn family)ม 3 ชนด คอ - เอฟ (F) - บ แฟลท (Bb) - อ แฟลท (Eb) 4. ตระกลทรอมโบน (Trombone family)ม 4 ชนด คอ - โซปราโน - อลโต - เทเนอร

- เบส 5. ตระกลแซกฮอรน ( Saxhorn family)ม 7 ชนด คอ - บ แฟลทโซปรานโน ( Bb) - อ แฟลทโซปราโน (Eb) - บ แฟลทอลโต ( Bb) - อ แฟลท บารโทน ( Eb) - บ แฟลท เบส (Bb) –Euphonium - อ แฟลท เบส (Eb) – Bass tuba - บ แฟลท เบส (Bb) – Double bass tuba

36

สองชนดหลง เรยกอกชอหนงวา ทบา (Tuba) 2.1 ทรมเปต (Trumpet)

ชวงเสยงของทรมเปต Bb

ทรมเปตเปนแตรทมประวตเกาแกมากไมยงหยอนกวาฮอรน ทางซกโลกตะวนออกปรากฏหลกฐานวา ชาวจนเคยใชแตรทมลกษณะคลายทรมเปตมาเปนเวลานานนบ 4,000 ปมาแลว สวนทางซกโลกตะวนตกชาวโรมนไดใชแตรทมลาโพงงอเปนขอ (Hook – Belled – trumpet)ในกองทพ ในสมยโบราณชาวยโรปถอวาแตรทรมเปตเปนของสง ผทจะมไดหากไมใชพระเจาแผนดนกตองเปนเจานายชนสงหรอไมกนกรบขนแมทพ สามญชนทวไปไมมสทธทจะเปนเจาของแตรชนดน ในราชสานกองกฤษสมยราชวงศทวดอรปรากฏวา แตรวงหลวง (King ’s band)มผเลนทรมเปตถง 15 คน เปนเวลานบศตวรรษๆ เมอเสยงทรมเปตดงขนทไหนกเปนสญญาณใหทราบวา รวขบวนของพระเจาแผนดนหรอกองทพกาลงเคลอนมาถงทนน ทรมเปตทใชกนในสมยกอนเปน ทรมเปตธรรมชาต คอเปนแตรทมแตทอลมและกาพวดเทานน ตอมาเมอไดนา “Crook”(ของอโคง) มาตดเหมอนฮอรน จงเรยกวาทรมเปตธรรมชาตทตด Crook แตรชนดนใชตงแตพทธศตวรรษท 22 มาจนถงปลายศตวรรษท 24 ในสมยของไฮเดน โมสารทและเบโธเฟนไดมผตดตอทอลมเลอนเขา – ออกไดเพมขน ทาใหแตรมเสยงมากขนกวาเดม แตรชนดนจงเรยกชอใหมวา ทรมเปตคลาสสก ในป พ.ศ.2431 นกประดษฐแตรผหนงชอ ชารลสแคลกเกต ไดคดทาลกสบตดขวางทอลมของทรมเปตธรรมชาต เมอใชนวกดลกสบ ลกสบจะระบายลมออกมาบงคบเสยงสง – ตาไดทละครงเสยง ตอมา ชตอเซลและบลอเมลแหงนครเบอรลนไดคด ระบบลนลกสบสาเรจ เมอ พ.ศ.2458จงไดนามาตดเขากบทรมเปตทาใหมสภาพรดกมขน แตรชนดนจงเรยกวา ทรมเปตตดสนบงคบ (Valve trumpet)และใชมาจนทกวนน

37

ทรมเปตในปจจบนมทอลมรปทรงกระบอก (ตรงขามกบฮอรนทมทอลมทรงกรวย ซงจะคอยๆ ขยายใหญขนตงแตกาพวด จนบานเปนปากลาโพง) ขนาดเสนผาศนยกลาง 4 นว เฉพาะทอลมใหญ วดตงแตกาพวดถงปากลาโพงของทรมเปตC จะมความยาว 4 ฟตของทรมเปต Bb 4 ฟต 6.5 นว ทอลมจะงอทบกนเปน 3 ทบ ตรงกลางลาตวของแตรเปนทตดลนบงคบระบบลนลกสบ 3 ลน ผเปาจะใชนวบงคบลกสบทงสามโดยการกดลงหรอผอนใหขนในแนวตง กาพวดของทรมเปตเปนแบบรปถวยหรอระฆง ซงทาใหแตรมสมเสยงทสดใส การบรรเลงทรมเปต (และทรอมโบน) บางครงผเปาจะใชเครองลดเสยง หรอมวต (Mute)เพอลดเสยงใหเบาลงเปนเสยงกระซบกระซาบหรอทาใหเกดเสยงทแปลกห มวตมใชเปนของใหมแตมแตใชมาตงแตพทธศตวรรษ 23 ตอนแรกๆ มรปรางยาวร คลายผลสาล (Pear – shape)ทาดวยไม ตอมาสวนมากเปนรปกรวยกลวงทาดวยไม ไฟเบอร หรอหนงเดอบชชใชมวตในNuagesทาใหเกดเสยงสะทอนกองจากระยะไกลๆ และยงทาใหทรมเปตทตดมวตนเลนรวมกบปคอรองแกลสใน La Merไดสมเสยงทกลมกลนอยางนาทงมากราเวลใชมวตกบแตรนทาเสยงตลกในงานชนน รชารดสเตราสสใชมวตเลยนเสยงแกะรองใน Don Quixoteสวนบารทอคนนใชมวตหลายชนดใน Violin Concerto ของเขาในแนวบรรเลง ถากาหนดใหแตรใชมวตจะบนทกวาCon sordino

แสดง มวตแบบตาง ๆ

ทรมเปตเปนแตรเสยงโซปราโน ผเปาสามารถเลนไดดงแหลมจนแสบห หรอถาจะเปาใหนมนวลกจะไดเสยงสดใสชดเจนและบรสทธ นกแตงเพลงมกใชทรมเปตเลยนเสยงแตรบวเกลบรรยายถงการรบพงเขาประจญบานกนในสมรภม การมชยชนะ การเลยงฉลองอยางสนกสนาน และความหรหราสงางามในพธสาคญตาง ๆ เพราะเสยงทรมเปตสามารถปลกใหเกดความกลาหาญตนเตนรกเราใจไดดกวาเครองดนตรอน ๆ

38

ทรมเปตเขามาเปนเครองดนตในวงดรยางคตอนสมยแรก ๆ ของอปรากรอตาเลยน เจ. เอส. บาค และเฮนเดล ใหทรมเปตเดยวเสยงสง ๆ ไดอยางงดงาม จากนนทรมเปตกซบเซาลงปรากฏวาในวงดรยางคมเพยง 2 ตวเทานน และไมคอยมโอกาสแสดงบทบาทเดน จนกระทงวากเนอรมองเหนความสาคญจงไดนาเอามาใชบรรเลงในอปรากรถง 4 ตว เปนประจา ตวอยางบทเพลงทรมเปต Allegro maestoso

ทมา : Clarke The Trumpet Voluntary Retenusourdine

ทมา : Debussy : La Mer

39

2.2 คอรเนต (Cornet)

ชวงเสยงของคอรเนตBb

คอรเนต หรอชอเตมวา Cornet – a – pistons มกาเนดขนทฝรงเศส เมอ พ.ศ. 2370 และอกสองปตอมาไดนามาใชครงแรกในประเทศนน นกดนตรมกเรยกแตรนยางเลน ๆ วา แตรลกผสม เพราะตนกาเนดของแตรชนดนคอแตรฮอรนชนดหนงทเรยกวา ฮอรนไปรษณย (Post horn)ซงไดรบการดดแปลงแกไขจนมรปรางคลายทรมเปต แตลาตวสนกวา รปรางของคอรเนตพอจะกลาวโดยสรปไดดงน 1. ทอลมใหญซงมความยาวไลเลยกบความยาวของทรมเปต ซงหนงในสามของความยาวจากกาพวดมสณฐานทรงกระบอกเหมอนทรมเปต สวนสองในสามของความยาวทเหลอมสณฐานทรงกรวยเหมอนแตรฮอรน จะคอย ๆ บานออกเปนปากลาโพง 2. คอรเนตใชกาพวดรปถวยหรอระฆง เชนเดยวกบของทรมเปต 3. ใชลนบงคบระบบลนลกสบจานวน 3 ลน ตดตรงกลางลาตวแตรเหมอนเปตเหมอนทรมเปต สมเสยงของคอรเนตไมแจมใสเราใจเหมอนของทรมเปต และกไมนมนวล โปรงเบาเหมอนฮอรน หรอกลาวไดวากากงกนระหวางทรมเปตกบฮอรน นเปนสาเหตหนงทแตรนมไดรบความนยมนามาบรรเลงในวงดรยางค อกสาเหตหนงกคอแตรนซงเคยไดรบความนยมมากตอนปลายพทธศตวรรษท 24 แตพอลวงเลยมาประมาณ พ.ศ. 2433 กคอย ๆ หมดความสาคญลงเมอทรมเปตตดลนบงคบ และปรบปรงจนดถงขนาดแลวเขามาแทนท ขอดของแตรนคอเปนแตรทบรรเลงงาย ในปจจบนจงเปนเครองดนตรของวงโยธวาทต แตรวง และวงดนตรทบรรเลงเพลงไลทมวสก เปนตน

40

ลกษณะทาทางการปฏบต (ทรมเปตและคอรเนต) 1. ทาถอ สอดเครองไวในใตแขนขวาในแนวนอน ใหยนปากลาโพงออกไปขางหนา ลกสบหงายขน มอขวาจบอยดานลางของตวเครอง ดงรปท 1

รปท 1

2. ทาเตรยมพรอม เคลอนมอซายผานลาตวมาดานหนา และถอไวทลกสบ ดงรปท 2

รปท 2

41

3. ทาเตรยมบรรเลง ยกแตรขนดวยมอซาย ใหปากเปาแตะกบรมฝปากนกดนตรมอขวายกขน ใชนวหวแมมอกบนวกอยจบไวทลกสบ และนวทเหลอใหแตะไวทแปนลกสบเตรยมเปา ดงรปท 3

รปท 3 4. ทาพกเครอง เคลอนมอขวาไปจบทปากลาโพง และมอซายเลอนไปประคองไวทดานปากเปา ถอใหทแยงกบลาตวดานหนา เหนอทรวงอก ดงรปท 4

รปท 4

42

ระบบนวส าหรบทรมเปต และคอรเนต o วงกลมทอยเหนอตวโนตเปนลกษณะของ

นว วงกลมสดาเปนนวทกดลกสบแตร o วงกลมเปลาเปนนวทปลอยลกสบแตร

43

แบบฝกหดบนไดเสยง

44

2.3 เทเนอรทรอมโบน ( Tenor trombone)

ชวงเสยงของเทเนอรทรอมโบน (ตอไปจะใชวา ทรอมโบน)

แตรทรอมโบนทใชกนอยม 2 แบบ คอ แบบท 1 ใชนวลกสบเชนเดยวกบแตรอน ๆ ดงไดกลาวมาแลว แบบท 2 ไมใชนวลกสบ แตมทอเลอนสวมทอลมของตวแตร ใชวธชกทอเลอนออกหรอเขา เปนการยดหรอหดทอลมของตวแตรแทนการใชลกสบ ในทางปฏบตแมแตรทรอมโบนทใชนวลกสบจะสะดวกและคลองแคลวมากกวาแตรทรอมโบนชกกตาม แตชนดเสยงของแตรทรอมโบนชกนนมความกงวานเสยงดกวากนมากกลาวคอ มชนดเสยงทสงากระจางและแจมใส การชกมอย 6 ระยะ ถารวมในระยะทตงปกตดวยแลวกรวมได 7 ระยะ หรอ 7 โพซชน (Position)ดวยกน ระยะหนง ๆ สามารถยดทอลมใหมระดบเสยงตาลงมาในระยะครงเสยง เปนลาดบดงน ระยะท 1 (ปกต) ไดแก เสยงเปดแตรทงสองแบบ คอเสยงทเปลงออกมาตามธรรมชาตของตวแตรเองเปนบางเสยง (Harmonic) ระยะท 2 ยดทอลมออกมาครงเสยงจากปกต คอตาลงมาในระยะขนค 2 ไมเนอร ตรงกบลกสบตวกลางของแตรทใชนว ระยะท 3 ยดทอลมออกมาหนงเสยงเตมจากปกต คอตาลงมาในระยะขนค 2 เมเจอร ตรงกบลกสบตวหนาของแตรทใชนว ระยะท 4 ยดทอลมออกมาหนงเสยงครงจากปกต คอตาลงมาในระยะขนค 2 ไมเนอร ตรงกบตวลกสบท 3 หรอลกสบตวท 1 และท 2 รวมกนของแตรทใชนว

45

ระยะท 5 ยดทอลมออกมาสองเสยงครงจากปกต คอตาลงมาในระยะขนค4 เพอรเฟก ตรงกบลกสบตวท 1 และทj 3 รวมกน (นกดนตรเรยกวานวครอม) ของแตรทใชนว

ระยะท 6 ยดทอลมออกมา 3 เสยงเตมจากปกต คอตาลงมาในระยะขนค 5ดมนชท ตรงกบการกดลกสบทง 3 ลกสบพรอมกนของแตรทใชนว ทรอมโบนทประดษฐขนใชในวงดรยางคตงอยในหลกเสยงทตางกน ซงเปนวธแบงหนาทการใชระดบเสยงของบทเพลงตงแตสงสดจนถงตาสด คอ 1. อลโตทรอมโบน ตงอยในหลกเสยง F หรอ Eb แตในปจจบนนเลกใชแลวหนมาใชเทเนอรทรอมโบนแทน 2. เทเนอรทรอมโบน ตงอยในหลกเสยง C หรอ Bb แตรชนดนเปนทนยมใชกนทวไปในสมยน 3. เบสทรอมโบน ตงอยในหลกเสยง G หรอ F หรอEb ในบางโอกาสมคอนทราเบสทรอมโบนขนาดมหมาตงอยในหลกเสยง Bb ดวย แตรชนดนใหระดบเสยงตากวาเทเนอรทรอมโบนอก 1 ชวงของระยะขนค 8 แผนผงตอไปน แสดงระยะหรอโพซชนตาง ๆ ของแตรทรอมโบนในหลกเสยงตางๆ (ทวงเลบไว แสดงถงนวลกสบของแตรทใชนวลกสบ) ระยะ (โพซชน) อลโต เทเนอร เบส 1 (0) มแฟลท ( Eb) ทแฟลท (Bb) ฟา (F)ซอล(G)มแฟลท (Eb) 2 (2) เร ( D) ลา (A) เร (D)ม (E)ฟาชารป (F ) 3 (1) เรแฟลท ( Db) ลาแฟลท (Ab) เรแฟลท(Db)มแฟลท(Eb)ฟา(F) 4 (3 , 1 + 2) โด ( C) ซอล (G) โด (C)เร (D)ม (E) 5 (2 + 3) ท ( B) ฟาชารป (F ) ท(B)เรแฟลท(Db)มแฟลท(Eb) 6 (1 + 3) ทแฟลท ( Bb) ฟา (F) ทแฟลท (Bb)โด (C)เร (D) 7 (1 + 2 + 3) ลา ( A) ม (E) ลา (A)ท (B)โดชารป (C )

46

ทกระยะหรอทกโพซชนสามารถทาหางเสยงธรรมชาตขนไปไดถงระยะขนค 8 แตมผเชยวชาญสามารถทาเสยงในระยะสงขนไปไดอกมาก ทงสามารถเปลงเสยงพนตน (Fundamental tone)ของเสยงเหลานได ดวยวธจกรมฝปากทหยอนใหลกเขาไปในกาหนด แตเสยงเหลานมชนดครวญครางฟงไมใครสนททงเปาออกมาไดยาก จงใชแตในบางโอกาสเทานน เสยงพนตน ซงปฏบตดวยเทเนอรทรอมโบน ดงนตามลาดบโพซชนท 1, 2, 3 และ 4

ทรอมโบน Ebใชบนทกดวยตวโนตในกญแจ โดเทเนอรหรอฟาเบส ในระยะขนเสยงตาง ๆ ภายในขอบเขตตงแตเสยง

ทรอมโบนใชบนทกดวยตวโนตในกญแจฟาเบส ใชระยะขนเสยงตาง ๆ ภายในขอบเขตตงแตเสยง

47

ทรอมโบนทงหมดปฏบตไดตรงตามระดบเสยงจรงของตวโนต ทบนทกไว ( Non - Transposing)ชนดเสยงของเครองมลกษณะของความองอาจสงางามทงกระจางและสดใสกบเมอปฏบตประสานเสยงเบา ๆ แผว ๆ กมชนดทกลมกลอม และนมนวลนาฟงมาก ตวอยางบทเพลงทรอมโบน

ทมา : Wargner : Overture to Tannh“a” user 2.4 เบสทรอมโบน (Bass trombone)

ชวงเสยงของเบสทรอมโบน

เบสทรอมโบนเปนแตรทมเสยงตากวาเทเนอรทรอมโบน โดยปกตในวงดรยางคใชเบสทรอมโบน F ซงมระดบเสยงตากวาเทเนอรทรอมโบน Bb ค 4 เพอรเฟก ในองกฤษนยมใชเบสทรอมโบน G แตในเยอรมนนยมใชเบสทรอมโบน Eb

48

รปรางของเบสทรอมโบนคลายกบเทเนอรทรอมโบน แตมความแตกตางกนเลกนอยตรงทเบสทรอมโบนมทอลมยาวกวา และมดามจบพเศษสาหรบมอขวา เพอใชเลอนทอลมเขาออกชาวใหผเปาสะดวกขน ไมตองเหยยดแขนเกนไปในการเลอนทอลมยาวมาก ปจจบนนวงโยธวาทตเรมหนมาสนใจกบเบสทรอมโบนมากขน มวงโยธวาทตใหญ ๆ บางวงนาไปใช ทาใหเกดเสยงนมนวลไปอกหนง สวนในวงโยธวาทตทหารไดใชมานานแลว ลกษณะทาทางการปฏบต 1. ทอถอ ใหถอเครองดานหนาของลาตว ในลกษณะทแยงดวยมอซาย ใชนวชกบนวหวแมมอเกยวคนชกทอลมกบลาตวเครองไว มอขวาเหยยดตรง ดงรปท 1

รปท 1

49

2. ทาเตรยมพรอม เคลอนมอขวาออมลาตวมาดานหนาจบตรงคนชกทอลมดวยนวแลวเครองขนในแนวตง ดงรปท 2

รปท 2 3. ทาเตรยมบรรเลง ยกเครองขนดวยมอซาย ใหปากเปาของเครองดนตรแตะกบรมฝปากของนกดนตร ดงรปท 3

รปท 3

50

4. ทาพกเครอง ลอคทอลมใหเรยบรอย แลวถอดวยมอซายแบบทาถอ ยกเครองขนใหทแยงกบลาตวเหนอทรวงอก ใชมอขวาประคองไวทตรงกลางของคนชกทอลม ดงรปท 4

รปท 4 5. เปลยนทาถอ ในขณะทเดนอยนนแตไมไดบรรเลง ใหหนบเครองดนตรใตแขนขวาในแนวนอน และถอดวยมอขวาตรงขอตอระหวางคนชกทอลมกบตวเครอง และลอคคนชกทอลมดวย ใหปากลาโพงอยดานหนา ดงรปท 5

รปท 5

51

ระบบคนชกส าหรบทรอมโบน ระยะหางวดเปนนว (โดยประมาณ) โดยวดจากตาแหนงท 1 ความเพยนตวของเสยงตา ( b)หรอ (#) ใหอาศยหบอกระยะ

52

แบบฝกหดบนไดเสยง

53

2.5 เฟรนชฮอรน ( French horn)

ชวงเสยงของเฟรนชฮอรน

ระบบลกสบ ระบบลนหมน ตนกาเนดของแตรฮอรนคอเขาสตว แตรฮอรนทเกาแกทสดคอโชฟาร ( Shofa)ของชาวฮบรทาดวยเขาแกะ ในสมยโบราณฮอรนททาจากเขาสตวใชเปนเครองใหสญญาณของชาวประมงทออกไปจบปลาในทะเล และคนเลยงสตวในทงหญา แตรฮอรนทใชในวงโยธวาทต ปจจบนนเรยกชอเตมวาเฟรนฮอรน ชาวฝรงเศสมไดเปนผต งชอน หากเปนชาวองกฤษตงชอเพอเรยกแตรฮอรนสาหรบใชในการลาสตวของราชสานกฝรงเศส แตรชนดนไดนาเขามาใชในองกฤษเมอปลายพทธศตวรรษท 22 และเยอรมน และยโรปกลาง แตรฮอรนโบราณสองชนดนแตกตางกนตรงทฮอรนฝรงเศสมเสยงโปรงเบากงวานแจมใส สวนฮอรนเยอรมนมเสยงหาวแนนและคอนขางทบ

54

หลงจากฮอรนฝรงเศสเขาไปแพรหลายในองกฤษไดไมนานราวตนพทธศตวรรษท 23 กไดมผนาไปใชในแควนบาวาเรยและแซกโซเนยชาวเยอรมนซงแตเดมเคยใชฮอรนเยอรนอยกลบชอบฮอรนฝรงเศส เพราะมสมเสยงไพเราะแปลกหกวา ฮอรนเยอรมนจงไมคอยมผใดสนใจตงแตนนมา นกประดษฐเครองดนตรชาวเยอรมนทนยมฮอรนฝรงเศสจงไดพยายามแกไข ปรบปรงแตรนใหดขน จนกลายเปนตนกาเนดของแตรฮอรนทใชกนทกวนน แตรฮอรนสองชนดทไดกลาวมาแลว เปนแตรชนดทเรยกวาฮอรนธรรมชาต เปนแตรทมทอทองเหลองขดเปนวง (สวนมากขดทบเดยว) และยงไมมลนหรอกระเดองเสยงททาใหเกดเสยงระดบตาง ๆ ผเปาบรรเลงไดเพยงเสยงหลกเดยวกบอนกรมเสยงฮารโมนคของมนเทานน แตรนจงคลายแตรบวเกล แตดกวาบวเกลตรงทไดเสยงเพมพเศษอกสองสามเสยง โดยการเอามอสอดเขาไปในปากลาโพงใหไดความลกทพอเหมาะ ดงนนเมอจะใชฮอรนใหเกดเสยงตางๆ จงตองมผเปาหลายคน และฮอรนของแตละคนจะตองมทอลมสนยาวตางกนการปฏบตเชนนในวงโยธวาทตจงยงยากมใชนอย เมอเวลาลวงเลยมาจนถง พ.ศ.2258 จงไดมผประดษฐครค(Crook)สาหรบแตรขนสาเรจ ครคมลกษณะเปนทอลมทองเหลองขนาดเลกขดเปนวง ปลายขางหนงมทเปาหรอกาพวดตดอย สวนปลายอกขางหนงจะสอดเขาไปในทอลมใหญ หรอลาตวของแตรครคนจะชวยเพมความยาวของทอลมใหญ แตจะเพมใหยาวมากนอยเพยงใดนน ขนอยกบความยาวของครคขนาดตางๆ กน ครคแตละขนาดจะเปลยนบนไดเสยงแตรใหเปนดงน คอ Bb อลโต ,A ,Ab ,G , F ,E ,Eb ,D ,C และ Bbบาสโซเวลาผเปาจะไปบรรเลงทไหนจะตองนาครคขนาดตางๆตดตวไปดวย แตรฮอรนไดมการปรบปรงครงสาคญ เมอการประดษฐลนบงคบของแตรเปนผลสาเรจ พ.ศ.2358 ทเยอรมน และไดนามาตดเขากบแตรนราว พ.ศ.2393 นบแตนนมาครคจงคอยๆ หมดความสาคญลง การใชระบบกลไกลนบงคบทาใหฮอรนสามารถไลบนไดเสยงโครมาตคได นบวาเปนพฒนาการกาวทสาคญยงของฮอรน แตรฮอรนทใชดรยางคและวงโยธวาทตนลวนเปนฮอรนตดลนบงคบทงสน แตรฮอรนทประดษฐขนในประเทศอนๆ สวนมากนยมใชระบบลนลกสบ ปจจบนเฟรนชฮอรนทใชในวงยธวาทตเปนแตรทเปลยนระดบเสยงใหอยในบนไดเสยง F มชวงเสยงกวาง 3 คแปด เสยงจรงทดงออกมาจะอยต ากวาโนตทบนทกไวค 5

เพอรเฟก แนวบรรเลงของฮอรนบนทกดวยกญแจเสยงเทรเบลและมกอยในบนไดเสยง C ในสกอรจะอยต าจากเครองลมไม แตอยเหนอทรมเปต

55

รปรางของเฟรนชฮอรนเปนทอลมทองเหลองขดเปนวง ทอลมดานทตดกาพวดรปกรวยจะมเสนผาศนยกลาง นว และจะคอยๆ โตขน จนมเสนผาศนยกลาง 3 นว ตรงสวนท

ผายออกเปนปากลาโพง ปากลาโพงนนกวางมากมเสนผาศนยกลาง 12 นว ทอลมใหญนเมอวดรวมกบทอลมยอยของลนบงคบจะมความยาวทงสนถง 17 ฟต (ลมทเปาเขาไปในกาพวดจนไปออกทปากลาโพงจะเคลอนทเปนระยะทางถง 17 ฟต) ผเปาแตรชนดนจะตองมปอดทแขงแรง ฮอรน F นน เหมาะทจะเลนระดบเสยงตาและกลาง สวนระดบเสยงสง ๆ นนทาไดยาก สมยกอนผเปาในวงดรยางคจงตองมฮอรน Bb อกตวหนงไวเลนเสยงสงๆ หรอมผเปาอกคนหนงมาชวยเลนฮอรน Bb ครซเปนนกประดษฐแตรแหงแอรฟอรทเหนความยงยากในเรองนจงไดพยายามนาเอาชดทอลมยอยทตอจากลนบงคบของฮอรน Bb มาตดเขากบฮอรน F ลนบงคบแตเดมม 3 ลน ไดเพมลนท 4 กดดวยหวแมมอขนอกลนหนง เพอเปลยนแนวทางของลมทเปาเขาสชดทอลมยอย F ทมอยเดมหรอเขาชดทอลมยอย Bb ทนามาตดใหม เมอเปนเชนนกเหมอนกบฮอรน F – Bb (Double horn in F – Bb) ประวตการใชฮอรน ถาสบยอนไปในอดตไปในอดตจะพบวา ฮอรนใชในวงดรยางคเปนครงแรกในการแสดงอปรากรเรอง Octavia ซงเปดแสดงทเมองฮมบวรก เมอ พ.ศ.2248 ในครงนนฮอรนทนามาใช 2 ตวยงเปนฮอรนธรรมชาตชนดทเรยกวา Cor de chasse ในสมยของเฮนเดล ปรากฏวาชาวองกฤษนยมใชฮอรนบรรเลงกลางแจง เชน เลนใหความบนเทงในอทยานหรอขณะลองเรอเทยวไปตามลานา เฮนเดลประทบใจตอเสยงอนไพเราะกงวานของฮอรนเปนอนมาก เมอไดแตง Water Music ขนถวายพระเจายอรจท 1 แหงประเทศองกฤษในโอกาสเสดจประพาสลานาเธมส กมไดรรอทจะนาฮอรนเขามารวมเลนดวย เจ. เอส. บาค นกแตงเพลงสมยเดยวกบเฮนเดลไดใชฮอรน 2 ตว เลนใน Brandenburg Concerto #1 ฮอรนทเฮนเดลและบาค ตลอดจนนกแตงเพลงรนตอมา เชน ไฮเดน โมสารทและมนเดลโซหนใชเปนฮอรนธรรมชาตทตดทตดครค ฮอรนชนดนยงเปนทนยมเรอยมาจนถงตนพทธศตวรรษท 25 ดงปรากฏในงานของนกแตงเพลงชาวฝรงเศสบางคน เชน อปรากรเรอง Faust ของกโนดและเรอง Carmen ของบเชท เมอระบบกลไกของลนบงคบปรบปรงจนใชการไดดแลวนกเปาฮอรนจงใชฮอรนทตดลนบงคบแทน ในสมยคลาสสกและกอนหนานนในวงดรยางค โดยปกตมฮอรน 2 ตว เฉพาะในบางโอกาสเทานนทใชแตรนมากกวา 2 ตว เชน ไฮเดน และโมสารทเคยใชถง 4 ตว เบโธเฟนใช 3 ตว ใน Eroica Symphony และใช 4 ตวใน Choral Symphony ใน พ.ศ.

56

2363 เวเบอรใชฮอรนถง 8 ตว ในดนตรประกอบละครเรอง Preciosaสวนวากเนอรนนตอนแรก ๆ ใชธรรมชาต 2 ตว เลนรวมกบฮอรนทตดลนบงคบ 2 ตว แตในระยะหลงตอมาไดใชแตฮอรนทตดลนบงคบเทานนเปนจานวน 8 ตว ในอปรากรเรอง Tannhauserไดใชฮอรนถง 16 ตว (12 ตวอยบนเวท) ซงยงไมเคยปรากฏวามผใดใชฮอรนจานวนมากมายถงเพยงนมากอน ปจจบนวงดรยางคมาตรฐานใชเฟรนชฮอรน 4 ตว ผเลนฮอรนท 1 และท 3 จะเลนระดบเสยงสง สวนผเลนฮอรนท 2 และท 4 จะเลนระดบเสยงตาลงมา เฟรนชฮอรนนอกจากจะมการพฒนาอยางพสดาร และมระบบกลไกยงยาก สลบซบซอนกวาแตรอน ๆ แลว ยงเปนเครองเปาทเลนยากทสด หรออาจจะกลาวไดวาเปนเครองดนตรทเลนยากทสดในบรรดาเครองดนตรทงปวง ผทจะเปนนกเปาฮอรน กอนอนจะตองเปนผทมปอดแขงแรง ตองใชเวลานบแรมปฝกฝนอยางเครงเครยด ความยากของการเปาฮอรนเปนททราบกนดในหมนกดนตรวา แมแตผเปาทชานาญบางครงยงเปาไดเสยงเพยนไมชดเจนเทคนคของการเปากมมากกวาแตรอน ๆ เชน การเมมรมฝปากใหตดกบกาพวดแตไมแนนเกนไป การกามอขวาสอดเขาไปในลาโพงหรอปากแตรจะลดเสยงใหเบาลง คลายลอยมาจากระยะไกล ๆ และถาถอดกามอใหลกเขาไปอกพรอมกบเปาแรง ๆ จะไดเสยงแผดกราวทเรรยกในภาษาฝรงเศสวา กออวเร (Cuivre) เฟรนชฮอรนเปนเครองดนตรทวงดรยางคจะขาดเสยมได มผกลาววา “ถาวงดรยางคขาดเฟนชฮอรนเสยแลว กเปรยบเหมอนแซนดวชทไมมเนอ กระนน”ความเดนเปนพเศษของเฟรนชฮอรนกวาอน ๆ ตรงท แตรนสามารถเลนรวมกบเครองดนตรแทบทกชนดไดเปนอยางด ในแชมเบอรมวสกเมอนาเฟรนชฮอรนมาเลนรวมกบเครองลมไมอนม ฟลท โอโบ คลารเนต และบาสซนจะเกดเปนวงแชมเบอรทเรยกวา ควนเตตเครองลมไม (Woodwind quintet)นอกจากนเฟรนชฮอรนยงเหมาะอยางยงทจะใหเลนรวมกบเครองสายหรอเลนเดยวโดยมเปยโนเลนคลอประกอบ ในวงโยธวาทต มกนยมใชเฟรนชฮอรนมารวมบรรเลงดวยอยางมาก เพราะทาใหเสยงนมนวลนาฟงขน เสยงของเฟรนชเหมอนเสยงเปาของสตว คอลกษณะโปรงเบานมนวลกงวาน เปนเสยงทใหความรสกสงาผาเผยและมความงดงามทสดในบรรดาเครองดนตรทงหลาย ผเปาจะบรรเลงไดแผดกองแสดงอานาจกได หรอจะเลนใหออนหวานละมนละไมกได นกแตงเพลงหลายคนใชฮอรนบรรยายความงามของธรรมชาต เชน แมกไมเขยวขจอนรมรน ทองทะเลครามอนไพศาล และหบเขาทมเสยงสะทอนกองกลบไปมา เปนตน

57

ตวอยางบทเพลงเฟรนชฮอรน Andante cantabile

Dofce con molto express ทมา : Tchaikovsky : Symphony No.5 Sehrlebhaft

ทมา : Strauss, Richard : Till Eulenspiegel ลกษณะทาทางการปฏบต 1. ทาถอ ใหถอเครองแนบลาตวใตแขนขวา โดยหนปากลาโพงไปทางดานหลง ใหปากเปาหงายขน จบใหกระชบดวยมอขวาตรงทอลม ดงรปท 1

รปท 1

58

2. ทาเตรยมพรอม เคลอนมอซายขามลาตวมาวางใหตรงกบนวในลกษณะจะบรรเลง ดงรปท 2

รปท 2

3. ทาเตรยมบรรเลง เคลอนแขนขวาไปทางปลายลาโพง แลวสอดมอขวาเขาไปในลกษณะกามอแตอยาใหแนน ใหมอซายชวยประคองเครองขนใหปากเปาแตะกบรมฝปากของนกดนตร ดงรปท 3

รปท 3

59

4. ทาพกเครอง เลอนมอซายลงมาจบไวททอลม ดงมอขวาออกมาประคองไวใหปลายลาโพงดานลางยกขนใหอยในระดบทรวงอก ใหปากเปาตงขนอยดานบน ดงรปท 4

รปท 4

60

ระบบนวส าหรบ F เฟรนชฮอรนเดยว o วงกลมทอยเหนอตวโนตเปนลกษณะของ

นวแตร

วงกลมสดาเปนนวท กดหรอปดลง o วงกลมสขาวเปนนวแตรท เปดนว

61

แบบฝกหดบนไดเสยง

62

ระบบนวส าหรบ F – Bb เฟรนชฮอรนค

63

แบบฝกหดบนไดเสยง

64

2.6 แซกฮอรน (Saxhorn) หลงจากอดอลฟแซกซ ไดประดษฐแซกโซโฟนสาเรจ เมอ พ.ศ. 2383 อกประมาณ 5 ป เขากไดประดษฐแตรอกตระกลหนงขนมา เรยกวา (Saxhorn) แตรตระกลนมหลายชนดหลายขนาดดงทไดกลาวมาบางแลว แตรตระกลนเปนแตรลกษณะอมทงหมด ในทนจะกลาวถงเพยงบางชนดเทานน โดยเฉพาะเครองเสยงตา ๆ

2.6.1 ทบา (Tuba)

65

ทบา หรอบางครงเรยกเบสทบา เปนแตรขนาดใหญ เวลาเปาจะตองอมแตรนและใหปากลาโพงหงายขนขางบน ทบาทใชมขนาดตาง ๆ กน แตละขนาดมชอตามความยาวของทอลม และบนไดสยงประจา เชน ทบา 9 ฟต Bb , ทบา 12 ฟต F , ทบา 14 ฟต Eb , ทบา 16 ฟต C , และทบา 18 ฟต Bb แตทใชบอยทสด คอ ทบา 12 ฟต F ซงมชวงเสยงกวางกวา 3 คแปด ทอลมของทบามสณฐานทรงกรวยเหมอนแตรเฟรนชฮอรน ตรงกลางลาตวตดลนบงคบระบบลนลกสบ 4 ลน บางตวมถง 5 ลน สวนกาพวดนนใชชนดรปถวยหรอระฆง เชนเดยวกบทรมเปต หรอทรอมโบน

เสยงของทบาทมลกนมนวลไมคอยแตกพรา เสยงตามากทเรยกวา Pedal tones นนมคณสมบตของเสยงเฉพาะตว แตบรรเลงใหเกดเสยงเหลานไดยาก ปกตแตรทบาทาหนาทประสานเสยงใหกบกลมแตรดวยกน โดยบรรเลงโนตตวตาทสดของคอรดเหมอนดบเบลเบสทาหนาทใหแกพวกเครองสายทมเสยงสงกวา มนกแตงเพลงบางคน เชน ฟอน วลเลยมส เหนใจนกเปาทบาทไมคอยไดเลนเดยว จงไดแตงคอนแชรโตสาหรบทบาขน เพอใหมโอกาสไดแสดงเมดพรายอวดบาง

ตวอยางบทเพลงทบา

ทมา : Wargner : Prelude to the Mastersingers หมายเหต ยงมเครองดนตรทจาเปนใชในวงโยธวาทตนกเรยนอกหลายเครอง ไดแก

66

ลกษณะทาทางการปฏบต 1. ทาถอ ใหถอเครองแนบลาตวตามแนวนอนใตแขนขวาปากลาโพงหนไปขางหนาใชมอขวาจบททอลมกลางลาตวเครอง ใหปากเปาหงายขน ดงรปท 1

รปท 1 2. ทาเตรยมพรอม เคลอนมอซายขามลาตวไปจบตรงทอลมใกลกบลกสบ ดงรปท 2

รปท 2

67

3. ทาเตรยมบรรเลง ยกเครองขนดวยมอซาย ใหปากเปาแตะรมฝปากของนกดนตรแลวเคลอนมอขวาไปจบทลกสบ โดยใหนวหวแมมอกบนวกอยจบลกสบ และใหนวทเหลอแตะไวบนแปนลกสบ พรอมทจะบรรเลง ดงรปท 3

รปท 3 4. ทาพกเครอง ถอเครองตรงทอลมโคงดานบนดวยมอซาย ในทาทแยงกบลาตวตรงทรวงอก สวนมอขวาจบตรงทอลมโคงปลายสด ดงรปท 4

รปท 4

68

2.3.2 ซซาโฟน ( Sousaphone)

ชวงเสยงของซซาโฟน

ซซาโฟนเปนเครองดนตรทจอหน ฟลปซซา ไดประดษฐขนมาเพอใชแทนทบา และใหงายตอการสวนสนามแปรขบวน สมเสยงของซซาโฟนมเสยงแบบเดยวกบทบา ฉะนน จงใชแทนกนได วงโยธวาทตในประเทศสหรฐอเมรกานยมใชกนมาก แตวงโยธวาทตในยโรปนยมใชทบา ลกษณะทาทางการปฏบต 1. ทาถอ ยกเครองดนตรสรวมลงไปทศรษะ ใหทอลมพกอยบนบาซาย สวนบาขวาและแขนขวาอยดานนอกของตวเครอง ใหปากลาโพงหนหนาออกไปดานหนาอยเหนอศรษะยกมอขวามาแตะไวทแปนลกสบ สวนมอซายเหยยดตรงแนบลาตว ดงรปท 1

69

รปท 1 2. ทาเตรยมพรอม ยงคงเหมอนทาถอ ดงรปท 1 3. ทาเตรยมบรรเลง ทายงไมเปลยนแปลง ใหยกมอซายขนไปจบทปากเปา แลวเคลอนปากเปาใหแตะกบรมฝปากนกดนตร เตรยมทจะบรรเลง ดงรปท 2

รปท 2

70

4. ทาพกเครอง ยงคงเหมอนทาถอในรปท 1 5. เปลยนทาถอ ในขณะทเดนอยนนและไมไดบรรเลงเพลง ใหเปลยนทาถอโดยยกเครองออกจากศรษะมาพกไวบนบาขวาใชแขนขวาหนบ และจบทอลมดานลางไวใหกระชบหนปากลาโพงออกไปดานเหนอศรษะ ดงรปท 3

รปท 3 6. ทาพก เมอหยดเดนนน ใหยกเครองดนตรออกจากลาตวนกดนตรแลววางไวทขางลาตวดานขวา ใชมอขวาจบไวทปากลาโพงดานบน ใหปากลาโพงหนออกดานหนา ดงรปท 4

รปท 4

71

ระบบนวส าหรบทรอมโบนนว ยโฟเนยม บารโทน

o วงกลมทอยบนตวโนตเปนลกษณะของ นวแตร

วงกลมสดาเปนนวแตรท กดลงหรอปดลง o วงกลมสขาวเปนนวแตรท เปดนว

72

แบบฝกหดบนไดเสยง

73

ระบบนวส าหรบทรอมโบนนว ยโฟเนยม บารโทน o วงกลมทอยบนตวโนตเปนลกษณะของนว

แตร

วงกลมสดาเปนนวแตรท กดลงหรอปดลง o วงกลมสขาวเปนนวแตรท เปดนว

74

แบบฝกหดบนไดเสยง

75

ระบบนวส าหรบเครองมอ 3 ลกสบ BBbทบา และทรอมโบนนว o วงกลมทอยบนตวโนตเปนลกษณะของ

นวแตร

วงกลมสดาเปนนวแตรท กดลงหรอปดลง o วงกลมสขาวเปนนวแตรท เปดนว

76

แบบฝกหดบนไดเสยง

77

3. เครองประกอบจงหวะ เครองดนตรกลมเครองประกอบจงหวะ จะใหเสยงไดดวยการทาใหแผนหนง (Membrane) ทขงตง หรอวตถทเปนของแขง (Solid materials) เชนโลหะหรอไม เกดการสนสะเทอนดวยการต เคาะ เขยาหรอกระทบกน เครองดนตรเหลานบางชนดมตวขยายเสยง (Resonator) แตบางชนดกไมม เครองดนตรกลมนแบงออกเปน 2 ประเภท คอ 3.1 เครองประกอบจงหวะทมระดบเสยงทแนนอน (Instruments of definite pitch) ไดแก กลองทมปานกลอคเคนสปล มารอมบา ไซโลโฟนและเบลไลรา เปนตน 3.2 เครองประกอบจงหวะทมระดบเสยงไมแนนอน ((Instruments of indefinite pitch)ไดแก กลองเลก กลองใหญ รามะนา กง ฉาบ ฆอง เปนตน 3.1 เครองประกอบจงหวะทมระดบเสยงทแนนอน 3.1.1 เบลไลรา (Bellyra)

78

รปรางของเบลไลราเหมอนกบกลอคเคนสปล คอมลกษณะเปนลกระนาดโลหะวางอยบนรางใชสาหรบแบกเดนบรรเลง นยมใชในวงโยธวาทตมาก บางครงจะเรยกวา ไลรากลอคเคนสปล(Lyra – gloc – kenspiel) ทเรยกเชนนกเพราะวารปรางเลยนแบบมาจากพณไลราของชาวกรกโรมนนนเอง เบลไลรามชวงเสยงกวางกวา 2 คแปด เพราะปจจบนมหลายขนาด ตงแตC กลางขนไป มไมทใชต 1 อนเรยกวามาลเลท (Mallet) มหวตททาดวยวสดตางๆกน เชน ไม ยาง โลหะ หรอพนหมดวยเสนดาย โดยปกตนกดนตรจะถอไมตดวยมอขวา สวนมอซายคอยประคองตวเครองดนตรไว เบลไลราเหมาะอยางยงทจะเลนเสยงสงของแนวทานอง เพราะมเสยงสดใสกงวานคลายระฆงเลกๆ แตถาสงเกตใหดจะพบวา เมอเวลาเครองดนตรนบรรเลง ยากทจะบอกไดวาเสยงทดงออกมาอยในคแปดไหน ถาบรรเลงดวยโนตตางๆ ใหเรวกระชนถ เสยงอนกงวานแตละเสยงซงทอดยาวจะเหลอมซอนกนทาใหเกดเสยงพรา แตกมใชขอเสยหากเปนคณลกษณะของเสยงเฉพาะตวเทานน ลกษณะทาทางการปฏบต

1. ทาถอ เปนเครองดนตรทตองใชดามเสยบลงไปในซองซงเปนสายสะพายกบตวนก

ดนตรแลวจบดวยมอซายตรงดามใตตวเครองดนตร และดนออกไปดานหนาเลกนอยให

พอเหมาะกบการต สวนไมตใหถอดวยมอขวา แลวปลอยขนานกบลาตวนกดนตร ดงรปท 1

รปท 1

79

2. ทาเตรยมพรอม ยกแขนขวาขนพรอมกบไมต ถอไมตใหอยในแนวดง ระดบหนา

พรอมทจะต สวนมอซายยงจบอยคงเดม ในลกษณะการถอ ดงรปท 2

รปท 2

3. ทาเตรยมบรรเลง เคลอนแขนขวาลงไปทเครองดนตร โดยใหไมตอยหางจาก

เครองประมาณ 1นว ดงรปท 3

รปท 3

80

4. ทาพกเครอง จบเครองในลกษณะทาถอเครองดนตร แตมอขวาถอไมตปลอยขนาน

ลาตว เหมอนในทาถอ ดงรปท 4

รปท 4

5. เปลยนทาถอ ในขณะทยงเดนอยแตไมไดบรรเลง เครองดนตรยงถออยดวยมอซาย

แตปลดเครองลงมาขนาบขางลาตว ใหเครองอยในแนวนอน ดงรปท 5

รปท 5

81

6. ทาพก ทาพกนนใหถอดเครองออกตงลงกบพนดานหนาของลาตวนกดนตรโดยให

ดานหนาหนออกไปขางหนา แลวใชมอทงสองจบทสวนโคงทงสองขาง ของตวสเหลยมนน

ดงรปท 6

รปท 6

3.2 เครองประกอบจงหวะทมระดบเสยงทไมแนนอน

3.2.1 กลองเลก (Snare or side drum)1

กลองชนดนเปนทคนตาเปนอยางดจะเหนไดบอยๆ ในการเดนแถวทหารลกเสอ และ

นกเรยน กลองชนดนมหนากลองสองหนา ขนาดมาตรฐานมเสนผานศนยกลาง 14 ถง 15

นว และสง 16 นว ผเลนจะใชไมตกลอง 2 อน ซงตรงปลายควนเปนปมไมเลกๆ ตบน

หนากลองดานบน สวนหนากลองดานลางนนจะมสายลวด (Snare) ททาดวยเอนแมวหรอ

ลวดขงตงพาดทาบกบหนงกลอง ขณะทหนากลองดานบนถกต ความสนสะเทอนทเกดขนจะ

ทาใหสายลวดกบหนงกลองกระทบกน ทาใหเกดเสยงซาหรอแกรกๆ (Rattling effect) ผเลน

กลองชนดนมกจะตใหเกดเสยงรวทเรยกวา Daddy – Mammy โดยใชไมทงสองตสลบกน

อยางรวดเรว เฮนเดลไดนากลองชนดนมาใชครงแรกใน Royal Fireworks เมอ พ.ศ. 2292

82

ตวอยางการบนทกโนตกลองเลก

ลกษณะทาทางการปฏบต

1.ทาถอ เครองดนตรนนจะแขวนไวดวยสายสะพายกลองทสรวมครอมไวกบลาตว

นกดนตรบนไหลขวา เบยงตวกลองไปไวดานซายลาตว แลวใชมอซายยกขอบกลองดานลาง

ใหขอบกลองดานบนวางลงไปบนสะโพกดานซายในแนวนอน สวนมอขวาถอไมตกลอง

โดยใหปลายไมหนบอยทซอกแขนขวา ในระดบแนวนอนเชนกน ดงรปท 1

รปท 1

83

2. ทาเตรยมพรอม ใชมอซายดงกลองจากขางลาตวมาหอยไวดานหนาในลกษณะเอยง

ใชมอซายจบไมตกลอง 1 อน ในขณะทมอขวาจบไมตกลองไว 1 อน แลวยกขนพรอมกนไป

แตะไวทคางในแนวนอน ดงรปท 2

รปท 2

3. ทาเตรยมบรรเลง วางไมกลองลงมาทหนากลอง ใหปลายไมแตะไวบนหนากลอง

สวนดามจบใหอยสงกวาขอบกลอง1 นว ดงรปท 3

รปท 3

84

4. ทาพกเครอง ปลดกลองออกจากขอเกยว ในขณะทออกคาสงวา เตรยมตวพกเครองมอ เมอคาสงจบ ใหใชมอซายและมอขวาจบขอบกลองทงสองดาน แลวยกขนวางชดบนทรวงอก ในขณะทมอขวายงกาไมตกลองทง 2 ดามอย ดงรปท 4

รปท 4

3.2.2 กลองใหญ (Bass drum)1

85

กลองใหญมเสนผานศนยกลางตงแต 24 นวจนถง 36 นว กลองชนดนทใชในวงโยธวาทต สวนมากจะมขนาดเสนผานศนยกลาง 30 นว เปนเกณฑและหนากลองทงสองหางกนประมาณ 16 นว กลองนไมตดสายลวด หนากลองทงสองขงรงใหตงดวยการขนสกรทอยรอบๆ ขอบกลอง เวลาจะใชตตวกลองจะแขวนอยทขอเกยวบนหนาอกของนกดนตร ใหหนากลองทงสองอยในแนวดง นกดนตรสวนมากถนดตดวยมอขวา ทงๆ ทกลองนสามารถปฏบตไดทงสองมอ ไมกลองใหญเรยกวา -Bass drumstick (องกฤษ) -Mazza (อตาเลยน) -Kloppel (เยอรมน) -Mailloche (ฝรงเศส) ลกษณะของไมตมดามเปนไม ตอนปลายจะเปนปมขนาดใหญททาดวยวสดนมๆ เชน สกหลาด แตบางครงเมอตองการสมเสยงพเศษออกไปจะใชไมตกลองเลก หรอไมอกชนดหนงทปลายเปนแปรงลวดตกได กลองใหญ เปนเครองดนตรทสามารถใหความดงครกโครมไดมากทสด แตถาจะเลนใหเสยงเบาๆ กมกจะตรวแตเพยงเบาๆ ใหเสยงตอเนองกน ผลทไดรบจะคลายกบเสยงฟารองในระยะไกล แนวบรรเลงของงกลองใหญจะบนทกดวยบรรทด 5เสนในกญแจเบสหรอมฉะนนกดวยเสนบรรทดเดยว เชนเดยวกบเครองดนตรทมาระดบเสยงไมแนนอนทงหลาย โมสารทเปนผนากลองนมาใชเปนครงแรกในอปรากรเรอง EntfuhrungausdemSerailเมอ พ.ศ. 2325 หมายเหต ปจจบนไดมการพฒนาขนาดของกลองใหญออกไปอกหลายขนาด เพอใหเกดระดบเสยงตางๆ กน คลายกบกลองทมปาน (Timpani ) และใหเกดความไพเราะในบทเพลง ปจจบนวงโยธวาทตนยม3-4 ขนาดหรอมากกวานในวงเดยวกน ตวอยางการบนทกตวโนตกลองใหญ

ลกษณะทาทางในการปฏบต

86

1.ทาถอ เครองดนตรชนนตองใชแขวนกบตะขอ และปรบใหเหมาะกบนกดนตรฉะนนเครองดนตรชนดนจะอยดานหนาตรงกบสวนอกของนกดนตร ไมตกลองจะถออยในมอทงสองขาง ปลอยแขนตรงแนบกบลาตว ดงรปท 1

รปท 1 2. ทาเตรยมพรอม ยกแขนขวาและแขนซายพรอมกบชไมตกลองขนเหนอกลอง ในลกษณะกากบาท ดงรปท 2

รปท 2

3.ทาเตรยมบรรเลง นาไมตกลองลงทงสองขาง ใหหวไมตกลองแตะอยตรงกลางหนงกลอง หางประมาณ 1นว พรอมทจะบรรเลง ดงรปท 3

87

รปท 3 4. ทาพกเครอง ปลดกลองออกจากตะขอ แลววางไวบนพนขางขวาลาตว ไมตกลองถออยในมอทงสองขาง ปลอยแนบกบลาตว ดงรปท 4

รปท 4 3.2.3 ฉาบ (Cymbals)1

88

ฉาบเปนเครองดนตรดงเดมของพวกเตรก รปรางเปนจานทองเหลองบางๆ ขนาดเทากนสองอน มขาดเสนผาศนยกลาง 15 นวจนถง 24 นว ปกตวงโยธวาทตใชขนาดเสนผาศนยกลาง 15 นวถง 18 นว ตรงกลางจานดานนอกมทจบทาดวยแถบหนง ฉาบเปนเครองดนตรทสงเสยงอกทกครกโครมทสดในวงดนตร เวลาเลนใชตกระทบกน หรอถาใชแตเพยงอนเดยวกจะใชไมตกลองต กลคนามาใชเปนครงแรกในอปรากรเรอง Tphigenie en Taurideเมอ พ.ศ. 2322 ตวอยางการบนทกตวโนตฉาบ

ลกษณะทาทางการปฏบต

89

1.ทาถอฉาบจะตองใชมอถอขางละ1อน โดยใชมอสอดเขาไปในหหนงทอยตรงกลางฉาบแตละขางแลวถอแนบกบลาตว โดยคว าฝาฉาบไวกบลาตว ดงรปท 1

รปท 1 2. ทาเตรยมพรอม ถอฉาบทงสองขนเหนอทรวงอก อยระดบหนานกดนตร โดยเปดฝาฉาบออกใหหางกนเลกนอย แตใหขอบฉาบดานลางตดกนไว คลายกบตวV ดงรปท 2

รปท 2 3. ทาเตรยมบรรเลง เตรยมฉาบทงสองขางใหอยตรงหนานกดนตรในลกษณะเฉยงโดยเปดฝาฉาบทงสองออกจากกน ใหฉาบในมอขวาอยดานบน ในมอซายอยดานลาง พรอมทจะบรรเลง ดงรปท 3

90

รปท 3

4.ทาพกเครอง ถอฉาบทงสองฝาอยดานหนาระดบทรวงอก เปดฝาฉาบดานใน

ออกไปขางหนานกดนตร ดงรปท 4

รปท 4

5.เปลยนทาถอ ในขณะทเดนอยแตมไดบรรเลงใหประกบฝาฉาบเขาดวยกน โดยใชมอซายถอตรงขอบฝาฉาบทงสองฝาปลอยแนบขางลาตว ดงรปท5

91

รปท 5 เครองดนตรทนามากลาวแลวขางตนนน ลวนแตเปนทใชกนมากในวงโยธวาทตอาจจะมบางชนทมไดนามากลาวในทนเพราะเปนการใชเฉพาะบทเพลงเทานน ในปจจบนวงโยธวาทตกาลงเปนทแพรหลาย อกทงบางวงกยงสามารถบรรเลงเปนแบบคอนเสรตไดดวยบางครงจงอาจจะนาเครองดนตรทแปลกๆ เขามาเสรมแทนไดเพอความเหมาะสมกบบทเพลงนนๆ

ชอเครองดนตรในภาษาตางๆ ชอเครองดนตรตางๆ ในวงโยธวาทต ซงเรยงตามลาดบสกอร มชอทงภาษาองกฤษภาษาอตาเลยน ภาษาเยอรมน และภาษาฝรงเศส ดงน

92

ภาษาองกฤษ ภาษาอตาเลยน ภาษาเยอรมน ภาษาฝรงเศส Piccolo Flauto piccolo Klein Flote Petite Flute Flute Fiauto Flote Flute Clarinet Clarinetto Klarinette Clarinette Saxophone Sassofono Saxophon Saxophone French Horn Corno Horn Cor Trumpet Tromba Trumpete Trompette Cornet Cornetto Cornett Cornet – a - pistons Trombone Trombone Posaune Trombone Tuba Tuba di basso Basstuba Tuba basse Snare Drum Tamburo KleineTrommel Caisse Claire Bass Drum Gran cassa Grosse Trommel Grosse caisse Cymbals Piatti Becken Cymbales Bells Campanelli Glockenspiel Carillon

93

การเทยบเสยงและชวงเสยงของเครองดนตร เครองดนตรทเปลยนบนไดเสยง เมอเทยบกบระดบเสยงเครอง C เครองดนตร เสยงปฏบต สงกวาเสยงเขยน ชวงเสยงของ

เครอง กญแจ

Bb Clarinet Bb Bass Clarinet Eb Alto Saxophone Bb Tenor Saxophone Eb Baritone Saxophone Bb Trumpet Cornet French Horn in F

Treble

Treble

Treble

Treble

Treble

Treble

Treble

94

เครองดนตรทไมตองเปลยนบนไดเสยง

เอกสารอางอง 1 ไขแสง ศขะวฒนะ. (2525). สงคตนยมวาดวยเครองดนตรของดรยางค. กรงเทพฯ ไทยวฒนาพานช. 2 จระศกด – สกร . (ม.ป.ป.) เอกสารแผนปลว.