ภูมิปัญญาไทย - bsruhuman.bsru.ac.th/e-learning/57 thai/57 thai tussanee...
TRANSCRIPT
เรื่อง ภูมิปัญญาไทย
รายวิชาคติชนวิทยา รหัสวิชา 2106247 (นักศึกษาจีน)
อาจารย์ผู้สอน อ.ทัศนี ทองสมบุญ
สาขาวิชาภาษาไทย
ภาควิชามนุษยศาสตร์และศิลปกรรม
คณะมนุษยศาสตร์และสงัคมศาสตร์
รายวิชา คติชนวิทยา รหัสวิชา 2106247 หน่วยกิต 3(2-2)5
ภูมิปัญญาไทย
บทน า
ในสมัยที่เทคโนโลยียังไม่ได้มีความเจริญก้าวหน้าเหมือนในปัจจุบัน มนุษย์ได้พบเจอปัญหามากมายในการด ารงชีวิต
และพยายามหาวิธีแก้ปัญหา ด้วยการลองผิดลองถูก จนได้วิธีที่ดีที่สุด สั่งสมและถ่ายทอดความรู้นั้นจากรุ่นสู่รุน่
ความรู้นี้เรียกว่า
“ภูมิปัญญา”
ความหมาย
ภูมิปัญญา (Wisdom)
หมายถึง ความรู้ ความสามารถ ความเชื่อ ความสามารถทางพฤติกรรมและความสามารถในการแก้ไขปัญหาของมนุษย์
ประเภทของภูมิปัญญา
1. ภูมิปัญญาชาวบ้าน (ภูมิปัญญาพ้ืนบ้าน) 2. ภูมิปัญญาท้องถิ่น 3. ภูมิปัญญาไทย
1.ภูมิปัญญาชาวบ้าน (ภูมิปัญญาพื้นบ้าน)
เป็นความรู้ที่ชาวบ้านสร้างสรรค์ขึน้เอง ซึ่งได้มาจากประสบการณ ์ การลองผดิลองถูกจนได้วิธีที่ดีที่สุดในการจัดการกับปัญหา ซึง่มีประโยชน์ มีคณุค่า สามารถแก้ปัญหาได้ ผ่านการน าไปปฏิบัติมาแล้วอย่างโชกโชน ถือเป็นส่วนหนึง่ของมรดกทางวัฒนธรรม
เช่น งานหัตถกรรมต่างๆ เครื่องจักสาน การทอผ้า งานประดิษฐ์ งานก่อสร้าง เป็นต้น
2. ภูมิปัญญาท้องถิ่น
คือ ภูมิปัญญาชาวบ้านที่มีความแตกต่างกันไปในแต่ละท้องถ่ิน เพราะในแตล่ะท้องถิ่นมสีภาพแวดล้อม สภาพภูมิอากาศที่แตกต่างกัน ส่งผลให้มีปัญหาและวิธีจัดการกับปัญหาที่แตกต่างกัน
ความรู้ของชาวบ้านเฉพาะในท้องถ่ิน เรียกว่า
ภูมิปัญญาท้องถ่ิน ซึ่งมีการเผยแพร่และสืบทอดเฉพาะในท้องถิ่นเท่านั้น
ตัวอย่าง ภูมิปัญญาท้องถิ่นของภาคใต้
การกรีดยาง เรือกอแระ
กริช อาหารถิ่นใต ้
ภูมิปัญญาท้องถิ่นภาคเหนือ ได้แก่ ขันโตก ร่มบ่อสร้าง เครื่องดนตรีพื้นบ้าน หัตถศิลป์ล้านนา ถั่วเน่า เป็นต้น
ภูมิปัญญาไทย
หมายถึง
องค์ความรู้ ความสามารถ และทักษะของ
คนไทยที่เกิดจากการสั่งสมประสบการณ์ มีการเลือกสรรวิธีการที่ดีที่สุด เรียนรู้และสืบทอดต่อกันมาเพื่อใช้แก้ปัญหาและพัฒนาวิถีชีวิตของคนไทย ให้สมดุลกับสภาพแวดล้อมและเหมาะสมกับยุคสมัย
ภูมิปัญญาไทยมีพื้นฐานมาจากภูมิปัญญาชาวบ้าน
และภูมิปัญญาท้องถิ่น
ภูมิปัญญาชาวบ้าน
ภูมิปัญญาท้องถ่ิน
ภูมิปัญญาไทย
รูปแบบของภูมิปัญญาไทย 1. ภูมิปัญญาด้านการแพทย์แผนไทย เช่น ยาสมุนไพร นวดแผนไทย หมอชาวบ้าน หมอ
ต าแย ตลอดจนความรู้และความเชื่อต่างๆ เกี่ยวกับการบ าบัดรักษาโรคตามแบบแพทย์แผนไทย
ตัวอย่าง ภูมิปัญญาด้านการแพทย์แผนไทย
การนวดแผนไทย สมุนไพรไทย
การรักษากระดูกแผนโบราณ
การนวดครรภ์เพื่อให้ทารกกลับหัว
การอยู่ไฟหลังคลอด
การรักษาโรคโดยหมอชาวบ้าน
2. ภมิูปัญญาด้านการสร้างสรรค์วัตถุ
เช่น ก่อสร้าง การประดษิฐ์ งานศิลปะ ของเล่น งานหตักรรมต่างๆ สร้างสรรค์และพัฒนาขึน้เพื่ออ านวยความสะดวกในการด ารงชีวติ และการประกอบอาชีพของมนุษย์
ตัวอย่าง ภูมิปัญญาด้านการสร้างสรรค์วัตถุ
เรือนไทย อุปกรณ์จับสัตว์น้ า
เรือพาย เคียวเกี่ยวข้าว
เครื่องจักสาร : ตะกร้า,กระจาด ^ ^ ของเด็กเล่น
< โอ่งใส่น้ า
ผ้าขาวม้า >
3. ภูมิปัญญาด้านศิลปวัฒนธรรม
เช่น เพลงพื้นบ้าน ดนตรพีื้นบ้าน การละเล่นพื้นบ้าน การแสดงพื้นบา้น เพลงกล่อมเด็ก ตลอดจนนิทาน ต านาน เรื่องเล่าต่างๆ
ภูมิปัญญาด้านนีส้ร้างสรรค์ขึ้นเพื่อความรืน่รมย์ใจ ผ่อนคลายความเครียด สร้างความบันเทิงสนุกสนาน ตลอดจนสรา้งความสามัคคี และเป็นเครื่องช่วยขัดเกลาจิตใจของผู้คนในทอ้งถิ่น อีกทั้งยังแสดงถึงความเจริญรุ่งเรืองทางวัฒนธรรม และแสดงความเป็นอารยชนในท้องถิ่นด้วย
ตัวอย่าง ภูมิปัญญาด้านศิลปวัฒนธรรม
< การร้องเพลงฉ่อย
การแสดงพื้นบ้าน >
ดนตรีพื้นบ้าน >
< การละเล่น : ลาวกระทบไม้
เดินโถกเถก >
< เดินกะลามะพร้าว
สรุป ลักษณะของภูมิปัญญา
เป็นเรื่องของการใช้ความรู้ ทักษะ และประสบการณ์ แสดงถึงความสัมพันธ์ระหว่าง คนกับคน คนกับ
ธรรมชาติ และคนกับสิ่งเหนือธรรมชาติ เป็นความรู้ในการท ากิจกรรมทุกอย่างในวิถีชีวิต เช่น ท า
การเกษตร ท ามาหากินเลี้ยงชีพ ท าอาหาร
เป็นเรื่องของการแก้ไขปัญหา การจัดการ การปรับตัว การเรียนรู้เพื่อความอยู่รอดของคน ชุมชนและสังคม
เป็นหลักในการด าเนินชีวิตเป็นพื้นความรู้ในเรื่องต่าง ๆ มีลักษณะเฉพาะหรือมีเอกลักษณ์ในตัวเอง มีการเปลี่ยนแปลงเพื่อปรับตัวให้เข้ากับพัฒนาการทางสังคม
ตลอดเวลา มีพื้นฐานมาจากวัฒนธรรม ศาสนา และความเชื่อ ไม่ใช่วิทยาศาสตร์ มีการน าความรู้ด้านต่างๆ มาผสมผสานกัน เน้นความส าคัญของจริยธรรมมากกว่าวัตถุ