การจัดการโลจ ิสติกส์ - dpim · 2009-11-03 ·...

การจดการโลจสตกสเพอการพฒนาอตสาหกรรมอยางยงยน

กรมอตสาหกรรมพนฐานและการเหมองแรกระทรวงอตสาหกรรมDepratment of Primary Industriesand Mines, Ministry of Industry

การจดการโลจสตกสเพอการพฒนาอตสาหกรรมอยางยงยน

สำ�นกโลจสตกส

พมพครงท 1 พ.ศ. 2552จำ�นวน 2,000 เลม

จดพมพเผยแพรโดยกลมง�นเผยแพรและอำ�นวยก�รสำ�นกบรห�รกล�งกรมอตส�หกรรมพนฐ�นและก�รเหมองแร กระทรวงอตส�หกรรมถนนพระร�มท 6 เขตร�ชเทว กรงเทพฯ 10400โทรศพท 0 2202 3555 หรอ 0 2202 3565โทรส�ร 0 2644 8746www.dpim.go.thE-mail : [email protected]

ออกแบบและผลตโดยหจก.ไอเดย สแควร86 ถนนจรลสนทวงศ 57/2 แขวงบ�งบำ�หรเขตบ�งพลด กรงเทพฯ 10700โทรศพท 0 2433 4791โทรส�ร 0 2881 8539 กด 0E-mail : [email protected]

ลขสทธของกรมอตสาหกรรมพนฐานและการเหมองแร

คำ�นำ� กรมอตส�หกรรมพนฐ�นและก�รเหมองแรไดรบมอบหม�ยจ�กกระทรวงอตส�หกรรมในก�ร

ดำ�เนนภ�รกจทสำ�คญ 3 ด�น ไดแก ก�รบรห�รจดก�รก�รใชทรพย�กรแร ก�รพฒน�อตส�หกรรม

พนฐ�น และก�รพฒน�ระบบโลจสตกสอตส�หกรรม ซงในสวนของก�รพฒน�ระบบโลจสตกส

อตส�หกรรมเปนภ�รกจใหมทไดรบมอบหม�ยตงแตป 2549 เพอมงสงเสรมใหภ�คก�รผลตมก�ร

จดก�รโลจสตกสทมประสทธภ�พ ดวยก�รดำ�เนนก�รภ�ยใตแผนปฏบตก�รพฒน�ระบบโลจสตกส

อตส�หกรรม 4 ประเดนหลก ประกอบดวย (1) ก�รเชอมโยงระหว�งองคกรตลอดโซอปท�น (2) ก�ร

ปรบปรงประสทธภ�พโลจสตกสภ�ยในองคกร (3) ก�รพฒน�ขดคว�มส�ม�รถด�นโลจสตกส และ

(4) ก�รสร�งปจจยเออเพอสนบสนนก�รประกอบธรกจของภ�คอตส�หกรรม

กรมอตส�หกรรมพนฐ�นและก�รเหมองแรไดขบเคลอนแผนปฏบตก�รดงกล�วอย�ง

ตอเนอง ดำ�เนนกจกรรมสำ�คญทเปนรปธรรม เชน ก�รกำ�หนดและเผยแพรวธก�รจดก�รทดทสด

(Best Practice) ก�รจดทำ�ตวชวดโลจสตกส ไดแก ตนทนโลจสตกส ซงแสดงในรปของตนทน

โลจสตกสตอยอดข�ยและดชนตนทนโลจสตกส ก�รกำ�หนดเกณฑม�ตรฐ�นโลจสตกสของอตส�หกรรม

เหมองแรและอตส�หกรรมพนฐ�น ก�รเพมประสทธภ�พก�รจดก�รโลจสตกสในสถ�นประกอบก�ร

โดยใหคำ�ปรกษ�แนะนำ�ใหสถ�นประกอบก�รมก�รจดก�รโลจสตกสทไดม�ตรฐ�น ตลอดจนก�รสร�ง

องคคว�มรแกบคล�กรด�นโลจสตกสโดยก�รฝกอบรมและดง�น ก�รเสรมศกยภ�พผว�งง�นภ�ยใต

โครงก�รตนกล�อ�ชพ นอกจ�กนยงไดรวมกบมห�วทย�ลยหอก�รค�ไทยดำ�เนนโครงก�รพฒน�

เนอห�และองคคว�มรด�นโลจสตกสอตส�หกรรม พ�ณชยอเลกทรอนกส และอตส�หกรรมส�ข�

เป�หม�ย เพอใหมก�รถ�ยทอดองคคว�มรด�นโลจสตกส โดยผลผลตประก�รหนงของโครงก�ร คอ

ก�รจดทำ�บทคว�มเพอเผยแพรในเวบไซตของกรมอตส�หกรรมพนฐ�นและก�รเหมองแร ไดแก

http://logistics.dpim.go.th และ http://www.industry4u.com ในหวขอต�งๆ ไดแก (1) ก�รกระจ�ย

สนค� (2) ก�รปรบปรงประสทธภ�พในองคกร (3) ดชนชวดประสทธภ�พ (4) Reverse Logistics

(5) Green Logistics (6) ส�รสนเทศและเทคโนโลยส�รสนเทศ และ (7) แนวคดโลจสตกสและ

โซอปท�น

เอกส�รเผยแพร เรอง “ก�รจดก�รโลจสตกสเพอก�รพฒน�อตส�หกรรมอย�งยงยน” จงเปน

ก�รนำ�บทคว�มดงกล�วทน�สนใจ จำ�นวน 15 บทคว�ม จดทำ�เปนรปเลม เพอเปนอกชองท�งหนง

ทสะดวกสำ�หรบผสนใจในก�รศกษ�คว�มรด�นโลจสตกสและโซอปท�น หวงเปนอย�งยงว�เอกส�รน

จะเปนประโยชนแกผอ�นใหส�ม�รถนำ�ไปประยกตใชในองคกรไดอย�งมประสทธผล

คณะผจดทำ�

ส�รบญ ก�รว�งแผนก�รกระจ�ยสนค�โดยก�รพจ�รณ�จำ�นวนคลงยอยทเหม�ะสม .................................... 1

หลกก�รพนฐ�นของก�รบรห�รง�นวสดและวสดคงคลง ........................................................................ 4

15 วธในก�รลดตนทนด�นสนค�คงคลง ....................................................................................................11

หลกก�ร 7 ประก�รในก�รนำ�ไปสคลงสนค�ระดบโลก ..........................................................................15

ก�รวดประสทธภ�พดวยดชนโลจสตกส......................................................................................................20

ก�รเพมผลกำ�ไรดวยก�รจดก�รสนค�ทถกสงคน ......................................................................................24

ก�รจดก�รโซอปท�นแบบกรน .......................................................................................................................27

ระบบส�รสนเทศในก�รบรห�รจดก�รอตส�หกรรม ................................................................................32

ก�รประยกตใชระบบส�รสนเทศภมศ�สตร (GIS) ในก�รขบเคลอนระบบขนสงไทย...................36

e-Supply Chain .............................................................................................................................................42

ก�รพฒน�โซอปท�นโดยใช RFID ...............................................................................................................46

Outsourcing และ Offshoring ย�วเศษตอก�รเพมขดคว�มส�ม�รถในก�รแขงขน จรงหรอไม ...........................................................................................................................................................51

ระบบก�รผลตแบบโตโยต� .............................................................................................................................54

ก�รจดก�รด�น Demand และ Supply ของระบบธรกจสมยใหม ...................................................61

ก�รพฒน�ขดคว�มส�ม�รถในก�รแขงขนดวยก�รสร�งองคกรและโซอปท�น ทมคว�มคลองตว ..............................................................................................................................................64

การจดการโลจสตกสเพอการพฒนาอตสาหกรรมอยางยงยน 1

¼ÙŒเขÕÂน...¼È.´ร.ส¶าพร อมรสÇÑส´ÇÑ²นา

ในก�รบรห�รตนทนโลจสตกสทเหม�ะสมสำ�หรบองคกรขน�ดใหญทมเครอข�ยครอบคลมลกค�

ปล�ยท�งทวประเทศ อ�ท ร�นสะดวกซอ นำ�อดลม ก�รไฟฟ� วสดกอสร�ง นำ�มน เปนตน

ก�รว�งแผนก�รกระจ�ยสนค�จ�กตนท�งไปยงปล�ยท�งจะมผลกระทบโดยตรงตอตนทนด�น

โลจสตกสโดยตรงทงในสวนของตนทนก�รเกบสนค�คงคลงและตนทนก�รกระจ�ยสนค� กล�วคอ

ถ�บรษทมจำ�นวนคลงยอยหรอศนยกระจ�ยสนค� (Depots) อยเปนจำ�นวนม�กครอบคลมเกอบทก

จงหวด จะสงผลใหก�รเข�ถงกลมของลกค�ร�ยยอยทกระจ�ยอยทวประเทศเปนไปไดดวยคว�มสะดวก

รวดเรว ก�รขนสงสนค�ไปยงลกค�ร�ยยอยมระยะท�งใกล สงผลใหตนทนก�รขนสงสนค�ในภ�พรวม

ทงระบบของบรษทตำ�ลง ในท�งกลบกน ห�กจำ�นวนคลงยอยหรอศนยกระจ�ยสนค�มจำ�นวนไมกแหง

ก�รกระจ�ยสนค�จะตองนำ�ม�จ�กคลงทอยไกลออกไป ก�รเข�ถงลกค�ช�ลง และตนทนก�รขนสง

สนค�ถงลกค�จะสงขน ซงคว�มสมพนธระหว�งตนทนก�รขนสงสนค�กบจำ�นวนคลงยอยจะถกแสดง

ไวในภ�พท 1

ทม�: The Handbook of Logistics and Distribution Management โดย Rushton, A., Oxley, J., และ Croucher, P.,

The Institute of Logistics and Transport. ป 2543

ภ�พท 1 ความสมพนธระหวางตนทนการขนสงสนคากบจำานวนคลงยอย

2 การจดการโลจสตกสเพอการพฒนาอตสาหกรรมอยางยงยน

จ�กภ�พท 1 ตนทนก�รขนสงสนค�ในภ�พรวมทงระบบจะตำ�ลงเมอจำ�นวนศนยกระจ�ย

สนค�หรอคลงยอยมจำ�นวนม�กขน ในขณะทตนทนจะสงขนเมอมจำ�นวนคลงยอยหรอศนยกระจ�ย

สนค�ไมกแหง

ในกรณทบรษทมศนยกระจ�ยสนค�หรอคลงยอยอยเปนจำ�นวนม�ก จะสงผลใหทกคลงยอย

หรอศนยกระจ�ยสนค�ทกแหงมก�รเกบสนค�ทซำ�กนหล�ยประเภท (Duplication of Resources)

สงผลใหปรม�ณก�รเกบสนค�คงคลงทงระบบมจำ�นวนเพมสงขน เนองจ�กตองมจำ�นวนสนค�คงคลง

ของสนค�แตละชนดในคลง สงผลใหตนทนสนค�คงคลงเพมสงขนต�มจำ�นวนคลงยอยหรอศนย

กระจ�ยสนค�ทเพมม�กขนดงแสดงในภ�พท 2



ภ�พท 2 ความสมพนธระหวางตนทนการเกบสนคาคงคลงกบจำานวนคลงยอย

จ�กภ�พท 2 ตนทนก�รเกบสนค�คงคลงในภ�พรวมทงระบบจะสงขนเมอจำ�นวนศนยกระจ�ย

สนค�หรอคลงยอยมจำ�นวนม�กขน ในขณะทตนทนก�รเกบสนค�คงคลงจะตำ�ลงเมอมจำ�นวนคลง

ยอยหรอศนยกระจ�ยสนค�ไมกแหง

นอกจ�กนคว�มตองก�รใชสนค�แตละประเภทไมเท�กนในคลงยอยแตละแหง บ�งแหงอ�จ

จะมคว�มตองก�รสนค�ชนดหนงสง และทำ�ใหสนค�นนไมพอจำ�หน�ย แตในคลงยอยอกแหงซงตง

อยอกบรเวณหนงทไกลออกไปไมมคว�มตองก�รของสนค�ชนดนอยเลยสงผลใหปรม�ณสนค�คงคลง

เหลอเกนคว�มจำ�เปนเสมอ

ดงนน ก�รพจ�รณ�ห�จำ�นวนศนยกระจ�ยสนค�ทเหม�ะสมตองคำ�นงถงตนทนก�รกระจ�ย

สนค�ในภ�พรวม (Total Distribution Costs) ซงจะรวมถงตนทนก�รเกบสนค�คงคลง ตนทนก�รขนสง

ตนทนก�รขนถ�ยสนค� ตนทนด�นระบบส�รสนเทศทใชในก�รบรห�รจดก�ร ดงแสดงในภ�พท 3




ภ�พท 3 ความสมพนธระหวางตนทนการกระจายสนคากบจำานวนคลงยอย

จ�กภ�พท 3 จะเหนไดว�จำ�นวนศนยกระจ�ยสนค�ทเหม�ะสมตองห�จ�กจำ�นวนคลงยอยท

ทำ�ใหตนทนก�รกระจ�ยสนค�โดยรวม (Total Distribution Costs) ตำ�ทสด ดงนน จำ�นวนศนย

กระจ�ยสนค�ทเหม�ะสมจะขนอยกบก�รบรห�รจดก�รระบบโลจสตกสของแตละบรษท ประเภทของ

สนค� และนโยบ�ยของผบรห�ร

ทม�:

หนงสอเรอง “The Handbook of Logistics and Distribution Management”

โดย Rushton, A., Oxley, J., และ Croucher, P., The Institute of Logistics and

Transport. ป 2543


ผเขยน...ดร.กาญจนา กาญจนสนทร

ต�มทหล�ยท�นทร�บแลวว�ก�รจดก�รโลจสตกสมคว�มเกยวของกบก�รบรห�รจดก�ร

ก�รไหลของวสด รวมทงขอมลข�วส�รในระบบโซอปท�นหนงๆ เมอวสดมก�รไหลจ�กตนนำ�

(Upstream) ไปยงปล�ยนำ� (Downstream) ไปจนถงผบรโภค (Customer) จะตองผ�นขนตอนของ

กระบวนก�รขนย�ย ขนสง และจดเกบหล�ยขนตอน และหล�ยระดบ กระบวนก�รเหล�นห�กม

ก�รบรห�รจดก�รทมประสทธภ�พ จะส�ม�รถชวยลดตนทน และระยะเวล�ในองคกร รวมทงระบบ

โซอปท�นไดเปนอย�งม�ก ดงนนในบทคว�มนจะไดนำ�เสนอคว�มเข�ใจพนฐ�น ตลอดจนแนวคว�ม

คดทเกยวของกบก�รบรห�รจดก�รวสดและวสดคงคลงต�งๆ ทพบในระบบโซอปท�น

คำาจำากดความของการจดการวสด ¡ÒÃ¨Ñ´¡ÒÃÇÑÊ´Ø หม�ยถง ก�รจดก�รเกยวกบก�รจดห�จดเกบ ก�รนำ�ไปใชเพอก�รผลต

และก�รกระจ�ยวสดในระบบ โดยพจ�รณ�ถงกำ�ลงคน และกำ�หนดก�รหรอแผนก�รใชวสด เพอรน

ระยะเวล� และลดตนทนในระบบใหนอยลง

วฏจกรของการจดการวสด ก�รจดก�รวสดในองคกรหรอโซอปท�นใดกต�มจะมวฏจกรของก�รดำ�เนนง�นเปนไปต�ม

วฏจกรก�รหมนเวยนของวสด ซงส�ม�รถอธบ�ยและแสดงไดดงภ�พท 1

ภ�พท 1 วฏจกรในการบรหารงานวสด


จ�กภ�พท 1 จะเหนไดว�กระบวนก�รจดก�รวสดจะเรมตนจ�กกระบวนก�รจดซอจดห�โดย

หน�ทของฝ�ยจดซอในองคกร จ�กนนนำ�ม�จดเกบในคลงวตถดบซงควบคมจดก�รโดยฝ�ยคลงสนค�

วตถดบทอยในคลงวตถดบจะถกเบกเพอนำ�ม�แปรรปโดยฝ�ยผลตหรอฝ�ยปฏบตง�น จนกระทงได

ผลตภณฑสำ�เรจรป ซงจะถกสงไปจดเกบในคลงสนค�สำ�เรจรป และผ�นกระบวนก�รกระจ�ยสนค�

ไปยงผบรโภคโดยฝ�ยคลงสนค� ฝ�ยขนสง ฝ�ยตล�ด และฝ�ยข�ย

หนาทในการบรหารงานวสด หน�ทในก�รบรห�รง�นวสดภ�ยในองคกรหรอในระบบโซอปท�น ประกอบดวยหน�ทต�งๆ

ดงน

1) ควบคมวสดคงคลง (Inventory Control) ไดแก หน�ทในก�รตดสนใจเกยวกบนโยบ�ย

ในก�รควบคมวสดคงคลง ซงไดแก ก�รกำ�หนดปรม�ณในก�รสงซอวตถดบหรอก�รสงผลตสนค�

สำ�เรจรปในแตละครง รวมทงก�รกำ�หนดรอบระยะเวล�ทเหม�ะสมในก�รสงซอหรอสงผลต จะเหน

ไดว�หน�ทนจะมคว�มเกยวของกบก�รว�งแผนก�รจดซอจดห� ซงตองอ�ศยขอมลจ�กแผนก�รผลต

ขององคกร

2) จดซอ (Procurement) ไดแก หน�ทในก�รจดห�วตถดบ ตลอดจนวสดสนบสนนก�ร

ผลต และวสดใชสอยต�งๆ ภ�ยในองคกร เพอสนบสนนใหกระบวนก�รผลตและก�รปฏบตง�นเปน

ไปอย�งตอเนอง และมประสทธภ�พสงสด ฝ�ยจดซอมบทบ�ททสำ�คญในก�รสร�งคว�มเชอมนว�

วตถดบ และวสดสนบสนนก�รผลตอนจะไหลเข�สระบบก�รผลตและปฏบตง�นในเวล�ทเหม�ะ ใน

ปรม�ณทถกตอง ดวยร�ค�ทตำ�ทสด และคณภ�พทดทสด

3) วางแผนและควบคมการผลต (Production Planning and Control) ไดแก หน�ทใน

ก�รว�งแผน ก�รผลต โดยพจ�รณ�จ�กปรม�ณคว�มตองของลกค� ยอดพย�กรณคว�มตองก�ร

ปรม�ณวสดคงเหลอในคลงสนค� และทอยระหว�งก�รสงซอหรอสงผลต รวมทงสภ�พคว�มพรอมท�ง

ก�รเงนขององคกร ก�รว�งแผนก�รผลตมทงก�รว�งแผนระยะย�วซงนยมทำ�เปนร�ยป แผนระยะกล�ง

ซงนยมทำ�เปนร�ยเดอนหรอร�ยไตรม�ส และก�รว�งแผนระยะสนซงทำ�เปนร�ยสปด�ห ผลทไดจ�ก

ก�รว�งแผนก�รผลตคอปรม�ณก�รผลตในแตละค�บเวล� กำ�ลงคน เครองจกรทตองใช ปรม�ณวสด

คงคลงเมอสนงวด รวมถงก�รปรบกำ�ลงก�รผลตทงในระยะสน เชน ก�รทำ�ง�นลวงเวล� ระยะกล�ง

เชน ก�รจ�งผรบเหม�ชวง ระยะย�ว เชน ก�รเพมเครองจกร และขย�ยโรงง�น เปนตน สวนก�ร

ควบคมก�รผลตคอก�รควบคมก�รปฏบตง�นและก�รผลตใหเปนไปต�มแผนก�รผลต เปนก�รควบคม

ใหก�รไหลของวสดมทศท�ง และปรม�ณก�รไหล ตลอดจนคณภ�พเปนต�มแผนก�รผลต และขอ

กำ�หนดของผลตภณฑ

4) ควบคมการจดเกบและคลงวสด (Store and Warehousing Control) ไดแก หน�ทใน

ก�รจดก�รดแลเกยวกบก�รจดเกบ ก�รตรวจนบ และก�รเบกจ�ยวสดในคลงวสด ก�รกำ�หนดนโยบ�ย


และขนตอนในก�รตรวจรบวสดเข�คลง และก�รเบกจ�ยวสดออกจ�กคลง ชวยในก�รควบคมก�ร

ไหลเข�และไหลออกของวสดจ�กคลงสนค� ซงจะทำ�ใหทร�บปรม�ณของวสดคงคลงทขณะใดๆ

ก�รกำ�หนดตำ�แหนงก�รว�งสนค� และอปกรณเครองมอในคลงสนค�เพอชวยเพมประสทธภ�พก�ร

ดำ�เนนง�นภ�ยในคลงสนค�และเพมประสทธภ�พในก�รใชพนทคลงสนค�

5) การขนสง (Transportation) ไดแก หน�ทในก�รจดก�รก�รเคลอนย�ยและขนสงวสด

ก�รกำ�หนดอปกรณและย�นพ�หนะทใชในก�รเคลอนย�ยและขนสงทเหม�ะสม จะชวยเพม

ประสทธภ�พในก�รขนย�ยและก�รขนสง ลดระยะเวล�ในก�รขนสง ลดก�รสญเสยจ�กก�รขนสง

ซงจะสงผลใหตนทนในก�รขนสงตำ� และถงมอลกค�ดวยคว�มพงพอใจสงสด

การบรหารงานวสดคงคลง (Inventory Management) ในหวขอน จะกล�วถงคว�มหม�ยและประเภทของวสดคงคลง รวมถงง�นต�งๆ ทเกยวของ

กบก�รบรห�รง�นวสดคงคลงโดยเบองตน ทงนเพอปคว�มรพนฐ�นด�นก�รจดก�รวสดคงคลงซงจะ

เปนประโยชนตอไปในก�รกำ�หนดนโยบ�ยก�รจดก�รวสดคงคลงทเหม�ะสมในองคกรและโซอปท�น

วสดคงคลงคออะไร?

วสดคงคลง หม�ยถง วสดอะไรกต�มทถกจดเกบไวเพอตอบสนองคว�มตองก�รทค�ดว�จะ

เกดขนในอน�คต วสดคงคลงนเกดขนเมออตร�ก�รรบเข�ม�กกว�อตร�ก�รจ�ยออกของวสด

ประเภทของวสดคงคลง

วสดคงคลงส�ม�รถจำ�แนกเปนประเภทต�งๆ ไดดงน

1) วตถดบ (Raw Material) ไดแก วสดทองคกรจดซอ หรอจดห�ม�เพอใชในกระบวนก�ร

ผลต แปรรป และก�รดำ�เนนง�น ดงนนจงหม�ยคว�มรวมถงวสดสำ�นกง�น และวสดสนเปลองต�งๆ

2) ง�นระหว�งทำ� (Work in Process) ไดแก วสดทผ�นกระบวนก�รแปรรปไปบ�งสวน

และยงไมแลวเสรจเปนผลตภณฑสำ�เรจรปทพรอมสำ�หรบก�รจำ�หน�ย

3) สนค�สำ�เรจรป (Finished Goods) ไดแก วสดทผ�นกระบวนก�รแปรรป ใชวตถดบ

แรงง�น และโสหยก�รผลตคดเปน 100% ของตนทนก�รผลตทงหมด และอยในสภ�พพรอมจำ�หน�ย

เรยกว�ผลตภณฑขององคกร

4) อนๆ ซงไดแก วสดคงคลงประเภททใชเพอก�รบำ�รงรกษ� ซอมแซม และปฏบตง�น

(Maintenance, Repair, and Operating - MRO) ไดแก วสดคงคลงอกประเภทหนงทเกบรกษ�

ไวเพอสนบสนนกระบวนก�รผลต เปนวสดสำ�หรบก�รบำ�รงรกษ� และซอมแซมอปกรณ เครองจกร

รวมถงก�รปฏบตง�น เชน จก ฟกเจอร ลวดเชอม นอต สกร หน�ก�กปองกนแสง เปนตน


ถงแมว�องคกรสวนใหญจะมวสดคงคลงประเภทต�งๆ ต�มทกล�วม� แตพบว�รปแบบของ

องคกรทแตกต�งกน จะมคว�มตองก�รวสดคงคลงประเภทต�งๆ ในสดสวนทต�งกน ห�กจำ�แนก

ประเภทขององคกรออกเปนกลม ซงไดแก ผค�ปลก ผค�สง หรอผกระจ�ยสนค� และองคกรก�รผลต

จะไดประเภทของวสดคงคลงทเปนวสดคงคลงหลกของแตละกลมธรกจ ดงแสดงในต�ร�งท 1

ต�ร�งท 1 ประเภทของวสดคงคลงทพบในองคกรแบบตางๆ

ประเภทขององคกร

ชนดของสนค�คงคลง

วสดประเภท

MROวตถดบ

ง�นระหว�ง

ทำ�

สนค�

สำ�เรจรป

1. ผค�ปลก

- ข�ยสนค� - ข�ยบรก�ร2. ผค�สง หรอผกระจ�ยสนค�

3. ระบบก�รผลต

- โครงก�รพเศษ - กระบวนก�รผลตแบบไมตอเนอง - กระบวนก�รผลตแบบตอเนอง

*

*

*

*

*

*

*

*

*

*

*

*

*

*

*

ขอมลจ�กต�ร�งท 1 ส�ม�รถนำ�ม�ชวยในก�รวเคร�ะหปญห�ของก�รจดก�รวสดคงคลง

โดยแตละองคกรจะไดทร�บถงประเภทของวสดคงคลงหลกขององคกรเอง ซงขอมลดงกล�วจะชวยให

ผควบคมส�ม�รถวเคร�ะหห�แนวท�งในก�รจดก�ร และควบคมวสดคงคลงภ�ยในองคกรไดง�ยขน

โดยพบว�ระดบคว�มสำ�คญ และคว�มซบซอนของปญห�วสดคงคลงจะเพมขนต�มลำ�ดบจ�ก

ผค�ปลก ไปจนถงผผลต ทงนเนองจ�กประเภทของวสดคงคลงจะมหล�กหล�ยม�กขนนนเอง

ภ�รกจในก�รบรห�รง�นวสดคงคลง

ภ�รกจหลกสำ�หรบผบรห�รง�นวสดคงคลงมดงตอไปน

1) การจดหาวสด (Inventory Placement) ไดแก ก�รตดสนใจทเกยวของกบก�รเตมเตม

วสดคงคลง ผบรห�รจะตองทำ�ก�รกำ�หนดนโยบ�ยในก�รจดซอวสดว�จะจดซอวสดแตละร�ยก�ร

เมอใด อย�งไร และเปนจำ�นวนเท�ใดในแตละครง

2) การตรวจวดระดบวสดคงคลง (Inventory Measures) ไดแก หน�ทในก�รตรวจวดระดบ

วสดคงคลง เพอตรวจสอบคว�มถกตอง ควบคมและตรวจวดสมรรถภ�พของก�รจดก�รวสดคงคลง

ก�รตรวจวดระดบวสดคงคลงส�ม�รถตรวจวดไดดวยค�ต�งๆ ดงน


- ก�รตรวจนบจำ�นวนท�งก�ยภ�พ (Physical Count) คอก�รตรวจนบจำ�นวนของวสด

คงคลงทปร�กฏอยจรงภ�ยในคลง

- ก�รตรวจวดมลค�วสดคงคลงรวมโดยเฉลย (Average Aggregate Inventory Value)

คอก�รตรวจสอบมลค�ของวสดคงคลงทองคกรถอครองอยโดยเฉลย มลค�ในสวนนถอเปนมลค�ของ

คว�มสญเสยโอก�สท�งก�รเงนขององคกร

- ระยะเวล�ทวสดคงคลงส�ม�รถรองรบคว�มตองก�ร (Times of Supply) คอระยะเวล�

ทวสดคงคลงทมอยภ�ยในคลง ส�ม�รถตอบสนองคว�มตองก�รในก�รจำ�หน�ยหรอนำ�ไปใชไดเมอไมม

ก�รทดแทนสนค� โดยคำ�นวณไดดงน

Times of Supply = มลค�วสดคงคลงรวมเฉลย (Average Aggregate Inventory Value)

ยอดข�ยร�ยวน/ร�ยสปด�ห (Daily/Weekly Sales)

โดยระยะเวล�ทวสดแสดงใหเหน ระยะเวล�ทวสดคงคลงแตละชนดใชหมนเวยนอย

ภ�ยในคลงสนค� และระยะเวล�ทเหม�ะสมของวสดคงคลงแตละชนด จะมค�ทแตกต�งกน

- อตร�ก�รหมนเวยนของวสดคงคลง (Inventory Turnover) คอ ตวเลขทแสดงจำ�นวน

รอบของก�รหมนเวยนของวสดคงคลงภ�ยในคลงสนค�ในระยะเวล� 1 ป อตร�ก�รหมนเวยนของ

วสดคงคลงแสดงใหเหนถงสภ�พคลองของวสดคงคลงแตละชนด วสดคงคลงทมอตร�ก�รหมนเวยน

สง ยอมแสดงว�มสภ�พคลองสง และแปรสภ�พไดรวดเรว

Inventory Turnover = ยอดข�ยร�ยป (Annual sales)

มลค�วสดคงคลงรวมเฉลย (Average Aggregate Inventory Value)

3) การลดจำานวนวสดคงคลง (Inventory Reduction) ไดแก ภ�รกจหรอหน�ทของผควบคม

ในก�รลดจำ�นวนวสดคงคลงโดยรวมใหมปรม�ณและมลค�นอยลง โดยไมสงผลกระทบตอก�รตอบ

สนองคว�มตองก�รของลกค� หรอกำ�หนดก�รผลต ก�รลดวสดคงคลงส�ม�รถทำ�ไดโดยก�รกำ�จด

วสดคงคลงทไมจำ�เปน และไมมก�รเคลอนไหว ก�รลดปรม�ณก�รสงซอในแตละครง ซงหม�ยถง

ก�รลดระยะเวล�ทวสดคงคลงส�ม�รถรองรบคว�มตองก�รลง ในขณะทอตร�ก�รหมนเวยนของวสด

คงคลงในคลงสนค�มอตร�ก�รหมนเวยนทเรวขน

4) การจำาแนกความสำาคญของวสดคงคลงตามหลกการวเคราะห (Activity Based Costing:

ABC (ABC Analysis)) เปนก�รจดประเภทของวสดคงคลงต�มลำ�ดบคว�มสำ�คญทพจ�รณ�จ�ก

มลค� หรออตร�ก�รหมนเวยนของวสดคงคลง ก�รจดประเภทของวสดคงคลงจะชวยใหก�รควบคม

วสดคงคลงส�ม�รถทำ�ไดมประสทธภ�พม�กขน วสดคงคลงทมมลค�ก�รไหลเวยนสง ซงคดเปนจำ�นวน

หนวยประเภทวสดคงคลง (Stock Keeping Unit : SKU) ทนอย จะมโอก�สไดรบก�รตดต�มและ

ดแลใกลชดม�กกว�วสดคงคลงทมมลค�ก�รไหลเวยนตำ�แตคดเปนประเภทวสดคงคลงทม�ก


5) การจดการวสดใหสอดคลองกบการปฏบตงาน ไดแก ก�รควบคมวสดใหสอดคลองกบ

ลกษณะของก�รปฏบตง�น พรอมทงเปนไปต�มกำ�หนดของแผนก�รดำ�เนนง�น

วตถประสงคของก�รบรห�รง�นวสดคงคลง (Objective of Inventory Management)

ในก�รบรห�รจดก�รวสดคงคลงใหมประสทธภ�พ สงทผปฏบตง�นจะตองคำ�นงถงและตอง

ใหคว�มสำ�คญ มดงน

1) ส�ม�รถตอบสนองคว�มตองก�รของลกค�ไดสงสด (Maximum Customer Service)

ซงส�ม�รถจำ�แนกเปน 2 ประเภท ไดแก

- สำ�หรบองคกรประเภทผลตต�มคำ�สงซอ (Make-to-Order : MTO)

= ระยะเวล�สงมอบ (Delivery Lead Time) สนทสด

- สำ�หรบองคกรประเภทผลตสนค�เพอเกบเปนสนค�คงคลง (Make-to-Stock : MTS)

= อตร�ก�รใหบรก�ร (Fill Rate) สงสด

2) มลค�ก�รลงทนในวสดคงคลงตำ�สด (Minimum Inventory Investment) ซงไดแก มลค�

ก�รเสยโอก�ส และก�รดแลจดก�รด�นก�รจดเกบและควบคม

3) ประสทธภ�พก�รใชง�นของทรพย�กรท�งก�รผลตสงสด (Maximum Efficiency in the

Utilization of Manufacturing Resource) ซงหม�ยถงคว�มส�ม�รถในก�รตอบสนองคว�มตองก�ร

ด�นกำ�ลงก�รผลตสงทสด ไมเกดก�รว�งง�นอนเนองม�จ�กก�รข�ดแคลนวสดหรอวตถดบ

ดชนชวดประสทธภ�พของก�รบรห�รง�นวสดคงคลง

ดชนทนยมใชเปนตวชวดหรอเปรยบเทยบประสทธภ�พของก�รบรห�รง�นวสดคงคลงระหว�ง

อตส�หกรรม หรอ ระหว�งองคกรทใชกนแพรหล�ย ไดแก อตร�ก�รหมนเวยนของวสดคงคลง

(Inventory Turnover) ต�มทกล�วม�แลว เมออตร�ก�รหมนเวยนของวสดคงคลงในองคกรมอตร�

สง ยอมแสดงว�องคกรนนประสบคว�มสำ�เรจในก�รบรห�รง�นวสดคงคลง

บทบ�ทของวสดคงคลงในวฏจกรของธรกจ

จะเหนไดว�ในชวงเวล�ต�งๆ ของก�รดำ�เนนธรกจ คว�มสำ�คญและจำ�นวนของวสดคงคลง

ทจำ�เปนในแตละธรกจจะมคว�มแตกต�งกน ทงนเพอใหธรกจส�ม�รถสร�งกำ�ไรไดสงสด รวมทง

ตอบสนองคว�มตองก�รของลกค�ไดอย�งเตมท ภ�พท 2 แสดงใหเหนถงบทบ�ทของวสดคงคลงใน

รอบระยะเวล�ของวงรอบหรอวฏจกรของธรกจ


ภ�พท 2 บทบาทของวสดคงคลงในรอบระยะเวลาตางๆ ของธรกจ

จ�กภ�พท 2 จะเหนไดว�ในชวงทธรกจมก�รเตบโต องคกรโดยสวนใหญจะเรงอตร�ก�รผลต

และมก�รลงทนในวสดคงคลงเพอจดเกบสนค�ไวตอบสนองคว�มตองก�รของลกค�เปนจำ�นวนม�ก

และตอเมอธรกจถงจดอมตวและมแนวโนมทจะถดถอยลง ก�รลงทนในวสดคงคลงภ�ยในองคกรจะ

ลดลงต�มไปดวย ทงนเพอเปนก�รลดตนทน และปองกนก�รจำ�หน�ยสนค�ไมไดนนเอง



บทนำา ก�รแขงขนทรนแรงท�งธรกจมคว�มจำ�เปนทบรษทต�งๆ ตองปรบตวเพอลดตนทนในก�ร

ประกอบก�ร ตนทนด�นสนค�คงคลงเปนตนทนสำ�คญทมกจะถกมองข�มและสงผลอย�งยงตอก�ร

ดำ�เนนธรกจ กลยทธในก�รลดตนทนด�นสนค�คงคลงส�ม�รถทำ�ไดหล�ยวธดวยกน ไมว�จะเปนก�ร

เกบรกษ�สนค�คงคลงใหมปรม�ณนอยลง หรอก�รจดซอปรม�ณสนค�ใหมคว�มเหม�ะสม แมกระทง

ก�รผลกภ�ระด�นสนค�คงคลงไปใหซพพล�ยเออรหรอผใหบรก�รด�นโลจสตกสเปนผบรห�รสนค�

คงคลงให

คำ�สำ�คÞ ตนทนสนค�คงคลง, ก�รจดก�รสนค�คงคลง, ก�รจดก�รโลจสตกส

การลดตนทนดานสนคาคงคลง ปจจยสำ�คญในก�รลดตนทนด�นสนค�คงคลง คอ ก�รวดประสทธภ�พด�นก�รบรห�รสนค�

คงคลงอย�งตอเนองและคนห�วธก�รในก�รปรบปรงอยเสมอ

ในบทคว�มนไดนำ�ขอเสนอแนะในก�รลดตนทนด�นสนค�คงคลงของน�ยร�ลฟ คอกซ

(Ralph Cox) ซงดำ�รงตำ�แหนงผอำ�นวยก�รบรษท Tompkins Associates ซงไดอธบ�ยเทคนคใน

ก�รลดตนทนและปรม�ณสนค�คงคลงไวในหนงสอ เรอง The Supply Chain Handbook โดยม

James A Tompkins และ Dale Harmelink เปนบรรณ�ธก�ร และจดพมพโดย Tompkins Press

ซงส�ม�รถสรปไดดงน

1. สร�งวฏจกรของสนค�คงคลงบนฐ�นด�นเÈรษฐÈ�สตร (Base Cycle Stock on

Economics)

สำ�หรบสนค�ททำ�ก�รจดซอ ใหทำ�ก�รบรห�รตนทนก�รจดซอ (Acquisition Transaction

Costs) ใหตำ�ลง สงผลตอก�รลดตนทนด�นก�รจดซอและก�รรบสนค� หรอก�รลดปรม�ณสนค�

คงคลงโดยเฉลยได

สำ�หรบสนค�ททำ�ก�รผลต ห�กตนทนก�รตดตงหรอก�รเปลยนเครองมอ (Equipment

Changeover Costs) มค�สง ก�รแกไขกจกรรมนใหมเวล�ก�รเปลยนเครองมอทสนลงจะส�ม�รถ

ลดปรม�ณสนค�คงคลงได และเพมประสทธภ�พก�รผลตได


2. ควบคมตนทนก�รสงซอ (Control Order Transaction Costs)

ในก�รสงซอควรใชคอมพวเตอรหรอระบบส�รสนเทศในก�รสร�งคำ�สงซอ (Purchase

Orders: PO) ก�รใชระบบ Electronic Data Interchange: EDI ในก�รสงผ�นขอมลคำ�สงซอ (PO)

ก�รใชระบบแจงก�รขนสงสนค�ลวงหน� (Advance Shipping Notices: ASNs) ก�รใชระบบก�ร

ประเมนซพพล�ยเออร เพอก�รจดลำ�ดบคว�มสำ�คญเพอทำ�ก�รลดตนทนก�รจดซอ

ในโรงง�นอตส�หกรรม ก�รว�งแผนคว�มตองก�รใชวตถดบหรอชนสวนลวงหน� ก�รใช

เครองมอชนดพเศษ ก�รปรบเปลยนเครองมอหรอแมพมพลวงหน�กอนทก�รผลตลอตเดมจะสนสด

ก�รทำ�ง�นเปนทม ก�รบำ�รงรกษ�เครองมอจะส�ม�รถลดปรม�ณสนค�คงคลงได

3. ลดตนทนก�รเกบสนค�คงคลง (Lower Inventory Costs)

โดยก�รเพมก�รใชประโยชนของพนทโดยก�รใหเช�พนททมอย หรอลดก�รขย�ยพนทคลง

สนค�โดยใชเครองมอทส�ม�รถขนถ�ยสนค�ในชองแคบ ก�รใชชนลอย หรอวธก�รเกบสนค�ท

เหม�ะสมม�กขน

4. ก�รตงระดบปรม�ณสนค�เผอข�ดบนพนฐ�นของคว�มพงพอใจของลกค� (Base Safety

Stock on Customer Service)

ก�รตงระดบปรม�ณสนค�คงคลงเผอข�ด (Safety Stock) โดยแบงกลมของสนค� (Class)

ใหมคว�มเหม�ะสมและชดเจน ตรวจสอบขอมลของระดบปรม�ณสนค�เผอข�ดอย�งตอเนอง และ

ตงระดบคว�มตองก�รของสนค�คงคลงเพอตอบสนองคว�มพงพอใจของลกค�ในรปแบบของเป�หม�ย

ท�งก�รเงน ส�ม�รถเปนตววดก�รลดปรม�ณสนค�คงคลงเผอข�ด หรอลดเหตก�รณทสนค�คงคลง

ข�ดแคลน และเปนก�รเพมผลกำ�ไร

5. พย�กรณคว�มตองก�รของลกค�อย�งสมำ�เสมอ (Use Routine Demand

Forecasting)

ก�รใชประสบก�รณแกไขสมก�รพย�กรณในก�รคำ�นวณคว�มตองก�รของสนค�เพอท

ลดคว�มผดพล�ดจ�กก�รใชสตรพย�กรณเพยงอย�งเดยวจะส�ม�รถลดก�รเกบสนค�เกนคว�มจำ�เปน

สนค�ข�ดแคลน ทำ�ใหมสนค�เพยงแคคว�มตองก�รของลกค�

6. คำ�นงถงผลกระทบของเหตก�รณ (Forecast Events)

เหตก�รณบ�งเหตก�รณทำ�ใหเกดคว�มตองก�รของสนค�เพมขนในเวล�อนรวดเรว ทำ�ให

ตองคำ�นงถงเหตก�รณเหล�นนในก�รจดก�รสนค�คงคลง อ�ท เทศก�ลสงกร�นตททำ�ใหคว�มตองก�ร

ตวรถยนตโดยส�รประจำ�ท�งหรอตวเครองบนเพมสงขน ทำ�ใหตองมก�รว�งแผนสนค�คงคลงรองรบ

เหตก�รณดงกล�ว

7. ว�งแผนก�รประกอบไวสวนท�ย (Think Postponement)

สำ�หรบสนค�ทเปนชนสวนทส�ม�รถนำ�ไปผลตสนค�ตอเนองไดอกหล�ยชนด (Parent

Products) ควรจะทำ�ก�รเกบสนค�คงคลงไวในรปแบบของสนค�กงสำ�เรจรป (Semi-Finished


Product) เพอลดปรม�ณสนค�คงคลงทงหมด เนองจ�กส�ม�รถลดปรม�ณสนค�คงคลงของทก

ร�ยก�รแตละแบบได

8. จดร�ยก�รของสนค�ใหเหม�ะสม (Rationalize SKUs)

ทำ�ก�รกำ�จดผลตภณฑทไมสร�งกำ�ไรเพมออกจ�กร�ยก�รสนค�ทงหมด โดยอ�จทำ�ก�รแบง

ประเภทสนค�เปนสนค�ทส�ม�รถสร�งผลกำ�ไร สนค�ทเท�ทน และสนค�ทข�ดทน แลวจดร�ยก�ร

สนค�ใหมแตเฉพ�ะสนค�ทมกำ�ไรหรอสนค�ทเท�ทน เพอลดภ�ระจ�กตนทนก�รเกบสนค�คงคลง

9. ลดระยะเวล�ในก�รสงซอ (Reduce Lead Times for Product Acquisition)

ก�รลดระยะเวล�ในก�รสงซอวตถดบหรอชนสวน ไมว�จะเปนระยะเวล�ในก�รสงซอจ�ก

ซพพล�ยเออรหรอระยะเวล�ในก�รขนสงสนค� หรอ ระยะเวล�ในก�รรบสนค� จะสงผลใหปรม�ณ

คว�มตองก�รในก�รเกบสนค�คงคลงลดลง นอกจ�กนก�รลดคว�มไมแนนอนของระยะเวล�ในก�ร

สงซอกส�ม�รถลดคว�มตองก�รของก�รเกบสนค�ได

10. สร�งคว�มรวมมอระหว�งซพพล�ยเออรในก�รสงซอสนค� (Implement Common

Supplier Joint Procurement for Purchased Parts)

สร�งคว�มรวมมอของซพพล�ยเออรหลกในก�รจดซอสนค�หล�ยร�ยก�ร (Multiple SKUs)

เพอลดตนทนก�รจดซอตอหนวยของสนค� ดงนนผประกอบก�รส�ม�รถจดซอสนค�ไดถขน และลด

คว�มจำ�เปนในก�รเกบสนค�คงคลง

นอกจ�กนก�รสร�งคว�มรวมมอของซพพล�ยเออรหลกทตงอยในพนทใกลเคยงกน ส�ม�รถ

เพมก�รใชประโยชนของรถบรรทกขนสงสนค�ใหส�ม�รถขนสนค�ไดเตมนำ�หนกบรรทกม�กขน ดงนน

ก�รจดซอสนค�ส�ม�รถทำ�ไดถขน สงผลใหก�รจดก�รสนค�คงคลงทำ�ไดง�ยขน

11. จดสงสนค�ตอไปใหลกค�เมอสนค�ม�ถง (Cross-Dock Customer Shipments)

ก�รจดก�รจดสงสนค�ตอไปใหลกค�เมอสนค�ม�ถง (Cross-Dock) จะส�ม�รถลดคว�ม

ตองก�รในก�รเกบสนค�คงคลง เนองจ�กสนค�ส�ม�รถนำ�สงตอไปยงลกค�ไดทนท โดยไมตองทำ�ก�ร

จดเกบสนค� นอกจ�กนก�รรวบรวมคว�มตองก�รของสนค�จ�กแหลงวตถดบหรอสนค�ไวในคำ�สง

ซอเดยวแลวจดสงสนค�ตอไปใหลกค�ปล�ยท�งหล�ยแหงเมอสนค�ม�ถง จะส�ม�รถลดตนทนก�ร

จดซอและลดปรม�ณสนค�คงคลง

12. ก�รใหซพพล�ยเออรเปนผบรห�รสนค�คงคลง (Use Vendor-Managed Inventory

: VMI)

สร�งแรงจงใจทเหม�ะสมใหซพพล�ยเออรเข�ม�รบผดชอบก�รบรห�รสนค�คงคลง เนองจ�ก

ซพพล�ยเออรส�ม�รถทร�บปรม�ณสนค�คงคลงและแผนก�รผลตสนค�ของฝ�ยตนเอง รวมทง

คว�มตองก�รทแทจรงของสนค�พรอมกบปรม�ณสนค�คงคลงของลกค� สงผลใหตนทนสนค�คงคลง

ทงฝ�ยซพพล�ยเออรและลกค�ลดลง


13. รวมร�ยก�รสนค�ระหว�งก�รขนสง (Try Merge-in-Transit)

กรณลกค�มคว�มตองก�รรบสนค�หล�ยร�ยก�รในเวล�เดยวกน ในระหว�งก�รขนสงอ�จ

จะมก�รรวมบ�งร�ยก�รทม�จ�กสถ�นทต�งกนม�ขนดวยกนเพอคว�มสะดวกในก�รรบสนค�ของลกค�

ภ�ยในครงเดยว ทำ�ใหก�รขนสงมประสทธภ�พม�กขนและส�ม�รถเพมประสทธภ�พก�รบรห�รสนค�

คงคลงไดดขน เนองจ�กส�ม�รถขนสงสนค�ไดถม�กขน ตนทนสนค�คงคลงจะลดลง

14. เกบสนค�คงคลงเฉพ�ะเท�ทจำ�เปน (Keep in Stock, but not Everywhere)

ในสถ�นก�รณทมศนยกระจ�ยสนค�หล�ยแหง แตละแหงทำ�ก�รเกบสนค�บ�งร�ยก�รทไม

เหมอนกนในปรม�ณนอยเท�นน ไมจำ�เปนททกแหงจะตองมก�รเกบสนค�คงคลงทเหมอนกน ดงนน

ปรม�ณสนค�คงคลงโดยรวมจะนอยลง

15. เคลอนย�ยสนค�คงคลง (Transfer Instead of Purchase)

เมอสนค�คงคลงของสนค�บ�งร�ยก�ร ณ คลงสนค�แหงหนงมม�กเกนไป แตเกดคว�ม

ตองก�รสนค�ประเภทเดยวกน ณ คลงสนค�อกทหนง ดงนนระบบในก�รเกลยปรม�ณสนค�คงคลง

จ�กทหนงม�ทหนงทมประสทธภ�พ จะสงผลดตอก�รบรห�รสนค�คงคลงไดด อย�งไรกต�ม ตนทน

ในก�รเคลอนย�ยสนค�นตองอยในระดบทจงใจดวย

ทม�:

1. หนงสอ เรอง “The Supply Chain Handbook” บรรณ�ธก�รโดย James A Tompkins

และ Dale Harmelink และจดพมพโดย Tompkins Press

2. บทคว�มเรอง “15 Resolutions You Can Make To Reduce Inventory in 2005”

ของนตยส�ร Inventory Management Report เดอนมกร�คม 2548


¼ÙŒเขÕÂน...¼È.´ร. สÇรร³Õ อÑÈÇกลªÑÂ

บทคดยอ หลกก�ร 7 ประก�รในก�รนำ�ไปสคลงสนค�ระดบโลก ทมตนทนของคลงสนค�รอยละ 2-5

ของตนทนก�รข�ยของบรษท ซงไดแก 1.Profi le 2.Benchmark 3.Simplify 4.Computerize

5.Mechanize 6.Layout และ 7.Humanize

คำ�หลก: ศนยกระจ�ยสนค�, คลงสนค�ระดบโลก, สนค�คงคลง, ส�รสนเทศ

คลงสนค� (Warehouse) หรอศนยกระจ�ยสนค� (Distribution Center) มบทบ�ทสำ�คญ

ในโซอปท�นในฐ�นะทเปนตวกล�งเชอมโยงระหว�งผผลตและลกค� โดยคลงสนค�ทำ�ใหเกดคว�ม

คลองตวของสนค�ทมอยในปรม�ณทลกค�ตองก�ร ทงนคลงสนค�ยงมคว�มสมพนธกนอย�งม�กกบ

สนค�คงคลง (Inventory) อกดวย เนองจ�กปรม�ณสนค�คงคลงเปนก�รสะทอนถงทงตนทนและ

ก�รใหบรก�รลกค� คลงสนค�ตองรบผดชอบตอก�รเกบรกษ�สนค�คงคลงเพอคว�มพรอมในก�ร

กระจ�ยสนค�ใหลกค�ต�มคว�มตองก�รอย�งถกตองและแมนยำ� ดงนน ปจจยทมผลตอตนทนของ

คลงสนค�มหล�ยปจจย ไดแก

สถ�นภ�พของคลงสนค� ไมว�จะเปนของภ�ครฐ เอกชน บรษท เช�ซอ หรอเช� ยอมสง

ผลตอประสทธภ�พและประสทธผลของโซอปท�น ในกรณทเปนคลงสนค�บรษท กจะรบผดชอบเฉพ�ะ

ของบรษทเท�นน ในขณะทบรษทมอกท�งเลอกทจะรกษ�ตนทนในก�รสญเสยตำ�ทสดแตยงคงก�รให

บรก�รทเปนเลศ โดยตองมก�รตดต�มสถ�นภ�พของคลงสนค�ทจะสะทอนตนทน อ�ท คลงสนค�

ส�ธ�รณะ (Public Warehousing) เปนประโยชนในประเดนทตนทนของคลงสนค�แนนอน คว�ม

เสยงนอย หรอคลงสนค�ทมทำ�สญญ� (Contract Warehousing) ซงอ�จเปนทงของภ�ครฐหรอ

เอกชน กเปนอกท�งเลอกหนงทน�สนใจ

ก�รใหบรก�รของคลงสนค� โดยทวไปคลงสนค�มหน�ทรบสนค� เตรยมบรรจภณฑใหม

ก�รจดเตรยมพนทสำ�หรบสนค�ทพรอมสง ก�รทำ�บรรจภณฑและร�ค� ก�รจดเรยงสนค�รวมไปถง

ก�รขนสง อย�งไรกต�ม มบ�งคลงสนค�ทอ�จจะมบรก�รพเศษนอกเหนอจ�กน ทงนสงทเนนสำ�คญ

ทสดของคลงสนค�คอ ก�รรกษ�ระดบสนค�คงคลงใหนอยทสดและปรบปรงประสทธภ�พของ

โซอปท�น โดยทยงคงก�รบรก�รลกค�ไดเปนอย�งดในตนทนทตำ�ทสดดวย


พนฐ�นสงอำ�นวยคว�มสะดวกสำ�หรบก�รรกษ�ระดบสนค�คงคลง เปนปจจยทมอทธพล

ตอตนทนโซอปท�น ไมว�จะเปนจำ�นวนสถ�นทเพอเกบรกษ�สนค� สถ�นทตงคลงสนค� ก�รขนสง

และจำ�นวนสนค�คงคลง ทงนเพอสร�งคว�มพงพอใจใหแกลกค� ดงนนสงทตองคำ�นงคอก�รรกษ�

ระดบสนค�คงคลงใหเหม�ะสม (Safety Stock) ซงนำ�ผลตอเนองไปสตนทนทเพมขน อย�งไรกต�ม

ก�รลดตนทนส�ม�รถทำ�ไดโดยก�รลดระดบสนค�คงคลง ซงม 7 วธดวยกน ไดแก

1. ก�รปรบปรงคว�มถกตองของขอมล ตองพฒน�ระบบทส�ม�รถตรวจสอบขอมลสนค�

คงคลงไดอย�งถกตองตลอดเวล�

2. ก�รลดระยะเวล�ก�รเกบรกษ�สนค�คงคลง ตองพฒน�ระบบก�รพย�กรณสำ�หรบก�ร

ประม�ณก�รเกยวกบสนค�ไดอย�งถกตองแมนยำ� เพอลดก�รเกบรกษ�สนค�คงคลง

ทจะนำ�ไปสตนทนทไมจำ�เปน รวมไปถงกระบวนก�รผลตและก�รขนสงดวย

3. ก�รทำ�ง�นใหเรวขน โดยเฉพ�ะในกระบวนก�รทเกยวของกบสนค�คงคลง อ�ท ก�รจดห�

สนค�ม�ทดแทนไดภ�ยใน 1 วน เปนตน

4. ก�รลดกระบวนก�รทไมจำ�เปน อ�ท ก�รสงสนค�ม�กเกนคว�มจำ�เปน โดยคำ�นงก�รสง

สนค�เปนจำ�นวนม�กททำ�ใหตนทนก�รซอสนค�ตำ� แตไมคำ�นงถงก�รเพมภ�ระของก�ร

จดเกบรกษ�สนค�คงคลงโดยไมจำ�เปน

5. ก�รลดจำ�นวนสนค�ทมก�รเคลอนไหวช� ดวยวธก�รทส�ม�รถไดเปนเงนสดกลบม�ใช

หมนเวยนใหเรวทสดเท�ททำ�ได

6. ก�รลดขอผดพล�ดทมผลตอตนทน เชน ปญห�คว�มผดพล�ดจ�กผข�ย บรษทสงสนค�

ลวงหน�หรอสงสนค�ม�กกว�ทตองก�ร กำ�ลงก�รผลตในโรงง�นไมส�ม�รถผลตไดต�ม

คว�มตองก�รของลกค� และคณภ�พสนค�ไมเปนต�มทตองก�ร เปนตน

7. ก�รเตมใหสนค�เพยงพอกบคว�มตองก�รของตล�ด ดวยก�รพย�กรณอย�งแมนยำ�

จงตองมก�รเกบรวบรวมคว�มตองก�รของลกค� เพอตดต�มและประเมนคว�มตองก�ร

อย�งใกลชด ซงก�รใชระบบส�รสนเทศ ไมว�จะเปน ERP หรอ IT หรอเทคนคต�งๆ

จะทำ�ใหทำ�ง�นไดง�ยขน

เพอก�รก�วไปสคลงสนค�ระดบโลก จำ�เปนตองมก�รเชอมโยงกบทงโลก ซงไดแกก�รทำ�

ธรกรรมทเรยกว� “พาณชยอเลกทรอนกส” นอกจ�กนนคลงสนค�ระดบโลกสวนใหญมตนทนคลง

สนค�โดยประม�ณรอยละ 2-5 ของตนทนก�รข�ยของบรษท ดงนนก�รทจะลดตนทนคลงสนค�เพอ

ไปสคลงสนค�ระดบโลกมหลกก�ร 7 ประก�ร ซงเหม�ะสำ�หรบคลงสนค�ระดบกล�ง และคลงสนค�

ทไมมระดบนำ�ไปปฏบต เพอเปนคลงสนค�ระดบโลก ไดแก


1. Profile

คลงสนค�ระดบโลกตองมก�รกำ�หนดรปแบบของก�รสงสนค� (Order Profiles) กล�วคอ

ตองมก�รวเคร�ะหรปแบบของกจกรรมและแผนของสนค�แตละตว เพอบงชถงส�เหตหลกของก�ร

สญเสยในกระบวนก�รภ�ยในคลงสนค� และก�รทจะสร�งรปแบบของก�รว�งแผน รวมทงโอก�ส

เพอนำ�ไปสคลงสนค�ระดบโลก ตองกำ�หนดร�ยก�รสนค� รปแบบของกจกรรมต�งๆ ซงตองมก�ร

วเคร�ะห ดงคำ�กล�วของ Lambert, et-al. 1998: 298 ทกล�วว� “คณไมส�ม�รถจดก�รอะไรได

ถ�ไมมตวชวด”

2. Benchmark

ประสทธภ�พของคลงสนค� ก�รปฏบต และโครงสร�งก�รจดก�รพนฐ�น ตองมก�รวด

เปรยบเทยบสมรรถนะทไดต�มเกณฑม�ตรฐ�น เพอชวยในก�รสร�งโอก�สก�รปรบปรงและพฒน�

สำ�หรบเกณฑม�ตรฐ�นคลงสนค�ระดบโลก กคอส�ม�รถประม�ณก�รคว�มตองก�รในก�รลงทนด�น

เครองมอเพอรองรบวตถดบตวใหมๆ ได รวมทงมระบบส�รสนเทศในก�รจดก�รใหไดต�มคว�มตองก�ร

(Frazelle, 1996: 22)

3. Simplify

กระบวนก�รคลงสนค�ทดตองไมซบซอน โดยเนนทกจกรรมหลก 2 ประก�รทเกยวของกบ

เวล� คอ เวล�ในก�รถอครองวตถดบและเวล�ในด�นของเอกส�ร (Frazelle, 1996: 22) กล�วคอ

คลงสนค�ระดบโลกตองใชเวล�นอย ทงเวล�ในก�รถอครองวตถดบและเวล�ในด�นของเอกส�ร

โดยเฉพ�ะเวล�ในด�นของเอกส�ร ส�ม�รถใชเทคโนโลยต�งๆ ม�ชวยใหก�รดำ�เนนก�รเรวขนได

4. Computerize

ระบบก�รบรห�รคลงสนค� (Warehouse Management Systems) คลงสนค�ระดบโลก

ตองเปนระบบทด เปนระบบไรกระด�ษ ใชคอมพวเตอรม�ชวยเพอเปนเครองมอชวยในก�รสนบสนน

ก�รตดสนใจ ส�ม�รถดแลรกษ�ระบบของคลงสนค� เชน ก�รตดต�มผลก�รปฏบตง�นของคลงสนค�

ก�รใชทรพย�กรต�งๆ และก�รบงคบใชกระบวนก�รทไมซบซอน คว�มทนสมยของขอมล และขอมล

ลกค�ทจะชวยใหประสทธภ�พของสนค�คงคลงดขน เปนตน (Lambert, et-al. 1998: 175)

5. Mechanize

คลงสนค�ระดบโลกตองมเครองจกรในก�รจดเกบสนค�อย�งเปนระบบ ซงระบบส�ม�รถ

ปรบปรงก�รขนย�ยภ�ยในคลงสนค�ไดเปนอย�งด เมอมขนถ�ยสนค�เปนจำ�นวนม�ก รวมทงก�ร

จดก�รสถ�นทไมใหหน�แนน และตองมเครองจกรทส�ม�รถจดก�รกบวสดทมคว�มแตกต�งกนได


เปนตน (Frazelle, 1996: 24)

6. Layout

ก�รว�งแผนผงของกระบวนก�รภ�ยในคลงสนค�ระดบโลกตองส�ม�รถจดก�รกบวสดต�งๆ

รวมถงมระบบก�รจดเกบเพอใหแนใจว�ผงของกระบวนก�รเรยบรอยด ไมมปญห�ก�รไหลของทงวสด

และขอมลในกระบวนก�ร ทงนผงง�นตองจดใหมพนทโลงในระหว�งกระบวนก�รเปนก�รปองกนคว�ม

สญเสยในระหว�งกระบวนก�ร เปนตน (Mulcahy, 1994: 33)

7. Humanize

เนองจ�กก�รจดก�รภ�ยในคลงสนค�ตองอ�ศยอปกรณก�รขนย�ยต�งๆ จงตองพฒน�อปกรณ

ใหส�ม�รถทำ�ง�นไดเหมอนมนษย ดงนน คลงสนค�ระดบโลกตองคำ�นงถงคว�มเหม�ะสมของอปกรณใน

ก�รขนย�ย ตองมคมอก�รใชง�นอย�งละเอยดและวธก�รใชอย�งถกตองทกขนตอน เพอก�รใชง�น

ของอปกรณขนย�ยมประสทธภ�พสงสดทงก�รจดเกบและก�รนำ�ออกม� (Frazelle, 1996: 24)

บทสรป คลงสนค�หรอศนยกระจ�ยสนค�มบทบ�ทสำ�คญในโซอปท�นขององคกร โดยเฉพ�ะก�ร

กระจ�ยสนค� ก�รรบ-จ�ยสนค�เข�-ออกคลงสนค� ก�รวเคร�ะหขอมลสนค�คงคลง รวมไปถงก�ร

เชอมโยงกบระบบอนในระบบสนค�คงคลง ปจจยทสำ�คญทตองพจ�รณ�กคอ ก�รรกษ�ตนทนใหตำ�

ทสด สวนรปแบบของคลงสนค�หรอศนยกระจ�ยสนค�อ�จเปนก�รเช�ซอ เช� จ�กภ�ครฐ เอกชน

หรอเปนเจ�ของเอง กเปนปจจยทตองคำ�นงถงเชนเดยวกน สำ�หรบหน�ทขนพนฐ�นของคลงสนค�

หรอศนยกระจ�ยสนค� ไดแก ก�รมสนค�ใหลกค�ต�มคว�มตองก�รของลกค�ไดเรวทสดเท�ทจะ

ทำ�ได ดงนน บรก�รต�งๆ ของคลงสนค�หรอศนยกระจ�ยสนค� เชน Stockpiling, Product Mixing,

Consolidation and Distribution เปนปจจยเสรมคว�มพงพอใจของลกค� อย�งไรกต�ม ยงตอง

คำ�นงถงก�รรกษ�ตนทนใหตำ�ทสด และก�รปรบปรงประสทธภ�พของโซอปท�นใหมประสทธภ�พ

นอกจ�กนนยงตองมสงอำ�นวยคว�มสะดวกภ�ยในคลงสนค�หรอศนยกระจ�ยสนค� เพอก�รรกษ�

ระดบสนค�คงคลงทเหม�ะสม ก�รเพมระดบสนค�คงคลงอ�จนำ�ไปสก�รเพมพนทจดเกบเพอคงสภ�พ

Safety Stock ดงนน ตนทนสนค�คงคลง (Inventory Cost) จงเปนตนทนสวนใหญของคลงสนค�

หรอศนยกระจ�ยสนค�และในภ�พรวมของโซอปท�นทงหมด สวนตนทนพนฐ�นอนๆ ไดแก ตนทน

ด�นก�รจดซอ จดห� ก�รรกษ�ระดบสนค�คงคลง ก�รจดเกบสนค� ก�รขนสงสนค� และก�รรกษ�

คณภ�พสนค� รวมไปถงขอมลก�รเงนทเชอมโยงกนซงไมส�ม�รถคดตนทนได แตมผลตอคว�มพง

พอใจของลกค�

ดงนน คลงสนค�ระดบโลกตองใหคว�มสำ�คญกบก�รใหบรก�รลกค�เปนอย�งด ถงแมบ�งครง


มผลกระทบตอตนทนในโซอปท�นกต�ม ทงนโซอปท�นไมใชก�รทำ�ง�นเหมอนเครองจกร แตตองม

ก�รตดตอสอส�รระหว�งแผนกต�งๆ และผรวมทน เพอนำ�ไปสคลงสนค�ระดบโลก ก�รแลกเปลยน

ขอมลทถกตองและแมนยำ�จงเปนหวใจทสำ�คญในก�รดำ�เนนง�น เพอใหแนใจว�ระดบสนค�คงคลง

ตองเหม�ะสมทสด และอยในตำ�แหนงทถกตองดวย



ปจจบนก�รค�ระหว�งประเทศไดเข�ม�มบทบ�ทสำ�คญ สงผลใหบรษทธรกจและโรงง�น

อตส�หกรรมต�งๆ ตองกลบม�ใหคว�มสำ�คญกบก�รพฒน�ระบบก�รขนสงและโลจสตกสเพอเพมขด

คว�มส�ม�รถในก�รแขงขนและสร�งคว�มพงพอใจใหกบลกค�ทอยสดท�ยในโซอปท�น

ธน�ค�รโลกหรอ World Bank ไดทำ�ก�รสำ�รวจประสทธภ�พของระบบโลจสตกสของแตละ

ประเทศ แลวนำ�ม�พฒน�เปนดชนวดประสทธภ�พด�นโลจสตกส (Logistics Performance Index

: LPI) โดยดชนวดประสทธภ�พด�นโลจสตกสไดพฒน�ม�จ�กขอมลจ�กแบบสอบถ�มบนเวบไซตท

มก�รตอบกลบม�ม�กกว� 800 บรษททวโลก ซงบรษทเหล�นไดทำ�ก�รประเมนประสทธภ�พของ

บรษทททำ�ก�รขนสงสนค�และบรษททเกยวของกบก�รทำ�พธก�รนำ�เข�และสงออกทครอบคลม

ประเทศต�งๆ จำ�นวน 150 ประเทศ ต�มเกณฑทเกยวของกบกจกรรมโลจสตกส

ดชนประสทธภ�พด�นโลจสตกสไดทำ�ก�รสำ�รวจต�มเกณฑทสำ�คญ 7 เกณฑ ดงน

1. ประสทธภ�พในก�รดำ�เนนพธก�รศลก�กรทช�ยแดนของหนวยง�นทเกยวของ

2. คณภ�พของส�ธ�รณปโภคพนฐ�นของก�รขนสงและระบบส�รสนเทศสำ�หรบโลจสตกส

3. คว�มสะดวกในก�รนำ�เข�หรอสงออกสนค�ระหว�งประเทศ

4. คว�มส�ม�รถของอตส�หกรรมโลจสตกสในประเทศ

5. คว�มส�ม�รถในก�รตดต�มและตรวจสอบยอนกลบของก�รสงสนค�ระหว�งประเทศ

6. ตนทนโลจสตกสภ�ยในประเทศ

7. ระยะเวล�ในก�รขนสงสนค�ไปปล�ยท�ง

ดชนวดประสทธภ�พด�นโลจสตกสนไดแบงเปนคะแนนจ�ก 1 ถง 5 โดยทคะแนน 1

หม�ยถงคว�มไมมประสทธภ�พด�นโลจสตกส ในขณะทคะแนนเตม 5 หม�ยถงว�มประสทธภ�พ

ด�นโลจสตกสเปนอย�งด นอกจ�กนตวเลขของดชนส�ม�รถบอกไดว� ก�รทดชนวดประสทธภ�พ

ด�นโลจสตกสมค�ตำ�ลง 1.0 (อ�ท 2.5 กบ 3.5) หม�ยถงประเทศนนมระยะเวล�ในก�รนำ�สนค�

จ�กท�ม�ยงคลงสนค�น�นขน 6 วน และมระยะเวล�ในก�รสงออกน�นขน 3 วน และยงส�ม�รถ

บอกไดว�มโอก�สถกสมตรวจสนค�ทท�นำ�เข�ม�กขน 5 เท�

สำ�หรบดชนวดประสทธภ�พด�นโลจสตกสของแตละประเทศส�ม�รถแสดงไดดงต�ร�งท 1


ทม�: บทคว�มเรอง “The Logistics Performance Index and Its indicators” ของ Jean-Francois Arvis, Monica Alina

Mustra, John Panzer, Lauri Ojala, and Tapio Naula ในร�ยง�นเรอง Connecting to Compete: Trade Logistics in the

Global Economy ของสถ�บน World Bank ป 2550

ต�ร�งท 1 ดชนวดประสทธภาพโลจสตกสของแตละประเทศ


จ�กต�ร�งท 1 แสดงใหเหนถงประสทธภ�พของระบบโลจสตกสของ 150 ประเทศทวโลก

โดยสงคโปรเปนประเทศทมประสทธภ�พของระบบโลจสตกสดทสดในโลกดวยคะแนน 4.19 จ�ก 5

และประเทศเนเธอรแลนดเปนอนดบท 2 มคะแนน 4.18 สำ�หรบประเทศไทยอยอนดบท 31 ไดคะแนน

3.31 โดยทประเทศทคแขงก�รผลตสนค�ทสำ�คญ อย�งประเทศจนอยในอนดบท 30 มคะแนน 3.32

ประเทศเวยดน�มอยอนดบท 53 ไดคะแนน 2.89

นอกจ�กนดชนวดประสทธภ�พด�นโลจสตกสส�ม�รถบอกถงแนวโนมของตนทนโลจสตกสได

อก ดงแสดงในภ�พท 1

ทม�: บทคว�มเรอง “The Logistics Performance Index and Its indicators” ของ Jean-Francois Arvis, Monica Alina

Mustra, John Panzer, Lauri Ojala, and Tapio Naula ในร�ยง�นเรอง Connecting to Compete: Trade Logistics in the

Global Economy ของสถ�บน World Bank ป 2550

ภ�พท 1 ความสมพนธระหวางดชนวดประสทธภาพโลจสตกสกบตนทนโลจสตกส


ภ�พท 1 แสดงคว�มสมพนธระหว�งตนทนท�งตรงของก�รขนสงสนค� (Direct Freight

Costs) และตนทนทเกดขนเมอไมส�ม�รถทำ�พธก�รออกของและขนสงสนค�ไดทนเวล� (Induced

Costs) กบดชนวดประสทธภ�พด�นโลจสตกส (Logistics Performance Index) เมอดชนวด

ประสทธภ�พด�นโลจสตกสมค�สงขน ตนทนทเกดขนเมอไมส�ม�รถทำ�พธก�รออกของและขนสง

สนค�ไดทนเวล�จะมค�ลดลงอย�งเหนไดชด แสดงใหเหนถงระบบโลจสตกสทมประสทธภ�พจะ

ส�ม�รถชวยลดตนทนในก�รข�ยสนค�ไดเปนอย�งด

ทม�:

บทคว�มเรอง “The Logistics Performance Index and Its Indicators” ของ

Jean-Francois Arvis, Monica Alina Mustra, John Panzer, Lauri Ojala, and Tapio

Naula ในร�ยง�นเรอง Connecting to Compete: Trade Logistics in the Global

Economy ของสถ�บน World Bank ป 2550



ก�รแขงขนทรนแรงท�งธรกจไดสงผลใหบรษท ธรกจ และโรงง�นอตส�หกรรมต�งๆ ตอง

กลบม�ใหคว�มสำ�คญกบนโยบ�ยก�รรบสนค�คนจ�กลกค� และยนดคนเงนค�สนค�พรอมกบค�ใชจ�ย

ในก�รขนสงเพอรบคนสนค�จ�กลกค�เพอสร�งคว�มพงพอใจใหกบลกค�

อย�งไรกต�ม ก�รรบคนสนค�จ�กบรษทของลกค�ม�ยงโรงง�นของผผลตไดสร�งตนทนให

กบโรงง�นเปนอย�งยง ไมว�จะเปนก�รเสยเวล� ค�ใชจ�ยในก�รขนสนค�กลบม� ค�ใชจ�ยในก�ร

ตรวจสอบคว�มผดปกตของสนค�ทรบคนม� และตนทนค�เสยโอก�สท�งก�รตล�ด นอกจ�กนบ�ง

สนค�อ�จมค�ใชจ�ยสงกว�ในก�รสงคนกลบ โดยเฉพ�ะอย�งยง สนค�ทเน�เสยได หรอสนค�ทเปน

แฟชน เชน เสอผ� เซร�มก ฯลฯ สนค�ทมอ�ยผลตภณฑสน เชน สนค�เทคโนโลย จะถกจดใน

กลมของสนค�ทเน�เสยง�ย ซงสนค�เหล�นจะไมนยมสงคนกลบ แตจะนำ�ไปจำ�หน�ยในร�ค�ถกลง

ไปเพอจงใจลกค� จ�กขอมลของ http://www.rlec.org ของสถ�บน Reverse Logistics Executive

Council ประเทศสหรฐอเมรก� ไดระบว�ตนทนด�นก�รสงสนค�กลบคนส�ม�รถคดไดเปน 0.5%

ของผลตภณฑมวลรวมของประเทศสหรฐอเมรก� หรอคดเปน 58,000 ล�นเหรยญสหรฐ ในป 2547

หรอประม�ณ 1,900,000 ล�นบ�ท

แทนทโรงง�นสวนใหญจะใหคว�มสำ�คญกบก�รจดก�รก�รรบคนสนค�อย�งจรงจง กลบเนน

ในด�นอน ไมว�จะเปนก�รจดซอ ก�รขนสง ก�รผลต ก�รตล�ด แตก�รจดก�รว�งแผนก�รรบคนสนค�

เปนสวนทควรดำ�เนนก�รควบคไปดวย

ระบบโลจสตกสแบบยอนกลบ (Reverse Logistics) ระบบโลจสตกสแบบยอนกลบ (Reverse Logistics) หม�ยถง กระบวนก�รในก�รว�งแผน

ก�รดำ�เนนก�ร ก�รควบคม ก�รไหลของวตถดบ ชนสวนทอยระหว�งก�รผลต (In-process Inventory)

และสนค�สำ�เรจรป รวมถงขอมลทเกยวของจ�กผบรโภคม�ยงผผลตเพอทำ�ก�รใชประโยชน หรอ

ก�รนำ�ไปกำ�จดอย�งเหม�ะสม หรออกนยหนงระบบโลจสตกสแบบยอนกลบเปนกระบวนก�รในก�ร

ขนย�ยสนค�กลบจ�กจดปล�ยท�งของโซอปท�นเพอนำ�ไปใชประโยชน ซงมคว�มหม�ยม�กกว�ก�รนำ�

ภ�ชนะเปล�หรอวสดของบรรจภณฑกลบม�ใชใหม แตอ�จจะรวมถงก�รนำ�สนค�กลบม�ถอดชนสวน

และแปรรปหรอผลตใหมเพอสร�งมลค�ใหม�กขน

นอกจ�กนระบบโลจสตกสแบบยอนกลบยงครอบคลมถงก�รรบคนสนค�ในกรณทสนค�ม

คว�มเสยห�ย สนค�เหลอ สนค�ทถกเรยกคน หรอสนค�ทไมส�ม�รถจำ�หน�ยหมดในฤดก�ล

รวมทงสนค�ในสตอกทเกบไวเกนคว�มจำ�เปนกได


ขอแตกต�งระหว�งระบบโลจสตกสแบบไปข�งหน�กบระบบโลจสตกสแบบยอยกลบส�ม�รถ

แสดงดงภ�พท 1

ทม�: http://www.rlec.org ของสถ�บน Reverse Logistics Executive Council ประเทศสหรฐอเมรก�

ภ�พท 1 ความแตกตางระหวางระบบโลจสตกสแบบไปขางหนากบแบบยอนกลบ

จ�กภ�พท 1 จะเหนไดว�ระบบโลจสตกสแบบยอนกลบจะมคว�มยงย�กในก�รพย�กรณ

จำ�นวนสนค�ทตองสงกลบ และจะตองจดก�รสงคนสนค�จ�กปล�ยท�งหล�ยจดไปยงจดกระจ�ยสนค�

ทมอยเพยงจดเดยว ก�รว�งแผนของเสนท�งก�รขนสงสนค�กลบจะมคว�มยงย�กและซบซอนม�กกว�

และสนค�สวนใหญจะมบรรจภณฑทเสยห�ย


การจดการสนคาสงกลบคน ก�รจดก�รสนค�สงกลบคนเปนสวนหนงของกระบวนก�รโซอปท�นทครอบคลมถงระบบ

โลจสตกสยอนกลบ ในบ�งครงสนค�ทไดรบกลบคนม�จ�กลกค�ส�ม�รถนำ�ม�ถอดประกอบออก

แลวนำ�ชนสวนบ�งประเภทไปใชง�นตอไดอก ตวอย�งเชน เครองซกผ�ทใชในครวเรอน สวนใหญ

แตละครอบครวจะใชง�นเครองซกผ�ไมเกน 15 ป แลวจงเลกใชง�น ในขณะทชนสวนบ�งประเภท

ส�ม�รถใชง�นไดม�กกว� 15 ป เชน มอเตอรไฟฟ�ทเปนชนสวนสำ�คญของเครองซกผ�ส�ม�รถ

ใชง�นไดถง 25 ป ดงนนห�กผผลตเครองซกผ�รบซอเครองซกผ�รนเก�ม� ทำ�ก�รถอดประกอบ

ชนสวนเพอนำ�มอเตอรไปทำ�ก�รประกอบเปนเครองซกผ�รนประหยดโดยตงร�ค�ข�ยไวตำ�กว�เครอง

ซกผ�ทใชมอเตอรใหม 30% ผผลตกส�ม�รถสร�งมลค�เพมจ�กสนค�ทรบซอคนม�ได

กลยทธอกอย�งหนงทหล�ยบรษทใชกนอย�งแพรหล�ยไดแกก�รนำ�สนค�ทรบคนม�และยง

มสภ�พดไปจำ�หน�ยในร�ค�ถกลงในประเทศอน เชน สนค�ฟมเฟอยหรอสนค�แบรนดเนมทมตำ�หน

บ�งจะถกรวบรวมเพอนำ�ม�จำ�หน�ยในประเทศทล�หลงกว�ในร�ค�ทถกกว�

ก�รแลกเปลยนขอมลระหว�งผผลตและผบรโภคส�ม�รถลดตนทนด�นก�รสงสนค�กลบคน

ได เชน สนค�ทมลกษณะเปนฤดก�ลหรอแฟชน ห�กลกค�ส�ม�รถแลกเปลยนขอมลปรม�ณสนค�

คงคลงทมอยใหกบท�งโรงง�นผผลต ผผลตจะส�ม�รถผลตสนค�ใหสอดคลองกบคว�มตองก�รทแทจรง

ของลกค�ในปรม�ณทเหม�ะสมได สงผลใหก�รสงคนสนค�ทคงเหลอในสตอกนอยลงต�มไปดวย

นอกจ�กนก�รใชบรก�รผใหบรก�รด�นโลจสตกสในก�รไปรบคนสนค�จะมประสทธภ�พม�กกว�

เนองจ�กสนค�ทถกสงคนจะมปรม�ณทไมแนนอน และอยกระจดกระจ�ยต�มสถ�นทต�งๆ ในเวล�

ทต�งกน ห�กผประกอบก�รใชรถขนสงของบรษทไปรบคนสนค�จะสงผลใหเกดค�ใชจ�ยทสงม�ก

ก�รใชบรก�รบรษทรบขนสนค�ทมเสนท�งก�รวงทชดเจนอยแลวจะส�ม�รถลดตนทนของบรษทได

โดยตรง

ทม�:

1. บทคว�มเรอง “Improving your return on returns” ของ Andrew O’ Connell

ในนตยส�ร Harvard Business Review เดอนพฤศจก�ยน 2550

2. http://www.rlec.org ของสถ�บน Reverse Logistics Executive Council ประเทศ

สหรฐอเมรก�


ผเขยน...ดร.กาญจนา กาญจนสนทร

บทนำา ปจจบนหลกในก�รจดก�รโลจสตกสและโซอปท�นกำ�ลงไดรบคว�มสนใจ และเปนทกล�ว

ถงกนอย�งกว�งขว�ง องคกรต�งๆ ทงภ�ครฐและเอกชนมงใหคว�มสำ�คญกบก�รพฒน�ระบบโลจสตกส

ทงในระดบมหภ�คและจลภ�ค อย�งไรกต�ม เมอพจ�รณ�ถงแนวโนมก�รพฒน�ระบบก�รจดก�ร

โลจสตกสและโซอปท�น พบว�ปญห�และผลกระทบด�นสงแวดลอมของโลกกำ�ลงเข�ม�มบทบ�ท

สำ�คญในระบบโซอปท�น ดงเปนทรบทร�บกนโดยทวไปว�แนวโนมของก�รพฒน�ระบบก�รจดก�ร

โซอปท�นและโลจสตกสกคอคำ�ว� “Green Supply Chain” และ “Reverse Logistics” สำ�หรบ

บทคว�มน จะนำ�เสนอคว�มหม�ย หลกก�ร และตวอย�งก�รประยกตใชก�รบรห�รจดก�รโซอปท�น

ต�มแนวท�งของ Green Supply Chain

การจดการโซอปทานแบบกรน (Green Supply Chain Management) Green Supply Chain Management มคว�มหม�ยดงน

• คอก�รจดก�รทมประสทธผลในก�รลดผลกระทบด�นสงแวดลอมทเกดจ�กผลตภณฑ

ตลอดจนวงจรผลตภณฑ (Wang, 1999 : อ�งถงโดยนลวรรณ และทศพล, 2550)

• คอก�รนำ�ก�รบรห�รจดก�รสงแวดลอมม�รวมกบก�รบรห�รโซอปท�น เพอลดผลกระทบ

สงแวดลอมของกระบวนก�รโซอปท�นขององคกรหนงๆ (LMI Government Consulting)

ลกษณะของก�รจดก�รโซอปท�นต�มหลกของก�ร Green Supply Chain ส�ม�รถแสดง

ไดดงรปท 1

รปท 1 หลกการของ Green Supply Chain Management


จ�กรปท 1 พบว�หลกก�รจดก�รโซอท�นต�มแนวท�งของ Green Supply Chain เปนก�ร

นำ�หลกของก�รบรห�รโซอปท�นม�พฒน�ปรบปรงผลก�รดำ�เนนง�นในโซอปท�นโดยใหคว�มสำ�คญ

กบผลกระทบของโซอปท�นทมตอสงแวดลอม เมอวสดมก�รไหลและประกอบกจกรรมเพอก�รเพม

มลค�ในระบบโซอปท�น ยอมมก�รใชทรพย�กรธรรมช�ต และพลงง�นต�งๆ รวมทงเกดและปลดปลอย

ของเสย ตลอดจนมลพษสชมชนและสงแวดลอม และรปท 2 แสดงใหเหนถงวงจรชวตของผลตภณฑ

หรอวสด ตงแตตนนำ� ผ�นกระบวนก�รไปยงปล�ยนำ�ไดแกผบรโภค

รปท 2 วงจรผลตภณฑภายในโซอปทานและผลกระทบตอสงแวดลอม

จ�กรปท 2 จะเหนไดว�ในทกขนตอนของโซอปท�น ตงแตวตถดบ ผ�นกระบวนก�รแปรรป

ในระดบต�งๆ จนกระทงไดผลตภณฑสำ�เรจรป มก�รใชทรพย�กร ไดแก นำ�และพลงง�น ในขณะ

เดยวกนกมก�รปลดปลอยมลพษทสงผลกระทบตอสงแวดลอมทงในรปของมลพษท�งอ�ก�ศ นำ� และ

ของเสยอนๆ เชน ผลตภณฑทเปนของเสย เศษซ�ก หรอสวนเหลอของวตถดบ (Scrap)

ก�รนำ�หลกก�รของ Green Supply Chain ม�ประยกตใชในก�รบรห�รโซอปท�น จงเปน

กระบวนก�รในก�รปรบปรงและพฒน�ระบบโซอปท�นเพอลดผลกระทบทมตอสงแวดลอมภ�ยใต

แนวคดพนฐ�นดงน

1. มลพษและของเสย เปนสงแสดงใหเหนถงคว�มไมสมบรณของกระบวนก�ร ก�รดอย

ประสทธภ�พ และประสทธผลของก�รใชทรพย�กร


2. ดวยวธก�รของ Green Supply Chain จะวเคร�ะหโอก�สในก�รตรวจสอบกระบวนก�ร

ทรพย�กร และวตถดบ ตลอดจนแนวคดสำ�หรบกระบวนก�รทำ�ง�น

3. Green Supply Chain เนนหลกก�รพฒน�และปรบปรงอย�งตอเนอง โดยมงเนน หรอ

กำ�หนดเป�หม�ยท

• วสดทเปนของเสย

• พลงง�นทสญเปล�

• ก�รใชทรพย�กรในอตร�ทตำ�กว�ประโยชนทควรจะไดรบ

ขนตอนและวธก�รในก�รปรบปรงกระบวนก�รต�มหลกก�รของ Green Supply Chain

ส�ม�รถแสดงไดดงรปท 3 และอธบ�ยไดดงน

1. ระบของเสยหรอเป�หม�ยต�มทกล�วไวในหลกก�รข�งตนโดยพจ�รณ�ตลอดทงโซอปท�น

2. แสวงห�และระบโอก�สทจะพฒน�และปรบปรงเพอลดของเสย หรอปญห�ดงกล�ว

3. สร�งสรรคนวตกรรม หรอวธก�รดำ�เนนง�นเพอลดของเสยเหล�นน

รปท 3 วธการพฒนาและปรบปรงกระบวนการตามหลกของ Green Supply Chain

อย�งไรกต�ม โดยร�ยละเอยดแลว ก�รดำ�เนนก�รบรห�รโซอปท�นแบบกรน จะประกอบ

ไปดวยกจกรรมต�งๆ ทมลกษณะเชนเดยวกบก�รจดก�รโซอปท�น เพยงแตสำ�หรบแตละกจกรรม

ตองคำ�นงถงผลกระทบด�นสงแวดลอมทจะต�มม� รวมทงแนวท�งก�รลดก�รใชทรพย�กรและมลพษ

ใหลดนอยลง ดงสมก�รดงน

Green Supply Chain Management = Green Purchasing

+ Green Manufacturing / Material

+ Green Distribution / Marketing

+ Reverse Logistics

จ�กสมก�รจะเหนไดว� ก�รบรห�รจดก�รโซอปท�นแบบกรน ประกอบดวยกจกรรมก�รจดซอ

จดห� รวมทงวธก�รไดม�ซงวตถดบโดยคำ�นงถงสงแวดลอม แลวนำ�ม�ผ�นกระบวนก�รผลตทสะอ�ด

และเปนมตรตอสงแวดลอม ไดแก ประหยดพลงง�น ทรพย�กร และไมกอใหใหเกดของเสยและ

มลพษ ซงเปนกระบวนก�รทไดผ�นกระบวนก�รออกแบบทดแลว และใชเทคโนโลยทเหม�ะสม


สวนกระบวนก�รกระจ�ยสนค�มก�รเลอกใชวธก�รและเทคโนโลยในก�รขนสงทสงผลกระทบตอ

สงแวดลอมนอยทสด และท�ยทสดคอวธก�รในก�รนำ�วสดทเหลอหรอผ�นกระบวนก�รใชแลวเพอ

นำ�กลบไปใชใหม (Reuse) และก�รนำ�กลบม�ผ�นกระบวนก�รแปรรปใหมเพอเปนวตถดบอกครง

(Recycle) เพอใหปรม�ณของเสยทตองกำ�จดมปรม�ณนอยลง กระบวนก�รทงหมดส�ม�รถแสดง

เปนแผนภ�พไดดงรปท 4

รปท 4 กระบวนการและกจกรรมทเกยวของกบ Green Supply Chain

แนวทางการปฏบตทดเลศสำาหรบการบรหารแบบ Green Supply Chain (Green Supply Chain Best Practice) สำ�หรบโซอปท�นทจดเปนตนแบบ หรอแบบแผนของก�รปฏบตทดเลศต�มแนวท�งของ

Green Supply Chain มดงน

1. มก�รเชอมโยงเป�หม�ยท�งด�นสงแวดลอมเข�กบเป�หม�ยท�งด�นธรกจสำ�หรบทก

องคกรภ�ยในโซอปท�น เพอใหทกองคกรมเป�หม�ยเดยวกน หรอสอดคลองกน

2. มก�รประเมนโซอปท�นในลกษณะของระบบของวงจรชวตวงจรหนง ตงแตเปนวตถดบ

ไปจนถงผลตภณฑสำ�เรจรป

3. ใชหลกก�รวเคร�ะหโซอปท�นโดยคำ�นงถงผลกระทบด�นสงแวดลอมเพอเปนเครองมอใน

ก�รสร�งสรรคนวตกรรม

4. มงเนนทก�รลดตงแตแหลง หม�ยถงก�รลดปรม�ณวตถดบ และทรพย�กรทใชไปจนถง

ก�รลดของเสยทเกดขน


ตวอยางกรณศกษาขององคกรทบรหารโดย Green Supply Chain Management - บรษท Johnson & Johnson จดโครงก�รก�รใชพลงง�นอย�งมประสทธภ�พ และ

โครงก�รลดก�รปลดปลอยก�ซเรอนกระจก ซงทำ�ใหบรษทส�ม�รถลดตนทนด�นพลงง�นไดประม�ณ

30 ล�นเหรยญสหรฐตอปในชวงระยะเวล� 10 ปทผ�นม� และจ�กร�ยง�นผลประจำ�ปของบรษท

ในป 2006 อตร�ผลตอบแทนภ�ยในโครงก�ร (Internal Rate of Return) โดยเฉลย 16%

- บรษท Nestle จดทำ�โครงก�รวจยเพอลดวสดในก�รทำ�บรรจภณฑเปนผลสำ�เรจ โดยพบ

ว�ระหว�งป 1991 ถง 2006 บรษท Nestle ทวโลก ส�ม�รถลดตนทนด�นบรรจภณฑไดถง 510

ล�นเหรยญสหรฐ

- บรษท Heineken ตงเป�หม�ยในก�รลดตนทนค�นำ�มนและไฟฟ�ลง 15% ภ�ยในป

2006 นบจ�กป 2002 และจ�กผลร�ยง�นประจำ�ป 2006 สรปไดว�บรษทส�ม�รถลดตนทนด�น

นำ�มนและพลงง�นลงได คดเปนตนทนทลดลงเท�กบ 6%

- บรษท Wal-Mart ซงเปนผค�ปลกร�ยใหญแหงหนงของโลก ตงเป�หม�ยในก�รลดก�รใช

บรรจภณฑลง 5% ภ�ยในป 2013 บรษทค�ดว�ก�รลดปรม�ณบรรจภณฑของตนลงดงกล�วจะชวย

ลดปรม�ณก�ซค�รบอนไดออกไซดทปลดปลอยสบรรย�ก�ศไดประม�ณ 667,000 เมตรกตน/ป

นอกจ�กนนบรษทยงค�ดว�จะส�ม�รถประหยดตนทนท�งตรงขององคกรไดประม�ณ 3.4 ล�นล�น

เหรยญสหรฐ และจะส�ม�รถลดตนทนตลอดโซอปท�นไดรวมทงสนประม�ณ 11 ล�นล�นเหรยญ

สหรฐ

เอกส�รอ�งอง

1. LMI Government Consulting, 2005. “Best Practices in Implementing Green

Supply Chain”, Supply Chain World Conference and Exposition, April, North

America.

2. นลวรรณ ชมฤทธ และทศพล เกยรตเจรญศลป, 2548. “ก�รจดก�ร Green Supply

Chain และ Reverse Logistics ของอตส�หกรรมผลตชนสวนอเลกทรอนกส”, ง�น

วจยภ�ควช�วศวกรรมอตส�หก�ร มห�วทย�ลยศรนครนทรวโรฒ

3. Selko A, 2008. “Is ‘Green’ A Byproduct of Supply Chain Optimization?”,

The IndustryWeek Forums, April. http://www.industryweek.com/ReadArticle.

aspx?ArticleID=16095


¼ÙŒเขÕÂน...¼È.´ร.สÇรร³Õ อÑÈÇกลªÑÂ

ก�รประยกตระบบส�รสนเทศในก�รบรห�รจดก�รอตส�หกรรม โดยเฉพ�ะในก�รบรห�รจดก�ร

โลจสตกสและโซอปท�น ดงแสดงในรปท 1 ซงแนวคดก�รบรห�รจดก�รทใหคว�มสำ�คญกบก�ร

เชอมโยงธรกจเข�ดวยกนครอบคลมตงแตตนนำ� (Upstream) ถงปล�ยนำ� (Downstream) เรมจ�ก

Supplier จนถงผบรโภค กล�วคอตงแตผจำ�หน�ยวตถดบ ฝ�ยจดซอ (เพอชวยจดห�ก�รรบคำ�สง

ซอ) ฝ�ยว�งแผน ผผลต (เพอชวยก�รว�งต�ร�งผลต) ก�รจดก�รสนค�คงคลง ฝ�ยข�ยและ

ก�รตล�ด ผแทนจำ�หน�ย (เพอชวยในก�รจดก�รคลงสนค�) รวมถงก�รบรห�รง�นขนสง จนกระทง

ถงผบรโภคร�ยสดท�ย และก�รบรก�รลกค�

เทคโนโลยส�รสนเทศ (Information Technology) มบทบ�ทสำ�คญในก�รดำ�เนนธรกจ นำ�

ไปสก�รเปลยนพฤตกรรมของผประกอบก�รในก�รบรห�รง�นขององคกร กระบวนก�รท�งธรกจแบบ

ใหมถกสร�งและควบคมโดยใชคอมพวเตอรเปนเครองมอหลกในก�รเชอมโยงส�รสนเทศระหว�ง

หนวยง�น ภ�ยในและภ�ยนอกองคกร สงผลใหคว�มส�ม�รถในก�รสอส�รควบคม ตลอดจนก�ร

ประมวลผลเพอตดสนใจเปนไปอย�งถกตองและรวดเรว

รปท 1 การเชอมโยงสารสนเทศระหวางหนวยงานภายในและภายนอกองคกร


จ�กรปท 1 แสดงกจกรรมต�งๆ ภ�ยในโซอปท�นทมก�รเชอมโยงและแลกเปลยนขอมล

ข�วส�รซงกนและกน (Information Flow) ซงองคประกอบหลกของก�รจดก�รโซอปท�นจะแบงออก

เปน 3 สวน คอ

1. เครอข�ยของผข�ยหรอผสงมอบ (Supplier Network)

2. อตส�หกรรมก�รผลต (Manufactures)

3. เครอข�ยของลกค� (Customer Network)

สำ�หรบผประกอบก�รอตส�หกรรม ระบบส�รสนเทศในก�รบรห�รจดก�รอตส�หกรรมทกำ�ลง

ไดรบคว�มนยม อ�ท ระบบก�รว�งแผนทรพย�กรขององคกร (Enterprise Resource Planning:

ERP) คอ ระบบทใชในก�รจดก�รและว�งแผนก�รใชทรพย�กรต�งๆ ขององคกร โดยเปนระบบท

เชอมโยงระบบง�นขององคกรและเชอมโยงขอมลจ�กทกแผนกทเกยวของเข�ม�สฐ�นขอมลศนยกล�ง

ตงแตก�รรวบรวมขอมลก�รสงสนค�ของลกค� ก�รสงซอของลกค�ผ�นตวแทนข�ย จนกระทงขนตอน

ของก�รสงสนค�และเกบเงน โดยจะทำ�ใหบรษทดำ�เนนก�รไดง�ยขน และยงส�ม�รถตรวจสอบสถ�นะ

ก�รดำ�เนนง�นได ซงเปนก�รประส�นกนระหว�งกระบวนก�ร ตงแตก�รผลต ก�รเกบรกษ�สนค�

จนถงก�รขนสงสนค�ใหลกค�ไปยงทหม�ยปล�ยท�งทต�งกนในเวล�เดยวกนได โดยชวยใหก�ร

ว�งแผนและบรห�รทรพย�กรขององคกรมประสทธภ�พ ทงยงชวยลดเวล�และขนตอนก�รทำ�ง�น

อย�งไรกต�ม ซอฟตแวร ERP ร�ค�คอนข�งสง ไมเหม�ะกบธรกจทเพงจะเตบโต สำ�หรบ

SMEs ส�ม�รถเลอกใชง�นซอฟทแวรยอยๆ ทแบงเปนโมดลทละสวนกอนได เชน ระบบบญช ระบบ

สนค�คงคลง เปนตน หรออ�จใชโปรแกรม Microsoft Excel ในก�รจดก�รแทนทจะเปนโปรแกรม

สำ�เรจรปทอ�จมร�ค�แพง จะเหนไดว� ERP มประโยชนสำ�หรบธรกจตงแตขน�ดยอมไปจนถงธรกจ

ขน�ดใหญ

สำ�หรบอตส�หกรรมเซร�มก กรณของผลตภณฑของใชบนโตะอ�ห�ร หรอของชำ�รวย และ

เครองประดบ ซงสวนใหญเปนอตส�หกรรมขน�ดเลก ยงข�ดก�รเชอมโยงส�รสนเทศระหว�งองคกร

รวมไปถงข�ดนโยบ�ยและเครองมอทเหม�ะสมในเรองก�รจดก�รสนค�คงคลง สวนผลตภณฑกระเบอง

บพน บผนง สวนใหญเปนอตส�หกรรมขน�ดกล�งและขน�ดใหญกยงข�ดก�รเชอมโยงส�รสนเทศ

ระหว�งองคกรเชนเดยวกน สำ�หรบผลตภณฑเครองสขภณฑ ซงเปนอตส�หกรรมขน�ดใหญ ไดมก�ร

เชอมโยงส�รสนเทศในโซอปท�นระหว�งโรงง�นกบผจดจำ�หน�ยทกส�ข� สงผลตอคว�มส�ม�รถใน

ก�รตอบสนองคว�มตองก�รของลกค� กล�วคอ ผผลต คอ โรงง�น พฒน�ระบบฐ�นขอมลภ�ยใต

Oracle เชอมโยงกบระบบ SAP ของผจดจำ�หน�ยทกส�ข� ทำ�ใหโรงง�นส�ม�รถเชกสตอกสนค�ว�

ส�ข�ไหนมเหลอเท�ไร หรอสนค�ตวใดข�ดอย นอกจ�กนยงส�ม�รถควบคมระบบก�รผลต ก�รทำ�

โปรโมชนสนค�ทตองก�รยอดข�ยสง อกทงยงชวยดแลเรองระบบขอมลใหง�ยขน ส�ม�รถจดก�ร

ระบบต�งๆ ในองคกรใหมม�ตรฐ�นม�กขน

ดงนน สงทอตส�หกรรมเซร�มกสวนใหญส�ม�รถดำ�เนนก�รได คอก�รรวมกลมของ


ผประกอบก�ร ซงอ�จจะเปนก�รรวมกลมผประกอบก�ร SMEs ดวยกน หรอผประกอบก�ร SMEs

กบบรษทผซอขน�ดใหญ ก�รบรห�รกลมวส�หกจเครอข�ยและก�รเชอมโยงเปนก�รบรณ�ก�รทเกด

ก�รรวมมอตงแตก�รว�งแผนก�รผลต ทงสวนของวตถดบ ผลตภณฑ และก�รบรก�รของกลมอย�ง

มประสทธภ�พและรวดเรวใหแกลกค� ก�รเชอมโยงของระบบก�รผลตและบรก�ร เปนก�รเชอมโยง

ของระบบส�รสนเทศและฐ�นขอมลของผประกอบก�รต�งๆ เชน ระบบก�รจดซอ จดห�วตถดบ

ก�รตดตอขอมลข�วส�รของผลตภณฑก�รผลต ก�รจดสง ก�รจดซอ ผ�นระบบเครอข�ยเทคโนโลย

ส�รสนเทศ นบเปนก�รรวมมออย�งบรณ�ก�รของผประกอบก�รในกลม ใหมคว�มตอเนองเสมอน

หนงเปนผประกอบก�รเดยวกน

ประโยชนของการเชอมโยงสารสนเทศระหวางองคกร จ�กคว�มก�วหน�ท�งเทคโนโลยส�รสนเทศ ส�ม�รถเพมขดคว�มส�ม�รถในก�รแขงขน

โดยเฉพ�ะก�รบรณ�ก�รกระบวนก�รทำ�ง�นระหว�งองคกร ทเรยกว� Interagency Management

ในรปแบบ Collaborative Approach เพอใหคค�ในโซอปท�นส�ม�รถแลกเปลยนและรวมใช

ส�รสนเทศ โดยมเทคโนโลยทสำ�คญอย�งอนเทอรเนตและเอกทร�เนตสนบสนนกระบวนก�รโซอปท�น

และก�รบรณ�ก�รในรปแบบ B2B (Business-to-Business) ซงรปแบบคว�มรวมมอหรอก�รทำ�ง�น

รวมกนและเกดประโยชนดงตอไปน

1. มก�รประส�นและทำ�ง�นรวมกน (Collaborative) ม�กขน ทำ�ใหเกดก�รพฒน�รปแบบ

นวตกรรมทหล�กหล�ย จ�กก�รปฏสมพนธระหว�งฝ�ยง�น (Functional Departments) รวมทง

ก�รมสวนรวมของคค�และลกค� ตลอดจนหนวยง�นสนบสนนภ�ยนอก

2. ลดระดบก�รจดเกบสนค�คงคลง (Overstock and Storage Stock) และคว�มล�สมย

ของสนค� (New Goods) เนองจ�กก�รเชอมโยงและประส�นง�นกบคค�อย�งใกลชด ทำ�ใหไดรบ

ส�รสนเทศของอปสงค ตลอดทงโซอปท�น ทำ�ใหส�ม�รถกำ�หนดก�รต�งๆ อ�ท ก�รสงมอบใหกบ

ลกค�ไดอย�งแมนยำ� เปนตน

3. ลดค�ใชจ�ยในก�รสอส�ร ซงตอเนองไปถงตนทนก�รใหบรก�รลกค� เนองจ�กก�รเชอม

ตอผ�นเครอข�ยอนเทอรเนตทำ�ใหก�รบรห�รคว�มสมพนธกบลกค� (Customer Relationship

Management) ดขน กล�วคอคค�ในโซอปท�นส�ม�รถเข�ถงสวนลกค� (Customer Segments)

ใหม รวมทงก�รรกษ�กลมลกค�เดม ดวยก�รสนบสนนก�รปฏสมพนธ ทำ�ใหส�ม�รถพฒน�คว�ม

รวมมอกนภ�ยใน (Internal Collaboration) อย�งบรณ�ก�ร โดยเฉพ�ะกระบวนก�รทำ�ง�นระหว�ง

ฝ�ยง�นภ�ยในองคกร ทเรยกว� “Cross-functional Team” โดยเฉพ�ะระหว�งฝ�ยโลจสตกสกบ

ก�รตล�ด และทำ�ใหเกดก�รเพมผลตภ�พ อ�ท ลดรอบเวล�ก�รทำ�ง�น (Cycle Time Reduction)

ลดรอบระยะเวล�ก�รทำ�ง�นของกระบวนก�รเตมเตมคำ�สงซอ (Order Fulfillment Cycle Time)

ลดชวงเวล�นำ� (Lead Time) ของก�รจดซอ ลดคว�มผดพล�ด และลดระดบคลงสนค� เปนตน


4. พฒน�คว�มรวมมอกนระหว�งองคกร (Interagency Collaboration) เปนก�รรวมมอใน

ก�รทำ�ง�นระหว�งหนวยง�นภ�ยในหรอองคกรภ�ยนอก เชน ก�รพฒน�ระบบก�รผลตแบบทนเวล�

พอด (Just-in-time) หรอ JIT ทำ�ใหชวยลดขอจำ�กดท�งทรพย�กรและลดคว�มสญเปล� รวมทง

ก�รรวมว�งแผนก�รผลตกบผสงมอบอย�งใกลชดในรปแบบ “Supplier-Implant” จงทำ�ใหก�ร

พย�กรณอปสงคแนนอนขน

5. พฒน�คว�มรวมมอและก�รประส�นง�นท�งอเลกทรอนกส (Electronic Collaboration)

ในธรกจระหว�งองคกร (B2B) ในรปแบบก�รทำ�ธรกรรมอตโนมต (E-Commerce) เชน ก�รสงซอ

ก�รออกใบสำ�คญท�งก�รเงนใบจดสงสนค� เปนตน

6. ส�ม�รถว�งแผนพย�กรณรวมกนและมก�รเตมเตม (Collaborative Planning

Forecasting and Replenishment) หรอ CPFR โดยปรบปรงก�รประส�นง�นระหว�งผซอและ

ผจดห� ซงมก�รพย�กรณอปสงคและอปท�นเพอใหเกดคว�มสอดคลองระหว�งผซอกบผจดห�และ

แสดงส�รสนเทศบนเวบไซต ทำ�ใหคค�ส�ม�รถปรบปรงขอมล นอกจ�กนน CPFR ยงมบทบ�ทตอ

กจกรรมก�รรบคำ�สงซอก�รคลงสนค�และแผนก�รจดสง ซงขณะนมก�รใชอย�งแพรหล�ยใน

อตส�หกรรมค�ปลก (Retail Industry)



บทคดยอ ระบบส�รสนเทศภมศ�สตร (Geographic Information System: GIS) ส�ม�รถแสดง

เสนท�งก�รขนสงแตละประเภทจ�กขอมลทเกบไวในฐ�นขอมลสนบสนนก�รขบเคลอนระบบ

ขนสงไทย ใหตดสนใจไดอย�งรวดเรว สถ�นก�รณจำ�ลอง (Simulation) เพอจดทำ�แผนทเฉพ�ะกจ

ในก�รกำ�หนดเสนท�งถนน ท�งรถไฟ แมนำ� ท�เรอ และสน�มบน ทสนทสดในก�รขนสง ชวยประหยด

ทงเวล�และค�ใชจ�ย

คำ�หลก : ระบบส�รสนเทศ

ระบบส�รสนเทศภมศ�สตร หรอ GIS หม�ยถง กระบวนก�รใชคอมพวเตอรÎ�รดแวร

(Hardware) ซอฟทแวร (Software) ขอมลท�งภมศ�สตร (Geographic Data) และก�รออกแบบ

(Personnel Design) ในก�รจดเกบขอมล ก�รปรบปรงขอมล ก�รคำ�นวณ และก�รวเคร�ะหขอมล

ใหแสดงผลในรปของขอมลทส�ม�รถอ�งองไดในท�งภมศ�สตร หรอหม�ยถง ก�รใชคอมพวเตอรใน

ก�รจดเกบและก�รใชขอมลเพออธบ�ยสภ�พต�งๆ บนพนผวโลก โดยอ�ศยลกษณะท�งภมศ�สตร

เปนตวเชอมโยงคว�มสมพนธระหว�งขอมลต�งๆ GIS เปนเครองมอทใชในก�รวเคร�ะหขอมล 2

ประเภท ไดแก

1. ขอมลเชงพนท (Spatial Data) เปนขอมลทส�ม�รถอ�งองกบตำ�แหนงท�งภมศ�สตร

(Geo-Referenced) ท�งภ�คพนดน ประกอบดวย 3 รปแบบ คอ จด (Point) ไดแก ทตงหมบ�น

ตำ�บล อำ�เภอ จดตดของถนน จดตดของแมนำ� เปนตน เสน (Line) ไดแก ถนน ลำ�คลอง แมนำ�

เปนตน และพนทหรอรปหล�ยเหลยม (Area or Polygons) ไดแก พนทเพ�ะปลกพช พนทป�

ขอบเขตอำ�เภอ ขอบเขตจงหวด เปนตน

2. ขอมลเชงอธบ�ย (Attribute Data) เปนขอมลทเกยวของกบคณลกษณะต�งๆ ในพนทนนๆ

เปนขอมลทงตวเลขและตวอกษรทจดเกบไดในรปฐ�นขอมลม�ตรฐ�น DBMS (Database

Management System) เชน MySQL, SQL Server, ORACLE และ Microsoft Access

(Attributes) ไดแก ขอมลชอถนน ชอร�นค� เปนตน

ก�รประยกต GIS ตองนำ�ขอมลทงสองประเภทม�วเคร�ะหและนำ�ผลของก�รวเคร�ะหม�


ใชประโยชนอ�ท ก�รใช GIS ในก�รกำ�หนดเสนท�งก�รขนสง กรณก�รใหบรก�รขนสงแบบฉกเฉน

(Emergency Services Delivery) หรอก�รว�งแผนก�รขนสง คำ�นวณเสนท�ง เพอใหไดเสนท�งใน

ก�รขนสงสนค�ทสนทสด (Shortage Path) รวมทงส�ม�รถนำ� GIS ม�พฒน�เครอข�ยขนสงแบบ

เบดเสรจทจะชวยประหยดเวล�และค�ใชจ�ยในก�รขนสงสนค� ซงสอดคลองกบก�รเข�รวมเปน

สม�ชกขององคก�รก�รค�โลก หรอ WTO ทใหมก�รดำ�เนนง�นด�นก�รขนสงจ�กทรพย�กรทมอย

อย�งจำ�กด เพอใหเกดประสทธภ�พอย�งเตมท นอกจ�กนน GIS ยงส�ม�รถวเคร�ะหทศท�งก�ร

เคลอนย�ยและปรม�ณก�รขนสง ก�รพย�กรณคว�มตองก�รด�นก�รขนสงท�งบก ท�งนำ� และท�ง

อ�ก�ศ ทงภ�ยในประเทศและต�งประเทศ เพอใชในก�รว�งแผนจดก�รเสนท�งคมน�คมใหสอดคลอง

กบปรม�ณก�รขนสงทงในปจจบนและอน�คต เพอใหไดผลลพธทดทสดต�มตองก�ร

สถ�นก�รณจำ�ลอง (Simulation) เปนหนงในก�รประยกตใชระบบส�รสนเทศภมศ�สตร (GIS)

ในก�รขบเคลอนระบบขนสงไทย โดยก�รใช GIS ทำ�แผนทเฉพ�ะกจ (Special Theme) เพอแสดง

เสนท�งถนน ท�งรถไฟ แมนำ� ท�เรอ และสน�มบน ตวอย�งเชน สถ�นก�รณจำ�ลองเสนท�งก�ร

ขนสงนำ�มนเครองของบรษทแหงหนงในจงหวดขอนแกน โดยจำ�ลองเสนท�งก�รขนสงของพนกง�นข�ย

1 คนทตองสงสนค�ใหร�นค�ทงหมด 80 แหง ใน 14 อำ�เภอ ของจงหวดของแกน ดงแสดงใน

รปท 1

รปท 1 ตำาแหนงรานคา 80 แหงใน 14 อำาเภอของจงหวดขอนแกน


สำ�หรบก�รวเคร�ะหเสนท�งขนสงทงหมด จงเลอกพนทในอำ�เภอบ�นไผเปนตวอย�ง ดงแสดง

ในรปท 2

รปท 2 ตวอยางเสนทางการขนสงสนคาใหกบรานคาตางๆ ในอำาเภอบานไผ

เมอมก�รนำ� GIS ม�ใชในก�รกำ�หนดเสนท�งก�รขนสงสนค�ใหกบร�นค�ต�งๆ ในอำ�เภอบ�นไผ

พบว�มเสนท�งก�รขนสง 2 เสนท�ง ทมคว�มเปนไปไดว�จะเปนเสนท�งทสนทสด คอ เสนสแดง

และเสนสเขยว ดงแสดงในรปท 2 ไดแก

เสนสแดงมระยะท�งรวม 42,786 เมตร

เสนสเขยวมระยะท�งรวม 44,264 เมตร

เมอวเคร�ะหเสนท�งจ�กแผนทแลวพบว�เสนสแดงสนกว�เสนสเขยว 1,478 เมตร

จ�กรปท 2 เสนท�งทส�ม�รถนำ�ม�วเคร�ะหระยะท�งทคว�มแตกต�งกนม 2 ตำ�แหนง

ดงแสดงในรปท 3 และ 4 จ�กรปท 3 เมอวเคร�ะหระยะท�งระหว�งจด A ถง B พบว� ทมคว�ม

เปนไปไดว�จะเปนเสนท�งทสนทสด คอ เสนสแดง และเสนสเขยว ไดแก



เมอวเคร�ะหเสนท�งจ�กแผนทแลวพบว�เสนสแดงสนกว�เสนสเขยว 446 เมตร


รปท 3 ตวอยางภาพขยายเสนทางการขนสงเสนทางท 1 ของอำาเภอบานไผ

รปท 4 ตวอยางภาพขยายเสนทางการขนสงเสนทางท 2 ของอำาเภอบานไผ


จ�กรปท 4 เมอวเคร�ะหระยะท�งระหว�งจด X ถงจด Y พบว� มคว�มเปนไปไดว�จะเปน

เสนท�งทสนทสด คอ เสนสแดงและเสนสเขยว ไดแก



เมอวเคร�ะหเสนท�งจ�กแผนทแลวพบว�เสนสแดงสนกว�เสนสเขยว 1,032 เมตร

จ�กรปท 3 และ 4 จะเหนไดว�จ�กเสนท�งดงกล�วข�งตน เมอนำ�เอ�ระยะท�งม�คำ�นวณ

ห�ค�นำ�มนตอเดอนของพนกง�นข�ยคนน เพอนำ�ไปเปรยบเทยบกบค�นำ�มนเฉลยเดม พบว�ก�ร

ว�งแผนเสนท�งก�รเดนท�งทสนลงในครงนส�ม�รถชวยลดตนทนค�นำ�มนไดรอยละ 4.91% ซงก�ร

ประยกตใช GIS ส�ม�รถวเคร�ะหเพอห�ระยะท�งทสนทสด และชวยสนบสนนก�รตดสนใจเลอก

เสนท�ง อย�งไรกต�ม ในท�งปฏบตอ�จมปจจยอนททำ�ใหไมเปนดงแผนทว�งไว ในกรณนอ�จเกด

จ�กพนกง�นข�ยแตละคนมคว�มประพฤตทไมเหมอนกน แมเสนท�งจะถกว�งไวแลวแตในก�รนำ�ไป

ใชจรง พนกง�นข�ยอ�จไมเดนรถต�มเสนท�งทถกกำ�หนดไว เปนตน

กล�วโดยสรป GIS ส�ม�รถชวยในก�รจดก�รและบรห�รขอมลเชงพนท พรอมทงทำ�ให

ส�ม�รถเข�ใจในคว�มสมพนธของสงต�งๆ ในเชงพนทไดเปนอย�งด ส�ม�รถแสดงเสนท�งก�รขนสง

แตละประเภทจ�กขอมลทเกบไวในฐ�นขอมลได เพอใชกำ�หนดแผนยทธศ�สตรในก�รว�งแผนสำ�หรบ

ก�รใชเสนท�งในก�รขนสง รวมทงสอดคลองกบปรม�ณก�รขนสง นบว�เปนก�รสนบสนนก�รขบเคลอน

ระบบขนสงไทย ใหเกดก�รตดสนใจไดอย�งรวดเรว ทำ�ใหประหยดทงเวล�และค�ใชจ�ยทตองเสยไป

ในก�รวเคร�ะหขอมลไดม�กซงเปนร�กฐ�นทดในก�รตดสนใจ อย�งไรกต�ม ก�รตดสนใจเลอกใช

ประเภทก�รขนสงขนกบปจจยและองคประกอบต�งๆ เพอจะไดเสนท�งทสนทสดเปนหลก หรอใช

เสนท�งหลวงทสำ�คญเปนหลก หรอใชปรม�ณก�รขนสงเปนหลก

สำ�หรบเทคโนโลยทเกยวของกบ GIS เชน Global Position System (GPS) เปนเครอง

ทระบพกดบนพนโลกโดยอ�ศยสญญ�ณด�วเทยม ส�ม�รถแสดงตำ�แหนงเพอใชกำ�หนดเสนท�งก�ร

เดนท�ง พฒน�ระบบนำ�ท�งรถยนต ระบบคนห�ตำ�แหนง ระบบตดต�มย�นพ�หนะ (Vehicle

Tracking) ระบบคนห�ตำ�แหนงโทรศพทมอถอ LBS (Location Based Service) ระบบ Logistics

และแผนทกระด�ษม�ตร�สวนต�งๆ เปนตน รวมถงแผนทดจตล ก�รสำ�รวจ ก�รถ�ยภ�พท�งอ�ก�ศ

และด�วเทยม

ขอดของ GIS กบก�รขบเคลอนระบบขนสงไทย คอ ส�ม�รถจดเกบขอมลไดครงละม�กๆ

ไมตองเสยเวล�ในก�รเปดห�แผนท ใชง�นง�ย ประหยดค�ใชจ�ยและเวล�ในก�รวเคร�ะหขอมล

สวนขอจำ�กด คอ ขอมลมคว�มสำ�คญม�กสำ�หรบก�รสร�งฐ�นขอมลใหกบระบบ GIS เพร�ะ

คณภ�พของส�รสนเทศทจดเกบเข�ไวในระบบยอมสงผลถงประสทธภ�พทจะไดรบ เมอมก�รนำ�

ส�รสนเทศม�ใชในก�รวเคร�ะห อกทงใชระยะเวล�ในก�รเกบรวบรวมขอมลและอ�จเกดคว�ม

คล�ดเคลอนจ�กก�รนำ�เข�ขอมล เมอขอมลข�วส�รมคว�มพรอมและระบบเทคโนโลยก�รพฒน�


อย�งรวดเรว อน�คตก�รขนสงของประเทศคงไมหยดอยเพยงแคน GIS ส�ม�รถสนบสนนแผน

ยทธศ�สตรก�รขนสงแหงช�ต ทอ�จจะทำ�ใหประเทศไทยเปนหนงในผนำ�ด�นก�รขนสงของภมภ�คน

หรอตดอนดบประเทศทมระบบก�รขนสงทดกได



บทคดยอ e-Supply Chain เปนกระแสธรกจแบบ e-Business ทบรษทหรอองคกร รวมทงคค�ทำ�

ธรกจรวมกน มเป�หม�ยอย�งเดยวกน ในก�รนำ�ไปสทมทมประสทธภ�พ รวดเรว และน�เชอถอ

ทำ�ใหไดเปรยบคแขง

คำ�หลก : e-Supply Chain, e-Business, Supply Chain Management, One Stop Service

โซอปท�น (Supply Chain) เปนกระบวนก�รทเกยวของตงแตก�รจดซอจดห� (Procurement)

ก�รผลต (Manufacturing) ก�รจดจำ�หน�ย (Distribution) ก�รขนสง (Transportation) และก�ร

จดเกบ (Storage) ทเชอมโยงกระบวนก�รดำ�เนนธรกจทกขนตอนทเกยวของเข�ดวยกนเปนโซอปท�น

หรอเครอข�ย เพอใหเกดก�รประส�นง�นกนอย�งตอเนอง สงผลทำ�ใหก�รดำ�เนนง�นมตนทนตำ�และ

มประสทธภ�พ ซงกระบวนก�รเชอมโยงขนตอนต�งๆ ทเกยวของไมไดครอบคลมเฉพ�ะในองคกร

เท�นน แตยงจะเชอมตอกบองคกรอนๆ ภ�ยนอกดวย ไมว�จะเปนคค� ผจดห�วตถดบ ผผลต

ผจดจำ�หน�ยหรอร�นค�ปลก

ก�รบรห�รจดก�รซพพล�ยเชน (Supply Chain Management) จงเปนก�รบรห�ร

กระบวนก�รต�งๆ ในโซอปท�น ซงตองอ�ศยคว�มรวมมอรวมใจในก�รทำ�ง�นกนอย�งใกลชดใน

ขนตอนต�งๆ ทเชอมโยงเกยวของกนทงในองคกรและนอกองคกรเปนสำ�คญ จงจะทำ�ใหระบบโซ

อปท�นมประสทธภ�พ (Effi ciency) อนจะมผลตอก�รสร�งคว�มพงพอใจใหแกลกค�ในทสด

จ�กก�รเปลยนแปลงในยคเศรษฐกจใหม ทำ�ใหวถท�งในก�รดำ�เนนธรกจเปลยนไปสธรกจ

ท�งอเลกทรอนกส หรอ e-Business ซงตองมก�รนำ�เทคโนโลยชวยในก�รทำ�ธรกจ โดยเฉพ�ะ

เทคโนโลยสอส�รผ�นเครอข�ยหรออนเตอรเนตทมบทบ�ทอย�งม�กในก�รชวยเพมประสทธภ�พใน

ก�รแลกเปลยนสนค� บรก�ร และขอมลข�วส�รไดอย�งรวดเรวและครอบคลมทกมมโลกตลอดเวล�

ทงยงมตนทนในก�รดำ�เนนก�รตำ� โดยเฉพ�ะใชแรงง�นคนนอยม�ก

องคกรธรกจสวนใหญมก�รพฒน�ก�รเชอมโยงระบบส�รสนเทศระหว�งองคกรม�ผนวก

ใชกบระบบบรห�รซพพล�ยเชน (Supply Chain Management) เกดเปนแนวคดใหมเรยกว�

“อ-ซพพล�ยเชน (e-Supply Chain)” เพอทำ�ใหระบบบรห�รจดก�รซพพล�ยเชนเกดประสทธผล

(Effectiveness) อย�งจรงจง เนองจ�กแตกอนผบรห�รยงเข�ไมถงหวใจของ Supply Chain จงมก

ไมคอยใหคว�มสำ�คญทจะนำ�ม�ใชกำ�หนดเปนกลยทธก�รบรห�รตนทน ทงยงเหนว�ตองเสยค�ใชจ�ย


ม�กกบเทคโนโลยสมยใหม และก�รสร�งระบบรกษ�คว�มปลอดภยของก�รแลกเปลยนขอมลท�งธรกจ

e-Supply Chain เปนแนวคดทบรษทหรอองคกร รวมทงคค�ทม�ทำ�ธรกจรวมกน ถอเปนทมเดยวกน

จะตองมเป�หม�ยอย�งเดยวกน และในกระแสก�รดำ�เนนธรกจทแขงขนกนอย�งรนแรง ทมทม

ประสทธภ�พ รวดเรวและน�เชอถอเท�นนจงจะไดเปรยบคแขง ส�ม�รถเอ�ชนะและอยรอดเปน

เบอรหนงหรออยแถวหน�ได นอกจ�กนน อ-ซพพล�ยเชน (e-Supply Chain) ดงแสดงในรปท 1

ยงเปนก�รสร�งพลงตอรองไดเชนเดยวกบองคกรขน�ดใหญชนนำ�ทงหล�ย

รปท 1 ตวอยางโครงสรางของ e-Supply Chain

จ�กรปท 1 แสดงถงตวอย�งโครงสร�งของ e-Supply Chain ซงประกอบดวย 1. Supply

Chain Replenishment 2. Collaborative Planning 3. Collaborative Product Development

4. E-Procurement และ 5. E-Logistics

ซงจ�ก e-Supply Chain ส�ม�รถแสดงใหเหนถงเทคโนโลยส�รสนเทศทนำ�ม�ใช ดงแสดง

ในรปท 2


รปท 2 ตวอยางโครงสรางของการบรณาการของ Back office และ Front Office

จ�กรปท 2 แสดงถงก�รบรณ�ก�รของ Back Office และ Front Office ซง Back Office

เปนก�รเชอมโยงระหว�ง Extranet ของ Supplier และ Business Partners กบ Intranet ภ�ยใน

บรษท ซงจะเปนขอมลของลกค� จ�กนนในสวนของ Front Office ซงเปนก�รเชอมโยงระหว�ง

Intranet ภ�ยในบรษทกบ Internet ของบรษทคค� รวมไปถงผจดจำ�หน�ย สวนเทคโนโลยส�รสนเทศ

ทนำ�ม�ใช ไดแก EDI, Mobile Computing, Point-of-Service, Virtual Banking, Neural Networks,

Smartcard เปนตน

สำ�หรบระบบ One Stop Service บนระบบอนเตอรเนต นบเปนตวอย�งก�รจดก�ร

ระบบบรห�รโซอปท�นใหมประสทธภ�พไดจรง โดยนำ�เทคโนโลยใหมๆ เข�ม�ชวยในก�รบรห�ร

โดยเฉพ�ะระบบเครอข�ยอนเตอรเนตม�เปนโครงสร�งพนฐ�นของระบบโซอปท�น โดยลกค�เปนผ

เรมตนกจกรรมด�นธรกจเองภ�ยใตระบบอตโนมตทงหมด ตงแตก�รเลอกสนค� รปแบบก�รผลตท

ตองก�ร ก�รจ�ยเงน รวมไปถงก�รจดสงอย�งเปนระบบ ลกค�ส�ม�รถเหนก�รสงถ�ยและบรห�ร

ขอมลทมประสทธภ�พ รวดเรว ส�ม�รถโตตอบกนไดแบบ Real Time และมตนทนตำ� ซงเปนผลด

ในก�รชวยใหก�รทำ�ง�นและประส�นกนของทกฝ�ยทเกยวของมประสทธภ�พ เกดก�รพงพ�ซงกน

และกน ส�ม�รถนำ�ทรพย�กรต�งๆ โดยเฉพ�ะขอมลส�รสนเทศ (Information Technology) ม�ใช

ประโยชนรวมกนในก�รว�งแผน ค�ดก�รณหรอตดสนใจ เพอพฒน�ทกกระบวนก�รทเกยวของใน

โซอปท�นใหมประสทธภ�พสง


ขนตอนก�รทำ�ง�นของระบบ One Stop Service บนอนเตอรเนต เมอลกค�ทำ�ก�รสงซอ

สนค�ผ�นระบบแลว คำ�สงซอสนค�ของลกค�จะถกแปรรปเปนใบเบกสนค�จ�กคลงสนค� หรอ

ตลอดจนเข�สระบบก�รว�งแผนก�รผลต และสงซอวตถดบไปยงผข�ยวตถดบดวยในกรณสนค�ท

สงซอข�ดสตอก ซงวธก�รตอเชอมระหว�งลกค� โรงง�น คลงสนค� ชวยใหประสทธภ�พในก�รทำ�ง�น

ดขน ทงในแงของคว�มเรวในก�รบรก�ร และก�รลดตนทนในก�รดำ�เนนง�นดวย นอกจ�กนน

ระบบสงขอมลทลกค�เปนผจดทำ�จะถกสงเข�สระบบก�รจดก�รอตโนมตทงหมด ไมว�จะเปนพมพ

ใบจ�หน�พสดภณฑ ก�รพมพใบกำ�กบสนค� ออกใบเสรจรบเงน หรอแมแตบนทกบญช ซงลวนแลว

แตใชขอมลในชดเดยวกนจ�กทลกค�เปนผกรอกม�ใหตงแตแรกบนระบบอนเตอรเนต

นอกจ�กนก�รบรห�รสนค�คงคลง (Inventory Management) ทงสนค�ทผลตแลวเสรจ

(Finish Goods) หรอวตถดบกจะง�ย มประสทธภ�พม�กขน มตนทนตำ� สนค�หรอวตถดบจะมอย

เตมพอเพยงทจะเบกใชไดตลอดเวล� ปญห�สนค�คงคลงจะลดลง เปนก�รเพมขดคว�มส�ม�รถในก�ร

แขงขน สวนก�รจดจำ�หน�ยและก�รขนสงสนค�กจะดำ�เนนไปอย�งมประสทธภ�พเพมขน ถกตอง

และรวดเรวขนดวยเสนท�งทมตนทนตำ� สร�งคว�มพงพอใจใหแกลกค�

ก�รเชอมตอจงเปนหวใจของก�รเพมศกยภ�พของภ�คธรกจ เมอทกกระบวนก�รในระบบ

โซอปท�น รวมมอกนอย�งใกลชด จะชวยใหก�รบรห�รธรกจมตนทนตำ�ลง เพร�ะก�รบรห�รและ

จดก�รโซอปท�นทมประสทธภ�พสงขนและสอดคลองกบคว�มตองก�รของลกค�อย�งแทจรง เชน

ก�รจดห�จดซอวตถดบและบรก�ร ห�กบรห�รง�นใหดำ�เนนไปอย�งมประสทธภ�พจะทำ�ใหตนทนก�ร

ซอและก�รบรก�รลดลง ตลอดจนโซอปท�นแบบยอนกลบ (Reverse Supply Chain) ทลกค�ส�ม�รถ

สงคนซ�กสนค�ใหกบผผลต เพอนำ�กลบม�ใชใหม ใชซำ� นำ�ไปบำ�บดหรอกำ�จดตอไป ทงหมดนยงเปน

แนวท�งก�รผลตและก�รบรโภคอย�งยงยน ซงเปนหนท�งหนงทนำ�พ�ประเทศไปสก�รพฒน�อย�ง

บรณ�ก�รตอไป



บทนำา ก�รนำ�เทคโนโลย Radio Frequency Identifi cation (RFID) ม�ใชในก�รลดตนทนใน

โซอปท�น โดยส�ม�รถสนบสนนคว�มรวมมอและก�รแลกเปลยนขอมลระหว�งองคกรไดอย�งม

ประสทธภ�พม�กขน และสงผลตอก�รสอส�รทมประสทธภ�พ อย�งไรกต�มก�รนำ� RFID ม�ใชใน

ก�รบรห�รโซอปท�นยงมอปสรรคหล�ยประก�ร ไมว�จะเปนด�นก�รตล�ด คว�มปลอดภย เปนตน

คำ�สำ�คÞ ก�รจดก�รโซอปท�น, บ�รโคด, Universal Coding System

เทคโนโลย RFID คว�มพย�ย�มในก�รลดตนทนของโซอปท�นของผผลต ผกระจ�ยสนค� และผค�ปลก

สงผลใหมก�รนำ�เอ�เทคโนโลยของ RFID ม�ใชในโซอปท�น ซงเทคโนโลย RFID เปนแทกชอท�ง

อเลกทรอนกสทใชแสดงตวตนของวตถต�งๆ ในอน�คตเทคโนโลย RFID จะมร�ค�ถกลงจนส�ม�รถ

นำ�ม�ใชใหเกดประโยชนไดในอตส�หกรรมค�ปลก

จ�กก�รทผค�ปลกร�ยใหญในประเทศสหรฐอเมรก� เชน Wal-Mart, Target Corp. และ

กระทรวงกล�โหมสหรฐอเมรก�ไดกำ�หนดใหซพพล�ยเออรใชเทคโนโลย RFID ทำ�ใหเกดก�รขย�ยตว

ของก�รใช RFID เข�สกระบวนก�รของโซอปท�น เชน Wal-Mart ไดกำ�หนดใหซพพล�ยเออรร�ย

ใหญ 100 ร�ยแรกตดตงชพ RFID ลงบนกลองและพ�เลททกชนทจะนำ�สง Wal-Mart ตงแต 1 มกร�คม

2548 และใหซพพล�ยเออรอก 200 ร�ย ตดตงระบบ RFID ใหแลวเสรจภ�ยใน 1 มกร�คม 2549

จ�กก�รศกษ�ของไรลย ในว�รส�ร AMR Research ป 2548 ซงไดทำ�ก�รสำ�รวจบรษท

500 แหงในก�รใชเทคโนโลย RFID ระหว�งป 2548 ถง 2550 แสดงดงในรปท 1


ทม�: ง�นวจยเรอง “RFID: an enabler of supply chain operations” โดย Mohsen Attaran ในว�รส�ร Supply Chain

Management: An International Journal ฉบบท 12 เลมท 4 ป 2007 หน� 249-257.

รปท 1 สถานะของการใช RFID ของผประกอบการ

จ�กรปท 1 จะเหนว� 31% ของผตอบไดมก�รใชหรอทดลองใช RFID แลว ในขณะท 69%

จะมก�รพจ�รณ�ก�รใช RFID โดยมงบประม�ณก�รใช RFID เฉลยท 548,000 ล�นเหรยญสหรฐ

ในป 2548 เปน 771,000 ล�นเหรยญสหรฐในป 2551 ในขณะทมบรษทจำ�นวน 18% ยงไมมแผน

ในก�รใช RFID

สวนประกอบของ RFIDแทก (Tag)

แทก RFID เปนชพทตดกบสนค�หรอพ�เลทหรอกลองของสนค� ใชเกบและสงขอมลของ

สนค�ทเกยวของ แทกทำ�ม�จ�กขดลวดทองแดงทมไอซ (Integrated Circuit) ตอกบเส�อ�ก�ศท

บรรจไวในภ�ชนะทเหม�ะสมและมรปทรงหล�กหล�ย ขอมลจะถกเกบในตวไอซและสงผ�นท�งเส�

อ�ก�ศไปยงตวอ�น

แทก RFID แบงไดเปนแบบ Passive (ไมมแบตเตอร) ซงมร�ค�ถกกว� หรอแบบ Active

(มแบตเตอร) แทกแบบ Passive ใชพลงง�นจ�กตวอ�น RFID ทำ�ใหมอ�ยก�รใชง�นน�น และ

มร�ค�เฉลยทประม�ณ 0.05 เหรยญสหรฐตอชน ในขณะทแทกแบบ Active ใชพลงง�นจ�ก

แบตเตอรในตวเอง แทกแบบ Active จะเหมอนเครองคอมพวเตอรขน�ดเลกทส�ม�รถรบ เกบ

และสงขอมลของสนค�ไปยงตวอ�น RFID แทกแบบนมตนทนเฉลยท 4-20 เหรยญสหรฐตอชน

ขอดของแทก RFID คอส�ม�รถสงขอมลไดในปรม�ณทม�กกว�บ�รโคด โดยทบ�รโคดรองรบ

ขอมลไดไมเกน 12-15 ตวอกษร แต RFID ส�ม�รถรองรบไดถง 94 ตวอกษร


ตวอาน (Reader)

ตวอ�น RFID เปนตวรบและสงสญญ�ณวทยควบคมโดยไมโครโปรเซสเซอรทสอส�รกบ

แทก RFID ตวอ�นจะใชเส�อ�ก�ศในก�รรบขอมลจ�กแทกและสงตอไปยงคอมพวเตอรสำ�หรบ

ประมวลผล ตวอ�น RFID มระยะก�รอ�นค�จ�กไมกเซนตเมตรไปจนถง 2-3 เมตร ตว Reader

มหล�ยขน�ดและมร�ค�ประม�ณ 500 เหรยญสหรฐ

คอมพวเตอร

ขอมลทเกบไดจ�กแทกจะสงผ�นส�ยเคเบลหรอสญญ�ณไรส�ย (Wireless) ไปยงเครอง

คอมพวเตอรในรปแบบเดยวกนกบก�รสแกนขอมลจ�กระบบบ�รโคด เพอทำ�ก�รประมวลผลและเกบ

ขอมล

การประยกตใช RFID ในอตสาหกรรมตางๆ ปจจยต�งๆ เชน ขอกำ�หนดจ�กผค�ปลกร�ยใหญ คว�มรวมมอของซพพล�ยเออร และขอมล

คว�มตองก�รของลกค�ทชดเจน เปนตวเรงคว�มจำ�เปนในก�รใชเทคโนโลย RFID โดยทเทคโนโลย

RFID ส�ม�รถนำ�ไปประยกตใชไดหล�กหล�ย เชน ก�รควบคมก�รเข�ออกของตวอ�ค�ร ก�รตดต�ม

เอกส�ร ก�รตรวจสอบยอนกลบในปศสตว ก�รพสจนคว�มแทจรงของสนค� ก�รชำ�ระเงนแบบ

Wireless นอกจ�กน RFID ยงส�ม�รถนำ�ไปใชในอตส�หกรรมต�งๆ เชน

1. ก�รขนสงและก�รกระจ�ยสนค�

ระบบ RFID ชวยใหซพพล�ยเออรคนห�ทตงของพ�เลทไดอย�งถกตอง ตดต�มตรวจสอบท

ก�รไหลของวตถดบและสนค�ภ�ยในโซอปท�น และส�ม�รถคนห�เสนท�งในก�รสงสนค�ตอไปได

2. อตส�หกรรมค�ปลก

แทก RFID ใชในก�รรวบรวมขอมลเมอสนค�ไดมก�รเคลอนย�ยจ�กชนว�งสนค�ไปยง

เค�นเตอรชำ�ระเงน ซงส�ม�รถลดตนทนของแรงง�นและขนตอนทล�ช�ได นอกจ�กนยงส�ม�รถ

ปองกนก�รขโมยสนค� และเพมประสทธภ�พก�รทำ�ง�นในร�นค�ได โดย RFID ยงส�ม�รถทำ�ให

กจกรรมในก�รจดซอสนค� ก�รบรห�รสนค�คงคลงทำ�ไดถกตอง แมนยำ�ม�กขน สำ�หรบประโยชน

ของบรษท Wal-Mart ทไดจ�กก�รใช RFID ส�ม�รถแสดงไดดงต�ร�งท 1


ทม�: ง�นวจยเรอง “RFID: an enabler of supply chain operations” โดย Mohsen Attaran ในว�รส�ร Supply Chain

Management: An International Journal ฉบบท 12 เลมท 4 ป 2007 หน� 249-257.

ต�ร�งท 1 ประโยชนทไดจากการใช RFID ของ Wal-Mart

3. อตส�หกรรมก�รผลต

ผผลตไดใช RFID ในก�รสร�งคว�มแมนยำ�ในก�รผลต โดยท RFID ส�ม�รถใชในก�รตดต�ม

ชนง�นไดตลอดทอยในส�ยก�รผลต นอกจ�กน RFID จะใชในก�รตดต�มก�รใชง�น ทตง และก�ร

บำ�รงรกษ�อปกรณขนถ�ยวสด

4. อตส�หกรรมอ�ห�รและก�รเกษตร

RFID ส�ม�รถใชในก�รตรวจสอบยอนกลบ (Food Traceability) ในอ�ห�ร เพอสร�งคว�ม

มนใจใหกบผบรโภคว�อ�ห�รททำ�ก�รบรโภคมคว�มสะอ�ด ปลอดภยในก�รบรโภค และส�ม�รถห�

แหลงทม�จนถงซพพล�ยเออรขนตนของอ�ห�รได ซงก�รใช RFID สงผลใหท�งบรษทส�ม�รถลด

ตนทนจ�กก�รเรยกคนสนค�กลบ และขอรองเรยนจ�กลกค�ได

อปสรรคทสำาคญ แมว�ก�รใช RFID จะเปนประโยชนอย�งม�กตอองคกร แตก�รใช RFID ยงไมไดก�รยอมรบ

อย�งแพรหล�ย เนองจ�กก�รใช RFID ตองใชเงนลงทนสงและไมเหนผลชดเจนในระยะเวล�อนสน

ซงในก�รลดตนทนของแทก RFID ตองทำ�ก�รลดขน�ดของชพ แตก�รลดขน�ดของชพจะทำ�ใหก�ร

ผลตมร�ค�แพงม�กขนเชนเดยวกน

สำ�หรบอปสรรคด�นเทคนคทสำ�คญคอ RFID ยงไมส�ม�รถนำ�ไปใชกบโลหะได และก�รใช

เทคโนโลย RFID ไดสร�งขอมลทมปรม�ณเพมขนในแตละวน ซงทำ�ใหก�รจดก�รขอมลในระบบ

ส�รสนเทศขององคกรมคว�มยงย�กม�กยงขน องคกรจงตองมระบบก�รบรห�รขอมลทส�ม�รถจดก�ร

ขอมลทมปรม�ณเปนจำ�นวนม�กในระยะเวล�รวดเรวได


ทม�:

1. ง�นวจยเรอง “RFID: an enabler of supply chain operations” โดย Mohsen

Attaran ในว�รส�ร Supply Chain Management: An International Journal

ฉบบท 12 เลมท 4 ป 2007 หน� 249-257.


¼ÙŒเขÕÂน...´ร.นÑนท สทธการนÄนÑÂ

ศวณส อรร°าเมศร

บทคดยอ ในชวงหล�ยทศวรรษทผ�นม� คว�มเจรญก�วหน�ของระบบก�รขนสงสนค�ระหว�งประเทศ

และเทคโนโลยก�รตดตอสอส�รเปนไปอย�งรวดเรวม�ก ไดมก�รพฒน�ท�งด�นโครงสร�งพนฐ�น

ของก�รเชอมตอสงถ�ยขอมลผ�นท�งอนเตอรเนต และมก�รใชอเมลอย�งกว�งขว�ง ก�รพฒน�

เหล�นเปนตวกระตนใหก�รค�และก�รลงทนระหว�งทวปทวโลกขย�ยตวอย�งกว�งขว�งและตอเนอง

ประเทศทพฒน�แลวไดมก�รย�ยฐ�นก�รผลตสนค�ไปยงประเทศทมค�แรงทถกกว�เพอลดตนทนใน

ก�รผลตลง

ในชวงหล�ยทศวรรษทผ�นม� คว�มเจรญก�วหน�ของระบบก�รขนสงสนค�ระหว�งประเทศ

และเทคโนโลยก�รตดตอสอส�รเปนไปอย�งรวดเรวม�ก ธรกจก�รเดนเรอถอเปนธรกจหลกธรกจหนง

ทสงเสรมและเรงใหเกดก�รขย�ยตวในก�รค�ข�ย ก�รขนสงสนค� และวตถดบระหว�งทวปต�งๆ

ทวโลก (Global Trade) นอกจ�กนน ก�รนำ�ระบบก�รจดสงสนค�ผ�นท�งตขนสงสนค� (Container)

ม�ใชอย�งกว�งขว�ง ไมว�จะเปนท�งเรอหรอท�งบก ไดชวยเพมคว�มสะดวกสบ�ยในขนตอนก�ร

ขนสงสนค� ไมว�จะเปนก�รนำ�สนค�ใสเข�ต ก�รจดเรยงตบนเรอบรรทกสนค�หรอรถขนสง

ก�รขนย�ยตจ�กท�งเรอม�ท�งบก หรอจ�กท�งบกไปท�งเรอ นอกจ�กนนยงรวมไปถงก�รเดนเอกส�ร

ระหว�งกรมศลก�กรของประเทศต�งๆ ก�รตรวจตดต�มก�รเดนท�งของสนค�ในแตละตกเปนไป

อย�งชดเจน ในขณะเดยวกนเทคโนโลยก�รตดตอสอส�รกไดพฒน�ไปอย�งก�วกระโดด ไดมก�ร

พฒน�ท�งด�นโครงสร�งพนฐ�นของก�รเชอมตอสงถ�ยขอมลผ�นท�งอนเตอรเนต และมก�รใชอเมล

อย�งกว�งขว�ง

ก�รพฒน�เหล�นเปนตวกระตนใหก�รค�และก�รลงทนระหว�งทวปต�งๆ ทวโลกขย�ยตว

อย�งกว�งขว�งและตอเนอง ประเทศทพฒน�แลวไดมก�รย�ยฐ�นก�รผลตสนค�ไปยงประเทศทม

ค�แรงทถกกว�เพอลดตนทนในก�รผลตลง ไมว�จะเปนสนค�ประเภทเครองนงหม รวมไปถงรองเท�

ทย�ยฐ�นก�รผลตไปจน สนค�อเลกทรอนกสทย�ยฐ�นก�รผลตไปไตหวนและม�เลเซย หลงจ�กท

ย�ยฐ�นก�รผลตไปประเทศทมค�แรงถกแลว กจะมก�รขนสงสนค�ทผลตเสรจแลวกลบม�ข�ยยง

ประเทศของตวเอง ถ�มองในแงของธรกจแลว ค�ใชจ�ยของก�รขนสงสนค�ข�มทวปถอว�ถกม�ก


เพร�ะส�ม�รถขนสงม�ท�งเรอเปนลอตใหญๆ ได ซงในบ�งอตส�หกรรมอย�งเชนเครองนงหมม

ค�ใชจ�ยในก�รขนสงอ�จคดเปนไมถงสองเปอรเซนตของตนทนก�รผลตทงหมด ซงถ�เทยบกบตนทน

ในรปตวเงนในด�นแรงง�นทส�ม�รถลดลงไดถอว�คมม�กกว� ดงนนบรษทสวนใหญทมขดคว�ม

ส�ม�รถในด�นก�รลงทนต�งพ�กนปดโรงง�นในประเทศของตวเองและย�ยฐ�นก�รผลตไปประเทศ

ทค�แรงถกกว�

อย�งไรกต�ม ก�รย�ยฐ�นก�รผลตไปยงประเทศต�งๆ ส�ม�รถทจะแบงแยกออกไดเปน

สองกรณหลก คอก�รย�ยฐ�นก�รผลตเพอทจะทำ�ก�รผลตสนค�รองรบก�รบรโภคของประเทศหรอ

ภมภ�คนนๆ โดยตรง และก�รย�ยฐ�นก�รผลต เพอไปอ�ศยค�แรงทถกกว�และสงสนค�กลบม�ข�ย

ในประเทศของตนเอง

ก�รย�ยฐ�นก�รผลตในประเภทแรกนน ผเขยนเหนดวยว� เปนกลยทธททำ�ใหบรษทไดเปรยบ

หล�ยประก�รคอ ก�รทส�ม�รถใชคนทองถนม�ทำ�ก�รผลตทำ�ใหไดเปรยบในเรองตนทนค�แรงท

ตำ�กว� นอกจ�กนน บรษทเหล�นยงส�ม�รถจดห�วตถดบทมในทองถนม�ใชในก�รผลตเพอลดตนทน

ไดอกท�งหนงขอดอกประก�รหนงคอ ก�รทบรษทมแหลงผลตทใกลชดกบผบรโภคจะส�ม�รถตอบสนอง

คว�มตองก�รของผบรโภคไดอย�งรวดเรวกว�ก�รมแหลงผลตทไกลออกไป บรษททใชกลยทธนและ

ประสบคว�มสำ�เรจอย�งกว�งขว�ง เชน บรษท P&G และ ยนลเวอร ทย�ยฐ�นก�รผลตม�ยงเอเชย

และผลตสนค�ปอนใหลกค�ในประเทศต�งๆ ในเอเชย บรษททมกลยทธลกษณะนอ�จมก�รตง

ศนยกล�งในก�รผลตสนค�ประเภทต�งๆ แยกย�ยกนไปในภมภ�ค เพอไดประโยชนจ�ก Economy

of Scale และจ�กค�แรงทถกกว�ไปพรอมกน เชน อ�จมก�รผลตสบในประเทศหนง และสงไปข�ย

ตอในประเทศต�งๆ ทวเอเชย ในขณะเดยวกน สนค�แชมพกมศนยกล�งก�รผลตในอกประเทศหนง

และถกสงไปตอบสนองคว�มตองก�รในประเทศอน ก�รย�ยฐ�นก�รผลตลกษณะนทำ�ใหบรษทไดรบ

ประโยชนจ�กแรงง�นทถกกว� ก�รมตนทนทถกลงจ�กก�รมก�รผลตขน�ดใหญ ก�รมตนทนวตถดบ

ทถกเนองจ�กใชวตถดบทองถนในก�รผลต รวมไปถงก�รตอบสนองตอคว�มตองก�รของลกค�ทองถน

ไดรวดเรวกว�ดวย

สวนก�รย�ยฐ�นก�รผลตในประเภททสอง ซงเปนก�รย�ยฐ�นก�รผลตเพยงเพอหวงค�แรง

ร�ค�ถกจ�กแหลงอน ผเขยนมองว�บรษทตองมคว�มระมดระวงในก�รจะกำ�หนดใชกลยทธน เพร�ะ

สงทบรษทไดม�อ�จไมคมกบสงทบรษทตองเสยไป ก�รมระยะเวล�ก�รขนสงทย�วขนถอเปนผลเสย

อกอย�งหนงทบรษทตองนำ�ม�พจ�รณ�ดวย ก�รขนสงสนค�ท�งเรอจ�กประเทศในแถบเอเชยไปยง

ประเทศสหรฐอเมรก�และยโรปใชเวล�ยสบกว�วนถงหนงเดอน ก�รทสนค�ค�งอยบนเรอเปนเดอน

ถอว�บรษทตองเสยเงนเพมในก�รถอครองสนค�น�นขน เพร�ะถ�บรษทโรงง�นผลตใกลกบแหลง

บรโภคไดแลว บรษทจะส�ม�รถข�ยสนค�ใหผบรโภคไดทนทหลงจ�กทสนค�ผลตเสรจ ตนทนในก�ร

ถอครองสนค�ส�ม�รถคำ�นวณไดจ�กมลค�ของสนค�และอตร�ดอกเบยทบรษทตองเสยไปจ�กก�ร

กยมเงนม�ถอครองสนค�นน ผลเสยในด�นทสองนนคอ ก�รทบรษทมโรงง�นอยไกลจ�กแหลงบรโภค


จะมผลทำ�ใหวงจรของก�รผลตจนถงก�รจดสงใหกบผบรโภคคนสดท�ย หรอทเร�เรยกว� Cycle Time

ย�วขน ผลเสยของก�รม Cycle Time ทย�วเกนไปคอ ก�รตอบสนองตอคว�มเปลยนแปลงของตล�ด

จะเปนไปไดช�ม�ก ตวอย�งเชน ถ�บรษทตองก�รจะข�ยสนค�ในเดอนมถน�ยน บรษทจะตองผลต

สนค�ใหเสรจกอนเดอนพฤษภ�คม เพอใหทนในก�รจดสงลงเรอซงใชเวล�เปนเดอน ก�รม Cycle Time

ทย�วนนนอกจ�กจะมผลกระทบโดยตรงตอกระบวนก�รทตอเนองกนโดยตรงแลว ยงมผลกระทบตอ

กระบวนก�รกอนหน�อนๆ อกดวย เชน ก�รออกแบบสนค�กตองมก�รออกแบบกอนเดอนพฤษภ�คม

เพอใหแนใจไดว�มก�รผลตเสรจทนกอนเดอนพฤษภ�คม ถ�เร�เทยบกบบรษททมแหลงผลตอยใกล

กบผบรโภคแลว จะส�ม�รถเลอนก�รตดสนใจและกำ�หนดกระบวนก�รต�งๆ ใหเข�ไปใกลในวนข�ย

ไดม�กขน เพร�ะไมตองเสยเวล�จ�กก�รรอสนค�ขนสงม�ท�งเรอเปนเดอนต�มตวอย�งน สนค�

ส�ม�รถทจะออกแบบในเดอนพฤษภ�คม และเรมผลตในชวงกล�งเดอนพฤษภ�คม หลงจ�กผลตเสรจ

ส�ม�รถนำ�ออกข�ยในเดอนมถน�ยนไดทนท ทำ�ใหลดตนทนก�รถอครองสนค�ไปในตว ถ�สนค�นน

มคว�มตองก�รม�กกว�ก�รผลตแรกเรมเดมททค�ดไว กส�ม�รถทจะผลตเพมและจดสงออกสตล�ด

ไดทนท ในขณะทบรษททมแหลงก�รผลตอยไกลออกไป ตองบวกเวล�ในก�รขนสนค�เข�ไปอก

หนงเดอน ซงกว�ทจะทำ�ก�รผลตเสรจและจดสงม�เพมเตม ลกค�อ�จไมตองก�รสนค�แลวกเปนได

ก�รย�ยฐ�นก�รผลตไปยงแหลงทมแรงง�นร�ค�ถกกว� อ�จมคว�มเหม�ะสมในกรณท

คว�มตองก�รสนค�มก�รเปลยนแปลงไมบอย สนค�ไมไดองกบ Fashion และ Trend คว�มนยมใน

สนค�ไมไดรบผลกระทบจ�กก�รขนสงสนค�ทย�วน�น นอกจ�กนน ก�รย�ยฐ�นก�รผลตไปใกลกบ

แหลงก�รบรโภคเพอข�ยใหกบคนในทองถนโดยตรงจะเปนก�รเพมคว�มส�ม�รถในก�รตอบสนองตอ

คว�มตองก�รของผบรโภคในทองถนได อย�งไรกต�ม ในสวนของก�รย�ยฐ�นก�รผลตเพอมงเนน

แรงง�นร�ค�ถกอย�งเดยวนนอ�จสร�งผลเสยม�กกว�ผลด ถ�คว�มตองก�รของสนค�นนมก�ร

เปลยนแปลงบอยและเรว ธรกจจะตองนำ�ตนทนในเรองของเวล� Cycle Time ทย�วขน ก�รถอ

ครองสนค�ทย�วน�นขน และคว�มส�ม�รถในก�รตอบสนองตอก�รเปลยนแปลงของตล�ดทลดลง

ม�รวมวเคร�ะหดวย เพอทำ�ใหมนใจไดว�ก�รย�ยฐ�นก�รผลตจะสร�งประโยชนใหกบบรษทม�กว�

ผลเสยทจะต�มม�



บทคดยอ ระบบก�รผลตแบบโตโยต� คอระบบก�รผลตทมชอเสยงระดบโลก ททำ�ให TOYOTA เปน

ผนำ�ในก�รผลตรถยนตโลกโดยไมมผผลตร�ยอนส�ม�รถเทยบได ปจจบนมหนวยง�นหรอองคกรต�งๆ

ไดพย�ย�มนำ�ระบบก�รผลตแบบโตโยต�ไปปฏบตต�มม�กม�ย อย�งไรกต�ม ยงไมมหนวยง�นใดหรอ

องคกรใดทประสบคว�มสำ�เรจเหมอนโตโยต�

ระบบก�รผลตแบบโตโยต� (Toyota Production System: TPS) คอ ระบบก�รผลตของ

TOYOTA ทมงเนนก�รลดตนทนก�รผลต ดวยก�รกำ�จดของเหลอหรอของสวนเกนต�งๆ จ�ก

กระบวนก�รผลต มงเนนผลตแตสนค�ทข�ยไดเท�นน เพร�ะ TOYOTA มองว�สนค�ทผลตแลวข�ย

ไมไดถอเปนตนทนชนดหนง ดวยปรชญ�ก�รผลตเพอไมใหเกดของเหลอหรอของสวนเกนนเองทำ�ให

TOYOTA ส�ม�รถผลตรถยนตไดโดยมตนทนในก�รผลตทตำ�กว�ผผลตรถยนตร�ยอน

หลกก�รสำ�คญในก�รลดตนทนก�รผลตของ TOYOTA คอ Just In Time (JIT) และ

JIDOKA แสดงดงรปท 1

รปท 1 ระบบการผลตแบบ TOYOTA (Toyota Production System: TPS)

Just In Time (JIT) Just-In-Time ในคว�มหม�ยทตรงตว หม�ยถง ทนเวล�พอด ทำ�ง�นใหพอดเวล� ว�งแผน

ใหด เตรยมก�รใหพอด


สำ�หรบระบบก�รผลตแบบ Just In Time หรอระบบก�รผลตแบบทนเวล�พอดของ TOYOTA

จะหม�ยถง ก�รผลตหรอสงมอบ สงทตองก�ร ในเวล�ทตองก�ร ดวยจำ�นวนทตองก�ร โดยใช

คว�มตองก�รของลกค�เปนเครองกำ�หนดปรม�ณก�รผลตและก�รใชวตถดบ และใช Pull System

ในก�รควบคมวสดคงคลงและก�รผลต ทำ�ใหไมเกดของเหลอหรอของสวนเกนทงในสวนของวตถดบ

ง�นระหว�งทำ� และสนค�สำ�เรจรป

ระบบก�รผลตแบบ Just In Time จะเรมตนจ�กขนตอนของปรบใหส�ยก�รผลตมคว�ม

ร�บเรยบสมำ�เสมอในทกขนตอน หรอทเรยกว�ก�รทำ�ง�นแบบ Heijunka หรอในภ�ษ�องกฤษเรยกว�

Leveled Production ในขนตอนน ระยะเวล�ก�รผลตในแตละกระบวนก�รจะถกควบคมดวยระบบ

Takt Time เพร�ะปจจบนนกระบวนก�รผลตรถยนตในแตละส�ย (Line) ก�รผลตไดเปลยนแปลง

จ�กเดมม�ก โดยส�ยก�รผลตแตละส�ยอ�จประกอบดวยก�รผลตรถยนตหล�ยรนในเวล�เดยวกน

ซงปจจบน TOYOTA Thailand ส�ม�รถผลตรถยนตม�กสดถง 5 รนในส�ยก�รผลตส�ยหนง

ดงนนจะเหนไดว�คว�มตอเนองของก�รผลต (Continuous Flow Processing) ในแตละขนตอน

มสวนสำ�คญอย�งยงก�รทำ�ใหระบบ Just In Time ประสบคว�มสำ�เรจ

ระบบคมบง (Kanban System) เปนอกระบบหนงทถอไดว�เปนสวนหนงของระบบ JIT

ทไดรบก�รพฒน�ขน เพอชวยใหก�รทำ�ง�นมก�รประส�นง�นทดและมประสทธภ�พ ระบบคมบงของ

โตโยต�อ�จเรยกไดว� “ระบบบตรสองใบ” หรอ “Two-Card System” จะใชแผนกระด�ษ เพอเปน

สญญ�ณแสดงคว�มตองก�รใหมก�ร “สง” ชนสวนเพมเตม (Conveyance Kanban: C-Card)

และใชแผนกระด�ษเดยวกนหรอทมลกษณะเหมอนกนเพอเปนสญญ�ณแสดงคว�มตองก�รให “ผลต”

ชนสวนเพมขน (Production Kanban: P-Card ) ซงบตรนจะตดไปกบภ�ชนะ (Container) ทใส

วตถดบ ซงหลกก�รดำ�เนนง�นของระบบ Kanban ตองประกอบดวยหลกก�รทสำ�คญดงตอไปน

• ในแตละภ�ชนะจะตองมบตรอยดวยเสมอ

• หนวยง�นประกอบจะเปนผเบกจ�ยชนสวนจ�กหนวยผลตโดยระบบดง

• ถ�ไมมใบเบกทมคำ�สงอนมต จะไมมก�รเคลอนภ�ชนะออกจ�กทเกบ

• ภ�ชนะจะตองบรรจชนสวนในปรม�ณทถกตองและมคณภ�พทดเท�นน

• ชนสวนทดเท�นนทจะถกจดสงและใชง�นในส�ยก�รผลต

• ผลผลตรวมจะไมม�กเกนไปกว�คำ�สงผลตทไดบนทกลงใน P-Card และวตถดบทเบกใช

จะตองไมม�กกว�จำ�นวนชนสวนทบนทกลงใน C-Card

รปท 2 แสดงถงตวอย�งของก�รปฏบตง�นดวยระบบ Kanban ทแสดงถงส�ยก�รประกอบ

หนง มชนสวน A และ B เปนชนสวนหลกสำ�หรบก�รผลต ชนสวน A และชนสวน B เมอถกผลต

ขนแลวจะเกบไวทคลงข�งหนวยผลต และคมบงสงผลตจะถกตดไวกบชนสวนทผลตขนน พนกง�น

จะขนของจ�กส�ยประกอบซงกำ�ลงประกอบผลตภณฑ A จะไปยงคลงของหนวยผลตเพอเบกถอนชน

สวน A เท�ทจำ�เปนโดยนำ�คมบงเบกถอนไปดวย และทคลงของชนสวน A เข�จะหยบกลองบรรจ


ชนสวน A ต�มจำ�นวนของคมบงเบกถอน และจะปลดคมบงสงผลตทตดอยกบชนสวน A ออกจ�ก

กลองเหล�นไวทคลง จ�กนนเข�กจะนำ�กลองชนสวน A ไปยงส�ยประกอบพรอมกบคมบงเบกถอน

ในเวล�เดยวกนคมบงสงผลตทโดนปลดไวทคลงชนสวน A ของหนวยผลตจะแสดงถงจำ�นวนหนวย

ของชนสวนทโดนเบกถอนไป บตรคมบงเหล�นจะเปนเสมอนคำ�สงผลตใหแกหนวยผลตในกระบวนก�ร

ตอไป ซงชนสวน A กจะถกผลตขนต�มจำ�นวนบตรคมบงสงผลต ต�มปกตในหนวยผลตดงกล�ว

ชนสวน A และชนสวน B จะถกเบกถอนไปทงค แตชนสวนเหล�นจะถกผลตขนต�มลำ�ดบก�รโดน

ปลดออกของคมบงสงผลต หรออกนยหนงคอต�มลำ�ดบก�รเบกถอนของชนสวนโดยส�ยประกอบ

นนเอง

รปท 2 ตวอยางการปฏบตงานดวยระบบ Kanban

วตถประสงคหลกของระบบก�รผลตแบบ Just In Time มดงตอไปน

• ใหมวสดคงคลง (Stock) ประเภทต�งๆ อยในระดบทนอยทสดหรอไมมอยเลย เพอใหไม

เกดตนทนก�รจดเกบ ตนทนค�เสยโอก�ส

• ใหลดเวล�นำ�หรอเวล�รอคอยในกระบวนก�รต�งๆ ใหเหลอนอยทสดหรอไมตองรอคอย

เลย เพอไมใหเกดเวล�ว�งเปล�ของพนกง�นและอปกรณและใหเกดประสทธภ�พเตมท

• ใหขจดของเสยทเกดขนจ�กกระบวนก�รผลต

• ใหขจดคว�มสญเปล� 7 ประก�รในกระบวนก�รผลต ไดแก ไมผลตม�กเกนไป ไมเกด

ก�รรอคอยระหว�งก�รผลต ไมเกดก�รเคลอนย�ยวสดในระยะท�งทม�กเกนไป ไมเกด

ก�รปฏบตง�นทไมจำ�เปน ไมมวตถดบหรอผลตภณฑสำ�เรจรปม�กเกนไป ไมมก�ร

เคลอนไหวทไมจำ�เปนของผปฏบตง�น และไมมก�รผลตผลตภณฑทไมมคณภ�พ


ซงประโยชนของก�รใชระบบก�รผลตแบบทนเวล�พอดหรอ Just In Time นนมม�กม�ย

หล�ยประก�รดวยกน นอกเหนอจ�กจะส�ม�รถลดตนทนก�รจดเกบและตนทนค�เสยโอก�สแลว

ยงเปนก�รยกระดบคณภ�พสนค�ใหสงขน ลดของเสยจ�กก�รผลตใหลดนอยลง ระบบก�รผลตมคว�ม

คลองตวม�กขน ระยะเวล�ในก�รผลตรวมนอยลง ระบบก�รพย�กรณในก�รผลตแมนยำ�ม�กขน

ส�ม�รถตอบสนองคว�มตองก�รของลกค�ไดเรวขน คนง�นมสวนรวมในก�รทำ�ง�นและมคว�มรบ

ผดชอบในง�นม�กขน และคนง�นทำ�ง�นอย�งมประสทธภ�พม�กขน

JIDOKA JIDOKA หรอในคว�มหม�ยของคำ�ภ�ษ�องกฤษว� “Autonomation” หม�ยคว�มว�

ก�รควบคมตวเองโดยอตโนมต ในคว�มหม�ยของ TOYOTA คอ ก�รใชเครองมอหรอเครองจกร

ในก�รปองกนคว�มผดพล�ดในก�รทำ�ง�นทอ�จจะทำ�ใหสนค�เสยเกดขน หรอในทกกระบวนก�ร

ห�กเกดก�รผดพล�ดขน จะมระบบอตโนมตเพอหยดยงก�รสงสนค�ทมคว�มเสยห�ยหรอคณภ�พ

ไมไดม�ตรฐ�นไปยงกระบวนก�รตอไป ซงอ�จจะสงผลใหเกดก�รผลตสนค�สำ�เรจรปทไมไดคณภ�พ

หรอไมไดม�ตรฐ�นสงไปถงมอลกค�ได หรออ�จกล�วอย�งสนๆ ไดว� ระบบ JIDOKA คอกระบวนก�ร

ควบคมตวเองโดยอตโนมตเพอปองกนขอผดพล�ดทอ�จเกดขนในส�ยก�รผลตหรอในเครองจกร

ในท�งปฏบตของ TOYOTA ระบบ JIDOKA จะเรมจ�กก�รตดตงสญญ�ณไฟฟ� (Andon)

ทจะบอกชอรถ รน และขอมลต�งๆ ทจะทำ�ใหพนกง�นทร�บว�จะตองประกอบชนสวนใดบ�ง อะไหล

ใดบ�ง ห�กพบขอผดพล�ดทไมจำ�เปนตองมก�รหยดส�ยก�รผลต เชน พนกง�นใสหรอประกอบ

ชนสวนผดพล�ดจ�กทกำ�หนดไว สญญ�ณเตอนจะดงขนทนท แตห�กมเหตก�รณฉกเฉนขน บรษท

ไดมระบบทเรยกว� ก�รกำ�หนดจดหยด (Fixed Position Stop System) ไว โดยพนกง�นส�ม�รถ

ดงสญญ�ณนเพอเปนก�รเรยกใหหวหน�ง�นไดส�ม�รถเข�ม�ตรวจสอบและแกไขไดทนทวงท

นอกจ�กนน ณ ขนตอนสดท�ยของระบบนนยงมระบบทเรยกว� POKAYOKE หรอเครองมอทปองกน

สถ�นก�รณอนผดปกตอนอ�จเปนเหตใหเกดปญห�ได กอนทจะสงตอไปยงระบบอนๆ

ขอดของระบบ JIDOKA ไมเพยงแตจะชวยใหไมมสนค�เสยห�ยหรอไมไดม�ตรฐ�นเกดขน

เท�นน แตจะชวยใหก�รไหลของวสดในระบบ JIT ทำ�ไดอย�งมประสทธภ�พดวย ซงจะชวยลดเวล�

ก�รทำ�ง�น และปองกนก�รเกดของเสย (Waste) ในระบบ เชน ก�รเสยเวล�ตรวจสอบสนค� ก�ร

รอคอย ก�รขนสง และสนค�เสยห�ยหรอคณภ�พไมไดม�ตรฐ�น ซงหลกก�ร 3 ประก�รทสำ�คญ

ของ JIDOKA คอ ก�รแยกก�รทำ�ง�นของพนกง�นกบก�รทำ�ง�นของเครองจกรออกจ�กกน ก�ร

พฒน�อปกรณหรอเครองมอเพอปองกนก�รทำ�ใหสนค�เสยห�ยหรอไมไดคณภ�พ และก�รประยกต

ใช JIDOKA กบกระบวนก�รประกอบชนสวนต�ง ๆ

นอกจ�กน TOYOTA ยงไดระบดวยว� ส�เหตสำ�คญททำ�ใหคณภ�พในก�รผลตลดลงนน ม

3 ส�เหตดวยกน คอ


• MUDA คอ ก�รเคลอนไหวของพนกง�นประกอบทไมเกดคณค�

• MURI คอ ก�รรบภ�ระเกนคว�มส�ม�รถของบคคลและอปกรณ

• MURA คอ แผนก�รผลตหรอปรม�ณก�รผลตทไมสมำ�เสมอ

นอกเหนอจ�กระบบก�รผลตแบบ Just In Time และ JIDOKA อนโดงดงแลว TOYOTA

ยงมชอเสยงในเรองของระบบก�รประกนคณภ�พ (Quality Assurance: QA) อยในระดบโลก

ซงในระบบ QA ของ TOYOTA จะเรมตงแตเรมผลตสนค�ถงมอลกค� และยงรวมถงกระบวนก�ร

แกปญห�ใหแกลกค�เมอลกค�พบปญห�จ�กตวสนค�ของ TOYOTA โดยนโยบ�ยด�นคณภ�พของ

TOYOTA คอ ก�รสร�งคว�มพงพอใจสงสดใหแกลกค� โดยก�รสร�งระบบก�รประกนคณภ�พใน

กระบวนก�รผลต (Built in Quality) ซง TOYOTA ไดกำ�หนดใหพนกง�นทกคนไดรบก�รฝกอบรม

ใหเปนทงผปฏบตง�นและผตรวจสอบง�น เพอสร�งและปลกฝงใหทกคนไดมสวนรวมในกระบวนก�ร

ผลตทงหมดทกกระบวนก�ร

นอกเหนอจ�กระบบก�รผลตทเปนเลศของ TOYOTA แลว หวใจสำ�คญของ TOYOTA ท

ทำ�ให TOYOTA ประสบคว�มสำ�เรจอย�งยงใหญในระดบโลกและไมมคแขงร�ยใดส�ม�รถแขงขนได

ในปจจบนนน คอ วฒนธรรมองคกรทถกหลอหลอมใหเปนปรชญ�ในก�รทำ�ง�นรวมกน และเปน

พฤตกรรมก�รปฏบตรวมกนขององคกร หรอทเร�เรยกกนว�หลกก�ร TOYOTA WAY ทประกอบ

ดวยหลกสำ�คญ 5 ประก�ร ไดแก คว�มท�ท�ย (Challenge) ไคเซน (Kaizen) เกนจ เกนบตซ

(Genchi Genbutsu) ก�รยอมรบนบถอ (Respect) และก�รทำ�ง�นเปนทม (Teamwork)

คว�มท�ท�ย (Challenge) ในมมมองของ TOYOTA คอ ก�รสร�งวสยทศนในระยะย�ว

และจะปฏบตดวยคว�มกล�ห�ญใหบรรลคว�มท�ท�ยเพอใหฝนเปนจรง ตวอย�งคว�มท�ท�ยของ

TOYOTA คอ ก�รพย�ย�มผลตรถยนตทมเทคโนโลยใหมๆ เพอใหมคณภ�พม�กกว�รถยนตยหอ

Benz ซงไดรบก�รยอมรบว�เปนรถยนตอนดบหนงของโลก และ TOYOTA กส�ม�รถทำ�ไดโดยก�ร

ผลตรถ Lexus ทมปญห�ในตวรถ 1 คนเพยง 4 จด เปรยบเทยบแลวจะมคณภ�พดกว�รถ Benz

เพร�ะโดยปกตรถ Benz 1 คนจะมปญห�ถง 6 จด จงถอว�รถ Lexus เปนรถทคณภ�พดทสด

ประกอบอย�งดทสด และเปนรถทช�วสหรฐอเมรก�พงพอใจสงสด

ไคเซน (Kaizen) ม�จ�กร�กศพทภ�ษ�ญปน 2 คำ� คอ KAI หม�ยถง Continuous และ

ZEN หม�ยถง Improvement ดงนน KAIZEN เท�กบ Continuous Improvement ซงหม�ยถง

ก�รปรบปรงก�รดำ�เนนธรกจอย�งตอเนองและผลกดนใหเกดนวตกรรมใหมและมววฒน�ก�รอยตลอด

เวล� ภ�ยใตกระบวนก�ร “Plan-Do-Check-Act” หรอ “ก�รดปญห� ว�งแผนห�วธแกปญห�

ทดลอง แลวตรวจสอบว�แกปญห�ไดหรอไม ถ�เปนวธทดกนำ�ไปใช” ซงก�รท Kaizen จะประสบ

คว�มสำ�เรจไดตองมหลกพนฐ�น คอ ก�รมจตสำ�นกอยตลอดเวล�ว�จะทำ�ใหดขน จะตองกอใหเกด

ก�รลดตนทน ลดก�รสญเสยต�งๆ มระบบ Just in Time ทำ�ใหพอด และตองสร�งคว�มพงพอใจ

ใหแกลกค�ทงทเปนลกค�ประเภท End-User และลกค�ในกระบวนก�ร Kaizen ไมใชก�รเปลยน


ใหมทงหมด แตเปนก�รปรบปรง เพร�ะ Kaizen ไมจำ�เปนตองเปลยนทกอย�งใหมหมด เพยงแค

ปรบปรงบ�งจดเท�นน เพอใหเจ�หน�ททำ�ง�นง�ยขนและผรบบรก�รสะดวกขน ก�รทำ� Kaizen

ของ TOYOTA จะมก�รทำ�ทกวน คอปรบปรงไปเรอยๆ ร�ยละเอยดชนสวนจะเปลยนอยตลอดเวล�

ภ�ยหลงจ�กมก�รทดลอง ทดสอบแลว พบว�อะไรททำ�ใหดขนกจะปรบปรง ตวอย�งเชน ก�รปรบปรง

ก�รขนนอตลอรถยนต โดยก�รทำ�ใหมสตดตรงเครองมอขนนอต ห�กพนกง�นขนนอตแนนพอ

จะทำ�ใหสนนตดทหวนอต เปนก�รยนยนว�ขนนอตใหลอแนนแลว เปนตน ก�รเรมตนทำ� Kaizen ท

TOYOTA จะเรมดวยก�รทำ� Idea Contest เพอใหพนกง�นนำ�เสนอคว�มคดใหมๆ ในก�รปรบปรง

ก�รทำ�ง�น มก�รเสนอคว�มคดกนม�กกว� 1 พนคว�มคดตอเดอน และมร�งวลใหคว�มคดดเดน

แลวจะมก�รเผยแพรคว�มคดนนไปใชในสวนต�งๆ ขององคกร ซงกญแจแหงคว�มสำ�เรจของ Kaizen

จะประกอบไปดวย

• หลก 5 ส ไดแก สะส�ง สะดวก สะอ�ด สขลกษณะ และสร�งนสย

• หลก 5 why โดยก�รถ�มคำ�ถ�ม 5 ครง จนกว�จะเข�ใจและส�ม�รถตอบคำ�ถ�มไดตรง

ต�มวตถประสงคทแทจรง

• หลก Visualization คอ ก�รแสดงคว�มโปรงใสในก�รทำ�ง�น เพอใหทกคนไดทร�บถง

คว�มก�วหน�ของง�นในแตละวน เพอชวยเตอนสตและควบคมก�รทำ�ง�นใหเสรจภ�ยใน

กำ�หนด

เกนจ เกนบตซ (Genchi Genbutsu) คอ ก�รดำ�เนนก�รสอบกลบไปยงตนกำ�เนดเพอก�ร

คนห�คว�มจรง จะส�ม�รถทำ�ใหตดสนใจไดอย�งถกตอง สร�งคว�มเปนเอกฉนท และบรรลเป�หม�ย

ไดอย�งรวดเรวแมนยำ� ซง TOYOTA ไดใชหลกก�ร Genchi Genbutsu เพอก�รสอบห�ตนตอของ

ปญห�ทแทจรง โดยก�รรวมกนคนห�และห�แนวท�งก�รแกไขปญห�ของ Dealer ต�งๆ ในแตละ

พนท เพอใหทร�บถงปญห�ทแทจรงและไดรบแนวท�งก�รแกไขปญห�ทถกตองเหม�ะสมกบสภ�พ

แวดลอมในแตพนทนนๆ

ก�รยอมรบนบถอ (Respect) ในมมมองของ TOYOTA คอก�รยอมรบว�ทกคนเท�เทยม

กน โดยมก�รรณรงคใหมก�รไวว�งใจ ยอมรบและนบถอผอน เปดโอก�สใหทกคนส�ม�รถเสนอคว�ม

คดได เพอกระตนก�รมสวนรวมและรบผดชอบตอองคกร และสร�งคว�มไวว�งใจระหว�งกนและกน

ก�รทำ�ง�นเปนทม (Teamwork) ใน TOYOTA มคว�มสำ�คญม�ก เพร�ะห�กเกดคว�ม

ผดพล�ดขน ใน TOYOTA จะไมมก�รถ�มว�ใครเปนคนทำ�ใหเกดคว�มผดพล�ด แตจะถ�มว�เกด

อะไรขน นนแสดงใหเหนว� ใน TOYOTA มงเนนใหมก�รพฒน�บคล�กรใหส�ม�รถทำ�ง�นรวมกน

ได และมงเนนถงคว�มสำ�เรจของทมเปนหลก นอกจ�กนน TOYOTA ยงสนบสนนใหเพมขดคว�ม

ส�ม�รถของบคล�กรเปนร�ยบคคล ใหมโอก�สเตบโตในส�ยอ�ชพของตนอกดวย เชน ก�รใหทนก�ร

ศกษ�แกพนกง�นในก�รศกษ�ตอ เปนตน



1. Suthikarnnarunai, N. (2008), Automotive Supply Chain and Logistics

Management, Proceeding of International Multi-conference of Engineering

and Computer Scientists 2008, March 18 – 21, 2008, Hong Kong.

2. J.K. Liker, The Toyota way 14 management principles from the world’s

greatest manufacturer (Madison, WI, McGraw-Hill, 2004).

3. T. Ohno, Toyota production system beyond large-scale production (Tokyo,

Japan, Diamond Inc., 1978).

4. Retrieved July, 2008 from

www.bus.tu.ac.th/usr/sboonitt/im203/JIT%20Production%20Systems.doc



ศวณส อรร°าเมศร

บทคดยอ บทคว�มนนำ�เสนอถงวธก�รจดก�ร Capacity หรอ Demand/Supply สมยใหม ทองคกร

ต�งๆ ในปจจบนนำ�ไปใชเพอรองรบก�รเปลยนแปลงของก�รแขงขนทรนแรงเพมม�กขนเรอยๆ วธ

ก�รจดก�รทนยมใชในปจจบนทกล�วถงไวในบทคว�มน ไดแก ก�รใชขอมลแบบ Real Time เพอ

ชวยวเคร�ะหคว�มตองก�รของลกค� และวธก�รใชระบบก�รสงซอลวงหน� โดยก�รใชกลไกร�ค�

เปนตวสร�งแรงจงใจ นอกจ�กวธก�รทงสองแลว ผเขยนยงไดยกตวอย�งก�รจดก�ร Capacity หรอ

Demand/Supply ทผเขยนไดประสบกบตนเองโดยตรงไวในบทคว�มนดวย ซงตวอย�งดงกล�วเปน

ตวอย�งง�ยๆ ทผทสนใจจะส�ม�รถเข�ใจไดง�ยและส�ม�รถนำ�ไปประยกตใชในองคกรของตนได

ระบบเศรษฐกจสมยใหมแตกต�งจ�กระบบเศรษฐกจในอดตก�ลอย�งม�ก ก�รแขงขนในด�น

ก�รผลตและก�รข�ยใหกบผบรโภคเปนไปดวยคว�มรนแรง มก�รเปดเสรก�รค�ข�ยและก�รผลตใน

สนค�หล�ยประเภท ผบรโภคในปจจบนกมคว�มตองก�รทไมสนสด มผผลตหน�ใหมเข�ม�ในตล�ด

ทกวน และในขณะเดยวกนกมผผลตทต�ยห�ยไปจ�กตล�ดทกวนเหมอนกน ก�รค�ดเด�ปรม�ณคว�ม

ตองก�รของลกค�เปนไปดวยคว�มย�กลำ�บ�กม�กขน รวมไปถงคว�มย�กลำ�บ�กในก�รกำ�หนดว�ควร

จะผลตอะไรใหเสรจเวล�ไหน และควรจะนำ�เสนอหรอตอบสนองลกค�กลมไหน ถงแมจะมวธก�ร

พย�กรณแบบต�งๆ ม�กม�ยและมก�รใชวธก�รท�งสถตเข�ม�ชวย แตกมหล�ยครงทค�พย�กรณ

คว�มตองก�รทไดรบแตกต�งจ�กคว�มจรงทเกดขนม�ก ทำ�ใหอตส�หกรรมหล�ยอตส�หกรรมใชวธ

ปรบโครงสร�งท�งธรกจของตวเองเพอรองรบก�รเปลยนแปลงน

ก�รใชขอมลแบบ Real Time ม�ชวยในก�รวเคร�ะหห�คว�มตองก�รของลกค�จะใหผลลพธ

คอไดค�ก�รพย�กรณทมคว�มแมนยำ�ขน และจะส�ม�รถว�งแผนก�รผลตทสอดคลองกบคว�ม

ตองก�รของลกค�ม�กขน ตวอย�งเชน บรษท Wal-Mart ทมก�รนำ�ระบบ Point of Sale ม�ใช

โดยก�รตด Barcode กบสนค�ทกประเภท และตดตงเครอง Scanner สำ�หรบอ�น Barcode ไว

ทท�งออกคดเงนลกค� เมอลกค�ทำ�ก�รซอสนค� ขอมลเหล�นจะถกสงตรงไปใหกบ Vendors ทสง

สนค�ใหกบ Wal-Mart จดประสงคกเพอทว� Vendor จะไดนำ�ขอมล Real Time นไปพย�กรณ

คว�มตองก�รลกค�ไดอย�งแมนยำ�และนำ�ไปว�งแผนก�รผลตไดต�มคว�มตองก�รทแทจรงของลกค�

ไดม�กขน ในสมยกอนนนก�รสงถ�ยขอมลเปนไปอย�งล�ช� ไมมก�รนำ�ขอมล Real Time จ�กก�ร


ซอจรงๆ ของลกค�ม�ใช เมอไหรกต�มทสนค�ใกลหมด ท�ง Retailer จะคอยทำ�ก�รสงซอสนค�ไป

ท Wholesaler จ�กนนท�ง Wholesaler กจะทำ�ก�รสงสนค�ไปทผผลตอกครงหนง ซงก�รสงซอท

สงตอกนม�เปนทอดๆ นกเกดจ�กก�รประม�ณยอดข�ยของ Retailer ซงโดยสวนใหญจะเกดก�ร

คล�ดเคลอนในระดบหนง หลงจ�กนนท�ง Wholesaler กจะพย�กรณปรม�ณคว�มตองก�รของ

Retailer และนำ�ค�พย�กรณทไดนไปสงซอของจ�กท�งผผลต สดท�ยท�งผผลตกจะทำ�ก�รพย�กรณ

ปรม�ณคว�มตองก�รของ Wholesaler จ�กร�ยก�รสงซอเพอนำ�ไปใชในก�รว�งแผนก�รผลตใน

โรงง�นของตน จะเหนไดว�ก�รสงผ�นขอมลแบบเดมนอกจ�กก�รสงผ�นขอมลจะเปนไปดวยคว�ม

ล�ช�แลว ยงมผลเสยและคว�มคล�ดเคลอนทเกดจ�กคว�มผดพล�ดจ�กก�รพย�กรณทไมแมนยำ�

ของทงส�มสวนดวย นนกคอ จ�ก Retailer จ�ก Wholesaler และจ�กผผลต ซงเร�เรยกปร�กฏก�รณ

นว� Bull Whip Effect ผลเสยจ�กปร�กฏก�รณนคอก�รมสนค�คงคลงในระบบทงหมดทม�กเกน

คว�มจำ�เปน หรอในบ�งครงกอ�จเกดก�รข�ดแคลนสนค�คงคลงได

ระบบก�รสงซอลวงหน�โดยก�รใชกลไกร�ค�เปนตวสร�งแรงจงใจ เปนวธก�รหนงทถกนำ�

เข�ม�ชวยในก�รบรห�ร Capacity ของผผลตหรอบรษทต�งๆ ในปจจบน ซงก�รบรห�รก�รสงซอ

ลกษณะนเปนทนยมกนม�กในอตส�หกรรมก�รบรก�ร ตวอย�งเชน ส�ยก�รบน เนองจ�กว�สนค�

บรก�รลกษณะน ไมส�ม�รถทจะผลตเพอเกบไวกอน และนำ�ม�ใชบรก�รในภ�ยภ�คหน�ไดเหมอน

สนค�อตส�หกรรมอนได หรอห�กจะอธบ�ยใหเหนไดอย�งชดเจน เชน จำ�นวนทนงว�งในเทยวบน

ต�งๆ เมอเครองบนไดเรมทำ�ก�รบนแลว ทนงว�งบนเครองไมส�ม�รถทจะเกบเอ�ไวและนำ�ไปข�ยตอ

ทหลงได ทนงทว�งบนเทยวบนแตละเทยวถอเปน Capacity และร�ยไดทเสยไปทนทของส�ยก�รบน

ดงนน มหล�ยส�ยก�รบนทใชวธก�รบรห�รคว�มตองก�รของลกค� โดยก�รเปดใหมก�รสงจองซอ

ตวลวงหน�โดยใชกลไกร�ค�ในก�รสร�งแรงจงใจ ยงลกค�ส�ม�รถซอตวไดลวงหน�ย�วน�นเพยงใด

กจะส�ม�รถไดรบร�ค�ทถกลงต�มม�เท�นน ก�รสงซอตวลวงหน�นจะชวยใหส�ยก�รบนส�ม�รถ

บรห�ร Capacity ของเทยวบนไดอย�งมประสทธภ�พม�กขน เทยวบนไหนกต�มทใกลถงวนเดนท�ง

แตยงมพนทว�งอยกส�ม�รถทจะลดร�ค�หรอปรบระดบร�ค�ลงม�เพอเตมเตมทนงว�งนนได

ในขณะทเทยวบนทเหลอพนทว�งไมกทนงและมแนวโนมทคนจะเตม กส�ม�รถคงร�ค�ตวทสงไวได

เพอไดกำ�ไรตอหนวยทม�กขน

ก�รบรห�ร Demand และ Supply อกแบบหนงทผเขยนไดพบเหนจ�กประสบก�รณโดยตรง

กคอ บรษทตวแทนก�รทองเทยว ในสมยกอน ช�วต�งช�ตทจะม�ทองเทยวเมองไทยจะเดนท�ง

ไปต�มจงหวดต�งๆ และทองเทยวดวยตวเอง โดยตองทำ�ก�รศกษ�เสนท�ง สถ�นททองเทยวและ

ว�งแผนก�รทองเทยวไปเรอยๆ แตในสมยนมบรก�รจ�กบรษทตวแทนก�รทองเทยว โดยนกทองเทยว

ทเดนท�งม�ถงกรงเทพ ส�ม�รถทจะซอเปนแพคเกจทวรจ�กบรษทไดโดยตรง โดยอ�จจะเปนทวร

แบบสองอ�ทตย หรอทวรแบบสอ�ทตย จ�กนนบรษททวรจะทำ�หน�ทเปน Facilitator หรอ

Orchestrator โดยทำ�ก�รตดตอจองทวรกบบรษททองเทยงในทองถนต�มจงหวดต�งๆ รวมถงก�ร


จองตวเครองบนและรถไฟลวงหน�ไวให หลงจ�กนกทองเทยวทำ�ก�รซอทวรเสรจ กจะมต�ร�งก�ร

ทองเทยวใหเสรจสรรพ นกทองเทยวไมตองทำ�ก�รซอตวหรอทวรอะไรอก แคเดนท�งต�มต�ร�งท

กำ�หนดไว พอไปถงทจงหวดต�งๆ กจะมบรษททวรนำ�เทยวไปต�มสถ�นทต�มกำ�หนดก�ร เมอเทยว

จงหวดหนงเสรจกจะเดนท�งโดยรถไฟหรอเครองบนไปสถ�นทตอไปเรอยๆ ถอว�เปนบรก�รทสร�ง

ประโยชนใหกบทงผบรโภคและผผลต ผบรโภคมคว�มสะดวกสบ�ยในก�รไมตองเสยเวล�ว�งแผน

ซอตวเดนท�ง ตดตอต�งๆ ในขณะทผผลตซงเปนบรษททวรทองถนและส�ยก�รบนและส�ยรถไฟ

กส�ม�รถทจะว�งแผน Capacity ไวรองรบลกค�ไดอย�งง�ยด�ย เพร�ะส�ม�รถร Demand ได

ลวงหน�

อกตวอย�งหนง คอ ก�รจดก�รท�งด�น Supply ของแรงง�นเชยวช�ญพเศษทใชในก�ร

ผลตและก�รบรก�ร ในยคปจจบนมง�นหล�ยประเภททเนนก�รทำ�ง�นเปนโปรเจค หลงจ�กโปรเจค

หนงจบกจะรอง�นใหมเพอไปทำ�โปรเจคอนตอไป ซงแตละโปรเจคกจะกระจดกระจ�ยอยต�มประเทศ

ต�งๆ เชน ก�รตดตงแทนขดเจ�ะนำ�มน ก�รตดตงเครองจกรประจำ�โรงง�น ก�รตดตง Simulation

ควบคมก�รบนต�มสน�มบนต�งๆ ง�นลกษณะนมกเปนง�นทตองก�รบคล�กรทมคว�มชำ�น�ญพเศษ

แตไมไดมคว�มตองก�รแรงง�นตลอดเวล� ดงนน บรษทเหล�นจะทำ�ก�รจดห�คนม�จ�กหล�ย

ประเทศ เมอมง�นเข�ม�เมอไหรกจะทำ�ก�รเรยกพนกง�นม�รวมตวกนเปนทม Ad Hoc เพอทำ�

โปรเจคนนๆ หลงจ�กง�นจบกจะแยกย�ยกนกลบประเทศใครประเทศมน ก�รจดจ�งง�นลกษณะน

อ�จเปนก�รจ�งแบบพนกง�นประจำ� หรอเปนก�รจ�งแบบเปน Contract แลวแตนโยบ�ยของแตละ

บรษท ขอดของก�รจดจ�งลกษณะนคอทำ�ใหบรษทมคว�มยดหยนม�กขนในเรอง Supply ของแรงง�น

และไดแรงง�นทมคว�มหล�กหล�ยและชำ�น�ญเฉพ�ะท�ง อกทงไมตองเสยค�ดแลรกษ�ในเรองของ

ก�รจดก�ร Office


ผเขยน...ดร. มณสรา บารมชย

โลกแหงการเปลยนแปลง (THE WORLD OF CHANGES) ธรกจในปจจบนกำ�ลงเผชญหน�กบคว�มท�ท�ยใหมทแตกต�งจ�กธรกจในทศวรรษทผ�นม�

ก�รพฒน�เทคโนโลยอย�งรวดเรว ทำ�ใหอ�ยของผลตภณฑสนลงเนองจ�กผบรโภคมคว�มตองก�ร

ผลตภณฑใหมตลอดเวล� ก�รเกดภยธรรมช�ตทำ�ใหเกดก�รข�ดแคลนวตถดบ คว�มตองก�รท

หล�กหล�ยของผบรโภคทำ�ใหเกดก�รเปลยนแปลงอย�งรวดเรวของทงอปสงคและอปท�น ก�รแกไข

กฎหม�ย และก�รปรบเปลยนขอกำ�หนดต�งๆ ทำ�ใหก�รทำ�ธรกจมรปแบบเปลยนไป ซงก�รเปลยนแปลง

ทเกดขนอย�งตอเนองเหล�นกล�ยเปนปญห�ทสำ�คญของผบรห�รในทศวรรษน ก�รบรห�รจดก�ร

โซอปท�นทมงเนนไปทก�รจดห� ก�รผลต ก�รจดสง และก�รบรก�ร ทมประสทธภ�พและประหยด

ตนทนม�กทสดคงไมเพยงพออกตอไป เนองจ�กก�รมงเนนทก�รลดตนทนและเพมประสทธภ�พใน

ก�รทำ�ง�นแตเพยงอย�งเดยว ไมส�ม�รถจะรบประกนไดว�องคกรนนจะส�ม�รถดำ�รงอยไดภ�ยใต

ภ�วะก�รเปลยนแปลงดงกล�ว องคกรในปจจบนจำ�เปนตองพฒน�ตวเองใหส�ม�รถสร�งคว�มแตกต�ง

โดยก�รเพมศกยภ�พในก�รปรบตวเพอตอบสนองตอก�รเปลยนแปลงทเกดขนทงภ�ยในและภ�ยนอก

องคกร

ความคลองตวคอป˜จจย (AGILITY IS THE KEY) องคกรทส�ม�รถจะอยรอดและส�ม�รถแขงขนไดภ�ยใตสภ�วะเปลยนแปลงอย�งตอเนองน

จำ�เปนจะตองใหคว�มสำ�คญกบก�รเพมคว�มคลองตว Kid (2000) ไดใหคำ�นย�มขององคกรแหง

คว�มคลองตว (Enterprise Agility) ว�เปนองคกรทส�ม�รถก�วไปข�งหน�อย�งรวดเรว เนองจ�ก

ส�ม�รถปรบตวเพอรบมอกบก�รเปลยนแปลงทเกดขนแมว�ก�รเปลยนแปลงดงกล�วอ�จเปนก�ร

เปลยนแปลงทเร�ไมส�ม�รถค�ดก�รณไดลวงหน� ต�มนย�มของ Kid (2000) ร�กฐ�นทสำ�คญท

ทำ�ใหองคกรเกดคว�มคลองตว คอ ก�รกำ�หนดโครงสร�ง กระบวนก�ร และรปแบบคว�มสมพนธ

ทส�ม�รถปรบเปลยนไดอย�งรวดเรว โดยปจจยเหล�นจะชวยเออใหองคกรจะส�ม�รถทจะตอบสนอง

ตอคว�มเปลยนแปลงทเกดขนได


อย�งไรกต�ม ก�รสร�งคว�มคลองตวใหเกดขนในองคกรไมใชเรองง�ย เนองจ�กรปแบบ

และระดบของคว�มคลองตวทแตละองคกรตองก�รมคว�มแตกต�งกน ขนอยกบลกษณะของธรกจ

รวมถงสถ�นก�รณคว�มเสยง และภ�วะก�รแขงขนทแตละองคกรเผชญอย ตวอย�งเชน บรษทท

ผลตสนค�ประเภทชนสวนอเลกทรอนกสอ�จตองก�รคว�มคลองตวสงม�ก โดยบรษทตองส�ม�รถ

ออกแบบสนค�หรอผลตภณฑ จดห�แหลงวตถดบ รวมถงปรบเปลยนกระบวนก�รผลตไดอย�งรวดเรว

และเหม�ะสม เนองจ�กสนค�ประเภทนมวงจรชวตคอนข�งสนและรปแบบสนค�จะเปลยนไปอย�ง

รวดเรวต�มเทคโนโลยใหมๆ ทเกดขน ในท�งตรงข�มบรษททผลตสนค�ประเภทเครองอปโภคบรโภค

พนฐ�น อ�จตองก�รระดบคว�มคลองตวทตำ�กว�โดยตองก�รเพยงคว�มรวดเรวในก�รปรบเปลยน

ขน�ดกำ�ลงก�รผลตต�มระดบคว�มตองก�รทเปลยนแปลงไป เนองจ�กรปแบบผลตภณฑรวมถง

เทคโนโลยทเกยวของกบสนค�ดงกล�วมก�รเปลยนแปลงไมรวดเรวม�กเหมอนสนค�ในกลม

อเลกทรอนกส

จ�กก�รทองคกรต�งๆ หนม�ใหคว�มสำ�คญเพมขนในก�รสร�งคว�มคลองตว บรษท SAP

ไดทำ�ก�รศกษ�วจย และสรปลกษณะเฉพ�ะทสำ�คญของคว�มคลองตวได 5 ประก�รดงน

1. ก�รค�ดก�รณและรบรถงก�รเปลยนแปลงทจะเกดขนอย�งรวดเรว (Sense)

2. ก�รปรบเปลยนแผนก�รดำ�เนนง�นไดอย�งรวดเรว และสอดคลองกบวตถประสงคและ

เป�หม�ยทเปลยนแปลงไป (Plan & Re-Plan)

3. ก�รนำ�แผนทปรบเปลยนไปใช เพอรบมอกบคว�มเปลยนแปลงทเกดขนไดอย�งรวดเรว

(Execute)


4. ก�รปรบรปแบบและโครงสร�งก�รดำ�เนนง�นไดอย�งรวดเรวเพอตอบสนองคว�ม

เปลยนแปลงทเกดขน (Respond)

5. ก�รเรยนรจ�กสถ�นก�รณต�งๆ และนำ�ขอมลทเรยนรม�ปรบเปลยนเปนองคคว�มรทชวย

ในก�รตดสนใจ (Learn)

โซอปทานทมความคลองตว (AGILE SUPPLY CHAIN) จ�กก�รทองคกรในปจจบนมคว�มตนตวและใหคว�มสำ�คญกบก�รสร�งคว�มคลองตว ทำ�ให

แนวท�งก�รบรห�รจดก�รโซอปท�นมแนวโนมทเปลยนไปดวย โดยจะเหนไดว�ในอดต ก�รออกแบบ

และพฒน�โซอปท�นจะมงสร�งโซอปท�นแบบลน (Lean Supply Chain) ทเนนทก�รเชอมโยง

ระหว�งสม�ชกในโซอปท�นเพอใหส�ม�รถบรรลวตถประสงคในก�รจดสงสนค�และบรก�รใหกบลกค�

ไดในตนทนทตำ�และใหเกดคว�มสญเสยนอยทสด ขณะทในปจจบนเป�หม�ยในก�รออกแบบและ

พฒน�โครงสร�งโซอปท�นไดเปลยนไป โดยนอกเหนอจ�กก�รใหคว�มสำ�คญในเรองของตนทนแลว

องคกรต�งๆ ยงมงเนนในก�รสร�งคว�มคลองตวใหเกดขนโดยโซอปท�นทมคว�มคลองตว (Agile

Supply Chain) คอโซอปท�นทมคว�มยดหยนสงส�ม�รถปรบเปลยนโครงสร�ง กระบวนก�ร และ

รปแบบคว�มสมพนธกบองคกรทงภ�ยในและภ�ยนอกไดอย�งรวดเรวเพอตอบสนองตอก�รเปลยนแปลง

ทเกดขน ซงในบ�งกรณก�รสร�งคว�มคลองตวใหเกดขนอ�จทำ�ใหเกดคว�มสญเสยขนบ�งสวน เชน

องคกรทมกำ�ลงก�รผลตสำ�รองอ�จมคว�มคลองตวในก�รรบมอกบปรม�ณคว�มตองก�รทเพมขน

ม�กกว�องคกรทวไป แตองคกรจะตองเสยค�ใชจ�ยในกรณทกำ�ลงก�รผลตสำ�รองทกำ�หนดไวไมไดนำ�

ไปใช ทงนแตละองคกรจะตองจดลำ�ดบคว�มสำ�คญและกำ�หนดระดบคว�มคลองตวใหสมดลกบตนทน

ทเกดขนโดยมงเนนทก�รเพมขดคว�มส�ม�รถในก�รแขงขนภ�ยใตธรกจของตน

นอกเหนอจ�กก�รสร�งโซอปท�นทมคว�มคลองตวแลว Professor Kenneth Preiss

และทม ไดใหคว�มเหนเพมเตมไวในหนงสอ Cooperate to Compete : Building Agile Business

Relationships ว�องคกรทตองก�รจะอยรอดและสร�งคว�มแตกต�งใหเกดขนโดยอ�ศยคว�มคลองตว

จำ�เปนตองมก�รกำ�หนดขอบข�ยของกลยทธอยบนองคประกอบหลก 4 ประก�ร ไดแก

1. Enriching Customers - Products vs. Solutions

2. Mastering Change and Uncertainty

3. Cooperating to Enhance Competitiveness

4. Leveraging the Impact of People and Information

ซงตอไปจะอธบ�ยเพมเตมเกยวกบองคประกอบหลกทง 4 ประก�ร


Enriching Customers - Products vs. Solutions

In an agile world, customers pay either a fee for skills, materials and a modest

profit for products, or they pay a percentage of the perceived value for solutions.

Companies adopt a value-based strategy to configure products and services into

solutions which enrich their customers.

ภ�ยใตสภ�วะทธรกจมก�รแขงขนสง เร�คงไมส�ม�รถปฏเสธไดว�ลกค�ในปจจบนมคว�ม

ตองก�รม�กขน และเปลยนแปลงไปอย�งรวดเรวขน โดยนอกเหนอจ�กคว�มตองก�รสนค�และ

บรก�รหลกทลกค�ค�ดหวงว�จะไดรบจ�กองคกรของเร�แลว ลกค�ในปจจบนยงตองก�รไดรบก�ร

ตอบสนองคว�มตองก�รด�นอนๆ เพมเตมแบบเบดเสรจ (Total Solution) เชน ก�รข�ยรถยนต

พรอมบรก�รซอมบำ�รง และก�รดแลหลงก�รข�ยในกรณเกดเหตสดวสย ก�รข�ยเครองคอมพวเตอร

พรอมก�รตดตง บำ�รงรกษ� และฝกอบรม ซงภ�ยใตสภ�วะกดดนจ�กคว�มตองก�รของลกค�ทเพม

ม�กขน องคกรทมคว�มคลองตวสงจะสร�งคว�มแตกต�งใหเกดขนไดเนองจ�กองคกรเหล�นม

โครงสร�งและรปแบบก�รดำ�เนนง�นทเออตอก�รรบรถงคว�มตองก�รของลกค�ทเกดขนและส�ม�รถ

ปรบเปลยนก�รดำ�เนนง�นโดยใชกลยทธก�รสร�งมลค�เพมเพอตอบสนองคว�มตองก�รของลกค�ได

อย�งรวดเรวกว�องคกรทวไป

Mastering Change and Uncertainty-Entrepreneurial Organization

Agile competition is based on the agility to thrive on change and uncertainty.

Companies use an entrepreneurial organizational strategy, which can respond more

quickly than a hierarchical structure to changing condition.

ในโลกของธรกจทมก�รเปลยนแปลงอย�งรวดเรว องคกรทมคว�มคลองตวสงจะส�ม�รถ

ค�ดก�รณ รบร และพรอมทจะรบมอกบก�รเปลยนแปลงทเกดขนไดอย�งรวดเรวดวยตนทนทตำ�กว�

องคกรอน ซงคว�มส�ม�รถในก�รรบมอกบคว�มปลยนแปลงทเกดขนจะทำ�ใหองคกรอยรอด เนองจ�ก

องคกรส�ม�รถแกไขปญห�ทเกดขนไดกอนทปญห�จะสงผลกระทบตอองคกร รวมถงส�ม�รถใช

ประโยชนจ�กโอก�สท�งธรกจทเกดขนใหมไดกอนคแขง ซงองคกรทมคว�มคลองตวสงเหล�น มกจะ

มก�รจดรปแบบองคกรแบบผประกอบก�ร (Entrepreneurial Organizational Structure) เนองจ�ก

เปนรปแบบทมคว�มยดหยนสง มก�รกระจ�ยอำ�น�จก�รตดสนใจและส�ม�รถปรบเปลยนรปแบบไป

ต�มสถ�นก�ณต�งๆ ไดอย�งรวดเรวกว�ก�รจดองคกรแบบลำ�ดบขน (Hierarchical Organizational

Structure) นอกจ�กนก�รจดองคกรแบบผประกอบก�รนยงสนบสนนแนวคดก�รมสวนรวมของสม�ชก

ในองคกรในก�รเสนอคว�มคดใหมๆ เพอตอบสนองคว�มตองก�รของลกค�และสภ�วะก�รท�งธรกจ

ทเปลยนแปลงไป


Cooperating to Enhance Competitiveness

In an agile organization, cooperation enhances competitive capability. Companies

use the virtual company model inside and outside to share responsibility and enhance

cooperation opportunistically across organizational lines.

ภ�ยใตสถ�นก�รณก�รแขงขนท�งธรกจทดเดอดในปจจบน องคกรทมคว�มคลองตวสงจะ

เปนองคกรทจะส�ม�รถดำ�รงอยได เนองจ�กองคกรทมคว�มคลองตวสงจะมก�รกำ�หนดโครงสร�งท

ยดหยนและส�ม�รถปรบเปลยนไดอย�งรวดเรว ซงโครงสร�งในลกษณะนจะเออตอก�รสร�งเครอข�ย

คว�มสมพนธและคว�มรวมมอกบองคกรภ�ยนอก และชวยใหองคกรทมคว�มคลองตวสงส�ม�รถ

ตอบสนองตอก�รเปลยนแปลง และฉวยโอก�สท�งธรกจใหมๆ ทเกดขนไดดกว�องคกรทวไป เนองจ�ก

ก�รสร�งเครอข�ยคว�มสมพนธในลกษณะนทำ�ใหเกดก�รกระจ�ยอำ�น�จหน�ทคว�มรบผดชอบไปยง

องคกรภ�ยนอกต�มคว�มส�ม�รถและคว�มถนด ซงจะทำ�ใหองคกรมคว�มคลองตวสง ส�ม�รถอ�ศย

คว�มร คว�มส�ม�รถ ทรพย�กร และจดเดนขององคกรภ�ยนอกเหล�นม�ตอยอดท�งธรกจ

รวมทงรบมอกบก�รเปลยนแปลงทเกดขนไดรวดเรว ซงในปจจบนก�รสร�งคว�มสมพนธกบองคกร

ภ�ยนอกส�ม�รถเปนไปไดใน 2 แนวท�ง แนวท�งแรก คอ ก�รสร�งคว�มสมพนธกบองคกรภ�ยนอก

ทเปนพนธมตรกนในแบบระยะย�ว (Long Term Partnership) เพอพฒน�คว�มส�ม�รถในก�รรบมอ

กบก�รเปลยนแปลงทจะเกดขนรวมกน และแนวท�งทสองคอ ก�รสร�งคว�มรวมมอกบองคกรภ�ยนอก

แบบชวคร�ว (Temporary Relationship) เพออ�ศยศกยภ�พและจดเดนขององคกรม�ชวยในก�ร

ตอบสนองตอก�รเปลยนแปลงทเกดขน และห�ประโยชนจ�กโอก�สท�งธรกจใหมๆ ทเข�ม� ซงก�ร

รวมมอกนในลกษณะนจะมก�รสล�ยขวทนททภ�รกจททำ�รวมกนเสรจสน

Leveraging the Impact of People and Information

In an agile environment, organizations sell skills, knowledge, and information

over time. Companies make investments to increase the strategic impact of their

people and information on their bottom line.

สำ�หรบองคประกอบสดท�ยทเปนองคประกอบทสำ�คญสำ�หรบองคกรทมคว�มคลองตวสงใน

ก�รทจะสร�งคว�มแตกต�งใหเกดขน คอก�รใชประโยชนจ�กคนและขอมลอย�งเหม�ะสมและม

ประสทธภ�พ เนองจ�กในโลกของก�รแขงขนทไรพรมแดน คนและขอมลถอเปนสนทรพยทมคณค�

ม�กทสด ในก�รขบเคลอนก�รดำ�เนนง�นใหส�ม�รถปรบเปลยนเพอตอบสนองตอก�รเปลยงแปลงท

เกดขน เนองจ�กคว�มร คว�มส�ม�รถ คว�มชำ�น�ญเฉพ�ะด�นของคน รวมถงขอมลทมอย จะ

ส�ม�รถเปลยนแปลงเปนองคคว�มรทจะชวยนำ�ไปสก�รแกไขปญห�ทรวดเรวและมประสทธภ�พ รวม

ทงนำ�ไปสก�รสร�งสรรคแนวคว�มคดใหมไดรวดเรวกว�คแขง ดงนน องคกรทตองก�รสร�งคว�ม

คลองตวจำ�เปนตองใหก�รสนบสนนบคล�กรใหส�ม�รถพฒน�ตนเอง และส�ม�รถสร�งสรรคแนว


คว�มคดใหมๆ อย�งตอเนอง นอกจ�กนก�รบรห�รจดก�รขอมลอย�งมประสทธภ�พมสวนใหเกดก�ร

ปรบเปลยนขอมลดงกล�วใหเปนองคคว�มรทส�ม�รถถ�ยทอดและนำ�ไปใชโดยผทจะทำ�ก�รตดสนใจ

ไดทนท

การออกแบบโครงสรางโชอปทานทมความคลองตว (Design Principles for Creating Agility in Supply Chain) จ�กทกล�วม�แลวข�งตนว� ก�รกำ�หนดกฎเกณฑและแนวท�งทแนนอนในก�รสร�งโซอปท�น

ทมคว�มคลองตวทำ�ไดคอนข�งย�ก ทงนขนกบสถ�นก�รณและก�รเปลยนแปลงทแตละองคกร

เผชญหน�อย ตวอย�งเชน ในกรณทองคกรตองเผชญหน�กบก�รเปลยนแปลงทเกดจ�กคว�มตองก�ร

สนค�ทเพมขนอย�งรวดเรว บ�งองคกรอ�จสร�งคว�มคลองตวใหเกดขนในโซอปท�นเพอตอบสนอง

ตอก�รเปลยนแปลงโดยก�รจดใหมสนค�คงคลง และกำ�ลงก�รผลตสำ�รอง ในขณะทบ�งองคกรอ�จใช

วธก�รสร�งเครอข�ยผรบจ�งผลต เพอใหส�ม�รถจดจ�งองคกรภ�ยนอกม�ทำ�ก�รผลตชนสวนและ

สนค�ต�งๆ ทตองก�รไดอย�งรวดเรว ซงจะเหนไดว�ทงสองแนวท�งส�ม�รถตอบสนองคว�มตองก�ร

ทเปลยนแปลงไปไดเหมอนกน

อย�งไรกต�ม เพอกำ�หนดกรอบในก�รออกแบบโซอปท�นใหมคว�มคลองตว Rick Dove

ไดระบในหนงสอ Response Ability : The Language, Structure, and Culture of the Agile

Enterprise โดยอ�งองจ�กผลก�รศกษ�ของ Agile Forum, Lehigh University ว�ก�รสร�ง

โซอปท�นทมคว�มคลองตวส�ม�รถอ�ศยหลกก�รของก�รออกแบบกระบวนก�รผลตทเนนคว�ม

ยดหยนและคว�มง�ยในก�รปรบเปลยนโครงสร�ง โดยหลกก�รก�รออกแบบนส�ม�รถแบงเปน 10

ประก�ร ดงตอไปน

1. Framework and standards

ก�รกำ�หนดกระบวนก�รและกรอบม�ตรฐ�นในก�รดำ�เนนง�นไวเพอใหก�รดำ�เนนง�นส�ม�รถ

ทำ�ไดรวดเรวขนเนองจ�กมรปแบบทกำ�หนดไวเปนม�ตรฐ�น ส�ม�รถถ�ยทอดจ�กคนกลมหนงไปยง

กลมหนงได

2. Facilitated module reuse

ก�รออกแบบโซอปท�น โดยก�รจดแบงก�รดำ�เนนง�นออกเปนสวนๆ โดยแตละสวนส�ม�รถ

นำ�ม�ปรบเปลยนและนำ�ไปใชได เชน ก�รกำ�หนดรปแบบก�รทำ�สญญ�กบผจดสงวตถดบภ�ยใต

สถ�นก�รณต�งๆ ซงรปแบบดงกล�วส�ม�รถนำ�ม�ปรบใชไดกบผสงวตถดบร�ยใหม ภ�ยใตสถ�นก�รณ

เดยวกน โดยไมตองเสยเวล�ในก�รร�งสญญ�ขนใหม


3. Encapsulated modularity

ก�รออกแบบโซอปท�น โดยจดแบงก�รดำ�เนนง�นออกเปนสวนๆ โดยแตละสวนส�ม�รถ

ดำ�เนนก�รไปไดอย�งเปนอสระตอกน

4. Facilitated plug-in compatibility

ก�รใชกระบวนก�รดำ�เนนง�น รวมถงเทคโนโลยก�รสอส�รทเปนม�ตรฐ�นเพอใหก�รเชอม

ตอกบองคกรอน ทำ�ไดอย�งง�ยและรวดเรวขน

5. Facilitated deferred commitment

ก�รผลกดนใหกระบวนก�รตดสนใจเกดขนในระยะเวล�ทใกลเคยงกบก�รนำ�ไปปฏบต

เนองจ�กจะทำ�ใหก�รตดสนใจมคว�มแนนอนม�กขน

6. Peer-to-peer interfacing

ก�รสนบสนนใหมก�รตดตอสอส�รท�งตรงและลดลำ�ดบชนในก�รตดสนใจเพอใหส�ม�รถ

ดำ�เนนง�นต�งๆ ไดรวดเรวขน

7. Redundancy and diversity

ก�รออกแบบโซอปท�นทมองคประกอบสำ�รองเพอปองกนในกรณทมก�รลมเหลวของสวนใด

สวนหนงของโซอปท�น เชน ก�รสงซอจ�กผจดสงวตถดบม�กกว� 1 ร�ย ก�รมกำ�ลงก�รผลตสำ�รอง

เปนตน

8. Distributed control and information

มก�รกระจ�ยอำ�น�จก�รใหกบสวนต�งๆ ทเกยวของ และมก�รสงผ�นขอมลใหกบผมอำ�น�จ

ในก�รตดสนใจ เพอใหก�รตดสนใจรวดเรวในก�รผลต

9. Self-organization

มก�รนำ�ระบบคอมพวเตอรม�ชวยในก�รตดสนใจ รวมถงมก�รใชระบบอตโนมตม�สนบสนน

ก�รทำ�ง�นเพอใหเกดคว�มรวดเรว

10. Facilitated scalability

มก�รกำ�หนดโครงสร�งของโซอปท�นทส�ม�รถปรบเปลยนกำ�ลงก�รผลต ขน�ดของทรพย�กร

ก�รผลต และขน�ดของโซอปท�นใหเพมขนหรอลดลงไดอย�งรวดเรว


โดยสรปแลวองคกรในปจจบนควรมงเนนในก�รสร�งคว�มคลองตวใหเกดขน เพอใหส�ม�รถ

ปรบตวเพอรบมอกบสถ�นก�รณและก�รแขงขนท�งธรกจทรนแรงขน โดยองคกรแตละองคกรตอง

ศกษ�ถงก�รเปลยนแปลงทอ�จสงผลกระทบกบองคกร ตลอดจนกำ�หนดระดบคว�มคลองตวทเหม�ะสม

กบตนเอง เพอใหองคกรส�ม�รถแขงขนและดำ�รงอยไดภ�ยใตโลกแหงก�รเปลยนแปลง


1. Kidd, P. (2000). Two definitions of agility, Retrieved August 24, 2005, Website:

www.cheshirehenbury.com

2. Dove, R. (2005b). Agile Supply –Change Management. Retrieved August 24,

2005, from Paradigm Shift, Website: www.parshift.com/Essays/ essay018.

htm

3. Preiss, K., Goldman, S. L., & Nagel, R. N. (1996). Cooperate to compete:

Building agile business relationships, New York: Van Nostrand Reinhold.

การจัดการโลจ ิสติกส์ - dpim · 2009-11-03 ·...

Documents