คาสอนของพระพทธเจา

ธรรมจกร วงลอแหงธรรม เปนคาแปลจากคาในภาษาสนสกฤตวา “ธรรมจกร” หมายถงวงลอของรถทจะตองหมนเคลอนทเปรยบเหมอนคาสงสอนของ พระพทธเจาทจะแพรหลายและคงอยตลอดไปเชนเดยวกน ซลอทง 8 นนคอเครองหมายแทนมรรค 8 อนเปนคาสงสอนบทสาคญของพระพทธเจาอนไดแกสมมาทฏฐ (ความเหนชอบ) สมมาสงกปปะ (ความดารชอบ) สมมาวาจา (การมวาจาชอบ) สมมากมมนตะ(การประพฤตชอบ)สมมาอาชวะ (การเลยงชพชอบ) สมมาวายามะ (ความพยายามชอบ) สมมาสต (ความระลกชอบ) สมมาสมาธ (ความตงจตชอบ) ในสมยกอนทจะมพระพทธรปหรอเครองเคารพบชาแทนพระพทธเจานน ธรรมจกรเปนเครองหมายทใชเคารพบชาเเทนพระพทธเจาและในปจจบนน ธรรมจกรกยงเปนสญญลกษณสากลในความหมายของศาสนาพทธ

สงวนลขสทธ ©1966 โดย บคเคยว เดนโด เคยวไค สวนใดสวนหนงของหนงสอเลมนทานสามารถนาไปใชอางองไดโดย ไมตองขออนญาต ขอความกรณาเพยงใหแจงชอขององคการสงเสรม พระพทธศาสนาไวดวย และจะขอบพระคณเปนอยางยงถาทานจะกรณา

สงหนงสอหรอเอกสารนนมาใหทางองคการสก 1 ฉบบ

บคเคยว เดนโด เคยวไค (องคการสงเสรมพระพทธศาสนา)

ชบะ 4-3-14 มนาโตะ-ค โตเกยว ญปน 108-0014

โทร. (03) 3455-5851

ฉบบปรบปรงครงทหา พ.ศ.2533

พมพท บรษท โคโซโด พรนตง จากด

โตเกยว ประเทศญปน

พระปญญาคณของพระพทธเจายงใหญปานมหาสมทร นาพระทยของพระองคกเปยมลนดวยพระเมตตาคณมหาศาล พระพทธเจาไมมรปลกษณแตทรงปรากฏพระองคในสภาวะทวเศษสดและทรงสงสอนมนษยโลกทงหลายดวยนาพระทยเมตตา หนงสอเลมนบรรจพระธรรมคาสอนทมคามหาศาลของพระพทธเจาทไดมการจารกไวถงประมาณ 5,000 กวาเลม และไดถายทอดสบตอกนมาเปนเวลากวา 2,500 ปแลว จนเปนทแพรหลายในหมชนชาตและประเทศตาง ๆ ทวทกมมโลก พระพทธพจนทปรากฏอยในหนงสอเลมนมบทบาทและความหมายตอจตใจและชวตความเปนอยของมนษยในทก ๆ ดาน

ธรรมบท

ในกาลไหน ๆ เวรยอมไมระงบดวยการจองเวร แตเวรยอมระงบดวยการไมจองเวรนเปน ธรรมเกา (ธรรมบท 5) คนใดโงรตนวาเปนคนโงผนนยงเปนคนฉลาดไดบาง เพราะความรนน สวนผใดโงแตสาคญตนวาฉลาด ผนนเราเรยกวาเปนคนโงมาก (ธรรมบท 63) ผใดชนะมนษยในสงครามพนคณดวยพนคน สผทชนะตนเองเพยงผเดยวไมไดผชนะตนเองนนแหละ ชอวา เปนยอดนกรบในสงคราม (ธรรมบท 103) ผใดไมเหน อมตบท (นพพาน) แมเปนอยถงรอยป ความเปนอยของเขานนไมประเสรฐสวนผเหนอมตบท แมเปนอยเพยงวนเดยวกประเสรฐ (ธรรมบท 115) การเกดเปนมนษย ไดมาโดยยาก ชวตของมนษยทงหลาย เปนอยลาบาก การฟงธรรมของสตบรษ หาไดยาก การเกดขนแหงพระพทธเจาทงหลาย หาไดยาก (ธรรมบท 182) ไมกระทาความชว กระทาแตความด ทาใจใหสะอาดผองใส นคอคาสอนของพระพทธเจาทงหลาย (ธรรมบท 183) บตรกปองกนไมได บดาหรอญาตกปองกนไมได คนเราเมอถงคราวจะตายแลว หมญาตกปองกนไมได (ธรรมบท 288)

สารบญ

พระพทธเจา บทท1 พระศากยมนพทธเจา ..........................................................2

ตอนท 1 พระพทธประวต ...............................................................2 ตอนท 2 ปจฉมเทศนาของพระพทธเจา ........................................10

บทท 2 พระพทธศาสดาผประเสรฐเเละเปนนรนดร .....................15 ตอนท 1 เมตตาและปฏญญา .........................................................15 ตอนท 2 วถทางททรงชวยใหพนทกข...........................................19 ตอนท 3 พระพทธเจาผเปนนรนดร...............................................22

บทท 3 รปลกษณเเละคณลกษณ ...................................................25 ตอนท 1 ไตรลกษณของพระพทธเจา............................................25 ตอนท 2 การจตของพระพทธเจา ..................................................29 ตอนท 3 พระพทธคณ ...................................................................32

พระธรรม

บทท1 เหต ....................................................................................38 ตอนท 1 อรยสจ ............................................................................38 ตอนท 2 เหต..................................................................................41 ตอนท 3 เหตอาศยกนเกด..............................................................42

บทท 2 จตใจและรางกาย...............................................................46 ตอนท 1 อนจจงและอนาตมน.......................................................46 ตอนท 2 จตใจของมนษย ..............................................................49 ตอนท 3 ภาวะทแทจรงของสงทงหลาย ........................................52

ตอนท 4 *ทางสายกลาง ................................................................57 บทท 3 ธรรมชาตพทธ...................................................................65

ตอนท 1 จตบรสทธ.......................................................................65 ตอนท 2 จนดามคาแหงความเปนพทธ .........................................71 ตอนท 3 *ธรรมชาตพทธและอนาตมน ........................................75

บทท 4 กเลส..................................................................................81 ตอนท 1 โลกยวสย ........................................................................81 ตอนท 2 ธรรมชาตของมนษย .......................................................88 ตอนท 3 ชวตมนษย.......................................................................90 ตอนท 4 ชวตทหลงอยในโลกยวสย..............................................95

บทท 5 พทธานเคราะห ...............................................................102 ตอนท 1 ปฏญาณของพระอมตาภพทธเจา ..................................102 ตอนท 2 ดนแดนบรสทธแหงพระพทธเจา .................................110

วธปฏบตเพอบรรลหนทางแหงนพพาน

บทท1 หนทางแหงนพพาน ........................................................116 ตอนท 1 การทาใจใหบรสทธ......................................................116 ตอนท 2 การประพฤตชอบ .........................................................123 ตอนท 3 นทานชาดกประกอบคาสอน ........................................134

บทท 2 วธปฏบตเพอหนทางแหงนพพาน...................................150 ตอนท 1 การแสวงหาหนทาง ......................................................150 ตอนท 2 วถทางปฏบตทนาไปสนพพาน ....................................163 ตอนท 3 ศรทธา...........................................................................176 ตอนท 4 พระพทธพจน ...............................................................184

ภราดรภาพในหมพทธศาสนกชน

บทท 1 หนาทของพทธศาสนกชน ..............................................194 ตอนท 1 พระสงฆ .......................................................................194 ตอนท 2 ฆราวาส.........................................................................200 ตอนท 3 วถแหงการดาเนนชวต ..................................................212

บทท 2 การสรางอาณาจกรแหงพทธ...........................................226 ตอนท 1 ความสามคคในหมพทธศาสนกชน..............................226 ตอนท 2 อาณาจกรแหงพทธ .......................................................234 ตอนท 3 ผทไดไปจตในดนแดนแหงพทธ ..................................239 องคตรนกาย.....................................................................................244 บรรณานกรม ...................................................................................245

ภาคผนวก

1. ประวตพระพทธศาสนาโดยสงเขป .............................................258 2. ประวตการเผยแพรของพระพทธศาสนา .....................................268 3. ประวตของหนงสอ “คาสอนของพระพทธเจา” ..........................271 4. ดรรชน ......................................................................................274 5. อธบายศพทสนสกฤต ..................................................................282

ประวตความเปนมาขององคการสงเสรมพระพทธศาสนา ........................289

พระพทธเจา

พระพทธเจา

–2–

บทท1

พระศากยมนพทธเจา บทท1 พระศากยมนพทธเจา

ตอนท1 พระพทธประวต

ตอนท 1 พระพทธประวต 1. ชนชาตศากยะเดมตงถนฐานอยทลมแมนาโรหน ซงไหลผานหบเขาตาง ๆ ทางตอนใตของเทอกเขาหมาลยดวยความสงบสข มพระเจาสทโธทนะผทรงธรรมเปนมหาราชา ปกครองอยทกรงกบลพสด พระเจาสทโธทนะทรงอภเษกสมรสกบพระนางมายาพระราชธดาในราชตระกลโกลยวงศแหงกรงเทวทหะ ซงเปนพระประยรญาตของพระองคเอง เวลาผานไปถง 20 ป แตพระนางมายากมไดทรงประสตพระราชโอรส หรอพระราชธดาเลย จนกระทงวนหนงพระนางทรงสบนวา ชางเผอกเชอกหนงไดเขามาในพระอทรทางอระดานขวาแลวพระนางกทรงครรภ ยงความปตยนดเเกพระราชสวามและพสกนกรเปนอยางยง ครนใกลกาหนดพระนางกออกเดนทางกลบไปเฝาพระชนกชนน ณ กรงเทวทหะเพอประสต ณ ทนนตามพระราชประเพณ เมอเสดจถงลมพนวนกทรงแวะประทบพกผอนพระราชอรยาบถ

พระศากยมนพทธเจา

–3–

รอบ ๆ พระองคดารดาษไปดวยตนอโศกทกาลงออกดอกงามสะพรง ในขณะทพระนางเออมพระหตถไปโนมกงอโศก กทรงประชวรพระครรภ ประสตพระราชโอรส ณ ทนน ซงตรงกบวนท 8 เมษายน

2. พระเจาสทโธทนะทรงโสมนสเปนอยางยง ทรงเฉลมพระนามพระราชกมารวา “สทธตถะ” ซงเเปลวา “สาเรจสมปรารถนา” แตทามกลางความปตยนดนน พระนางมายากทรงเสดจสวรรคต พระราชกมารจงอยในความดแลของพระนางประชาบด ซงเปนพระนานาง

ระหวางนน ดาบสรปหนงชอ อสตดาบส บาเพญพรตอยทภเขาใกล ๆแหงหนง ไดสงเกตเหนรศมเรองแสงอยรอบ ๆ ปราสาทเปนนมตประจกษ จงมาเขาเฝาและทานายลกษณะของพระราชกมารวา “ถาขนครองราชยจะไดเปนมหาจกรพรรดครองโลก ถาออกบรรพชาจะไดเปนมหาศาสดา” ตอนแรกททรงไดฟงคาทานาย พระเจาสทโธทนะทรงยนดมาก แตตอมาไมชากทรงกลบเรมวตกวา พระราชกมารจะทรงละทงทกสงทางโลกแลวออกบรรพชาเสย

พระศากยมนพทธเจา

–4–

เมอพระราชกมารเจรญวยได 7 พรรษา กทรงรบการศกษาศลปวทยา ทงดานทหารและพลเรอน ซงกทรงไดเปนเยยมทกเเขนง แตในพระทยสวนลกนนทรงคดคานกถงสงอน ๆ อยตลอดเวลา วนหนงในฤดใบไมผลขณะตามเสดจพระราชบดาไปทอดพระเนตรการทานา ทรงทอดพระเนตรเหนนกตวหนงบนลงมาจกเอาตวหนอนขนจากดนทชาวนากาลงไถอย พระราชกมารทรงทรดพระองคลงนงใตรมไม แลวราพงกบตนเองวา “อนจจา ทาไมสตวโลกทงหลายจงตองเขนฆาเอาชวตกนและกนเชนนหนอ” พระราชกมารผสญเสยพระราชมารดาตงแตยงทรงพระเยาวรสกเศราพระทยกบทกขภยของสตวโลกทงหลายเหลานมาก และนบวนกยงเปนแผลลกในพระทยเหมอนดงรอยแผลเปนบนตนไมเลก ๆ ซงเตบโตไปตามวนเวลา พระเจาสทโธทนะทรงเหนอาการเบอหนายในชวตของพระราชกมารกทรงวตกกงวลมากเมอราลกถงคาทานาย จงทรงพยายามหนเหความสนใจดวยการสขอพระราชธดาของพระเจาสปปพทธแหงกรงเทวทหะพระอนชาของพระนางมายา พระนามวา ยโสธรา ใหอภเษกสมรสเมอพระชนมายได 19 พรรษา

พระศากยมนพทธเจา

–5–

3. สทธตถะราชกมารทรงสาราญพระราชอรยาบถอยในปราสาทตาง ๆ ทสรางขนใหเหมาะกบบรรยากาศทง 4 ฤดเเวดลอมดวยเสยงดนตรขบกลอม และระบาราฟอนอยางมความสข ตลอดมาเปนเวลา 10 ปแตพระองคกยงทรงครนคดถงปญหาเเหงความทกขทงหลายและความหมายของชวตมนษย พระองคทรงคดวา “ปราสาททโออา รางกายทแขงแรง ชวตเยาววยทสขสาราญเชนนมความหมายตอชวตอยางไรหนอ สกวนหนงเรากจะตองเจบ แก เเละตองตายอยางหลกเลยงไมได ความหนมเเนน พลานามย และการมชวตอยในโลกน เปนสงทไมจรง ไมควรทมนษยเราจะยดมนไว” “มนษยเราตองตอสกบชวตเพอความคงอยรอด แตหนทางการดารง ชวตมอยเพยง 2 ทางเทานน คอ ทางทถก กบทางทผด หนทางทผดกคอ ความพยายามหลกเลยงความจรงทมนษยทกคนไมอาจจะหนพนได นนคอ การแก เจบ และตาย หนทางทถก คอ ผทมงแสวงหาความจรงแหงชวต ยอมจะตระหนก ถงการแก เจบ และตาย ซงเปนอนจจงของชวต ชวยใหสามารถทาใจใหปลงตกได แตการดาเนนชวตของเราในขณะน จดอยในหนทางทผดอยางแนนอน”

พระศากยมนพทธเจา

–6–

4. สทธตถะราชกมารทรงมพระทยเบอหนายในชวต ทรงเลงเหนโทษภย และทกขตาง ๆ ในโลกตลอดมา จนกระทงพระชนมายได 29 พรรษา พระนางพมพากประสตพระโอรส พระนามวา “ราหล” พระองคจงตดสนพระทยไดวา การออกบรรพชาเปนหนทางเดยวทจะทาใหพนจากความทกขและความผกพนในทางโลกได ดงนน คนวนหนง พระองคจงทรงมาชอ กณฐกะ เสดจออกจากพระราชวงไปพรอมกบนายฉนนะ มหาดเลกคนสนท

ระหวางทางพระองคตองผจญกบมารรายทงหลายทพยายามขดขวาง พระองค “เสดจกลบพระราชวงดกวา แลวโลกทงโลกกจะเปนของพระองค” แตเจาชายสทธตถะทรงตอบวา “เจาทงหลายจงกลบไปเสยเถด เพราะนนไมใชสงทเราแสวงหาอย” แลวพระองคกทรงตดพระเมาล อธษฐาน บรรพชาเปนบรรพชต แลวเสดจมงลงไปทางใตเพอแสวงหาโมกขธรรม

พระองคไดไปศกษาอยในสานกของอาฬารดาบส และอทกดาบส ไดสาเรจฌานสมาบตจนครบ เเตทรงเหนวา ลทธของดาบสทงสองน ไมใชหนทางหลดพนจากความทกขตามทมงหวงไว พระองคจงเสดจตอไปยงแควนมคธ จนถงตาบลอรเวลา ซงเปนปาทมธรรมชาตนารนรมย มแมนาเนรญชราไหลผาน จงเสดจประทบอย ณ ทนน

พระศากยมนพทธเจา

–7–

5. พระองคทรงเรมบาเพญทกรกรยาอยางแรงกลา ตงพระทยมนวา “ไมวาในอดต ปจจบน หรออนาคต จะไมมบรรพชตใดทจะบาเพญทกรกรยา ซงเปนกจยากทจะกระทาไดขนาดเราอก” ทรงทรมานพระกาย จนถงขนนแลวจนเวลาลวงมาถง 6 ป แตกไมทรงพบหนทางทจะตรสรไดทรงเลงเหนวา ทกรกรยาไมใชหนทางแหงโพธญาณ จงทรงเลก เเละเสดจไปสรงทแมนา แลวเสวยขาวมธปายาสทนางสชาดานามาถวายบารงรางกายจนกลบสมบรณดงเดม ระหวางเวลา 6 ปทพระองคทรงบาเพทกรกรยาอยนน มพราหมณ 5 คนไดตดตามมาคอยปรนนบตอยดวยหวงจะมสวนตรสรบาง แตเมอเหนพระองคทรงเลกการบาเพญทกรกรยากลบเสวยอาหารดงเดม กเขาใจวาพระองคกลบไปเปนผมกมากเสยแลว จงพากนทอดทงพระองคไป การทไดทรงประทบอยโดยลาพงทาใหมความสงบยงขน พระองค จงทรงมงบาเพญเพยรทางจตอธษฐานในพระทยวา “แมเลอดเนอในรางกายของเราจะเหอดหายไป เหลอแตหนงเอนเเละกระดกกตาม ถายงไมบรรลพระสมมาสมโพธญาณกจะไมลกขนจากทนเปนอนขาด” พระองคทรงบาเพญเพยรฟนฝาอปสรรคทงหลายทหมมารกอขนเพอทาลายสมาธของพระองคดวยความยากลาบาก ทรงระงบพระทยไมใหกระสบกระสายและพจารณากลลวงอยางสขม อดทน ปฏเสธขอเสนอของหมมารทงหลายจนสน

พระศากยมนพทธเจา

–8–

พระองคทรงกาหนดพระทยไปตามวาระแหงกระแสจต จนถงรงอรณของวนใหม พระองคกไดตรสรเปนพระสมมาสมพทธเจา ซงตรงกบวนท 8 ธนวาคม พระชนมายได 35 พรรษา

6. นบแตวนทไดทรงตรสรเปนตนมา พระองคกเปนทรจกกนในพระนาม ตาง ๆ เชน สมเดจพระสมมาสมพทธเจา พระผรเเจงโลก พระตถาคต พระศากยมน มหาบรษแหงศากยะ เปนตน

เมอตรสรแลว พระองคไดเสดจไปทปามฤคทายวน เมองพาราณสทอยของปญจวคคยทเคยรบใชพระองคมาตลอด 6 ป เพอเเสดงพระสจธรรมทไดทรงตรสรใหฟง ตอนแรกปญจวคคยพยายามหลกเลยงพระองค แตเมอไดฟงพระธรรมททรงโปรดเทศนาจนจบแลว กเกดดวงตาเหนธรรมไดบรรลอรหตผลทง 5 คน ตอจากนนพระองคไดเสดจไปทกรงราชคฤหของพระเจาพมพสาร พระสหายของพระองคแลวแสดงพระธรรมโปรดจนพระเจาพมพสารเลอมใส ประกาศตนเปนพทธมามกะ หลงจากนนพระองค กไดเสดจไปยงทตาง ๆ ทวประเทศ แสดงพระธรรมโปรดหมชนโดยทวไป

พระศากยมนพทธเจา

–9–

ไมวาทใดทพระองคแสดงพระธรรมจะมประชาชนมาชมนมกนเนองแนน เหมอนผทกระหายนาทพากนมาแสวงหานาดมหรอผทอดอยากหวโหยตองการอาหารฉนใดกฉนนน โมคคลลานะและสารบตรพรอมดวย สหาย 2000 คนกไดพากนไปเฝาพระองคขออปสมบทจนไดสาเรจเปนพระอรหนต ซงตอมากไดรบยกยองเปนอครสาวกเบองขวาและซายของพระพทธเจา

ในตอนแรก พระเจาสทโธทนะ ซงไมเหนดวยกบการออกบรรพชา ทรงเสยพระทยเปนอนมาก แตภายหลงกทรงหกพระทยได พระเจาสทโธทนะรวมทงพระนางประชาบด พระนานาง พระนางยโสธรา พระมเหสและพระประยรญาตแหงราชวงศศากยะทงหมดกไดถวายตวเปนพทธมามกะ

7. พระพทธเจาไดเสดจทองเทยวไปเทศนาสงสอนประชาชนในทตาง ๆ เปนเวลา 45 ป จนพระชนมายได 80 พรรษา ระหวางทกาลงเสดจจากกรง ราชคฤหเขาสแขวงเมองเวสาล กทรงประชวรหนก และทรงปลงอายสงขารวาจะเสดจปรนพพานในอก 3 เดอนขางหนา แลวพระองคกทรงระงบอาการประชวรเสย เสดจตอไปจนถงปาวานคร ทรงรบอาหารทนายจนทะ ชางเหลกนามาถวายแลวกทรงประชวรมพระอาการหนก แตกทรงแขง พระทยเสดจตอไปจนถงเเขวงเมองกสนารา

พระองคทรงประทบสหไสยาสนตะแคงขวาระหวางตนสาละค ทรงขม ความเจบปวดดวยความอดทน ตลอดเวลาททรงเเสดงธรรมเทศนาโปรด พระสาวกทงหลายเปนครงสดทาย จนกระทงเสดจเขาสปรนพพานดวย อาการสงบ

พระศากยมนพทธเจา

–10–

8. พระอานนทและบรรดาสาวกทงหลายไดนาขาวปรนพพานไปประกาศ ใหทราบกนทวแลวมลละกษตรยพระสหายของพระองคกไดถวาย พระเพลงพระพทธสรระ ณ เมองกสนารานนเอง

ขาวพทธปรนพพานไดแพรสะพดไปทว พระเจาอชาตศตร และกษตรยจากแควนอน ๆ อกรวม 7 แควน ไดสงทตมาขอแบงสวนพระสารรกธาต ในตอนแรกทางเมองกสนาราไมยอม แตโทณพราหมณ ซงเปนพราหมณผใหญในเมองนนไดใหความเหนวา ถาไมยอมผอนผนแบงใหไป อาจเกดสงครามเพราะแยงพระสารรกธาตได ในทสดจงตกลงยอมแบงใหแกแควนตาง ๆ ทมาขอนนเทา ๆ กนพระองคารทเหลออยรวมทงทะนานทใชตวงพระสารรกธาตกแบงใหกษตรยเเควนอนอก 2 แหงนากลบไปบาน เมองของตน สรางสถปใหญบรรจแลวถวายการสกการะบชา

ตอนท 2 ปจฉมเทศนาของพระพทธเจา ตอนท 2 ปจฉมเทศนาของพระพทธเจา

1. ระหวางททรงประทบสหไสยาสนใตตนสาละคทเมองกสนารานน พระพทธเจาไดทรงประทานโอวาทครงสดทายแกบรรดาสาวกทงหลายวา“จงเปนแสงสวางสองหนทางใหแกชวตดวยการประพฤตชอบ ใหพงตนเองอยางหวงพงผอน จงยดถอพระธรรมเปนดวงประทป อยาทาตามคาสอนของ ลทธศาสนาอน”

พระศากยมนพทธเจา

–11–

“ราคะ โทสะ โมหะ เปนสาเหตแหงทกข ขออยาไดยดมนในกเลสเหลาน”

“สงขารทงหลายยอมมเจรญ มเสอม มการสนสลายไปเปนธรรมดา ขอใหทกคนจงยงกจทงปวงดวยความไมประมาทเถด”

“ขอใหยดพระธรรมของเราเสมอนตวแทนของเราเมอสนเราแลว ถาทาไดเชนน ทานทงหลายกจะประสบแตความสขความเจรญ”

2. “สาวกทงหลาย เราไดแสดงธรรมเทศนาทงหมดแกทานแลว ขอให ยดถอปฏบตอยางเครงครด อยาละเวนเพกเฉยเสย แลวทานจะประสบแต ความสขตลอดไป”

“หลกสาคญของพระธรรม คอ การทาจตใจใหบรสทธ ดวยการมขนต เอาชนะใจตนเองดวยการขจด ราคะ โทสะ โมหะใหหมดสน ใหประพฤตชอบไมเบยดเบยนใครทงทางกาย วาจา ใจ ตองรจกบงคบใจตนเองไมใหหลงงมงายในกเลสตณหาทงปวง จะตองไมลมวาสรรพสงในโลกเปน*อนจจง”

พระศากยมนพทธเจา

–12–

“จตใจของมนษยจะบรสทธผดผองดงพระอรหนต หรอสกปรกเตมไปดวยกเลสชวรายกขนอยกบการบงคบใจตนเองไมไหลมหลงไปในทางทผด” 3. “ทานทงหลายควรใหความคารวะซงกนและกน ไมทะเลาะเบาะแวง แตกแยกกนเหมอนนากบนามน แตใหมความสามคคกลมเกลยวกนเหมอน นากบนานม” “จงรวมกนปฏบตตามคาสอนของเรา หมนศกษาธรรมรวมกน อยาปลอยใหเวลาเสยไปโดยเปลาประโยชน ใหเรงแสวงหาหนทาง แหงการตรสร” “สาวกทงหลายพระธรรมทเราไดแสดงแกทานจนหมดสนแลวน เราตรสรชอบดวยตนเอง ขอใหทานทงหลายยดถอและปฏบตตาม อยาไดละเวน” “ถาผใดละเวนไมปฏบตตามธรรมของเรา กเทากบวาผนนยงไมเหนเราทง ๆ ทอยใกลเรา ตรงกนขาม ผทปฏบตตามถงจะอยหางไกลจากเรากเหมอนอยใกลเรา” 4. “สาวกทงหลาย ชวตเราจวนถงทสนสดแลว ขอทานทงหลายอยาไดโศกเศรา เพราะชวตเปนของไมเทยง ไมมใครหลกเลยงการดบของสงขารไดดงเชนททานกาลงจะไดเหนจากเราวารางกายของมนษย แหลกสลายไดเหมอนคนเกวยน”

พระศากยมนพทธเจา

–13–

“ทานทงหลายอยามวเศราโศกอยเลย ใหเรงทาใจใหไดวา ทกสงทกอยางเปนอนจจง อยามวยดมนกบความไมจรงยงยนของชวต”

“กเลสทงหลายเปนเครองลวงลอใจใหหลงงมงายในโลกยวสยเปรยบเสมอนมงพษอยในหองถาทานประสงคจะนอนหลบอยางเปนสขกจะตองขบไลงรายไปใหพนเสยกอน”

“ทานจะตองตดความผกพนจากโลกยวสยและขบไลมนใหพนไปเหมอนขบไลงพษราย เพอรกษาความบรสทธผดผองของจตใจ”

5. “สาวกทงหลายเราใกลจะถงวาระสดทายแลว แตอยาลมวาความตาย เปนเพยงการสญสลายทางสรระ ซงบดามารดาเปนผใหกาเนด ไดรบการ หลอเลยงดวยโภชนาหารใหเจรญเตบโต จงไมอาจหลกเลยงความเจบปวย และความตายได”

“ความเปนอรหนตไมใชสรรภาพซงมอนตองสญสลาย แตเปนการตรสรเหนแจงทางจตวญญาณจะดารงอยคกบหลกธรรมและหนทางแหงธรรมชวนรนดร”

พระศากยมนพทธเจา

–14–

“ดงนน ผทมองเหนแตตวเรา ไมใชผทเหนเราอยางแทจรง ผทประพฤตปฏบตตามธรรมเทานนจงจะเปนผเหนเราอยางแทจรง” “เมอสนเราแลว พระธรรมจะเปนครของทานตอไป จงปฏบตตามธรรมเหมอนเชนทปฏบตตอเรา” “ตลอดระยะเวลา 45 ปสดทายของชวต เราแสดงธรรมเทศนาสงสอนทานทงหลายอยางครบถวน แจมแจง มไดปดบงอาพรางสงใดไว และนกเปนการแสดงธรรมเทศนาครงสดทายของเราแลว กอนทจะเขาสปรนพพาน”

–15–

บทท 2

พระพทธศาสดาผประเสรฐเเละเปนนรนดร บทท 2 พระพทธศาสดาผประเสรฐเเละเปนนรนดร

ตอนท 1 พระเมตตาและปฏญญา ตอนท 1 เมตตาและปฏญญา

1. สมเดจพระผมพระภาคเจาทรงเปนผทมนาพระทยเปยมไปดวยความเมตตากรณา ทรงสละความสขสาราญสวนพระองคทงหลายจนสนและอทศพระองคดวยการหาหนทางทจะชวยสตวโลกทงหลายใหพนจากทกขภยทงปวง

เหมอนความรกของมารดาทมตอบตรของตน คอยเลยงดฟมฟกใหเตบใหญ ไมทอดทงไปไหนทรงกลาววา “ความทกขของทานเปนความทกขของเรา ความสขของทานเปนความสขของเรา”

นาพระทยทเปยมไปดวยความเมตตาของพระองคเกดจากความรกทพระองคมตอประชาชน และความเมตตานกอใหประชาชนเกดความเลอมใสศรทธาในพระองค ความเลอมใสศรทธาเปนหนทางนาไปสการตรสรเหนแจง ความรกของพระองคเปรยบเสมอนความรกของมารดาซงกอใหเกดความรสกอบอนปลอดภยแกบตรนน

พระพทธศาสดาผประเสรฐเเละเปนนรนดร

–16–

อยางไรกตามยงมผทไมสามารถเขาถงพระองคทยงคงตกอยใตอทธพลของกเลสมารตองไดรบความทกขทรมานทเกดขนเพราะความโงเขลา ความโลภ และความหลงในโลกยวสย จงตองเวยนวายตายเกดอยในโลกแหงความมายานเรอยไป ไมมวนหลดพนไปได 2. ความเมตตากรณาของพระองคไมไดมอยเฉพาะชวชวตหนงเทานน แตมอยชวกลปาวสาน ตราบเทาทมนษยโลกทงหลายยงเวยนวายตายเกด กนอยเชนน พระพทธเจาทรงเสดจอบตขนมาในโลก ในสภาพทประชาชนทกคน สามารถเขาหาพระองคไดงาย และทรงมวธสงสอนใหทกคนมดวงตาเหน ธรรมตามดวยอบายทชาญฉลาดและสขมทสด พระองคทรงถอกาเนดมาในวรรณะกษตรยแหงศากยวงศ แตทรงสละความสขสวนพระองคทงสน แลวอทศตนถอเพศบรรพชต ทรงศกษาคนควาหาหนทางตรสร ซงเปนทางชวยสตวโลกทงหลายใหหลดพนจากความทกขทรมานตาง ๆ ทรงแสดงธรรมเทศนาสงสอนเพอประโยชนสขของชนหมมาก และในทสดกทรงชใหเหนถงความไมจรงยงยนของสงขารดวยการเสดจเขาสปรนพพาน

พระพทธศาสดาผประเสรฐเเละเปนนรนดร

–17–

เมอทรงตดสนพระทยทจะสละชวตทางโลกนน พระองคไดทรงตงสตยปฏญาณไว 4 ขอ คอ 1. จะชวยสตวโลกทงหลายใหพนทกข 2. จะละเวนกเลสทางโลกทงสน 3. จะเรยนรธรรมทงปวง 4. จะแสวงหาหนทางไปสการตรสรขนสดยอด แลวพระองคกทรงบาเพญเพยรเพอใหบรรลผลตามทไดตงสตยปฏญาณไว ดวยนาพระทยทเปยมลนไปดวยความเมตตากรณาตอสตวโลกทงหลายนนเอง

3. พระองคทรงเรมบาเพญเพยรโดยละเวนการฆาสตวตดชวต ดวยความมงหวงวามนษยทกคนจะไดรถงคณคาของความมชวตทยนนาน

ทรงละเวนจากการลกขโมย เพอใหมนษยทกคนไดทกสงทปรารถนาสมดงใจหวง

ทรงละเวนจากการประพฤตผดในกาม โดยหวงวาผลบญนนจะชวยใหมนษยทกคนมจตใจทบรสทธตดขาดจากตณหาราคะ

ทรงละเวนจากการพดปดหลอกลวงผอน เพอใหมนษยทกคนไดมโอกาสรจกความสงบสขทเกดจากการพดแตสงทเปนความจรง

ทรงละเวนจากการพดกลบกลอก เพอสอนใหทกคนไดรถงคณคาของมตรภาพ

พระพทธศาสดาผประเสรฐเเละเปนนรนดร

–18–

ทรงละเวนจากการวารายผอน เพอวาทกคนจะไดอยรวมกนอยางสนต

ทรงละเวนจากการพดเหลวไหล เพอวาทกคนจะไดรจกเหนอกเหนใจกน

เพอทจะไดบรรลอรหตผลพระองคทรงตดขาดจากกเลสแหงความโลภ เพอวาทกคนจะไดมจตใจสงบ ไมกระวนกระวายเพราะความอยากไดโนนไดน

ทรงตดกเลสแหงโทสะ เพอใหจตใจของทกคนเปยมไปดวยความเมตตาการญ

ทรงตดกเลสของความลมหลง โงเขลา เพอวาทกคนจะไดมดวงตาเหนธรรม เกดปญญาทจะไมนาไปสหนทางทผด

จะเหนไดวา พระเมตตาคณของพระองคมงแผอานสงสใหแกสตวโลกทงปวงใหมความสข ชวยใหพนจากความทกข เหมอนความรกทบดามารดามตอบตรของตนฉนใดกฉนนน

พระพทธศาสดาผประเสรฐเเละเปนนรนดร

–19–

ตอนท 2 วถทางททรงชวยใหพนทกข ตอนท 2 วถทางททรงชวยใหพนทกข

1. พระพทธเจาทรงเลงเหนวา พระธรรมทพระองคตรสรนนลกซงนกยากทจะทาใหผอนทยงหลงวนเวยนอยในทะเลแหงกเลสตณหาจะสามารถรตามได ดงนนพระองคจงทรงคดหาอบายทจะสงสอนใหผอน ไดมโอกาสรธรรมวเศษนดวยวธเลานทานและยกตวอยางอปมาอปไมยอยางเชน

“เกดไฟไหมทคฤหาสนของเศรษฐผหนงในขณะทเขาไมอยบาน เมอกลบกพบวา ลก ๆ ของเขากาลงเลนกนเพลน อยในบาน ไมรตววาไฟกาลงไหมอย เศรษฐจงตะโกนรองเรยกวา “ไฟไหม ไฟไหม รบหนออกมาเรว”แตพวกลก ๆ กาลงเลนกนเพลนจนไมไดยนเสยงของผเปนพอ

เศรษฐเหนไมไดการ จงรองตะโกนอกวา “ลก ๆ ทงหลาย พอซอของเลนแปลก ๆ มากมายมาฝากพวกเจา จงรบออกมารบเรว ๆ เถด” ซงกไดผลพวกลก ๆ ของเศรษฐรบวงออกมาจากบานทกาลงไหม ไดทนทวงท”

โลกนเปรยบเหมอนบานทกาลงไฟไหมแตไมมใครทนรตววากาลงตกอยในอนตรายถงชวต ดงนนพระองคจงตองทรงหาวธตาง ๆ ทจะชวยดวยความเมตตาสงสาร

พระพทธศาสดาผประเสรฐเเละเปนนรนดร

–20–

2. พระองคทรงตรสวา “เราจะเลานทานอกเรองหนงใหทานทงหลายฟง คอ ครงหนง มบตรของเศรษฐผมงคงผหนงไดเดนทางออกจากบานแลวไปตกระกาลาบากอยางแสนเขญ เศรษฐผเปนพอไดออกตดตามหาอยางไมลดละแตกไมพบ หลายสบปตอมาบตรของเศรษฐไดระเหเรรอนกลบมายงถนทอยของผเปนบดาอกโดยบงเอญ ในสภาพของยาจกนาเวทนา แตเศรษฐกสามารถจาบตรของตนไดในทนททเหน จงใหคนรบใชไปนาตวมาพบ แตผเปนบตรนน จาบดาของตนไมได เขาใจผดวาเปนการลอลวงจงไมยอมไปพบ เศรษฐจงใหคนรบใชนาเงนไปใหโดยวาจางใหเปนคนใชทางานในบานของเศรษฐนนเขาจงตกลงยนยอม เศรษฐผบดาคอย ๆ มอบหมายหนาทใหเขาดแลทรพยสนตาง ๆ ของตน แตเขากยงจาบดาของตนไมได เศรษฐรสกยนดในความซอสตยของบตรชายมาก วนหนงเมอจวนจะสนใจจงเรยกบรรดาญาตมตรทงหมดใหมาชมนมกนและประกาศความจรงวา “นคอลกของเราผซงเราไดตดตามหามาเปนเวลานาน บดนเราไดพบแลว และเราจะยกทรพยสมบตทงหมดใหครอบครองตอไป”

พระพทธศาสดาผประเสรฐเเละเปนนรนดร

–21–

บตรชายของเศรษฐประหลาดใจมากเมอไดฟงคาพดของผเปนบดากลาววา “เราไดพบบดาบงเกดเกลาและยงกวานนยงไดรบทรพยสมบต มหาศาลดวย”

เศรษฐในนทานเรองนเปรยบไดกบพระพทธองค และบตรพเนจรกคอบคคลทวไป เมตตาจตของพระองคเปรยบไดดงความรกของบดาทมตอบตร พระองคจงเพยรพยายามอบรมสงสอนและชหนทางใหคนทงหลายไดมโอกาสพบธรรมวเศษแหงการตรสร

3. พระองคทรงแผเมตตาจตโปรดผคนทงหลายโดยถวนหนา เหมอนนาฝนทตกลงมาใหความชมฉาแกพฤกษชาตทงปวง แตทรงใชวธการทแตกตางกนไปใหเหมาะกบบคคลแตละประเภทเชนเดยวกบพนธไมชนดตาง ๆ ทผลดอกออกผลไดไมเทากน ทง ๆ ทไดรบนาฝนอยางเดยวกน

4. ความรกของบดามารดาทมตอบตรทกคนนนเหมอนกนทกคน แตมก จะแสดงออกมากตอบตรทออนแอ พระพทธเจากเชนเดยวกนทรงแผเมตตาโปรดสตวทงหลายเทา ๆ กน แตทรงเพงเลงผทหลงเมามวอยในทกขกเลส เปนพเศษ

พระพทธศาสดาผประเสรฐเเละเปนนรนดร

–22–

พระองคเปรยบเสมอนดวงตะวนททอแสงสวางขบความมดใหพนไปจากโลก พระเมตตาของพระองคคอดวงประทปสองทางนาสตวโลกทงปวงใหหลดพนจากกเลสเเละความลมหลง นาทางใหไปสการตรสรโดยชอบ พระองคเปนบดาแหงความเมตตา เปนมารดาแหงความรก พระองค ทรงแผเมตตาโปรดสตวโลกทงหลายใหพนจากความทกขในโลก สตวโลก ทงปวงคอบตรทตองการความรกความเมตตาและความชวยเหลอจากพระองค

ตอนท 3 พระพทธเจาผเปนนรนดร ตอนท 3 พระพทธเจาผเปนนรนดร

1. คนทวไปเขาใจกนวาพระพทธเจาทรงเกดมาในวรรณะกษตรยแลวออกผนวชถอเพศบรรพชตจนไดตรสร แตความจรงแลว พระองคทรงเปนนรนดร ไมมเกด ไมมดบชวฟาดนสลาย พระพทธเจาทรงสถตยอยชวนรนดรเพอชวยบรรเทาทกขภยใหสตวโลกทงหลาย

พระพทธศาสดาผประเสรฐเเละเปนนรนดร

–23–

พระธรรมททรงเทศนาสงสอนเปนธรรมวเศษ เปนนรนดร เพราะพระองคทรงเปนผรเเจงโลกทรงประกาศพระธรรมเพอประโยชนแก มหาชน

การหยงรความเปนไปของโลกเปนสงทยากจะทาได สงทคดวาเปน ความจรงอาจเปนความเทจ ทคดวาเทจอาจเปนจรง มนษยทยงลมหลงอยในโลกยวสยจะไมมวนรความเปนไปของโลกไดชดแจงนอกจากพระพทธเจา พระองคไมตรสวา จรงหรอเทจ ดหรอชว แตทรงแสดงใหเหนสภาพทจะตองเปนไปในวฏสงสาร

พระองคตองการจะสอนใหรวา “มนษยทกคนพงปลกฝงคณความดปฏบตชอบดวยกาย วาจา ใจ”

2. พระพทธเจาไมไดสงสอนดวยวาจาเทานน แตยงทรงแสดงใหเหนประจกษถงความไมเทยงแทแนนอนในโลกดวยการเสดจดบขนธปรนพพาน เพอปลกใหผทยงหลงงมงายในกเลสตณหาลมตาขนมองความจรง

พระพทธศาสดาผประเสรฐเเละเปนนรนดร

–24–

ดงนทานตวอยางตอไปน คอ นายแพทยคนหนงมลกหลายคน วนหนงขณะทเขาไมอย ลกของเขาดมยาผดขนานโดยอบตเหต เมอกลบมาพบอาการผดปกตของลก ๆ จงใหดมยาเเกลก ๆ ทมอาการไมรนแรงยอมกนยาแกจนหายดเปนปกต แตบางคนทมอาการสาหสไมยอมกนยาแกพษ

ผเปนพอจงคดหาหนทางชวยชวตลกดวยวธทเดดขาดเพราะความรก กลาวกบลก ๆ วา “พอมธระตองเดนทางไปไกล พออาจสนชวตระหวางทางกไดเพราะพอแกมากแลว ถาพวกเจาไดขาววาพอตายเมอใดกใหกนยาทพอจดไวใหแลวกจะหายเอง เพราะไมมใครจะดแลรกษาเจาใหหายไดนอกจากยานเทานน” วาแลวเขากออกเดนทางไป ไมนานเขากสงคนมาแจงขาวการตาย พวกลก ๆ เมอไดขาวกเศราโศกเสยใจมากเพราะจะตองขาดทพง ไมมใครจะมารกษาพยาบาลใหอกแลว ในทสดกราลกถงคาสงของบดาไดและรบดมยาตามทบดาบอกไวจนหายด

การกลาวเทจดงทนายแพทยผนทาเปนสงทไมด แตพระพทธเจากเชนเดยวกบนายแพทยผน ดวยความรกทมตอปวงชนทาใหทรงปลงอายสงขารเสดจปรนพพานเพอแสดงใหผทยงหลงงมงายอยในกเลสทงหลายได เหนวาการเกดและตายนนเปนสงทไมมใครจะหลกเลยงพน

–25–

บทท 3

รปลกษณเเละคณลกษณ บทท 3 รปลกษณเเละคณลกษณ

ตอนท 1 ไตรลกษณของพระพทธเจา ตอนท 1 ไตรลกษณของพระพทธเจา

1. การทจะเขาถงพระพทธเจา การแสวงหาพระองคหรอสญญลกษณของพระองคใหพบนนไมใชการเขาถงทแทจรง การตรสรเทานนคอหนทางเดยวทจะเขาถงพระพทธเจา

ผทกลาววาเขาถงพระพทธเจาเพราะไดเหนปรากฏพระองคในภาคตาง ๆ นน ไมไชการเขาถงทแทจรง แตเปนการมองดวยดวงตาทเขลา พระพทธเจาทแทจรงนนไมมรปลกษณทเราจะสามารถมองเหน หรอบรรยายดวยคาพดทถกตองเหมาะสมได

ถงแมวาเราจะพดถงพระองคในลกษณะตาง ๆ กตามท พระพทธเจาไมมรปลกษณทกาหนดแนนอน แตทรงปรากฏพระองคในภาคตาง ๆ ท วเศษทสดได

รปลกษณและคณลกษณ

–26–

ดงนนผทไดเหนพระพทธองคในภาคหรอลกษณะตาง ๆ แตมไดผกใจกบลกษณะทางกายภาพของพระองค จงนบไดวาเปนผทสามารถเขาถงพระพทธเจา

2. การตรสรคอหวใจของพระพทธเจาซงเปนอมตะ ไมมวนแตกดบหรอ เปลยนแปลง เปนปญญาทรแจงโลก ซงไมมวนหวนกลวหรอเจบปวยไมมการเปลยนแปลงชวนรนดร

ดงนนพระพทธเจาจะไมมวนสญไปตราบเทาทปญญารแจง คอ การตรสรนนยงอยเปนแสงประทปสองทางใหผคนทงหลายไดบรรลถง อรหตผล

ผทตรสรบรรลเปนพระอรหนตสาวกของพระพทธเจาจะปฏบตพระธรรมและประกาศพระธรรมสบแทนพระองค เพราะไมมอานาจใดในโลกจะมความมหศจรรยเทยมพระองคได

3. พระพทธเจาทรงมตรกาย (กาย 3 ) คอ ธรรมกาย สมโภคกาย และนรมาณกาย

รปลกษณและคณลกษณ

–27–

ธรรมกาย คอ พระธรรม ซงเปนแกนของความจรงเปนหวใจของ พระพทธองคไมมตวตน ไมมสสน ไมมทไป ไมมทมา แตเหมอนกบทองฟากวางทครอบคลมอยเหนอสรรพสงทงปวง

พระองคไมไดดารงอยเพราะคนทงหลายคดวามอยหรออนตรธานไปเพราะถกละลม พระองคทรงอย นอกเหนอความผนแปรในสภาพจตของมนษย

กายของพระพทธองคแผไพศาลไปทวจกรวาลและชวกลปาวสาน ไมวาจะมผเชอถอหรอไม

4. สมโภคกายชใหเหนถงธาตแทของพระพทธเจา นนคอความเมตตากรณาและปญญาของพระองคทจะชวยชทางใหหลดพนจากความทกขดวย การแสดงสญญลกษณของการเกด การตาย ดวยการตงสตยปฏญาณดวยการปฏบตและเปดเผยพระนามของพระองค

รปลกษณและคณลกษณ

–28–

สมโภคกาย คอ พระเมตตาจตซงพรอมทจะชวยปลดเปลองความทกข ใหแกผคนทงหลาย เหมอนดงเชนกองไฟทกอไวจะไมมวนดบจนกวาเชอ เพลงจะมอดไหมหมดไป พระเมตตาจตของพระองคกเชนกนจะไมมวนหมดไป จนกวากเลสทงหลายในโลกจะสญสน พระเมตตาจตชวยปดเปาทกขใหแกมนษยเหมอนลมทพดพาฝนละอองไป

นรมาณกาย คอ กายททรงประสตมาในโลกเพอทจะชวยชทางใหหลดพนทกขภยดวยการออกบรรพชา ตรสร แสดงใหเหนถงความไมแนนอนของชวตเชนการเจบ การตาย

อยางไรกตาม กายทเปนหวใจของพระพทธเจาโดยแทจรงนน คอ“ธรรม” พระองคตองปรากฏองคมาในลกษณะตาง ๆ กเนองจากมบคคลอยหลายประเภท แตหลกสาคญของพระองคกคอ “ธรรม” นนเอง

ถงแมวาจะมตรกาย แตจดมงหมายกมเพยงสงเดยวเทานน คอ การชวยใหสตวโลกทงหลายพนทกข

การปรากฏพระองคดวยการเสดจอบตมาในชาตตาง ๆ นนไมใช พระพทธเจา เพราะความเปนพระพทธเจา คอ การตรสร ผทตรสรความจรงคอผทเหนพระพทธเจา

รปลกษณและคณลกษณ

–29–

ตอนท2 การจตของพระพทธเจา

ตอนท 2 การจตของพระพทธเจา 1. การจตของพระพทธเจามไมบอยครงนก เมอพระองคจตมา พระองค จะตรสรและประกาศพระธรรมไขปญหาของใจ กาจดกเลสและความชวทง หลาย พระองคเสดจไปทวทกหนทกแหงโดยไมมอะไรจะมาขวางกน พระองคไวได ไมมสงศกดสทธใดในโลกจะเหนอกวาพระองค

พระองคทรงจตมาในโลกเพอประกาศพระธรรมและชวยใหคนทงหลายไดรความจรงแหงชวต พระองคไมทรงทอดทงผทตกอยในความทกข

การทจะประกาศพระธรรมในโลกทเตมไปดวยความอยตธรรมและ กเลสชวรายนนไมใชของงาย แตดวยความรกความเมตตาพระองคกมไดทรงยอทอ

2. พระพทธเจาทรงเปนมตรทประเสรฐ เมอใดทพระองคพบผทตองทนทกขแบกกเลสนาเวทนา พระองคกจะทรงชวยแบงเบาภาระนนดวยนา พระทยเมตตา ถาพระองคพบผทตกอยในความลมหลงมวเมา พระองคกจะชวยปดเปาความลมหลงใหหมดไปดวยแสงสวางแหงปญญา

รปลกษณและคณลกษณ

–30–

ผทไดฟงพระธรรมของพระองคจะไมอาจออกหางพระองคได เพราะ พระธรรมคาสอนของพระองคนาความสขมาใหแกเขานนเอง เปรยบไดดงลกววออนทตดแมฉนใดกฉนนน 3. เมอพระจนทรลบฟาไป คนทจะพดกนวาพระจนทรหายไปแลวและเมอพระจนทรปรากฏดวงขนอกกจะพดวาพระจนทรขนมาอก ซงอนทจรงแลวพระจนทรไมไดหายไปไหน แตคงทอแสงอยบนทองฟาตลอดเวลา พระพทธเจากเชนเดยวกน พระองคไมไดหายตวไปไหนแตพระองคทรงทาเชนนนกเพอทจะสงสอนประชาชนดวยความรกนนเอง เราเรยกพระจนทรวา พระจนทรเตมดวงบาง พระจนทรเสยวบาง แตความจรงแลวพระจนทรเปนดวงกลมอยตลอดเวลาไมแหวงไมเวาเหมอนอยางทเราเหนดวยตาเปลา พระพทธเจากเชนกน ในสายตาของผคนทงหลายดเหมอนวาพระองคกลบชาตมาจตในภาคตางๆกน แตความจรงไมใชเชนนน

รปลกษณและคณลกษณ

–31–

ดวงจนทรปรากฏดวงใหเหนทวทกแหงหน เหนอเมอง เหนอหมบาน เหนอขนเขาและแมนา ปรากฏดวงใหเหนในสระ ในเหยอกนา หรอแมแตในหยดนาคางบนใบไม ถาคนเราจะเดนทางเปนระยะทางไกลหลายรอยไมล ดวงจนทรกจะตามตดไปตลอด และสาหรบคนเราแลวดวงจนทรดเหมอนวามปรากฏการณเปลยนแปลง แตความจรง ไมใชเชนนน พระพทธเจากเชนเดยวกน พระองคทรงตดตามพวกเราในลกษณะตาง ๆ กนใหเหมาะสมกบสถานการณ แตในหลกการแลวพระองคไมไดเปลยนแปลงเลย

4 การมาปรากฏหรอหายองคไปนนไมใชเรองแปลกอะไร พดงาย ๆ กคอ เมอมเหตการณทพระองคจาเปนตองชวยเหลอผคนทตกอยในความทกข พระองคกจะมาปรากฏองค เมอไมจาเปนกไมปรากฏ

อยางไรกตาม พระองคดารงอยตลอดเวลา ผทรความจรงนจะไมหวนไหวหรอผกพนกบความไมจรงยงยนของสรรพสงทงหลายในโลก แตจะพบหนทางทนาไปสการตรสร มปญญาเหนแจง

ดงทไดกลาวมาแลววาพระพทธเจาไมใชเรอนรางสงขาร แตเปนปญญารเเจงคอการตรสร สงขารเปรยบเหมอนภาชนะ ถาภาชนะนนบรรจดวยปญญารเเจงกเรยกวาพระพทธเจาได ดงนน ผทผกพนในเรอนรางสงขารของพระพทธเจา ทกขโศกเมอพระองคลวงลบไป จะไมสามารถ เขาถงพระองคได

รปลกษณและคณลกษณ

–32–

ตามธรรมดาโลกเมอเกดยอมมดบ มไปมมา มดมชว เปนของคกน เสมอ เปนสวนประกอบซงกนและกน แยกกนไมได ผทมองเหนความแตกตางของสงเหลานคอผทมองในทางทผด การมองเหนองคพระพทธเจากเชนเดยวกน องคพระพทธเจาทแทจรงไมมการปรากฏหรอหายสญ

ตอนท 3 พระพทธคณ

ตอนท 3 พระพทธคณ 1. พระพทธเจาทรงไดรบความเคารพสกการะเพราะพระองคทรงเพยบพรอมดวยคณสมบต 5 ประการ คอ ทรงเปนเลศในการบาเพญตน ในการมองโลก ในสตปญญา ในการเทศนาสงสอน ในการชกจงใจผคนให ประพฤตปฏบตตามคาสงสอนของพระองค ยงกวานนยงทรงมคณสมบตอนอก 8 อยาง คอ 1. ทรงนาความสขมาสโลกมนษย 2. ผททาตามคาสอนของพระองคจะเหนผลทนในชวตน 3. ทรงชใหเหนถกผดชวด 4. ทรงนาทางใหไปถงการตรสร 5. ทรงโปรดสตวโลกทงหลายอยางเสมอภาคกน 6. ไมทรงหลงพระองค 7. ทรงปฏบตตามทตรสและตรสสงททรงกระทาไป 8. ทรงบาเพญเพยรจนสาเรจถงพรอมดงทตงพระทยไว

รปลกษณและคณลกษณ

–33–

ดวยการบาเพญเพยรทางจต พระพทธเจาทรงไดรบความสขสงบทางจต เปยมลนดวยความเมตตากรณา ทรงชาระลางบาปและกเลสในจตใจนาความสงบสขทางดวงจตมาสผคนทงหลายอยางเสมอภาคกน

2. พระพทธเจาทรงเปนทงบดาและมารดาของชาวโลก ผทเปนพอแมจะตองพดกบลกของตนดวยภาษาทารกอยประมาณ 16 เดอน หลงจากนน จงคอย ๆ สอนใหพดดวยกาษาแบบผใหญ เชนเดยวกนพระพทธเจาทรงสงสอนประชาชนดวยการผอนปรนตาม แลวจงคอย ๆ ชกนาใหเหนคลอยตามไปในทางทสงบสขและปลอดภย

สงทพระองคไดเทศนาสงสอนใวประชาชนทงหลายกรบฟงและตความหมายไปเทาทสตปญญาของตนจะทาไดดวยความยนดทไดฟงคาสงสอนจากพระองค

พระพทธเจาทรงสามารถอานจตใจของผคนทงหลายไดวา ไมสามารถ จะสงสอนใหเขาถงธรรมไดอยางถองแทดวยคาพดธรรมดาแตจะสามารถทาใหเขาใจความหมายไดดวยการยกตวอยางอปมาอปไมย

รปลกษณและคณลกษณ

–34–

พระธรรมของพระองคเปรยบไดดงแมนาใหญทมเตา ปลาแหวกวายและชางมายาขาม แตกระแสนาใสสะอาดกยงคงไหลเรอยไปอยางไมมวนสนสด

3. พระองคทรงมปญญารแจง ทรงเลอกดาเนนทางสายกลางซงยากทจะอธบายใหถองแทไดดวยคาพดพระองคทรงเปนผรแจงโลก ทรงอาน ความรสกนกคดของผคนทงหลายไดในพรบตาเดยว

เหมอนทองทะเลกวางทสะทอนแสงของดวงดาวทงมวลบนทองฟา ความรสกนกคดของคนทงหลายสะทอนอยในปญญาของพระองคผเปน โลกวท

พระพทธปญญาชวยนาความชมชนมาสจตใจ ใหความสวางแกหน ทางชวต ชใหเหนความจรงของเหตและผลทเปนไปในโลก ถาปราศจากพระองคแลวจะมผใดเลาทจะสามารถชใหเหนความจรงของโลกแกคน ทงหลายได

4. พระพทธเจาไมไดทรงปรากฏพระองคในรางของพระพทธเจาเสมอไป บางครงทรงปรากฏในรางของปศาจ ในรางสตรเพศ เทพเจา กษตรยรฐมนตร หรอไมกปรากฏองคในเคหะของหญงแพศยา หรอบอนพนน

รปลกษณและคณลกษณ

–35–

ทามกลางโรคระบาด ทรงปรากฏพระองคในรางของแพทยมาชวยรกษา ทามกลางสนามรบทรงสอนใหมความอดกลนและแผเมตตาใหแกผทตกทกขไดยาก ทรงสอนใหเหนถงอนจจงของชวตแกผทหลงงมงายในกเลสทรงปลกใหตนจากความเยอหยงเหนแกตว ชใหเหนถงอนตตา คอการแตกดบของสงขาร ทรงชใหเหนทกขและบาปแกผทยงเมามวอยในโลกยวสยใหมความละอายและรจกเสยสละ พระองคทรงทาหนาทเผยแผพระธรรมดวยการปรากฏพระองคใน ลกษณะและโอกาสตาง ๆ กน พระเมตตาจตของพระองคหลงไหลมาจากธรรมกาย มาชวยโปรดสตวโลกอยางไมมวนสนสด 5. โลกเปรยบเสมอนบานทไฟกาลงไหมเตมไปดวยผคนทโงเขลางมงายอยในกเลส คอ รก โลภ โกรธ หลง คนเหลานตองการความชวยเหลอจากพระองคเหมอนทารกตองการมารดาฉนใดกฉนนน พระพทธเจาเปนบดาของมนษยทกคนในโลก เปนอรหนตทยงใหญ เหนออรหนตทงหลาย มนษยทกคนทตกอยในบวงกเลสจะตองทนทกขทรมานกบการเจบ การตาย ไมสามารถจะหลดพนความทกขในโลกได เพราะความโงเขลาเบาปญญา

รปลกษณและคณลกษณ

–36–

พระพทธเจาทรงตระหนกดวาโลกแหงความหลอกลวงนคอบานทไฟกาลงไหม ดงนนพระองคจงละทงทกสงทกอยางเเลวออกแสวงหาความสงบสขในปาแตลาพง ทรงตรสวา “โลกแหงกเลสนเปนของเรา สตวโลกทหลงงมงายอยคอบตรของเรา เราผเดยวเทานนทจะชวยปลดเปลองความทกขใหได” พระพทธองคทรงเปนเจาแหงธรรม ทรงเทศนาสงสอนพระธรรมแกประชาชนตามทไดตงพระทยไว ทรงทองเทยวไปในทตาง ๆ เพอประกาศพระธรรมและชวยใหคนทงหลายพนทกข แตผทมกเลสหนากลบไมใสใจในคาสงสอนของพระองค สวนผทรบฟงคาสงสอนนนกจะสามารถพบหนทางแหงความหลดพน ทรงตรสวา “ผทเชอถอเราจะสามารถเขาใจคาสอนของเรา ไมมใครจะ สามารถพบหนทางแหงการหลดพนโดยลาพงสตปญญาของตนเองได”ดงนนเราจงควรเชอฟงและปฏบตตามคาสอนของพระองค

พระธรรม

พระธรรม

–38–

บทท1

เหต บทท1 เหต ตอนท 1 อรยสจ

ตอนท 1 อรยสจ

1. โลกเตมไปดวยความทกข การเกด แก เจบ และตาย เปนทกขการพบคนทเราเกลยดเปนทกข การพลดพรากจากคนทเรารกเปนทกข เมอไมไดรบสงทตนตองการกเปนทกข ชวตทตองยดมนผกพนกบสงเหลานเปนทกขโดยแท นเปนความจรงแหง “ทกข” ตนเหตแหงทกข เกดจาก อะไร คาตอบทไดกคอ เกดจากจตใจทลมหลงในกเลสตณหานนเอง ถาจะหาตนตอของกเลสตณหาแลวจะพบวา มนหยงรากลกอยในสนดานทตดตวมาตงเเตเกด กเลสตณหาเปนบวงผกมดชวตทาใหไมมอสระ ไดเหนอะไร ไดฟงอะไร กอยากไดไปเสยทกอยาง จนบางครงอยากไดแมกระทงความตาย นคอสาเหตแหงทกข หรอทเรยกวา“สมทย” ถาเราสามารถกาจดกเลสตณหาไดแลว เรากจะไมตองทนทกขทรมานอกตอไป ความจรงในการดบทกขน เรยกวา “นโรธ”

เหต

–39–

เพอทจะใหบรรลถงสภาวะแหงความหลดพนจากความทกขทงหลายจะตองปฏบตตามวถทางทชอบ 8 ประการ คอ “อรยอฏฐงคกมรรค” (มรรค8) ไดแก ความเหนชอบ ความดารชอบ วาจาชอบ กระทาชอบ เลยงชพชอบ พยายามชอบ ระลกชอบ และตงจตชอบ ซงเปนมรรคอนประเสรฐของความจรงในการดบเหตแหงทกข ดงนนเราควรจะตองจดจาและเขาใจในกฎแหงความจรงนใหถองแทเพราะโลกเตมไปดวยความทกข ถาผใดอยากหลดพนจากความทกขกจะตองตดขาดจากกเลสตณหาซงเปนสาเหตแหงทกขใหได และวธทจะไดเปนอสระจากกเลสตณหาและความทกขไดกมอยทางเดยว คอ การบรรลหนทางตรสร ซงจะทาไดโดยการปฏบตตามมรรคอนประเสรฐ 8 ประการ ดงกลาวเพยงอยางเดยว 2. ผทกาลงแสวงหาหนทางตรสรจะตองทาความเขาใจกบความจรงอนประเสรฐ 4 ประการ หรอ “อรยสจ 4 ” นใหถองแท มฉะนนแลวกจะตองหลงวนเวยนอยในโลกแหงโลกยวสยอยางไมมทสนสด ผทเขาใจอรยสจ 4 ประการนจะไดชอวาเปนผทสามารถมองเหนหนทางแหงการตรสรแลว

เหต

–40–

ดงนนเราจงควรปฏบตตามคาสอนของพระพทธเจาและมความเขาใจในอรยสจ 4 ไมวาจะเปนยคใดสมยใด สตบรษทเปนสตบรษทแทจรงนน จะตองเปนผทเขาใจในอรยสจ 4 ดวยตนเอง และทาการสงสอนใหผอนรตามดวย

เมอสามารถเขาใจอรยสจ 4 อยางแจมแจงแลวกจะสามารถตดขาดจากกเลสตณหาได ไมมความโลภไมมความรสกขดแยง ไมฆา ไมขโมย ไมกระทาผดประเวณ ไมหลอกลวง หรอกลาววาจาหยาบคาย ไมประจบสอพลอ ไมมความรษยา หรอโกรธเคอง จะไมมวนลมความไมเทยงแทของชวตและจะไมหลงทางอกเปนอนขาด

3. การปฏบตตามวถทางอนประเสรฐเปรยบเสมอนการเดนเขาสหองมดโดยถอคบเพลงไปดวย แสงไฟจากคบเพลงจะชวยขบไลความมดใหหมดไป ทาใหหองนนสวางไสว

พระพทธเจาทรงมงสงสอนอรยสจ 4 แกคนทวไป ผทสามารถเขาใจความหมายและปฏบตตามไดแลว จะเกดปญญาทจะนาไปสหนทางแหงการตรสร และจะสามารถเปนผนาทาง เปนทพงใหแกผอนอกดวย

เหต

–41–

ผทเขาใจอรยสจ 4 อยางถกตอง จะสามารถกาจด*อวชชาซงเปนบอเกดของกเลสตณหาไดหมดสน จากการศกษาอรยสจ 4 พระสาวกทงหลายของพระพทธเจาจะสามารถเขาใจพระธรรมคาสอนอน ๆ ทงหมดดวย จนเกดปญญาบารมทจะสามารถเขาใจกฏเกณฑแหงความจรงตามธรรมชาตไดอยางแจมแจง และจะสามารถเทศนาสงสอนธรรมใหคนทวไปโดยลาพงปญญาของตนเองได

ตอนท 2 เหต

ตอนท 2 เหต 1. ความทกขของมนษยมเหตกอใหเกดเหมอนกบการตรสรซงมหนทาง โดยเฉพาะ ทกสงในโลกเปนผลทเกดมาจากเหต เเละจะสลายไปกตอเมอเหตสญสน ฝนตก ลมพด ดอกไมบาน ใบไมรวง ฯลฯ เปนปรากฏการณทเกดขนมาจากเหต และสลายไปเพราะเหตเชนกน มนษยเรามเหตเกดมาจากบดามารดา เจรญเตบโตเพราะไดรบอาหารเลยงด ไดรบการอบรมจตใจจากการเรยนร และประสบการณ ทงรางกายและจตใจมเหตเกอหนนใหเจรญเตบโต และเปลยนแปรไปในสภาพตาง ๆ เพราะมเหตเปนมลการณอกนนเอง

เหต

–42–

ทกสงในโลกนมความสมพนธเกยวเนองกนเหมอนตาขายททาขนมาโดยการผกปมเปนชวง ๆ ตอเนองกน ถามผคดวา แตละตาของตะขาย เปนอสระจากกน ไมเกยวเนองกนละก เปนการคดทผด เพราะตาขายจะเกดขนไดดวยการผกตอเนอง แตละตาของตะขายมหนาทตอกน และอาศยกนและกน 2. ดอกไมบานเพราะมเหตทาใหบาน ใบไมรวงเพราะมเหตทาใหรวง ไมใชบานเองหรอรวงเอง ทกสงในโลกมเหตกอใหเกดการเปลยนแปลงอยตลอดเวลา และจะสญสลายไปเพราะมเหตใหเปนไปเชนนน จะเหนไดวา“ความไมเทยงแทแนนอน เปนสงทแนนอน” เปนกฎธรรมชาตทเปน ความจรง

ตอนท 3 เหตอาศยกนเกด

ตอนท 3 เหตอาศยกนเกด 1. ความวตกกงวล ความเศราโศก ความโทมนส ความเจบปวด และความทกขทรมานทงหลายเกดจากอะไร ไมใชเพราะความยดมนผกพนกบความไมเทยงเหลานหรอกหรอ

เหต

–43–

ความยดมนในชวตทมงคง มเกยรตยศ ชอเสยง ความสขสาราญความรกตวเอง ความยดมนในสงเหลานเปนบอเกดแหงความทกข โลกนตงแตเรมแรกกเปนโลกทเตมไปดวยภยธรรมชาตตาง ๆ ยงกวานนแลวมนษยเรายงตองเผชญกบโรคภยไขเจบ ความแก และความตาย อยางหลกเลยงไมได โลกนจงเปนโลกแหงความทกขทรมาน แตถาเราจะพจารณาอยางรอบคอบถงความจรงทงหมดแลว จะเหนไดวา มลเหตแหงความทกขทงมวลเกดจากจตใจทผกพนยดมนนนเอง ถาเราสามารถทาใจไมใหผกพนกบความไมเทยงแทแนนอนของชวตได กจะไมตองทนทกขทรมานอกตอไป และถาจะพจารณาดตอไปอกกจะพบวาความผกพนเหลานเกดขนจากความโงเขลา (อวชชา) และกเลสตณหาในจตใจของเรานนเอง อวชชา เปนเครองบดบงดวงตาไมใหเหนความผนเเปรไมเทยงของชวต กเลสตณหา คอ ความโลภ อยากไดสงนนสงน เมอไมไดจงตองทกขอวชชาและกเลสตณหาทาใหมนษยเหนความแตกตางของสงทงหลาย ซงตามความเปนจรงแลวไมมความแตกตางกนเลย ความด ชว ถก ผด นนเปนสงทมนษยคดขนเอง

เหต

–44–

อวชชาทาใหมนษยเรามองเหนอะไรผด ๆ ทาใหยดถอและเขาขางตวเองอยเสมอ ชกนาใหประพฤตปฏบตในทางทผด ชวตจงตองหลงวนเวยนอยแตในโลกแหงความมายา

การกระทาของมนษยเปรยบไดกบทนา จตใจทลาเอยง คอ เมลดพนธขาวทหวาน อวชชา คอ ดน หลอเลยงดวยฝนแหงตณหา ระบายนาดวยการทาตามอาเภอใจและรบเอาความคดทผด ๆ มา ผลเกบเกยวทไดก คอ ความลมหลงตดอยในโลกแหงมายาทเตมไปดวยความทกขทรมาน

2. ดงนน จงกลาวไดวา มลเหตทกอใหเกดความวตกกงวล ความเศราโศก ความเจบปวด และความทกขทรมานนนเนองมาจากจตใจของเรานนเอง

โลกแหงความมายา เปนโลกทเกดขนจากจตใจทถกอวชชาบดบงจนมดมว แตโลกแหงการตรสร กสามารถเกดขนไดภายในจตใจเดยวกนนเอง

เหต

–45–

3. ในโลกนมทศนคตทผด ๆ อย 3 ประการ ถามนษยเราหลงเชอใน ทศนคตเหลานแลว กคงจะตองปฏเสธทกสงในโลกน คอ 1. มผกลาววาประสบการณของมนษยทกคนขนอยกบโชคชะตา 2. มผกลาววาพระเจาเปนผสรางทกสงและควบคมทกสงดวยพระองคเอง 3. มผกลาววาทกสงทกอยางจะเกดขนเองเมอถงเวลา โดยไมตองอาศยเหตหรอปจจยใดๆ

ถาโชคชะตาเปนเครองกาหนดทกสงแลว ทงการกระทาด หรอการกระทาชวกถกโชคชะตากาหนดไวลวงหนาแลว ความสข ความทกขกเชนเดยวกน ทกสงทกอยางขนอยกบโชคชะตาทงหมด ถาเปนเชนนนจรงแลว ความหวงและความพยายามของมนษยทจะทาความด นาความกาว หนามาสโลกกจะไมมความหมายอะไรเลย

ในทศนคตท 2 และ 3 กเชนเดยวกน ถาทกอยางตกอยในมอของพระเจาแลว มนษยจะมความหวงอะไร นอกจากยอมแพ หรอรอใหทกสงทกอยางเกดขนเองโดยไมยอมทาอะไรทงสน ดงนนจงไมเปนทนาประหลาดเลย ถามนษยทยดมนในทศนคตเหลานจะหมดหวง และละทงความพยายามทจะกระทาความดและหลกหนความชว

เราจงเหนไดวา ทศนคตทง 3 นไมถกตอง เพราะทกสงในโลกจะเกดมขนหรอสญสลายไปนนตองมเหตปจจยทาใหเปนเชนนน

–46–

บทท 2

จตใจและรางกาย บทท 2 จตใจและรางกาย

ตอนท 1 อนจจงและอนาตมน

ตอนท 1 อนจจงและอนาตมน 1. ดงทไดกลาวมาแลววา ทกสงในโลกเกดมาจาก*เหต รางกายและจตใจของเราเกดมขน เพราะมเหตตาง ๆ มารวมกน รางกายจงไมไชตวตนทถาวร แตเกดจากการรวมตวของธาตตาง ๆ จงเปนสงไมเทยง ถารางกายมตวตนทถาวรแลว รางกายจะทาสงนนสงนไดตามทตองการ พระเจาแผนดนผมอานาจยงใหญในแผนดนของพระองคจะพระราชทาน บาเหนจรางวลหรอลงโทษใครกไดตามทพระองคเหนชอบ แตพระองคกตองทรงประชวร และแกชรา ทง ๆ ทพระองคไมทรงประสงคเชนนน จตใจกเชนดยวกนไมมความเปนตวตนทแนนอน จตมนษยเกดจาก การรวมกนของเหตและสภาวะตาง ๆ ซงมการเปลยนแปลงทไมหยดนง ถาจตมความเปนตวตนแหงตนแลว จตจะกระทาสงใดกไดตามทตน ตดสนแตมบอยครงทเดยวทจตหนเหไปจากสงทจตคดวาถกตอง นกคดในสงทชว ทง ๆ ทจตไมเตมใจจะทาเชนนน จงเหนไดวาจตไมสามารถจะทาอะไร ๆ ไดดงทคดเสมอไป

จตใจเเละรางกาย

–47–

2. ถาจะถามวา “รางกายของคนเรานมความจรงยงยนหรอไม” ทก ๆ คนกคงจะตองตอบวา “ไม” อยางแนนอน และถาจะถามตอไปวา “ความไมจรงนเปนความสขหรอทกข” กคงตองไดคาตอบวา “ทกคนทเกดมาจะตองแก ตองเจบและตองตาย ผทรตววา กาลงแก กาลงเจบ และกาลงจะตายนนจะตองทนทกขทรมานแนนอน”

การทคดวา ความไมเทยงแทจรงนกอใหเกดทกขซงมความเปนตวตนเปนแกนสารนนเปนความคดทผด

จตใจของมนษยกเชนเดยวกนไมมความเทยงแทแนนอน เปนความทกข แตไมมตวตนถาวร

ดงนน รางกายและจตใจของเราซงประกอบกนขนเปนชวตและมโลกภายนอกแวดลอมอยนนเปนสงทไมเกยวของกบความคดในเรอง “ตน” หรอ “ของตน”

จตใจทถกครอบคลมดวยอวชชาเทานนทจะยดมนผกพนอยกบ ”ตน”หรอ “ของตน”

จตใจเเละรางกาย

–48–

เพราะเหตทรางกายและสงทแวดลอมอยภายนอกนนเกดขนจากการทเหตตาง ๆ มารวมกน จงมการเปลยนแปรไปเรอย ๆ ไมมทสนสดไมหยดนงแมเพยงชวขณะเดยว เหมอนสายนาไหลหรอเปลวเทยน หรอวานรซงไมเคยหยดอยนงเลยแมชวขณะเดยว

ผทมปญญาจะมองเหนและไดฟงเรองราวเกยวกบความไมจรงของชวต จงสามารถทาใจไมใหผกพนกบสงเหลาน และเมอรางกายรวมทงจตใจ เปนอสระ เมอนนเขากจะสามารถพบหนทางบรรลถงการตรสร

3. ไมมใครในโลกนทจะทาสง 5 ประการตอไปนไดสาเรจ คอ 1. หยด ยงความชราในขณะทรางกายยางเขาสวยชรา 2. หยดยงความเจบปวยในขณะทกาลงปวย 3. หลกหนความตายในขณะทกาลงจะตาย 4. ปฏเสธความดบสญแหงสงขาร 5. ปฏเสธความสนสดแหงชวต

สงเหลานเปนสงทมนษยทกคนจะตองเผชญไมเรวกชา ไมมใครสามารถหลกเลยงพนและทาใหเปนทกข แตผทไดรบฟงคาสอนของพระพทธเจา จะสามารถเขาใจความจรงเหลาน และจะไมเปนทกขเลย เพราะถงอยางไรกไมมทางหลกเลยงพน

จตใจเเละรางกาย

–49–

ในโลกนมความจรงอย 4 ประการ คอ 1. สงมชวตทงหลายมกาเนดมาจากอวชชา 2. สงทเปนความปรารถนาทงปวงไมมความจรง และเปนทกข 3. สงทมชวตทงหลายกเชนกนไมมความจรง ไมเทยง และเปนทกข 4. ไมมสงใดในโลกทเรยกไดวา “ตน” หรอ “ของตน”

ความจรงดงกลาวขางตน แสดงใหเหนวา ทกสงในโลกไมมความจรงไมเทยง และไมมตวตน ไมวาพระพทธเจาจะเสดจอบตขนมาในโลก หรอไมความจรงดงกลาวนกไมเปลยนแปลง เปนกฎธรรมชาตทเทยงแทแนนอน พระพทธเจาทรงรแจงในสงเหลานจนไดตรสร และทรงสงสอน ผคนทงหลายใหมดวงตาเหนธรรมตามดวย

ตอนท 2 จตใจของมนษย

ตอนท 2 จตใจของมนษย 1. ความหลงใหลหรอความรแจงลวนมบอเกดในจตใจ เหมอนสงตาง ๆ ทนกเลนกลเอาออกมาแสดงใหด

จตใจของมนษยมความผนแปรทไมมขอบเขตจากดและไมมทสนสดจตใจทมมลทนกอใหเกดสภาพแวดลอมทสกปรก จตใจทบรสทธกอใหเกดสภาพแวดลอมทสะอาด ความเปลยนแปลงของสภาพแวดลอม ภายนอกขนอยกบความผนแปรของจต จงไมมขอบเขตจากดดวยเชนกน

เหมอนภาพวาดทวาดโดยจตรกร สภาพแวดลอมตาง ๆ เกดจากความรสกของจตใจ โลกทพระพทธเจาสรางขนเปนโลกทสะอาดบรสทธ ปราศจากกเลสตณหา แตโลกทมนษยเราสรางขนนนเปนโลกทสกปรกเตม ไปดวยกเลสตณหา

จตใจเเละรางกาย

–50–

จตใจของมนษยเปรยบไดกบจตรกรฝมอเยยม สามารถวาดภาพโลก ภายนอกไดสารพดอยาง ไมมสงใดในโลกทจะไมไดสรางจากจตพระพทธเจากเชนเดยวกบจตใจ ทรงสรางโลกทบรสทธ และคนเรากเชนกนเปนผสราง โลกแหงกเลส ดงนนทง จตใจ พระพทธเจา และมนษยปถชน จงไมมความแตกตางกน เพราะตางกสรางโลกและสภาพแวดลอมของตนเอง พระพทธเจาทรงรแจงวา ทกสงทกอยางเกดจากจตใจ ดงนนผทรความจรงขอน กคอ ผทมองเหนองคพระพทธเจาอยางแทจรง 2. อยางไรกตาม จตใจของมนษยถกครอบงาดวยความกลว ความเศรา โศก ความวตกกงวล จนยากทจะแกใหหายได กลวแมกระทงสงทผานไปแลว และสงทยงไมไดเกด ทงนกเพราะมอวชชาและความยดมนผกพนเปนโรครายอยในใจนนเอง จตใจทเตมไปดวยความโลภและอวชชานเปนบอเกดของโลกแหงความมายา เปนสาเหตของความยงยากทงปวงในโลกแหงความมายา พดงาย ๆ ก คอ ทกสงทกอยางมกาเนดขนในจตใจของมนษยนนเอง การเกดการตายกเปนสงทเกดขนในจตใจ ถาจตใจทยดมนอยกบการเกดการตายนดบสญไปไดละก ความหลงผดในโลกแหงการเกดการตายกจะหมดไปดวย

จตใจเเละรางกาย

–51–

โลกแหงความมายาเกดจากจตใจ เพราะการมองดวยใจทลมหลงจงทาใหโลกกลายเปนโลกแหงความมายา ถาเราไดรความจรงวา การตดขาดจาก จตใจทลมหลงได โลกแหงความมายากจะไมเกดขน เราจะสามารถเปนอสระจากกเลสทงหลาย และบรรลหนทางตรสร

จงเหนไดวา โลกนอยใตอานาจของจตใจท ชกจงและบงคบบญชาใหเปนไปในสภาพตาง ๆ โลกทเตมไปดวยความทกขทรมานกเปนโลกทเกดจากจตใจทหลงผดนนเอง

3. ดวยเหตททกสงทกสงเกดจากการบญชาของจตใจซงเปนเสมอนนายเมอทาตามบญชาของนายหรอจตใจทสกปรกกจะเกดผลคอมความทกขตามมา เหมอนเกวยนทแลนตามววเมอถกววลาก

แตถามจตใจทบรสทธเปนนาย และปฏบตตามแลว กจะไดรบแตความสขสาราญเหมอนเงาตามตว ผทกระทาความชว จะตองไดรบผลกรรมชวตอบสนองในชาตน และยงจะตองชดใชกรรมนในชาตตอไปดวย จะตองทกขทรมานทงในชาตน เเละชาตหนา

สวนผทกระทาแตความด กจะไดรบผลดตอบสนองในชาตน และจะไดรบความสขยง ๆ ขนไปอกในชาตหนา

จตใจเเละรางกาย

–52–

ถาจตใจสกปรกมมลทน กเหมอนกบเดนบนทางทขรขระเปนหลมเปนบอ ตองหกลม ไดรบบาดเจบ แตถามจตใจทบรสทธสะอาด กเหมอนเดนบนหนทางทราบเรยบปลอดภย

ผทมความบรสทธทงใจและกาย คอผทหลดพนจากบวงกเลสมารแลวเดนตามรอยพระบาทของพระพทธเจา ผทมจตใจสงบกจะไดรบความสงบสขมากขนทาใหสามารถบาเพญสมาธไดทงกลางวนและกลางคน

ตอนท 3 ภาวะทแทจรงของสงทงหลาย ตอนท 3 ภาวะทแทจรงของสงทงหลาย

1. โดยเหตททกสงในโลกลวนมกาเนดมาจากเหต จงไมมขอแตกตางกนการมองเหนความแตกตางของสงทงหลายเกดจากการมองดวยใจทลาเอยง

บนทองฟากวาง ไมมสงใดแสดงใหรวาเปนตะวนออกหรอตะวนตกมนษยตางหากทเปนผจาแนกใหเหนความแตกตางวา น เปนทศตะวนออกโนนเปนทศตะวนตก

ตวเลขกเหมอนกนจากหมายเลข 1 ถงจานวนนบอสงไขย กเปนแตเพยงตวเลขเทานน ทมากาหนดวาเลขตวนมจานวนมาก หรอตวนมจานวนนอยนน มนษยเราเปนผกาหนดขนเองเพราะความทมใจละโมบนนเอง

จตใจเเละรางกาย

–53–

โดยธรรมชาตแลว ถาไมมการเกดกจะไมมการตาย แตมนษยจาแนกภาวะนวาเปนการเกด หรอภาวะนนวาเปนการตายเอาเอง การกระทาของมนษยกเชนกน ถาไมม “ด” กจะไมม “เลว” การจาแนกความด ความเลวนนมนษยเรากาหนดขนเองตามอาเภอใจเพราะความมใจทลาเอยง พระพทธเจาเปนผททรงหลดพนจากความยดมนทลาเอยงเหลาน โดยสนเชง ทรงพจารณาดโลกเหมอนเมฆทลอยอยหรอเหมอนภาพลวงตา ไมมสงใดใหยดมนผกพน หรอสลดทง พระองคทรงอยเหนอความคดทลาเอยงเหลาน 2. มนษยเรามกจะยดมนในสงทคดวาจะนาความสขสบายมาให หรอสนองความตองการของตน เชน ความมงคง ทรพยศฤงคาร เกยรตยศ ชอเสยง และชวตของตน ผกพนอยกบความคดทลาเอยงวา ม ไมม ด เลว ถก ผด ฯลฯ ทาใหชวตตองตกอยในความทกขทรมาน

จตใจเเละรางกาย

–54–

ครงหนง มชายผหนง ไดเดนทางมาเปนระยะทางไกลจนกระทงมาถงแมนาสายใหญ เขาคดในใจวาแมนาฝงนดทาทจะมอนตรายมาก แตฝงตรงขามดปลอดภยกวา คดดงนนเเลว เขากตอแพขน และขามไปยงอกฝงหนงไดโดยปลอดภย เขาราพงกบตวเองวา “แพนชวยใหเราขามแมนาไดโดยปลอดภย มคณประโยชนแกเรามาก เราทงมนไมลง เราจะแบกมนไปดวย”

ชายผนไดทาสงทสมควรจะทาตอแพของเขาแลวเชนนนหรอ เปลาเลย

นทานเปรยบเทยบเรองนสอนใหเหนวา “แมการกระทาทคดวาถก กไมควรยดมนไว เพราะถงจะเปนการกระทาทด แตเมอกลายมาเปนภาระทไมจาเปนแลวกควรทงไปยงถาเปนสงทไมดไมถกแลวกยงตองทงไปใหหมด”

3. สงทงหลายในโลกไมมทมาหรอทไป ไมมเกด ไมมดบ เพราะฉะนนจะไมมการได หรอสญเสย

พระพทธเจาทรงสอนวา “สงทงหลายในโลกอยเหนอสภาวะ มหรอ ไมม จงไมมเกด ไมมดบ” กลาวคอ ทกสงทกอยางไมมตวตนแหงตน แตเกดขนโดยอาศยเหตและปจจยมารวมกน จงกลาวไดวาอยในภาวะ “ไมม”แตเมอมเหตและปจจยมารวมกนกกลาวไดวาอยในภาวะ “ม” นนเอง

จตใจเเละรางกาย

–55–

ความยดมนผกพนเมอไดเหนสงใดเปนสาเหตใหเกดใจลมหลง แตถามองดวยใจวางเฉยไมยดมน กจะไมเกดความลมหลง การตรสรกคอ การมองเหนกฎแหงความจรงนอยางแจมแจง ตดขาดจากใจทยดมน โลกนเปนเหมอนความฝนโดยแท และทรพยสมบตกเหมอนสงลวงตาเหมอนการมองรปภาพ เหนระยะใกลไกล สงตา เเตมไดมจรง ทกสงทกอยางเปนเสมอนไอแดด 4. การทเชอในทฤษฎแหงความถาวร วา ทกสงทกอยางเกดจากเหตปจจย ทนบปรมาณมได และจะอยคาฟาตลอดไปนน เปนความเขาใจทผด แตการทเชอในทฤษฎของความไมมอยนน ยงเปนความเขาใจผดมากยงขน ความเทยง ไมเทยง ม ไมม ไมใชสภาวะทแทจรงของสงทงหลายแตเปนสภาพทเกดจากการมองดวยสายตาทมความยดมนผกพน สภาวะทแทจรงของสงทงหลายอยเหนอหรอเปนอสระจากความผกพนทเกดจากใจทเตมไปดวยกเลสของมนษย

จตใจเเละรางกาย

–56–

เนองจากทกสงมกาเนดมาจากเหตปจจย จงมการเปลยนแปลงอยตลอดเวลา ไมหยดอยกบท ตางกบสงทมตวตนถาวร และเพราะการทมการเปลยนแปลงอยางไมมทสนสดนเอง จงเปนเสมอนภาพลวงตา และ ไอแดดแตในขณะเดยวกนกเปนสภาพทไมเปลยนแปลง เปนความจรง กลาวคอความเปลยนแปลงอยางไมมทสนสดของทกสงเปนสงทไมเปลยนแปลง เปนนรนดรนนเอง เมอมนษยเรามองดแมนากจะเหนวาเปนแมนา แตสาหรบเปรตทหวโหยจะมองเหนนาเปนไฟ ไมเหนเปนแมนา ดงนน สาหรบผเปรตแลว จะกลาววาแมนานน “ม” กไมได และสาหรบมนษยเราจะกลาววา “ไมม” กไมไดเชนกน เราจงสามารถกลาวไดวา สรรพสงทงหลายเปรยบเสมอนภาพลวงตาจะยนยนวา “ม” กไมไดจะปฏเสธวา “ไมม” กไมไดเชนกน อยางไรกตามถงแมจะตดขาดจากโลกทเปนเสมอนภาพลวงตานได แตโลกทแทจรง เปนนรนดร ไมเปลยนแปลงนน ไมมอย ดงนนการทมองดโลกนวาเปนเสมอนภาพลวงตา กเปนการมองทผด และจะคดวาเปนโลกทแทจรง กไมถกอกเหมอนกน

จตใจเเละรางกาย

–57–

แตเพราะความโงเขลา ไมรความจรงของกฎธรรมชาต จงคดวา มโลกแหงความลวงตา และโลกแหงความจรง เมอคดวาโลกนเปนโลกแหงความลวงตาแลว กมกเกดใจอกศลวา การกระทาทงหลายของมนษยจะวา ผด หรอชวกไมได

สวนผทมปญญา รเเจงในกฎธรรมชาตทเปนความจรงนจะมองเหนสงลวงตาเปนสงลวงตาอยางแจมชด จงไมกอความผดพลาดขน

ตอนท 4 *ทางสายกลาง

ตอนท 4 *ทางสายกลาง 1. ผทบาเพญเพยรเพอหนทางแหงการตรสร จะตองหลกเลยงวถทางดาเนนชวตไมควรกระทา 2 ประการคอ หนง การใชชวตทตกเปนทาสของโลกยตณหา สอง การทรมานรางกายและจตใจของตนเองจนเกนกวาเหต

เราควรหลกเลยงการกระทาทหยอนหรอตงเกนไปทง 2 อยางน แลวดาเนนตามทาง*สายกลางทจะนาไปสปญญาและการตรสร

การดาเนนชวตตามทางสายกลางน พงปฏบตอยางไร คาตอบกคอ พงปฏบตตาม “มรรค” อนประเสรฐ 8 ประการ ไดแก ความเหนชอบ ความดารชอบ วาจาชอบ กระทาชอบ เลยงชพชอบ พยายามชอบ ระลกชอบ ตงจตชอบซงเปนหนทางทถกตอง

จตใจเเละรางกาย

–58–

ดงทไดกลาวมาแลววาทกสงปรากฏขนและสญสลายไปเพราะมเหตปจจยทาใหเปนเชนนนไมเกยวกบการม หรอ ไมมอย ผทโงเขลา เทานนทเหนวา ม หรอ ไมม แตผทมปญญาแลวจะไมยดมนในความคดน แตจะมองทกสงดวยความมใจเปนกลาง

2. สมมตวามทอนซงทอนหนง ลอยอยในแมนาสายใหญ โดยไมเขาไปชดฝงซายหรอขวา ไมจมลงไป และไมเกยฝง ไมถกคนจากเอาไป หรอถก กระแสนาวนดดไว และไมผไมเนา ถาเปนอยเชนนเสมอแลว ในไมชากจะลอยมาจนถงทะเลไดเปนแน

ชวตทดาเนนตามทางสายกลางเปรยบเหมอนกบทอนซงทลอยอย กลางแมนาน ไมผกพนยดมนกบชวตทหมกมนในตวเอง หรอสง ภายนอกไมยดตดอยในความคดวา “ม” หรอ “ไมม” “ถก” หรอ “ผด” ตดขาดจากความลมหลงแตกไมคานงถงการบรรลถงหนทางแหงการหลดพน เเตฝายเดยว ผททาใจใหเปนกลางเชนนได และประพฤตตามได เรยกวากาลงกาวเดนมาตามทางสายกลางทจะนาไปสการบรรลนพพาน

การดาเนนชวตประจาวนโดยยดทางสายกลาง ไมหมกมนในสงหนง สงใดอยางรนแรง เปนสงสาคญในการกาวไปสหนทางบรรลนพพาน

เมอเรารวา ทกสงในโลกไมมการเกด ไมมการสญ ไมมลกษณะเฉพาะทควรยดมน จงไมควรหลงตวเมอทาความด แตควรมจตใจวางเฉยไมผกพนกบสงใดทงสน

จตใจเเละรางกาย

–59–

การไมถกกเลสครอบงา คอ การไมยดมน ไมผกพน ผทแสวงหาหนทางหลดพน จะไมหวนไหวกบความตาย ไมปรารถนาการเกด ไมมจตใจลาเอยง แบงแยกวา ม ไมม ด เลว ถก ผด ฯลฯ

เมอใดทใจของเราเกดผกพนในสงใด เมอนนกเปนการเรมตนของชวตทตองหลงทางตดอยในกเลส ดงนนผทกาลงกาวเดนไปสหนทางบรรลนพพาน จะไมยด ไมจบ ไมลงเล ไมเปดหนทางใหกเลสเขาครอบงาได

3. การบรรลนพพานไมมรปลกษณะทมองเหนหรอจบตองได เพราะมความลมหลง คอ อวชชา จงม นพพาน ถาไมมอวชชากไมมนพพานในทางตรงกนขามกเชนเดยวกน เพราะมนพพาน จงมอวชชา ถาไมม นพพาน กไมมอวชชาดวย

จตใจเเละรางกาย

–60–

ดงนน ความยดมนในความคดทวานพพานมอย เหมอนสงมตวตนจบตองไดนน จะกลายเปนอปสรรคขดขวางไมใหพบหนทางบรรล เชนเดยวกบการทมความมด กมแสงสวาง ถาไมมความมด ความสวางกจะไมม

ผทแสวงหนทางบรรล จะตองมใจทไมตดพนวา จะบรรลใหถงนพพาน เหมอนดงวานพพานเปนสงมตวตน ความยดมนเชนนเปนความหลงผด อยางหนงเชนกน

ถากาหนดจตมาถงขนนไดและดาเนนมาตามกระแสทผานอวชชามา กจะสามารถบรรลหนทางแหงนพพานได เหมอนการพบแสงสวางในทาม กลางความมด ถากาหนดกระแสจตใหมนคง ไมถกตดตอน แตดาเนนเรอยไป จะบรรลจดหมายปลายทางคอ นพพาน ซงอยทามกลางกเลสตณหาทงปวง

4. สรรพสงในโลก มความเสมอภาคเทาเทยมกน ไมมอะไรแตกตางกนเนองจากความไมมตวตน ไมมลกษณะถาวร ไมมเกด ไมมดบ ไมสามารถจะบรรยายดวยคาพดได เพราะทกสงมสภาวะทเปนศนยทเรยกวา “*ศนยตา”ซงแปลวา “ความวางเปลา” นนเอง

สรรพสงในโลกมความสมพนธกน คออาศยกนและกนจงเกดมขนไมมสงใดเกดขนไดโดยลาพงตวเอง

จตใจเเละรางกาย

–61–

เหมอนกบแสงสวางกบเงามด ความสนกบความยาว ขาวกบดา ตองมอยคกนไป ถาขาดอยางหนงอยางใดไปแลวกไมอาจดารงอยไดจงเรยกสภาวะนวา “อนาตมน” ซงแปลวา “ความไมมตวตน”

ดงทไดกลาวมาแลววา ถาไมมอวชชา กไมมนพพาน ถาไมมนพพาน กไมมอวชชา ทงสองสงนไมมความแตกตางกนโดยเนอแท เพราะอาศยกนเกดขน จงมความเปนอนหนงอนเดยวกน

5. คนเรามกจะมองเหนการเกด การดบ ของสงตาง ๆ ซงอนทจรงแลว ไมใชเชนนน เพราะทกสงทกอยางไมมการเกด ไมมการดบมาตงแตตนแลว

ผทมดวงตามองเหนสภาวะทแทจรงดงกลาวของสงทงหลายแลวจะสามารถเขาใจกฎธรรมชาตทเปนความจรงวา ทกสงไมมการเกด ไมมการดบ แตเปนอนหนงอนเดยวกน

การทคนเรามความยดมนผกพนในตวเอง กเพราะคดวา ม “ตน” ซงอนทจรงแลว หามไม และสภาวะทเรยกวา “ของตน” กไมบงเกดขน การบรรลนพพาน คอการทรในความจรงขอน

จตใจเเละรางกาย

–62–

คนเรามกจะคดวาม ความสะอาด และความสกปรก แตความจรงแลว ถาไมมความสะอาด กไมมความสกปรก ความคดทแยกวา ความสะอาด และความสกปรก เปนคนละอยางกนนน เกดจากใจทมความลาเอยงของคนเรานนเอง เชนเดยวกน เรามกคดถงความแตกตางระหวางความด ความชว แตผทกาลงแสวงหาหนทางบรรลจะตระหนกดวา ความด ความชว แตเดมไมใชคนละสงกน คนเรามกชงความทกข ปรารถนาความสข แตถาลองพจารณาดวยปญญาแลว จะพบวาทามกลางความทกข เราจะหาความสขพบ ผทรความจรงน จะหลดพนจากความผกพนทงปวง เปนอสระทงกายและใจ แตกไมใสใจในความเปนอสระ หรอความผกพนอกเชนกน ดงนน เราจงเหนไดวา คาตรงกนขาม เชน ม ไมม ความลมหลงความรแจง จรง เทจ ถก ผด ทมกใชคกนน ความจรงแลวไมไดมอะไรแตกตางกนเลย ไมมรปรางใหเหนเปนตวตน จบตองไมได พสจนใหเหนจรงไมได ดวยตวของมนเอง เราจงไมควรยดมนในความคดทเกดจากความลาเอยง ของใจแตควรตระหนกถงความจรงแหง “ศนยตา”

จตใจเเละรางกาย

–63–

6. เหมอนดอกบวทเจรญงอกงามและบานในหนองบงทมโคลนตมสกปรก แตไมงอกในทราบสง หรอบนบกทสะอาด การหลกเลยงความลมหลงไมใชการบรรล แตธาต หรอธรรมชาตแหงพทธจะสามารถคนพบได ในทามกลางความลมหลงและทศนคตทผด ๆ ถาไมยอมเสยงอนตรายดาลงไปใตทะเลลก กจะไมมโอกาสรวามขม ทรพยมหาศาลหาคามไดอยขางใต เชนเดยวกนถาไมฝาเขาไปในทะเลตมแหงโลกยวสย กไมสามารถคนพบจนดามคาแหงการนพพานได ผทเคยมความยดมนใน “ตน” และกเลสโลกอยางไมลมหลมตา ถาเพยงแตมใจศรทธาในนพพานเพยงนดเดยวเทานน เขากจะสามารถแลเหนหนทางขางหนาทจะนาไปสการบรรลนพพานได ในสมยกอน มนกบวชทปนปายกองดาบโดยไมบาดเจบ หรอเดนลยไฟโดยไมรสกรอนหรอถกลวกเพราะความทมจตมงมนทจะแสวงหนทางหลดพน แมจะตองปนขามกองดาบแหลมคมแหงความเหนแกตว และเดนลยเขาไปในกองไฟแหงความเกลยดชง กจะพบวามสายลมเยนแหงการตรสรพดโชยมา ทาใหไมรสกเจบหรอรสกรอนแตอยางใดเลย

จตใจเเละรางกาย

–64–

7. พระพทธเจาทรงสอนใหละทงทศนคตทมความขดแยงแยกเปน 2 ฝายเชน ม ไมม ด ชว ถก ผด ฯลฯ เสย ใหรวานนไมใชสงทแตกตางกนและถงแมจะเลอกเอาฝายทดในระหวาง 2 ฝาย คอ ม ด ถก ฯลฯ กไมใชการกระทาทถกอยนนเอง ถาเรายดมนในความคดทวาสรรพสงไมมความเทยงแตเปลยนแปลงอยตลอดเวลา เปนความคดทไมถกตอง แตถาเชอวาทกสงไมมการเปลยน แปลง กผดอกเหมอนกน ถาคดวาม “ตน” และยดมนอยในความคดนเปนสงทผด ทาใหไมสามารถหลดพนความทกขทรมานได เชนเดยวกน ถายดมนในความคดวา “ไมมตน” กผด เปนอปสรรคขดขวางการบรรลนพพาน ถาเราจะยนยนในความคดทวา ทกสงเปนทกข กผด หรอยนยนวา ทกสงเปนสข กผด พระพทธเจาทรงสอนใหละทงความคดทเอยงสดและใหเลอกทางสายกลาง ซงเปนทางทถกทควร

–65–

บทท 3

ธรรมชาตพทธ บทท 3 ธรรมชาตพทธ

ตอนท 1 จตบรสทธ

ตอนท 1 จตบรสทธ 1. มนษยมหลายประเภท บางคนมกเลสมาก บางคนกมกเลสนอย มคนฉลาดกมคนโง มดมเลว บางคนกอบรมสงสอนไดงายแตบางคนกสอนยากเหมอนดอกบวในสระทมสและชนดตาง ๆ กนทงสฟา แดง เหลอง ขาว ดอกบวเหลานเจรญงอกงามและเตบโตอยในนา ในระดบตาง ๆ กน บางกอยใตนา บางกอยปรมนา บางกโผลขนมาเหนอนา มนษยก เชนกนมหลายชนดหลายเผาพนธและยงมหญงมชายอก แตธาตแทของมนษยนนไมตางกนเลย ทกคนไมวาหญงหรอชาย ถาไดรบการชแจงอบรมในทางทถกแลวกจะมโอกาสไดพบหนทางไปสความเปนอรหนตไดเทา ๆ กน การฝกหดเปนควาญชางนน นอกจากจะตองมรางกายแขงแรงมความเชอมนในตวเอง มความขยนหมนเพยรและความจรงใจแลว ยงตองมไหวพรบปญญาเฉลยวฉลาดดวย การทจะเขาใหถงพระพทธเจากเชนเดยวกนทงหญงและชายถามคณสมบตทง 5 นแลวจะสามารถพบหนทางแหงการเปนอรหนตได โดยไมตองใชเวลานาน เพราะทกคนมองคประกอบทจะสามารถคนพบหนทางตรสรอยแลว

ธรรมชาตพทธ

–66–

2. การฝกตนใหไปถงทางแหงอรหนตนน เราตองมองพระพทธเจาดวยตาของเราเอง เชอพระองคดวยใจของตนเอง ดวงตาและดวงใจทมองและเชอในพระพทธองคนกเปนดวงตาและดวงใจดวงเดยวกนกบทเคยหลงงมงายอยในโลกแหงการเกดการดบ

ถากษตรยจะปราบกองโจรทมารกราน สงแรกทจะตองทรงทากคอ การสบหาซองโจรใหพบเสยกอนจงจะจโจมได มนษยเรากเชนกน ถาตองการจะละเลกกเลสความมวเมาในโลกยวสยกจะตองคนหาตนกาเนดของตาและใจนนเสยกอน

ถาเราอยในหองและลมตามองไปขางหนา เราจะตองเหนสภาพภายในหองกอนแลวจงจะเหนทวทศนภายนอกผานทางหนาตาง ไมมดวงตาใดทจะมองเหนแตทวทศนภายนอกโดยมองไมเหนความเปนไปภายในหอง

ถาในรางกายของเรามใจ เราควรจะตองรความเปนไปภายในรางกายกอนสงอน แตอนทจรงแลวเรากลบรเรองภายนอกเปนสวนใหญ หาไดรเรองภายในรางกายของตนไม

ธรรมชาตพทธ

–67–

ถาสมมตวาใจอยนอกรางกาย ใจและกายจะขาดความสมพนธกนกายจะไมรสกสงทใจร ใจกจะไมรบรสงทกายรสก แตความเปนจรงแลวใจจะรบรสงทกายรสกและกายกรบความรสกของใจ เราจงไมอาจกลาวไดวา ใจของเราอยนอกรางกาย และถาเปนดงนนแลวใจทแทจรงอยทใดเลา

3. ชวตของเราถกกาหนดมาดวยผลแหงกรรมตงแตชาตปางกอน และ เพราะความโงเขลาจงไมรถงมลเหต 2 อยางททาใหตองหลงเวยนวายอยในโลกแหงกเลสน

มลเหตทหนง คอ หลงเชอวาใจทรบรการเกดการตายนเปนธาตแทของมนษย

มลเหตทสอง คอ หารไมวาเบองหลงใจทหลงงมงายน ทกคนมใจบรสทธแหงความเปนพทธซงเปนใจทแทจรงซอนเรนอย

เมอเรากามอชขน ตาจะเหนและใจจะรบร แตใจทรบรการกระทานไมใชใจทแทจรง

ใจทรบความรสกเชนนเปนเพยงใจทเกดจากกเลสและอารมณท แปรปรวนอยตลอดเวลา แตเนองจากทเราเชอวา มน คอใจทแทจรง จงเปนการเปดหนทางใหความลมหลงเมามวเขามามอทธพลทาใหตองทนทกข ทรมาน

ธรรมชาตพทธ

–68–

เมอเรากางมอทกาออก ใจกรบร แตสงทเคลอนไหวนนคออะไรกนแน มอ หรอวา ใจ หรอไมใชทง 2 อยาง ถามอเคลอนไหวใจกรบรและไหวตาม ถาใจไหวมอกเคลอนตามไปดวย แตใจทมความรสกรบรสงเหลานเปนเพยงความผวเผน ไมใชใจทเปนธาตแทของมนษย

4. อนทจรงแลวคนเรามจตใจทบรสทธปราศจากมลทนแตถกบดบงดวยกเลสตณหาทเกดขนจากสงแวดลอมรอบตว จตใจทดางพรอยดวยกเลสนไมใชธาตแทของมนษยเรา

เหมอนดวงจนทรทถกเมฆบดบง แตกมไดดางพรอยหรอถกทาใหเคลอนลอยไป ดงนนคนเราจงไมควรคดวาจตใจทหมองมวดวยกเลสนนเปนจตสนดานแท ๆ ของตน

เราจงควรตระหนกถงความจรงขอนอยเสมอ ดวยการปลกใจตนเอง ใหตนมาพบหนทางแหงความจรงคอการรเเจง ถาใจของเรายงถกครอบงา ดวยกเลสตณหาทงหลายแลวเรากคงยงตองเวยนวาย ทนทกขทรมานอยใน โลกแหงความมายาเรอยไป

ธรรมชาตพทธ

–69–

ความมวเมาและมลทนในจตใจนนเกดจากกเลสและอทธพลทไดรบจากสงแวดลอมตาง ๆ เปนสาเหต จตใจทไมหวนไหวหรอตกอยใตอทธพลของสงเหลานเปนจตสนดานทแทจรง เปนเจาแหงตน เมอแขกทมาพกแรมกลบไปหมดแลว เราจะพดวาโรงแรมหายไปยอมไมได เชนเดยวกน เราไมสามารถจะกลาวไดวาเมอใจทถกครอบงาดวยกเลสตาง ๆ รอบตวสญสนไป ความเปนตนทแทจรงกจะสญไปดวยทงนกเพราะใจทถกรอบงาดวยกเลสตณหานนไมใชใจทแทจรง 5. ลองนกภาพของหอประชมใหญทสวางเพราะมแสงอาทตยสองและกลบมดลงเมอดวงอาทตยลบไป เราอาจคดไดวาความสวางสญลบไปพรอมกบดวงอาทตยและความมดมาพรอมกบราตรกาล แตความสวางและความมดในจตใจของเรานนไมเหมอนกน ไมอาจจะเปลยนแปรเปนอนไปไดนอกจากหวนกลบไปสจตสนดานทแทจรงของตนนนเอง

ธรรมชาตพทธ

–70–

ใจทรบรความสวางและความมดเมอดวงอาทตยขนหรอตกนนไม เทยงแท ความรสกชวครชวคราวของใจทเปลยนแปลงอยเสมอตาม สภาพการณตาง ๆ ในชวตนนไมใชใจทแทจรง แตปญญาทรบรความสวางและความมดเทานนจงจะเปนใจทแทจรง

ความรสกด เลว รก เกลยด ซงเกดขนชวครงชวคราวเพราะสาเหตภายนอกนน เปนปฏกรยาทเกดขนในใจทมกเลสสะสมอยนนเอง

แตเบองหลงใจทเตมไปดวยกเลสตณหาน ยงมดวงใจทบรสทธปราศจากมลทนซงเปนดวงใจทแทจรงแอบแฝงอย

นาทใสอยในภาชนะกลมจะมรปรางกลมและเปนสเหลยมเมออยใน ภาชนะเหลยม ลาพงนานนหาไดมรปรางลกษณะอยางใดไม แตคนเรามกจะลมความจรงขอน

ธรรมชาตพทธ

–71–

คนเรามองเหนความดความเลว รสกชอบและไมชอบ มหรอไมมผกพนอยกบสงเหลาน จนไมสามารถจะหลดพนไปจากความทกขได ถาคนเราสามารถตดขาดจากความผกพนทางโลกแหงมายานไดและเอาหวใจเดมทบรสทธกลบคนมา เมอนนแหละทงใจและกายกจะหลดพนจากบาปทกขทงปวง และพบความสงบสขทเกดจากความหลดพน

ตอนท 2 จนดามคาแหงความเปนพทธ ตอนท 2 จนดามคาแหงความเปนพทธ

1. จตใจทบรสทธซงเปนใจทแทจรงน เรยกไดอกอยางหนงวา ธรรมชาตแหงความเปนพทธ เมอเราใชแวนขยายรบแสงอาทตยใหตองวสดทใชเปนฉนวน ไฟจะลกไฟนนมาจากไหน ระยะทางระหวางดวงอาทตยกบแวนขยายหางไกลกนมาก แตแวนขยายเปนตวการทาใหไฟตด แตถาหากวสดทใชนนไมใชฉนวนตดไฟ ไฟกจะไมเกดขน ในทานองเดยวกน ถาแสงแหงปญญาของพระพทธเจาสองตองใจมนษย แสงแหงความเปนพทธจะถกจดใหกระจางขนในจตใจกระตนใหเกดศรทธาในพระพทธเจา ซงทรงเปนผประทานแสงสวางแหงปญญาใหแกสตวโลก ผเลอมใสในพระองค

ธรรมชาตพทธ

–72–

2. คนเรามกจะลมคานงถงใจทแทจรงแหงความเปนพทธ และเพราะเหตนเองจงทาใหตองยดตดอยในกเลสทางโลก ตองทนทกขทรมานไมอาจจะพบหนทางหลดพนได

เหตไฉนคนเราซงมวญญาณบรสทธจงตองหลงเมามวผกพนและทนทกขทรมานอยในโลกแหงความมายาน ทง ๆ ทรอบตวมแสงสวางแหงปญญารแจงอยเชนนเลา

นานมาแลว มชายคนหนงไดสองกระจกเงาในเชาวนหนง แตไมเหนเงาของหนาและศรษะของตนกตกใจมาก แตทแทปรากฏวาเขาสองกระจก กลบดานกน

ผทตองการพบทางหลดพนแตยงไมพบแลวมานงเปนทกขนนเปนคนโงเขลา และไมจาเปนเลยทจะตองทาเชนนน เพราะหนทางทจะนาไปสการตรสรนนถาเดนตามไปโดยดแลวจะไมมวนหลง แตทมคนหลงกเพราะมวเสยเวลาอยกบการหาทางหลดพนดวยใจทยงผกพนอยกบกเลสตณหาซงบดบงไมใหเหนใจทบรสทธแทจรงนนเอง

ธรรมชาตพทธ

–73–

ดงนนถาสามารถกาจดความเชอผด ๆ เหลานไปไดกจะสามารถพบทางหลดพน แตสงทนาแปลกใจกคอผทสามารถพบหนทางตรสรแลวนน มกตระหนกวา ถาหากไมมความหลงผดแลวกจะไมมการรแจง คอ การตรสรนนเอง

3. วญญาณแหงความเปนพทธนนไมมวนสญ ถงแมวาจะเกดมาเปนสตวเดยรจฉานหรอเปรตรายทหวโหยตองตกอยในขมนรกกตาม

ไมวาจะอยในรางกายทสกปรกโสมมหรอจมปลกอยในกเลสชวรายเพยงใดกตาม แววแหงความเปนพทธทมอยในใจจะไมมวนดบสญไป

4. มนทานเลาสบกนมาเรองหนงวา ชายผหนงไดไปหาสหายของเขาท บานและเมาหลบไป ระหวางนนสหายของเขาเกดมธระดวนจาเปนตองออก เดนทางไปไกล แตกเปนหวงวาเพอนของตนจะลาบาก จงไดซอนจนดามคาเมดหนงไวในเสอใหเพอนของเขาแลวจงออกเดนทางไป เมอชายผนนสรางเมาตนขนมาไมพบสหายกเทยวตรดตเหรซดเซพเนจร ตกระกาลาบากอยเปนเวลานาน โดยหารความจรงนนไมจนกระทงไดพบสหายเขาอกครงหนง สหายไดบอกเขาเรองจนดาเมดนนและใหลองหาดในเสอ

เหมอนคนเมาในนทานเรองน คนเราตองทนทรมานอยกบการเกดการตาย โดยหารไมวามวญญาณแหงความเปนพทธซงเปรยบเสมอนจนดาลาคาซอนอยในตว

ธรรมชาตพทธ

–74–

พระพทธเจาทรงตระหนกดถงความจรงขอนวาถงแมจะเปนคนเลวรายหรอโงเขลาสกปานใดกตาม อยางนอยทสดเขากมคณความดและปญญา รแจงของพทธอยในตวซงเปนสงทวเศษทสด ดงนนพระพทธเจาจงทรงปลกฝงความเลอมใสและปลกใหตนจากความโงเขลางมงาย ชใหเหนวญญาณแหงความเปนพทธในตนเองวาไมได แตกตางกบพระพทธองคเลย 5. ขอแตกตางระหวางพระพทธเจา กบ คนทวไป มอยเพยงขอเดยว คอ พระพทธเจาเปนผทบรรลอรหนตภาพแลว แตคนทวไปเปนผทกาลงเพยรทจะบรรลความเปนอรหนตนนเอง แตถาหากเราจะคดวาตนนนเปนผรแจงแลวกจะเปนการหลอกตวเองเพราะถงแมวาเรากาลงมงหนาไปสหนทางแหงการตรสร แตกยงไปไมถงจดหมายปลายทาง และแมวาจะมธรรมชาตแหงความเปนพทธแตถาขาดปญญาและความพากเพยรในการฝกฝนตน กไมอาจบรรลได

ธรรมชาตพทธ

–75–

6. กาลครงหนง กษตรยพระองคหนงไดรวบรวมคนตาบอดมาใหลองสมผสชางดและตรสถามพวกเขาทละคนวา ชางมลกษณะอยางไร ชายตาบอดคนแรกลบคลางาชางและตอบวาเหมอนหวผกกาดยกษ อกคนหนงเผอญสมผสหชางจงตอบวาเหมอนพดขนาดใหญ อกคนหนงจบทงวง กตอบวาเหมอนสาก คนทจบทขาชางตอบวาเหมอนครก คนทจบหางตอบวาเหมอนเชอก ไมมใครสกคนทจะตอบลกษณะของชางไดถกตอง การดคนกเชนเดยวกน เปนการยากทจะบรรยายธาตแทหรอธรรมชาต แหงความเปนพทธของใครได นอกจากอปนสยใจคอเพยงบางอยางเทานน หนทางเดยวทจะสามารถคนพบความเปนพทธซงความตายหรอกเลส ทงหลายไมอาจทาลายไดกคอ การมศรทธาในพระพทธเจาและปฏบตตาม พระธรรมของพระองค

ตอนท 3 *ธรรมชาตพทธและอนาตมน ตอนท 3 *ธรรมชาตพทธและอนาตมน

เราไดพดถงธรรมชาตของความเปนพทธมาแลว ซงบางคนอาจจะคดวาเปนอนเดยวกบคาวา “วญญาณ” ในลทธศาสนาอนนนเปนการเขาใจผด

ธรรมชาตพทธ

–76–

คาวา “ตน” อาจหมายถง “ตวเอง” ในความคดของใจทผกพนทางโลก แตสาหรบผทรแจงแลวนนจาเปนตองละทง “ตวเอง” และคนหาธรรมชาตแหงความเปนพทธกอนอน คาวา “ธรรมชาตแหงความเปนพทธ” มความหมายคลายกบคาวา “ตน” แตไมใช “ตน” ทหมายถง“ขาพเจา” หรอ “ของขาพเจา”

การทคดวา “มตน” เปนความคดทผดเพราะตามความเปนจรงแลว “ไมม” การไมยอมรบร “ธรรมชาตแหงความเปนพทธ” กเชนเดยวกนเปนการปฏเสธความจรงของสงทมอย ยกตวอยางเชนแมคนหนงพาลกทไมสบายไปหาหมอ หมอใหยาเดกกนแลวกาชบแมวาอยาใหเดกกนนมจนกวายาจะยอย ผเปนแมจงใชสงทมรสขมทาหวนมไวลกจะไดไมยอมดมนม เมอเวลาผานไปจนยายอยหมดแลว เธอจงไดลางเตานมจนสะอาดแลวใหลกดม การกระทาของแมผนแสดงใหเหนถงความรกทประเสรฐของแมตอบตรนน

ธรรมชาตพทธ

–77–

พระพทธเจากเหมอนกบผเปนแมในเรองน เพอทจะขจดความคดท ผดและตดความผกพนใน “ตน” ใหหมดไป พระองคจงทรงสอนวา “ตน”นนไมม และเมอขจดความเขาใจผดไดแลว พระองคจงไดทรงสอนใหรความจรงวาใจทแทจรง หรอใจแหงความเปนพทธเทานนทมอย

ความผกพนใน “ตน” ทาใหคนตกอยในความลมหลง แตความศรทธาในวญญาณแหงความเปนพทธจะนาไปสการรแจง

เหมอนกบผหญงในนทานทเลากนวาไดรบหบสมบตลาคาเปนมรดก แตนางหารไมวาภายในหบนนมทองคาบรรจอย นางจงตองใชชวตอยางแรนแคน จนกระทงมคนมาเปดหบใหนางด พระพทธเจากเชนเดยวกนพระองคทรงเปดหวใจของคนทงหลายและชใหเหนวญญาณบรสทธแหงความเปนพทธ

2. ถาคนเราทกคนมวญญาณแหงความเปนพทธแลว ทาไมจงตองทนทกขทรมาน ตองหลอกลวงและเขนฆากนและกน ทาไมจงมการแบงชนวรรณะ มยากดมจนดวยเลา

ธรรมชาตพทธ

–78–

มเรองเลากนเรองหนงวานกมวยปลาในราชสานกคนหนงใชเครอง ประดบหนาผากทมมณมคาประดบอย วนหนงทเขาลงแขงขนหนาผากถก กระแทก มณเมดนนจงฝงเขาไปในเนอ แตเขาไมร คดวาหลดหายไป เมอเขาไปหาหมอเพอรกษาแผล หมอกพบวามณเมดนนฝงจมอยในเนอทมเลอดและฝนเกรอะกรงปดมดจนมองไมเหน หมอจงเอากระจกสองใหเขาด วญญานแหงความเปนพทธกเหมอนกบมณมคาในเรองนถกปดบงดวยฝนธลของกเลสจนเราคดวาหายไปแลว แตพระพทธเจากคนหาให เราจนพบ วญญาณแเหงความเปนพทธมอยในตวเราทกคน ไมวาจะถกปกคลมดวยกเลสตณหาหนาแนนหรอถกฝงลกอยใตบาปและกรรมทไดกอไวมาก มายเพยงใดกตาม วญญาณแหงความเปนพทธจะไมสญหายหรอถกทาลายไป แตจะปรากฏเมอความลมหลงเมามวถกกาจดสญสนไปแลวนนเอง เหมอนนกมวยปลาในเรองน หมอชใหดมณทฝงอยในหนาผากของเขาดวยการใหกระจกสองด วญญาณแหงความเปนพทธของคนเรากเหมอนกนถกฝงจมอยใตกเลสตณหาในโลก แตดวยบารมของพระพทธเจาจงมโอกาสหาพบ

ธรรมชาตพทธ

–79–

3. ววไมวาจะมสอะไรกตาม นานมทรดออกมาจะมสขาวเหมอนกนหมดเชนเดยวกน ไมวาจะมชวตอยในสภาพแวดลอม หรอมผลกรรมทแตกตางกนอยางไรกตาม ทกคนมวญญาณบรสทธแหงความเปนพทธเหมอนกนหมด

มนทานอนเดยเรองหนงเลากนวา ทหบเขาหมาลยมยาสมนไพรมคามากชนดหนงอยในพงหญาทบ ซงไมเคยมใครสามารถหาพบไดเลยแตชายปญญาดผหนงไดพยายามคนหาดวยการเดนตามกลนไปจนพบแหลงของมน เขาไดตอถงไมและสะสมสมนไพรนไวจนกระทงเขาตายไปยาทเขาสะสมไวจงเนาอยในถงซงถกทอดทงอยในหบเขา เมอยานรวไหลไปในทใดกมรสเปลยนไปตามทตาง ๆ

ธรรมชาตพทธกเชนเดยวกนถกกเลสตณหาทางโลกบดบงจมอย กนบงจนยากทจะหาพบได แตพระพทธเจาทรงหาใหเราจนพบ ธรรมชาตพทธของคนเราแตละคนเหมอนกนหมด แตเนองจากถกครอบงาดวยกเลสตณหามากนอยตาง ๆ กนจงทาใหเรามสภาพการดาเนนชวตทแตกตางกนไปเหมอนการลมรส เราจะรสกหวานมากนอยตางกน แลวแตลนของแตละคน

4. ทรายและหนอาจถกปนใหละเอยดเปนผงได แตเพชรเปนหนทแขง แกรงทสดทไมสามารถจะทบใหแตกได ธรรมชาตพทธกเหมอนกบเพชรท ไมสามารถจะทาลายใหแหลกสลายได

ธรรมชาตพทธ

–80–

ธรรมชาตของมนษยกเชนกน ทงกายและใจมวนแตกดบได แตธรรมชาตพทธนนไมมใครจะทาลายได ธรรมชาตพทธเปนสงทประเสรฐท สดในธรรมชาตของมนษย พระพทธเจาทรงสอนวาแมวาธรรมชาตของ มนษยทงหญงชายจะมขอแตกตางกนอยางมากมายนบไมถวน แตธรรมชาตพทธนนไมมความแตกตางกน ไมวาหญงหรอชายทกคนมโอกาสคนพบ ธรรมชาตพทธไดเทา ๆ กน เมอจาแนกสารทเจอปนอยในแรทองออกไปหมดแลวกจะไดทองคา บรสทธทมคามหาศาล เชนเดยวกนไมวาใครกตามถากาจดกเลสตณหา ทงปวงในจตใจใหหมดไปได กจะสามารถพบธรรมชาตพทธของตนเอง

–81–

บทท 4

กเลส บทท 4 กเลส ตอนท 1 โลกยวสย

ตอนท 1 โลกยวสย 1. ธรรมชาตพทธถกบดบงดวยกเลส 2 อยาง คอ

1. กเลสในปญญาหรอวจารณญาณทสบสน 2. กเลสในอารมณทวนวายไมสงบ

กเลสทง 2 ประเภทนเปนการเเบงอยางกวาง ๆ แตปฐมเหตทกอใหเกดกเลสทง 2 น คอ 1. ความโงเขลา 2. ตณหาราคะ ปฐมเหต 2 อยาง นเปนตวการสาคญทกอใหเกดกเลสโลกทงปวง

เมอมความโงเขลาเบาปญญา มนษยกไมสามารถพจารณาแยกเหตผลดหรอชวใหถกตองได และเมอมตณหาในอารมณกกอใหเกดความโลภหลงผกพนในทกสงทกอยางทไดพบไดเหน จนกระทงบางครงเกดความหลงใฝหาแมกระทงความตาย

กเลส

–82–

ความโงเขลาและตณหาเปนสาเหตใหเกดอารมณรก โลภ โกรธ หลงรษยา กอใหเกดการเขาใจผด การหลอกลวง ความเยอยง ความเหนแกตวฯลฯ

2. ความโลภเกดขนจากความยนดพอใจสงทไดพบเหนในทางทผดความโกรธเกดจากความไมพอใจ สงตาง ๆ ทไดพบเหน หรอเกดขนรอบตวในทางทผดความโงเขลาเกดขนเพราะขาดวจารณญาณตดสนวาสงใดควรสงใดไมควร สงใดถก สงใดผด หลงเชอในสงทไมถก เนองจากไดรบการสงสอนในทางทไมถกตองนนเอง

โลภะ โทสะ โมหะ ทง 3 อยางนเหมอนพระเพลงเผาโลกไฟแหงโลภะเผาใจคนใหเกดความละโมบมากยงขน ไฟแหงโทสะเผาใจผทขาดความยงคด ไมรจกระงบอารมณโกรธ ไฟแหงโมหะเผาใจผทขาดปญญาขาดวจารณญาณ และไมใสใจฟงคาสอนของพระพทธเจา

กเลส

–83–

โลกเรานชางเตมไปดวยไฟกเลสมากมายเหลอคณานบ ทงไฟแหงความรก โลภ โกรธ หลง ความเหนแกตว ไฟแหงการเกด แก เจบ ตาย ไฟแหงความทกขโศก ความทรมาน ฯลฯ ไฟกเลสเหลานโหมกระหนาไหมอยทวทกหนทกแหงในโลก และไมไดเผาไหมแตเฉพาะตวบคคลนน ๆ เทานนแตยงแผความรอนเผาผลาญลกลามไปทว กอใหเกดความทกขทรมานแกบคคลอน ๆ ดวย และเปนสาเหตชกนาใหบคคลเหลานประพฤตปฏบตในทางทผดทงกาย วาจา ใจตามไปดวย บาดแผลทเกดจากไฟกเลสเหลานจะเปนหนองเนา ถาใครไปถกตองเขากจะตดเชอลกลามตอ ๆ กนไป 3. โลภะเกดจากการไปพบของตองใจ โทสะเกดจากความไมสบอารมณโมหะเกดจากความคดทไมถกตอง ความเลวรายของความโลภไมคอยหนกหนานก แตการกาจดความโลภนนไมใชของงาย ความเลวรายของโทสะ นนมมากกวากจรงแตกาจดงายกวามาก สวนความเลวรายของความหลง นนใหญหลวงนกและยากทจะกาจดใหสญสนไปได ดงนน คนเราจงควรพยายามดบไฟกเลสเหลานดวยการพจารณาชอบวาอะไรคอสงทจะกอใหเกดความพอใจทแทจรง รจกระงบสตเมอเผชญกบ สงไมสบอารมณดวยการแผเมตตา และคดชอบดวยการราลกถงคาสงสอนของพระพทธองค ถาทาเชนนไดคนเรากจะสามารถหลดพนจากโลกยวสย

กเลส

–84–

4. โลภะ โทสะ โมหะ เหมอนพษไข ถาคนเรามไขเหลานอยในตว ถงแมวาจะนอนอยในหองทแสนสขสบายกจะตองทนทกขทรมาน นอนไมหลบเพราะพษไขนน

สวนผทไมมกเลสทง 3 อยางนถงแมวาจะตองนอนอยบนทนอนทปเพยงใบไมใบหญาในคนทอากาศหนาวเหนบ หรอแมแตในหองคบแคบอบลมในคนทอากาศรอน กจะสามารถนอนหลบอยางสขสบายได

กเลสทง 3 อยางนกอใหเกดความทกขทรมานในโลกหนทางทจะกาจดใหหมดไปกคอ การปฏบตตามวนยคาสอน ฝกสมาธ ทาใจใหมนคงไมวอกแวก และใชปญญาทเฉลยวฉลาด การปฏบตตามวนยคาสอนจะชวยขจดความโลภ การฝกสมาธทางใจจะชวยดบความโมโหโกรธา และปญญาจะชวยขบไลความโงเขลาใหสญสนไป

5. กเลสตณหาของมนษยนนไมมทสนสด เหมอนคนกระหายนาทดมนาเกลอเขาไปไมอาจแกกระหายใหสมใจได และยงดมกยงกระหายมากขน

คนเรากเหมอนกน ยงพยายามทจะสนองความพอใจใหตนเองกยงจะ ทาใหเกดความไมรจกอม ไมรจกพอมากขน

ความโลภของคนเราไมสามารถจะทาใหถงจดอมตวได และเมอไมไดดงใจกจะกอใหเกดความทกขใจอยางสาหส จนบางครงถงกบทาใหเสยสตได

กเลส

–85–

เพอทจะสนองความตองการของตน ทาใหคนเราตองตอสกน กษตรยกบกษตรย ขนนางกบขนนาง พอแมกบลก พกบนอง เพอนกบเพอน ฯลฯ ตางคนตางกจะแยงเอาสงทตนตองการใหได จนบางครงถงกบฆาฟนเอาชวต ซงกนและกน

คนเราทาลายชวตและอนาคตของตนเองเพอทจะใหไดมาซงสงทตนปรารถนาดวยวธการตาง ๆ เชนลกขโมย ฉอฉล หลอกลวง ประพฤตผดสามภรรยา เมอถกจบไดกตองทนทกขทรมานกบคาประณามและตองรบโทษ

กเลสตณหากอใหเกดบาปกรรมทงกาย วาจา ใจ ทาใหตองรบความทรมานขณะเมอมชวตอยในโลกน และเมอตายแลวกยงตองทนทกขทรมานชดใชกรรมอยในนรกอกดวย

6. ในบรรดากเลสโลกทงหลาย ตณหาราคะ เปนกเลสทแรงกลามากทสด

กเลส

–86–

ตณหาเปรยบเสมอนพนดนอดมทเพาะใหกเลสอนเจรญงอกงามขน เหมอนปศาจรายทเกาะกนความดทงหลายในโลกจนสน เหมอนงเหาทแฝงกายอยในสวนดอกไมและฉกกดพนพษใหแกผทมาแสวงหาแตความงามเหมอนเถากาฝากทเลอยพนอยบนตนไมใหญและดดนาเลยง จนกระทงตนไมนนตองเหยวเฉาตายไป ตณหาเลอยพนอยในจตใจมนษยและดดนาใจแหงความดจนเหอดแหง ตณหาเหมอนเหยอทปศาจรายตกเบดลอไวใหคนโงเขลาเบาปญญามาตดแลวกชกลากใหตกจมลงไปในโลกแหงความชว ถาเอาเลอดทากระดกแหงทไมมเนอตดอยใหสนข มนกจะกดแทะจนกระทงเหนอยไปเอง ตณหาราคะกเชนกน ไมไดใหคณคาอะไรกบจตใจของเราเลย เหมอนกบกระดกแหงทใหแกสนขฉนใดกฉนนน ถาโยนชนเนอใหสตวราย 2 ตว มนกจะตอสแยงชนเนอกนจนไดรบ บาดเจบ คนโงทถอคบเพลงเดนตานลมกจะถกไฟลวก ตณหาราคะจะทาใหคนเราบาดเจบและถกไฟลวกเหมอนสตวรายและคนโง 7. การปองกนรางกายภายนอกไมใหถกศรพษนนทาไดงายกวาการปองกนไมใหใจถกศรพษ ความโลภ โกรธ หลง และความเหนแกตวเปรยบเสมอนศรพษภายในจตใจทกอใหเกดความทรมานเจบปวดจนถงแกชวต

กเลส

–87–

ถาใจของเราตกอยใตอานาจของความโลภ โกรธ หลง เรากกลายเปน คนโกหก หลอกลวงและใชวาจาดาทอหยาบคายตลบแตลง ซงจะนาไปสการประกอบอาชญากรรม ลกขโมย และประพฤตผดในกาม

กเลสชวทางใจ 3 ทางวาจา 4 ทางความประพฤต 3 ดงกลาวขางตนนรวมกบเปนความชวราย 10 อยาง

เมอโกหกมสาจนเคยตวกมกจะทาใหประพฤตชว และเมอจะประพฤตชวกมกจะตองโกหกมสาและเมอโกหกมสาแลวกจะทาใหสามารถประพฤตชวไดอยางไมสะทกสะทานหรอละอายในบาป

โลภ โกรธ หลง ราคะ ความอบโชค ความทกขทงปวงเกดขนจากความโงเขลา ความโงเขลาเปนพษรายทสดสาหรบมนษยยากทจะหาอะไรมาเปรยบได

8. จากกเลสกอใหเกดกรรม คอ การกระทา จากกรรมกอใหเกดผลแหงความทกขทรมาน กเลส กรรม ความทกข เหมอนกงเกวยนกรรมเกวยนท หมนเวยนไปมา

กงเกวยนกรรมเกวยนนหาจดเรมหรอจดจบไมได มนษยจงไมสามารถจะหลดพนจากการเวยนวายตายเกด เมอตายไปแลวกตองเกดใหมเพอชดใชกรรมททาไวในชาตกอนเรอยไปไมรจบ ไมอาจหลดพน วฏสงสารได

กเลส

–88–

ระหวางทเวยนวายอยในวฏสงสาร ถาเราจะสามารถรวมเถาและกระดกของรางตนทเผาแลวจะไดปรมาณสงราวภเขาลกหนงและถารวมปรมาณของนานมของมารดาทใหเราดมแลวจะไดมากกวานาในมหาสมทร

ถงแมวาทกคนจะมธาตแหงพทธ แตกถกฝงลกอยภายใตกเลสโลกจนยากทจะงอกเงยขนมาได จงเปนสาเหตใหชวตมแตความทกขทรมานไมมทสนสด ไมวาจะเกดใหมกชาตตอกชาตกตาม

ตอนท 2 ธรรมชาตของมนษย

ตอนท 2 ธรรมชาตของมนษย 1. ธรรมชาตของมนษยเหมอนพงหญาทบทหาทางบกเขาไปถงไดยาก ถาเทยบกบธรรมชาตของสตวแลว ฝายหลงนยงเขาใจไดงายกวา แตเราจะสามารถจาแนกธรรมชาตของมนษยอยางคราว ๆ ไดตามลกษณะเดน ๆ 4จาพวก คอ

จาพวกท 1 คอ พวกทเชอฟงและปฏบตตามลทธทผดดวยการทรมานตวเอง จาพวกท 2 คอ พวกททาใหผอนตองรบทกขทรมานดวยการฆา ลกขโมย หรอกดขขมเหงดวยวธการตาง ๆ อยางเหยมโหด จาพวกท 3 คอ พวกททาใหผอนตองไดรบทกขทรมานไปพรอม ๆ กบตวเองดวย จาพวกท 4 คอพวกทไมทรมานตวเองและยงชวยผอนใหพนจากความทกขทรมานดวย พวกสดทายน คอ พวกทประพฤตปฏบตตามคาสอนของพระพทธองค ไมอยใตอานาจกเลสแหงความโลภ โกรธ หลง ไมฆาสตวตดชวต ไมลกขโมยแตใชชวตอยอยางสงบสขดวยการแผเมตตาและใชปญญา

กเลส

–89–

2. เราสามารถแบงประเภทของมนษยออกไดเปน 3 ประเภท คอ ประเภทแรก ไดแกคนทโกรธงายแตหายชา เหมอนกบตวอกษรทถกสลกอยบนหนไมลบเลอนไปงาย ๆ ประเภททสอง คอ คนทโกรธงายหายเรว เหมอนอกษร ทเขยนบนพนทราย ประเภททสาม คอ คนทไมสะทกสะทาน ไมใสใจตอการนนทาวารายหรอเรองไมสบอารมณตาง ๆ เหมอนกบอกษรทเขยนลงบนกระแสนาทไหลผานเรอยไปไมมอะไรจะมาขวางกนรบกวนกระแสอารมณทบรสทธได นอกจากนแลว เรายงอาจจะแบงประเภทของมนษยออกไดอก 3ประเภท คอ หนง ไดแกประเภททมนสยเยอหยงจองหอง ทาอะไรกหนหนพลนแลน ไมมความพอใจอะไรงาย ๆ เปนประเภททดนสยออกไดงาย สอง เปนประเภททมนสยคอนขางเขาใจยากเพราะความเปนคนเงยบชางคด และรอบคอบเหมอนนานงไหลลก สาม ไดแกคนประเภททสามารถเอาชนะใจตนเองไมใหตกเปนทาสของกเลสตณหาไดอยางเดดขาด เปนประเภททไมมใครจะสามารถเขาใจนสยไดเลย เราอาจแบงมนษยออกตามลกษณะตาง ๆ ไดหลายประเภทดงกลาว ขางตน แตถงแมวาจะเปนคนทเขาใจไดยากเพยงไรกตาม พระพทธเจาเทานนทเปนผทรงพระปรชาสามารถอานนสยใจคอและเขาใจจตใจของพวกเขารวมทงทรงสอนพระธรรมวเศษใหเหมาะแกจรตของแตละคนดวยพระปรชาในอบาย

กเลส

–90–

ตอนท 3 ชวตมนษย

ตอนท 3 ชวตมนษย

1. มนทานเปรยบเทยบเรองหนงเลาถงชวตมนษยวา มชายคนหนงลองเรอลงไปตามลานาทไหลเชยวกรากดวยความคะนอง คนทอยบนฝงคนหนงไดตะโกนหามวา “เลกเลนสนกดวยการแลนเรอไปตามลานาทมแตอนตรายเสยเถอะ เพราะทางขางหนามททกระแสนาไหลเชยวกรากและมนาวน นอกจากนกยงมสตวรายเชนจระเขและปศาจอาศยอยดวย ถาไมเชอยงขนไปใหไดละกจะไมรอดชวตกลบมาอกแน” นทานเรองนเปรยบ “กระแสนาเชยว” กบตณหาราคะ “ความคกคะนองในการลองเรอ” กบการตกอยใตอานาจของอารมณ “ตรงทมกระแสนาเชยวกราก” หมายถง ความโกรธเกลยด ความทกขในชวต “นาวน” หมายถง ความยนดในตณหาราคะ “ททมจระเขและปศาจอาศยอย” คอ ความหายนะและความตายซงเปนผลกรรมทเกดจากการปลอยตวใหหลง ระเรงอยในกเลสตณหา สวน “คนทรองเตอนอยบนฝง” คอ พระพทธเจานนเอง นทานอกเรองหนงเลาวา ชายคนหนงทาความผดจนตองหนการตดตามจบกมของเจาหนาทจนกระทงไปสดทางทปากบอนาเกาแหงหนง เมอจวนตวหมดหนทางหน เขาจงไตเถาวลยปนลงไปหวงจะซอนตวในบอ นานน แตระหวางทไตลงไปนเขาเหนงเหาตวหนงกาลงแผพงพานอยทกนบอเขาจงหอยตวเกาะเถาวลยอยอยางนน ตอมาอกสกครมหน 2 ตว ตวหนง ขาว ตวหนงดา กาลงกดแทะเถาวลยทเขาเกาะอย

กเลส

–91–

ถาเถาวลยขาด เขาจะตองตกเปนเหยองเหาและถงแกความตาย แตทนททเขาเหลอบมองขนไปขางบน เขาสงเกตเหนรงผงรงหนงมนาผงไหลหยดลงมาเขาปากของเขาโดยบงเอญ รสหวานอรอยของนาผงทาใหเขาลมอนตรายของตวเองจนหมดสน

“ผชายคนเดยว” ในเรองหมายถง คนเราซงเกดมากตวคนเดยว เวลาตายกตายคนเดยว “เจาหนาททตามไล” หรอ “งพษ” กคอ รางของคนทเตมไปดวยกเลส “เถาวลย” กคอ ชวตของคน “หน 2 ตวขาวกบดา” หมายถง วนและคนทผานไป “หยดนาผง” คอ ความยนดในความสขเฉพาะหนา

2. ยงมนทานอกเรองหนงเลาวา กษตรยพระองคหนง ทรงเอางพษ 4 ตวใสหบแลวมอบใหคนเอาไปเลยง กาชบวาถาคนเลยงทาใหงตวใดตวหนงโกรธแมแตตวเดยว จะตองถกประหารชวต คนรบใชกลวพระราชบญชามากจงทงหบแลวหนไป

กษตรยจงสงเจาหนาท 5 คนออกตดตามจบ เจาหนาททง 5 คนได ปลอมตวแลวแกลงเขาไปตสนทหวงจะจบเปนกลบไปถวายกษตรย แตคนรบใชรทนจงหนไปหลบซอนทหมบานอกแหงหนง

กเลส

–92–

แตมเสยงกระซบจากสวรรคบอกเขาวา หมบานนไมมคนอาศยอย แลวและคนนจะมโจร 6 คนมาปลน เมอไดฟงดงนนเขากตกใจมากจงหนตอไปอกจนกระทงมาถงททมแมนาขวางกนหนาอย การขามแมนาทมกระแส นาเชยวกรากเชนนไมใชของงาย แตเมอนกถงอนตรายทจะถกจบเขาจงตดสนใจตอแพขามแมนาจนสาเรจ แลวเขากไดพบความปลอดภยและความสงบสขในทสด “หบใสงพษ 4 ตว” หมายถง ธาตทง 4 คอ ดน นา ลม ไฟ ซงรวมกนเปนเลอดเนอรางกาย และรางกายนกเปนแหลงกาเนดของกเลสตณหาซงเปนศตรของจตใจ ดงนนเขาจงพยายามหลกหนจากรางของกเลสน “เจาหนาท 5 คนทเขาไปตสนท” คอ เจตนารมณ สตสมปชญญะสมผส ฯลฯ ซงเปนสวนหนงของรางกายและจตใจ “ทซอนตวทปลอดภย” กคอ ประสาทสมผสทง 6 “โจร 6 คน” คอ วตถทประสาททง 6 สมผสร ดงนน เมอชายผนมองเหนภยพบตทจะเกดขนจากประสาทสมผสทง 6 เขาจงไดหลบหนตอไปอก “แมนาทไหลเชยว” หมายถง ชวตทวนวายอลวนเตมไปดวยกเลสตณหา เมอเขาตอแพแหงคาสอนของพระพทธองคแลวขามแมนาแหงโลกยวสยสาเรจ เขากพบความสขสงบใจ

กเลส

–93–

3. ในโลกนมเหตเภทภย 3 อยางทมารดาไมสามารถจะชวยชวตบตร หรอบตรจะชวยชวตของมารดาได คอ อคคภย อทกภย และโจรกรรมภย แตเมอมเหตรายทง 3 อยางนเกดขนโอกาสทมารดาและบตรจะชวยเหลอ ซงกนและกนยงพอจะมอยบาง

แตในกรณตอไปนคอเมอความเจบไขไดปวย ความชราภาพ และความตายมาถงตว มารดากไมสามารถจะชวยบตรและบตรกไมสามารถชวยมารดาใหรอดพนไปได

บตรนนไมสามารถจะแกชราแทนมารดาได เชนเดยวกนมารดาไมสามารถจะเจบปวยแทนบตรของตนได และเมอถงเวลาตายกไมมใครสามารถตายแทนกนไดถงแมจะเปนแมลกทรกกนมากเพยงไรกตาม

4. ครงหนงมชายคนหนงไดทาบาปไวมากในระหวางมชวตอยจงตองตกนรกและยมบาลไดถามเขาวา “ระหวางทเจายงมชวตอย เจาไมไดพบเทวดา 3 องคดอกหรอ” ชายผนนทลตอบวา “ขาแตพระผเปนเจา ขาพระพทธเจาไมไดพบใครดงทพระองคตรสมานเลยพะยะคะ”

กเลส

–94–

ยมบาลจงตรสถามวา “เจาไมไดพบชายชราหลงคอมเดนถอไมเทาบางดอกหรอ” “พบพะยะคะ ขาพระพทธเจาพบชายชราผนนบอยทเดยวพะยะคะ” เขาตอบ ยมบาลจงตรสกบเขาวา “เจาตองรบโทษทนทกขทรมาน อยในสภาพเชนนกเพราะเจาไมเฉลยวใจวาชายชราผนนเปนทตทสวรรค สงมาเตอนเจาใหเรงกลบตวกลบใจมาประกอบกรรมดกอนทจะสายเกนการ เพราะเจาเองกจะตองแกชราไปตามวนเวลาเหมอนกน”

ยมบาลไดตรสถามเขาตอไปวา “แลวเจาไมไดพบผชายนาสงสาร ทนอนเจบอยตวคนเดยวบางดอกหรอ” “พบพะยะคะ ขาพระพทธเจาพบผชายทอยในสภาพเชนนหลายตอหลายครงทเดยว” เขาตอบ “เจาไดพบทตจากสวรรคในสภาพของชายทเจบปวยทมาเตอนใหเจาเรงระวงตว เพราะเจากตองเจบปวยเหมอนกนแตเจากไมไดเฉลยวใจ เจาถงตองมาตกนรกรบกรรมอยเชนน”

“เอา ถาอยางนนเจาไมไดพบคนตายบางดอกหรอ” ยมบาลถามตอไป “พบหลายครงพะยะคะ” เขาตอบ “เจาไดพบทตสวรรคทมาเตอนเจาใหรวา วนหนงเจากจะตองตายเชนกนใหเรงทาความดเสยกอนทจะสายเกนไป แตเจากไมเฉลยวใจเจาจงตองรบกรรมอยในนรกอยเชนนแหละ”

5. นานมาแลว มหญงผหนงชอ กสาโคตม นางเปนภรรยาของเศรษฐมงคงผหนง แตตองกลายเปนคนเสยสตเพราะเสยใจในความตายของบตรนอยเธออมศพบตรของเธอออกจากบานเทยวไปตามบานตาง ๆ ขอรองใหผคนชวยชวตลกของเธอ

กเลส

–95–

แตไมมผใดสามารถชวยเธอได ในทสดอบาสกผเลอมใสในพระพทธ เจาผหนงไดแนะนาใหเธอไปเฝาพระพทธเจาซงขณะนประทบอยทอทยานเชตวน เธอจงรบอมรางบตรนอยไปเขาเฝาพระองคทนท พระพทธเจาทรงทอดพระเนตรดนางอยเงยบ ๆ สกคร จงตรสกบนางวา “โรคนตองใชเมลดฝนรกษาถงจะหาย เจาจงไปขอเมลดฝนมาจากในเมองสก 4-5 เมลด แตตองขอจากบานทยงไมเคยมคนตายมากอนเลย” เมอไดรบฟงดงนน ผเปนแมจงรบเขาไปในเมองเพอหาเมลดฝนซงหาไดไมยาก แตเมลดฝนจากบานทยงไมมใครตายมากอนเลยนนหาไมไดเลยนางจงกลบมาเฝาพระพทธองคเมอนางไดเหนความสงบในพระพกตรของพระองค นางกไดสตเรมเขาใจความหมายทพระองคตรสกบนาง นางจงไดทาพธฝงศพบตรนอยแลวถวายตวเปนสาวกของพระพทธองค

ตอนท 4 ชวตทหลงอยในโลกยวสย

ตอนท 4 ชวตทหลงอยในโลกยวสย 1. มนษยในโลกนสวนมากเปนคนเหนเเกตว ไมมความเหนอกเหนใจใคร ไมรจกเผอแผความรกและใหความเคารพซงกนและกน นอกจากจะทะเลาะเบาะแวง แกงแยงชงดกนในเรองเลก ๆ ทไมมสาระ จงทาใหชวตไมมความสขและเตมไปดวยความทกขทรมาน

กเลส

–96–

ไมวาจะรวยหรอจนทกคนกงวลถงแตเรองเงนทองทรพยสน คนไมมกเปนทกขทไมม คนทมมากกเปนทกขอยากจะมใหมากขนไปอกเพราะความโลภไมมทสดนนเอง คนรวยมทดนกเปนหวงทดน มบานกเปนหวงบานและทรพยสมบตทงหลายวาจะถกไฟไหม จะถกโจรปลน จะถกจบตวไปเรยกคาไถ ฯลฯ เปนหวงทรพยสนจนกระทงเวลาตาย แตเมอถงเวลาตายเขากตองเดนไปสหนทางแหงความตายตวคนเดยว ไมมใครจะตดตามไปเปนเพอนดวย สวนคนทจนกตองทนทกขทรมานกบความมไมพอ อยากไดโนนไดน อยากไดบานไดทดนสารพด เพราะความอยากจงทาใหคดมาก เมอไมไดดง ใจกเกดทกขตองทนทรมานทาใหชวตสน โลกทงโลกดเหมอนวาจะเปนศตรกบเขา จนแมกระทงเวลาตายกตองตายอยางโดดเดยว หนทางไปสความตายของเขาชางเปลาเปลยวและไกลสดหลาฟาเขยวทเดยว 2. ในโลกนมความชวอย 5 อยาง คอ

กเลส

–97–

หนง มนษยหรอแมกระทงแมลงเลก ๆ ตางเขนฆากนและกนเพอความอยรอด

สอง พอแมกบลก พกบนอง สามกบภรรยา และญาตกบญาต ทกคนตางอยากเปนใหญในบาน มความเหนแกตว เอารดเอาเปรยบกน หลอกลวงกน ปากกบใจไมตรงกน หาความจรงใจไมได

สาม ความคดและความประพฤตนอกลนอกทางของชายและหญง ซงบางครงเปนสาเหตใหเกดการทะเลาะเบาะแวง การตอส ความอยตธรรม ความคด

ส คนเรามกจะไมคดทาดตอกน แตกลบเอาอยางการกระทาชวซงกนและกน เชน โกหกหลอกลวง วาราย นนทา ทารายจตใจซงกนและกน ไมใหความคารวะกน และมกสาคญตนวาเหนอกวาผอนอยเสมอ

หา คนเรามกจะเกยจครานและละเลยหนาทการงาน ไมรจกแมแตจะทาความด หรอมความกตญรคณ แตถกกระตนดวยความโลภแตเพยงอยางเดยว กอใหเกดความเดอดรอนแกผอน บางครงถงกบกอกรรมชวทนาหวาดหวน

กเลส

–98–

3. คนเราควรจะรกเพอนมนษยดวยกนและสงเคราะหกนและกน แตตรงกนขามคนเรามกจะแกงแยงชงดกนเกลยดชงกนแมเพยงเพอผลประโยชนเพยงเลกนอย โดยหารไมวาความเกลยดชงนนบวนกยงเปน แผลลกและกวางมากขนทกทจนกลายเปนความอาฆาต

ความรสกเกลยดชงอาฆาตกนนไมมวนลบเลอนไปไดงาย ๆ มแตจะกลบเพมพนทบถมและฝงลกอยในใจตลอดไปไมวาจะตายแลวเกดใหมอกกชาตตอกชาต

คนเราเกดมาในโลกแหงกเลสโลกยนแตเพยงคนเดยว เวลาตายกตายคนเดยว เมอตายแลวกตองรบโทษสนองกรรมชวทตนไดทาไวดวยตวเองไมมใครจะมารบแทนใหได

กรรมดและกรรมชวมผลตอบสนองทตางกน ผลของกรรมดคอความสข แตผลของกรรมชวคอความทกขทรมานจะเปนอนไปไมได ฉะนนผทประกอบกรรมเชนใดกมกจะไดรบผลตอบสนองเชนเดยวกน

4. เมอเวลาผานไปเรากมกจะรสกถงความรนแรงของกเลสและความทกขทรมานทงปวงมากขน แตกไมสามารถจะหนหรอกาจดใหหมดไปได จงกอใหเกดความหงดหงด ไมสบายใจ ซงเปนสาเหตใหเกดการทะเลาะเบาะแวงและความยงยากทงปวง จนไมสามารถทจะกลบไปยงหนทางแหงความจรงได การทตองทนทกขทรมานอยในบวงบาปดงกลาว ทาใหไมอาจมชวตทยนยาวไดมกจะตายเสยกอนทจะถงเวลาอนสมควร

กเลส

–99–

ผลกรรมทคนเรากอขนนผดวถของธรรมชาตและผดศลธรรม จงตองไดรบผลรายตอบสนองทงในชาตนขณะเมอยงมชวตและเมอตายแลวในชาตตอไป

เปนความจรงทวาทกสงทกอยางในโลกนไมมอะไรเทยงแทแนนอนไมมอะไรทจะใหเรายดเหนยวหรอเปนทพงใหเราไดตลอดไป ทกอยางเปนอนจจง จงเปนทนาสลดใจมากถาคนเราลมความจรงขอนเสย แลวมวหลงเพลดเพลนอยกบโลกยวสยอยางไมมทสนสด

5. สภาพทเตมไปดวยกเลสโลกยนเปนสภาพทแทจรงของโลกเราผทไมรจกทาความดจะตองทนทกขทรมานเพราะกรรมชวทตนไดประกอบไว ตองชดใชบาปกรรมทตามมาสนอง

คนเรามกทาตามใจตวเองโดยไมเออเฟอเผอแผผอน ปลอยใหกเลสตณหาเขามามอานาจครอบงา ทาใหตองทนทกขทรมานอยางไมมทสนสด

6. ดงนนในขณะทอายยงนอยและแขงแรงอย เราจงควรตดขาดความผกพนในกเลสทางโลกใหหมดสนแลวเรงแสวงหาหนทางแหงการหลดพน ซงเปนหนทางเดยวทจะนาความสขทแทจรงมาให

กเลส

–100–

อยางไรกตาม ยงมคนอกมากทไมเชอในเรองกฎแหงกรรมทวาทาดไดด ทาชวไดชว ไมเชอวาผลกรรมดหรอชวททาไวในชาตนจะตดตามไปสนองในชาตหนาดวย

คนเหลานมกจะรองไหคราครวญกบความทกขทรมานทตนประสบอยเฉพาะหนาเทานนเพราะความหลงเขาใจผด รเทาไมถงการณและความโงเขลา จงไมไดเฉลยวใจเลยวาความทกขทรมานทกาลงไดรบอยนนเปนผลกรรมทตนไดกอไวตงเเตชาตกอนนนเอง

ทกสงทกอยางในโลกนลวนเปนอนจจง มเกดมดบ มการเปลยนแปลงอยตลอดเวลา ไมมใครจะสามารถคาดการณลวงหนาได แตคนเรามกลมความจรงขอนมวแตหลงทกขโศกเสยใจกบความไมแนนอนของชวต เพราะมกเลสแหงความโลภ ความโงเขลา เหนแกตว ไมเชอฟงคาสอนทถก ไมเคยคดจะทาความเขาใจในคาสอนของพระพทธองค นอกจากจะยอมเปนทาสแหงกเลสตณหาเหนแตประโยชนปจจบนเทานน

7. มนษยเราตองเวยนวายตายเกดอยในวฏสงสารไมรกชาตตอกชาตมาแลว และยงคงตองเวยนวายตายเกดเชนนอกตอไปอยางไมมทสนสด แตเคราะหดทในโลกนยงมพระธรรมคาสอนของพระพทธองคใหเราไดพงพงและชวยบรรเทาความทกขใหแกเรา

กเลส

–101–

ดงนนเราจงควรใชสตปญญาคดพจารณาใหด ควรทาใจใหบรสทธหลกเลยงความโลภและกเลสชวรายทงหลาย และมงประกอบแตความด โชคดทพวกเรายงมโอกาสไดรบฟงพระธรรมคาสอนของพระพทธ องค เราจงมความศรทธาและมความหวงทจะไปเกดในดนแดนของพระองค และเมอเราไดรบฟงคาสอนของพระองคแลวเรากไมควรปลอยตวใหตกเปนทาสของกเลสตณหาหรอความชวรายทงหลายและกไมควรจะเกบงาความรในพระธรรมคาสอนนนไวแตเฉพาะตน แตควรมงปฏบตตามและถายทอดความรนตอไปใหผอนดวย

–102–

บทท 5

พทธานเคราะห บทท 5 พทธานเคราะห

ตอนท 1 ปฏญาณของพระอมตาภพทธเจา ตอนท 1 ปฏญาณของพระอมตาภพทธเจา

1. ดงทไดกลาวมาแลววา การทจะตดกเลสตณหาใหหมดสนไปนนไมใชสงทจะกระทาไดงาย ๆ ยงกวานนยงมผลกรรมทไดทาไวในชาตกอน ๆ สะสมอยมากราวภเขาเลากา เปนภาระทจะตองสะสางใชหนกรรมกน ดงนนถงแมเราทกคนจะมธาตแหงความเปนพทธอยในตว กไมใชของงายทเราจะบรรลถงความเปนพทธทแทจรงได พระพทธเจาทรงตระหนกเหนความจรงขอนด พระองคจงไดจตมาในชาตของพระโพธสตว เพอโปรดสตวโลกทงหลายใหพนจากความทกข ทรมานทง ๆ ทมอปสรรคขวางกนมากมาย พระองคกมไดทรงยอทอ แตทรงตงปฏญาณไว 10 ประการวาถงแมวาพระองคเองจะบรรลถงซงความเปนพระพทธเจาแลวกตาม แตถาพระองคไมสามารถปฏบตตามสตยปฏญาณทง 10 ประการนใหสาเรจลลวงไปแลว พระองคกยงไมอาจพบหนทางแหงความหลดพน คอ การตรสรเหนแจงได ปฏญาณทง 10 ประการนน คอ (1) “ถาสรรพสตวทงหลายทไดเกดมาในดนแดนแหงพทธ แตยงไมอาจบรรลถงซงความเปนพทธ”

พทธานเคราะห

–103–

(2) “ถาแสงแหงพระธรรมยงฉายรศมไปไมทวทกมมโลก” (3) “ถาเราไมสามารถโปรดสตวโลกทงหลายไดเปนจานวนมากจนนบไมถวนทง ๆ ทใชเวลาตลอดชวชวต” (4) “ถาพระพทธเจาทงหลายทสงสถตอยทวสบทศยงไมแซซรองสรรเสรญนามของเรา” (5) “ถาผคนทวทงสบทศยงไมศรทธาเลอมใส ไมเกดความปรารถนาทจะมาเกดใหมในดนแดนแหงพทธ และแมจะออกปากกลาว สรรเสรญนามของเราสบครงแลวกยงไมไดมาเกดใหมในดนแดนของเรา” (6) “จนกวาผคนทงหลายตลอดสบทศจะเกดศรทธาแสวงหาหนทางแหงการตรสร ประพฤตและปฏบตชอบในคณธรรมและปรารถนาทจะมาเกดใหมในดนแดนแหงพทธเมอถงวาระสดทายแหงชวตกไดประจกษในการปรากฏองคของพระโพธสตวทงหลายทมาตอนรบใหมาสดนแดน บรสทธแหงน”

พทธานเคราะห

–104–

(7) “จนกวาผคนทงหลายจะไดยนนามของเรา ใฝฝนปรารถนาทจะมาเกด ณ ดนแดนของเราดวยการสรางสมคณความดไวและไดมาเกดใหมสมตามความตงใจ”

(8) “จนกวาทกคนทจะเกดมาในดนแดนบรสทธของเราและมโอกาสทจะไดบรรลเปนพระพทธเจาในภพชาตตอไป นอกเหนอจากน พวกเขาเหลานน ยงเปนผตงมนอยบนพนฐานของคาสตยปฏญาณของตน เปนผทสวมเกราะแหงมโนปณธานอนยงใหญเพอปวงชน มงมนฝาฟนเพอประโยชนและความสงบสขของโลก ผทจะนาพามนษยอกนบไมถวนไปสการตรสรธรรมและปลกฝงคณความดแหงความเมตตากรณาอนยงใหญ”

(9) “จนกวาผคนทงหลายจะไดรบแสงสวางแหงคณธรรม ความเมตตากรณาของเราทชวยยอมใจและกายใหสงบบรสทธหลดพนจากโลกย วสย”

(10) “จนกวาผคนทงหลายจะรจกนามของเรา ไดเรยนรถงความจรงแหงชวต คอ การเกด การดบ มปญญารแจง มจตใจบรสทธสงบไมหวนไหวตอกเลสและความทกขทรมานทเกดขนในโลก”

“เราไดตงสตยปฏญาณไวดงนและถาไมสามารถปฏบตตามปฏญาณ ทงหมดนใหลลวงไปละก เรากไมอาจบรรลถงความเปนพระพทธเจาไดขอใหเราไดเปนเจาของแสงสวางแหงปญญาทไมมขอบเขตจากด ทจะชวยปลดเปลองความทกขและชหนทางแหงพระธรรมวเศษแกสตวโลกทงหลาย”

พทธานเคราะห

–105–

2. ดวยปณธานอนแรงกลาน พระองคไดสรางสมคณธรรมมาเปนเวลานานเหลอคณานบ ทรงสรางดนแดนบรสทธแหงพทธและสถตยอยในดนแดนแหงความสขสงบน เพอชวยชหนทางแหงความหลดพนแกสตวโลก ทงหลาย ดนแดนบรสทธทซงไมมความทกขทรมานแหงนเปนดนแดนแหง ความสงบและสนตสขทแทจรง อาหาร เครองนงหม และสงสวยงามทกสง จะปรากฏมาตามใจปรารถนา เมอกระแสลมพดผานตนไมทเตมไปดวย เพชรนลจนดากจะเกดเสยงกงวานแหงพระธรรมคาสอน ดงเสยงดนตรไพเราะ ทาใหจตใจของผทไดรบฟงผองแผวบรสทธ ในดนแดนแหงนมดอกบวหลายหลากสบานสงกลนหอมกรน ดอกบวแตละดอกมกลบดอกมากมายสองประกายรศมงดงาม รศมจากแตละดอกแตละสลวนแตชวยสองใหปญญาและจตใจสวางเหนแจงในพระธรรมวเศษ กอใหบงเกดความสขสงบใจแกผทไดพบเหน 3. ขณะนพระพทธเจาทงหลายทวทงสบทศกแซซรองกลาวสรรเสรญ พระนามของพระพทธองค ผใดทไดยนพระนามของพระองคจะบงเกดความปตยนด เลอมใส ศรทธาในพระองค และจะไดมาเกดใหมในดนแดนมหศจรรยของพระองค

พทธานเคราะห

–106–

ผทไดมาเกดใหมในดนแดนบรสทธจะมชวตมยงยนเปนอมตะจะมจตใจทเปยมไปดวยความเมตตากรณาตอผทตกทกขไดยากเกดความ ปรารถนาทจะยนมอเขาไปชวยเหลอผอนใหพนจากความทกขทรมาน ดงเชนทพระพทธเจาทรงกระทาอย

จตใจทเปยมลนดวยความเมตตากรณาปรารถนาจะชวยผอนใหพนทกขน จะชวยใหผนนหลดพนจากความผกพนทางโลกและประจกษถง ความไมเทยงแทแนนอน คอ อนจจงแหงชวต ยอมเสยสละตนเพอประโยชนสขของมวลชนทงหลาย และในขณะเดยวกนเพอความสขของตนเองทไดหลดพนจากบวงกเลสและความผกพนในโลกยวสย

เราจะตระหนกดถงความทกขในโลก และในขณะเดยวกนกรวาพทธานเคราะหนนไมมขอบเขตจากด จตใจของผทไดมาเกดในดนแดนนจะเปน อสระ ไมวาจะไปหรอมา จะหยดอยกบทหรอจะกาวไปขางหนา ไมมเขาไมมเรา แตมกจะผกพนอยกบผทตกทกขไดยากดงทพระพทธเจาทรงแผเมตตาอย

ดงนน ถาผใดไดยนพระนามของพระองคกจะบงเกดศรทธาทจะเอย พระนามของพระองค และไดรบการแผเมตตาจากพระองค ถงแมวาจะตองฝาเปลวไฟทลกโชนเผาโลกอยเพอทจะเขาไปฟงคาสอนของพระองคกตาม กควรยนดและศรทธาพรอมทจะปฏบตตามพระธรรมคาสอนนน

พทธานเคราะห

–107–

ถาคนเรามความปรารถนาอยางแรงกลาทจะบรรลถงการตรสรกจะตองยดพทธานภาพเปนทพง เพราะถาปราศจากพทธานภาพแลวสามญชนกไมอาจทจะบรรลถงการตรสรได 4. ขณะนพระพทธเจา (พระอมตาภพทธเจา) ไมไดอยหางไกลจากตวเราเลย ถงแมวาดนแดนแหงพทธจะอยไกลสดหลากตาม พระพทธเจาทรงสถตอยในใจของคนทระลกถงพระองคเสมอ เมอใดทเรานกถงพระองคกจะปรากฏพระวรกายทเปลงรศมสทองงามรงโรจน และแบงภาคใหเหนถง 8 หมน 4 พนภาค แตละภาคจะมรศมแผกระจายโดยรอบถง 8 หมน 4 พนรศม แตละรศมจะสองประกายสวางไสวไปรอบกายผทเอยพระนามของพระองคไมใหตกอยในความมด ดวยการเพงมองพระพทธรป เรากจะสามารถเขาถงพระทยของพระองคซงเปยมลนไปดวยพระเมตตาคณตอมนษยทกผไมเวนแมแตผทโงเขลาหรอผทหลงลมพระองค

พทธานเคราะห

–108–

ผทศรทธาในพระองคจะมโอกาสบรรลถงพระองค เปนอนหนงอนเดยวกบพระองค เพราะพระพทธเจาทรงสถตอยทกหนทกแหง ใครกตามทราลกถงพระองค พระองคกจะเขามาสถตในจตใจของผนนทนท

เมอใดทใครกตามราลกถงพระพทธเจาเขาผนนจะมจตใจดงเชนพระพทธเจา คอมความบรสทธและสงบ

ดงนน ผทมจตใจบรสทธและมศรทธาทแทจรง กเทากบวา จตใจของ เขาคอจตใจของพระพทธเจานนเอง

5. พระพทธเจามรปลกษณหลายอยาง จะปรากฏใหเหนประจกษตาม แตความสามารถทจะเขาถงพระองคของแตละบคคล

พระพทธเจาสถตอยทวทกหนทกแหงในโลกและเปนนรนดรทรงปรากฏพระองคใหประจกษแกสตวโลกในปรากฏการณธรรมชาต ในเวหาหาว มาเขาดลใจ หรอปรากฏในรางของมนษย

ใครกตามทเพงจตราลกถงพระองคกจะไดนมสการพระองคสมดงความปรารถนา พระองคจะปรากฏองคพรอมดวยพระโพธสตว 2 องค คอพระอวโลกเตศวร (Avalokitesuara) และพระมหาสถามปราปตโพธสตว (Mahasthama-prapta)

พทธานเคราะห

–109–

พระพทธเจาทรงปรากฏองคในรางตาง ๆ อยทวทกแหงในโลก เพอใหผทเลอมใสศรทธาในพระองคไดประจกษ แมเพยงแตคดวาไดเหนรางแปลงของพระองคแลวเทานนกจะบงเกดความปตยนด และเปยมลนดวยความสข และถามบญพอสามารถเหนและนมสการรางทแทจรงของพระองคแลวละกจะยงบงเกดความสขและสงบในดวงใจอยางหาทเปรยบไมได 6. นาพระทยของพระองคทรงเปยมดวยพระเมตตาคณและปญญาคณอน ยงใหญทสามารถโปรดสตวทงปวงใหพนทกขได ผทประกอบกรรมชวไปเพราะความโงเขลา มหวใจเตมไปดวยกเลสแหงความโลภ โกรธ หลง ใชวาจาในทางทผด คอ พดปด หลอกลวง ดาทอผอน ทารายรางกายผอนจนถงแกชวต ลกขโมย ประพฤตผดในกาม ฯลฯ กรรมชวรายเหลานจะเปนบาปตดตวไปใหตองทนทกขทรมานอยางไมมทสนสด เมอถงวาระสดทายของชวต ถามมตรทดมาแนะนาวา “ทานกาลงจะตองตายอยางทรมานจนไมมแมแตกาลงใจทจะนกถงพระพทธเจา แตทาน กควรจะเอยขานพระนามของพระองค”

พทธานเคราะห

–110–

การสวดทองพระนามของพระองคดวยความจรงใจแตละครงนน จะชวยใหบาปหนกททาไวหมดสนไป ชวยใหไมตองหลงเวยนวายอยในโลกแหงอเวจ ถาเพยงแตการเอยปากสวดทองพระนามของพระองคจะใหผลถงเพยงนแลว การใหความนบถอศรทธาพระองคดวยความจรงใจจะไดบญกศลยงใหญเพยงใดเลา ผทสามารถสวดทองพระนามของพระองค เมอตายแลวกจะไดพบกบ พระโพธสตว 2 องค คอ พระโพธสตวแหงพระเมตตาคณและพระโพธสตวแหงพระปญญาคณ ซงจะมารบวญญาณและนาทางไปสดนแดนของพระพทธเจาทซงวญญาณของเขาจะไดเกดใหมอยางบรสทธผดผองดงสของดอกบวขาว ดงนน ทกคนจงควรทองจาบทสรรเสรญพระนามของพระองคใหขนใจ และมศรทธาในพระองคผประทานแสงสวางและชวตทเปนอมตะดวย ความจรงใจ

ตอนท 2 ดนแดนบรสทธแหงพระพทธเจา ตอนท 2 ดนแดนบรสทธแหงพระพทธเจา

1. พระพทธเจาทรงสถตอยในดนแดนนเพอประกาศสจธรรมโปรดสตวโลกทงหลาย ผทอยในดนแดนบรสทธนจะไมรจกความทกข แตจะใชชวตอยอยางสขสาราญในวมานสวรรคแหงน

พทธานเคราะห

–111–

ตอนกลางวมานจะมสระนาขนาดใหญสรางดวยมณ 7 ชนด มนาใส บรสทธ มหาดทรายทองในสระจะมดอกบวขนาดใหญเทาลอเกวยนบานสะพรงสองประกายหลายหลากส ประกายสฟาจากดอกทมสฟา ประกายสเหลองจากดอกทมสเหลอง ประกายแดง ขาวจากดอกแดงและขาว สงกลนหอมตลบอบอวลไปทว

รอบ ๆ บรเวณสระนามพลบพลาอยหลายหลงสรางดวยจนดามณ 4 ชนด คอ เงน ทอง มณสฟา แกวผลก มบนไดหนออนทอดลงไปยงสระนานอกจากนนยงมศาลาททอดยนไปในสระมมานบงตาทประดบดวยมณ มคานานาชนด รอบ ๆ มหมไมดอกไมหอมนานาพนธบานสะพรงสงกลนหอมตลบ

นอกจากความงดงามบนพนดนแลว บนฟากมเสยงดนตรสวรรคบรรเลงอยางไพเราะตลอดเวลาและยงมกลบดอกไมหลากสทโปรยปรายลง มาจากสวรรคถง 6 ครงทงกลางวนและกลางคน ผทอยในดนแดนนกจะเกบรวบรวมกลบดอกไมนใสพานไปบชาพระพทธเจาทสถตอยในดนแดนอนซงมจานวนอกนบไมถวน

2. ในวมานแหงนยงมนกนานาพนธทงหงสขาว นกยง นกแกว ฯลฯ และนกเลก ๆ อกเปนจานวนมาก ทสงเสยงรองอนไพเราะสรรเสรญองคพระพทธเจาและประกาศพระธรรมของพระองค

พทธานเคราะห

–112–

ผทไดฟงเสยงรองอนไพเราะของนกเหลานแลวจะราลกถงคาสอนของพระพทธเจา เพมความศรทธาและบงเกดความปตยนดทไดรบฟงคาสอนนนอก มตรสมพนธทมตอผทไดรบฟงและศรทธาในคาสอนเดยวกนทอยในดนแดนตาง ๆ กจะยงกระชบแนนแฟนขนอก

เมอกระแสลมพดผานหมไมมคานานาพนธไปกระทบกบมานทประดบดวยแกวจนดาทพลบพลาจะเกดเสยงกงวานนาฟงดงเสยงดนตร

ผทไดยนเสยงดนตรสวรรคทสะทอนมาแผว ๆ นจะราลกถงพระพทธเจาพระสจธรรมของพระองคและพระสงฆสาวกทงหลาย สงทประเสรฐและมความงดงามวเศษสดมพรอมอยทดนแดนแหงพทธน

3. เหตทเรยกพระพธเจาในแดนสขาวดนวา พระอมตาภพทธเจาซงแปลวา พระผมแสงสวางหาประมาณมได มอายนบประมาณมไดกเพราะพระองคทรงแสดงสจธรรมวเศษทเปลงรศมใหแสงสวางสองไปทวทกสารทศ และทรงมพระเมตตาคณมหาศาลไมรทสนสดไมวาพระองคจะเสดจอบตขนในโลกกภพตอกภพกตาม

นอกจากนนผทไดไปเกดในดนแดนของพระองคโดยไมกลบไปหลง เวยนวายในวฏสงสารอกนน กมจานวนหาทประมาณมได

สวนผทพระองคทรงโปรดชวยใหรสกตวตนขนจากความเมามวและไดพบกบชวตใหมนนกมจานวนนบไมไดอกเชนกน

พทธานเคราะห

–113–

ดงนนถาเราสามารถกาหนดจตมงระลกถงพระองคไมวาจะเปนเพยงวนเดยวหรอตลอด 7 วนกตามไดโดยไมถกทาลายสมาธละก เมอถงวาระสดทายแหงชวตพระพทธเจาและเทพยดาทงหลายจะประจกษใหเหนและรบดวงวญญาณของผนนใหไปเกดใหมในดนแดนของพระองค ใครกตามทไดยนพระนามของพระองคและเกดความเลอมใสศรทธาในพระองค เขาผนนจะสามารถพบหนทางแหงการรแจงหรอการตรสรได

วธปฏบตเพอบรรลหนทางแหงนพพาน

วธปฏบตเพอบรรลหนทางแหงนพพาน

–116–

บทท1

หนทางแหงนพพาน บทท1 หนทางแหงนพพาน

ตอนท 1 การทาใจใหบรสทธ

ตอนท 1 การทาใจใหบรสทธ 1. คนเรามกมกเลสธลเปอนตดอยในใจ เปนสาเหตใหตองหลงงมงายและทนทกขทรมาน วธทจะกาจดกเลสธลเหลานใหหมดไปไดนนมอย 5 ประการ คอ

หนง การเหนชอบการมองในทางทถก เขาใจแยกเหตและผล รวาความทกขทรมานทงหลายมสาเหตมาจากกเลสในใจ ถากาจดกเลสใหหมดสนไปได ผลคอ ความทกขทรมานกจะไมเกดขน

ถามองอะไรผด ๆ แลวกจะเกด “ตน” การถอวาตวตนม ทาใหเกดกเลส ทาใหลมความจรง ในเรองกฎเกณฑของเหตและผล เปนเหตใหตองหลงเวยนวายอยในวฏสงสาร

สอง การรสกชอบ คนเราสามารถจะหลกเลยงการเหนผดดวยการควบคมจตใจและอารมณ เมอจตใจมความบรสทธแลวกสามารถตดความอยากในรป รส กลน เสยง สมผส ซงเปนสาเหตใหเกดกเลสตณหาใหหมดสนไปได

หนทางเเหงนพพาน

–117–

สาม การดารชอบ ความคดทมตอปจจยทจาเปนตอการดารงชวต คออาหาร เครองนงหม วาไมใชบรโภคเพอความสขสาราญหรอความฟงเฟอ ควรบรโภคอาหารแตพอสมควรเพอใหรางกายแขงแรงพอทจะบาเพญเพยรเพอหาหนทางแหงการตรสร เครองนงหมกใชประโยชนเพยงปองกนความรอนหนาวและปกปดรางกายเทานน ถาคดชอบไดเชนนกจะไมเกดกเลส ส มความอดทนตอความรอนหนาว หว กระหายรจกอดกลนตอการดาทอ วาราย การถกเหยยดหยาม ถาทาเชนนไดกจะไมเกดกเลสเผาไหมในอารมณ หา รจกหลกเลยงสงทจะเปนเหตใหเกดภยนตรายทงปวง คนฉลาดจะไมเขาใกลมาพยศหรอสนขบา ไมคบคนชวและไมไปใกลสถานทไมบงควรไป ถารจกหลกเลยงสงเหลานได ไฟกเลสกจะไมคขนอก

หนทางเเหงนพพาน

–118–

2. ในโลกนมตณหาอย 5 อยาง คอ ตณหาทเกดจากตามองเหนรป ตณหาทเกดจากลนไดลมรส ตณหาทเกดจากจมกไดกลน ตณหาทเกดจากหไดยนเสยง ตณหาทเกดจากกายไดสมผส

* ประสาททง 5 นเปนประตเปดไปสความอยากเพอความสขสาราญเฉพาะตน

คนสวนมากหลงในความอยากสขสบายโดยลมนกถงผลรายทจะตามมา เหมอนกวางทตดบวงทนายพรานดกลอไว ตณหาทง 5 นกคอบวงกเลส ทลอใหคนมาตด ทาใหไดรบความทกขทรมาน ดงนน เราจงควรรจกวธหลกเลยงไมใหตดอยในบวงตณหาเหลาน

3. วธทจะหลกเลยงบวงตณหานไมไดมเพยงวธเดยว ยกตวอยางเชน ถาเราจบง จระเข นก สนข สนขจงจอกและลง ซงแตละตวเปนสตวทมสญชาตญาณตางกน เอามาผกตดกนแลวปลอยไปสตวทง 6 ชนดนจะหาหนทางกลบทอยหรอรงของตนดวยวธตาง ๆ กนตามสญชาตญาณ งจะเลอยหาพงหญา จระเขจะคลานไปสทมนา นกจะพยายามบนไปในอากาศ สนขจะหาหมบานทมคนอาศยอย สนขจงจอกจะหาโพรงซอน สวนลงกจะหนเขาปาปนตนไม จงตองเกดการยอยดตอสกน แตเมอมเชอกผกตดกนอย ตวทมพละกาลงมากทสดกจะฉดเอาตวอนไปตามทางของตน

หนทางเเหงนพพาน

–119–

เชนเดยวกน คนเรามกจะถกชกพาใหตกอยใตอานาจของสงทตาเหนเสยงทไดยน กลนหอมทมากระทบจมก รสทลนไดลม สมผสทางกายและ อารมณ อานาจใดทมพลงมากทสดเรากตกเปนทาสของอานาจนน

ถาเราผกสตวทง 6 ชนดดงกลาวไวกบหลกแยกกน ตอนแรกแตละตวกจะดนรนเพอทจะหนกลบรงของตวจนหมดแรงและเลกราไปเอง

เชนเดยวกน ถาคนเรารจกสารวมใจบาเพญเพยรทางจตได ตณหาทไดรบจากประสาทสมผสทง 5 กจะไมเกดขน จะไดรบแตความสขสงบทงปจจบนและอนาคต

4. คนเรามกเหนแกความสขสวนตว อยากไดลาภ ยศ สรรเสรญเหมอนกบธปหอมทจดไวและมอดไหมหมดไปในทสด เชนเดยวกน ถาคนเรามงแสวงหาแตลาภ ยศ สรรเสรญซงไมใชหนทางแหงความจรงแลวกจะพบแตหนทางทเตมไปดวยอนตรายและจะตองเสยใจภายหลง

ผทมงแสวงหาแตลาภ ยศ สรรเสรญ ความมงม ฯลฯ เปรยบไดดงทารกทลมรสนาผงจากปลายมด มวเพลนอยกบความหวานอรอยของนาผงจนถกมดบาดลน

หนทางเเหงนพพาน

–120–

ผทไมรจกอมในกเลสตณหากเหมอนกบคนทถอคบไฟวงทวนลม ยอมตองถกไฟลวกหนาลวกตวนนเอง

ดงนน เราจงไมควรปลอยใจใหตกเปนทาสของกเลสทง 3 อยาง คอโลภะ โทสะ และโมหะ เราตองรจกควบคมจตใจใหมนคง

5. ผทปรารถนาหนทางตรสรจะตองดบไฟกเลสใหหมด ผทแบกมดหญาแหงไวบนหลงจะตองหลกเลยงใหพนเมอเหนไฟลามทง ผทปรารถนาหนทางตรสรกจะตองหลกเลยงใหพนจากไฟกเลส

คนทควกลกนยนตาตนเองเพราะไมตองการหลงใหลในสงสวยงามทตาไดเหนเปนคนโง เพราะถาสามารถควบคมใจไดแลวกจะไมหวนไหวกบสงทตาไดเหน

การแสวงหาหนทางตรสรเปนของยากลาบาก แตผทไมมจตใจคดแสวงหาหนทางนจะยงยากลาบากมากไปกวา เพราะจะตองประสบกบการเกด แก เจบ ตายวนเวยนอยเชนนไมมทสนสด

ผทแสวงหาหนทางหลดพนกเหมอนกบโคทบรรทกสมภาระหนกเดนขามหนองนาทมโคลนตมดวยความลาบาก ถงแมวาจะเหนอยเพยงไรกพยายามกาวเดนตอไปจนพนแลวจงพกเอาแรง เชนเดยวกนหนองโคลนแหงกเลสตณหานนลกมากกวาหลายเทา แตถาสามารถควบคมใจไดแลวกจะสามารถขามพนเอาชนะอปสรรคทงปวงได

หนทางเเหงนพพาน

–121–

6. ผทแสวงหาหนทางตรสรจะตองสลดความเยอหยงหลงตวทงไปและรบฟงคาสอนของพระพทธเจาดวยหวใจทนอบนอม ไมมทรพยศฤงคารทางโลกอยางใดจะเปรยบไดกบปญญารแจงในสจธรรม การทจะมสขภาพแขงแรง มความเจรญรงเรองและความสงบสขในครอบครวไดกจะตองมความสขทางใจเสยกอน ถาทาใจใหเปนสขสงบ และเตมใจทจะแสวงหาหนทางแหงการตรสรไดแลว กจะเกดปญญารแจงเหนจรงขนเอง มณมคาจะขดพบไดจากดน บญกศลจะเกดจากคณความด ปญญาเกดจากจตใจทบรสทธสงบ หนทางแหงชวตของคนเราเปรยบเหมอนทงกวางใหญไพศาล การทจะเดนไปโดยไมหลงทางตองอาศยแสงแหงปญญา ชวยสองทางและอาศยคณความดเปนผนาทางให “จงละเวนจากกเลสชวทง 3 คอ โลภะ โทสะ โมหะ เสยเถด” คาสอนของพระพทธเจานเปนคาสอนทประเสรฐ ผทปฏบตตามคาสอนนไดจะพบแตความสขในชวต 7. คนเรามกจะทาตามทใจคด ถาใจคดอยากไดนนไดนกจะยงเกดความโลภมากขน ถาใจเกดอารมณโกรธ ความโกรธกจะยงทวมากขน ถาใจคดอาฆาตแคน ความอาฆาตกจะยงทวมากขน

หนทางเเหงนพพาน

–122–

คนเลยงววเมอถงฤดใบไมรวงจะตอนฝงววมารวมกนแลวพาไปเขาคอกขงไว เพอทจะกนไมใหววไปยายพชผลทกาลงจะเกบเกยวหรอถกจบไปฆา

คนเรากเหมอนกน เมอเหนวาอะไรไมดทจะเปนเหตใหเกดความทกข รอนกจะตองกาจดใหหมดไปจากใจ โลภะ โทสะ โมหะเปนกเลสชวรายจะกาจดใหหมดไปไดโดยการทาจตใจใหบรสทธเปยมไปดวยความเมตตากรณา

เมอถงฤดใบไมผลคนเลยงววจะปลอยววใหออกไปหาหญากนอยาง อสระตามทองทงทมหญาออนสด ๆ แตเขากตองคอยตดตามฝงววอยหาง ๆ เพอไมใหฝงววหายไป คนเรากเชนกนตองคอยเตอนใจตวเองระวงไมใหหลงระเรงไปในทางทผดไดเปนอนขาด

8. ครงหนง ขณะทพระพทธเจาทรงพานกอยทกรงโกสมพ มคนคดราย ตอพระองคคนหนงไดรวบรวมสมครพรรคพวกทเปบคนชวรายเหมอนกนแลวปลอยขาวลอผด ๆ เกยวกบพระองค เมอสาวกของพระองคเขาไปใน เมองเพอบณฑบาตกไมไดรบอะไรเลยนอกจากการถกดาทอวาราย

พระอานนทจงทลพระพทธเจาวา “เราไมควรอยทเมองนอกตอไปยงมเมองอน ๆ อกหลายแหงทดกวาน เราควรไปเสยงจากเมองนดกวาพะยะคะ”

พระพทธเจาทรงตรสตอบพระอานนทวา “สมมตวาเมองตอจากนไปกเปนเชนเดยวกบเมองนเลา เราจะทาอยางไร”

“เรากยายไปเมองอนอกไดพะยะคะ” พระอานนททลตอบ

หนทางเเหงนพพาน

–123–

“ไมไดหรอกพระอานนท” พระพทธองคตรส “การทาเชนนไมใชทางแกปญหา เราควรจะอยทนตอไปอยางอดทนจนกวาเรองสงบแลวเราจงคอยเดนทางไปยงเมองอน ในโลกนมกาไรกมขาดทน มการดถกกม เกยรตยศ มการตฉนกมการชมเชย มทกขยอมมสข ทง 8 อยางนไมอาจทาใหจตใจเราหวนไหวไดสงเหลานเมอเกดขนงายกจะสญไปในเวลาไมชาไมนานเชนกน”

ตอนท 2 การประพฤตชอบ

ตอนท 2 การประพฤตชอบ 1. ผทตองการแสวงหาหนทางหลดพนจะตองรกษากาย วาจา และใจใหบรสทธ การทากายใหบรสทธ คอ การไมฆาสตวตดชวต ไมลกขโมย ไมประพฤตผดในกาม การรกษาวาจาใหบรสทธ คอ ไมมสา ไมกลาวราย ไมตลบแตลง ไมพดพลอย การทาใจใหบรสทธ คอ ไมโลภ ไมโกรธ ไมหลง ถาจตใจสกปรกเตมไปดวยกเลสธลกจะทาใหประพฤตในทางทมชอบดวย และเมอประพฤตมชอบแลวกจะกอใหเกดความทกขทรมานอยางหลกเลยงไมได ดงนนเราจงควรทาใจและกายใหสะอาดบรสทธ

หนทางเเหงนพพาน

–124–

2. ครงหนงมเศรษฐนหมายคนหนงเปนทรจกกนดวาเปนคนใจดและไมถอตว เธอมสาวใชทขยนและฉลาดคนหนง

วนหนงสาวใชของเธอราพงกบตนเองวา “นายของเราไดรบการกลาวขวญชมเชยวาเปนคนดมาก เราอยากรเหลอเกนวาเธอเปนคนด โดยธาตแทหรอดเพราะอยทามกลางสงแวดลอมทดกนแน ดละ..เราจะลองทดสอบหาความจรงใหได”

วนรงขนสาวใชจงไมตนขนไปรายงานตวกบนายจนกระทงเกอบเทยงทาใหนายโกรธมากและดวา “ทาไมเจาจงตนสายเชนน”

สาวใชกยอนวา “ถงขาจะเกยจครานการงานไปสกวนสองวนกจะเปนไรไปเลา ขาไมเหนสาเหตทนายจะตองโมโหโกรธาถงเพยงนเลย” เมอไดฟงคาของสาวใชผเปนนายกยงโกรธมากขน

วนตอมาสาวใชกทาเชนเดยวกนอก เศรษฐนโกรธมากจนระงบไมอยจงเหนไปควาไมมาไลตสาวใช เรองนเปนทเลาลอรกนไปทว และตงแตนนเปนตนมาชอเสยงของเธอกเสอมเสยไป

3. มคนสวนมากทเหมอนกบเศรษฐนในเรองน เมออยในสภาพแวดลอมทตนพงพอใจกจะมจตใจอารมณด ไมถอตวและรกสงบ แตเมอสภาพแวด ลอมเปลยนไปในทางตรงขามแลวจะยงคงรกษาความสงบสภาพไดเหมอนเดมหรอไมนน เปนปญหา

เมอไดยนไดฟงคาพดทไมถกหหรอเผชญกบการแสดงความไมเปนมตร หรอเวลาเกดขาดแคลนอาหาร เครองนงหม ไมมทอยอาศย แตกยงคงรกษาความสงบเยอกเยนไมหวนไหวทกขรอนเเละยงคงประพฤตปฏบตในทางทถกทชอบไดละก จงจะนบวาเปนคนดจรง

หนทางเเหงนพพาน

–125–

ดวยเหตน ถาจตใจและความประพฤตดเพยงเพราะอยในสภาพแวด ลอมทดเทานนละก จะเรยกวาเปนคนดจรงไมได คนทดจรง ๆ นนจะตองเปนผทปกตยนดเมอไดรบฟงพระธรรมคาสอนแลวประพฤตปฏบตตามดวยกายและใจ มความเยอกเยนสงบและถอมตนอยเสมอไมวาจะตกอยในสภาพแวดลอมอยางใดกตาม

4. การใชคาพดใหเหมาะสมนน บางครงตองดวาถกกบกาลเทศะหรอไมจรงหรอเทจ สภาพหรอหยาบโลน ใหประโยชนหรอใหโทษ ใหความเหนอกเหนใจหรอเกลยดชง

ดงนนเราจงควรระมดระวงการใชคาพดใหเหมาะสมไมใหคาพดทไมดผานปากออกไปทาใหคนโกรธและเกลยดเรา และเมอจตใจมความเมตตาเหนอกเหนใจผอนแลวกจะไมเกดอารมณโกรธเกลยดหรอสะทกสะทานเมอไดยนคาพดชวราย

หนทางเเหงนพพาน

–126–

ยกตวอยางเชน มชายคนหนงเอาจอบและเสยมมาตงหนาตงตาจะขดดนทงไปใหหมด เขาขดจนดนกระจายไปทวแตกไมอาจกาจดดนใหหมดสนไปได เชนเดยวกบชายโงในเรองน เราไมสามารถจะกาจดคาพดไมดไมใหมาเขาหเราได นอกจากการฝกใจของเราใหมแตความเมตตาเหนอกเหนใจผอน อยเสมอแลวเรากจะไมหวนไหวกบคาพดของผอน

ยกตวอยางเชน การจะใชสนาเขยนรปบนทองฟายอมทาไมได หรอจะใชไฟจากไตททาดวยหญาฟางเผาใหนาในแมนาใหญเหอดแหงหายไปหรอใชแผนหนงทฟอกจนนมแลวมาสกนใหเกดเสยงกรอบแกรบยอมทาไมไดเชนนถารจกทาใจไดแลวกจะไมรสกหวนไหวไมวาจะไดรบฟงคาพดชนดใด ๆ กตาม

เราจงควรทาใจใหกวางเหมอนผนเเผนดน ไมมขอบเขตจากดเหมอน ทองฟา ลกเหมอนมหานทเเละออนนมเหมอนหนงสตวทฟอกจนนมแลว

ถาแมวาจะถกศตรจบตวไปทรมานและเกดความรสกเคยดแคนละกแสดงวายงทาตามคาสอนของพระพทธเจาไมได ดงนน ไมวาจะตกอยในสถานการณเชนไรเราจะตองทาตามคาสอนของพระองคใหไดวา “ใจของเราจะไมหวนไหว วาจาโกรธเกลยดจะไมเลดลอดออกจากปาก แตจะเอาชนะใจศตรดวยการแผเมตตาและเหนอกเหนใจ”

หนทางเเหงนพพาน

–127–

5. มชายคนหนงไดพบจอมปลวกซงตอนกลางวนมไฟลกไหมอย พอตกกลางคนกมควนพลงออกมา เขาจงนาสงทเหนนไปถามผรอบรคนหนงและไดรบคาแนะนาวา “เจาจงเอาดาบขดลงไปในจอมปลวกใหลก” เขากทาตามตอนแรกไดพบลนดาลประต ตอมากพบนาทเปนฟองปด ๆ ขนมา ลกลงไปอกกพบสามงาม หบ เตา มดแลเนอ ชนเนอตดตอกนมา ทายทสดไดพบมงกร

เมอเลาเรองนใหผรอบรฟงกไดรบคาแนะนาวา “จงทงสงทไดพบไปใหหมดยกเวนมงกรใหปลอยไวอยางนนอยาไดไปรบกวน”

“จอมปลวกในนทานเรองนเปรยบไดกบรางกายของคน “ไฟทลกในตอนกลางวน” คอเวลาทครนคดดวยความสมใจหรอเสยใจในสงทไดกระทาไปเมอตอนกลางวน

“ผชายในเรองน” กคอ ผทแสวงหาหนทางหลดพน “ผรอบร” คอพระพทธเจา “ดาบ” คอ ปญญาบรสทธ “การขดใหลกลงไป” กคอ ความเพยรพยายามทจะตรสร

หนทางเเหงนพพาน

–128–

“ลนดาลประต” คอ ความโงเขลา “นาทปดขนมาเปนฟอง” คอ ความโกรธและความอาฆาต “สามงาม” คอ ความลงเล ความไมสบายใจ “หบ” คอทเกบความโลภ หลง ความเกยจคราน ความแปรปรวน ความอาฆาต ความลวงหลอน “เตา” กคอ รางกายและจตใจ “มดแลเนอ” คอ ความอยากทเกดจากประสาทสมผสทงหา “ชนเนอ” คอ กเลสตณหา สงเหลานลวนเปนพษเปนภยแกเราทงสน ดงนน พระพทธเจาจงทรงสอนใหเรา “ทงสงเหลานเสยใหหมด”

สงสดทายทชายผนไดพบคอมงกร ซงหมายถงจตใจบรสทธทตดกเลสไดหมดสนแลว ถาคนเราทกคนเพยรพยายามขดลกลงไปใตดนดวยดาบแหงปญญาแลวยอมจะตองไดพบกบมงกรอยางแนนอน เมอเพยรขดไปจนพบมงกรนแลว “ใหปลอยมงกรตวนไวแตลาพง อยาไปรบกวนมน”

6. พระปณโฑลภารทวาชะเถระสาวกคนหนงของพระพทธเจา หลงจากไดตรสรแลวกเดนทางกลบกรงโกสมพบานเกดเมองนอนของตนเพอไปทดแทนบญคณแกผทไดเมตตากบตนดวยการเผยแพรพระธรรมคาสอนของพระพทธเจาใหคนเหลานน

นอกชานเมองโกสมพรมฝงแมนาคงคามอทยานเลก ๆ แหงหนงรมรนดวยตนมะพราวเปนทวแถวสดตา

หนทางเเหงนพพาน

–129–

วนหนงในฤดรอนขณะทพระปณโฑลภารทวาชะเถระกาลงนงสารวมจตอยใตรมไม พระเจาอเทนเจาเมองกมาประพาสเลนพรอมดวยสนมกานลและขาราชบรพาร หลงจากทรองราทาเพลงกนจนเหนอยแลวกเอนกายพกผอนอยใตรมไมอกตนหนงใกล ๆ

ระหวางทบรรทมอย สนมกานลทงหลายไดออกไปเดนเลนและพบพระปณโฑลภารทวาชะเถระซงกาลงนงวปสนาอยโดยบงเอญ พวกนางจงเกดความเลอมใสศรทธาขอรองใหพระปณโฑลภารทวาชะเถระแสดงธรรมเทศนาใหฟง

เมอพระเจาอเทนตนบรรทมไมพบขาราชบรพารกออกตามหา เมอพบวาพวกนางกาลงลอมฟงคาสอนของพระปณโฑลภารทวาชะเถระอยกเกดความรษยาและกรวมาก จงตรสบรภาษวา “เหตไฉนผทรงศลอยางเจาจงไดมวเพลนวสาสะในเรองไรสาระกบอสตรอยอยางใกลชดเชนนเลา เจาเลวมาก” แตพระปณโฑลภารทวาชะเถระกไมไดโตตอบ ยงคงหลบตาเงยบเฉยอย

พระเจาอเทนยงกรวมากขนทรงชกดาบออกมาจอทศรษะของพระเถระ แตพระเถระกไมแสดงอากปกรยาโตตอบแตอยางใด ยงคงนงเฉยไม สะทกสะทาน

พระเจาอเทนทรงโกรธกรวถงขดสดทรงฟาดรงมดแดงแตกกระจายไปรอบตวของพระเถระ แตพระเถระกยงคงนงเฉยอยดวยความอดทน

ในทสดพระเจาอเทนรสกพระองคเกดความละอายในความหยาบคายทพระองคไดทรงกระทาไป จงตรสขอโทษและยอมรบฟงพระธรรมคาสอนของพระพทธเจาทพระปณโฑลภารทวาชะเถระเทศนาใหฟงจนเกดความเลอมใส กรงโกสมพจงกลายเปนศนยกลางทพระธรรมไดเผยแพรออกไป

หนทางเเหงนพพาน

–130–

7. หลายวนตอมาพระเจาอเทนไดเสดจมาพบพระปณโฑลภารทวาชะเถระถงในปาทบาเพญพรตอยแลวตรสถามปญหาวา “ดกอนเถระ ชวยบอกขาหนอยเถดวาพระสาวกทงหลายของพระพทธเจามวธรกษาใจและกายใหบรสทธ ตตกเลสตณหาใหหมดสนไดอยางไรทง ๆ ทยงหนมแนนอยางนน” พระปณโฑลภารทวาชะเถระทลตอบวา “พระพทธเจาทรงสอนสาวกทงหลายใหปฏบตตออสตรดงนคอ ใหนบถอสตรผมวยสงกวาตนเสมอนมารดาบงเกดเกลา ทมวยคราวเดยวกนเสมอนนองสาว ทมวยนอยกวาใหถอเสมอนเปนธดาของตน ดงน สาวกทงหลายถงแมอายยงนอยกสามารถตดขาดกเลสและรกษาใจกายใหบรสทธได” “แตวาทานเถระ ถงแมจะเปนสตรรนราวคราวแม คราวนอง หรอคราวลกกตามท คนเรากอาจคดนอกลนอกทางได สาวกทงหลายมวธกาจดกเลสตณหานไดอยางไรเลา” “มหาราชา พระพทธองคไดสอนใหพวกขาทงหลายมองเหนความสกปรกในรางกายของคนทมทงเลอด หนอง เหงอไคล ไขมน ฯลฯ แปดเปอนอย ดวยการคดเชนนทาใหสาวกทงหลายสามารถทาใจใหบรสทธอยไดตลอดเวลา”

หนทางเเหงนพพาน

–131–

“ขาแตทานเถระ การทาใจใหบรสทธจากกเลสตณหานอาจเปนของงายสาหรบผทไดรบการฝกฝนบาเพญเพยรทงกาย ใจ และปญญาแลวเชนบรรดาสาวกทงหลาย แตสาหรบผทไมเคยฝกบาเพญเพยรมากอนแลวนนไมใชของงายเลย เพราะถงจะพยายามมองใหเหนความสกปรกนาเกลยดในรางกาย แตกมกจะถกความสวยงามของรปกายภายนอกดงดดใจใหหลงใหลได สาวกของพระพทธเจาคงจะมเคลดลบอยางอนไมใชหรอจงสามารถทาใจและกายใหบรสทธอยเชนนได” “มหาราชา พระพทธองคทานทรงสอนใหระมดระวงประสาทสมผสทง 5 คอ ทางตาจะมองเหนสและรปราง หจะไดยนเสยง จมกจะไดกลน ลนจะไดลมรส กายจะไดรบสมผส พระพทธองคทรงสอนใหปดหนทางไมใหสงเหลานผานประสาทสมผสทง 5 เขามากระทบกระเทอนใจไดไมวาจะเปนสงทพงใจหรอไมพงใจกตาม การปฏบตตามคาสอนนทาใหสาวกทงหลายสามารถดารงความบรสทธทงกายและใจได” “ขาแตทานเถระ คาสอนของพระพทธองคนประเสรฐแท เพราะขากเคยมประสบการณเชนนมากอนเหมอนกน คอ ถาไมระมดระวงแตกลบปลอยใจและกายใหเผชญหนาสงสวยงามและความบนเทงเรงรมยแลวกจะตกเปนทาสของกเลสตณหาเหลานทนท ดงนนการปดหนทางไมใหประสาททง 5 ไดสมผสกบสงทจะมาทาใหจตใจและอารมณเกดกเลสมวหมองไดนน เปนสงทสาคญทสด”

หนทางเเหงนพพาน

–132–

8. เมอใดทเราทาตามทใจคด เมอนนกจะเกดปฏกรยาตอบ เมอถกใครดาวาเรากมกจะตอบโต หรอทาตอบเพอแกแคน เราจงควรระมดระวงปฏกรยาโตตอบน เพราะมนเปรยบเหมอนการถมนาลายรดฟา ซงจะไมถกผอนแตกลบมาถกตวเอง เหมอนกบการกวาดขผงยอนทางลมผงจะไมมวนหมดไปแตกลบจะมาเปอนตวเอง การตกเปนทาสของความอาฆาตคดแคนมกจะนาไปสความหายนะเสมอ

9. เราควรจะเลกเปนคนใจแคบ ควรมใจกวางรจกเออเฟอเผอแผยงกวานนถามความตงใจมนและมศรทธาในการตรสรแลวกจะเปนการดยงขนไปอก

เราควรเลกเหนแกตว ควรมใจกรณาใหความชวยเหลอเกอกลผอนใหมความสข ความสขทเราใหแกผอนนนจะดลใหเกดความสขขนตอ ๆ กนไปเปนลกโซ

ไฟจากคบเพลงเพยงอนเดยวสามารถจดไฟตอใหคบเพลงอนไดเปนพน ๆ โดยทเปลวไฟไมลดนอยลงเลย ความสขกเหมอนกนแมจะแบงใหผอนไปมากมายเทาไรกตามจะไมมวนลดลงเลย

หนทางเเหงนพพาน

–133–

ผทแสวงหาหนทางตรสรจะตองกาวเดนไปอยางระมดระวงตงแตกาวแรก ไมวาความหวงนนจะสงยงเพยงไรกตามกตองกาวเดนไปอยางมนคงโดยไมลมวาการดาเนนไปสหนทางแหงการตรสรนนขนอยกบการประพฤตปฏบตในชวตประจาวน 10. ในหนทางแหงการตรสรนน ตอนแรกจะมอปสรรคตาง ๆ ในโลกทเราจะตองเอาชนะใหไดอยถง 20 อยาง คอ 1. เปนการยากทคนจนจะเปนคนใจบญสนทาน 2. เปนการยากทคน เยอหยงหลงตวจะพบหนทางตรสร 3. เปนการยากทจะแสวงหาหนทางตรสรดวยการพลชวตของตนเอง 4. เปนการยากทจะเกดมาในระหวางทพระพทธเจายงทรงประทบอยในโลก 5. เปนการยากทจะไดรบฟงคาสอนของพระพทธองค 6. เปนการยากทจะทาใจใหบรสทธหมดจดจากกเลส 7. เปนการยากทจะตดความอยากไดในสงทสวยงามดงดดใจ 8.เปนการยากสาหรบผทมพลงอานาจทจะไมใชพลงงานนนใหไดมาซงสงทตนตองการ 9. เปนการยากทจะไมโกรธตอบเมอถกเหยยดหยามดถก 10. เปนการยากทจะทาใจไมใหของเกยวกบสงลอใจทเกดขน 11. เปนการยากทจะเรยนใหกวางและรใหลกซง 12. เปนการยากทจะไมดแคลนผทเพงเรมตน 13. เปนการยากทจะเปนคนถอมตว 14. เปนการยากทจะพบผทเปนเพอนแท 15. เปนการยากทจะเรยนรหนทางปฏบตเพอจะไดไปสหนทางตรสร 16. เปนการยากทจะไมหวนไหวเมอถกแรงกระตนจากสงแวดลอม และสถานการณภายนอก 17. เปนการยากทจะหยงรสตปญญาของผอนเพอทจะเทศนาจงใจใหรตามในพระธรรม 18. เปนการยากทจะไมโตแยงกนในเรองความถกหรอผด 19. เปนการยากทจะเรยนรวธการทถกตอง

หนทางเเหงนพพาน

–134–

20. คนด คนชว ตางกนดวยนสยสนดาน คนชวคอ คนทไมรจกบาปกรรมจงไมคดเลกการทาชว และไมพอใจเมอถกชหรอเตอนถงความชวนน คนดคอ ผทรจกแยกดชว รวาอะไรด อะไรไมด เมอรวาอะไรไมดกรจกหลกเลยงไมทา และรสกขอบคณเมอมผมาเตอนเวลาทาผด คนชว คอ คนโงทไมรสานกในบญคณของผทวากลาวตกเตอนดวยความหวงด ตรงกนขาม คนด คอ คนฉลาดทรคณคนทหวงดตอตนและจะพยายามหาโอกาสตอบแทนบญคณ ดวยการแสดงความโอบออมอารไมเฉพาะกบผทมบญคณกบตนเทานนแตเผอแผแกคนทวไปดวย

ตอนท 3 นทานชาดกประกอบคาสอน ตอนท 3 นทานชาดกประกอบคาสอน

1. กาลครงหนง ประเทศแหงหนงมประเพณแปลก คอ ใครกตามทแกเฒาชราภาพแลวจะถกแยกออกไปทอดทงใหอยตางหากทภเขาหางไกลจาก สงคม

หนทางเเหงนพพาน

–135–

ขนนางผใหญคนหนงไมเหนดวยกบประเพณนและไมอาจจะทาเชนนกบบดาบงเกดเกลาของตนได เขาจงสรางอโมงคใตดนใหบดาซอนตวและดแลปรนนบตอยางใกลชด

วนหนงมเทพยดามาปรากฏองคตอหนาพระพกตรของพระราชาและตงปรศนาถาม ถาพระราชาไมสามารถตอบคาถามใหเปนทพอใจไดแลวประเทศนจะตองประสบความหายนะ ปรศนามวา “จงดง 2 ตวนแลวทายซวาตวไหนเปนตวผ ตวไหนเปนตวเมย”

พระราชาและขนนางขาราชบรพารทงหลายไมมใครตอบได พระราชาจงปาวประกาศหาผทดออกโดยจะใหรางวลอยางงาม

ขนนางคนนนจงกลบไปถามความกบบดาอยางลบ ๆ บดากบอกไหวา“งายนดเดยว เจาจงเอาง 2 ตวนนวางลงบนพรมนม ๆ แลวกดวาถางตวไหนดนอาละวาดกเปนตวผ ถาตวไหนสงบนงอยกเปนตวเมย”

ขนนางจงนาคาตอบนไปบอกใหพระราชาทายจนถก เทพยดากไมละเวนยงคงนาปรศนายาก ๆ มาถามพระราชาอยเรอย ๆ ซงกไมมใครสามารถตอบได ขนนางคนเดมจงกลบไปถามบดาแลวกไดรบคาตอบทถกตองทกครง

ยกตวอยางปรศนาหนง คอ “ใครคอผทไดรบการขนานนามวาเปนผทตนแลวทง ๆ ทกาลงหลบ และผทตนแลวถกเรยกวากาลงหลบ”

หนทางเเหงนพพาน

–136–

คาตอบคอ “ผทกาลงบาเพญเพยรแสวงหาหนทางตรสรนนเองเขาเปนผทตนเมอเปรยบเทยบกบผทไมใสใจในการตรสร แตเมอเปรยบเทยบผทตนแลวนกบผทตรสรแลวเขากยงเปนผทหลบอย” “เราจะมวธชงนาหนกชางสารตวใหญไดอยางไร” “วธชงกคอ เอาชางใสเรอแลววดดวาเรอจมลงไปลกแคไหน จากนนเอาชางขนจากเรอเอาหนใสลงไปแทนจนเรอจมลงไปไดระดบเดยวกนแลวกชงนาหนกของหนนน จะไดเทากบนาหนกของชาง” “นาเพยงแคองมอชอนมปรมาณมากกวานาในมหาสมทรนนหมายความวาอยางไร” คาตอบคอ “นาบรสทธสะอาดเพยงแคองมอเดยวนนมคณคาสาหรบบดามารดาและคนเจบอยางมหาศาล เปนทานทไมมวนชดใชใหหมดสนได แตนาในมหาสมทรใหญนนอาจจะเหอดแหงหมดสนไปได ไมวนใดกวนหนง” ตอมาเทพยดากนาชายผหนงทผอมโซเหลอแตหนงกบกระดกเพราะ ความอดอาหารมาใหด แลใหชายผนนพดวา “ในโลกนจะมใครอกไหมทตองอดอยากและตองทนทกขทรมานยงไปกวาขา” “มแนนอน ในโลกนยงมผทจตใจเตมไปดวยความเหนแกตว เตมไปดวยกเลสเพราะไมเชอในรตนทง 3 คอ พระพทธ พระธรรม และพระสงฆ ไมทาบญเกอกลบดามารดา ครบาอาจารย ผนนนอกจากจะตองอดอยาก เพราะความแลงนาใจแลวจะตองไดรบกรรมสนองตอบใหตกนรกเปนเปรตทหวโหยทนทกขทรมานอยางไมมทสนสด”

หนทางเเหงนพพาน

–137–

“นคอกระดานไมจนทน จงดซวาปลายดานไหนคอดานโคน” คาตอบ กคอ “จงเอาไมกระดานนนลอยในนาดวาถาดานไหนจมมากกวา ดานนนกคอโคน”

“นคอมา 2 ตวเหมอนกนทงขนาดและรปราง จงทายซวาตวไหน เปนแม ตวไหนเปนลก”

คาตอบคอ “จงใหหญาแกมาทงสองนน ตวทแบงหญาใหอกตวหนง กนคอตวแม”

คาตอบทถกตองทงหมดนทาใหเทพยดารวมทงพระราชาพอพระราช หฤทยมาก เมอพระราชาไดทรงทราบวาขมทรพยแหงความรนมาจากบดาของขนนางทซอนตวอยไนอโมงคใตดนกรสกตนตนมาก ตงแตนนมาทรงรบสงใหเลกประเพณทอดทงคนแกคนชรา ใหกลบมาไดรบการดแลปรนนบตจากลกหลานดวยความกตญ

2. มหารานแหงแควนวเทหะในประเทศอนเดยไดทรงสบนเหนชางเผอก 6 งา พระนางอยากไดจงทลขอใหพระราชาจบชางนนมาใหนางดวยความรกพระมเหส พระราชาไมอาจขดพระทยพระนางได จงใหปาวประกาศหาผทรแหลงทอยของชางน โดยจะใหรางวลอยางงดงาม

หนทางเเหงนพพาน

–138–

เผอญชางเผอก 6 งาดงกลาวนมอยจรงในปาลกของภเขาหมาลย เปนชางทกาลงบาเพญเพยรเพอการตรสรเปนพระพทธเจา ชางตวนครงหนงเคยชวยชวตของนายพรานคนหนงไวใหพนจากอนตรายจนกลบมาถงบานเกดเมองนอนได เมอกลบมาแลวไดเหนประกาศกเกดความโลภอยากไดรางวลจนลมนกถงบญคณ จงกลบเขาไปในปาอกเพอฆาชางนนทง ๆ ทชางเชอกนนดกบตน นายพรานรวาชางเผอกเชอกนกาลงแสวงหาหนทางตรสรจงปลอมตวเปนพระเขาไปจนใกลและยงชางดวยธนพษในขณะทชางเผลอ เมอใกลจะสนลม ชางเผอกเชอกนนรวานายพรานผทถกกเลสแหงความโลภในสนจางรางวลครอบงาอยกเกดความเวทนาสงสารวาจะถกชางเชอกอนรมฆาเพราะความแคนแทนตน จงใชขาทง 4 ปกปองซอนตวนายพรานไวใหพนอนตรายจากชางอน ๆ แลวกถามเหตผลวาทาไมจงกลาเสยงอนตรายทาสงโง ๆ เชนน เมอรวานายพรานตองการงาทง 6 ของตนจงไดฟาดงากบตนไมจนหกแลวยกใหนายพรานไปทงหมด พลางกลาววา “ขาไดบาเพญเพยรเพอการตรสรจนครบบรบรณแลวขาคงจะไดไปเกดใหมในดนแดนบรสทธแหงพทธ และเมอใดทขาไดบรรลเปนพระพทธเจาแลว ขาจะมาชวยถอนพษธนแหงกเลสทง 3 คอโลภะโทสะโมหะใหเจา”

หนทางเเหงนพพาน

–139–

3. ในปาทบบรเวณเทอกเขาหมาลย มนกแกวตวหนงอาศยอยรวมกนกบสตวปาและนกอน ๆ วนหนงเกดไฟไหมปาเพราะการเสยดสกนของตนไผเนองจากลมพดแรงมาก สตวและนกทงหลายแตกตนหนกนจาละหวนดวยความหวาดกลว เมอนกแกวเหนดงนนกเกดความเวทนาสงสารคดจะตอบแทนบญคณทตนเคยไดรบเมออาศยอยในปาไผ จงพยายามหาทางชวยชวตสตวอน ๆ อยางสดความสามารถดวยการจมตวในสระนาใกล ๆ จนตวเปยกแลวบนขนไปเหนอไฟสลดนาทเปยกขนอยเพอดบไฟครงแลวครงเลาดวย หวใจทเปยมไปดวยความเมตตาและรคณตอกอไผ เมอการกระทาของนกแกวตวนรไปถงเทพยดาบนสรวงสวรรค จงไดเสดจลงมาแลวตรสวา “เจามจตใจทประเสรฐมาก แตเจาจะดบไฟกองใหญดวยหยดนานอยนดเดยวทสลดจากปกเจาไดอยางไร” นกแกวทลตอบวา “ไมมสงใดทจะเปนไปไมไดถาการกระทานนเกดจากความกตญรคณและความเมตตา ขาจะทาเชนนตอไปถงแมวาขาจะตองใชเวลาตลอดชวภพหนากตาม” เทพยดาไดฟงกทรงตนตนใจมาก จงทรงชวยนกแกวดบไฟทไหมกอไผอยจนหมดสน

หนทางเเหงนพพาน

–140–

4. ครงหนงนานมาแลว มนกสองหวตวหนงอาศยอยในหบเขาหมาลย วนหนงหวหนงไดกนลกไมหวานอรอย เมออกหวหนงเหนดงนนกเกดความรษยาคดวา “ดละถาอยางนนขาจะกนลกไมทมพษ” วาแลวกทาดงทคด ผลสดทายนกตวนนถงแกความตายทงสองหว 5. งตวหนงหวกบหางเกดกนแหนงแคลงใจกนวาใครควรจะเปนคนเดนหนา สวนหางพดวา “นเจาหวเจาเปนคนเดนหนาเสมอมา มนไมยตธรรมเลย เจาควรจะใหขาไดมโอกาสเปนคนเดนหนาบาง” สวนหวตอบวา “ธรรมชาตสรางขามาใหเปนฝายเดนหนา เจาจะมาใหขาฝาฝนกฎธรรมชาตไดอยางไรเลา มนไมถกเลย” ทงหวและหางทะเลาะกนเรองนเรอยมา จนกระทงวนหนงสวนหางโกรธจดจงมวนพนตนไมไวแนนไมยนยอมใหสวนหวเลอยไปไหน ยอยดกนอยจนกระทงสวนหวเหนอยจดยอมแพแลว สวนหางจงคลายตวดวยความชะลาใจ งทงตวจงตกลงไปในกองไฟถกไฟเผาตาย ในโลกน ทกสงทกอยางมกฎเกณฑทธรรมชาตไดกาหนดไว ถากฎเกณฑนถกทาลายไปกจะเกดผลคอความหายนะ 6. มชายคนหนงเปนคนใจรอนขโมโห วนหนงมชาย 2 คนมายนนนทาเขาอยทหนาบานของเขาเอง คนหนงพดวา “ชายเจาของบานนเปนคนดกจรงแตเปนคนใจรอนโมโหโทโสงาย” เมอเขาไดยนคานนทากโกรธจดวงออกไปหนาบานแลวเตะตอยทารายรางกายชาย 2 คนนนทนท

หนทางเเหงนพพาน

–141–

คนทฉลาด เมอถกตกเตอนกมกจะรสานกและปรบปรงตวเอง แตคนโงเมอถกตกเตอนมกไมเชอฟงกลบดอรนและยงทาผดมากขน

7. ครงหนงมเศรษฐคนหนงรารวยมากแตเปนคนโง เมอเขาเหนบานของ คนอนเปนตก 3 ชน สวยงามกเกดความรษยาคดวาจะสรางตกสวย ๆ แบบนนบาง เพราะตวเองกรารวยเหมอนกน เขาจงเรยกชางกอสรางมาสงงาน ชางกอสรางไดรบคาสงแลวกลงมอทางานทนท โดยการวางรากตกกอนแลวจงสรางชนหนง ชนสอง ชนสามตามลาดบขนไป เศรษฐใจรอนทนไมไดกพดวา“ขาไมตองการฐานบานหรอชนหนง ชนสอง ขาตองการเเตชนสามสวย ๆ เจาเรงสรางเรว ๆ”

เศรษฐโงคนนไมมความพยายามและความอดทนทจะรอผลทด การสรางตกชนทสามโดยไมมการสรางฐานและชนทหนงหรอชนทสองนนเปนไปไมได เชนเดยวกนการจะทาสงใดโดยไมใชความอดทนและความ พยายาม ยอมหวงผลทดไมได

8. ชายโงคนหนงกาลงเคยวนาผงอยกเผอญมเพอนสนทมาหาจงคดจะเอานาผงมาเลยง เขาไปเอาพดมาโบกหวงจะใหนาผงเยนทง ๆ ทไมไดยกหมอลงจากเตา เชนเดยวกน การทจะแสวงหานาผงแหงปญญาบรสทธโดยไมกาจดไฟโลกยกอนนนเปนสงทเปนไปไมได

หนทางเเหงนพพาน

–142–

9. ครงหนงมปศาจ 2 ตนทะเลาะกนเพอจะแยงหบ ไมเทา และรองเทาคหนง ตงแตเชาจนเยน กยงลงเอยกนไมได จนกระทงชายคนหนงผานมาพบเขากถามวา “ทาไมเจาทง 2 จงทะเลาะกนเพอสงเหลาน สงเหลานมคามหศจรรยเพยงใดเลา เจาจงไดแกงเเยงกนเชนน”

ปศาจทง 2 ตนอธบายวา “หบใบนจะใหทกสงทกอยางทมนตองการทงอาหาร เครองนงหม ของมคา ไมเทาจะเปนอาวธวเศษสามารถปราบศตรใหราบคาบได และถาไดใสรองเทาคนนแลวกจะสามารถเหาะเหนเดนอากาศไดตามใจปรารถนา”

เมอชายผนนไดฟงกพดวา “เจาทง 2 คนไมตองทะเลาะกน เจาจงแยกไปจากทนสกครแลวขาจะแบงของเหลานใหเจาเทา ๆ กน”

ปศาจทง 2 ตนกยอมทาตามสวนชายคนนนกหนบกลองหบ ถอไมเทาแลวใสรองเทาวเศษนนเหาะหนไป

หนทางเเหงนพพาน

–143–

ปศาจ 2 ตนในเรองนเปรยบไดกบคนนอกศาสนา กลองวเศษ คอ ของทบรจาคเปนกศล ปศาจทง 2 หารไมวาทานกศลกอใหเกดผลบญมหาศาลหาคาไมได สวนไมเทาหมายถง การสารวมฝกจตใหมนคงซงจะสามารถการาบกเลสตณหาทงหลายใหราบคาบได รองเทาหมายถง ความคดทบรสทธ ความประพฤตทถกทควรซงจะชวยนาใหพนจากความโลภและการขดแยงทงหลาย ปศาจทง 2 ไมรความจรงนจงทะเลาะและแกงแยงกน

10. ชายคนหนงออกเดนทางทองเทยวไป จนกระทงคาวนหนงเขากมาถงบานรางหลงหนงจงตดสนใจพกแรมทนน ตกเทยงคนปศาจตนหนงไดเอาศพคนตายมาวางไวทพนหอง

ตอมาอกสกคร ปศาจอกตนหนงกเขามาแลวเกดการววาทแยงศพกน ปศาจตนแรกจงพดวา “ถาขามวแตทะเลาะกบเจาอยเชนนกคงไมเกดประโยชนอะไรดขน เราไปหาคนกลางมาชวยตดสนความดกวา”

ปศาจอกตนหนงเหนดวย ปศาจตนแรกจงฉดตวชายทซอนตวอย ดวยความกลวจนตวสนสะทานออกมาแลวบอกใหตดสนความ

ชายผนนกลวปศาจทง 2 นมาก คดวาถงจะเขาขางปศาจตนใดตนหนงกคงไมรอดชวตไปได จงตดสนใจพดตามความจรงทตนไดเหน

หนทางเเหงนพพาน

–144–

เปนจรงดงทไดคาดไว ปศาจอกตนหนงโกรธมากควาแขนชายผนมา หก แตปศาจตนแรกกเอาแขนจากศพมาตอใหใหม ปศาจตนทสองยงโกรธจดจงหกแขนอกขางหนงออก ปศาจตนแรกกเอาแขนจากศพมาตอใหอกเปนเชนนเรอยไปจนกระทงขา หว ตวของชายผนนถกฉกขาดออกหมด แลวปศาจตนแรกกเอาจากศพมาตอให เมอปศาจสองตนเหนรางกายสวนตาง ๆ ของชายคนนเกลอนกลาดกระจายอยบนพนกหยบขนมากนจนอมทองแลวกจากไป

ชายเคราะหรายผนาสงสารรสกหมดอาลยตายอยากในชวตมาก เพราะสวนตาง ๆ ของรางกายทปศาจกนไปนนเปนสวนทไดรบมาจากบดามารดา แตตอนนสวนตาง ๆ เหลานเปนของศพทเขาไมเคยรจกเจาของ “อนจจา..เราคอใครกนแน” เขาคดวาวนอยเชนนตลอดคน จนกระทงรงสางจงเกดอารมณคลมคลงเขาจงออกจากบานรางนไป ระหวางทางไดพบวดแหงหนงเขารสกยนดมากจงเขาไปนมสการแลวเลาเรองทงหมดใหพระในวดฟงนทานเรองนชใหคนเราเหนความหมายทแทจรงของ “อนาตมน” คอความไมมตนทถาวร

11. ครงหนงมผหญงสวยแตงตวดวยอาภรณและเครองประดบงดงามมาเยยมเยอนทบานแหงหนง เจาของบานถามนางวาเปนใคร นางกตอบวา

“เราเปนเทพเจาแหงความมงม”

เจาของบานยนดมากและไดรบรองนางเปนอยางด

หนทางเเหงนพพาน

–145–

ตอมาหญงอกคนหนงหนาตานาเกลยดแตงตวสกปรกกมาปรากฏตวขน เจาของบานกถามวา นางเปนใคร นางตอบวา “เราเปนเทพเจาแหงความยากจน” เจาของบานตกใจมากพยายามขบไลไหนางออกไปจากบาน แตนางปฏเสธและตอบวา “เทพเจาแหงความมงมเปนพสาวของเราและเราสองคนพนองไดสญญากนไววาจะไมยอมแยกจากกน ถาทานไลเรา พสาวของเรากจะออกไปจากบานนดวย” แลวกเปนจรงตามทนางบอกเมอนางจากไปแลวกปรากฏวาพสาวของนางคอเทพเจาแหงความมงมกหายตวไปดวย

เมอมเกดกมตาย มสขกมทกข มดกมชวควบคกนไปเสมอ เราจงไมควรลมความจรงขอน คนโงเทานนทหวนกลวรงเกยจความทกขเรยกรองหาแตความสข แตผทแสวงหาหนทางตรสรจะสามารถทาใจไมใหผกพนกบสงเหลานและเปนอสระจากความผกมดทางโลกยวสยได

12. ครงหนงมจตรกรยากจนคนหนงออกเดนทางไปแสวงหาโชคลาภโดยทงภรรยาไวทบานแตลาพง หลงจากทไดตอสกบโชคชะตาดวยความยากลาบากมาเปนเวลา 3 ป เขากตงตวไดสะสมเงนทองไดมากพอแลวจงเดนทางกลบภมลาเนา ระหวางทางไดเหนพระสงฆเปนจานวนมากกาลงประกอบพธทาบญทางศาสนา เขารสกเลอมใสศรทธามากคดราพงกบตนเองวา “เรามวแตคดถงเรองปจจบนไมเคยคดถงความสขในอนาคตเลย นบวาเปนโชคดของเราทผานมาพบวดแหงนเราจะถอโอกาสนหวานพชผลบญเอาไว” คคไดดงนนเขากอทศเงนทองทสะสมไวทงหมดใหแกวดแลว กลบบานมอเปลา

หนทางเเหงนพพาน

–146–

เมอเหนสามกลบบาน มอเปลาภรรยาของเขาโกรธมาก เมอถกซกไซไลเลยง เขากตอบวาทรพยทงหมดนนไดเอาไปฝากไวในททปลอดภยแลว เมอนางซกตอไปวา ฝากไวทไหน เขากสารภาพวาทาบญไวกบวด ภรรยาของเขาไดฟงดงนนกโกรธมากจงยนเรองฟองรองตอศาล เมอถกผพพากษาไลเลยงถามความจรง เขากใหการวา “ขาไดทางานหาเงนมาดวยความยากลาบากและไมไดใชเงนนนใน ทางทผด แตขาตองการหวานพชผลบญไวเพอความสขในอนาคตดวยดวงใจศรทธาซงขาไมเคยมมากอน เมอขาไดอทศทรพยสมบตทาบญไปแลวกรสกเหมอนวาไดกาจดความโลภอยากไดและความตระหนไปจากใจ รวมทงไดพบความจรงวาความมงคงทแทจรงไมใชการมเงนทองแตอยทการมนาใจ” เมอฟงจบ ผพพากษาจงกลาวสรรเสรญนาใจของจตรกรคนน ผคนทฟงอยรอบ ๆ กรสกซาบซงในความดของเขาตงแตนนมาเขากไดรบความ เชอถอ มคนมาอดหนนผลงานของเขาจนรารวยมฐานะมนคงในทสด

หนทางเเหงนพพาน

–147–

13. ชายคนหนงอาศยอยใกลปาชา คนวนหนงไดยนเสยงเรยกชอของตวดงมาจากหลมศพเเตเขาไมกลาลกไปดเพราะความกลว วนรงขนเขานาเรองนไปเลาใหเพอนฟง เพอนคนหนงของเขาเปนคนใจกลาตองการจะพสจนความจรง เมอไดยนเสยงเรยกอกในคนตอมา ชายผนนกตวสนดวยความกลว เเตเพอนของเขาไดเดนตามเสยงนนเขาไปในหลมศพเเลวถามเจาของเสยงนนวา “เจาคอใคร” เสยงนนตอบวา “ขาคอทรพยมคาซอนอยใตดน ขาคดวาจะใหมนกบคนทขาเรยกชอ แตเขากกลวไมกลาเขามา เจาเปนคนใจกลาสมควรทจะไดขาไปเชาพรงน ขากบผตดตามอก 7 คนจะไปทบานเจา” ชายใจกลาผนนกถามวา ขาจะคอยเเตโปรดบอกขาหนอยซวาขาควรจะรบรองทานอยางไรบาง” เสยงนนตอบวา “พวกขาจะไปในรางของบรรพชต กอนอนเจาจะตองชาระลางรางกายใหสะอาดหมดจด ทาความสะอาดหองหบ เตรยมทนงไว 8 ทเตรยมนาเเละขาวตม 8 ชาม หลงอาหารใหทานนาเราไปในหองทปดมดชดทละคนเเลวเรากจะกลายรางเปนโถใสทองคา”

หนทางเเหงนพพาน

–148–

เชาวนตอมา เพอนใจกลาคนนนกทาตามเสยงบอกนนเเละบรรพชต 8 รปกมาปรากฏกายจรงตามคาบอก เขานาไปสหองทเตรยมนาเเละขาวตมไว หลงอาหารเขานาทานไปในหองทปดมดชด เเลวบรรพชตทง 8 รปกกลายรางเปนโถเตมไปดวยทองคา

มชายทมนสยโลภมากอกคนหนงอาศยอยในหมบานเดยวกน เมอไดยนขาวลอนกเกดความโลภอยากไดทองคาบาง เขาจงนมนตพระมา 8 รปแลวทาพธอยางเดยวกน เสรจเเลวกนาพระเเตละรปเขาไปในหอง แตปรากฏวาแทนทจะกลายรางเปนทองคา พระทง 8 รปกลบโกรธแลวแจงใหเจาหนาทมาจบ

สวนชายทขขลาดเมอรวาเสยงจากหลมฝงศพนนไดนาความมงมมาสเพอนใจกลาของเขากไปหาทบานแลวเอยปากขอเเบงทองคาดวยความโลภยนยนวามนเปนของตวเพราะเสยงนนเรยกชอของเขากอน เมอเขาพยายามจะแยงเอาโถทองคาจากเพอนของเขากพบวา ทองในโถกลายเปนงเตมไปหมดและพยายามจะฉกกดเขา

หนทางเเหงนพพาน

–149–

เมอพระราชาไดสดบฟงขาวนทรงตดสนวาโถทองคานควรเปนของเพอนผมใจกลาหาญแลวทรงราพงกบพระองคเองวา “โลกเรากมกจะเปนเสยอยางนแหละ คนโงมกหวงแตผลประโยชนทจะไดรบ แตกขลาดเกนไปทจะเผชญหนาหรอตอสเพอใหไดมา จงตองประสบความลมเหลวเชนเดยวกน เมอไมมศรทธาและความกลาพอทจะตอสเอาชนะใจตนกไมไดรบความสงบสขทแทจรง”

–150–

บทท 2

วธปฏบตเพอหนทางแหงนพพาน บทท 2 วธปฏบตเพอหนทางแหงนพพาน

ตอนท 1 การแสวงหาหนทาง

ตอนท 1 การแสวงหาหนทาง 1. โครงสรางของจกรวาลเปนอยางไร จกรวาลไมมทสนสดหรอ จกรวาลกวางใหญไมมขอบเขตจากดหรอ โครงสรางของสงคมเปนอยางไร สงคมทเปนอดมคตควรมลกษณะอยางไร ฯลฯ ถาเรามวแตคนหาคาตอบของปญหาเหลานแทนทจะมงแสวงหาหนทางแหงนพพานแลว กคงจะตายเสยกอนทจะไดเรมลงมอปฏบตเพอจะไดไปสหนทางแหงนพพาน ยกตวอยางเชน ชายคนหนงโดนลกศรอาบยาพษ ญาตมตรของเขาจงรบไปตามแพทยมาเพอทาการผาตดรกษาบาดแผลให แตชายผนนกลบรองหามวา “ชากอนเถด กอนทจะดงลกศรนออก เราอยากจะรตวคนยงวา เปนใคร เปนหญง หรอชาย มกาพดอยางไร คนธนเปน

วธปฏบตเพอหนทางเเหงนพพาน

–151–

อยางไร ใหญหรอเลก ทาดวยไม หรอดวยไผ สายธนทาดวยหวายหรอเอน ลกศรทาดวยหวายหรอกก ปลายศรใชขนนกอะไร เสยกอน จงคอยดงออก” ลองคดดซวา อะไรจะเกดขน

ไมตองสงสยเลยวา กอนทจะรคาตอบทงหมด ชายผนกคงจะสนใจ เสยกอนเพราะพษยาจากลกศรนน ในสถานการณเชนน สงทจะตองทา กอนอนกคอ ผาตดเอาลกศรออกเสยกอน และทาการเยยวยาไมใหพษยา เเผซานไปทวรางกายได

เมอถกไฟเเหงกเลสตณหาคกคาม กควรจะหลกเลยงอนตรายจากเปลวไฟนใหพนเสยกอนทจะมวพะวงถงวา จกรวาลมโครงสรางอยางไร หรอ สงคมในอดมคตควรมลกษณะเปนอยางไร

ปญหาทวาจกรวาลมทสนสดหรอไม มขอบเขตจากดหรอไมนนไมสาคญเทาการเกด แก เจบ ตาย ความเศราโศก ความทกขทรมานตาง ๆ ซงเปนเสมอนเปลวไฟทเผาไหมอยรอบตวเราใหเกดความรมรอนอยตลอดเวลาดงนน กอนอน เราจงควรหลกหนจากกองไฟทไหมคกคามชวตเราอยทเสย ดวยการแสวงหาหนทางแหงความหลดพน

วธปฏบตเพอหนทางเเหงนพพาน

–152–

พระธรรมคาสอนของพระพทธเจานนสอนใหเรารสงทควรร สงทไมจาเปนตองรจะไมกลาวถงเลย สอนใหละทงสงทควรละทง และฝกฝนในสงทควรฝกฝนเพอทจะไดบรรลหนทางแหงการตรสร ดงนน คนเราจงจาเปนตองเลอกดวา อะไรเปนปญหาสาคทจะตองแกไขกอน อะไรทเปนภยคกคามความสงบสขของชวตมากทสด เมอรแลวกพยายามเรมแกไขปญหานนดวยการฝกฝนจตใจของตนกอนอน 2. สมมตวา มคน ๆ หนงเขาไปในปาเพอหาแกนไม แตกลบคดวาถาเกบกงและใบไมมากจะไดแกนของมน เขาผนเปนคนโงโดยแท เชนเดยวกบผทมงแสวงหาแกนไมแตกลบเกบเอาเปลอกไมและเนอไมมาโดยสาคญผดวาเปนแกนของมน ผทปรารถนาจะหลดพนจากการเกด แก เจบ ตาย ความเศราโศก ความทกขทรมานทงปวง จะตองแสวงหาหนทางนใหพบเสยกอน เพราะนเปนแกนสาคญ อยางไรกตาม ถาบงเกดความพอใจในวถทางปฏบตไปสหนทางแหงการหลดพนทเพงเรมไปเพยงเลกนอย หลงใหลในชอเสยงและการสรรเสรญเยนยอ และเกดความอวดด ยโส ยกตนขมทานแลว กไมผดกบการทเกบเอากงไมใบไมมา แตหลงคดวาเปนแกนไมทตนตองการนนเอง

วธปฏบตเพอหนทางเเหงนพพาน

–153–

สวนผทพอใจในผลจากความพยายามเพยงเลกนอยทไดทาไปเเละหลงผดคดวาไดรบสงทตนตองการแลว จงเกดความหลงตว คดวาตนเองมความสาคญเหนอผอน กเทากบการเกบเอาเปลอกนอกของตนไมมาแทนทจะไดแกนไมตามทหวงไว

ผทพยายามฝกจตใจจนไดรบความสงบเยอกเยนและมนคงขนบางแลวบงเกดความพอใจในสภาพเทาทเปนอยเพยงแคน เกดความหลงตว ดถกผอน กเทากบวา เขาเกบเอาเปลอกชนในของตนไมมาแทนทจะเปนแกนไมอยางทเขาตองการ

ผทไดฝกฝนจนเรมประจกษเหนความจรงกระจางขนบางเเลว แตกลบทาใหดวงตามดมวลงเพราะความหลงตนวาดเลศกวาผอน กเทากบวา เขาเกบไดแตเพยงเนอไมเทานน หาใชแกนของมนอยางทเขาเขาใจไมบคคลประเภทตาง ๆ ทยกตวอยางมาขางตนน ลวนเปนผทหลงผลในความพยายามเพยงเลกนอย ไมพยายามตอไปแตกลบเกยจครานละเลยการฝกฝนตน จงทาใหตองพบกบชวตทเตมไปดวยความทกขทรมานอก

ผทแสวงหาหนทางทแทจรงนน จะตองไมหวงในลาภยศ สรรเสรญไมหลงในความสงบใจทไดรบจากความพยายามเพยงเลกนอย การมดวงตาประจกษเหนความจรงเพยงเลกนอยไมใชจดมงหมายทแทจรง

สงแรกทคนเราทกคนจะตองจดจาไวกคอ กฎธรรมชาตแหงความจรงของการเกด การตาย ทไมมใครหลกเลยงได

วธปฏบตเพอหนทางเเหงนพพาน

–154–

3. โลกไมมตวตนในตวของมนเอง เราจงจาเปนตองขจดจนตนาการท ผด ๆ ใหหมดไปจากจตใจ และแสวงหาวถทางไปสการตรสรความลมหลงไมไดมสาเหตเกดจากสงแวดลอมภายนอกแตเกดจากจตใจทอยภายใน ความละโมบทเกดขนในจตใจเปนไฟเผาไหมใหเกดความรมรอน ทรมาน ความโงเขลาเปนสาเหตใหตองตกอยในความมดมน ลมหลงทกขระทม เมอรความจรงวา ความหลงผดนนมสาเหตเกดจากใจของเราเองแลว ผทแสวงหาหนทางแหงความหลดพน จะตองตอสเอาชนะจตใจของตนใหได 4. “โอ ทาไมหนอ จตใจของเราจงไดลองลอย กระสบกระสายหาความสงบไมไดเชนนเลา” “ทาไมใจเราจงสบสน หลงยดมนผกพนในสงตาง ๆ เชนนเลา” “ใจของเราเปนเสมอนคนไถทแตกเปนชน ๆ เสยกอนทจะลงมอไถนาการเวยนวายอยในทะเลชวตแหงการเกด การตาย ชาตแลวชาตเลา โดยทมไดทาความดอะไรไวเลย จะมประโยชนอะไรถาจะตองตายและกลบมาเกดใหมอกหลาย ๆ ครง” “โอ ใจของเราทครงหนงเคยทาใหเราเกดมามชวตอยางกษตรยครงตอมากทาใหเกดมา ในสภาพของยาจก ตองเทยวขอทานเขากน

วธปฏบตเพอหนทางเเหงนพพาน

–155–

บางครงกทาใหเราเกดมาในสรวงสวรรคของเทพเจาทงหลาย มชวตทเเสนสขอยางเหลอลนเเละแลวกฉดเราใหตกลงไปสไฟนรก”

“อนจจา เพราะความโงเขลา เจาจงไดนาเราไปสวถชวตตาง ๆ และเรากยอมทาตามใจเจาโดยมไดขดขนเลย แตตอจากนเปนตนไป เราไดกลบใจกลบตวเปนผทเชอฟงและปฏบตตามคาสงสอนของพระพทธเจาแลว เพราะฉะนนขอเจาอยาไดรบกวนสมาธและขดขวางเราอกเลย ขอใหเจาปลดปลอยเราใหหลดพนจากบวงของความทกขทรมานและชวยกระตนใหเราไดพบหนทางแหงการรแจงโดยเรวเถด”

“โอ ถาเพยงแตเจาจะรวา ทกสงในโลกไมมตวตนทถาวรแตเปลยนแปลงอยตลอดเวลาแลวเจากคงจะไมยดมนผกพนกบมน ไมหลงคดวามนเปนของของตน และเมอตดขาดจากความโลภ โกรธ หลงไดเเลว เจากจะพบแตความสงบสขอยางแนนอน

ถาเจาจะใชปญญาเปนคมดาบฟาดฟนเถาวลยแหงกเลสตณหาใหขาด สะบน โดยไมพะวงถงการไดเปรยบหรอเสยเปรยบ การสรรเสรญหรอตาหนตเตยน ฯลฯ เรากจะมชวตอยไดอยางสงบสข”

“แตทาไมหนอ เจาจงกลบชกนาเราใหหลงกลบไปสโลกแหงกเลสตณหา และความเรงรมยทาใหเรารมรอน กระสบกระสายหาความสงบไมไดอกเชนน ทง ๆ ทเจาเองมใชหรอทเปนคนแนะใหเราแสวงหาหนทางแหงการรแจง”

“เจาไมมตวตนปรากฏใหเหนแตเจากเทยวเตลดไปในทตาง ๆ อยางไมรจกเหนดเหนอยและจนกระทงบดน เรากไดทาตามคาบญชาของเจาตลอดมา เพราะฉะนน ตงแตนเปนตนไปขอใหเจาทาตามความตองการของเราโดยชวยใหเราไดขามพนหวงมหรรณพไปสฝงสขาวดดวยเถด”

วธปฏบตเพอหนทางเเหงนพพาน

–156–

“ตอแตนไป เจาจะตองทาตามบญชาของเรา ดวยการปฏบตตามธรรมของพระพทธเจารวมกนกบเรา”

“ภเขา แมนา ทะเล และทกสงในโลกลวนเปนสงทเปลยนแปลงอยตลอดเวลา เปนบอเกดแหงความวบตหายนะ ในโลกนมทใดบางเลาทเราจะหาความสงบใจได เราอยามวชกชาอยเลย รบปฏบตตามพระธรรมของพระพทธเจาแลวหาทางขามไปสฝงแหงการรแจงโดยเรวดกวา”

5. ผทตองการแสวงหาหนทางไปสการตรสรจะตองตอสเอาชนะจตใจของตนเชนน และปฏบตตนตามทไดตดสนใจไวดวยความมนคงเดดเดยว ถงแมวาจะตองเผชญกบการวารายดหมนดแคลนจากผอนกตามจะตองกาวเดนตอไปอยางไมหวนไหวหรอสะทกสะทาน และจะตองมความอดกลนไมโกรธตอบ เมอถกตอยดวยกาปน หรอถกขวางดวยกอนหน หรอถกฟนดวยดาบ

แมศรษะจะถกตดออกจากรางกจะไมหวนไหว เพราะถาจตใจเกด ความหวนไหวเพราะเหตตาง ๆ เหลานแลวกจะเกดความมวหมอง บงเกด ความทกข เทากบวาไมไดปฏบตตามวถทางทพระพทธเจาสอนไว

จตใจของเราจะตองมนคงไมหวนไหวตอคาสาปแชง ดาทอวารายไมสะทกสะทานแมจะถกทารายรางกายดวยกาปน หอก ดาบหรอไมตะพด จะตองปลงใหไดวา สงเหลาน นเเหละทจะชวยทาใหจตใจของเราเตมเปยม ไปดวยคาสอนของพระพทธเจา

วธปฏบตเพอหนทางเเหงนพพาน

–157–

เพอการบรรลหนทางตรสร เราจะตองทาสงทคดวายากยงนกใหสาเรจเเละอดทนในสงทยากจะมผอดทนได บรจาคทกสงทยากจะบรจาคเปนทานได

เพอการบรรลหนทางตรสร เเมจะตองจากดอาหารเหลอเพยงขาววนละหนงเมด หรอจะตองเดนลยไฟเขาไป กจะตองทาใหไดโดยไมลงเล

เเตไมวาจะเปนการบรจาคทาน หรอการกระทาใด ๆ ทงปวง ควรเปนไปดวยความบรสทธใจไมหวงผลตอบแทน ทาไปเพราะวาถกตองสมควรจะทา เหมอนมารดาทใหเสอผาและทก ๆ อยางแกบตรของตนเพราะความรก และพยาบาลรกษาเมอบตรเจบไขไดปวยเพราะความเมตตาสงสาร ทาทกอยางใหโดยไมเคยคดถงความสะดวกสบายของตนเลย

6. ครงหนงนานมาแลว มกษตรยพระองคหนงททรงมพระปรชาสามารถ และมนาพระทยเมตตาทรงปกครองประชาชนดวยความรก และทรงนา ความมงคงและความสงบสขมาสประเทศ ยงกวานนพระองคยงทรงเปนผทมศรทธาในการแสวงหาหนทางแหงการรแจงอยางแรงกลา พระองคทรงเตรยมรางวลไวพระราชทานใหแกผทสามารถแสดงธรรมเทศนาใหทรงสดบทกคน

ความเสอมใสศรทธาอยางแรงกลาของพระองคไดรไปถงเทพยดาบนสวรรคชนฟา ดงนนเพอพสจนความจรงน เทพเจาองคหนงจงไดจาแลงองคมาปรากฏในรางของปศาจและมายนอยทหนาประตวงประกาศวา

“ขารพระธรรมศกดสทธทจะแสดงถวายตอหนาพระพกตร ขอใหรบนาไปทลพระมหากษตรยโดยเรว”

วธปฏบตเพอหนทางเเหงนพพาน

–158–

เมอไดสดบเชนนน กษตรยทรงปตยนดเปนอนมาก ใหนาปศาจเขาเฝาและตอนรบเปนอนดเมอทรงขอรองใหแสดงพระธรรมใหฟง ปศาจกลบแยกเขยวนากลวใหดแลวตอบวา

“ขาอดหยากมานาน จงหวโหยมาก ไมอาจจะแสดงธรรมเทศนาไดจนกวาจะไดกนอาหารจนอมทองแลว”

กษตรยจงรบสงใหเตรยมอาหารมาเลยง แตปศาจกลบบอกวา

“อาหารของขาจะตองเปนเลอดและเนอสด ๆ ของมนษย” เจาชายรชทายาทจงไดสละชวตของพระองค แตปศาจกยงไมอมหนา พระมเหสจงไดสละชวตเปนคนตอมาแตปศาจกยงหาไดพอใจไมเรยกรองจะกนองค กษตรยใหได

กษตรยจงตรสวา “ขาไมเสยดายชวตหรอก แตกอนทขาจะตายขอใหขาไดฟงธรรมเทศนาของเจาเสยกอนแลวขาจะมอบชวตของขาใหแกเจา”

เมอไดฟงดงนน เทพเจาในรางปศาจกไดกลาวคาสอนทหลกแหลมวา “ความทกขเวทนามสาเหตเกดมาจากตณหา ความกลวกมสาเหตเกดจากตณหาเชนกน ผทปลดเปลองตณหาได จะไมมความทกขทรมานและไมม ความหวนกลวในสงใด ๆ ทงสน” กลาวจบแลว ปศาจกกลบคนรางเปนเทพเจาดงเดม และเจาชายกบพระมเหสกฟนคนชวตใหมอก

–159–

7. ครงหนง มชายผหนงไดบาเพญเพยรเพอแสวงหาหนทางแหงความจรงอยในปาของเทอกเขาหมาลย เขาไมตองการทรพยสมบตมคาสงใดในโลก หรอความสขสาราญในวมานสวรรคของเทวดา สงเดยวทเขาตองการกคอ คาสอนทจะชวยชทางใหเขาหลดพนจากบวงของกเลสตณหา เทพยดาทงหลายรสกประทบใจในความตงใจจรงของชายผน จงไดแปลงองคเปนปศาจลงมาทดสอบจตใจของเขา โดยรองเพลงวา “สรรพสงในโลกมการเปลยนเเปลง เมอมเกดกมดบ” เมอชายผนไดยนเนอเพลงนกบงเกดความปตยนดประหนงผทกระหายนาไดพบลาธารนาเยนฉาหรอนกโทษทไดรบการปลดปลอยใหเปนอสระราพงกบตวเองวา นแหละคอความจรงทเราแสวงหามาเปนเวลานาน เปนคาสอนทเปนความจรงแท ใครหนอเปนผรองเพลงน เขาพยายามสอดสายสายตามองหาทมาของเสยงเพลงนเเละพบรางอนนาสะพรงกลวของปศาจ เขาขมความกลวเดนเขาไปใกลและถามวา “เจาใชไหมทรองเพลงเมอครน ถาใชละก ขาอยากจะขอใหเจารองตอนตอไปใหขาฟงอกหนอยเถด” ปศาจกตอบวา “ใชแลว ขาเองทเปนคนรองเพลงนน แตตอนนขากาลงหวมาก ถาไมไดกนอะไรเสยกอนขากไมมแรงจะรองอก” ชายผนนกออนวอนตอไปอกวา “ไดโปรดรองใหขาฟงอกหนอยเถด เพลงนชางมความหมายทลกซงนาเลอมใสแท เปนความจรงทขาไดแสวงหามาเปนเวลานานแลว และขาไดฟงเพยงตอนเดยวเทานน ขอใหขาไดฟงทานรองจนจบดวยเถด” ปศาจจงตอบวา “ตอนนขาหวจนแทบจะทนไมไหวแลว ถาขาไดกนเนอและดมเลอดสด ๆ ของมนษยแลว ขากคงมแรงรองตอไปจนจบได” เมอไดฟงดงนน ดวยศรทธาอนแรงกลาทจะฟงเพลงนนใหจบชายผนนจงไดใหสญญากบปศาจวา จะยอมมอบรางกายของตนใหเปน

วธปฏบตเพอหนทางเเหงนพพาน

–160–

อาหารของปศาจ เมอไดฟงเพลงนนจนจบแลว ดงนน ปศาจจงรองเพลงนนตอไปจนจบ มความวา “ทกสงในโลกไมเทยงแท มแตเปลยนแปร มเกดมสลาย ผทไมยดมนในสงเหลาน จะพบความสงบสขทงใจและกาย” เมอไดฟงจนจบแลว เขากไดจารกเนอเพลงนลงบนกอนหนและตนไม รอบ ๆ บรเวณนน ในทสดกปนขนไปบนตนไมและทงตวลงมาตรงหนาของปศาจเพอจะเปนเหยอของปศาจตามสญญา แตทนใดนนปศาจกไดกลบรางเปนเทพยดาและยนหตถรองรบรางของชายผนนไดอยางปลอดภย

8. ครงหนง มชายผทมศรทธาในการแสวงหาหนทางแหงความจรงคนหนงชอ สาดาปรารดตา (Sadaprarudita) เขาสละทกสงทเกยวกบลาภยศ สรรเสรญและทรพยสมบตทงปวง มงมนในการคนหาหนทางแหงความจรงอยางใจจดใจจอ วนหนง เขากไดยนเสยงรองเรยกมาจากสวรรควา

“ดกอน สาดาปรารดตา เจาจงมงหนาเดนไปทางตะวนออก โดยไมเหลยววอกเเวกมองไปทางขางไหน จงอยาคานงถงความรอนหนาว อยาใสใจกบคาสาปแชงหรอสรรเสรญ อยามใจลาเอยงแบงแยกวานดนนเลว แตใหมงตรงไปทางตะวนออกเพยงอยางเดยว แลวเจาจะไดพบพระศาสดาแหงความจรงทจะนาทานไปสการรแจง”

สาดาปรารดตาดใจมาก เขารบปฏบตตามคาแนะนานนทนท เขาออกเดนทางมงหนาไปทางทศตะวนออก ตองนอนพกคางแรมในทงหญาในปาเขา ตองเผชญกบภยนตราย และไดรบความอบอายนานาประการในดนแดนตางถน เชน ครงหนงเขาตองยอมขายตวเปนทาสใชแรงงานแลก อาหารเพอยงชวต แตในทสดเขากไดพบพระศาสดาแหงความจรงและไดรบฟงคาสงสอนจากทาน

วธปฏบตเพอหนทางเเหงนพพาน

–161–

ในโลกน สงทดมราคามกจะไดมายาก การทาความดกเชนกน มกจะมอปสรรคมาขดขวางการเดนทางเพอแสวงหาความจรงของสาดาปรารดตากเชนกน เขาตองเผชญอปสรรคตาง ๆ และตอสกบความลาบากนานาประการ

เขาตองขายแรงงานเพอจะไดมเงนซอดอกไมและกายานมาไหวคร แตกไมมใครจางเขาไมวาเขาจะทาอะไรกมมอของมารรายคอยตดตามขดขวางเขาอยเสมอ การเดนทางไปสวถทางแหงการตรสรนนชางยากลาเคญ นกจนบางครงอาจจะตองแลกเอาดวยเลอดเนอและแมกระทงชวตของตน

เมอสาดาปรารดตาไดรงฟงคาสอนจากศาสดาจารยของเขาและตองการจะจดบนทกคาสอนนนไวกไมมกระดาษ หมกและพกนสาหรบจะเขยนเขาจงตองใชมดกรดขอมอของตวเอง ใชเลอดแทนหมกเพอจดคาสอนของอาจารย ดวยการทาเชนนเขาจงมโอกาสไดรบฟงคาสอนอนมคาทจะนาเขาไปสการตรสร

9. นานมาแลว มเดกชายคนหนงชอ สธน (Sudhana) เปนเดกทมศรทธา ปรารถนาทจะหาหนทางแหงความจรง เขาไดเรยนรเรองราวมหศจรรยตาง ๆ ของทองทะเลจากชาวประมงหาปลา ไดเรยนรความมเมตตากรณาตอผอนจากแพทยททาการรกษาพยาบาลผปวย ไดเรยนรจากเศรษฐทมงคงวา ทกสงทกอยางแมจะเปนสงเลกนอยเพยงไรยอมมคาในตวของมนเอง

วธปฏบตเพอหนทางเเหงนพพาน

–162–

เขาไดเรยนรจากนกบวชทกาลงบาเพญฌานบารมวา จตใจทสงบและ บรสทธมพลงมหศจรรยทจะชวยซกฟอกจตใจของผอนใหบรสทธตามไปดวย เขาไดพบสตรทมจตใจสงสงคนหนงและประทบใจในการประกอบกศลเพอสาธารณะประโยชนของเธอ สดทายเขากไดพบชายผหนงทไดเรรอนเดนทางไปในทตาง ๆ เพอแสวงหาหนทางแหงการรแจงดวยความมานะอดทนแมเลอดเนอและกระดกจะปนเปนผยผงกไมลดละความพยายามสธนไดเรยนรวาการแสวงหาหนทางแหงความจรงนนชางยากลาบากนก แมจะตองปนขนเขาแหงกองดาบแหลมคมหรอตองเดนลยฝากองไฟเขาไป กจะตองทาใหได

เราจะเหนไดวา แมแตเดกเลก ๆ อยางสธน ถามใจศรทธาแลว ยอมตระหนกไดวา ทกสงทกอยางทไดเหน ไดยน ไดฟงนนลวนเปนบทเรยนทเปนความจรงทงสน

เขาไดเรยนรวา แมหญงทมรางกายออนแอกเปนผทมจตใจเขมแขงรแจงในธรรมดาโลกจงใชชวตดวยความอดทน เขามองเหนสภาพทแทจรงของโลกจากหมเดก ๆ ทเลนกนอยางราเรงอยตามถนน และเมอเขาไดพบผทมจตใจออนโยน กเกดปญญากระจางมใจโอนออนตาม

แมในพธกรรมเผากายานกมความเกยวโยงกบคาสอนของพระพทธ เจา หรอในพธจดดอกไมกมคาพดทอางองถงการตรสร วนหนงขณะทเขานงพกผอนอยใตรมไมในปา เขาสงเกตเหนตนไมออนทงอกขนมาจากโคนของตนไมทเฉาตายแลว ทาใหเขาตระหนกถงความไมเทยงของชวต

ดวงอาทตยทสองสวางในเวลากลางวนและดวงดาวทสองแสงระยบระยบในเวลากลางคนหมนเวยนกนอยเชนนทกวน ๆ ทาใหจตใจของเขาผองแผวบรสทธเหมอนมนาฝนเเหงศรทธามาชะโลมใจใหเขาใฝหาหนทาง แหงการรแจง

วธปฏบตเพอหนทางเเหงนพพาน

–163–

ไมวาเขาจะไปทใหนเขากไดถาม ไดฟงและไดพบความจรงแหงกฎธรรมชาตททาใหเขาเกดปญญารแจง อนทจรงแลวผทแสวงหาหนทางรแจงนน จะตองคดวาจตใจของเขาเปรยบเสมอนปราสาททตองคมกนรกษาใหพนจากการรกรานของศตร และตองประดบตกแตงใหสวยงาม เจาของปราสาทจะตองมศรทธาแกกลาพอทจะเปดประตปราสาทเพอเชอเชญพระพทธเจาใหเขาไปสถต ถวายดอกไมแหงศรทธาเเละเผากายานแหงความปตยนดถวายเปนพทธบชา สงเหลานเปนสงทสธนไดเรยนรจากการออกเดนทางแสวงหาหนทางแหงการตรสรของเขา

ตอนท 2 วถทางปฏบตทนาไปสนพพาน ตอนท 2 วถทางปฏบตทนาไปสนพพาน

1. ผทตองการบรรลหนทางแหงนพพานจะตองเขาใจและปฏบตตาม ไตรสกขาดงตอไปน คอ รกษาศล มสมาธ มปญญา ศล คอ อะไร ทก ๆ คนไมวาจะเปนคนธรรมดาสามญหรอผทกาลงแสวงหาหนทางจะตองรรกษาศลสกขาบททงใจและกาย รจกระวงทวารของประสาทสมผสทงหา มองเหนอนตรายทเกดจากความชวแมจะเปนเพยงความชวเลก ๆ นอย ๆ และพยายามตงหนาทาแตความดโดยไมลดละ

วธปฏบตเพอหนทางเเหงนพพาน

–164–

สมาธ คอ อะไร สมาธคอ การทาจตใหมนคง สงบ และบรสทธปราศจากความละโมบ และอกศลทงปวง

ปญญา คอ อะไร ปญญาคอ ความสามารถเขาใจในอรยสจสอยางแจมแจง รขอเทจจรงแหงทกข รสาเหตแหงทกข รความจรงในการดบทกข รวถทางแหงการดบทกข

ผทปฏบตตามหลกไตรสกขานได จงจะเรยกไดวาเปนสาวกของพระพทธเจา

สมมตวา มลาตวหนง เดนตามฝงววมา แลวประกาศตนวา “ฉนกเปนววเหมอนกน” ทง ๆ ทไมมรปราง เสยงรอง หรอเขาอยางววเลยยอมไมมใครเชอมนเปนแน เชนเดยวกน ผทประกาศตนวาเปนสาวกของพระพทธเจา ทง ๆ ทมไดเรยนรและปฏบตตามไตรสกขานน เปนเรองนาหวเราะ

กอนทชาวนาจะเกบเกยวขาวในฤดเกบเกยวนน กอนอนสงทเขาจะตองทาในฤดใบไมผลกคอ จะตองไถ หวาน ระบายนาเขานา กาจดวชพช ผทแสวงหาหนทางไปสการตรสรกเชนเดยวกนจะตองปฏบตตามไตรสกขานใหได เมลดทหวานในวนนจะไมงอกในทนทจงไมอาจหวงใหมนแตกรวงในวนรงขนและเกบเกยวในวนถดไปไดฉนใด ผทแสวงหาหนทางตรสร กไมอาจทจะตดขาดจากกเลสตณหาไดหมดสนภายในวนเดยวตดความผกพนยดมนผกพนไดในวนรงขน และตรสรไดในวนถดไปฉนนน

วธปฏบตเพอหนทางเเหงนพพาน

–165–

เหมอนชาวนาทหวานเมลดแลวตองคอยเอาใจใสดแลพชผลใหพนจากภยธรรมชาตตาง ๆ จนกระทงผลดอกออกรวงและใหผลในทสดการตรสรกเชนกนจะตองหมนฝกฝนและปฏบตตามศล สมาธ และปญญา อยางสมาเสมอ แลวกเลสตณหากจะคอย ๆ หมดไปสามารถตดความยดมนผกพนได และในทสดกจะบรรลหนทางแหงการตรสรได

2. การแสวงหาหนทางไปสการตรสรทง ๆ ทยงหลงใหลอยในโลกยวสยและจตใจยงวาวนหมกมนอยในตณหาราคะนนเปนสงทเปนไปไดยากเพราะการแสวงหาความสขทางโลกกบการหาความสขทางธรรมเปนคนละ อยางกน

ดงทไดเคยกลาวมาแลววาจตใจเปนบอเกดของทกสง ถาจตใจยงคง หลงใหลอยกบเรองทางโลก กจะกอใหเกดความหลงผดเเละความทกขทรมาน ถาจตใจใฝหาความสขทางธรรมแลวกจะไดลมรสความอมเอบและสงบสขใจทเกดจากการรแจง

ดงนน ผทตองการแสวงหาหนทางตรสรจะตองทาจตใจใหบรสทธ ผดผอง ปฏบตตามพระธรรมและรกษาศล การรกษาศลจะทาใหเกดสมาธมนไมวอกแวก กอใหเกดปญญาสวาง ซงจะนาไปสการรแจงคอ การตรสรนนเอง

วธปฏบตเพอหนทางเเหงนพพาน

–166–

การปฏบตตามไตรสกขา คอ ศล สมาธ ปญญา จะเปนหนทางนาไปสการตรสรทแทจรง สาเหตททาใหคนเราตองหลงเวยนวายอยในโลกแหงความมายาอยางไมมทสนสดกเพราะไมปฏบตตามไตรสกขานนเอง ผทแสวงหาหนทางจะไมโตแยงกบผใด จะสามารถกาหนดจตใหสงบและ บรสทธ มงหนาไปสหนทางแหงการตรสรโดยไมรอชา 3. ถาพจารณาแจกแจงไตรสกขาโดยละเอยดแลว จะไดหมวดธรรม ตามลาดบตอไปน คอ มรรค 8 , สตปฏฐาน 4, ปธาน 4, อนทรย 5, บารม 6 มรรค 8 ไดแก สมมาทฏฐ สมมาสงกปปะ สมมาวาจา สมมากมมนตะ สมมาอาชวะ สมมาวายามะ สมมาสต สมมาสมาธ สมมาทฏฐ คอ ความเหนชอบ เหนถกตองตามสภาวะทเปนจรงเขาใจอรยสจ 4 อยางแจมแจง มองเหนความเปนไปของสงทงหลายตามธรรมดาแหงเหตปจจยของมน ไมบดเบอนความจรง

วธปฏบตเพอหนทางเเหงนพพาน

–167–

สมมาสงกปปะ ความดารชอบ คอ การมความคดในทางทถกตอง ไมโลภ ไมโกรธ ไมหลง ไมคดชว

สมมาวาจา การมวาจาชอบ คอ การละเวนจากการพดปด พดเหลวไหลสอเสยดวาราย พดปลนปลอน

สมมากมมนตะ ประพฤตชอบ คอ การละเวนจากการฆาสตวตดชวตลกโขมย และประพฤตผดประเวณ

สมมาอาชวะ เลยงชพชอบ คอ การหาเลยงชพในทางทถกทควร ไมประกอบอาชพทสงคมรงเกยจหรอเสอมเสย

สมมาวายามะ พยายามชอบ คอ ความเพยรพยายามในการกระทาทชอบโดยไมลดละ หรอเกยจคราน

สมมาสต ระลกชอบ คอ ความระมดระวง คอยยบยงปองกนจตใจของตนไมใหหลงเพลนไปตามความชว แตคอยเตอนตนเองใหทาความด

สมมาสมาธ ตงจตชอบ คอ ความมจตตงมนไมฟงซาน ซงจะทาให เกดปญญาสามารถเขาใจสภาวะของสงทงหลายตามความเปนจรง ไมโนมเอยงไปในทางทผด

วธปฏบตเพอหนทางเเหงนพพาน

–168–

4. สตปฏฐาน 4 คอ กายานปสสนา การพจารณากายวา เปนทรวมของสงสกปรกโสมมทงหลาย ไมควรผกพนยดมนไว เวทนานปสสนา การพจารณาเวทนาวา ความรสกสขกด ทกขกด ลวนเปนบอเกดแหงความทกข จตตานปสสนา การพจารณาจตวา เปนสงทไมหยดอยนงแตเปลยนแปลงตลอดเวลา ธมมานปสสนา การพจารณาธรรม รวาการเกด การดบของสงทงหลายมเหตปจจยเปนเครองอาศยกนเกดขน จงมการเปลยนแปลงอยาง ไมมวนหยดนง

5. ปธาน คอความเพยร 4 ไดเเก ความเพยรปองกนอกศลธรรมอนเปนบาปทยงไมเกด มใหเกดขน ความเพยรละทงอกศลธรรมอนเปนบาปทเกดขนแลวใหเดดขาด ความเพยรสรางกศลธรรมทยงไมเกดใหเกดขน ความเพยรบารงรกษากศลธรรมทเกดขนแลวใหดารงอยและเจรญ ไพบลยสบไป

6. อนทรย 5 คอ ธรรมทเปนเจาการในการกาจดกวาดลางอกศลธรรม ไดเเก ศรทธา คอ ความนบถอเชอมนในองคพระตถาคต วรยะ คอ ความเพยรเพอละอกศลธรรมและประกอบกศลธรรมใหถงพรอม สต คอ การมสตครองใจไวมนในสงทพงทาพงเกยวของ สมาธ คอ ความมใจตงมนแนวแน ปญญา คอ การมปญญาหยงรแจงในอรยสจ 4 พลงทง 5 อยางนเปนกาลงสาคญทจะนาไปสการตรสร

วธปฏบตเพอหนทางเเหงนพพาน

–169–

7. บารม 6 ไดแก ทาน ศล ขนต วรยะ ฌาน และปญญา การปฏบตตามบารมทง 6 อยางนจะชวยใหสามารถขามพนหวงมหรรณพไปสฝงแหง การตรสร การบาเพญทานบารม จะชวยกาจดความเหนแกตวใหหมดไป การบาเพญศลบารม คอ การละเวนการกระทาชว ประกอบแตความด การบาเพญขนตบารม จะชวยใหมความอดกลน ระงบความโกรธและความขนของหมองใจได การบาเพญวรยบารม คอ ความเพยรพยายามทจะประกอบกศลธรรมอยางไมยอทอ การบาเพญฌานบารม คอ การกาหนดจตใหตงมน แนวแน ไมกระสบกระสาย การบาเพญปญญาบารม จะชวยกาจดอวชชาในจตใจใหสญสน เกดปญญารแจงในธรรม ทานและศล เปรยบเสมอนฐานศลาของปราสาท เปนรากฐานสาคญของการปฏบตธรรม ขนตและวรยะเปรยบเสมอนกาแพงทจะชวยปองกนมใหภยนตรายจากภายนอกเขามาได ฌานและปญญาเปรยบเสมอนอาวธทจะชวยปองกนเราใหพนจากอนตรายของการเวยนวายตายเกด เหมอนเปน เกราะคมกนใหเราสามารถเผชญหนากบศตรไดโดยไมหวนไหว การทเราใหทานเพราะมขอทานมาขอนนกเปนการทาทานอยางหนง แตกไมใชการทาทานขนสงสด การทาทานขนสงสด คอ การทเรามจตใจพรอมทจะทาทานเองโดยไมตองมเหตหรออะไรมากระตนเตอนใหทา และการทาทานแตเพยงครงคราวกไมใชการทาทานขนสงสด การทาทานขนสงสดจะตองทาอยางสมาเสมอ

วธปฏบตเพอหนทางเเหงนพพาน

–170–

เมอใหทานไปเเลวเกดความรสกเสยดายสงทใหไป หรอเกดความภาคภมใจในตนเอง กไมใชการใหทานทแทจรง การใหทานทแทจรงจะตองเปนการใหดวยความเตมใจ โดยไมนกถงตวเองวาเปนคนให ไมจดจาวาใหใคร และใหอะไรไป ใหแลวกแลวกน จงจะเปนการใหทานทแทจรง

การใหทานทแทจรงจะตองเปนการใหโดยไมหวงผลตอบแทนใหดวยความเมตตาและบรสทธใจ ใหดวยความปรารถนาวาตนเองและผอนจะไดบรรลนพพาน

การใหทานทแมกระทงคนยากจนกสามารถจะกระทาไดทอย 7 ชนดไดแก 1. การใหทานทางแรงกาย คอ ใหบรการดวยแรงงาน ซงมขนทสงสด คอ ใหดวยชวตของตนเอง ดงจะกลาวตอไป 2. การใหทานดวยจตใจ คอ การเออเฟอเผอแผ และโอบออมอารตอผอน 3. การใหทานดวยสายตา คอ การมองผอนดวยสายตาออนโยน เพอใหผทอยโดยรอบมความอบอนใจ 4. การใหทานดวยสหนา คอ การแยมยมมสหนาแจมใสอยเสมอ 5. การใหทานดวยคาพด คอ การเจรจาดวยวาจาทสภาพแสดงความมนาใจตอผอน 6. การใหทนง คอ การเสยสละทนงใหผอน 7. การใหทพกพง คอ การเออเฟอใหผอนไดอาศยพกแรมทเรอนตน

ทานทง 7 ชนดดงกลาวขางตนเปนทานททก ๆ คนสามารถทาไดและเปนสงทควรจะทาเปนประจา

วธปฏบตเพอหนทางเเหงนพพาน

–171–

8. ครงหนงนานมาแลว มเจาชายองศหนงนามวา สตว (Sattva)ไดออกไปเทยวเลนในปากบพระเชษฐาอก 2 พระองค เผอญไดเหนแมเสอตวหนง กาลงจะกนลกนอยทง 7 ตวของตนเพราะความหวโหย

พระเชษฐาทง 2 องคเสดจหนไปเพราะความกลว แตเจาชายสตวกลบปนขนไปบนหนผาแลวกระโดดลงมาใหเสอกน เพราะความเมตตาหวงจะชวยชวตของลกเสอ และชวยบรรเทาความหวของแมเสอตวนน

จตใจของเจาชายไมไดคดถงอะไรอนเลย นอกจากการแสวงหาหนทางไปสการตรสรเทานน “รางกายของเรานมแตความไมถาวร เปลยนแปลงไปไดงาย และเรากไมเคยรจกการเสยสละใหทานอะไรมากอนเลย เพราะความรกตวเองแตอยางเดยว แตคราวนถงโอกาสแลวทเราจะไดเสยสละชวตของเราเพอหนทางแหงการตรสร”

คดไดดงนแลว เจาชายกไดใหทานดวยชวตเปนเหยอแกแมเสอตวนน

9. นอกจากนแลว ผทมงแสวงหาหนทางแหงการรแจงยงจะตองฝกฝนจตใจตาม อปปมญญา คอ ภาวนาทหาประมาณมไดเปนอารมณ 4 ไดแกเมตตา กรณา มทตา อเบกขา เมตตา คอ การฝกจตใจใหยดมนในความเมตตาเพอจะไดขจดความโลภใหหมดไปจากจตใจ กรณา คอ การฝกจตใจ ใหยดมนในความกรณาเพอดบความโกรธใหสญสน มทตา คอ การกาจดความทกขดวยการยนดเมอเหนผอนมความสข อเบกขา คอ การมใจยดมนในความยตธรรม ไมลาเอยงเลอกทรกมกทชงวานเปนมตร นนเปนศตร

วธปฏบตเพอหนทางเเหงนพพาน

–172–

เมตตา คอ ความปรารถนาทจะเหนผอนเปนสข กรณา คอ ความปรารถนาทจะชวยใหผอนพนทกข มทตา คอ ความยนดเมอเหนผอนเปนสขอเบกขา คอ ความมใจยตธรรม ไมเลอกเขาเลอกเรา

การฝกจตใหถงพรอมดวย เมตตา กรณา มทตา และอเบกขาน จะชวยกาจดความโลภ โกรธ ทกข ความรกและชงใหหมดไปจากจตใจ แตการกาจดความชวรายใหหมดไปจากจตใจนนยากเหมอนการฝกสนขใหเฝาบาน ความมจตใจทดกสญเสยไปงายเหมอนกวางปาทปราดเปรยว จตใจทชวรายเปรยบเหมอนตวอกษรทจารกลงบนศลาลบเลอนไดยาก สวนจตใจทดนนกเหมอนกบอกษรทเขยนลงบนพนนาลบเลอนหายไปไดงาย ดงนนการฝกฝนเพอทจะบรรลหนทางแหงการตรสรจงเปนสงทยากแท

10. พระโสณะ (Srona) เปนสาวกองคหนงของพระพทธเจา เกดในตระกลทรารวยแตมสขภาพออนแอ เขาเปนผทมจตใจเลอมใสมงมนในการแสวง หาหนทางรแจง จงไดเพยรพยายามอยางไมลดละ จนกระทงถงกบไดรบบาดเจบทใตฝาเทา มโลหตไหลนอง แตกไมอาจพบหนทางรแจงไดพระพทธเจา ทรงทอดพระเนตรเหนดงนนกมพระทยเวทนาสงสาร ตรสกบเขาวา

“โสณะเอย เมอครงทเจายงอยทบาน เจาเคยหดดดพณมใชหรอ เจาคงจะรวา สายพณทตงเกนไป หรอหยอนเกนไป จะไมใหเสยงทไพเราะแตถาสายพณมความตงหยอนแตพอเหมาะแลว เมอนนจะบงเกดเสยงอนไพเราะฉนใดการแสวงหาหนทางตรสรกฉนนน ถาเกยจคราน ละความพยายาม หรอหมนเพยรจนเกนกาลง กไมอาจพบหนทางได เจาจงควรยดทางสายกลาง พจารณาใหพอเหมาะพอสมควรแกกาลงของตนเถด”

วธปฏบตเพอหนทางเเหงนพพาน

–173–

เมอโสณะไดรบฟงพระพทธพจนนนกสามารถเขาใจและปฏบตตามในทสดเขากไดบรรลถงจดหมายปลายทางตามทเขาปรารถนา

11. นานมาแลว มเจาชายองคหนงทรงพระปรชาสามารถมากในการใชอาวธตาง ๆ ถง 5 ชนด วนหนงขณะททรงเสดจพระราชดาเนนกลบจากการฝกหดอาวธ กไดทรงพบกบปศาจตนหนงซงมรางกายอยยงคงกระพน

ปศาจไดเปดฉากโจมตเจาชาย เจาชายกรบมอดวยการยงลกศรไปตอง แตเจาปศาจกไมสะทกสะทาน เจาชายจงทรงใชหอก หลาว แหลน และดาบแตกไมสามารถจะทาอนตรายปศาจได

เมอหมดอาวธแลว เจาชายจงทรงใชเทาและกาปน รวมทงพระเศยรกระแทกแตกไมไดผลอก

ปศาจจงกลาววา “เจาตกอยในกามอของขาแลว คราวนถงตาของขา บางละ ขาจะเขมอบเจาเสยเดยวน” แตเจาชายกลบทรงสรวลวา

วธปฏบตเพอหนทางเเหงนพพาน

–174–

“เจาอาจจะคดวาขาไมมอาวธแลว แตชากอน ขายงมอาวธเหลออยอกอยางหนง ถาเจากนขาละก ขาจะทะลวงกระเพาะของเจาใหทะลออกมาขางนอก”

ดวยวาจาตอบโตอยางอาจหาญของเจาชายทาใหปศาจลงเล มนจงถามเจาชายวา “ทานจะทาเชนนนไดอยางไร” เจาชายกตอบวา“โดยพลงอานาจแหงความจรง” ปศาจไดฟงดงนน กปลอยเจาชาย และรบฟงคาสอนของเจาชาย ยอมกลบตวเลกกระทาชวอก

12. ความไมรจกอายตวเอง เเละละอายผอนจะนาโลกไปสความหายนะ ถารจกอายตวเองและละอายผอนแลวจะชวยใหโลกพนจากความหายนะ ผทมความละอายในบาปมกมใจเคารพนบถอบดามารดา ครบาอาจารย ผทมอาวโสกวา สามารถคมครองญาตพนองและวงศตระกลได ความถอมตว รจกละอายตวเอง และละอายเมอเหนการกระทาของผอน เปนสงทนายกยอง

ผทรจกสานกผด จะไมทาบาปกรรมนนซาอก แตผทไมมใจรสานกผดกจะทาแตความชวซาเเลวซาเลามบาปตรงตดตวตลอดไปไมมวนหมดสน

ผทไดฟงคาสอนทถกตอง สามารถเขาใจและคดตาม ปฏบตตามแลวคาสอนนนกจะตดตวตลอดไป ไมมวนลม แตผทรบฟงแลว ไมรจกคดตามใหเขาใจ และปฏบตตาม กจะไมเกดผลดอนใดขน

วธปฏบตเพอหนทางเเหงนพพาน

–175–

ศรทธา หร (ความละอายแกใจ) โอตตปปะ (ความเกรงกลวตอบาป)วรยะ (ความเพยร) และปญญา เปนพลงอนยงใหญในโลก โดยเฉพาะอยางยงปญญานนเปนรากฐานสาคญทเชอมโยงพลงอน ๆ ทง 4 อยาง ในการฝกฝนตนเพอหนทางแหงการตรสร ถายงหลงตดอยกบเรองทางโลก พดจาแตเรองเหลวไหลไรสาระ เอาแตนอนหลบสบายแลว กจะไมมโอกาสไดพบหนทางตามทหวงไว 13. ในการแสวงหาหนทางสการตรสร บางคนอาจพบหนทางบรรลไดเรวและบางคนกอาจชา ดงนน การทเหนคนอนบรรลแลว แตตนเองยงไมบรรลแลวเกดความเสยใจ ทอแททจะพยายามตอไปนนไมใชหนทางทถกตอง ในการฝกหดยงธน ตอนแรกจะยงไดไมคอยถกเปาหมายนก แตถาพยายามฝกยงตอไปกจะชานาญขน ยงถกเปาไดแมนยามากขนเอง สายนาทไหลอยเรอย ๆ ไมขาดสายกเชนกนจะไหลลงสทะเลในทสด ผทแสวงหา หนทางตรสรกเชนกน ถาไมเลกลมความตงใจเสยกลางคน กจะตองบรรลหนทางตรสรไดในวนหนงอยางแนนอน ดงไดเคยกลาวมาแลววา ไมวาจะมองไปทใดจะตองไดเหนบทเรยนทเปนความจรงอยทกหนทกแหง โอกาสแหงการตรสรกเชนกน จะเกดขนไดเสมอไมวาจะอยทใด แมแตในการเผากายาน กเคยมผทไดคดวา กลนหอมของกายานไมอยในสภาวะทงมและไมม ไมมการไป ไมมการมา ความไดคดในสภาวะวางเปลาเชนนนาเขาไปสการบรรลหนทางตรสร

วธปฏบตเพอหนทางเเหงนพพาน

–176–

ชายคนหนงถกหนามตาทเทาในขณะทเดนไปตามทาง เขารสกถงความเจบปวดแปลบขนในใจจงไดคดวา ความเจบปวดเปนเพยงปฏกรยาโตตอบของจตใจเมอมเหตปจจยมากระทบ จตใจเพยงอนเดยวน ถาควบคมไวไมไดกจะตองหลงตกอยในกเลสตณหา เเตถาสามารถควบคมไวไดกสามารถพบหนทางแหงการรแจง การทเขาคดไดเชนนเองทาใหเขาไดบรรล หนทางแหงการตรสร ชายผมจตใจละโมบคนหนง ไดใครครวญคดถงนสยใจคอทละโมบโลภมากของตน และฉกคดไดวา ความโลภเปนเพยงฟนทจะตองมอดไหมหมดไปถาไดจดไฟแหงปญญาขน การทคดไดเชนนทาใหเขาไดบรรลหนทางรแจงในทสด มผทไดฟงคาสอนทวา “จงทาใจใหสมดลย มความยตธรรม แลวโลกทงโลกกจะมแตความเสมอภาคกน” เขาจงปฏบตตามและไดคดวา ความลาเอยงนนเกดจากจตใจทอยตธรรม แบงแยกเขาแยกเรา เพราะความเหนแกตวนนเอง เเละเขาผนนกไดบรรลหนทางรเเจง เราจะเหนไดวาสาเหตทจะจงใจคนเราใหไปสการตรสรนนมอยรอบตวเราโดยไมมขอบเขตจากด

ตอนท 3 ศรทธา

ตอนท 3 ศรทธา 1. ผทนบถอในพระรตนตรย อนไดแก พระพทธ พระธรรม และพระสงฆ นนไดชอวาเปนพทธมามกะ พทธมามกะจะตองเปนผทยดมนในศลธรรม มศรทธา อทศทาน มปญญา

วธปฏบตเพอหนทางเเหงนพพาน

–177–

ผทเปนพทธมามกะจะตองรกษาศล 5 คอ ไมฆาสตวตดชวต ไมลกโขมย ไมลวงเกนหรอทาผดประเวณ ไมพดโกหก ไมดมสรายาเมา

พทธมามกะจะตองมศรทธาในปญญาทรเเจงโลกของพระพทธเจาตดขาดจากความโลภ และความเหนแกตวดวยการอทศทานใหผอน มปญญามองเหนธรรมซงเปนกฎธรรมชาตแหงความจรงทวา สรรพสงทงหลายในโลกอาศยเหตและปจจยเกอหนนกนเกดขน จงไมมความถาวรแตเปลยนแปลงอยตลอดเวลา

ตนไมทลาตนโอนเอยงไปทางทศตะวนออก จะตองลมโคนไปทางทศตะวนออกอยางแนนอน ผทเชอฟงในพระธรรมคาสอนและมศรทธาใน พระพทธเจากเชนกน ไมวาจะพบจดจบของชวตเมอไร หรอในสภาพใดกตาม ยอมจะไดไปเกดในดนแดนอนบรสทธของพระพทธเจา

2. ดงทไดกลาวมาแลววา พทธมามกะ คอ ผทเลอมใสในพระรตนตรยอนไดแก พระพทธ พระธรรมและพระสงฆ

พระพทธเจา ทรงเปนผทตรสรแจงโลก และทรงชวยโปรดสตวทงหลายใหพนจากความทกขทรมานดวยความเมตตาสงสาร พระธรรม คอ พระพทธพจนทไดสงสอนแกคนทงหลาย พระสงฆ คอ พระสาวกของพระองคผปฏบตตามคาสอนของพระองคและถายทอดคาสอนนนแกคนทง หลาย

วธปฏบตเพอหนทางเเหงนพพาน

–178–

พระพทธ พระธรรม พระสงฆ ทง 3 อยางน รวมเปนอนหนงอนเดยวกน คอ พระพทธเจาทรงเสดจอบตมาในโลกเพอแสดงพระธรรมโปรดสตวโลกทงหลาย พระธรรมนนไดรบการปฏบตตามและถายทอดสบตอกนมาโดยพระสงฆสาวก

ดงนน ความเลอมใสศรทธาในพระธรรมและพระสงฆกเทากบเลอมใสศรทธาในองคพระพทธเจานนเอง และความเลอมใสศรทธาในพระพทธเจากหมายถงการเชอฟงและปฏบตตามพระธรรมคาสอนและนบถอพระสงฆผเปนสาวกของพระองค

การทคนเรามความเลอมใสศรทธาในองคพระพทธเจาอยางมนคงเทานนกจะชวยใหเราหลดพนจากความทกขทรมานทงหลายและสามารถบรรลหนทางแหงการตรสรได พระพทธเจาทรงรกและเมตตาทก ๆ คนเหมอนเปนบตรของพระองคเอง ดงนนผใดกตามทนบถอพระองคเสมอ ดวยบดามารดาของตนแลว ผนนกจะสามารถเขาถงองคพระพทธเจาได และรบการปลดเปลองใหพนจากความทกขทรมานทงปวง

ผทเลอมใสในพระพทธเจา จะอมเอบไปดวยแสงสวางแหงปญญาคณและพระมหากรณาธคณของพระองค

3. ในโลกนไมมอะไรจะมคณคาเสมอดวยการมศรทธาในพระพทธเจาการทไดฟงพระนามของพระองคเพยงครงเดยวแลวบงเกดศรทธา ปตยนดมความอมเอบใจแลวกนบวาเปนสงทประเสรฐสดหาสงมคาอนใดมาเปรยบเทยบมได

แมจะตองเดนฝากองไฟทเผาผลาญโลกทงโลกอยเพอรบฟงคาสอนของพระองคกควรจะทาดวยความยนดและมศรทธามน

วธปฏบตเพอหนทางเเหงนพพาน

–179–

เปนความจรงทวา การทจะเขาถงพระพทธเจานนยากยงนก การทจะไดพบผทสามารถแสดงพระธรรมของพระองคใหเราฟงกยาก แตสงทยากทสดกคอการเหนเชอตามและเขาใจในพระธรรมคาสอนของพระองค

แตปจจบนเรากยงมโอกาสไดพบผทสงสอนพระธรรมและไดฟง พระธรรมของพระองคซงเปนสงทหาไดยาก เราจงควรดใจและมศรทธาใน พระองค ไมควรปลอยใหสญเสยโอกาสไปโดยเปลาประโยชน

4. บนหนทางชวตทยาวนานของเรา ศรทธาเปนเพอนทประเสรฐโดยแทเปนทรพยทไมมสงใดเสมอคาหรอเทยบเทาได

ศรทธาเปรยบเสมอนมอทบรสทธสะอาด ทรองรบพระธรรม และ คณธรรมความดทงปวง ศรทธาเปรยบเสมอนไฟทเผาผลาญความสกปรกโสมมในจตใจของมนษยใหสญสนเหลอแตความบรสทธ เเลวจงใจใหไปสหนทางแหงการรแจง ยงกวานนยงเปนเสมอนไฟทลกโชตชวงอยในใจของผทกาลงอยในระหวางการแสวงหาหนทางนน

ศรทธาทาใหคนเรามจตใจกวาง เออเฟอเผอแผ ชวยกาจดความโลภความฟงเฟอ อวดดใหหมดไปจากจตใจ ศรทธาสอนใหเรารจกถอมตวใหความเคารพนบถอผอน ศรทธาจะชวยใหเกดปญญาสวาง ประพฤตถกตองไมยอทอเมอเผชกบความลาบาก ไมตกอยใตอทธพลของสภาพแวดลอมภายนอก ศรทธาทาใหเราเกดพลงใจทจะเอาชนะสงเยายวนทงปวง

วธปฏบตเพอหนทางเเหงนพพาน

–180–

ศรทธาจะเปนแรงกระตนใหเกดกาลงใจในยามทเราเกดความทอแท เบอหนายในการดาเนนไปสหนทางแหงการตรสรซงเปนหนทางทไกลและ ยาวนาน

ศรทธาจะทาใหเราเกดความรสกเสมอนวาไดอยตอหนาพระพกตรของพระพทธเจา ไดรบการปกปองจากพระหตถของพระองค ทาใหใจและกายของเราออนโยน นอบนอม มความเปนมตร รจกเหนอกเหนใจผอน

5. ผทมจตศรทธาในพระพทธเจาไมวาจะไดยนไดฟงศพทสาเนยงใดกจะรสกเหมอนวาไดฟงคาสอนของพระพทธเจา เกดปญญาปตยนดในรสพระธรรม และเขาใจในกฎแหงความจรงทวา ทกสงทกอยางเกดจากเหตปจจย เกดปญญารเเจงเหนจรงและยอมรบความจรงนนแตโดยด

ศรทธาทาใหเราเกดปญญารแจงวา ปรากฏการณทกอยางในโลกมความผนแปรไมเทยงแท ความจรงอนนเปนสงเดยวทไมมวนเปลยนแปลงชวกลปาวสาน เมอรแจงในความจรงนแลว เรากจะไมเกดความเศราโศกเสยใจเมอตองประสบกบการเกดแกเจบตาย ความเจรญความเสอมของชวต

วธปฏบตเพอหนทางเเหงนพพาน

–181–

ศรทธามกแสดงออกมาในลกษณะ 3 อยาง คอ ความรสานก ความปตยนด และปณธาน ความรสานก คอ การพจารณาตวเองเมอกระทาการในสงทไมเหมาะไมควร เปนบาป แลวรสกเสยใจสานกถงความผดนนความปตยนด คอ การยอมรบเเละชนชมในคณความดทผอนทาและอนโมทนาในคณธรรมนน ปณธาน คอ การตงความปรารถนาทจะดาเนนตามรอยพระบาทของพระพทธเจา ประพฤตปฏบตตามพระองค ใชชวตรวมกบพระองค

จตใจทมศรทธาเปนจตใจทมความสตยซอ จรงใจ ลกซง เปนจตใจทอมเอบปตยนดพรอมเสมอทจะรบการชกจงจากพระองคใหไปสอาณาจกรแหงพทธ

ดงนน การทไดยนพระนามของพระองคซงไดรบการกลาวขวญสรรเสรญอยทวทกหนทกแหง แลวเกดศรทธา มความปตยนดแมเพยงชวขณะเดยวกตาม เขาผนนกจะไดรบพลงอานาจจากพระองคชวยชกจงใหหลดพนจากการหลงผดและนาทางใหไดไปสอาณาจกรของพระองค

6. จตใจทมศรทธาในพระพทธเจานปรากฏขนจากธาต หรอธรรมชาต พทธทมอยในกนบงของจตใจมนษยทกคน ทงนกเพราะ ผทสามารถเขาถง พระพทธเจา เขาผนนกคอพระพทธเจาโดยตวเอง ผทมศรทธาในพระพทธเจาจะตองมความเปนพระพทธเจาโดยตวของเขาเองนนเอง

แตถงแมคนเราจะมธาตพทธอยในตว ถาหากวาธาตพทธนน ถกฝงจมอยใตปลกตมแหงกเลสตณหาแลว กไมอาจจะงอกเงยแตกหนอและมดอกเบงบานได ทาอยางไรผทยงหลงมวเมาอยในความโลภ โกรธ หลง และกเลสตณหาทงปวง จงจะสามารถทาใจใหบรสทธและหนหนาเขาหาพระพทธองคไดเลา

วธปฏบตเพอหนทางเเหงนพพาน

–182–

ภายในปาไมทมไมมพษชอ “อรนดา” (Eranda) ขนอยนน จะไมมไมจนทน ซงเปนไมทมกลนหอมขนอยเลย ถาไมจนทนสามารถขนงอกงามไดในทามกลางหมไมอรนดาแลวกจะเปนเรองนาแปลกมหศจรรยมากเชนเดยวกนถาศรทธาในพระพทธเจาเกดขนในจตใจของใครกตาม กกลาวไดวาเกดอศจรรยขนแกคนคนนน ศรทธาในพระพทธเจาทเกดขนในจตใจมนษยเชนนเรยกไดวาศรทธาทไมมรากเงา ซงมความหมายวา ภายในจตใจของคนเรานนไมมรากทจะใหกาเนดศรทธาขน แตภายในจตใจทเปยมไปดวยเมตตาธรรมของพระพทธเจาเทานนทมรากเงาแหงศรทธาอย 7. ศรทธา เปนสงศกดสทธ เปนบอเกดแหงหนทางทแทจรง เปนมารดาแหงคณธรรมความดทงปวง อยางไรกตาม มสาเหต 5 ประการทเปนอปสรรคกดขวางผทแสวงหาหนทางตรสรมใหบงเกดศรทธาอยางสมบรณ คอ 1. ความเคลอบแคลงสงสยในปญญารแจงของพระพทธเจา 2. ความแคลงใจในคาสอนของพระองคทวาดวยเหตปจจย 3. ความไมเชอใจในตวผสงสอนพระธรรม 4. ความไมแนใจสงสยวาวธปฏบตและหนทางทตนกาลงเดนอยนนจะเปนหนทางไปสการตรสรจรงหรอ 5. ความอวดดหลงตวทกอใหเกดความเคลอบแคลงสงสยในผทกาลงแสวงหาหนทางเชนเดยวกบตน ทาใหจตใจเกดความหงดหงดไมสงบ

วธปฏบตเพอหนทางเเหงนพพาน

–183–

ในโลกนไมมอะไรจะเปนสงทนากลวเทากบการเกดความสงสยเคลอบเเคลงใจ ซงเปนเครองกดขวางความเขาอกเขาใจกนของมนษยทงหลาย เปนเสมอนยาพษทบอนทาลายมตรภาพ เปนคมดาบทบนทอนชวตของกนและกน เปนหนามททมแทงจตใจของกนและกนใหไดรบความเจบ ปวดทรมาน

ดงนนผทมความศรทธาพรอมในตน จะตองสาเหนยกไววา ศรทธาทตนไดรบนน มเหตเกดมาจากพระเมตตาคณของพระพทธเจาทไดปลกฝงไวตงแตชาตกอน ๆ แลว

เราจะตองไมลมวา พระพทธเจาทรงเปนผทจดดวงประทปแหงศรทธาใหสองสวางขนในจตใจของเราเพอขบไลความมดมนอนธกาลของอวชชาใหหมดไป

ผทมความปตยนดในพระเมตตาคณ และไดรบศรทธาทพระพทธเจาทรงปลกฝงไวใหตงแตชาตปางกอนนน แมจะใชชวตอยางธรรมดาสามญในชาตนกตาม จะสามารถไปเกดใหมในอาณาจกรแหงพทธได

เปนความจรงทวา การเกดเปนมนษยนนยาก การไดรบฟงพระธรรมคาสอนกยากแตการทจะสรางศรทธาใหบงเกดขนนนยงยากขนไปอก ดงนนเราจงตองมความเพยรพยายามทจะรบฟงพระธรรมคาสอนใหมากทสดทจะมากได

วธปฏบตเพอหนทางเเหงนพพาน

–184–

ตอนท 4 พระพทธพจน

ตอนท 4 พระพทธพจน 1. ผทเฝาคมแคนอยเสมอวา “เขาดาฉน เขาหวเราะเยาะฉน เขาทารายรางกายฉน” นนจะไมสามารถทาใหอารมณโกรธแคนสงบลงได ความอาฆาตพยาบาทไมอาจลบลางไดดวยการอาฆาตพยาบาทตอบเมอใดทลมความอาฆาตพยาบาทได เมอนนแหละอารมณคมแคนกจะสลายไป บานทหลงคามงไวไมด มกจะมฝนตกรวเขามา เชนเดยวกนกบจตใจของคนเรา ถาไมฝกฝนหรอควบคมใหด กมกจะ ตองตกเปนทาสของความโลภ ความเกยจครานเปนหนทางแหงความหายนะ ความขยนหมนเพยรเปนหนทางแหงการครองชวต คนโงเขลาเบาปญญามกใชชวตอยางเกยจครานแตคนฉลาด จะใชชวตดวยความขยนหมนเพยร ชางทาลกธนจะเหลาไมทาลกธนใหตรง คนฉลาดกเชนกนเขาจะทาใจใหซอตรงอยเสมอ การควบคมจตใจมใหกระสบกระสาย หงดหงดนนเปนสงทยากทจะกระทา แตถาควบคมไวไดแลวกจะไดรบความสงบสขใจ จตใจของมนษยเองทเปนบอเกดแหงความชวทงปวง หาใชอรหรอศตรไมทกอใหเกดความอาฆาตพยาบาท

วธปฏบตเพอหนทางเเหงนพพาน

–185–

ผทสามารถรกษาใจไมใหตกเปนทาสของความโลภ โกรธ หลง และความชวทงหลายได จะไดรบความสงบสขทแทจรง 2. ความประพฤตทไมสอดคลองกบวาจาไพเราะ เปรยบเสมอนดอกไมสสวยทไรกลน ดอกไมจะไมหอมทวนลม แตเกยรตยศชอเสยงของคนเราจะหอมทวนกระแสลมกระจายไปไดทวทกหนทกแหง คนทนอนไมหลบจะรสกถงความยาวนานของเวลากลางคน ผทเหนอยออนแรงจะรสกวาหนทางไกล ผทไมรจกคาสอนทถกตองจะตองหลงวนเวยนอยในโลกแหงมายาเปนเวลานาน ในการเดนทางเราควรมเพอนรวมทางทมจตใจเหมอนกนหรอดกวาเรา หรอมฉะนนกควรเดนทางคนเดยว ดกวาทจะตองรวมทางไปกบคนโงเขลา การคบมตรชวนนนากลวและมอนตรายยงกวาสตวราย เพราะสตวรายทาอนตรายเราแตเพยงรางกาย แตมตรชวนนจะทาอนตรายแกจตใจของเรา คนโงมกคดอยเสมอวา “นเปนลกของเรา นเปนทรพยสมบตของเรา”แลวเกดความหวงแหนยดมน แตคนฉลาดมกคดไดวา “แมแตตวเอง กไมใชของของตนแลวไฉนจงกลาวไดเลาวานเปนลกของตนหรอเปนสมบตของตน”

วธปฏบตเพอหนทางเเหงนพพาน

–186–

คนโงทรตวเองวาโงนน ยงดกวาคนโงทคดวาตวเองฉลาด คนโงทคบคากบคนฉลาดจะไมสามารถเขาใจคาสอนของคนฉลาดเหมอนชอนยอมไมรรสอาหารทตก นมสดแขงตวยากฉนใด ผลของกรรมชวกฉนนนจะไมปรากฏผลตอบสนองในทนท แตจะเปนเสมอนถานไฟทมขเถากลบอย จะคอย ๆ คอยเงยบ ๆ และในทสดกจะลกโพลงขน คนโงมกกระหายอยากไดชอเสยง ผลประโยชน และสทธอานาจความโลภในสงเหลานทาใหตองตกอยในความทกขทรมาน ผทชใหเราเหนถงความผดตาหนและตกเตอนเมอเรากระทาสงทไมถกตองนน เปรยบเสมอนผทชแหลงขมทรพยมคาใหเรา ควรทเราจะยกยองและสานกในบญคณ 3. ผทเกดปตยนดเมอไดฟงพระธรรมคาสอน จะมจตใจทผองแผวบรสทธ สามารถนอนหลบอยางเปนสข เพราะพระธรรมจะชวยชะลางมลทนใหหมดสนไปจากจตใจ

วธปฏบตเพอหนทางเเหงนพพาน

–187–

ชางไมจะไสไมใหตรง ชางทาลกธนจะทาใหลกธนไดสวนสด ชางทาทอระบายนาจะทาทอทระบายนาใหด คนฉลาดจะควบคมจตใจของตนใหดาเนนไปตามทางทถกทควร

หนผาแขงแกรงยอมไมไหวสนไปตามแรงลมฉนใด จตใจของคนฉลาดกไมหวนไหวกบการสรรเสรญหรอการนนทาวารายฉนนน

การเอาชนะตนเอง เปนชยชนะทยงใหญกวาการเอาชนะขาศกเปนลานในสนามรบ

การไดรบฟงคาสอนทถกตองและมชวตอยเพยงวนเดยว ยงดกวาการมชวตอยเปนรอย ๆ ปโดยไมมโอกาสไดรบฟงคาสอนทถกตอง

ไมวาใครกตาม ถามความรกตวเองแลว จะตองคอยปองกนตวเองใหพนจากความชวทงหลาย ไมวาจะเปนวยหนมสาว วยกลางคน หรอวยชรา ควรพจารณาถงความจรงขอน แมเพยงครงเดยวในตลอดชวชวตกตาม

โลกนเปรยบเสมอนกองไฟทลกโหมอยดวยไฟแหงโลภะ โทสะ โมหะ เราจงควรรบหลกหนใหพนจากอนตรายของไฟกเลสนแตโดยเรว

โลกเรานมสภาพเหมอนฟองสบ เหมอนหยากไย หรอเหมอนกบไหสกปรก ดงนนเราจงควรระมดระวงรกษาจตใจของเราใหบรสทธปราศจากมลทนอยเสมอ

วธปฏบตเพอหนทางเเหงนพพาน

–188–

4. พระพทธเจาทรงสอนใหคนเราทกคน ละเวนการกระทาชว หมนทาแตความด และรกษาจตใจใหบรสทธอยเสมอ การฝกฝนตนใหถงพรอมดวยความอดทนนนเปนการฝกทยากมากอยางหนง แตผทมความอดทนดเทานนทจะไดรบชยชนะในทสด เราจะตองขจดอารมณแคนเมอเกดความแคน ขจดความเศราโศกในยามทตองตกอยในความเศราโศก ขจดความโลภเมอเกดความโลภ เราพงใชชวตอยดวยความบรสทธ ไมยดถอสงใดวาเปนของของตนแมแตสงเดยว ความไมมโรคเปนลาภอนประเสรฐ ความสนโดษเปนทรพยอนประเสรฐ ความไววางใจเปนมตรภาพอนประเสรฐ การตรสรเปนความสขท ประเสรฐ ผทหลกหนความชว ทาจตใจไดสงบ เกดปตอมเอบในรสพระธรรม ผนนจะไมมความกลวหรอหวนไหวกบสงใดทงสน เราจะตองไมสรางปฏกรยาโนมเอยงหรอยดมนในใจวา ชอบ ไมชอบถกใจ ไมถกใจ เพราะความลาเอยงเชนนเปนบอเกดของความทกขโศก ความกลว และความผกพนอยางถอนตวไมขน

วธปฏบตเพอหนทางเเหงนพพาน

–189–

5. สนมเหลกเกดจากเหลก และกดกรอนเหลกใหผ ความชวกเชนกนเกดจากจตใจของมนษย และทาลายมนษยใหยอยยบ ผทมคมภรแตไมอาน คมภรกจะมฝนจบสกปรก ถามบานแตไมดแลรกษา หรอคอยซอมแซม บานกจะชารดทรดโทรม รางกายของคนแราก เหมอนกน ถามวแตเกยจครานไมใชงานกจะเสอมเสยสมรรถภาพ คนทประกอบแตกรรมชว กเปนเพยงเดนคน ความตระหนถเหนยวเปนอปสรรคขดขวางการใหทาน ความชวจะสงผลใหเหนทนตาทงในโลกน และชาตหนา อยางไรกตาม ความชวรายทนากลวทสดในบรรดาความชวรายทงหลายนนกคอ อวชชา ถาเราไมสามารถกาจดอวชชาใหหมดไปจากจตใจเรากไมอาจมชวตทบรสทธปราศจากมลทนได การใชชวตทไมละอายตอบาป หนาดานเหมอนอกา ทาความเดอดรอนใหผอนโดยไมเคยรสกสานกในความผดนน งายกวาการทาความด การใชชวตอยางสมถะถอมตน รจกการมสมมาคารวะ ตดขาดจากการยดมนผกพนในทกสง ประพฤตตนใหถกตองตามทานองคลองธรรมมปญญาหยงรแจงนน ทาไดยากยงนก เรามกมองเหนความผดของผอนแตมองไมเหนความผดของตนเอง เรามกพดเปดโปงความชวของคนอนใหรกนทว แตพยายามซอนความชวของตวเองเหมอนนกเลนการพนนซอนลกเตา

วธปฏบตเพอหนทางเเหงนพพาน

–190–

บนทองฟาจะไมมรองรอยของนกหรอควนหรอพายเหลอไวใหเหนเชนเดยวกน คาสอนทไมถกตองจะไมนาไปสการตรสร ทกสงทกอยางในโลกไมมความเทยงแทถาวร แตจตใจทบรรลการรแจงแลวจะไมหวนไหวกบความแปรปรวนใด ๆ ทงสน

6. เราจะตองปองกนตวของเราเองใหพนจากความชวรายทงหลายไมให เกดขนทงภายในจตใจและภายนอกรางกาย เหมอนทหารทรกษากาแพงปราสาทใหพนจากการรกรานของขาศก เราจงตองคอยระแวดระวงจตใจของตนเองตลอดเวลาดวยความไมประมาท

ตวเราเองเทานนทเปนนายของตนเอง เปนทพงของตนเอง ดงนนกอนอนเราจะตองควบคมตวเองใหได

การควบคมจตใจของตนเอง พดแตนอย คดไตรตรองใหมาก เปนกาวแรกของการตดขาดจากความยดมนผกพนกบกเลสทางโลกทงปวง

ดวงอาทตยสองสวางในเวลากลางวน ดวงจนทรทอแสงกระจางในเวลากลางคน นกรบงามสงาเมอสวมเครองแบบเตมยศ ผทแสวงหาหนทาง รแจงจะปรากฏความสงางามนาเลอมใสในขณะทบาเพญฌานบารมอยางเงยบ ๆ

ผทไมสามารปองกนทวารทง 5 ของสงขาร อนไดแก ตา ห จมก ลนกาย ของตนใหพนจากสงเยายวนภายนอกนน ไมใชผทแสวงหาหนทางทแทจรง ผทฝกฝนตนเพอหนทางแหงธรรมนนจะตองคอยระมดระวงทวารของประสาททง 5 อยางเขมงวดกวดขน และบาเพญเพยรทางจตดวยความสงบ

วธปฏบตเพอหนทางเเหงนพพาน

–191–

7. ผทตกเปนทาสของจตใจทยดมน มความลาเอยง จะไมสามารถมองเหนสภาวะทแทจรงของสงทงหลาย เมอใดทสามารถสลดความผกพนและความลาเอยงทงไปได เมอนนจงจะมดวงตามองเหนสภาวะทแทจรง ดงนน จตใจทเปนอสระจากความยดมนผกพนจะรสกวาทกสงทกอยางดแปลกใหมและมชวตชวาตางกบทไดเคยรสกมากอน ทใดมทกขกยอมมสข ทใดมสขกยอมจะมทกขตามมา ถาสามารถกาจดความลาเอยงใจแยกความแตกตางระหวางสข ทกข ด ชว แลว จตใจของเรากจะเปนอสระจากความผกพนทงปวง ความกงวลถงเรองในอนาคตทยงไมมาถง และคราครวญถงอดตทผานมา จะทาใหชวตเหยวแหงอบเฉาเหมอนตนออทถกตดทงเเละปลอยใหแหงไปเปลา ๆ โดยไมใชประโยชนอนใด ถาเราไมมวคราครวญถงอดต ไมกงวลกบอนาคต ไมยอทอกบความยากลาบาก แตใชชวตในปจจบนอยางมความหมายแลว เรากจะมสขภาพดทงใจและกาย จงอยาปลอยใหชวตจมอยในความคดคานงของอดต อยารอคอยเพอฝนถงอนาคต แตจงใชชวตอยางเขมแขงเผชญหนากบเหตการณในปจจบน เทานน จงอยาผลดวนประกนพรง การทางานตามหนาทใหสาเรจลลวงไปในแตละวน เปนวถทางดารงชวตทคมคากบวนเวลาทผานพนไป

วธปฏบตเพอหนทางเเหงนพพาน

–192–

ศรทธาเปรยบเสมอนเพอนรวมทาง ปญญาเหมอนผนาทางใหเราหลดพนจากความมดมนอนธกาลของชวตทเตมไปดวยความทกขทรมาน และพาใหไปพบแสงสวางแหงการรแจง

ผสงสมผลบญดวยการหมนประกอบกศลกรรมนบเปนยอดของการกระทา ศรทธาจะเปนทรพยหาคามไดของเขา และความจรงใจจะทาใหชวตของเขาหวานชน เราจงควรประพฤตปฏบตตามพระธรรมคาสอนทงใจและกาย เพอความสงบสขของชวต

บนหนทางชวตทยาวนาน ศรทธา คอ เสบยงกรงเลยงชวต คณธรรมความด คอ ทพกพงอาศย ปญญา คอ แสงสวางสองทาง ความคด คานงทถกตอง คอ ยามเฝาในเวลากลางคน ผทใชชวตอยางบรสทธปราศจากมลทนนน จะไมมวนอบจนหรอเสอม ผทมความเปนไท เปนอสระแกตวเอง คอ ผทสามารถเอาชนะความละโมบไดโดยเดดขาด

เพอความสขของครอบครว เราจะตองไมนกถงตวเอง เพอผลประโยชนของหมบานเราจะตองไมนกถงแตครอบครวของตน เพอผลประโยชนสวนรวมของประเทศ เราจะตองไมนกถงแตหมบานของตน และเพอจะไดพบหนทางตรสร เราจะตองละทงความผกพนในทกสง

สรรพสงทงหลายในโลกไมมความเทยงแทแนนอน เมอมเกดยอมมดบ เมอใดทเราสามารถหลดพนจากการเวยนวายตายเกดได เมอนนแหละ เราจงจะไดพบความสงบสขอยางแทจรง

ภราดรภาพในหมพทธศาสนกชน

ภราดรภาพในหมพทธศาสนกชน

–194–

บทท 1

หนาทของพทธศาสนกชน บทท 1 หนาทของพทธศาสนกชน

ตอนท 1 พระสงฆ

ตอนท 1 พระสงฆ 1. ผทปรารถนาจะเปนสาวกของเราจะตองละทงทกอยางทงบานชองครอบครว ทรพยสมบต และทกสงทกอยางทางโลกดวยความเตมใจ ผทสละทกสงทางโลกไดและพรอมทจะปฏบตตามพระธรรมจงจะนบวาเปนสาวกของเรา เปนผทไรทอยคอความผกพนกบทางโลกทงกายและใจ ถงแมวาจะเดนตามรอยเทาของเราแลวหมกาสาวพสตรของเรา แตถาใจของผนนยงถกรบกวนดวยกเลสตณหาเขาผนนกยงอยหางไกลจากเราถงแมวาจะอยในรางของสงฆแตไมยอมรบพระธรรมคาสงสอนของเรา เขาผนนจะไมอาจเหนเราได แตถาเขาผนนสามารถขจดกเลสตณหาใหสญสนไปจากใจ มแตความบรสทธสงบในดวงใจแลว เขากเขาถงเราทง ๆ ทรางกายจะอยหางกนหลายพนโยชนกตาม เขาจะมองเหนเรา

หนาทของพทธศาสนกชน

–195–

2. สาวกทงหลาย ผทสละเรอนแลวจะตองรกษาวนย 4 ขอในการ ดาเนนชวต คอ หนง ตองนงหมดวยผาทเกาขาดเเลว สอง ตองรบอาหารทไดจากการบรจาคทาน สาม ทพกอาศยคอททจะหาไดเมอถงเวลาพลบคาแลว เชน ใตตนไมหรอบนหนผา ส ใชยารกษาโรคเฉพาะทเปนยาซงทาจากปสสาวะทหมก เนาไว

การประคองบาตรออกเทยวภกขาจารนนเปนการกระทาดวยความเตมใจของตนเองไมใชถกใครบงคบ และเปนเพราะมศรทธาเชอวาการทาเชนนจะชวยใหสามารถหลกเลยงความทกขทรมานหลดพนหนทางแหงความลมหลงได

การสละเรอนออกบวชเปนบรรพชตดงกลาวน ถาไมสามารถตดขาดจากโลภะ โทสะ โมหะและปดหนทางรบเขามาทางประสาท สมผสทงหา กจะไมบงเกดผลดอยางทคาดหวงไว

3. จะตองมความศรทธาเชอมนวาตนเปนผครองเพศบรรพชตสละแลว ซงครวเรอน เมอถกถามกสามารถพดไดเตมปากวาตนเปนบรรพชตและสามารถตอบไดวา

หนาทของพทธศาสนกชน

–196–

“ขาจะรกษาวนยทบรรพชตพงปฏบตอยางเครงครด ขาจะตอบแทนบญคณผทอนเคราะหดวยการทาทานใหไดพบความสขอยางยงยอดดวย การปฏบตหนาทของสมณเพศใหลลวงสมตามความมงหมาย”

สงทผทออกบวชถอเพศบรรพชตจะตองปฏบตกคอ บรรพชตตองเปนผรจกมความละอาย รรกษากาย วาจา ใจ และการดารงชวตใหบรสทธผดผอง รรกษาประสาทสมผสทงหาและอารมณไมใหลมหลงในความสข ความสนกชวครงชวคราว จะตองไมเกยจครานหรอเหนแกการนอนหลบพกผอนนาน ๆ

เวลาเยนควรจะตองนงเจรญภาวนาสมาธสารวมจตหรอเดนจงกรมกอนจะเขาพกผอน และควรนอนตะแคงขวาเทาซอนกน ความคดคานงสดทายกอนหลบคอ กาหนดเวลาทจะตนขนในเชาวนตอไป ในยามรงเชาของวนตอมาควรจะตองบาเพญสมาธทางจตและเดนจงกรมอก

ตลอดระยะเวลาวนหนงจะตองรกษาจตใจไมใหวอกเเวกดวยการนงบาเพญเพยรในททสงบสารวมกายและจตใจตอตานความโลภ โกรธ หลง ความงวง ความใจลอย ความอาฆาต ความสงสย และตณหาราคะทงหลาย

หนาทของพทธศาสนกชน

–197–

การเพงจตฝกสมาธเชนนจะกอใหเกดปญญาวเศษทสามารถกาจดกเลสตณหาใหสญสนแลวนาไปสหนทางตรสร

4. ถาผถอเพศบรรพชตลมตวหลงระเรงตกอยภายใตความโลภ โกรธหลง รษยา หลอกลวง หลงตว ไมจรงใจกเหมอนกบการเหนบดาบสองคมอยกบตวนนเอง สมณเพศไมใชเปนเพยงผสละครวเรอนหรอออกบณฑบาตทองบทสวดมนตไดแตกฉานเทานน ถาเปนเชนนกเทากบการเปนแคเปลอกนอกไมมความหมายอะไรเลย

การเปนสมณเพศเฉพาะลกษณะภายนอก แตจตใจไมอาจตดขาดจากกเลสโลกยไดกเหมอนกบใหทารกนงหมจวรสงฆ ไมอาจเรยกวาบรรพชตได

ผทสามารถเพงจตใหตงมน รเเจงในปญญา ตดขาดจากกเลส และมงดาเนนไปสหนทางตรสรเทานนจงจะเปนพระสงฆสาวกทแทจรงของพระพทธเจา

ผททาใจไดวาถงแมจะเสยโลหตหยดสดทาย กระดกจะปนเปนผงกตามท จะไมเลกลมความเพยร พยายามทจะบรรลใหถงจดหมายปลายทางเทานนจงจะประสบความสาเรจสมกบเปนพระสาวก

หนาทของพทธศาสนกชน

–198–

5. หนาทของพระสาวกคอ การกระจายแสงสวางแหงสจธรรมของพระพทธองค ประกาศธรรมเทศนาและปลกบคคลทวไปใหตนขนมดวงตาเหนธรรม ชวยแกความเขาใจผดใหถก ยอมเสยสละความสขสวนตว แมกระทงชวตเพอการเผยแพรพระสจธรรมแกคนทวไป

หนาทของพระสาวกไมใชสงทจะปฏบตใหลลวงไปไดงาย ๆ ดงนน ผทประกาศพระธรรมจงเปนผทหมกาสาวพตรและเจรญรอยตามพระพทธเจาดวยการปฏบตตามพระธรรมคาสงสอนของพระองคอยางเครงครดเสมอนไดนงบนอาสนะของพระองคและดาเนนเขาไปสอาศรมของพระองค

การหมกาสาวพตรของพระองค หมายถง การถอมตนและบาเพญเพยรการนงบนอาสนะของพระองค คอ การมองทกสงทกอยางดวยจตวางไมผกพน การเขาไปสอาศรมของพระองค คอการแผเมตตาตอคนทงหลายเยยงพระพทธองค

หนาทของพทธศาสนกชน

–199–

6. ผทจะเผยแพรพระธรรมคาสงสอนของพระองค จะตองราลกถงสงตอไปน คอ 1. จะตองระมดระวงความประพฤตของตนเอง 2. จะตองระวง คาพด 3. จะตองไมลมเจตนารมณและจดมงหมายทไดตงไว 4. จะตองมเมตตาคณ

การจะเปนผสอนธรรมทดได จะตองมคณสมบตดงน คอ (1) มขนต คอ ความอดทน มความถอมตว ไมหยาบคาย ตองมองทกสงทกอยางดวยจตวางไมผกพนยดมนในสงใด ถาทาไดเชนนไดจงจะนบวาประพฤตชอบถกตองทงกายและใจ

(2) มความระมดระวง ในการคบหากบบคคลประเภทตาง ๆ ตองรจกหลกหางผมอานาจหรอคนทมสนดานชวรายและไมเขาใกลเพศตรงขาม ฝกสมาธในสถานทเงยบสงบ และตองไมลมวาทกสงทกอยางเกดจากเหตและสภาพแวดลอมภายนอก จงไมควรตาหนตเตยนเหยยดหยาม หรอชความผดในลกษณะดแคลนหรอทาใหไดอาย

(3) ตองรกษาใจของตนใหสงบ ราลกถงพระพทธองคเสมอนบดาในดวงจต นบถอพระสาวกของพระองคและผกาลงเพยรฝกเพอหนทางตรสรเสมอนคร มองผคนทงหลายดวยสายตาทเปยมไปดวยเมตตาธรรม และสอนทกคนดวยความเสมอภาคไมลาเอยง

หนาทของพทธศาสนกชน

–200–

(4) ตองแผเมตตาคณมหาศาลดงเชนทพระพทธองคทรงทาโดยเฉพาะอยางยงตอผทไมรจกหนทางแหงการตรสร ดวยความหวงวา วนหนง เขาผนนจะเปลยนใจหนมาศรทธาเชอฟงคาสอนนนโดยใชความพยายามทกวถทาง

ตอนท 2 ฆราวาส

ตอนท 2 ฆราวาส 1. ดงไดกลาวมาแลววาคฤหสถผเลอมใสในพระพทธศาสนา คอ ผทมศรทธาในพระรตนตรยอนไดแก พระพทธ พระธรรม พระสงฆ การทจะเปนฆราวาสทดไดนนเราจะตองมความเชอมนในพระพทธ พระธรรม พระสงฆอยางไมมความเคลอบแคลงสงสย เชอฟงคาสงสอน และปฏบตตามพระธรรมอยางเครงครด ฆราวาสพงรกษาศลหา คอ ไมฆาสตวตดชวต ไมลกขโมย ไมมสา ไมประพฤตผดในกาม และไมดมสรายาเมา

หนาทของพทธศาสนกชน

–201–

นอกจากจะเชอถอในพระรตนตรยและปฏบตตามศลหาดวยตนเองแลว ควรชกจงใหญาตมตรและผอนเกดศรทธาในพระพทธ พระธรรม และพระสงฆเพอวาพวกเขาทงหลายจะไดมสวนรบพระเมตตาคณของพระพทธองคดวย

ฆราวาสควรจะระลกอยเสมอวาความเชอถอพระรตนตรยและปฏบตตามศลหานน จะชวยใหสามารถบรรลถงหนทางตรสรได ถงแมวาชวตความเปนอยยงเกยวของอยในโลกแตกไมควรผกพนกบความตองการทางโลกจนถอนตวไมขน

2. ถาฆราวาสไดฟงคาสอนของพระพทธเจาและเกดความเลอมใสศรทธาแลวกจะเกดความปตยนดและความสงบในจตใจขน

หนาทของพทธศาสนกชน

–202–

ใจทมศรทธานบรสทธและออนโยน มขนตและความอดทน ไมมการโตแยงตอบ ไมกอทกขใหผใด แตมกราลกถงคณพระรตนตรยอยเสมอจตใจ จงมความสงบสนตพบแสงแหงปญญารแจงทกหนทกแหง

ดวยศรทธาในองคพระพทธเจา ทาใหสามารถสลดความเหนแกตวละทงความยดมนในสงทเปนของตว จงไมมความหวนกลวในชวตหรอวตกกบการวพากษวจารณ

ดวยความเชอวาเมอตายแลวจะไดไปเกดใหมในดนแดนแหงพทธะ กจะไมกลวความตาย ดวยความเชอในสจธรรมวเศษทาใหมความเชอมนในตวเอง ไมเกรงกลวกบการเผชญหนาใคร

ดวยความมเมตตาธรรมเปนทตง ทาใหไมเกดอารมณรกหรอเกลยดชงตอผใด และเมอดวงใจมความสะอาดบรสทธกพรอมทจะประกอบกรรมดอยเสมอ

หนาทของพทธศาสนกชน

–203–

ไมวาจะตกอยในสภาพเชนใดทงยามมและยามจน ถาเราไมเสอมคลายความศรทธาเลอมใสในพระพทธองค ยงคงมความละอายตอบาปประพฤตตามทไดลนวาจาไว และพดจรงตามทไดปฏบตไป ตรองทกสงทกอยางดวยปญญา มจตใจมนคงดงขนเขา จะสามารถมงหนาไปสหนทางแหงการตรสรไดอยางราบรน

ถงแมวาจาเปนตองตกอยในภาวะยงยากทามกลางผคนทมจตใจสกปรกกตามท ศรทธาในพระพทธเจาจะชวยใหรอดพนจากสภาพทไมพงประสงคเชนนแลวชกนาใหเรงกระทาความดมากขน

3. ดงนน ไมวาใครกตามพงรบฟงพระธรรมคาสอนของพระพทธองคดวยตนเองเสยกอน ถงแมวาการฟงคาสอนนน จะตองลยฝากองไฟเขาไปก ตามทตองเตมใจทจะลยเขาไป

การลยฝากองไฟแหงกเลสโลกเขาไปเพอฟงพระธรรมของพระองคจะชวยใหผนนไดพบหนทางแหงการหลดพน

การฟงพระธรรมคาสอนดวยตวเองแลวประพฤตปฏบตตามดวยการเออเฟอเผอแผแกผอน ไมเหนแกประโยชนสวนตว แสดงความเคารพตอผทสมควรเคารพ รบใชผทควรรบใช ไมทาตามใจตวเอง

หนาทของพทธศาสนกชน

–204–

การเชอฟงเเละมศรทธาในคาสอนเชนนทาใหจตใจไมเกดอารมณรษยา ไมหวนไหวกบคาพดหรอการกระทาของผอน ไมเกดความคดฟงซาน นอกจากการฝกบาเพญเพยรทางสมาธเพอจตใจบรสทธเทานน

ผทไมมศรทธาในพระพทธเจามกจะเปนผทคดถงแตเรองของตวเองมจตใจคบแคบ หงดหงด ไมมความสงบสขอยตลอดเวลา แตผทมศรทธาในพระพทธเจาจะเกดปญญาสวางมเมตตาจตเกอหนน ทาใหมจตใจกวางขวางไมหวนไหวกบเรองไรสาระ

4. ผทไดฟงพระธรรมแลวจะตระหนกถงความไมเทยงของชวต และเหนวาสงขารเปนมลทกอใหเกดความทกขทรมาน เปนทเกดของความชวรายทงปวง จงไมผกพนกบมน

อยางไรกตาม ตองไมลมทจะบารงรกษาสงขาร ไมใชเพอหวงความสขสาราญทางกาย แตเพอการแสวงหาหนทางแหงความหลดพน คอ การตรสรและเผยแพรสจธรรมแกผอนตอไปนนเอง

ถาเราไมรกษารางกายใหแขงแรง เรากไมอาจจะมชวตทยนยาวเพอการปฏบตธรรมและประกาศพระธรรมใหแพรหลายได

หนาทของพทธศาสนกชน

–205–

เชนเดยวกบผทจะขามแมนาใหญจะตองดแลซอมแซมแพ คนทตองใชมาในการเดนทางกจะตองดแลรกษามาเปนอยางด

ผทเปนสาวกของพระพทธเจาจะตองนงหมแตพอควรพอเหมาะเพอปองกนความรอนหนาว และกนความอายเทานน ไมใชปรงแตงประดบประดาเพอความงาม

การรบประทานอาหารกไมใชเพอความเอรดอรอย แตเพอการดารงชวตอยสาหรบการรบฟงและประพฤตปฏบตตามพระธรรม

บานทอยอาศยกเหมอนกนไมไชเพอความโกมหนามตา แตควรอาศยอยในบานแหงปญญารแจง ซงชวยปองกนโจรแหงกเลสตณหาและพายแหงความชวรายทงหลายไมใหเขามาขางในได

ดงนน เราจงควรบรโภคปจจยตาง ๆ เทาทจาเปนแกการดารงชวตทมงอทศเพอการแสวงหาหนทางตรสร ไมควรผกพนกบมนเพอความสขสวนตวหรอเพราะความเหนแกตว นอกจากเพอการถายทอดสจธรรมใหบคคลทงหลายไดมโอกาสพบหนทางแหงการหลดพนดวย

หนาทของพทธศาสนกชน

–206–

ดวยเหตนถงแมเราจะยงใชชวตอยกบครอบครว แตจตใจกไมควรวางเวนทจะราลกถงคาสอนและเผอแผความเมตตาแกสมาชกในครอบครวอยางทวถงดวยการชหนทางและชกจงใจทกคนใหเกดศรทธาเหนธรรมตามไปดวย

5. ฆราวาสเลอมใสในพระองคมหนาททจะตองเรยนรวธการทดแทนบญคณของบดามารดา การปรนนบตครอบครว การฝกใจตนเอง และรบใช พระพทธองค

การรบใชเพอทดแทนคณบดามารดานนทาไดโดยการดแลและ บารงรกษาใหทานมความสงบสขและมอายยนยาว

การทจะทาใหชวตครอบครวมความสขไดนนจะตองไมเหนแกตณหาราคะ และความสขสวนตวแตเพยงถายเดยว

เวลาฟงดนตรกใหนกถงดนตรแหงพระธรรม เวลาอยใตชายคาบานกควรฝกสมาธทางจตไมใหเกยวของกบกเลสธลและความยงยากวนวายทางโลก

เวลาทาทานอทศสวนกศลใหผอนกควรทาจตใจใหปลอดโปรงปราศจากความโลภ เวลาอยทามกลางฝงชนหมมากกควรคดวาอย ทามกลางหมผทเจรญรอยตามพระพทธเจา เมอประสบเคราะหกรรม สงใดกไมหวาดหวนสะทกสะทาน แตคงรกษาความสงบและมนคงในจตใจได

หนาทของพทธศาสนกชน

–207–

การพงพระพทธองค คอ การแสวงหาหนทางแหงการหลดพน

การพงพระธรรม คอ การสดบฟงพระธรรมเพอใหเกดปญญารแจงทกวางใหญไพศาลปานมหาสมทร

การพงพระสงฆ คอ การแสวงหามตรภาพและสนตสขโดยไมเหนแกประโยชนสวนตว

เวลาใสเสอผากไมควรลมสวมอาภรณแหงความดและความละอายในบาปดวย

แมเวลาขบถายกควรนกถงการกาจดอารมณโลภ โกรธ หลง และความสกปรกใหหมดไปจากใจดวย

เวลาไตขนไปตามทางภเขาทสงชนกควรราลกวากาลงไตขนไปตามทางทจะนาไปสการตรสร และเวลาเดนลงมาตามทางลาดทเดนสบายกควรคดวาเปนโอกาสดทจะเดนใหลกเขาไปสหนทางแหงความเปนอรหนตได

หนาทของพทธศาสนกชน

–208–

เมอเหนสะพานกควรคดวาจะตองสรางสะพานแหงพระธรรมใหคนทงหลายไดขาม เมอไดเหนคนทโศกเศราเสยใจกควรทาใจใหปลงในความไมเทยงแทแนนอนของชวต เมอเหนคนโลภ ควรทาใจใหหลดพนจากความผกพนกบชวตทเตมไปดวยมายา และเพยรพยายามไปใหถงทางหลดพน เมอไดรบอาหารโอชารสควรรจกระมดระวงใจไมใหเกดความโลภความลมหลงในความฟมเฟอย เมอไดรบอาหารไมอรอยกพงหวงวาความโลภจะไมหวนกลบมาหาตวอก ในฤดรอนทอากาศรอนจดควรคดถงการหลกเลยงใหพนจากความรอนของไฟโลกย แลวแสวงหาความรมเยนของการตรสร ในฤดหนาวทอากาศหนาวจดกใหระลกถงความอบอนในพระเมตตาของพระองค เวลาสวดมนตพงระลกอยเสมอวาจะปฏบตคาสอนทงหมดโดยไมหลงลม เมอนกถงพระพทธองค ใหตงความปรารถนาวา ขอใหมดวงตาเหนธรรมเยยงพระองค เวลานอน ควรทากาย วาจา ใจใหบรสทธ เมอตนขนมาในตอนเชาจตใจจะไดผองใสปลอดโปรงมองเหนธรรมไดงายขน

หนาทของพทธศาสนกชน

–209–

6. ผทมศรทธาในพระพทธศาสนา ยอมรวาทกสงทกอยางมความเปน“ศนย” จงยอมรบสภาพของทกสงทกอยางดวยความสขมและพยายามปรบใหเหมาะกบการแสวงหาหนทางตรสร

เราไมควรคดวาโลกนเปนโลกแหงความวนวายไมมสาระและโลก แหงการตรสรเปนโลกแหงความสงบ แตควรคดวาเราจะมโอกาสพบหนทาง แหงการหลดพนไดไนทามกลางโลกแหงความวนวายและไมสงบนเอง

ถามองโลกนดวยดวงตาโงเขลา จะเหนวาเปนโลกทไมมความหมายเตมไปดวยความชวรายหลอกลวง แตถามองดวยดวงตาของคนมปญญาแลวกจะแลเหนวาเปนโลกแหงการตรสร

อนทจรงแลว การมองโลกดวยสายตาทแบงความแตกแยกกนวา มความหมายหรอไมมความหมาย ดหรอชวนนเปนเพยงเพราะความลาเอยง แยกเขาแยกเราของคนทวไปนนเอง ซงเปนการมองทผด

แตถามองดวยสายตาทเปนธรรม คอ มองดวยปญญาบรสทธแลวจะเหนวาโลกนมอยเพยงโลกเดยวและเปนโลกทเตมไปดวยความหมาย

หนาทของพทธศาสนกชน

–210–

7. ผทเลอมใสในพระพทธศาสนา มศรทธาในพระพทธเจา จะมองโลกนเปนหนง ไมลาเอยงเเละมความเหนอกเหนใจพรอมทจะชวยเหลอผอนอยางไมถอตว

ดงนน ผทเชอถอในพระพทธศาสนาจะมจตใจทไมรจกความโกรธ แตกลบถอมตวพรอมทจะชวยเหลอ ใหความเหนอกเหนใจผอนเหมอนพนดนทอดมสมบรณซงเลยงดพชผลทงหลายอยางเทาเทยมกนไมลาเอยง และปลกฝงศรทธาในจตใจของผทยากไร

จตใจทเปยมไปดวยความเมตตาเหนอกเหนใจผทยากไรนเปนเสมอน มารดาทคอยเลยงอบรมจตใจของบตร ในขณะเดยวกนกใหความคารวะตอบคคลเหลานเหมอนเชนบดามารดาของตน

ดวยเหตน ถงแมวาจะถกคนอกเปนจานวนมากทวางตนเปนศตรมงรายหมายบอนทาลายผทเลอมใสในพระพทธองคกตาม พวกเขาเหลานกไมอาจจะทาอะไรได เหมอนกบยาพษหยดเดยวไมสามารถจะทาใหนาในมหาสมทรใหญกลายเปนนาพษได

8. ผทเชอถอพระพทธศาสนาจะบงเกดความปตยนดซาบซานดวยความสงบสขทเกดขนในดวงใจ ทงนเพราะดวยบารมของพระพทธองค

หนาทของพทธศาสนกชน

–211–

ในทามกลางโคลนตมแหงกเลสโลกยทไมเคยมเมลดพชพนธแหงความศรทธามากอนเลย กอาจหวานความศรทธาใหงอกงามขนมาไดดวยแรงอานาจแหงพระเมตตาจตของพระพทธองค ซงจะชวยฟอกลางจตใจผคนใหบรสทธผดผองและเกดศรทธาเลอมใสพระองคขน

ดงทเคยกลาวมาแลววาตนไมจนทนหอมไมอาจงอกงามแพรพนธไดในปาไม Eranda ซงเปนไมมพษ ความศรทธาในพระพทธองคกควรจะเปนเชนเดยวกน คอ ไมอาจเกดขนไดในใจทเตมไปดวยกเลส

แตอนทจรงแลวบปผาแหงศรทธาอาจบานไดในดวงใจทมกเลสตณหาทเปนเชนนนไดเพราะรากของมนไมไดอยทนนแตอยทอน คอ อยทดวงใจของพระพทธเจาเอง

ถาผทเลอมใสในพระพทธเจาเผลอใจหรอหลงลมตวตกเปนทาสของความโลภ โกรธ หลงแลว จตใจของเขากจะหมองมวสกปรกเกดความอจฉารษยา เกลยดชง มงราย แตถาเขาหนกลบไปหาพระพทธเจาตามเดม เขากจะสามารถรบใชงานในศาสนาไดอยางด ซงนบวาเปนเรองนาอศจรรยมาก

หนาทของพทธศาสนกชน

–212–

ตอนท 3 วถแหงการดาเนนชวต

ตอนท 3 วถแหงการดาเนนชวต

1. การทคดวาความอบโชคเกดจากเหตภายนอกนนเปนความคดทผด แททจรงมนเกดขนจากใจของตนเอง จงเปนการโงทจะระแวดระวงแตเหตภายนอกโดยไมควบคมจตใจของตนเอง ในสมยกอนมประเพณวาเมอตนเชาลางปากลางหนาแลวตอง นมสการสงศกดสทธในทศตาง ๆ ทงเหนอ ใต ออกตก เบองบนและเบองลาง อธษฐานขออยาใหเกดเคราะหรายจากทศเหลานและขอใหวนนนไมมเหตรายแรงอะไรเกดขน พระพทธศาสนาไมไดสอนเชนนน แตสอนใหแสดงคารวะตอทศแหงความจรงทง 6 และประพฤตในทางทชอบดวยปญญา

หนาทของพทธศาสนกชน

–213–

การทจะพทกษมใหความชวรายเขามาจากทศทง 6 เราตองละเวนความประพฤตชว 4 ควบคมจตใจไมใหคดชว 4 และหลกเลยงอบายมข ทง 6 ซงเปนเหตใหตองสญเสยทอยอาศยและทรพยสมบต ความประพฤตชว 4 คอการฆาสตวตดชวต การลกขโมย การประพฤตผดในกาม การพดปด ความคดชว 4 คอ โลภ โกรธ หลง กลว อบายมขทง 6 ซงเปนทางรวไหลของทรพยสนคอการเสพสรา การเทยวกลางคน หลงระเรงในการรองราทาเพลง มวสมในการพนน คบมตรชว เกยจครานการงาน การละเวนความประพฤตชว 4 คดชว 4 ปดหนทางอบายมข 6 และแสดงคารวะตอทศทง 6 ซงไดแก ทศตะวนออก หมายถง บดามารดากบบตร ทศใต หมายถง ครบาอาจารยกบศษย ทศตะวนตก หมายถง สามกบภรรยา ทศเหนอ หมายถง มตรสหาย ทศเบองลาง หมายถง บรวารคนรบใช ทศเบองบน หมายถง พระสงฆสาวกของพระพทธเจา

หนาทของพทธศาสนกชน

–214–

ประการแรก คอขอพงปฏบตของบดามารดาและบตรในทศตะวนออก บตรควรบารงบดามารดาดวยขอพงปฏบต 5 ประการดงนคอ เลยงดบดามารดา ชวยทากจการงานของบดามารดา ดารงรกษาวงศสกล สบทอดทรพยสนและมรดกของครอบครว ทาบญอทศสวนกศลใหเมอทานลวงลบไปแลว ในทางกลบกน บดามารดาควรอนเคราะหบตรดวยขอพงปฏบต 5 ประการ ดงนคอ หามปรามไมใหประพฤตชว สงเสรมสนบสนนใหทาความด ใหบตรไดศกษาหาความรและความชานาญ หาคครองทเหมาะสมให มอบทรพยสมบตใหในโอกาสอนสมควร หากทาตามขอพงปฏบตทง 5 ประการน บดามารดาและบตรในทศตะวนออกกจะดาเนนชวตอยางมความสขและปราศจากความเศราโศก ประการถดไป คอขอพงปฏบตของครอาจารยและศษย ศษยควรลกตอนรบเมออาจารยมาถง เขาพบอาจารยเพอชวยดแลอยางใกลชด ควรตงใจฟงคาสงสอนของอาจารย ไมละเลยในการปรนนบตอาจารย นอมรบคาสงสอนดวยความเคารพ ในทางกลบกน ครบาอาจารยควรแนะนาสงสอนใหศษยประพฤตดประพฤตชอบ สงสอนทกสงทตนเองไดเคยเรยนรอยางถกตอง เตรยมหนทางเพอใหศษยไดรบการยกยองสรรเสรญตลอดจนไดรบประโยชนและการยอมรบนบถอในทกสถาน เมอเปนเชนน ครบาอาจารยและศษยในทศใตจะสามารถดาเนนชวตอยางมความสขและปราศจากความเศราโศก

หนาทของพทธศาสนกชน

–215–

ประการถดไป คอ ขอพงปฏบตของสามภรรยาซงอยในทศตะวนตก สามควรบารงเลยงดภรรยาดวยความเคารพ สภาพและซอสตยตอภรรยามอบความเปนใหญในการตดสนใจให มอบของขวญให ภรรยาควรดแลงานบานเปนอยางด สงเคราะหหมญาตทงหลาย ซอสตยตอสาม รกษาทรพยสมบตของครอบครว และทากจการของครอบครวใหเปนไปดวยด เมอเปนเชนน สามภรรยาผอยในทศตะวนตกจะสามารถดาเนนชวตอยางมความสขและปราศจากความเศราโศก ประการถดไป คอขอพงปฏบตตอมตรผอยในทศเหนอ กลาวคอ ชวยเหลอเกอกลดวยสงทมตรขาดแคลน พดจามนาใจตอกน รกษาผล ประโยชนของมตร เหนอกเหนใจกนอยเสมอ และปฏบตตอกนดวยความซอสตยจรงใจ มตรพงเพยรพยายามปกปองมตรไมใหตกไปสหนทางทผด ชวยรกษาทรพยสมบตของมตรในยามทมตรประมาทพลาดพลง รบฟงเรองกงวลใจเมอมตรประสบปญหา ยนมอเขาชวยเหลอในยามทกขยากลาบาก และชวยเหลอสนบสนนหมญาตของมตรเมอคราวจาเปน เมอเปนเชนน มตรสหายจะสามารถดารงชวตอยางมความสขและปราศจากความเศราโศก ประการถดไป คอ ขอพงปฏบตของนายจางและลกจางผอยในทศเบองลาง นายจางปฏบตตอลกจางดวยขอพงปฏบต 5 ประการดงน จดการงานใหทาตามกาลงความสามารถ จดหาการกนอยทดและใหคาตอบแทน

หนาทของพทธศาสนกชน

–216–

อยางเพยงพอ ดแลเอาใจใสใหอาหารการกนทเลศรส ใหหยดพกผอนหยอนใจตามโอกาสอนสมควร ในทางกลบกน ลกจางควรปฏบตตอนายจางดวยขอพงปฏบตดงน ตนนอนกอนนายจาง เขานอนทหลงนายจาง ตองซอสตยตอนายจางตลอดเวลาเชยวชาญในหนาทการงานของตน ไมทาใหนายเสอมเสยชอเสยง เมอเปนเชนน นายจางและลกจางจะสามารถดารงชวตอยางมความสขและปราศจากความเศราโศก ประการถดไป คอขอปฏบตตอพระสงฆผเทศนาสงสอนและอยในทศเบองบน พงปฏบตตอพระสงฆผเทศนาสงสอนดวยความเคารพ ทงทางกาย วาจา ใจ พงตอนรบพระสงฆดวยความเตมใจ ฟงและปฏบตตามคาสงสอนของทาน พงอปฏฐากบารงทานเหลานน ประการถดไป คอขอพงปฏบตตอพระสงฆผเทศนาสงสอนและอยในทศเบองบน ควรปฏบตตอพระสงฆผเทศนาสงสอนดวยความเคารพ ทงทางกาย วาจา ใจ ควรตอนรบพระสงฆดวยความเตมใจ ฟงและปฏบตตามคาสงสอนของทาน ควรอปฏฐากบารงทานเหลานน การแสดงคารวะตอทศทง 6 ไมใชกระทาเพราะตองการหลกเลยง ภยนตรายจากภายนอก แตทาเพอปองกนตวมใหเกดภยอนตรายขนภายในจตใจ

2. คนเราควรรจกเลอกคบเพอนใหถกวาคนไหนควรคบ คนไหนไมควรคบ

หนาทของพทธศาสนกชน

–217–

คนทไมควรคบเปนเพอน คอ คนฉลาด พด ประจบสอพลอ สรยสราย คนทควรคบเปนเพอน คอ คนทชวยเหลอเราทงในยามมและยามยากจน ใหคาแนะนาตกเตอนเหนอกเหนใจเพอนดวยความจรงใจ มตรแท คอ ผทตกเตอนเรามใหหลงผด เปนหวงเปนใยทงตอหนา และลบหลง เมอประสบเคราะหกรรมกคอยปลอบโยนใหคลายทกขใหความชวยเหลอดวยความเตมใจเมอถงคราวจาเปน รกษาความลบใหคาปรกษาและชกจงไปในทางทถก การทจะหามตรแทเชนนไมใชของงาย และการทตวเราจะเปนมตรแทเองกไมใชของงายเชนเดยวกน ความเปนมตรแทเปรยบเสมอนแสงตะวนทสองแสงสวางใหแกโลกทงโลก 3. บดามารดาเปนผทมบญคณมหาศาลทเราไมอาจจะทดแทนไดหมดสนไมวาจะใชเวลานานสกกรอยปทจะทนบดามารดาไวบนไหลทงสองขางกตาม เรากไมอาจชดใชหนบญคณของทานใหหมดสนได แมวาเราจะเฝาชาระรางกายใหทานดวยเครองหอมเปนเวลารอย ๆ ปประพฤตตวเปนลกทอยในโอวาท สรางบลลงกใหนง แสวงหาทรพย

หนาทของพทธศาสนกชน

–218–

สมบตมคาทงหลายในโลกมาใหทงหมดกไมอาจตอบแทนบญคณอน มหาศาลของทานไดหมด

แตเมอใดทเราแนะทางนาทานใหไปสหนทางแหงธรรมจนทานเกดศรทธาเลอมใส ตดขาดจากหนทางแหงโลกยวสยไดหมดสนและบงเกด ความปตสขในดวงใจ เมอนนแหละจงจะพดไดวาเราไดสนองคณทานแลวหรอจะยงกวากได

4. ครอบครว คอ สถานททจตใจของสมาชกทกคนมารวมกน สามคค กลมเกลยวกน ถาทกคนในครอบครวมความรกและเขาอกเขาใจกน บานกจะมบรรยากาศเหมอนสวนดอกไมงดงาม แตเมอใดทเกดความแตกแยกไมลงรอยกนขนกเหมอนเกดพายรายทพดกระหนาในสวนดอกไม

ถาเกดความขดแยงขนในครอบครว เราไมควรตาหนตเตยนผอน แตควรสารวจตวเองกอนแลวดาเนนไปตามทางทถก

5. นานมาแลว มชายผมศรทธาแกกลาผหนง บดาของเขาตายตงแตยงเดกอย เขาอาศยอยกบมารดาเรอยมาดวยความสข จนกระทงเขาสมรสกบภรรยา

หนาทของพทธศาสนกชน

–219–

ในตอนแรกกอยดวยกนอยางสงบสข ตอมาเกคความเขาใจผดดวยเรองเลก ๆ ระหวางมารดากบภรรยาของเขาจนตางเกลยดชงซงกนและกนในทสดมารดาของเขากออกจากบานไปทงใหสามภรรยาอยกนตามลาพง

เมอมารดาของเขาออกจากบานไปแลวเขากมบตรคนหนงและมขาวลอทลกสะใภวาจนไปเขาหมารดาวา “เมออยดวยกนแมผวมกจะกอเรองกวนใจเราจนไมมความสข แตเมอแยกกนอยอยางนแลว เรากมแตเรองนายนด”

เมอผเปนมารดาไดยนขาวลอนนกโกรธมาก ตะโกนกองวา “ถาคนทเปนแมถกเฉดหวออกไปจากบานแลวยงมเรองทเปนศรมงคลเกดขนในบานไดละก โลกคงจะเกดความวปรตขนเปนแน”

วาดงนนนางกไปทหลมศพแลวตะโกนรองเหมอนคนเสยสตวา “เราตองทาพธเผาเจาความถกตองนเสย”

เมอทาวสกกะไดสดบฟงเรองนจงมาปรากฏองคแลวซกถามเรองราวและปลอบใจใหนางหายโกรธ แตกไมเกดผลอนใด

ทาวสกกะจงตรสวา “ถาเชนนน เราจะฆาและเผาลกสะใภกบหลานของเจาเสยใหตายจะสมใจเจาไหม”

หนาทของพทธศาสนกชน

–220–

เมอไดฟงเชนนนกคดไดรบขอโทษในความผดทนางไดทาไปเพราะ ความโกรธ พรอมกบรองขอชวตของลกสะใภและหลาน ในขณะเดยวกนลกชายและสกสะใภกรสานกในความผดของตนไดออกตดตามหานาง ทาวสกกะไดไกลเกลยขอบาดหมางใจให หลงจากนนเปนตนมา ครอบครวนนกอยรวมกนดวยความสงบสขอกครงหนง สจธรรมคาสอนของพระพทธเจาจะไมมวนสญไปตราบเทาทเราไม ละทงความเชอมนในทางทถก แตบางครงบางทดเหมอนวาคาสอนนนไมถกไมจรง ทงนกเพราะหวใจของเราสญเสยความเชอมนในทางทถกไปนนเอง ความผดใจกนเปนสาเหตกอใหเกดเรองยงยากทงปวง ดงนนชวตครอบครวจงควรระมดระวงใหดไมวาจะเปนเรองเลกนอยเพยงใดกตาม 6. ในชวตครอบครว มสงสาคญทเราควรสาเหนยกไว คอ ความขยนทางานเหมอนมดและมความมมานะเหมอนผง ไมควรหวงพงแรงหรอหวงความชวยเหลอจากคนอน

หนาทของพทธศาสนกชน

–221–

ขณะเดยวกน เราไมควรคดวาทรพยสนทหามาไดดวยความขยนหมนเพยรนเปนของตนคนเดยว นอกจากบางสวนทเกบเอาไวเผอในเวลาฉกเฉนแลวควรเผอแผใหผอนดวย โดยการบรจาคใหสวนรวม และเพอบารงพระพทธศาสนา

เราควรระลกอยเสมอวาไมมสงใดในโลกนทจะเปน “ของตน” ทกสงทกอยางในโลกนเกยวของกบบคคลแตละคนกเพราะดวยกฎแหงกรรมและสภาวะ ทรพยสมบตทอยในครอบครองเปนของนอกกายจะอยกบเรา เพยงชวคราวเทานน ดงนน เราจงไมควรใชมนเพอประโยชนของตนเองฝายเดยวแตควรใชดวยความระมดระวงและใหเกดประโยชนแกสวนรวม

7. เมอพระอานนทไดรบผา 500 พบทพระนางสามาวด มเหสของพระเจาอเทนนามาถวายกรบดวยความยนด

พระเจาอเทนจงทรงเคลอบแคลงสงสยวาพระอานนทจะรบถวายดวยจตใจทมกเลสแหงความโลภจงตรสถามพระอานนทวา “ทานจะเอาผาถง 500 พบนไปทาอะไรเลา” พระอานนทกทลวา “มพระสาวกเปนจานวนมากครองจวรเกาขาดวนขาพทธเจาจะเอาไปแจกใหพระสาวกเหลานน” พระเจาอเทนตรสถามตอไปวา “แลวทานจะทาอยางใรกบจวรเกา ๆ เหลานน” “ขาพทธเจาจะเอาไปทาผาลาดอาสนะ” “แลวผาลาดอาสนะเกาจะเอาไปทาอะไรเลา” “จะเอาไปทาปลอกหมอนพระเจาขา”

หนาทของพทธศาสนกชน

–222–

“ถางนทานจะเอาปลอกหมอนเกาไปทาอะไร” “จะเอาไปทาผาเชดเทา” “แลวผาเชดเทาเกาเลา จะเอาไปทาอะไร” “จะเอาไปทาผาเชดพน” “แลวผาเชดพนเกาเลา จะเอาไปทาอะไร” “ขาพระพทธเจาจะเอาไปฉกเปนชนเลก ๆ ผสมกบโคลน แลวเอาไปทากาแพงบานพระเจาขา”

ของทกอยางควรไดรบการใชอยางทะนถนอมและใชอยางคมคาควรคดวาไมใช “ของของตน” แตเปนของทรบฝากไว

8. ความสมพนธระหวางสามภรรยาไมไดเกดขนเพราะเพอผลประโยชนของแตละฝาย หรอเพราะความสมพนธทางกายเทานน แตควรผกพนกนเพราะมความเชอมนในสงเดยวกน

สามภรรยาคหนงมอายมากแลว ไดมาพบพระพทธเจาและทลถามวา“ขาแตพระผเปนเจา ขาทงสองเปนเพอนสนทกนมาตงแตเลก เมอโตแลวกไดเเตงงานกนและอยดวยกนเรอยมาดวยความสขไมเคยมเรองบาดหมางขนเคองใจกนเลย กรณาบอกขาหนอยเถดวาทาอยางไรชาตหนาขาทงสองจะไดพบกนและอยรวมกนเยยงสามภรรยาเหมอนในชาตนอก”

หนาทของพทธศาสนกชน

–223–

พระพทธองคทรงตอบวา“ถาเจาทงสองมความเชอมนในสงเดยวกนไดฟงพระธรรมคาสงสอนเดยวกน ทาบญดวย เกดปญญารเเจงในสงเดยวกนแลวไซร ชาตหนาเจาทงสองกคงจะมหวใจตรงกนและไดอยรวมกนอกเปนเเนแท”

9. การแสวงหาหนทางแหงการตรสรนนไมมการแบงแยกเพศ ผหญง ถาเกดศรทธาแลวกสามารถเปนผแสวงหาหนทางตรสรได

นางมลลกาเปนราชธดาของพระเจาประเสนชตกษตรยแหงอโยธยาเปนผหนงทแสวงหาหนทางตรสรน ดวยความเลอมใสศรทธา นางไดใหคาสตยปฏญาณตอหนาพระพทธองคไว 10 ประการวา

“ขาแตพระผมพระภาคเจา นบแตนไปจนกวาขาพทธเจาจะรแจงใน สจธรรม ขาพทธเจาจะปฏบตตามสงตอไปน คอ

(1) ไมประพฤตผดคาสอน (2) ไมเยอหยงจองหอง กาวราวผทมอาวโสกวา (3) ไมแสดงอารมณโกรธแคนผใด (4) ไมอจฉารษยาในความงามหรอทรพยสนของใคร (5) จะไมเปนคนเหนแกตวหรอเปนคนใจแคบ

หนาทของพทธศาสนกชน

–224–

(6) ไมสะสมทรพยไวโดยเฉพาะตน ทกอยางทหามาไดจะเผอแผแบงปนใหคนทยากไรทงหลายเพอชวยใหพวกเขามความสขดวย (7) จะปฏบตตอทกคนอยางเสมอภาคกนดวยการทาทาน ใชถอยคาสภาพ คดถงผลประโยชนของคนอนกอนผลประโยชนของตนเอง (8) ถาไดพบคนไรญาตขาดมตร นกโทษคมขง คนเจบ หรอคนทตกอยในความทกขทรมานตาง ๆ กควรยนมอเขาไปใหความชวยเหลอแบงเบาทกขของพวกเขาดวยการชแจงสาเหตและผลของกฎแหงกรรมใหเขาใจ ชวยปลอบโยนใหพวกเขาคลายทกขลงบาง (9) ถาไดพบคนทกาลงฆาสตวตดชวต หรอทารายทารณตอสงทมชวตทงหลายแลว จะพยายามขดขวางเทาทจะสามารถทาไดดวยการทาโทษใหรสานกตว หรอตกเตอนวากลาวใหเลก ไมกระทาความผดเชนนนอก (10) จะไมลมทจะรบฟงพระธรรมคาสงสอน เพราะผทลมพระสจธรรมคาสอนมกจะหลงหางออกไปจากหนทางแหงความจรง ทาใหไมสามารถพบหนทางทจะนาไปสการตรสรได” “เพอทจะชวยผทตกอยในความทกขทรมานใหพนทกข หมอมฉนจะปฏบตตามความตงใจ 3 ประการ คอ (1) หมอมฉนจะพยายามทาใหทกคนทไดพบมความสข เพราะความสขนาไปสการทาความด กอใหเกดปญญาเขาใจในคาสอนทถกตองไดลกซงไมวาจะเกดมาในชาตใดกตาม

หนาทของพทธศาสนกชน

–225–

(2) ดวยปญญาทไดรบจากการฟงคาสอนทถกตอง หมอมฉนจะไมเบอหนายทจะเผยแพรพระธรรมคาสอนแกคนทงหลาย (3) หมอมฉนจะรกษาและปฏบตตามพระธรรมวนยอยางเครงครดแมวาจะตองเสยสละรางกาย ชวตและทรพยสมบตทมอยทงสน” ความหมายของครอบครวทแทจรงกคอการมงหนากาวเดนไปสหนทางแหงการรเเจงในสจธรรมรวมกน ถาจตใจเกดศรทธาขนแลว มความปรารถนาอนยงใหญกสามารถเปนสาวกแนวหนาของพระพทธองคไดเหมอนนางมลลกา

–226–

บทท 2

การสรางอาณาจกรแหงพทธ บทท 2 การสรางอาณาจกรแหงพทธ

ตอนท 1 ความสามคคในหมพทธศาสนกชน ตอนท 1 ความสามคคในหมพทธศาสนกชน

1. ลองหลบตานกวาดภาพทองทงกวางใหญไพศาลทตองตกอยในความ มดมนตอนธกาล ณ ทนนมสงมชวตนบจานวนไมถวนอาศยอยอยางเปลาเปลยวและหวาดระแวงภยเพราะไมอาจแลเหนกนและกนได เปนสภาพทนาเวทนานก

แตในทนใดนนกปรากฏรางของสตบรษผหนงถอคบเพลงสองสวางมาชวยขบไลความมดไปจากทองทงนน

สงมชวตตาง ๆ ทตองมะงมมะงาหราอยในความมดมา จนกระทงบดน ตางรสกตนเตนดใจทมองเหนกนและกน และพบวามพวกพองของตวอยมากมาย ตางกวงเขาไปรวมกลมกบพวกพองของตวและสงเสยงแสดงความตนเตนยนดกนระเบงเซงแซ

ทองทงกวางนเปรยบไดกบโลกของมนษยทตกอยในความโงเขลาเบาปญญา ผทไมมแสงสวางในดวงใจตางกไมรจกทจะมาคบคาหาสกน จงตองมชวตอยอยางเปลาเปลยวเดยวดายไปจนตลอดชวต

การสรางอาณาจกรแหงพทธ

–227–

“สตบรษผถอคบเพลงมาปรากฏตว” หมายถงพระพทธเจา ซงทรงนาแสงสวางแหงปญญามาสมนษยโลก ดวยแสงแหงปญญานทาใหมนษยเราสามารถคนพบตวเอง และในขณะเดยวกนกสามารถพบผอนดวย กอใหเกดมตรสมพนธอนดงาม มการรวมแรงรวมใจกนสรางชาตบานเมองขน

ถาแมวาจะมคนอาศยอยรวมกนเปนจานวนมากแตตางกไมรจกกน และกน ไมมการรวมมอรวมใจกนสงคมกจะไมเกดขน

สงคมทแทจรง คอ สงคมทมปญญาเปนดวงประทป มความเชอถอซงกนและกน มความสามคคกลมเกลยวเปนนาหนงใจเดยวกน

ความสามคคกลมเกลยวกนเปนรากฐานสาคญของสงคม

2. สงคมในโลกนมอย 3 ประเภทคอ 1. สงคมทมผมอานาจในการปกครอง และเศรษฐกจเปนผนา 2. สงคมทเกดจากกลมชนทมความพรอมใจกน ตางมผลประโยชนรวมกน ไมขดแยงกน 3. สงคมทเกดจากชมชนทมความเชอถอศรทธาในหลกการหรอคาสอนเดยวกน

การสรางอาณาจกรแหงพทธ

–228–

ในบรรดาสงคมทง 3 ประเภทน สงคมประเภทท 3 นบวาเปนสงคมทแทจรง เพราะทกคนใชชวตรวมกนโดยมสงยดเหนยวใจอนเดยวกนเปนศนยรวมทกอใหเกดคณธรรมความดทงหลายในสงคมเชนนจะมแตความสงบสข

ฝนทตกบนภเขาจะไหลชะลงมากอใหเกดหบหวยลาธาร ซงจะคอย ๆ ขยายใหญเปนแมนาแลวจงไหลลงสทะเลใหญ

นาฝนแหงพระธรรมกเชนเดยวกน ตกลงมาชะโลมจตใจของผคนทคอย ๆ มารวมกนจากกลมชนเลก ๆ มาเปนสงคมทคอย ๆ ขยายใหญขนจนในทสดกมารวมกนอยในหวงสมทรแหงการตรสร

จตใจของผคนในสงคมนนจะผสมผสานเขากนไดดเหมอนนากบนานม เกดเปนสงคมของพทธศาสนกชน

การสรางอาณาจกรแหงพทธ

–229–

คาสอนทถกตองเปนรากฐานสาคญของสงคมทแทจรง เปนเสมอนแสงสวางนาทางใหคนทงหลายไดมาพบกน เปนศนยรวมความคดและจตใจของผคนใหเปนอนหนงอนเดยวกน สงคมทมพระธรรมคาสอนของพระพทธเจาเปนรากฐานน เรยกวาสงคมแหงพทธศาสนกชน ในสงคมเชนน ทกคนจะตองปฏบตตามธรรมและฝกจตใจของตนใหสอดคลองตองกน ถาวาตามทฤษฎ สงคมของพทธศาสนกชนหมายถงมนษยทกคนในโลกน แตตามความเปนจรงแลว หมายถงทก ๆ คนทมศรทธาเชอถอพระพทธศาสนาเหมอนกน 3. พทธศาสนกชนแบงเปน 2 กลม คอ พระสงฆผทสงสอนบรรดาฆราวาส และฆราวาสผทอปฏฐากดวยการใหอาหาร เครองนงหม แกพระสงฆเพอใหสามารถดาเนนการเผยแพรพระธรรมไดตลอดไป สงคมของพทธศาสนกชนจะเปนสงคมทสมบณไดจะตองอาศยความรวมมอกนในสงตอไปน คอ พระสงฆจะตองแสดงพระธรรมเทศนาสงสอนฆราวาส ฝายฆราวาสจะตองรบฟงและปฏบตตามคาสอนนนดวยความศรทธา ถาทาไดดงน ความสมพนธระหวางสงฆกบฆราวาสกจะมความสมดลยกน

การสรางอาณาจกรแหงพทธ

–230–

สมาชกในสงคมพทธศาสนกชนควรคบคากนดวยความสามคค ปรองดองกน มความเหนอกเหนใจกน มความสขทไดอยในสงคมเดยวกน รกษาความเปนนาหนงใจเดยวกน

4. มหลกสาคญอย 6 ประการทจะชวยใหเกดความสมดลยกนในหม พทธศาสนกชน คอ 1. ใชวาจาสภาพตอกน 2. ประพฤตดตอกน 3. มความจรงใจตอกน 4. แบงปนสงของทไดรบมาใหกนและกน 5. ปฏบตตามคาสอนเดยวกน 6. มความเหนทถกตองสอดคลองกน

ในบรรดาหลกทง 6 ประการน การมความคดเหนทถกตองสอดคลองกนน เปนหลกทสาคญทสด เปนเสมอนแกนกลางทมหลกอน ๆ อก 5 หลกหอหมไว

นอกจากนแลว ยงมหลกปฏบตอก 2 หลกใหญ ๆ ทแยกออกเปนขอยอย ๆ อกไดอยางละ 7 ขอ คอหลกท 1 ไดแก ก. หมนชมนมกนเพอฟงและสนทนาธรรมกน ข. ใหความนบถอกนและกนตามลาดบอาวโส ค. ใหความเคารพในพระธรรมคาสอนอยางเครงครด ไมดดแปลง

หรอเปลยนแปลงคาสอนนน

การสรางอาณาจกรแหงพทธ

–231–

ง. ทงผใหญและผนอยควรปฏบตตอกนดวยความสภาพออนโยน จ. ควรแสดงความคารวะนบถอกนดวยความจรงใจ ฉ. ควรทาใจใหสะอาดบรสทธดวยการฝกสมาธในสถานทสงบโดย

ใหโอกาสผอนกอน ช. ควรรกเพอนมนษยดวยกน ตอนรบผทมาเยอนดวยความเตมใจ

ใหการรกษาพยาบาล ผปวยดวยความเมตตาการณ หลกท 2 ไดแก ก. ควรรกษาใจใหบรสทธไมเรยกรองสงใดเกนสมควร ข. ควรเปนคนมสนโดษ ไมโลภ ค. มความอดกลน ไมโตแยง ง. เปนคนสงบ ไมพดพลาม จ. ปฏบตตามคาสอนโดยด ไมเยอหยง ฉ. เชอถอในศาสนาเดยว ไมทาตามคาสอนของศาสนาอน ช. มความมธยสถ ไมฟมเฟอย หมพทธศาสนกชนทปฏบตตามนไดจะประสบแตความรงเรอง ไมมวนเสอม 5. ดงทไดกลาวมาแลววาความสามคคกลมเกลยวเปนสงสาคญทจะนาความเจรญมาสหมคณะถาไมมความสามคคกลมเกลยวกนกไมอาจเรยกไดวาเปนพทธศาสนกชน ถาหากเกดเหตขดแยงกนขนกจะตองรบแกไขปญหาขดแยงนนโดยเรว

การสรางอาณาจกรแหงพทธ

–232–

เราไมอาจะลางเลอดดวยเลอด ไมอาจลบลางความขนเคองใจดวยการขนเคองตอบนอกจากจะรบลมมนเสยโดยเรว 6. มกษตรยพระองคหนงไดสมญาวา “กษตรยแหงความหายนะ” หลงจากพายแพสงครามตกเปนเมองขนของประเทศขางเคยงซงมพระเจาพรหมทตกษตรยผชอบทาสงครามปกครองอยแลวพระองคกไดหลบหนไปซอนตวพรอมกบมเหสและเจาชาย แตในทสดกถกจบตวได แตโชคดทเจาชาย หนรอดไป เจาชายพยายามหาโอกาสชวยชวตพระราชบดา แตไมไดผล จนกระทงถงวนประหารจงไดปลอมแปลงพระองคเขาไปจนใกลลานประหาร แตกไมสามารถจะทาอะไรได นอกจากจะเฝาดการประหารดวยความอาดร กษตรยผเปนบดาทอดพระเนตรเหนเจาชายในรางปลอมกจาได จงแสรงตรสพมพากบพระองคเองวา “จงอยาคนหาอกตอไป อยาทาอะไรบมบาม เวรยอมระงบดวยการไมจองเวร” หลงจากนนเจาชายกพยายามทกวถทางทจะแกแคนแทนพระราชบดาในทสดกไดโอกาสเขาไปเปนมหาดเลกรบใชในวงจนเปนทโปรดปรานของพระเจาพรหมทต

การสรางอาณาจกรแหงพทธ

–233–

วนหนงพระเจาพรหมทตเสดจออกลาสตว เจาชายเหนเปนโอกาสด จงพยายามหลอกลอนาพระเจาพรหมทตใหเสดจออกหางไปจากหมทหารรกษาพระองค จนกระทงเหลอเพยงสองตอสองในปาเปลยว ในทสดพระเจาพรหมทตทรงเหนอยออน ประทบบรรทมหลบอยบนพระเพลาของเจาชายเพราะความไววางพระทย เจาชายเหนเปนโอกาสจงชกพระแสงออกมาจอทพระศอของพระเจาพรหมทตหมายจะฆาแตกยงไว เพราะนกถงคาพดทพระราชบดาตรสกอนสนพระชนมได พระองคทรงพยายามใหมแตกไมอาจจะฆาได ทนใดนน พระเจาพรหมทตกรสกองค ลมพระเนตรขนแลวทรงตรสวา พระองคทรงสบนเหนเจาชายโอรสของกษตรยแหงความหายนะกาลงจะฆาพระองค เจาชายจงเงอพระแสงขนจบพระเจาพรหมทตไวมน แลวประกาศพระองควา เปนโอรสของกษตรยแหงความหายนะและนเปนโอกาสดทพระองคจะไดลางแคนแทนพระราชบดาแลว แตเมอตรสจบ เจาชายกลบลดมอทเงองาไวปลอยใหพระแสงตกลงกบพนแลวทรดองคคกเขาตอหนาพระเจาพรหมทต เมอพระเจาพรหมทตไดฟงเรองราวทงหมด ตลอดจนคาพดทกษตรยแหงความหายนะไดตรสกอนสนพระชนมแลวกบงเกดความตนตนและสานกผด ไดทรงขอโทษเจาชายและคนอาณาจกรทยดมาให ตงแตนนมา ทงสองประเทศกมสมพนธไมตรอนดตอกนเรอยมา

การสรางอาณาจกรแหงพทธ

–234–

พระดารสของกษตรยแหงความหายนะกอนสนพระชนมทวา “จงอยาคนหาอกตอไป” หมายความวา อยาเกบความอาฆาตแคนไวนานและ “อยาทาอะไรบมบาม” หมายความวาอยาใหมตรภาพขาดสะบนลงในเวลาอนสน ความขนแคนเคองใจนนจะระงบไดดวยการไมทาตอบ แตตองรบลมมนเสย มตรภาพในหมพทธศาสนกชนกเชนเดยวกนจะยงยนอยไดถายดคตคาสอนของนทานเรองน แมในชวตประจาวนของคนทวไปกควรถอคตพจนนเปนคตพจนประจาใจดวย

ตอนท 2 อาณาจกรแหงพทธ

ตอนท 2 อาณาจกรแหงพทธ 1. ดงทไดกลาวมาแลววา พทธศาสนกชนจะตองมความสามคคกลม เกลยวกนเปนหลกในการเผยแพรพระธรรมคาสอนใหแพรหลาย ถาทาได ดงน หมพทธศาสนกชนกจะขยายวงกวางออกไปและพระธรรมกจะแพร หลายไปทว เมอพระธรรมแพรหลายกจะมผทตองการแสวงหาหนทางตรสรเพมมากขน ซงกหมายความวา อวชชาและกเลสตณหาทงหลายทครอบคลมโลกของเราอย จะถกกาจดใหสญสนไป ปญญาและแสงแหงศรทธา และความปตยนดจะเขามาแทนท

การสรางอาณาจกรแหงพทธ

–235–

ลองนกวาดภาพดนแดนแหงความชวทเตมไปดวยความโลภ ความมดการตอสและโลหต เตมไปดวยความอจฉารษยา ความเกลยดชง การหลอกลวง ประจบสอพลอ ความลบ การบรภาษ ดาทอกน เเตในทนใดนน เองกมแสงสวางแหงปญญารแจงสองสวางขน มฝนแหงความเมตตาโปรยปรายจนชมฉาไปทว รากแหงความศรทธากหยงลก ดอกไมแหงความยนดบานสะพรง ดนแดนแหงความชวรายกเปลยนเปนดนแดนแหงพทธในพรบตานนเอง

เหมอนสายลมเออยและดอกไมทเรมบานบอกการมาเยอนของฤดใบไมผล เมอมผทบรรลถงการตรสรเกดขน บรรดาดอกไม ตนไม ใบหญาแมนาลาธาร พนแผนดน ทกสงทกอยางจะสดชนมชวตชวา และงดงามเหมอนเปนอาณาจกรแหงพทธ

2. จตใจของผคนทอยในดนแดนทมพระธรรมคาสอนสถตอยจะบรสทธผองเเผวและสงบเพราะไดรบพระเมตตาคณอนมหาศาลของพระองคชวยขจดลางกเลสธลทแปดเปอนอยในจตใจใหหมดไป

การสรางอาณาจกรแหงพทธ

–236–

จตใจทบรสทธนเปนทปลกฝงความศรทธาทจะแสวงหาหนทางแหง สจธรรม พรอมทจะอทศทาน รกษาศล มความอดทน มความสงบใจ เกดปญญา มเมตตา พรอมทจะชกนาผอนใหใดพบหนทางแหงการตรสรดวย เปนจดเรมตนของการสรางอาณาจกรแหงพทธ

เรอนของคฤหสถทมครอบครวคอ บตรภรรยารวมอาศยอยจะกลายเปนครอบครวทมพระพทธเจาสถตอยดวย แมประเทศทมการแบงชน วรรณะในสงคมกจะกลายเปนประเทศทมพระพทธเจา เปนกษตรยปกครองจตใจ

พระราชวงสวยงามทสรางขนโดยผทมจตใจเตมไปดวยกเลสตณหา นนไมใชทสถตของพระพทธเจา ตรงกนขาม ในกระทอมนอยทหลงคามแสงเดอนสองลอดเขามาแตเจาของบานเปนผทมจตใจบรสทธสะอาดเทานน จงจะเปนททพระพทธเจาสถตอยดวย

เมอดนแดนแหงพทธไดกอกาเนดในดวงใจของคนคนหนง กจะชวย ชกนาผทมศรทธาเหมอนกนใหมาอยรวมกนและขยายจานวนเพมมากขนเรอยไป จากครอบครว เปนหมบาน เปนเมองเปนนครและเปนประเทศตามลาดบ จนในทสดกลายเปนอาณาจกร กวางใหญแผขยายอาณาเขตไปทวทกมมโลก

ดงนนการเผยแพรพระธรรมของพระพทธเจา จงเปนการขยายอาณาเขตของอาณาจกรแหงพทธใหกวางขวางออกไป

การสรางอาณาจกรแหงพทธ

–237–

3. โลกเรานถามองอกแงหนงแลวกจะเหนไดวาเปนโลกแหงความชวรายเปนโลกแหงกเลสทเตมไปดวยโลหตจากการสรบ ในโลกแหงความชวรายน ผทมศรทธาในพระพทธเจาจะเปนผเปลยนโลหตใหเปนนานม เปลยนความโลภใหเปนความเมตตา เปลยนโลกแหงความชวใหเปนอาณาจกรแหงพทธ

การทจะใชกระบวยตกนาวดนาจากมหาสมทรใหญใหหมดสนนนไมใชสงทจะทาไดงาย ๆ แตถามความตงใจจรงแลว ไมวาจะตองใชเวลากชาตตอกชาตกไมละความพยายามทจะทาใหสาเรจนนเปนความหวงของผทมศรทธาในองคพระพทธเจา

พระพทธเจาทรงรอเราอยทฝงตรงขามซงเปนฝงของโลกแหงการตรสร เปนโลกทไมมความโลภ โกรธ หลง หรอความทกขทรมาน แตเปนโลกทมแตแสงสวางแหงปญญา และฝนแหงเมตตาธรรมหลอเลยงใหชมชนอยชวนรนดร

ในอาณาจกรเเหงพทธจะมแสงสวางทไมมวนสนสดและมชวตทเปนอมตะ ผทมาถงดนแดนแหงนเเลว จะไมมวนหลงกลบไปในโลกแหงกเลสอกเปนอนขาด

ณ ทน จะมแตความสงบสข ความอมเอบในรสพระธรรม ดอกไมจะสองประกายแหงปญญา นกทงหลายจะรองเพลงสรรเสรญพระธรรม นบวาเปนดนแดนปลายทางแหงสดทายทมนษยทกคนควรพยายามมาใหถง

การสรางอาณาจกรแหงพทธ

–238–

4. อยางไรกตาม ดนแดนแหงนไมใชสถานทสาหรบการใชชวตอยอยางเกยจคราน แตเปนสถานทพกผอนเพยงชวคร เตยงททาดวยดอกไมหอม ไมใชทสาหรบนอนเลนสบาย ๆ เทานน แตเปนทพกผอนรางกายใหหายเหนอยเพอใหมกาลงแขงแรง และสดชนดงเดมจะไดเผยแพรพระธรรมทจะนาผอนใหไดพบหนทางตรสรเชนเดยวกบตนตอ ๆ ไปอก

การประกาศพระธรรมของพระพทธเจา เปนงานทไมมวนสนสดตราบเทาทยงมมนษยและสงทมชวตทงหลายในโลก และตราบใดทจตใจของมนษยทงหลายยงเตมไปดวยกเลสตณหา ตราบนนการประกาศพระธรรมของพระองคกจะคงดาเนนอยสบไป

ผทเจรญรอยตามพระพทธเจาและไดขามไปสฝงตรงขามแลว จะกลบมาสโลกนอกครงหนง ดวยผลบญททาไวเพอชวยประกาศพระสจธรรมของพระพทธเจา

ไฟจากคบเพลงเพยงอนเดยวสามารถจดตอใหคบเพลงอน ๆ ไดนบจานวนไมถวน แสงแหงพระเมตตาจตของพระพทธเจากเชนกน จะถายทอดไปสจตใจของมนษยคนแลวคนเลา ไมมวนดบมอดไปไดตราบชวกลปาวสาน

ผทเจรญรอยตามพระพทธเจา จะรบชวงงานประกาศพระธรรม คาสอนตอจากพระองคแลวชวยถายทอดตอ ๆ กนไปอยางไมหยดยงจนกระทงหยงรากลกลงในจตใจของคนทวไป กอใหเกดความรงเรอง และเกยรตคณแดอาณาจกรแหงพทธ

การสรางอาณาจกรแหงพทธ

–239–

ตอนท 3 ผทไดไปจตในดนแดนแหงพทธ ตอนท 3 ผทไดไปจตในดนแดนแหงพทธ

1. พระนางสามาวด (Syamavati) พระมเหสของพระเจาอเทนทรงเปนผทเลอมใสศรทธาในพระพทธเจาเปนอนมาก

พระนางประทบอยแตในพระมหาราชวง ไมเสดจออกไปไหน แตทรงใชใหนางอตรา (Uttra) นางพระกานลหลงคอม ซงเปนผมความจาด ไปฟงพระธรรมทพระพทธเจาเทศนาแลวกลบมาทลถวายพระนางอกตอหนงดวยวธนพระนางจงมความรในพระธรรมอยางลกซง และมศรทธาในพระพทธองคเปนอนมาก

มเหสฝายซายของของพระเจาอเทนเชอพระนางมากณธยา มความรษยาพระนางสามาวดมากพยายามหาทางกาจดดวยการเพดทลใสรายตาง ๆ นานา จนพระเจาอเทนหลงเชอตดสนพระทยจะประหารชวตพระนางสามาวด แตพระนางสามาวดกมไดทรงสะทกสะทาน ตรงกนขามพระนางกลบสงบเยอกเยนจนพระเจาอเทนไมอาจจะประหารนางได เมอไดคดกทรงกลาวขอโทษพระนางในความหเบาของพระองค

การสรางอาณาจกรแหงพทธ

–240–

พระนางมากณธยาจงยงกรวมากขน หาโอกาสในขณะทพระเจาอเทนไมเสดจอย จางคนรายใหลอบเขาไปจดไฟเผาปราสาทของพระนางสามาวด แตพระนางสามาวดกมไดทรงตระหนกหรอหวาดหวนแต ประการใดกลบสงบเยอกเยนและปลอบโยนนางสนมกานลทแตกตนหนไฟ ใหสงบสตลงแลวทรงแสดงพระธรรมทจดจามาจากพระพทธองคใหนางกานลทงหลายฟง แลวพระนางพรอมดวยนางอตราหลงคอม และขาราชบรพารกสนชวตอยางสงบในกองเพลงนน พระนางสามาวดไดรบยกยองวาเปนอบาสกาทมพระทยเมตตาเปนเยยม และนางอตรากานลหลงคอมกไดรบยกยองวามความทรงจาเปนเลศ 2. เจาชายมหานามะแหงราชวงศศากยะ พระภาดา (ลกพลกนอง) ของพระพทธเจา เปนผทเลอมใสในพระองคมาก ไดถวายตวเปนอบาสก รบใชพระองคตลอดมา เมอพระเจาวรฒกกษตรยผเหยมโหดแหงแควนโกศลไดยกทพมาทาลายกรงกบลพสด เจาชายมหานามะไดเสดจออกไปพบพระเจาวรฒกขอประทานชวตชาวเมองแตพระเจาวรฒกไมทรงยนยอมเจาชายมหานามะ จงทรงยนขอเสนอวา พระองคจะทรงมดดานาอยในสระใกล ๆ ระหวางนนขอใหปลอยชาวเมองเปนอสระ พระเจาวรฒกตกลง เพราะทรงคดวาระยะเวลาทเจาชายมหานามะ จะทรงอยใตนาไดนนคงไมนานนกเมอเจาชายมหานามะทรงมดดาลงไปในสระแลว ประตเมองกเปดออก ชาวเมองตางพากนหนเอาชวตรอดดวยความยนด เวลาผานไปนาน แตเจาชายมหานามะกมไดทรงเสดจกลบขนมาอก พระองคทรงเสยสละชวตโดยใชพระเกศาผกตดกบรากตนหลวจนสนพระชนม เพอชวยชวตราษฎรใหพนภย

การสรางอาณาจกรแหงพทธ

–241–

3. พระอบลวรรณาเถร เปนหนงในบรรดาอครสาวกาของพระพทธเจาไดรบยกยองวา มปญญาเลศเทยบเทาพระมหาโมคคลลานะอครสาวกเบองซาย นางเปนหวหนาของบรรดาสาวกาทงหลายและเปนผทไมเคยยอทอทจะประกาศพระธรรมของพระพทธเจา

พระเทวทตเปนผทมจตใจชวราย ไดยยงพระเจาอชาตศตรใหแขงขอ ตอพระพทธเจา แตภายหลงพระเจาอชาตศตรกลบพระทยได ทรงตดไมตรกบพระเทวทตและกลายมาเปนพทธมามกะทเลอมใสในพระพทธเจามาก

ครงหนงพระเทวทตไดมาขอเฝาพระเจาอชาตศตรเเตไมสามารถผานประตปราสาทเขาไปได พระอบลวรรณาเถรไดออกมาพบ ทาใหพระเทวทตโกรธมากถงกบทารายรางกายพระอบลวรรณาเถรถงบาดเจบสาหส แตนางกกดฟนอดทนตอความเจบปวดกลบไปจนถงอารามทพานกบรรดาสาวกาทงหลายตางตกใจมาก นางจงปลอบวา “ดกอนทานทงหลาย ชวตของคนเรานนไมมความเทยงแทเเนนอน ทกสงทกอยางไมมความจรงและไมมตวตนแนนอน โลกแหงการตรสรเทานนทจะเปนโลกแหงความสงบขอใหทานทงหลายจงพยายามแสวงหาหนทางนใหพบโดยเรวเถด” เมอกลาวจบแลวนางกสนใจอยางสงบ

การสรางอาณาจกรแหงพทธ

–242–

4. องคลมาล เปนมหาโจรใจชวไดฆาคนลมตายเปนจานวนมาก แตดวยพระมหากรณาธคณของพระพทธเจา จงกลบตวไดและกลายมาเปนสาวกทเลอมใสในพระพทธองค แตเนองจากไดทากรรมชวไวมาก ทาใหตองไดรบการแกแคนจากชาวบานชาวเมองในเวลาออกบณฑบาตในเมอง

วนหนงทออกไปบณฑบาตในเมองกถกผคนทเกลยดชงแคนเคอง ทารายจนเลอดโชกตวเมอกลบไปถงทพกสงฆ กกราบแทบพระบาทของพระพทธเจาแลวกลาวคาขอบพระทยทพระองคทรงชวยใหไดมโอกาสชดใชผลกรรมทไดทาไวในอดตวา “ขาแตพระผมพระภาคเจา ขาพทธเจา เดมมนามวา “ไมเปนภย” แตเพราะความโงเขลาจงไดทาลายชวตมนษยเปนจานวนมาก แลวตดนวมอคนทตายแลวคนละนวมารอยเปนพวงมาลยแขวนคอ ขาพทธเจาจงไดชอวา องคลมาล”

“แตดวยพระมหากรณาธคณ ขาพทธเจาจงเกดปญญา และศรทธาในองคพระรตนตรย การฝกชางมา ววควาย จาเปนตองใชแส เชอกหรอตะขอ แตพระองคไมไดทรงใชสงเหลานเลยในการฝกจตใจของขาพทธเจาใหยอมสยบ”

“วนน ขาตองทนทรมานรบกรรมทไดเคยกอไว แตขากมไดวตกถงความเปนหรอความตาย ขาจะคอยวนาทสดทายดวยความสงบ”

การสรางอาณาจกรแหงพทธ

–243–

5. พระโมคคลลานะและพระสารบตรเปนอครสาวกผยงใหญของ พระพทธเจา เมอพวกนอกศาสนาทงหลายเหนวา พระธรรมของพระองคไดรบการเผยแพรไปอยางกวางขวาง ไหลซอกซมไปในจตใจของผคนเหมอนนาบรสทธเยนฉากเกดความรษยา หาทางกลนแกลง ขดขวางการประกาศพระธรรมตาง ๆ นานา เมอไมอาจยบยงการประกาศพระธรรมของทานได กวางแผนจะตดมอ และเทาของพระโมคคลลานะหลายครง ครงแรกและครงทสองไมเปนผลสาเรจ พอถงครงทสาม พระโมคคลลานะถกพวกนอกศาสนาหลายคน รมลอมไวและถกทารายจนถงแกชวต แตทานกยอมรบการกระทานนอยางสงบไมตอส จนกระทงกระดกแหลก เนอหนงฉกขาด และสนใจอยางสงบดวยจตใจทมงมนในหนทางตรสร

–244–

ภกษทงหลาย บคคลผหนงไดถอกาเนดขนมาในโลกเพอประโยชนสขของคนทงปวง เปนผทเปยมลนดวยเมตตาคณมหาศาล ทรงกาเนดมาเพอนาประโยชนสขมาสเทวดาและชาวโลก บคคลผนคอใคร แนนอนทเดยว บคคลผนจะเปนใครอนไปไมได นอกจาก พระตถาคตผเปนอรหต เปนโลกวท คอ เปนผรแจงโลก ภกษทงหลายกาเนดของบคคลทหาไดยากมากในโลกน คอใคร คอ พระตถาคต ผเปนอรหต เปนโลกวท นนเอง ภกษทงหลาย ความตายของบคคลหนงทยงใหเกดความอาดรแกชนทงปวง คอความตายของใคร ของพระตถาคต ผเปนอรหต เปนโลกวท นนเอง ภกษทงหลายบคคลผประเสรฐสดหาผใดมาเปรยบ หรอเทยบเทาไมได บคคล ผนน คอ ใคร คอ พระตถาคต ผเปนอรหต เปนโลกวท นนเอง ภกษทงหลาย การปรากฏตนขนมาในโลกของบคคลผหนงเปนเสมอนผมทพยจกษ เปนดวงประทป และฉายรศมอนยงใหญใหกระจายสองสวางไปทว บคคลผนน คอ ใคร คอ พระตถาคต ผเปนอรหต เปนโลกวท นนเอง

องคตรนกาย (องคตตรนกาย I – 13 )

(องคตตรนกาย :หมวดพระสตรทรวบรวมไวตามจานวนองคธรรม)

บรรณานกรม

บรรณานกรม

–246–

อกษรยอ: ท.น. – ทฆนกาย ม.น. – มชฌมนกาย ส.น. – สงยตตนกาย อ.น. – องคตตรนกาย

ตอน หนา บรรทด ทมา พระพทธ

บทท 1 1 2 1 พระสตรตาง ๆ 5 1 อ.น. 3-38, สขมาลาสตร 5 10 ม.น. 3-26, อรยปรเยสนสตร 6 1 พระสตรตาง ๆ 7 1 ม.น. 9-85, โพธราชกมารสตร 7 8 พระสตรตาง ๆ 7 12 สตตนบาต 3-2, ปาทานสตร 7 16 พระสตรตาง ๆ 8 4 วนย, มหาวรรค 1 9 11 ท.น. 16, มหาปรนพพานสตร 2 10 14 ท.น. 16, มหาปรนพพานสตร 11 7 ปรนพพานสตร 13 3 ปรนพพานสตร 13 8 ท.น. 16, มหาปรนพพานสตร

บทท 2 1 15 1 อมตายรธยานและวมลกรตนรเทศสตร

–247–

ตอน หนา บรรทด ทมา 15 5 ศรงคมสตร 15 8 วมลกรตนรเทศและมหาปรนพพานสตร 16 5 สทธรรมปณฑรกสตร 16 17 1 มหายานชาดก จตภมปรกษสตร 17 7 มหาปรนรวาณสตร(มหาปรนพพานสตร) 2 19 1 สทธรรมปณฑรกสตร 3 20 1 สทธรรมปณฑรกสตร 4 21 7 สทธรรมปณฑรกสตร 5 3 22 11 สทธรรมปณฑรกสตร 16

บทท 3 1 25 1 อวตมสกสตร 5 26 4 มหาปรนรวาณสตร(มหาปรนพพานสตร) 26 7 อวตมสกสตร 26 13 สวรรณประภาโสตมราชสตร 3 2 29 1 อวตมสกสตร 29 6 อวตมสกสตร 34, คณฑวยหะ 29 8 สขาวดยหสตรเลก ๆ 29 11 อวตมสกสตร 30 1 ส.น. 35-5 30 4 มหาปรนรวาณสตร(มหาปรนพพานสตร)

–248–

ตอน หนา บรรทด ทมา 3 32 8 ม.น. 8-77 มหาสกลทยสตร 33 4 มหาปรนรวาณสตร(มหาปรนพพานสตร) 33 9 ลงกาวตารสตร 34 4 อวตมสกสตร 32 34 14 สทธรรมปณฑรกสตร 25 35 1 มหาปรนรวาณสตร(มหาปรนพพานสตร) 35 10 สทธรรมปณฑรกสตร 2 35 13 สทธรรมปณฑรกสตร 2

พระธรรม บทท 1

1 38 1 วนย, มหาวรรค 1-6 และส.น. 56-11-12, ธรรมจกรกปปวตนสตร 39 12 อตวตตกะ 103 40 5 ม.น. 2, สพพาสวสตร 40 10 พระสตรยสบสองตอน 18 41 3 ศรมาลาเทวสงหนาทสตร 3 42 13 อวตมสกสตร 22, ทศภมกะ

บทท 2 1 46 1 ม.น. 4-35, จฬสจกสตร 48 8 อ.น. 5-49, รชมณฑสตร 48 12 อ.น. 4-185, สมณสตร 49 5 อ.น. 3-134, อปปาทสตร

–249–

ตอน หนา บรรทด ทมา 2 49 12 ลงกาวตารสตร 49 14 อวตมสกสตร 2 50 1 อวตมสกสตร 16 50 12 อวตมสกสตร 22, ทศภมกะ 51 1 ลงกาวตารสตร 51 5 อ.น. 4-186, อมมคสตร 51 8 ธรรมบท 1,217,18 52 1 ส.น. 2-1-6, กามทสตร 3 52 9 อวตมสกสตร 16 52 14 ลงกาวตารสตร 53 9 ม.น. 3-22, อลคททปมสตร 54 8 ลงกาวตารสตร 54 12 ลงกาวตารสตร 4 57 9 วนย, มหาวรรค 1-6 58 1 ลงกาวตารสตร 58 5 ส.น. 35-200, ทารกขนธสตร 58 15 ลงกาวตารสตรเเละอน ๆ (และสตรอน ๆ) 60 1 ลงกาวตารสตร 60 11 ลงกาวตารสตร 61 7 วมลกรตนรเทศสตร 63 11 อวตมสกสตร 34, คณฑวยหะ 64 1 ลงกาวตารสตรและอน ๆ

–250–

ตอน หนา บรรทด ทมา บทท 3

1 65 1 วนย, มหาวรรค 1-5 65 9 วนย, จฬวรรค 5-21 66 1 ศรงคมสตร 2 71 8 ศรงคมสตร 73 5 มหาปรนรวาณสตร(มหาปรนพพานสตร) 73 9 สทธรรมปณฑรกสตร 7 และศรงคมสตร 74 1 อวตมสกสตร 32 74 4 มหาปรนรวาณสตร(มหาปรนพพานสตร) 74 7 พรหมชาลสตร 75 1 มหาปรนรวาณสตร(มหาปรนพพานสตร) 3 75 14 มหาปรนรวาณสตร(มหาปรนพพานสตร)

บทท 4 1 81 1 ศรมาลาเทวสงหนาทสตร 82 3 อ.น. 2-11 82 8 อตวตตกะ 93 83 1 วนย,มหาวรรค 83 9 อ.น. 3-68, อญญาตฏฐกสตร 84 1 อ.น. 3-34, อาฬวกสตร 84 12 ไวปลยสตร 84 17 วนย,มหาวรรค 1-6, ธรรมจกรกปปวตนสตร 85 1 ม.น. 2-14, จฬทกขขนธสตร 85 11 มหาปรนรวาณสตร 86 14 อตวตตกะ 24

–251–

ตอน หนา บรรทด ทมา 2 88 13 ม.น.6-51, กนทรกสตร 89 1 อ.น.3-130 89 8 อ.น.3-113 3 90 1 อตวตตกะ 100 90 14 สมยกตรตนปฏกสตร 91 10 มหาปรนรวาณสตร(มหาปรนพพานสตร) 93 1 อ.น.3-62 93 11 อ.น.3-35, เทวทตสตร 94 17 เถรคาถา อรรถกถา 95 14 สขาวดวยหสตร เลม 2

บทท 5 1 102 1 สขาวดวยหสตร เลม 1 105 14 สขาวดวยหสตร เลม 2 107 4 อตมายรธยานสตร 2 110 17 สขาวดวยหสตรเลก ๆ

ทางปฏบต บทท 1

1 116 1 ม.น. 2, สพพาสวสตร 118 1 น.น. 3-36, อรยปรเยสนสตร 118 10 ส.น. 35-206, ฉปานสตร 119 9 พระสตรสสบสองบท 41-2 121 15 ม.น. 2-19, ทวธาวตกกสตร 122 11 ธรรมบทอรรถกถา 2 123 9 อ.น. 3-117

–252–

ตอน หนา บรรทด ทมา 124 1 ม.น.3-21 กกจปมสตร 127 1 ม.น.3-23,วมมกสตร 128 12 ชาดก 4-497, มาตงคชาดก 132 1 พระสตรสสบสองบท 9 132 7 พระสตรสสบสองบท 11 133 5 พระสตรสสบสองบท 13 134 1 อ.น.2-4, สมจตตสตร 3 134 12 สมยกตรตนปฏกสตร 144 16 มหาปรนรวาณสตร(มหาปรนพพานสตร) 145 13 สมยกตรตนปฏกสตร

บทท 2 1 150 1 ม.น. 7-63, จฬมาลงกยสตร 152 7 ม.น. 3-29, มหาสาโรปมสตร 154 1 มหามายาสตร 154 9 เถรคาถา อรรถกถา 156 7 ม.น. 3-28, มหาหตถปโทปมสตร 156 16 มหาปรนรวาณสตร(มหาปรนพพานสตร) 157 11 อวทานชาดก 159 1 มหาปรนรวาณสตร(มหาปรนพพานสตร) 160 9 ปญจวมศตสาหสรกาปรชญาปารมตาสตร 161 14 อวตมสกสตร 34, คณฆวยหะ 2 163 12 อ.น. 3-88

–253–

ตอน หนา บรรทด ทมา 164 6 อ.น. 3-81 164 8 อ.น. 3-82 165 6 ปรนพพานสตร เลม 2 166 6 ม.น. 14-141, สจวภงคสตร 168 1 ปรนพพานสตร เลม 2 168 14 อ.น. 5-16, พลสตร 169 1 อวตมสกสตร 6 170 1 มหาปรนรวาณสตร(มหาปรนพพานสตร) 170 8 สมยกตรตนปฏกสตร 171 1 สวรรณประกาสสตร 171 13 มหาปรนรวาณสตร(มหาปรนพพานสตร) 172 11 เถรคาถาอรรถกถา 173 3 ชาดก 55, ปญจาวธชาดก 174 9 อตวตตกะ 39 และ 40 174 18 มหาปรนรวาณสตร(มหาปรนพพานสตร) 175 1 มหาปรนรวาณสตร(มหาปรนพพานสตร) 175 4 อ.น. 5-12 175 7 ปรนพพานสตร 175 15 ศรงคมสตร 3 176 19 ส.น. 55-21 และ 22, มหานามสตร 177 12 อ.น. 5-32, จนทสตร 178 1 วมลกรตนรเทศสตร 178 15 ศรงคมสตร 178 21 สขาวดวยหสตร เลม 2 179 1 ส.น. 1-4-6

–254–

ตอน หนา บรรทด ทมา 179 9 อวตมสกสตร 33 180 7 อวตมสกสตร 24 181 1 สวรรณประภาสสตร 4 181 8 อมตายรธยานสตร 181 11 สขาวดวยหสตร 181 15 มหาปรนรวาณสตร(มหาปรนพพานสตร) 182 10 ม.น. 2-16, เจโตขลสตร 183 6 สขาวดวยหสตร เลม 2 4 184 1 ธรรมบท 192 1 ส.น. 1-4-6 192 13 อ.น. 192 17 มหาปรนรวาณสตร(มหาปรนพพานสตร)

พระสงฆ บทท 1

1 194 1 อตวตตกะ 100 และม.น. 1-3, ธมมทายาทสตร 194 5 อตวตตกะ 92 195 1 วนย, มหาวรรค 1-30 195 16 ม.น.4-39, มหาอสสปรสตร 197 7 ม.น.4-40, จฬอสสปรสตร 198 1 สทธรรมปณฑรกสตร 19 198 5 สทธรรมปณฑรกสตร 19 199 1 สทธรรมปณฑรกสตร 14 2 200 7 ส.น. 55-37, มหานามสตร 201 1 อ.น. 3-75

–255–

ตอน หนา บรรทด ทมา 201 5 ส.น. 55-37, มหานามสตร 201 5 ส.น. 55-54, คลายนงสตร 201 9 อวตมสกสตร 22 203 9 มหาปรนรวาณสตร(มหาปรนพพานสตร) 206 5 อวตมสกสตร 7 209 1 มหามายาสตร 210 1 อวตมสกสตร 21 210 15 มหาปรนรวาณสตร(มหาปรนพพานสตร) 3 212 1 ท.น. 31, สงคาโลวาทสตร(สงคาลกสตร) 217 11 อ.น. 2-4, สมจตตสตร 218 9 อ.น. 3-31 218 15 ชาดก 417, กจจานชาดก 220 12 ท.น. 31, สงคาโลวาทสตร 221 5 ธรรมบทอรรถกถา 1 222 10 (อรรถกถาฉบบพมา) 223 5 ศรมาลาเทวสงหนาทสตร

–256–

ตอน หนา บรรทด ทมา บทท 2

1 226 1 มหาปรนรวาณสตร(มหาปรนพพานสตร) 227 10 อ.น. 3-118, โสเจยยงสตร 229 10 ส.น. 230 4 วนย, มหาวรรค 10-1 และ 2 230 10 ท.น.16, มหาปรนพพานสตร 231 16 วนย, มหาวรรค 10-1 และ 2 2 234 11 ส.น. 235 8 ซอนสตร (The Chuin-Kyo Sutra ของญปน) 235 12 วมลกรตนรเทศสตร 237 1 มหาปรนรวาณสตร(มหาปรนพพานสตร) 237 14 สขาวดวยหสตรยอย 238 1 สขาวดวยหสตร 238 13 วมลกรตนรเทศสตร 3 239 1 ธรรมบทอรรถกถา 1 239 8 อ.น. 34-2 240 10 ธรรมบทอรรถกถา 241 1 อ.น. 57 241 5 สรรพาสตวาท สงฆเพทกวสต 10 242 1 ม.น. 9-86, องคลมาลสตร 243 1 อ.น. 26

ภาคผนวก

ภาคผนวก

–258–

ประวตพระพทธศาสนาโดยสงเขป - จากประเทศอนเดยไปสประเทศญปน -

1.ประเทศอนเดย 1. ประวตพระพทธศาสนาโดยสงเขป

เหตการณทสาคญทสดเหตการณหนงทชไหเหนถงการเขาสยคใหมของประวต ศาสนากคอการท “ดวงประทปแหงเอเซย” (Light of Asia) ซงหมายถงพระพทธเจาได เสดจอบตขนเปนประทปสองสวางในภาคกลางของประเทศอนเดย กลาวอกนยหนงกคอ “สายธารแหงปญญาและเมตตาคณ” (The Spring of Great Wisdom and Compassion) ไดหลงไหลมาหลอเลยงและชะลางจตใจมนษยใหสะอาดบรสทธอยเปนเวลาหลายรอย ศตวรรษเรอยมาจนกระทงทกวนน พระพทธโคดม ซงเปนทรจกกนในหมพทธมามกะในพระนาม “ศากยมน” หรอ“อรยบรษแหงราชวงศศากยะ” ไดสละซงราชสมบตทงปวง ออกผนวชถอเพศบรรพชตและเสดจมงหนาลงไปทางใตสแควนมคธ ทรงบาเพญเพยรจนไดตรสรบรรลอรหตผลใตตนศรมหาโพธในเวลา 500 ปกอนครสตกาล หลงจากนน พระองคไดทรงเสดจไปในทตาง ๆ เพอเทศนาสงสอนพระสจธรรมแหงปญญาเมตตาแกคนทงหลายอยเปนเวลาถง 45 ปโดยมไดทรงยอทอ จนกระทงเสดจเขาสมหาปรนพพานยงผลใหอาณาจกรแหงพระพทธศาสนามรากฐานตงมนและแผขยายอาณาเขตไปทว ครอบคลมประเทศและชนเผาตาง ๆ ตลอดภาคกลางของอนเดย ระหวางรชสมยของพระเจาอโศก แหงราชวงศเมารยะ (268-232 กอนครสตกาล)คาสงสอนของพระพทธโคดมไดแผขยายไปทวอนเดยและยงขามเลยไปสดนแดนตางประเทศอกดวย ราชวงศเมารยะ เปนราชวงศทยงใหญวงศแรกในบรรดาราชวงศทงหลายของอนเดยในสมยของพระเจาจนทรคปตปฐมกษตรยของราชวงศน (317-293 กอน ครสตกาล) ไดครอบครองอาณาจกรกวางใหญ มอาณาเขตตงแต เทอกเขาหมาลยทางเหนอไปจนจรดอาวเบงกอล ทางตะวนออกจรดภเขาฮนดกช ทางตะวนตก เรอยไปจนถงเทอกเขาวนตก ทางใต พอถงสมยพระเจาอโศก พระองคไดทรงแผขยายอาณาเขตตอไปไดครอบครองเเควนกลงค และแควนอน ๆ อกเปนจานวนมาก เรอยไปจนถงทราบสงเดคขาน

–259–

พระเจาอโศกเดมมพระอปนสยพาลพาโลมาก จนไดรบการขนานนามจากประชาชนวา “จนทโศก” (จาณฑาโศก) แปลวา พระเจาอโศกผดราย แตพระอปนสยของพระองคไดเปลยนไปในทางทดขน หลงจากทไดทรงเหนสภาพความหายนะทเกดจากการสรบในสงครามแผอานาจครอบครองแควนกลงค พระองคทรงกลายมาเปนผทเลอมใสศรทธาในพระพทธศาสนาผยงใหญ ทรงบาเพญประโยชนเพอบารงพระพทธ ศาสนาหลายประการ ทสาคญ ๆ สมควรจะกลาวถงในทนม 2 ประการ คอ

ประการแรก ไดทรงบญชาการใหจารกหลกพระธรรมและประกาศคาสอนลงบนเสาศลาและแผนศลาไวเปนจานวนมากตลอดจกรวรรดของพระองค ยงผลใหคาสงสอนของพระพทธโคดมเผยแพรไปอยางกวางขวาง

ประการทสอง ไดทรงสงทตไปทาการเผยแพรพระสจธรรมยงประเทศตาง ๆ ตลอดจตรทศไกลถงซเรย อยปต คเรเน (Kyrene) มาเซโดเนยเอเปรอส (Epeiros) และเลยเขาไปในประเทศทางตะวนตกดวยนอกนนยงไดสงพระมหนทราชโอรส เปนราชทตไปยงประเทศศรลงกา และประสบความสาเรจอยางงดงามในการสถาปนาศนยกลางของพระพทธศาสนาลงในดนแดนลงกาทวป เกาะลงกาจงกลายเปนศนยกลางของการเผยแพรพระพทธศาสนาทางภาคใตตงแตนนมา

2. กาเนดของนกายมหายาน พทธศาสนกชนรนหลง ๆ มกจะพดกนวา “พระพทธศาสนามงหนาสทศ ตะวนออก”แตความจรงแลว ในระยะเวลากอนครสตกาล พระพทธศาสนาเดมมแนว โนมทมงไปสทางทศตะวนตกมากกวา พระพทธศาสนาเพงจะเรมแพรมาทางตะวนออก เมอสมยกอนเรมหรอหลงครสตกาลเพยงเลกนอยเทานนอยางไรกตาม มสงสาคญทควร จะกลาวถงกอน คอ มเหตการณเปลยนแปลงครงใหญเกดขนในพระพทธศาสนานนคอ กาเนดของ “นกายมหายาน” (พาหนะใหญ) ซงเปนนกายใหมทมบทบาทนาหนานกาย พทธศาสนาอน ๆ ในเวลานน

–260–

พทธศาสนานกายใหมน เกดขนเมอไร อยางไร ใครเปนตนคด ไมมใครตอบได แนชด แตททกคนรจกกนดกคอ หนง นกายนไดรบแนวความคดมาจากบรรดาพระเถระทมหวคดกาวหนาในสมยนน สอง ในระหวางระยะหนงหรอสองรอยปกอนครสตกาลจนกระทงถงศตวรรษแรก ไดมคมภรสาคญ ๆ ของนกายมหายานเกดขนแลว ตอมาเมอพระนาคารชนไดแตงคมภรเลมหนง โดยอาศยแนวความคดจากคมภรมหายานของเดมนเปนหลก กยงทาใหพระพทธศาสนานกายมหายานมผนยมเลอมใสมากขนเปนประวตการณ พทธศาสนานกายมหายานมบทบาทมากในประวตศาสตรอนยาวนานของพทธศาสนา ปจจบนพทธศาสนาของหลายประเทศเชน จน และญปนกไดพฒนาโดยไดรบอทธพลจากหลกคาสอนของนกายมหายาน ซงไมเปนเรองแปลก เพราะนกายมหายานมแนวความคดทสรรเสรญพระโพธสตว ซงเปนพระผชวยขนสรรพสตวใหพนทกข ยงกวานนนกปราชญนกายมหายานยงไดนาผลแหงแนวความคดวาดวยความเปนอยของ มนษยและจตวทยาซงเปนแนวความคดทวเศษสดมาใชสนบสนนแนวความคดของนกายมหายานดวย การเชอมโยงพระธรรมคาสงสอนของพระพทธโคดมเขากบแนวความคดใหม ๆ ทยดหลกปญญาและเมตตาเชนเดยวกนนเอง ทาใหพทธศาสนากลายเปนศาสนาทมพลงแรงกลาและเจรญรงเรองมากในประเทศทางทศตะวนออกเหมอนกบสายนาทไหลลงสแมนาใหญ

–261–

3.เอเชยกลาง

ชาวจนเรมหนมาสนใจศกษาพทธศาสนาโดยผานทางเอเชยกลาง กอนทจะกลาวถงการเผยแพรพทธศาสนาจากประเทศอนเดยไปสประเทศจนนน จาเปนจะตองกลาว ถง “Silk Road” ซงเปนถนนแหงเศรษฐกจทสาคญมากในสมยนนเสยกอน คอ ในระหวางสมยของจกรพรรดว แหงราชวงศฮน (140-87 กอนครสตกาล) ไดมการสรางเสนทางพาณชยขน เรมจากดนแดนอนกวางใหญของทวปเอเซยกลางไปเชอมตอกบดนแดนทางดะวนตกและตะวนออก ในสมยนนราชวงศฮนไดแผขยายอาณาเขตไปทางตะวนตกถงเมองเฟอรกานา (Ferghana) ซากเดยนา (Sagdiana) ตขาระ (Tukhara) และปารเธย (Parthia) เมองเหลานเปนเมองทเจรญรงเรองและตนตวในการคามาตงแตสมยของพระเจาอเลกซานเดอร มหาราชแลว ในการคาขายตดตอกบประเทศทางตะวนตกเหลาน สนคาผาไหมของจนมบทบาทสาคทสดเสนทางพาณชยนจงไดชอวา “ทางสายไหม” (Silk Road) ในระยะกอนหรอหลงครสตกาลประเทศอนเดยและจนไดเรมมสมพนธไมตรตอกนในดานวฒนธรรมโดยผานเสนทางพาณชยสายน จงกลาวไดวา ทางสายนเปนเสนทางของพทธศาสนาเชนกน

4.ประเทศจน

ประวตพทธศาสนาในประเทศจน เรมขนเมอชาวจนยอมรบคมภรพทธศาสนา และไดแปลเปนภาษาจนออกเผยแพร ผลงานเกาแกทสดกลาวไดวา เปนพระสตร 42 บท ซงเปนพระพทธพจน (Sutra in Forty-two Sections Spoken by Buddha) แปลโดยพระกาศยปมาตงคะ (Kásyapamátanga) และคณะ ในระหวางสมย Ying-p’ing (ค.ศ.58-76) ของจกรพรรดหมงแหงราชวงศฮน เเตปจจบน คมภรนเปนเพยงตานานทางประวตศาสตรทยงสงสยกนอย สวนคมภรทมหลกฐานยนยนเชอถอได คอ คมภรทอานวยการแปลโดย An-Shih-Kao ทนครโลยาง (Lo-Yang) เมอประมาณ ค.ศ.148-171 จนกระทงถงสมยของราชวงศซง (Northern Sung Dynasty ค.ศ. 960-1129) งานแปลพระคมภรกยงคงดาเนนตอไปเปนเวลานบไดเกอบ 1000 ป

–262–

ตอนตนครสตกาล พระสงฆจากประเทศในภาคกลางของทวปเอซยเปนผทมบท บาทมากในการนาเอาคมภรพทธศาสนามาสประเทศจนเเปลคมภรเหลานออกสพากยจน เชน An-Shih-Kao จาก Parthia, K’ang-sêngkai จากสมารกนต (Samarkand) ไดเดนทางมาสนครโลยางเมอประมาณศตวรรษท 3 และไดแปล“สขาวตวยหสตร(Sukhávativyúha) นอกจากนนพระธรรมรกษ (Dharmaraksha หรอ Chu-fa-hu) ซงเปนทรจกกนดวาเปนผ แปล “สทธรรมปณฑรกสตร” (Saddharmapundarika) กมาจากแควนตขาระและพานก อยทนครโลยาง (เชยงอาน) ราวปลายศตวรรษท 3 จนถงตนศตวรรษท 4 ในราวตนศตวรรษท 5 เมอพระกมารชพ (Kumárajiva) ผมาจากแควนกฉา (Kucha) ไดทาใหงานแปลพระคมภรพทธศาสนาเจรญรงเรองขนถงจดสดยอด นบแตนนเปนตนมา พระสงฆจากประเทศจนกไดเดนทางไปยงอนเดยเพอศกษา ภาษาสนสกฤตและพระพทธศาสนา พระสงฆผบกเบกหนทางน เชน หลวงจนฟาเหยน (Fa-hsien ค.ศ.339-420) ไดเดนทางจากเชยงอานไปพานกอยทประเทศอนเดยเปนเวลาถง15 ป จงไดเดนทางกลบ ในบรรดาพระสงฆจนทเดนทางไปประเทศอนเดยนน มพระสงฆทมชอเสยงเดนทสด คอ พระสมณะเฮยนจง (Hsuan-chuang ค.ศ.602-664) ไดอยทอนเดยเปนเวลา 19 ป (ค.ศ.627-645) นอกจากนนกยงมสมณะอจง (I-ching ค.ศ.635-713) ไดเดนทางไปอนเดยโดยทางเรอในป ค.ศ.671 และหลงจากเวลาผานไปถง 25 ปแลว จงไดเดนทางกลบโดยทางเรอเชนกน พระสงฆเหลานไดเดนทางไปประเทศอนเดยเพอศกษาภาษาสนสกฤตและเลอก นาเอาพระคมภรคาสอนของพระพทธเจากลบไปยงประเทศจนดวย อกทงมบทบาทสาคญในการแปลคมภรเหลานดวยสมณะเฮยนจงไดแสดงความสามารถในดาน ภาษาศาสตรอยางเดนชด และดวยพลงความสามารถอนปราดเปรองของทาน งานแปลพระคมภรพทธศาสนาเจรญถงจดสดยอดอกครงหนง นกปราชญทศกษาพทธศาสนาในยคตอมาไดกลาวถงผลงานแปลในสมยกอนซงมพระกมารชพเปนตวแทนแหงสมยวา เปน “งานแปลสมยเกา” ฉนใด ผลงานแปลในสมยหลง เชน ผลงานสมณะเฮยนจง กเปน “ผลงานแปลใหม” ฉนนน

–263–

การทพวกพระสงฆจนเหลานไดแปลคมภรพทธศาสนาเปนจานวนมากมายมหา- ศาลนเองทาใหแนวความคดและหลกปฏบตธรรมทางศาสนาของพวกเขาคอย ๆ มแนว โนมทแสดงความเปนเอกลกษณของจนมากขนทละนอย ๆ ทงในดานอปนสย ความตองการและความเชอมนในตนเอง ตอนแรกพวกเขาเคยม แนวความคดทเอนเอยงไปทาง ดานอภปรชญาทวาดวย “ศนยตา” แตในทสดพวกเขากหนหลงใหนกายหนยาน และมงใหความสนใจในนกายมหายานเปนสวนใหญ ยงกวานน แนวโนมนยงคอย ๆ กลายมาเปนนกายเทนได (Tendai Sect) และในทสดกกาวไปถงจดสดยอดของกาเนดแหง “นกาย เซน” (Zen Sect)

ชวงหลงของศตวรรษท 6 พระสมณะเจา Chih-i (ค.ศ.538-597) ซงเปนสงฆปรนายกองคท 3 ไดทาใหนกายเทนไดบรรลความสาเรจสดยอดในประเทศจน พระสมณะเจา Chih-i เปนยอดนกปราชญผเชยวชาญทางพทธศาสนาทเดนมากทสดคนหนงของสมยนน ไดจาแนกพระพทธพจนออกเปนหมวดหมเชน “ศล 5” และ “มรรค 8” ซงเปนหลกคาสอนทสาคญและมอทธพลอยางมากตอพทธศาสนาในประเทศจนและญปนมาจนทกวนน

หากพจารณาดใหดแลวจะเหนวาคมภรพระสตรตาง ๆ ทนกปราชญจนนามาแปลนน ทากนโดยมไดคานงถงลาดบกอนหลง คอ ไดฉบบไหนมากอนกแปลกอนจงเกดปญหาวา จะทาความเขาใจในตนกาเนดของพระสตร และววฒนาการของแนวความคดในพระสตรทมอยมากมายมหาศาลไดอยางไร ทางเดยวทจะเเกปญหานไดกคอ จาเปนจะตองเขาใจพทธศาสนาอยางกวาง ๆ ทงหมดและใชความสามารถในการตความหมายตามเเนวความเขาใจของตนเองใหได การตความหมายของพระสตรจงเปนงานคนควาทสาคญของนกปราชญจนในสมยนน ในบรรดานกปราชญเดน ๆ ของจน สมณะ Chih-iเปนปราชญทสามารถแจกแจงจดลาดบพระสตรและมวธอธบายทแจมชด มเหตผลจงใจแตปจจบนผลงานของทานไดเสอมอทธพลไปเกอบหมดสนแลวเมอเทยบกบการศกษาคนควาพทธศาสนาในแนวใหม

–264–

ตามประวตพทธศาสนาของจน นกายเซน (Zen Sect) เปนนกายทเกดขนทหลงสดผใหกาเนดนกายนกลาวกนวาคอ พระสมณะโพธธรรม (Bodhi dharma ค.ศ.528) ซงเปนชาวตางประเทศ แตผลงานททานไดหวานเมลดไวเพงมาออกดอกผลงดงามเพยงหลงสมยของ Hui-nêng (ค.ศ.638-713) ซงเปนสงฆปรนายก องคท 6 หลงศตวรรษท 8 จนไดสงพระภกษสงฆผเชยวชาญไปทาการเผยแพรนกายเซนยงทตาง ๆ ทาใหนกายเซนเจรญรงเรองตดตอกนมาเปนเวลาหลายศตวรรษ

เราจะเหนไดวามแนวความคดใหม ๆ เกดขนในพระพทธศาสนา และไดหยงลกลงไปในจตใจของชาวจน พดงาย ๆ กคอ มการผสมแนวความคดทางปรชญาแบบจนรวมเขาไปในพระพทธพจนของพระพทธโคดม เกดเปนพทธศาสนาทมเอกลกษณเปนของจนเอง เหมอนสายนาใหญทมกระแสนาสายอนไหลมาบรรจบรวมกนจนกลายเปนแมนาใหญ ไหลไปหลอเลยงประ เทศตาง ๆ ทางตะวนออกใหชมฉาตงแตนนมา

5.ญปน ประวตพทธศาสนาของญปนเรมตนในศตวรรษท 6 ราว ค.ศ.538 เมอกษตรยแหงประเทศเกาหล ไดสงราชทตไปถวายพระพทธรปและมวนคมภรพระสตรแกจกรพรรด Kinmei นบตงแตนนเปนตนมาประวตศาสตรพทธศาสนากไดดาเนนตดตอกนเรอยมาจนกระทงทกวนนเปนเวลากวา 1400 ปแลว

ในประวตศาสตรอนยาวนานน มขอควรสงเกตสาคญ ๆ 3 ประการคอ ประการแรก โดยประมาณอยางคราว ๆ แลว พทธศาสนาของญปนเรมตนในราวศตวรรษท 7-8 หลกฐานทสนบสนนขอสนนษฐานนคอ มการสรางวดโฮรวจ (Horyuji ค.ศ.607) และวดโทไดจ (Todaiji ค.ศ.752) เมอมองยอนกลบไปในสมยนนสงหนงทไมควรมองขามไปกคอ ความจรงทวา อารยธรรมทางตะวนออกไดเจรญและแผขยายไปทวทวปเอเซย ในขณะทอารยธรรมตะวนตก ตกอยในยคแหงความมดมว ในประเทศจน

–265–

ภาคกลางของเอเชย อนเดย และประเทศแถบทะเลใต ความเคลอนไหวตนตวในดาน ความคด ศาสนา และศลปะไดพฒนากาวหนาไปอยางรวดเรวนาอศจรรย ควบคไปกบความเคลอนไหวเหลาน พระพทธศาสนาไดแพรหลายเขามามอทธพลตอผคนทางโลกตะวนออกดวย การกอสรางวดโฮรวจและโทไดจทสวยงามเลอเลศนเปนประจกษพยานทแสดงใหวากระแสแหงวฒนธรรมใหมนไดรบแรงดลใจจากพทธศาสนาทไดแผขยาย ปกคลมไปทวอาณาบรเวณอนกวางใหญของทวปเอเซยจนสดแดนดานทศตะวนออก การทญปนไดรบวฒนธรรมอนยงใหญแหงยคเขามา นบวาเปนการเปลยนแปลงทดททาใหประเทศญปนเปนทรจกแกชาวโลกในสมยนนมากยงขน กลาวไดวาปจจยสาคญททาใหวฒนธรรมของญปนเจรญรงเรองถงขดสดกคอ พระพทธศาสนานนเอง วดในพทธศาสนากลายมาเปนศนยรวมทางสงคมทสาคญมาก และพระสงฆกเปนผนาในการศกษาแนวใหมน นคอสภาพทแทจรงของพทธศาสนาในระยะแรกทไดรบการปลกฝงในประเทศน ในศตวรรษท 9 พระสงฆทมชอเสยง 2 รป คอ ไซโจ (เคนเกยวไดช ค.ศ. 767-822)และคไค (โคโบไดช ค.ศ. 774-835) ไดแตงตงนกายพทธศาสนาของญปนโดยเฉพาะ คอพทธศาสนา “เฮอน” (Heian Buddhist) โดยใชหลกธรรมและระเบยบปฏบตดงเดมมาเปนรากฐานของแบบ“เฮอน” และไดสรางวดทเขา “ฮเอ” (Mt. Hiei) และ“โคยะ” (Mt. Koya) ซงเปนทสงบเหมาะสาหรบการบาเพญเพยรแทนทจะสรางทเมองหลวงอยางทเคยเปนมาเพราะวดในเมองทงหลายมกจะกลายเปนททพวกราชตระกลและชนชนสงมาชมนมกนเพอฆาเวลาเทานน นกายเทนไดและนกายชนกอนซงเปนนกายทไซโจและคไคกอตงขนนไดรบความเชอถอเลอมใสจากบรรดาราชวงศและขนนางชนสงของสมยนนตลอดมาเปนเวลาประมาณ 300 ป

–266–

ขอควรสงเกตประการทสองคอระหวางศตวรรษท 12-13 มพระสงฆทยงใหญอกหลายรป เชน โฮเนน (Honen ค.ศ.1133-1212) ชนรน (Shinran ค.ศ.1173- 1262) โดเกน(Dogen ค.ศ.1200-1253) และนชเรน (Nichiren ค.ศ.1222-1282) เปนตน เมอพดถงพทธศาสนาในญปนเราไมอาจละเลยทจะไมกลาวถงนามของพระสงฆผยงใหญเหลานเพราะเหตใดในชวงศตวรรษนจงไดมพระสงฆผยงใหญหลายทานเกดขนเลาเหตผลกคอ พวกเขาตองเผชญปญหารวมกน หากจะถามตอไปวา ปญหารวมกนนน คออะไร กอาจจะตอบไดวา ชาวญปนยอมรบพระพทธศาสนาแตเฉพาะทเปนแบบอยางของชาวญปนเองเทานน

อาจมผสงสยวา พทธศาสนาไดเผยแพรเขาสญปนเปนเวลานานกอนหนานแลวม ใชหรอ ถาพจารณาตามประวตศาสตรแลวจะเหนวาเปนจรงตามนน แตระยะเวลากวาท ชาวญปนจะสามารถรบเขามายอยและปรบ จนกระทงเปนวฒนธรรมซงมเนอหาทม ลกษณะเปนของญปนเองโดยแทนนจาเปนตองใชเวลานานหลายรอยป จนกระทงถง ศตวรรษท 7-8 นนเอง พทธศาสนาของญปนจงเรมเปนตวเปนตน มความมนคงขน และในระหวางศตวรรษท 12-13 ดวยผลแหงความพยายามของพระสงฆผปรชาสามารถทงหลาย พระพทธศาสนากไดแพรหลายไปทวประเทศ

หลงสมยของพระสงฆผเปนปราชญทยงใหญเหลานแลวพระพทธศาสนาของ ญปนกมไดรงเรองขนกวาเดมอกเลยแตมขอควรสงเกตขอหนง คอ มผลงานการคนควาเกยวกบพทธศาสนาดงเดมดวยในการศกษาวชาพทธศาสนายคหลง ๆ

นบตงแตทชาวญปนเรมยอมรบนบถอพทธศาสนาเปนตนมากไดรบอทธพลจาก

–267–

พทธศาสนานกายมหายานของจน โดยเฉพาะอยางยงหลงจากกาเนดของพระสงฆผเปน ปราชญทยงใหญเหลานน ในศตวรรษท 12-13 แลว การเผยเพรคาสงสอนของนกาย มหายานกลายเปนรากฐานสาคญทกอใหเกดผคนคดนกายอน ๆ ขนมาใหมหลายนกาย จนกระทงถงสมยเมอจยคกลาง (Mid Meiji) จงไดเรมมการศกษาพทธศาสนาในเเนว ดงเดม ผลจากการศกษาพทธศาสนาในแนวเดมนเองทาใหพทธศาสนกชนญปนทงหลายสานกไดวานอกเหนอจากพระสงฆผตงนกายตาง ๆ แลว ยงมพระพทธโคดม ผทรงเปนพระศาสดาของพทธศาสนาอย และทาใหผทสนใจแตนกายมหายานไดตระหนกถงหลกพระธรรมคาสอนซงเปนพระพทธพจนของพระพทธเจาดวย แตแนวโนมใหมนยงจากดอยในขอบขายของการศกษาเทานน ไมมอทธพลทจะกระตนใหเกดความศรทธาอยางแรงกลาในศาสนาขนใหม อยางไรกดกมผลทาใหความรเกยวกบพทธศาสนาของชาวญปนคอย ๆ เปลยนไปไมนอยทเดยว ผเขยนจงใครทจะใหแนวความคดนเปนขอสงเกตประการสดทาย

–268–

ประวตการเผยแพรของพระพทธศาสนา 2. ประวตการเผยแพรของพระพทธศาสนา

พทธศาสนาเปนศาสนาทกาเนดขนจากพระธรรมคาสงสอนของพระศากยมน (Shakyamuni)โดยทพระองคทรงเทศนาสงสอนธรรมจนตลอดพระชนมชพของพระองค เปนเวลาถง 45 ป ดงนนคาพดทพระองคทรงใชในการเทศนาสงสอนจงมอทธพลในทาง ศาสนาอยางมาก โดยจะเหนไดจากความจรงทวา มธรรมสถาน (Dharma gates) 84,000 แหงและมโรงเรยนสอนธรรมอกเปนจานวนมาก การสอนของธรรมสถานและโรงเรยนเหลานเกยวของกบพระธรรมของพระศากยมน หนงสอชอ “อสไซเคยว” หรอ “ไดโซเคยว” (Issaikyo or Daizokyo) เปนหนงสอทรวบรวมจารกคาสอนของพระพทธเจาทสมบรณเลมหนง

พระศรศากยมนทรงเนนความสาคญในความเสมอภาคของมนษย พระธรรมของพระองคจงใชคาพดงาย ๆ ทใชกนอยประจาวน เพอใหทกคนสามารถเขาใจคาสอนของพระองคไดทงหมด ทรงแสดงธรรมเทศนาสงสอนเพอประโยชนสขของประชาชนเปนจานวนมากมายมหาศาล โดยไมทรงหยดพกเลยแมแตวนเดยวตราบจนกระทงเสดจ ปรนพพานเมอพระชนมายได 80 พรรษา

หลงจากทพระองคทรงเสดจปรนพพานแลว พระสาวกทงหลายกไดเทศนาสงสอนพระธรรมทไดรบฟงมาจากพระองคตอไป แตในขณะทคาสอนไดถกถายทอดและบอกเลาตอ ๆ กนไปนน กอาจจะมความผดพลาดเกดขนโดยมไดตงใจ ทงนขนอยกบความคด การไดยนหรอความเขาใจของสาวกแตละคนนนเอง อยางไรกตามพระพทธพจนควรจะตองไดรบการถายทอดและเผยแพรอยางถกตอง และทวถงประชาชนทกคน ไมลาเอยง หรอเลอกทรกมกทชง ดงนนบรรดาพระเถระชนผใหญจงไดมาประชมกนเพอทาการสงคายนาพระธรรม ดวยการนาสงทไดยนไดฟงจากพระพทธองคมาบอกเลาซงกนและกน และซกถามยาความเขาใจกนวาถกตองหรอไม เมอสอบทวนกนเปนทแนนอนแลวกทาการจารกไวเปนลายลกษณอกษร การสงคายนานใชเวลาหลายเดอนทเดยวจงสาเรจลลวง ตอมาไดมการเพมเตมอรรถาธบาย

–269–

และคาวจารณโดยพระเถระผใหญลงไปดวย และรวมเรยกจารกทเพมเตมนเขากบพระสตรและพระวนยวา “Sanzokyo” หรอ “ไตรปฎก” ในภาษาสนสกฤต “Sanzokyo” ประกอบดวย Kyozo (พระสตร) Ritsuzo (พระวนย) เเละRonzo (พระอภธรรม) “Zo” แปลวาภาชนะทรองรบหรอบรรจ “Kyo” แปลวาคาสอนของพระพทธเจา “Ritsu” แปลวาระเบยบวนยหรอสกขาบทของสงฆ “Ron” แปลวา อรรถาธบายและบทวจารณทพระเถระผใหญไดเพมเตมเขาไป เกอบทกนกายไดทาการเกบรกษาคมภรของตน(สนสกฤต : Tripitaka, บาล : Tipitaka) แตมคมภรทหลงเหลออยครบถวนบรบรณอยเพยงชดเดยว คอคมภรพระไตรปฎกฉบบภาษาบาลซงเปนของนกายเถรวาท คมภรพระไตรปฎกภาษาบาลนมบทบาททสาคญและไดรบการจารกอยางแพรหลายในหมประเทศทนบถอศาสนาพทธซงอยในแถบเอเชยใตและเอเชยตะวนออกเฉยงใต ตามตานานกลาวกนวา พทธศาสนาไดรบการนาเขามาเผยแพรในประเทศจนเปน ครงแรกเมอ ค.ศ. 67 ระหวางรชสมยของพระเจาหมง (King Ming) แหงราชวงศฮน (Latter Eastern Han Dynasty) แตแททจรงเเลวไดมการนาเอาพระคมภรของพระพทธเจา เขามาและแปลเปนภาษาจนเมอ 87 ปตอมาคอราว ๆ ค.ศ. 151 ในรชสมยของพระเจา Huan แหงราชวงศเดยวกน ในชวงเวลานนพทธศาสนามหายานไดกอกาเนดขนในประเทศอนเดย คมภรพระพทธศาสนายคตนและคมภรมหายานจงไดสบทอดมาถงประเทศจนโดยปราศจากการแบงแยก หลงจากนน ความพยายามในการแปลคมภรกยงคงดาเนนสบตอกนมากวา 1,700 ป นบจานวนไดถง 1,440 บทธรรม หรอ 5,586 เลมสมด และความพยายามในการสงวนรกษาพระธรรมทแปลแลวนไดเรมทากนในตนราชวงศ Wei แตไดกระทาการตพมพในสมยราชวงศซง (Northern Sung Dynasty) ซงเปนเวลาเดยวกนกบทมการเพมเตมงานของพระเถระผใหญของจนรวมเขาไป พระคมภรทไดรบการเพมเตมนจงไมเหมาะทจะเรยกวา “Sanzokyo” อกตอไป เมอถงสมย Suei จงไดเปลยนชอเปน“Issaikyo” ซงแปลวา รวมพระธรรมฉบบสมบรณ พอถงสมยถงกเปลยนมาเรยกวา“Daizokyo”

–270–

สวนทางทเบตนนไดรบพระพทธศาสนาเขาไปเมอประมาณครสตศตวรรษท 7 และระหวางครสตศตวรรษท 9-11 นบเปนเวลากวา 150 ปทมการเเปลคมภรพทธศาสนาจนเกอบหมดสน นอกจากภาษาเกาหล ญปน สงหล เขมร ตรก เเละภาษาตะวนออกเกอบทงหมดแลว ยงมการแปลเปนภาษาลาตน ฝรงเศส องกฤษ เยอรมน และอตาลดวย จะเหนไดวาพทธาภาพของพระศากยมนไดแผขยายไปทวทกมมโลก อยางไรกตามหากจะพจารณาถงวธการแปลแลวจะเหนไดวา ทง ๆ ทการพฒนาของพทธศาสนามอายมาถง 2,000 กวาป และมหนงสอพระธรรมทแปลแลวถง 10,000 เลมหรอมากกวากตาม การทจะดงเอาความหมายทแทจรงพระพทธพจนออกมานนเปนเรองยากทเดยวเเมวาจะมหนงสอ “Daizokyo” เปนแนวทางใหคนควา ผศกษาจาเปนตองใชความสามารถและความเชอมนในตนเองประกอบดวยในการตความหมายของพระพทธพจน หวใจของพระพทธศาสนา คอ พระธรรมคาสอนของพระพทธเจา ซงเปนคาสอนทมความสมพนธอยางใกลชดกบชวตประจาวนของเรา ไมเชนนนแลวกไมอาจจงใจหรอโนมนาวจตใจของคนทวไปใหหนมาเชอถอได ดงนนอยางนอยทสด พระธรรมทเราควรจาตดตวไวควรมความเรยบงาย มความเปนกลาง มเนอหาสาระ มความถกตอง ใชคางาย ๆ ทใชกนอยในชวตประจาวน หนงสอ “พระธรรม” เลมน เปนหนงสอทเรยบเรยงขนโดยดานงถงความสาคญ ดงกลาวเพอถายทอดพระธรรมคาสอนของพระพทธเจาซงมอายมากวา 2,000 ปแลว ใหสบตอไป อยางไรกตาม หนงสอเลมนยงมขอบกพรองทจะตองแกไขอยอกมากมาย เพราะพระพทธพจนนนมความหมายลกซงมาก และพระพทธคณนนกหาขอบเขตจากดมได ยากทปถชนทวไปจะสามารถเรยนรหรอเขาใจใหถองแทถกตองทงหมดได คณะผจดทาไดตงความหวงวา หนงสอเลมนจะไดรบการปรบปรงใหดขนตามลาดบ ทงในดานเนอหาทเชอถอไดและคณคาตอชวต ในการจดพมพครงตอ ๆ ไป

–271–

ประวตของหนงสอ “คาสอนของพระพทธเจา” 3. ประวตของหนงสอ “คาสอนของพระพทธเจา”

หนงสอเลมนไดปรบปรงเเกไขและรวบรวมมาจากตนฉบบภาษาญปน คอ “ชนยาค บคเคยว เซอเตน” (คมภรพระพทธศาสนาฉบบเเปลใหม) ซงตพมพเมอเดอน กรกฎาคม พ.ศ.2468 โดยสมาคมสงเสรมการเผยแพรพระพทธศาสนา ซงมสมณะเจา มอน คซ เปนประธานกรรมการ ฉบบพมพครงแรกเปนภาษาญปน รวบรวมโดยมศาสตราจารย ชวกาค ยามาเบ และศาสตราจารย ชเซน อะคะนมะ เปนหวหนา และไดรบความรวมมอจากคณาจารย ผเชยวชาญทางพระพทธศาสนาหลายทาน ใชเวลาประมาณ 5 ป จงสาเรจเปนรปเลม ออกมา องคการสงเสรมพระพทธศาสนาจงขอแสดงความขอบคณตอสมณะเจา มอน คซ และคณาจารยทงหลายทไดใหความรวมมอในการจดพมพหนงสอเลมนไว ณ ทน ดวย

เมอสมยโชวะ (พ.ศ.2496-2532) ทางสมาคมไดจดพมพหนงสอ “คมภรพระพทธศาสนา ฉบบประชาชน” ออกจาหนาย และไดรบความนยมอยางกวางขวาง ในเดอนกรกฎาคม พ.ศ. 2477 มการจดการประชมของกลมยวพทธศาสนกชนแหงภาคพนแปซฟคขนทประเทศญปน จงไดมการแปล “คมภรพระพทธศาสนา ฉบบ ประชาชน” เปนภาษาองกฤษ และพมพแจกเปนอนสรณในนามของสมาคมยว-พทธศาสนกชนแหงญปน ใหชอหนงสอวา “The Teaching of Buddha” โดยไดรบความรวมมอในการแปลจาก Mr. D. Goddard ในป พ.ศ. 2505 เนองในโอกาสครบรอบ 70 ปทพระพทธศาสนาไดเผยแพรเขาไปในญปน นายเยฮน นมะตะ ผกอตงบรษท มตสโตโย จงไดพมพ “คาสอนของพระพทธเจา”ฉบบภาษาองกฤษขนอก ในปพ.ศ. 2508 เมอนาย เยฮน นมะตะ ไดจดตงมลนธ องคการสงเสรม พระพทธศาสนาขนแลว กไดมการจดพมพหนงสอ “คาสอนของพระพทธเจา” ฉบบ ภาษาองกฤษออกเผยแพรไปทวโลก ตามโครงการน ไดมการจดตงคณะกรรมการปรบปรงแกไขหนงสอเลมนขนในปพ.ศ. 2509 มสมาชก คอ บรรดาศาสตราจารยผเชยวชาญหลายทาน ไดแก ศ.จ. คะซโยช

–272–

คโน ศ.จ. ซวย คะนะโอคะ ศ.จ.เฃนโน อชกาม ศ.จ. ชนโค ซะเยค ศ.จ.โคโด มตสนาม ศ.จ.โชจน บนโด ศ.จ. ทาเคม ทาคาเซ นอกจากนแลวกยงม ศ.จ. ฟมโอ มาสทาน มสเตอรN.A.Waddell และนาย โตซซเคะ ชมส รวมอยดวยและไดจดพมพ “คาสอนของพระพทธเจา” ขนในแนวใหมเปนภาคภาษาญปน-องกฤษ ในปพ.ศ. 2515 ศ.จ.ชวย คะนะโอคะ ศ.จ.เซนโน อชกาม ศ.จ.โชย ฮานายามา ศ.จ.ควานเซอ ทามระ และศ.จ. ทาเคม ทาคาเซ ไดเเกไขขอบกพรองเกยวกบการพมพบางอยางในหนงสอและรวบรวมพมพฉบบภาษาองกฤษขนมาใหม ปพ.ศ. 2516 ไดมการแกไขตวอกษรจนและขอบกพรองตาง ๆ หลายแหงโดยคณาจารยหลายทาน คอศ.จ. เรยวทตส ชโอะอร ศ.จ. ทาเคม ทาคาเซ ศ.จ. ฮโรช ทาชคาวา ศ.จ. ควานเซอ ทามระ ศ.จ.โชจน บนโค ศ.จ.โชย ฮานายามา และจดพมพฉบบ ภาษาญปนขนใหม ปพ.ศ. 2517 เนองจากคาแปลในภาคภาษาองกฤษบางตอนมสานวนทไมถกตอง เหมาะสมจงไดมการแกไขปรบปรงกนอกครงหนงโดยม ศ.จ. โคโด มตสนาม ศ.จ.โชจน บนโด ศ.จ. ชนโค ซะเยค ศ.จ. โดย โทคนางา ศ.จ.ควานเซอ ทามระ และศ.จ.โชย ฮานายามา ซงเปนหวหนากองบรรณาธการ และไดรบความรวมมอจากมสเตอร Richard K. Steiner คราวนไดรวมพมพภาคภาษาญปนเขาไปดวย เปนฉบบองกฤษ-ญปน ปพ.ศ. 2521 มศ.จ. ชเกโอะ กามะตะ และศ.จ. ยาสอาค นารา เขารวมเปนบรรณาธการ ตอมาในปพ.ศ. 2543 การรวบรวมเนอหาไดถกเรยบเรยงใหมโดยสมาชกดงตอไปน ศ.จ. เซนโน อชกาม ศ.จ. ยาสอาค นารา ศ.จ. โคโด มตสนาม ศ.จ. โชจน บนโด ศ.จ. เคนเนท ทานากะ ศ.จ. โชโกะ วาตานาเบะ ศ.จ.โยชยาส โยเนซาวะ และ ศ.จ. เซนกาค มาเอดะ(ทาหนาทหวหนาบรรณาธการ) นอกจากนแลว ไดมการปรบปรงแกไขอกเพอใหอานงายขนโดยการใหนกเรยนในโรงเรยนเตรยมอดมศกษาของญปนและอเมรกาอานหนงสอเลมนโดยตลอด หลงจากนนกองบรรณาธการกไดพบปะเพอและเปลยนความคดเหนและรบฟงขอเสนอแนะจากนกเรยนเหลานและจดการปรบปรงแกไข จดพมพ “คาสอนของ พระพทธเจา” ฉบบภาษาองกฤษ-ญปน ขนมาใหม สวนหนงสอ “คาสอนของพระพทธเจา” ฉบบเเปลภาคภาษาไทยน แปลโดย

–273–

อาจารยจนตนา ยาสคาวา แหงมหาวทยาลยโตเกยวภาษาตางประเทศ (Tokyo-University of Foreign Studies) โดยไดรบคาแนะนาและตรวจทานจากศาสตราจารย โอซาม มตสยามา อาจารยผทรงคณวฒแผนกภาษาไทยแหงมหาวทยาลยเดยวกน นอกจากนนยงไดรบคาอธบายตาง ๆ เกยวกบหลกพทธปรชญาของลทธมหายานซงมแนวความคดแตกตางไปจากแนวความคดของลทธหนยานทแพรหลายอยในประเทศไทย จากศาสตราจารย โชยฮานายามา ศาสตราจารย ควานเซอ ทามระ แหงองคการสงเสรมพระพทธศาสนา และในฉบบปรบปรง ปพ.ศ.2555 น ไดรบความชวยเหลอจาก พระมหาชฏพงศ กตปโ นกศกษาระดบปรญญาเอก สาขาพระพทธศาสนา แหงมหาวทยาลยโตโย(Toyo University) ในการแปลเนอหาเพมเตมตามฉบบปรบปรงภาคภาษาองกฤษและภาษาญปน รวมทงปรบปรงแกไขคาแปลและเนอหาบางสวนเพอใหเขาใจงายและมความสมบรณมากยงขน

มถนายน 2555

–274–

ดรรชน คาสงสอนของพระพทธเจา

ชวตมนษย หนา บรรทด ความหมายของชวต ·················································································· 5 10 สภาวะทเเทจรงของโลก·········································································· 96 13 วถทางดาเนนชวตททกคนปรารถนา ····················································· 235 12 การมองชวตในทศนะทผด······································································ 45 1 ความเขาใจในชวตทถกตอง ···································································· 41 9 ชวตทมอคต ···························································································· 57 9 แดผทยงตกอยในความลมหลง (ชาดก)················································· 127 1 ชวตคน (ชาดก) ······················································································· 90 14 ถามนษยดาเนนชวตอยดวยตณหาราคะ (ชาดก)······································ 90 1 คนแก คนเจบ และคนตาย สอนใหรถงอะไร (นทาน) ···························· 93 11 ความตายเปนสงทหลกเลยงไมได (นทาน) ············································· 94 17 สงทไมมใครในโลกนทาสาเรจ 5 อยาง··················································· 48 8 อรยสจ 4·································································································· 49 1 ความหลงผดและความรแจง ลวนมกาเนดจากจตใจ ······························· 49 12 หลก 20 ประการทยากแตมคายงควรทปถชนจะพงกระทาใหสาเรจ····· 133 5

4. ดรรชน

ศรทธา

ศรทธา คอ ความเชอถออยางแรงกลา···················································· 179 7 ศรทธามหลกสาคญ 3 ประการ ····························································· 181 1 ศรทธา คอ การแสดงออก ····································································· 182 1 ศรทธาเกดขนจากความจรงใจ······························································· 181 8 การคนหาความจรงยากเหมอนคนตาบอดพยายามอธบายลกษณะ

–275–

หนา บรรทด ทแทจรงของชางจากการสมผส (ชาดก) ·················································· 75 1 คาสงสอนของพระพทธเจาแสดงใหเหนวาธรรมชาตพทธ อยทไหน (ชาดก) ···················································································· 78 1 ธรรมชาตพทธถกบดบงดวยตณหาราคะ (ชาดก) ···································· 73 9 ความสงสยคลางแคลงใจเปนอปสรรคตอศรทธา·································· 182 10 พระพทธเจาเปนบดาของทกสงในโลกและมนษยทกคน เปนบตรของพระองค·············································································· 35 13 ปญญารเเจงของพระพทธเจากวางและลกดงมหาสมทรอนกวางใหญ ···· 34 7 พระพทธเจาทรงมนาพระทยทเปยมไปดวยความเมตตา อยางใหญหลวง ······················································································· 15 1 ความเมตตาของพระพทธเจาไมมทสนสด ·············································· 16 5 พระพทธเจาไมมรปลกษณ······································································ 13 12 พระพทธเจาทรงเทศนาสงสอนตลอดชวตของพระองค ························· 23 11 พระพทธเจาทรงใชนยายเกยวกบชวตและความตาย ในการสอนเพอจงใจประชาชน······························································· 23 11 พระพทธเจาทรงชวยประชาชนใหไดพบหนทางหลดพนจาก ความทกขทรมานในโลกโดยเลานทานประกอบการสอน ······················ 20 1 โลกแหงความรแจงในสจธรรม ···························································· 237 10 ความเปนผมศรทธาในพระพทธพระธรรม และพระสงฆ····················· 178 1 การศกษาวธรกษาศล ฝกจตใจใหมนคง และประพฤตตน ดวยความฉลาดสขม·············································································· 163 12 มรรค 8 ·································································································· 166 9 หนทางทง 6 ทจะนาไปสการบรรลอรหตผล ········································ 169 1 การปฏบตทถกตอง 4 ประการ ······························································ 168 8

–276–

หนา บรรทด ขอควรสาเหนยก 4 ประการ ·································································· 168 1 พลงอานาจ 5 ประการทจะนาไปสหนทางแหงการตรสร ····················· 168 14 สภาวะจตทไมมขอบเขตจากด 4 สภาวะ ··············································· 171 13 ผทสามารถเขาใจอรยสจ 4 ······································································ 39 12 ความตายและความไมจรงของชวต························································· 12 16 ผทเชอในพระอมตาภพทธจะไดไปเกดในดนแดนบรสทธของพระองค ·············································································································· 113 1 ทาตวทานใหเปนเสมอนแสงประทปและมความเชอมนในตนเอง ········· 10 16

การฝกสมาธ บคคลควรคานงวาสงทสาคญทสดสาหรบตน คอ อะไร (นทาน อปมาอปไมย) ··········································································· 150 6 จงระวงกาวแรกของทาน······································································· 133 1 จงอยาลมสงททานแสวงหา (นทาน อปมาอปไมย)······························· 152 7 การทจะบรรลผลสาเรจในสงใดได จะตองมความอดทน ตอความลาบาก (นทาน)········································································ 159 1 จงเขมแขงแมวาจะประสบแตความลมเหลวซาแลวซาเลา (นทาน)······· 173 3 จงควบคมจตใจไมใหหวนไหวแมจะตกอยในภาวะท ไมพงปรารถนา (นทาน) ······································································· 124 1 ผทเขาใจและปฏบตธรรมเปรยบเสมอนกาลงเดนอยในความมดโดย มแสงสวางนาทาง ··················································································· 40 10 เราจะพบคาสอนเกยวกบชวตไดทกหนทกแหง (นทาน) ······················ 161 14

–277–

หนา บรรทด มนษยมแนวโนมทจะกาวไปในทศทางทจตใจตองการ ························ 121 15 หลกสาคญของพระธรรมคาสอนกคอ การควบคมจตใจของตนเอง ······· 11 8 จงควบคมจตใจของทานเปนกรณแรก ·················································· 212 1 ถาทานควบคมจตใจของทานได ··························································· 122 1 สภาวะตาง ๆ ของจตใจ (ชาดก) ···························································· 118 10 “จตใจ” ไมใช “ตน” ················································································ 46 11 อยาตกเปนทาสของจตใจ ········································································ 11 1 จงเอาชนะจตใจของทานเอง·································································· 154 9 จงเปนนายของจตใจของทานเอง ···························································· 11 10 ความชวรายทงหลายเกดจาก กาย วาจา ใจ ·············································· 87 4 วาจากบใจ ····························································································· 125 6 รางกายของคนเราไมใชอะไรอน นอกจากเปนสงทยมมา (นทาน) ······· 143 7 รางกายเตมไปดวยความไมบรสทธทกชนด ·········································· 130 14 จงอยาโลภ······························································································· 11 1 จงรกษากาย วาจา ใจ ใหบรสทธอยเสมอ ·············································· 123 9 จงมความยตธรรมและความมานะอดทน (นทาน) ································ 172 11

ความทกขของมนษย ความทกขของมนษยเกดจากจตใจทผกพน ············································· 42 13 ทาอยางไรจงจะไมเกดทกข ····································································· 13 3 ความลมหลงและอวชชานาไปสหนทางแหงการตรสร··························· 59 7 ทาอยางไรจงจะหลดพนจากความทกข ················································· 116 1

–278–

หนา บรรทด เราจะพบหนทางแหงการหลดพนไดเมอไฟแหงกเลสตณหา ดบมอดลง ····························································································· 141 14 ราคะเปนมลเหตแหงมายาทงปวง ··························································· 85 11 ตณหาราคะเปรยบเสมอนงพษทซอนตวอยในสวนดอกไม ···················· 86 1 จงอยาผกพนอยกบบานทกาลงไฟไหม (ชาดก) ······································ 19 14 ตณหาเปนมลเหตของความชวราย ························································ 118 6 โลกนตกอยในทามกลางกองเพลง ·························································· 83 1 หากเรามงแสวงหาแตชอเสยงเกยรตยศกเทากบกาลง กาลงเผาตวเอง······················································································· 119 9 หากเรามงแสวงหาแตความมงคงและตณหาราคะ กเทากบกาลงทาลายตวเอง ···································································· 119 13 คนฉลาดและคนโงเเตกตางกนตามสนดานเดม ···································· 134 1 คนโงจะมองไมเหนความผดของตนเอง (ชาดก) ··································· 141 1 คนโงมกอจฉาเมอเหนผอนไดด เพราะมองแตผลลพททได·················· 141 3 สงทคนโงมกจะกระทา (ชาดก)····························································· 147 1

ชวตประจาวน จงใหทานโดยไมหวงสงตอบแทน ························································ 170 1 การใหทาน 7 ประเภททง ๆ ทยากจน ··················································· 170 8 หนทางไปสความมงคง (นทาน) ··························································· 145 13 หนทางไปสความสข············································································· 132 10 อยาลมบญคณทเคยไดรบ (นทาน) ························································ 139 1

–279–

หนา บรรทด มนษยมหลายประเภท ············································································· 89 1 คาามหายนะมกบงเกดขนแกผมใจอาฆาตแคน ····································· 132 1 วธระงบอารมณขนเคอง (นทาน) ·························································· 232 3 จงอยาหวนไหวกบคาตฉนนนทาของผอน (นทาน) ······························ 122 11 ทานไมไดมชวตอยเพอเสอผา อาหาร หรอทอยอาศย ··························· 205 6 อาหารและเครองนงหมไมไดมไวเพอปรนเปรอความสข····················· 117 1 สงทควรคานงถงในเวลารบประทานอาหาร ········································· 208 7 สงทควรคานงถงในเวลานงหม ····························································· 207 6 สงทควรคานงถงในเวลานอน ······························································· 208 17 สงทควรคานงถงในเวลารอนหรอหนาว ··············································· 208 10 สงทควรคานงถงในชวตประจาวน························································ 206 10

เศรษฐกจ การใชสงของใหถกวธ(นทาน)······························································ 221 10 ไมมทรพยสนใดทจะเปนของตนเองตลอดไป ······································ 221 1 ไมควรสะสมทรพยสนเพอประโยชนของตนผเดยว ····························· 223 12 ทาอยางไรจงจะประสบความมงคง (นทาน) ········································· 145 13

ชวตครอบครว ครอบครวเปนศนยรวมจตใจของสมาชกทกคน ···································· 218 9 สงทจะบอนทาลายครอบครว································································ 213 7 วธทลกจะตอบแทนหนบญคณอนยงใหญของพอแม ··························· 218 3 สงทบตรพงปฏบตตอบดามารดา ·························································· 214 1 วธปฏบตทเหมะสมระหวางสามและภรรยา·········································· 215 1 สามภรรยาควรมศรทธาในสงเดยวกน (นทาน)····································· 222 13

–280–

วถทางครองชวตของสมณะ หนา บรรทด สมณะทแทจรงไมใชเปนเพยงผทนงจวรและสวดทอง พระธรรมเทานน ··················································································· 197 8 สมณะไมใชผสบมรดกของวดและทรพยสนของวด····························· 194 1 คนโลภ เปนสมณะทแทจรงไมได························································· 194 5 การดาเนนชวตทแทจรงของสมณะ ······················································· 196 4

สงคม ความหมายของสงคม············································································ 227 8 สภาพทแทจรงของสงคมในโลก····························································· 96 13 ชมชน 3 ประเภท ·················································································· 227 11 การอยรวมกนในสงคมทแทจรง ··························································· 228 1 แสงประทปทขบไลความมด································································· 226 5 มนษยสมพนธ ······················································································· 228 10 สงทจะชวยทาใหเกดความสมดลยในสงคม·········································· 230 4 ชมนมสงฆในอดมคต ··········································································· 229 4 สงคมของพทธศาสนกชนในอดมคต ···················································· 237 1 การทาลายระเบยบและกฎเกณฑของสงคมเปน มลเหตแหงความหายนะ (ชาดก)··························································· 140 5

–281–

หนา บรรทด ความรษยาและการทะเลาะเบาะเเวงเปนเหตแหงความพนาศ (ชาดก)··· 140 5 จงแสดงความคารวะตอผสงอาย (นทาน)·············································· 134 12 อาจารยและศษยควรปฎบตตอกนอยางไร············································· 214 12 วถทางแหงมตรภาพ ·············································································· 215 8 วธเลอกมตร ·························································································· 216 19 นายและบาวควรปฏบตตอกนอยางไร··················································· 215 17 วธปฏบตตอนกโทษหรอผตองหา························································· 224 5 สงทผสงสอนธรรมควรสาเหนยกไว····················································· 199 1

5. อธบายศพทสนสกฤต

อธบายศพทสนสกฤต (เรยงตามลาดบอกษร)

–283–

กรรม (karman) ตามความหมายทแทจรง หมายถงการกระทา แตตามความหมายทเกยวของกบ เหตและผล หมายถง ผลของการกระทา คอการกระทาหนง ๆ มกจะสงผลด ชว ลาบากหรอสบายตามมา ผลของการกระทานน เรยกวา กรรม ยกตวอยางเชน ในชาตกอนเคยทาความดสะสมไวมากมาย ผลแหงกรรมดนนกจะตามมาเกอหนนใหประสบแตความสขในชาต ตอ ๆ ไป อนง กรรม ม 3 ประเภทคอ กายกรรม วจกรรม และมโนกรรม กเลส (kleśa) คอ เครองหรอสงทขดขวางมนษยไมใหพบหนทางแหงความจรง คอการตรสร เปนเครองผกมดจตใจคนเราใหตดอยในความทกขทรมาน ความวนวายไมสงบ มราก คอตณหาราคะ โลภะ โทสะ โมหะ ฝงลกอย เปนเครองรบกวนจตใจใหขนมว เศรา หมอง กระวนกระวาย เปนสงกดขวางหนทางสการตรสร เราจงตองพยายามกาจดกเลสใหหมดสนดวยการฝกปฏบตธรรม ธรรม (dharma) สจธรรมทพระพทธเจาทรงตรสร และเทศนาสงสอนสบมา แบงเปน 3 หมวด คอ พระสตร หมายถง พระพทธพจนทเปนคาสงสอนทงสนของพระพทธเจา พระวนย หมายถง ขอบญญตหรอสกขาบทของสงฆ พระอภธรรม หมายถง คาสอนของพระพทธเจาอนวาดวยอภปรชญา และอรรถาธบายตาง ๆ เกยวกบพระสตรและพระวนย

ธรรมทง 3 หมวดนรวมเรยกวา พระไตรปฎก นพพาน (nirvāṇa) ในภาษาสนสกฤต แปลวา “เปาใหดบ” เปนภาวะทกเลสธลและตณหาในมนษย ทกคนถกขจดใหหมดไป เหมอนการเปาเทยนใหดบ ผทเพยรพยายามมาถงขนนเรยกวา เขาสนพพาน เมอพระพทธเจาทรงตรสร บรรลอรหตผลเมอพระชนมาย 35 พรรษากอาจ กลาวไดวาทรงบรรลสภาวะนพพานเมอพนขนนพพานแลวจะเรยกวา“พทธ” และเมอพระพทธเจาสวรรคตกเรยกวา“เสดจเขาสปรนพพาน”ซงเกยวเนองกบความคดทวาไฟกเลสจะดบมอดลงไดกตอเมอสงขารสญสนแลว

–284–

บรรพชา (pravrajana) การสละชวตครอบครวออกบวชเปนบรรพชต เพอปฏบตตามหนทางแหงธรรม เพยงอยางเดยว ตามประเพณอนเดยการละทงครวเรอนเพอใชชวตของนกบวชทาง ศาสนานนเปนของธรรมดาพระโคดมสทธตถะกเชนเดยวกน ทรงสละละทงราชสมบต ทงปวงแลวออกผนวชจนไดตรสรเปนพระสมมาสมพทธเจา พระศาสดาของพระพทธศาสนา อนง การจาแนกขอแตกตางระหวางผสละเรอน ถอเพศบรรพชตกบฆราวาสผครองเรอน ตามธรรมเนยมของคณะพทธศาสนกชนนน ในญปนนบวาไมเครงครด บารม(pāramitā) บารมหรอคณธรรมททาใหถงฝง คอ ขามพนจากฝงเเหงวฏสงสารไปสฝงแหง การตรสรเปนพระพทธเจา ม 6 อยาง คอ ทานบารม ขนตบารม วรยบารม ฌานบารม และปญญาบารม ญปนมเทศกาล “HIGAN” ในฤดใบไมผล และใบไมรวง เปนโอกาสใหพทธศาสนกชนบาเพญบารมเหลานเพอจะไดขามพนหวงมหรรณพไปสฝงเเหงการตรสรคอ ดนแดนสขาวดนนเอง ปฏจจสสมปบาท (pratītyasamutpāda) คอการทสงทงหลายอาศยกน จงเกดม เปนความคดหลกของพทธศาสนาทกสงทกอยางมความสมพนธกน ในภาษาญปนจงมสานวนวา “Okage-Samade” ซงแปลวา “ดวยความชวยเหลอเกอกลของทานจง....” เปนคาพดแสดงความขอบคณ และชกนาใหมการตอบแทนบญคณนอกจากนน คานยงมความหมายทววฒนาการไปอยางลกซงในแงปรชญา และเปลยนไปใชในความหมายทเกยวกบมลการณหรอกาเนดของวดวาอารามพระพทธรป หรอตานาน เปนตน บางครงกถกนาไปใชในความหมายทเกยวกบโชคลางอยางไรกตามเราไมควรลมความหมายตามศพทดงเดม ปรณามา (pariṇāma) คอการอทศให หมายถงการกระทาความด สรางกศลไวสาหรบตวเอง เพอจะได เปนบญหนนใหไดพบหนทางตรสรในภายหนา และหมายถงการอทศสวนกศลใหผอน ดวย ปจจบน นยมใชกนในความหมายทวา ดวยความปรารถนาทจะลบลางบาปกรรมชว

–285–

ทผตายไดกอไวเมอยงมชวตอยใหหมดไปจะไดมโอกาสไปเกดใหมในสคต ดงนนในพธงานฌาปนกจศพ จงมการสวดเทศนและการทาบญกรวดนาอทศสวนกศลไปใหผตาย ปญญา (prajñā) ความหมายทางพทธศาสนา หมายถง ความรแจงเหนจรงทจะเขาใหถง พระนพพานในทสดตางกบคาวา ปญญา ทใชในความหมายทวไป ผทมปญญารเเจงเรยกวา “พทธ” ผทบาเพญเพยรทางปญญาเพอตรสรเปน “พทธ” เรยกวา “บาเพญปญญาบารม” พระโพธสตว (bodhisattva) เดมแปลวาการบาเพญเพยรในขนกอนทจะบรรลเปนพระพทธเจา หมายถงผทแสวงหาหนทางตรสรเมอนกายมหายานเกดขนแลว ไดมการตความหมายของคานออกไปอยางกวางขวาง เชน มความหมายถง พทธศาสนกชนผเลอมใส ในนกายมหายาน เปนผทมงมนปรารถนาทจะไปสจดหมายปลายทาง คอ การตรสร และขณะเดยวกนก เพยรพยายามชกจงสงสอนผอนใหแสวงหาหนทางตรสรดวยเชนเดยวกบตน ผทปฏบตเชนน เรยกวา พระโพธสตว นอกจากนนยงหมายถงผทไดรบพระเมตตาคณและพระปญญา คณสวนหนงของพระพทธเจา เปนตวแทนของพระองคไปปรากฏองคในทตาง ๆ ทมความเดอดรอนเกดขน ยกตวอยางเชน พระอวโลกเตศวรโพธสตว พระมญชศร-โพธสตวเปนตน พทธ (Buddha) แปลตามศพทสนสกฤตหมายถง “ผทตรสรแลว” หมายถงพระโคตมพทธ ซงเปนพระศาสดาของพทธศาสนา

ในนกายมหายานหลงจากทพระโคตมพทธในประวตศาสตรพทธศาสนาเสดจปรนพพานแลวไดมการใหอรรถาธบายวามพระพทธเจาผเปนนรนดรอน ๆ อยมากมาย หลายองค และมการสรางพระพทธรปของพระพทธเจาทงหลายเหลานไวบชาตามความ นบถอของเเตละนกาย เชน พระอมตาภพทธ พระไวโรจนพทธ พระไวสจยกร อนง ภาษาญปน เรยกผทตายไปแลวทกคนวา “HOTOKE” เปนแนวความคดของนกายสขาวดทเชอวา เมอตายแลวจะไดไปเกดใหม เปน “HOTOKE” ในแดนสขาวด

–286–

พทธตา (buddhatā,buddhatva) “เมลดพนธแหงความเปนพทธ” หมายถงธรรมชาต หรอธาตแหงความเปน พระพทธเจาเปนความเชอทมความสามารถในการตรสรนนมปรากฏอยในทกสงทกอยาง ไมวาจะเปนมนษยหรอสตว ไมจากดเพศหรอชนชนวรรณะ ผทสามารถคนพบ ธรรมชาตหรอธาตแหงพทธในตน เรยกวา “พทธ” (HOTOKE) มชฌมาปฏปทา (madhyamā pratipad) คอ การปฏบตเปนกลาง การมองทกสงดวยความไมลาเอยง มความคดเปนกลาง ไมเอนเอยงไปขางฝายใด ปฏเสธความม และไมม เปนการคดในเเนวตรรกวทยา เมตตา กรณา (maitrī karuṇā) เปนหลกพนฐานของพระพทธศาสนา เมตตา คอ การทาใหผอนเปนสข กรฌา คอการชวยเหลอใหผอนพนทกข ผทปฏบตตามนไดโดยไมเลอกทรกมกทชง เรยกวา “เปนผตนแลว” คอเปน “อรหนต” เชน พระอวโลกเตศวรโพธสตว (กวนอม) พระกษต-ครรภโพธสตว (Jisō) พดงาย ๆ ความเมตตากรณา กคอ ความยนดเมอเหนผอนเปนสข เปนทกขดวยเมอเหนผอนตกอยในความทกข อยากจะชวยเหลอใหพนทกขนนเอง วชญาปตมาตรตา (vijñaptimātratā) นกายมหายาน ถอหลกวา ทกสงทกอยางในโลกเกดขนจาก “ปฏสนธจต” “จต”เทานนเปนของจรงเเททมอย จตทง 8 เปนมลฐานแหงสรรพสงในโลก พฤตภาพของจตทรบรอารมณทตา ห จมก ลน กาย ใจ รบเขามา 6 และจตท 7 และ 8 (อาลยวญญาณ) เปนมลฐานของกาเนดแหงสรรพสงทงหลาย วมกต -วโมกษ (vimukti, vimokṣa) คอความหลดพน หมายถงความหลดพนจากโลกแหงการเวยนวายตายเกดเพอเขาถงกระแสสนพพาน ผทหลดพนจากบวงวฏสงสารนไปไดและเขาถงภาวะแหง นพพานแลว เรยกวา “พทธ” คอ เปนผทเปนอสระ พนแลวจากกเลสตณหาทเปนเครองรอยตดไวกบภพ

–287–

ศนยตา (śūnyatā) คอความวางเปลา ความคดทวาสงทงหลายไมมตวตน แตเปนเพยงสงทอาศยกน และกนเกดขน ไมมสงใดทอยนงหรอคงท ดงนนจงไมควรยดมนในความมอยหรอไมม อยปรากฏการณทงหลายรวมทงมนษยเปนของสมพนธกน คอ องอาศยปรากฏการณ อนอนเกดขน จงไมควรยดถอความคงอยหรอลทธใดลทธหนงโดยเฉพาะแตอยางเดยว นเปนความคดมลฐานของคมภรพระพทธศาสนามหายานสายปญญา(ปรชญา) สงฆ (saṇgha) หมายถงกลมชนผทปวารณาตนเพราะมศรทธาเลอมใสในคาสอนเดยวกน โดยทวไปหมายถงผทเทศนาสงสอนธรรมแกปถชนทวไป และหมปถชนทรบฟงคาสอน นนดวยใจศรทธาอยางไรกตามความหมายตามรปศพทเดม หมายถง ผทสละเรอนออกบวชถอเพศบรรพชต ภายหลงเมอเกดนกายมหายาน คานมความหมายถง ผทมศรทธาในพระโพธสตว ไมวาจะเปนบรรพชตหรอฆราวาสกตาม รวมกลมกนเปนคณะ ปจจบนมความหมายถงนกายใดนกายหนงหรอลทธใดลทธหนง สงสาร (saṃsāra) คอการเวยนวายตายเกด ตดตอกนเปนวงจร จากชาตกอนมาชาตนและตอไปชาตหนาเรอย ๆ วนเวยนอยเชนนไมมทสนสด ตราบใดทเรายงไมอาจพบหนทางตรสร เรากจะตองเวยนวายตายเกดอยในโลกทง 3 ของนรก เปรต เดยรจฉาน และในภพทง 6 ซงมอสร มนษยและเทวดา รวมอย ผทสามารถขามพนวฏสงสารไปได เรยกวาบรรลสภาวะเปนพระพทธเจา เหตปจจย (hetu-pratyaya) เหต คอ สงหรอเรองททาใหเกดผล ปจจย คอเครองสนบสนนเหต ทกสงทกอยางในโลกนเกดมขนไดเพราะเหตปจจย การยอมรบกฎธรรมชาตขอนเปนหลกสาคญในการเขาใหถงพระพทธศาสนา คานบางครงมผนามาใชในความหมายทไมด ทาใหความหมายของคาเพยนไปจากเดมจงควรระมดระวงในเวลาใชดวย

–288–

อนาตมน (anātman) คอความไมมตวตน เปนหลกความคดขนมลฐานของพทธศาสนาหลกหนง ทเชอวา ทกสงในโลกไมมตวตน ตางกบลทธศาสนาตาง ๆ ของอนเดย ซงเชอในหลก ความคดทเกยวของกนกบ “ตน” หรอ “อาตมน” วาเปนนตย เปนนรนดร ไมแตกสลาย มแกนสาร ตรงกนขามกบพทธศาสนาทปฏเสธ “อาตมน” วามใชเปนตวตนทเปนนรนดร แตเปน “อนาตมน” หรอ “อนตตา” คอ ไมมตวตนเปนแกนสาร เปนของไมเทยงแท ไมจรง อนง คาวา “อาตมน” คอ “ตน” นน ในศาสนาอนหมายถง “วญญาณ” กม อนจจง (anitya) คอความไมเทยง ไมถาวร ทกสงในโลกไมอยคงท แตจะมการเปลยนแปลงอย ตลอดเวลา เปนหลกมลฐานอนหนงของพทธศาสนาทแตกตางจากศาสนาอน ๆ เชอวา ทกสงทกอยางมการเกด การเตบโต การเปลยนแปลง ทายสดกมการดบสญ สงเหลาน เปนสาเหตแหง“ทกข”การรจกมองสงทกอใหเกดทกขเหลานดวยใจทไมผกพนยดมนดวยการประพฤตปฏบตธรรมนนเปนสงสาคญ ความคดเชนนเปนหลกของอภปรชญาชนสง ไมใชการมองแตในแงราย (pessimism) หรอคดในทางทาลาย (nihilism) แตชให เหนวา วงจรของชวตนนหมนเวยนแปลยนแปลงไปตลอดเวลาไมหยดนงอยกบท อวชชา (avidyā) ความไมรจรง หรอรอยางลาง ๆ มว ๆ เพราะความโงเขลา คานมการตความทางหลกวชาการไปตาง ๆ อยางไรกตามความหมายตามรากศพท กคอ กเลสแหงอวชชา เปนมลเหตกอใหเกดกเลสอนตามมา แมในหลกปฏจจสมปบาท ซงมองคประกอบทงหมด 12 หวขอ กไดยกเอา “อวชชา” ไวเบองตน “อวชชา” อาจแปลวา ความปรารถนาอยากใหตวตนทหลงวา “ม” นน “เปน” หรอ “ไมเปน” ปรารถนาใหตวตนคงทถาวร อยในรปทตองการใหมใหเปนอยางใดอยางหนง เพราะความตระหนกรในความจรงของวถแหงธรรมชาตอยางมว ๆ ลาง ๆ นนเอง

–289–

ประวตความเปนมาขององคการสงเสรมพระพทธศาสนา ประวตความเปนมาขององคการสงเสรมพระพทธศาสนา

เมอกลาวถงองคการสงเสรมพระพทธศาสนา เรากไมอาจละเลยทจะไมกลาว ถง นาย เยฮน นมะตะ ซงเปนผกอตง บรษท มตสโตโย คอรปอเรชน กจการของบรษท มตสโตโย คอรปอเรชนไดเจรญรงเรองมานบตงแตปพ.ศ. 2477 จนกระทงถงปจจบน ทงนกเพราะนาย เยฮน มมะตะ มความเชอมนวาความสาเรจในกจการทงปวงจะเกดขนไดเมอมความสมดลยระหวางสวรรคโลกและมนษย การพฒนาทางดานเทคโนโลยจะตองควบคไปกบการพฒนาทางดานจตใจทประกอบดวยปญญา เมตตาและความกลาหาญ โลกจะมสนตสขไดกตอเมอมนษยมจตใจทไดรบการพฒนาแลวอยางสมบรณโดยอาศยความศรทธาในศาสนาคอพระพทธศาสนานนเอง ดวยความเชอมนน นาย เยฮน นมะตะ จงไดบรหารกจการบรษทของเขาอยควบค ไปกบการเผยแพรพระพทธศาสนาในดานดนตร ภาพเขยนเกยวกบพทธศาสนาและ พระธรรมคาสอนใหแพรหลายตามแนวการสมยใหม เรอยมาจนกระทงปพ.ศ. 2508 ในเดอนธนวาคม เขากไดสละเงนทนสวนตวบรจาคเขาสมทบในการกอตงมลนธ องคการสงเสรมพระพทธศาสนาขนดงททานเหนอยทกวนนเพอเปนกาลงในการสรางสนตสขแกชาวโลกทงปวง นบแตนนมามลนธ องคการสงเสรมพระพทธศาสนา จงไดเปนองคการเผยแพรพระพทธศาสนาของสาธารณชน มจดมงหมายทจะเผยแพรพระธรรมคาสอนของ พระพทธเจาใหกวางไกลออกไปทกมมโลกเพอใหชาวโลกทงปวงไดมโอกาสรบแสงสวางแหงปญญาและเมตตาคณอนมหาศาลของพระพทธเจา มลนธองคการสงเสรมพระพทธศาสนาจะรกษาอดมการณและปฏบตตามจดมง

–290–

หมายของผกอตง โดยรบชวงงานเผยแพรพระพทธศาสนาใหรงเรองตอไปชวนจนรนดร กจการงานทองคการสงเสรมพระพทธศาสนาดาเนนการอย กคอ การเผยแพร พระธรรมคาสอนของพระพทธเจาใหแพรหลายออกไปใหมากทสดเทาทจะมากได ถาพจารณาดประวตศาสตรอนยาวนานของญปนเเลว จะเหนไดวาชาวญปนมความภาคภมใจในวฒนธรรมตาง ๆ ทมรากฐานกาเนดจากพระพทธศาสนาอยางมากมาย แตกลบไมมคมภรพระพทธศาสนาทเปนของตนเองเลย ดวยเหตผลดงกลาวนเอง ทางองคการจงไดจดพมพคมภรเลมนขน คมภรเลมนจดพมพขนเพอใหผอานทกทานสามารถเขาถงพระพทธเจาไดเสมอนไดพบพระองคอยางแทจรง เพอใหเปนโภชนาหารทางจตใจสาหรบทกคน ไมวาจะเกบไวทโตะทางานหรอนาตดตวไปไหนมาไหน องคการสงเสรมพระพทธศาสนาจงไดพยายามเผยแพรพระคมภรเลมนไปส ครอบครวตาง ๆ ใหมากทสดทจะมากได ดวยความหวงวา สกวนหนงมนษยทกคนจะมโอกาสไดรบแสงสวางแหงพระธรรมของพระพทธเจาอยางเสมอภาคถวนหนากน

สาธคณ