เอกสารวชาการ

เรองท 1

การประเมนโครงการปรบเปลยนพนทปลกพชไมเหมาะสม เพอสงเสรมการเลยงโคเนอ (ภายใตโครงการธนาคารโค-กระบอเพอเกษตรกร ตามพระราชดำร)

โดย

กฤษณา วเชยรปญญา

เลขทะเบยนวชาการ : 63(2)-0509-058 สถานทดำเนนการ กองแผนงาน กรมปศสตว ระยะเวลาดำเนนการ กนยายน 2562 – เมษายน 2563 การเผยแพร เวบไซตกองแผนงาน กรมปศสตว

(1)

การประเมนโครงการปรบเปลยนพนทปลกพชไมเหมาะสม เพอสงเสรมการเลยงโคเนอ (ภายใตโครงการธนาคารโค-กระบอเพอเกษตรกร ตามพระราชดำร)

กฤษณา วเชยรปญญา1/

บทคดยอ

การศกษาวจย เรอง โครงการปรบเปลยนพนทปลกพชไมเหมาะสม เพอสงเสรมการเลยงโคเนอ (ภายใต โครงการธนาคารโค-กระบอเพ อเกษตรกร ตามพระราชดำร ) ม ว ตถ ประสงคเ พอ 1) เพ อประเมนผลสมฤทธ ของการดำเนนงานโครงการปรบเปล ยนพ นท ปลกพชไมเหมาะสม เพอสงเสรมการเลยงโคเนอ (ภายใตโครงการธนาคารโค-กระบอเพอเกษตรกร ตามพระราชดำร) 2) เพอศกษาปญหา และอปสรรคของโครงการปรบเปลยนพนทปลกพชไมเหมาะสม เพอสงเสรมการเลยงโคเนอ (ภายใตโครงการธนาคารโค-กระบอเพอเกษตรกร ตามพระราชดำร) เกบขอมลโดยใชแบบสอบถามจากเกษตรกรทเขารวมโครงการ จำนวน 120 ราย มผตอบแบบประเมน จำนวน 102 ราย เปนการประเมนผลระหวางการดำเนนงานโครงการ (On–going Evaluation) โดยใชรปแบบในการประเมนผลโครงการแบบซปป (CIPP MODEL) ของสตฟเฟลบมและคณะ และวเคราะหขอมลโดยใชสถตเชงพรรณนา โดยใชสถตอยางงาย เชน คารอยละ คาเฉลย เพออธบายขอมลประกอบตารางนำเสนอ และในสวนของทศนคตนน ใชมาตรวดแบบลเครท (Likert Scale)

ผลการประเมน พบวา เกษตรกรทเขารวมโครงการปรบเปลยนพนทปลกพชไมเหมาะสม เพ อสงเสรมการเล ยงโคเน อ (ภายใตโครงการธนาคารโค-กระบอเพ อเกษตรกร ตามพระราชดำร) สวนใหญเปนเพศชาย รอยละ 75.49 และสวนใหญมอายอยระหวาง 50 – 59 ป รอยละ 32.35 ซงพชทเกษตรกรปลกกอนเขารวมโครงการ ไดแก ขาว มนสำปะหลง ปาลม และยางพารา

เกษตรกรทเขารวมโครงการเปนเกษตรทปลกพชในพนทไมเหมาะสม (S3,N) ตามแผนท Agri-Map โดยใชกลไกของศนยการเรยนรเพมประสทธภาพการผลตสนคาเกษตร (ศพก.) ซงเกษตรกรไมเคยเลยงโคเนอ รอยละ 62.75 เกษตรกรทเขารวมโครงการทงหมดมการสรางโรงเรอน และเกษตรกรสวนใหญมการเลยงโคเนอแบบขงคอก รวมทง มการจดทำบญชครวเรอน / บญชฟารม และจากการเขาร วมโครงการทำให สามารถลดรายจ าย เพ มรายได เน องจาก ได รายได จากการผล ตล กโค มการใชประโยชนจากมลโค ไดแก นำมลโคไปใชแทนปยเคม จำนวน 79 ราย ทำใหสามารถประหยดคาใชจายในการซอปยไดเฉลยเดอนละ 2,800 บาท นำมลโคไปใชในบอแกสชวภาพ จำนวน 6 ราย ทำใหประหยดคาแกสหงตมไดเฉลยเดอนละ 305 บาทตอครวเรอน และนำมลโคไปขาย จำนวน 56 ราย ทำใหมรายไดจากการขายมลโคเฉลย 420 บาทตอเดอน ในดานความพงพอใจ เกษตรกรทเขารวมโครงการมความพงพอใจตอปจจยการผลตท ไดรบ การสงเสรมพฒนาและถายทอดองคความร การใหบรการของเจาหนาท และผลสมฤทธของโครงการ ในภาพรวมอยในระดบมาก

ทงน เกษตรกรมขอเสนอแนะ คอ ตองการไดรบการฝกอบรมเรองการดแลสขภาพ การดแลแมโคทกำลงทอง การทำอาหารหมก การเกบถนอมพชอาหารสตวไวใชในชวงแลง และการฝกอบรมการแปรรปเนอโคขน และเกษตรกรเหนวาพนธพชอาหารสตวทไดรบการสนบสนนมปรมาณนอยเกนไป และบางชนดไมเหมาะสมกบพนท ควรมการสงเสรมการใชอาหารขน และแรธาต และควรมการสนบสนนอปกรณในการเลยงโคเนอ รวมทง เกษตรกรตองการใหภาครฐชวยเรองตลาดโคเนอ

ทะเบยนวชาการเลขท : 63(2)-0509-058 1/ กองแผนงาน

(2)

สารบญ

หนา

บทคดยอ (1)

สารบญ (2)

สารบญตาราง (4)

สารบญภาพ (5)

บทท 1 บทนำ

ความสำคญและทมาของปญหาททำการศกษา 1

วตถประสงคของการศกษา 2

ขอบเขตของการศกษา 2

นยามศพท 2

ผลทคาดวาจะไดรบ 3

บทท 2 แนวคด ทฤษฎ และงานวจยทเกยวของ

แนวคดเกยวกบการประเมนโครงการ 4

แนวคดเกยวกบความพงพอใจ / ทศนคต 16

โครงการปรบเปลยนพนทปลกพชไมเหมาะสม เพอสงเสรมการเลยงโคเนอ (ภายใตโครงการธนาคารโค-กระบอเพอเกษตรกร ตามพระราชดำร) 18

งานวจยทเกยวของ 23

บทท 3 วธการดำเนนการศกษา

ประชากรและกลมตวอยาง 24

เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล 24

การเกบรวบรวมขอมล 25

การวเคราะหขอมล 25

สถตทใชในการวเคราะหขอมล 25

(3)

สารบญ (ตอ)

หนา

บทท 4 ผลการศกษา 27

ตอนท 1 ขอมลทวไปของของเกษตรกร 28

ตอนท 2 การประเมนผลการดำเนนงานโครงการปรบเปลยนพนทปลกพชไมเหมาะสม เพอสงเสรมการเลยงโคเนอ (ภายใตโครงการธนาคารโค-กระบอเพอเกษตรกร ตามพระราชดำร) 29

ตอนท 3 ความคดเหนเกยวกบปญหา และอปสรรค ของโครงการปรบเปลยนพนท ปลกพชไมเหมาะสม เพอสงเสรมการเลยงโคเนอ (ภายใตโครงการธนาคาร โค-กระบอเพอเกษตรกร ตามพระราชดำร) 36

บทท 5 สรป อภปรายผล และขอเสนอแนะ 37

สรปผลการประเมน 37

อภปรายผล 39

ขอเสนอแนะ 39

บรรณานกรม 41

ภาคผนวก 43

(4)

สารบญตาราง

ตาราง หนา

1 จำนวน และรอยละขอมลทวไปของเกษตรกรผตอบแบบประเมน 28

2 การเลยงโคเนอกอนเขารวมโครงการ 29

3 การสนบสนนโคเนอจากธนาคารโค-กระบอเพอเกษตรกร ตามพระราชดำร (ธคก.) 29

4 ระดบความพงพอใจของเกษตรกรตอปจจยการผลตทไดรบ 30

5 ระดบความพงพอใจของเกษตรกรตอหลกสตรการฝกอบรม 31

6 ระดบความพงพอใจของเกษตรกรตอการใหบรการของเจาหนาท 32

7 การสรางโรงเรอนเพอเลยงโคเนอ 33

8 ลกษณะรปแบบการเลยงโคเนอ 33

9 การจดทำบญชครวเรอน / บญชฟารม 34

10 จำนวนลกโคเกดใหมภายหลงจากการเขารวมโครงการ 34

11 ระดบความพงพอใจของเกษตรกรตอผลสมฤทธของโครงการ 35

(5)

สารบญภาพ

ภาพ หนา

1 ขนตอนการประเมนโครงการ 9

2 โมเดลพนฐานของสตฟเฟลบม 10

3 ความสมพนธของการตดสนใจและประเภทของการประเมนโมเดลของสตฟเฟลบม 12

บทท 1

บทนำ

1. ความสำคญและทมาของปญหาททำการศกษา

การใชทรพยากรทดนใหเกดประโยชนสงสดจะมความสำคญตอการสรางความไดเปรยบในการแขงขนของประเทศ (Competitive Advantage) เปนการบรหารพ นท (Area) ชนดสนคา (Commodities) และคน (Human resource) ซงนำไปสการเพมประสทธภาพและผลตภาพการผลตภาคเกษตร และการรกษาเสถยรภาพดานราคา โดยการบรหารจดการอปสงคอปทานสนคาเกษตรในอนาคต ทำใหประเทศมความไดเปรยบดานตนทนการผลต และสามารถแขงขนในตลาดโลกได

พนทการเกษตรของประเทศบางสวนอยในเขตพนทไมเหมาะสม กลาวคอ มสภาพดน นำ อากาศ ทไมสอดคลองกบการเจรญเตบโตของพช ปศสตว ประมง สงผลใหไดผลผลตตำ มตนทนการผลตสงในขณะทไดผลผลตตอบแทนตำ สงผลใหเกดการขาดทน มรายไดไมเพยงพอ ขาดศกยภาพในการแขงขนกบประเทศอน

กระทรวงเกษตรและสหกรณไดพฒนาแผนท เกษตรเพ อการบรหารจดการเชงรก (Agricultural Map for Adaptive Management) หรอ Agri-Map ซงรวบรวมขอมลเชงภมศาสตรของทกหนวยงานไวในทเดยวกน ประกอบดวยขอมลหลกดานการเกษตร เชน นำ ดน พช ประมง ปศสตว การตลาด โลจสตกส และขอมลอนๆ เชน ขอบเขตการปกครอง การใชประโยชนท ดน ประชากร ทะเบยนเกษตรกร เปนตน เพอเปนเครองมอทสามารถใชในการบรหารจดการสนคาเกษตรไดอยางมประสทธภาพ โดยการประยกตใชเทคโนโลยเพ อการบรหารและวเคราะหขอมลดานการเกษตร

กระทรวงเกษตรและสหกรณมนโยบายแกไขปญหาสนคาเกษตรราคาตกตำ เนองจากปรมาณการผลต (Supply) ไมสอดคลองกบความตองการ (Demand) โดยเนนใหปรบเปลยนพนทปลกพชไมเหมาะสมตามแผนท Agri-Map เพอสงเสรมอาชพอนๆท ใหผลตอบแทนดกวา ดงนน กรมปศสตวรวมกบโครงการธนาคารโค-กระบอ เพอเกษตรกรตามพระราชดำร จดทำโครงการปรบเปลยนพนทปลกพชไมเหมาะสมเพอสงเสรมการเลยงโคเนอ (ภายใตโครงการธนาคารโค-กระบอเพอเกษตรกร ตามพระราชดำร)

จากเหตผลดงกลาว ผวจยมความสนใจในการประเมนผลสมฤทธของการดำเนนงานโครงการปรบเปลยนพนทปลกพชไมเหมาะสม เพอสงเสรมการเลยงโคเนอ (ภายใตโครงการธนาคารโค-กระบอเพอเกษตรกร ตามพระราชดำร) เพอรบทราบความกาวหนาของโครงการ และปญหา อปสรรค รวมทงขอเสนอแนะ แนวทางแกไข ประโยชนในการพจารณาปรบปรงโครงการใหเหมาะสมกบสถานการณ และสามารถขบเคลอนโครงการใหเปนไปตามวตถประสงค และผลสมฤทธ ของโครงการ

2

2. วตถประสงคของการศกษา

2.1 เพอประเมนผลสมฤทธของการดำเนนงานโครงการปรบเปลยนพนทปลกพชไมเหมาะสม เพ อส งเสรมการเล ยงโคเน อ (ภายใตโครงการธนาคารโค-กระบอเพ อเกษตรกร ตามพระราชดำร)

2.2 เพอศกษาปญหา และอปสรรคของโครงการปรบเปลยนพนทปลกพชไมเหมาะสม เพอสงเสรมการเลยงโคเนอ (ภายใตโครงการธนาคารโค-กระบอเพอเกษตรกร ตามพระราชดำร)

3. ขอบเขตของการศกษา

3.1 ขอบเขตดานเนอหา

ศกษาโครงการปรบเปลยนพนทปลกพชไมเหมาะสม เพอสงเสรมการเลยงโคเนอ (ภายใตโครงการธนาคารโค-กระบอเพอเกษตรกร ตามพระราชดำร) ทเสนออนมตใหดำเนนการในป 2559

3.2 ขอบเขตดานพนท

ดำเนนการเกบรวบรวมขอมลจากเกษตรกรทเขารวมโครงการในพนท 8 จงหวด เกษตรกรจำนวน 120 ราย (12 กลม) ไดแก จงหวดเชยงราย (20 ราย) , จงหวดพะเยา (20 ราย) , จงหวดนครราชสมา (10 ราย) , จงหวดอดรธาน (10 ราย) , จงหวดมกดาหาร (20 ราย) และกลมโคเนอศรวชย (จงหวดสราษฎรธาน 20 ราย , จงหวดพทลง 10 ราย และจงหวดนครศรธรรมราช 10 ราย)

3.3 ขอบเขตดานประชากร

ประชากรจากเกษตรกรทเขารวมโครงการปรบเปลยนพนทปลกพชไมเหมาะสม เพอสงเสรมการเลยงโคเนอ (ภายใตโครงการธนาคารโค-กระบอเพอเกษตรกร ตามพระราชดำร) จำนวน 120 ราย

4. นยามศพท

การประเมนผลโครงการ หมายถง การรวบรวมขอมลสารสนเทศทเกยวกบโครงการทไดจดทำขน ดวยกระบวนการทนาเชอถอ เพอใชเปนขอมลในการตดสนคณคา ขอด หรอขอเสยของโครงการดงกลาว ตลอดจนเปนการคนหาวาผลสำเรจ และผลกระทบของกจกรรมจากการดำเนนโครงการทกำหนดไวเปนไปตามวตถประสงค ตวชวด และเปาหมายในการดำเนนงานโครงการหรอไม

การบรหารจดการพนทเกษตรกรรม คอ วธการสรางความไดเปรยบในการแขงขนของภาคเกษตร โดยการวางแผนและจดการใหพนทเกษตรของประเทศทมความแตกตางดานดน นำ และอากาศ ในแตละภมประเทศ ใหสามารถสรางรายไดจากการผลตสนคาเกษตรทเหมาะสมกบประเภท ชนดพนธ ซงจะทำใหเกษตรกรมตนทนการผลตคมคาการลงทน รวมทงการจดการใหปรมาณและคณภาพสนคาเกษตรมความสมดลกบความตองการของตลาด

Agri-Map เปนแผนทเกษตรเพอการบรหารจดการเชงรก โดยบรณาการขอมลพนฐานดานการเกษตรจากทกหนวยงานในสงกดกระทรวงเกษตรและสหกรณ สำหรบใชเปนเครองมอบรหารจดการการเกษตรไทยอยางมประสทธภาพ ครอบคลมทกพนท มการปรบปรงขอมลใหทนสมย และพฒนาเพมความสะดวกการใชงานใหเกดการเขาถงขอมลโดยงาย พรอมกบสามารถตดตามขอมล

3

ความเปลยนแปลงทเกดขนไดอยางถกตอง รอบดาน ครอบคลมการนำไปใชประโยชนทกดาน ทสำคญเปนการนำเทคโนโลยเขามาประยกตใชกบขอมลดานการเกษตร ซงสามารถตอบโจทยการชวยเหลอและแกปญหาใหกบเกษตรกรไทยในรายพนทไดเปนอยางด

โครงการธนาคารโค-กระบอเพอเกษตรกร ตามพระราชดำร (ธคก.) เปนหนงในโครงการพระราชดำร ของพระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดช บรมนาถบพตร ทรงมพระราชดำร ใหกรมปศสตวจดตง ขนในป พ.ศ. 2522 เพอชวยเหลอเกษตรกรผยากจนไดมโอกาสมโค-กระบอไวใชแรงงานเปนของตวเอง โดยการ เชาหรอเชาซอหรอวธการอนใดในราคาทถกจาก สวนราชการ องคกร หรอเอกชน

5. ผลทคาดวาจะไดรบ

ผลผลต (Output) :

1) รบทราบผลสมฤทธโครงการปรบเปลยนพนทปลกพชไมเหมาะสม เพอสงเสรมการเลยงโคเนอ (ภายใตโครงการธนาคารโค-กระบอเพอเกษตรกร ตามพระราชดำร)

2) รบทราบปญหา และอปสรรคของโครงการปรบเปลยนพนทปลกพชไมเหมาะสม เพอสงเสรมการเลยงโคเนอ (ภายใตโครงการธนาคารโค-กระบอเพอเกษตรกร ตามพระราชดำร)

ผลลพธ (Outcome)

สามารถนำผลจากการศกษามาใชประกอบเพอเปนขอเสนอแนะ ปรบปรงแกไขโครงการปรบเปลยนพนทปลกพชไมเหมาะสม เพอสงเสรมการเลยงโคเนอใหมประสทธภาพมากยงขน

ผลกระทบ (Impact)

โครงการปรบเปลยนพนทปลกพชไมเหมาะสม เพอสงเสรมการเลยงโคเนอ (ภายใตโครงการธนาคารโค-กระบอเพอเกษตรกร ตามพระราชดำร) ไดรบการปรบปรงและแกไข สามารถบรรลวตถประสงคของโครงการ

4

บทท 2

แนวคด ทฤษฎ และงานวจยทเกยวของ

การศกษาในเร อง การประเมนโครงการปรบเปล ยนพ นท ปลกพชไมเหมาะสม

เพอสงเสรมการเลยงโคเนอ (ภายใตโครงการธนาคารโค-กระบอเพอเกษตรกร ตามพระราชดำร) ครงน ผศกษาไดศกษาเอกสาร และงานวจยทเกยวของ ดงน

2.1 แนวคดเกยวกบการประเมนโครงการ 2.2 แนวคดเกยวกบความพงพอใจ/ทศนคต 2.3 โครงการปรบเปลยนพนทปลกพชไมเหมาะสม เพอสงเสรมการเลยงโคเนอ (ภายใต

โครงการธนาคารโค-กระบอเพอเกษตรกร ตามพระราชดำร) 2.4 งานวจยทเกยวของ

2.1 แนวคดเกยวกบการประเมนโครงการ

สพกตร พบลย และกานดา นาคะเวช (2545 ) ไดใหความหมายของโครงการวา เปนกลมกจกรรมทเหนวาเปนทางเลอกในการยกระดบคณภาพทไดรบการคดสรรแลว เหมาะสม และเกดประโยชนสงสด โดยณรงค นนทวรรธนะ (2547) ไดกลาวถงลกษณะโครงการทดควรมลกษณะ 9 ประการ ดงน

1) มพนฐานมาจากขอมลทเปนจรงแลวผานการตรวจสอบวเคราะหแลว 2) สนองความตองการของประชาชนหรอผรบบรการ 3) สามารถแกปญหาพฒนาองคการหรอหนวยงานได 4) มรายละเอยดของวตถประสงคและเปาหมายชดเจน และมความเปนไปไดสง 5) สาระชองโครงการมความเกยวเนองสมพนธกน เชน วตถประสงคสอดคลองกบ

ปญหา กจกรรมหรอวธการดำเนนงานสอดคลองกบวตถประสงค เปนตน 6) มรายละเอยดโครงการเพยงพอ เขาใจงาย และสามารถนำโครงการสการปฏบตได

สะดวก 7) มระยะเวลาแนนอนในการดำเนนงาน ทงเรมตน และสนสด 8) ไดรบการสนบสนนจากฝายบรหาร 9) สามารถตดตามประเมนผลได

ความหมายของการประเมนโครงการ

Dye (1967 อางถงใน พรพมล แรงสาลกากรณ, 2533) ใหความหมายวา ประเมนโครงการหมายถง การเรยนรเกยวกบผลทเกดขน เนองจากนโยบายสาธารณะ

Jones (1970 อางถงใน พรพมล แรงสาลกากรณ, 2533) กลาววา การประเมนโครงการหมายถง การกระทำทมระบบและตอเนอง เพอใหทราบถงผลของนโยบาย โดยเปรยบเทยบกบเปาหมายทกำหนดไวกบผลกระทบของการดำเนนการตามนโยบายทมตอปญหาของสงคม ซงเปนเปาหมายทนโยบายนนมงแกไข

5

Dunn (1981 อางถงใน พรพมล แรงสาลกากรณ, 2533) กลาววา การประเมนโครงการหมายถง ขนตอนหนงของการวเคราะหนโยบาย โดยเปนขนตอนทมงผลตขาวสารทเกยวของกบผลของการดำเนนงานตามนโยบายวาสามารถตอบสนองความตองการของสงคม สนองคณคาของสงคม และแกไขปญหาทเปนเปาหมายของนโยบายได

Nachmias (1979 อางถงใน กรว ศรกจการ, 2545) กลาววา การประเมนนโยบาย/โครงการ หมายถง การศกษาอยางเปนระบบ และการตรวจสอบในเชงประจกษเกยวกบผลการดำเนนนโยบาย หรอโครงการของรฐทมผลตอกลมเปาหมายตามขอบเขตของเปาหมายทตงใจใหประสบความสำเรจ

Anderson (1983 อางถงใน กรว ศรกจการ, 2545) กลาววา การประเมนนโยบาย/โครงการ หมายถง กจกรรมทเกยวของกบการประมาณการ การเปรยบเทยบผลของการนำนโยบายไปปฏบตกบสงทคาดวาจะเกดขน กจกรรมเหลานเปนกจกรรมทกระทำอยางตอเน องตลอดเวลา ทกขนตอนนโยบาย ดงนน ในการประเมนนโยบายอยางนอยผประเมนตองมความรในประเดนตอไปน คอ เปาหมายหรอวตถประสงคของนโยบายคออะไร การดำเนนการใหบรรลเปาหมายกำหนดไวอยางไร และผลทเกดขนจากการดำเนนการทงหมดเปนอยางไร

Aikin (1969 อางถ งใน รามฤทธ พ ณเสนาะ, 2555) กล าวถ งการประเม นวา เปนกระบวนการบรรยาย เกบรวบรวมขอมลเก ยวกบเปาหมาย การวางแผน การดำเนนการ และผลกระทบ เพอนำไปเปนแนวทางในการตดสนใจเพอสรางความนาเชอถอ และเพอสงเสรมใหเกดความเขาใจในสถานการณของโครงการ

Worthen and Sander (1987 อางถงใน รามฤทธ พณเสนาะ, 2555) ใหความหมายของการประเมนวา เปนการพจารณาคณคาของสง ๆ หนง ประกอบดวยการจดหาสาสนเทศเพอตดสนคณคาของแผนงาน ผลผลต กระบวนการ หรอการบรรลวตถประสงค หรอการพจารณาศกยภาพของทางเลอกเลอกตาง ๆ ทใชในการดำเนนงานเพอใหบรรลวตถประสงค

Suchman (1971 อางถงใน สว มล ตรกานนท, 2545) ใหความหมายของการประเมนผลโครงการวา การใชกระบวนการทางวทยาศาสตร หรอการใชเทคนคการวจยทางสงคมศาสตร เพอหาขอมลทเปนจรงและเชอถอไดเกยวกบโครงการ เพอการตดสนใจวาโครงการดงกลาวดหรอไมดอยางไร หรอเปนการคนหาวาผลของกจกรรมท วางไวในโครงการประสบความสำเรจตรงตามวตถประสงค หรอความมงหมายของโครงการหรอไม

ความสำคญของการประเมนผล

ถวลย มาศจรส และเชาวฤทธ จงเกษกรณ (2547) กลาววา การประเมนมความสำคญ 7 ประการ ดงน

1. สรางสรรคแผน/โครงการทมคณภาพ แผน/โครงการตาง ๆ มจำนวนมากหากนำมาปฏบตทกแผน/โครงการ คงจำกนไมไหว ไมทนเวลา จงตองมการกลนกรองแผน/โครงการทมอย ทพอทำได การประเมนจะมความสำคญมากทจะชวยใหเกดการวเคราะหตดสนใจในความเปนไปไดของแผน/โครงการ ทำใหไดแผน/โครงการทมคณภาพเมอดำเนนการแลวเกดประโยชนคมคา

2. ปองกน แกไขปญหาอปสรรคไดด เมอเรมตนแผน/โครงการ หากมการประเมนสภาพปญหาทอาจเปนขอจำกดของการทำงานจะทำใหคาดการณไดวาปญหาอปสรรคใดอาจเกดขนได ทำใหสามารถหาแนวทางทจะปองกนไมใหปญหานนเกดขน และในระหวางทปฏบ ตงานตามแผน

6

หากมการประเมนอยางตอเนอง จะทำใหทราบผลสำเรจและความผดพลาดทอาจเกดขนไดในทกขนตอน ทำใหทราบวามอะไร สงใดเกดขน เกดขนเพราะเหตใด ผรบผดชอบสามารถนำสงทเปนผลสำเรจเปนสงทดไปใชใหเกดประโยชนในการทำงานตอไป และสงใดทเปนปญหาหรอสงใดไมม ผรบผดชอบกสามารถทจะขจดหรอหาแนวทางแกไข เพอใหแผน/โครงการดำเนนไปสเปาหมายอยางราบรนและเกดผลด

3. บรหารงานอยางมคณภาพ การประเมนทำใหผบรหารทราบขอมลตาง ๆ ของการทำงานกบขอมลทเปนผลสำเรจและความลมเหลว ขอมลทเปนสวนเสรมงานและสวนผลกดนใหงานตกตำ ทำใหผบรหารสามารถพจารณาใครครวญตดสนใจสงการในการดำเนนงานไดอยาง ถกตองเปนประโยชนตอการบรหารงาน

4. ใชทรพยากรใหเกดประโยชนอยางประหยด กระบวนการทำงานทมประสทธภาพ มงหวงทจะใชทรพยากรใหคมคา มผลงานทออกมาไดผลมากกวาทรพยากรทลงทนไป การประเมนชวยใหทราบวาแผน/โครงการนน ใชทรพยากรไปมากนอยเทาไร และผลงานทออกมามปรมาณ คณคามากนอยเพยงไร คมคาตอการลงทนหรอไม และสมควรทจะทำตอไปหรอไม

5. ทำใหทราบผลการปฏบตงาน งานทกชนดเมอไดไปแลวผปฏบตทกคนยอมตองการทจะทราบผลการทำงานนน ตองการทราบความกาวหนาวางานทไดทำไปแลวมสงใดทเพมขนมา ตรงตามวตถประสงคหรอไม และเมอสนสดการทำงานแลวผลลพธทออกมาเปนอยางไร มผลด สมฤทธผล มปรมาณมากพอคมกบสงทปอนเขาไปหรอไม การประเมนจะชวยใหทราบถงผลการปฏบตงานเพอนำไปแกไขปรบปรงใหมใหดกวาเดม

6. กอใหเกดการพฒนา การพฒนาถอไดวาเปนการสงเสรมความเจรญกาวหนาใหแก องคการ บคคล และสงคม แผน/โครงการเพอการพฒนาตาง ๆ นน มงทจะใหเกดการพฒนาตอองคการ ตอบคคลและสงคมทงนน การประเมนแผน/โครงการจะชวยใหเกดการวเคราะห พจารณาแนวทางการพฒนาทด และเมอทำแผน/โครงการแลวมสงใดทตองไดรบการพฒนาทดทสด ซงกตองอาศยการประเมนทมคณภาพ

7. ผลการรายงานนาเชอถอ การรายงานการประเมนแผน/โครงการ เปนภาระหนาทอยางหนงของผรบผดชอบงานทตองทำเพ อใหผรบผดชอบหนวยเหนอทราบ เพ อใหไดรบการสนบสนนตอไป รายงานทนาเชอถอ มเหตมผล จงจะสามารถชแจง จงใจใหแผน/โครงการกระทำตอไป ไดรบการสนบสนน การทจะทำใหรายงานแผน/โครงการถกตองนาเชอถอไดนน จำเปนตองอาศยการประเมนเขามาชวย เพอใหไดขอมลมาวเคราะหตดสนคณคาของงานทกระทำลงไปวาดหรอไมอยางไร อนจะทำใหผรบผดชอบระดบสงพจารณาตดสนใจสนบสนนแผน/โครงการนนตอไป

พสณ ฟองศร (2553) กลาววา การประเมนเปนสวนความสำคญของโครงการตองทำเปนระบบ ซงมความสำคญ และจะชวยใหบรรลจดมงหมายไดดงน

1. เปนแนวทางหรอวธการทจะนำไปสปรากฏการณทตองการจะใหเกดขนในอนาคต อยางมระบบ โดยมการกำหนดวตถประสงค เปาหมาย และกจกรรมตาง ๆ ไว

2. ทำใหการกำหนดลำดบชนของกจกรรมตาง ๆ ทจะตองทำใหตอเนองสอดคลองกนอยางมประสทธภาพ ประหยดทรพยากรตาง ๆ และมประสทธผลได

3. ทำใหเกดการประสานระหวางผปฏบตงานหรอหนวยงานปฏบตเก ยวของ ไมใหกจกรรมบางอยางขาดหายไปหรอซำซอนกน

7

4. ทำใหเกดการประเมนผลอยางมขนตอน และมคณภาพทด ทำใหไดสารสนเทศจากการประเมนทเปนประโยชน

ประเภทของการประเมนโครงการ

สมหวง พธยานวฒน (2544) กลาววา การประเมนโครงการโดยทวไปมกจะใชผลการประเมนท งแบบ Formative Evaluation และแบบ Summative Evaluation ตลอดจนมการประเมนการดำเนนโครงการระยะสน และระยะยาวตามแผนการประเมนทไดวางไว ซงการประเมนทง 2 ชวงดงกลาวอธบายไดดงน

1. Formative Evaluation เปนการประเมนผลเพอการปรบปรงเปนสำคญ มกจะใชประเมนผลระหวางวางแผน หรอระหวางพฒนาโครงการ ผลทไดจาก Formative Evaluation นน จะชวยต งวตถประสงคของโครงการใหเปนไปตามเปาหมายทแทจรง นอกจากนน Formative Evaluation อาจใชในระหวางดำเนนโครงการ จะชวยตรวจสอบวาโครงการไดดำเนนไปตามแผนของโครงการอยางไร โดยอาจเรยกช อเฉพาะไดวา Implementation Evaluation หรอ Formative Evaluation สวนการตรวจสอบความกาวหนาของโครงการวาดำเนนไดผลเพยงไรเรยกวา Progress Evaluation

2. Summative Evaluation เปนการประเมนผลรวม มกจะใชประเมนหลงส นสดโครงการสำหรบโครงการทมการดำเนนระยะยาว อาจใช Summative Evaluation ในการสรปยอความระยะยาวตาง ๆ ขอมลทไดจากระยะตาง ๆ จะชวยการประเมนสรปรวมนน สวนใหญจะรวบรวมจากผลของ Formative Evaluation เปน Summative Evaluation ซ งผลสรปท ได จะนำไปสการรายงานวาโครงการบรรลเปาหมายหรอไมอยางไร ตลอดจนรายงานถงสถานภาพของโครงการวาประสบความสำเรจหรอลมเหลวเพยงไร มปญหาหรออปสรรคใดทตองการแกไขปรบปรง ขอมลเหลานนจะชวยใหผบรหารโครงการสามารถนำไปสการตดสนใจวาโครงการนนจะดำเนนการตอหรอยกเลก

ในขณะท บนเทง มาแสง (2530) กลาววา ประเภทของการประเมนโครงการสามารถแบงตามชวงเวลาของโครงการได 3 ประเภท ดงน

1. การประเมนผลกอนการดำเนนโครงการ (Pre Evaluation) เปนการประเมนผลกอนทจะดำเนนโครงการ วตถประสงคในการประเมนผลน เพอศกษาความเปนไปไดของโครงการ โดยการวเคราะหวาผลทไดตามโครงการนนคมคากบการลงทนหรอไม เปนการวเคราะหเสนอตอผมหนาทในการอนมตโครงการ

2 . การประเม นผลระหว างการดำ เน น โครงการ ( Ongoing Or Concurrent Evaluation) เปนการประเมนผลระหวางการดำเนนงานโครงการ ซงเปนการวเคราะหความสมพนธระหวางผลผลตทได (Output) กบผลกระทบในระยะสนของโครงการ (Effect) การประเมนผลในระยะนมวตถประสงคเพอปรบปรงการดำเนนงานใหดขน ซงจะเปนการปองกนไมใหโครงการลมเหลว นอกจากน บทเรยนทไดจากการประเมนผลยงสามารถนำไปใชประโยชนในการจดทำโครงการอน ๆ ทมลกษณะคลายกนได

3. การประเมนผลหลงจากทโครงการสนสดแลว (Post Evaluation) การประเมนผลในลกษณะน เป นการประเมนผลกระทบ ( Impact) อนเก ดจากการดำเน นงานตามโครงการ โดยเปรยบเทยบผลกรระทบทางดานเศรษฐกจ และสงคม ระหวางกอนและหลงการดำเนนงาน

8

เปนการวเคราะหวาผลการดำเนนงานนนเปนไปตามวตถประสงคทตงไวหรอไม อยางไร นอกจากน บทเรยนซงไมวาจะเปนความสำเรจหรอความลมเหลวของโครงการจะไดนำไปประกอบพจารณาแนวทางในการวางโครงการอน ๆ ตอไป

นอกจากน สวมล ตรกานนท (2545) ไดกลาววา การประเมนเปนสงทควรทำควบคไปกบการดำเนนโครงการ นบต งแตการเลอกโครงการ การวางแผนโครงการ การดำเนนงานตามโครงการ จนถงการประเมนผลสดทายของโครงการ ประเภทของการประเมนโครงการจะแตกตางกนไปตามชวงเวลาของการประเมน ดงตอไปน

1. Needs Assessment หมายถง การประเมนความตองการขององคกร หรอกลมสงคม เพอนำมาทำนโยบาย แผนงาน หรอโครงการใด ๆ เปนการประเมนกอนเรมทำแผน หรอทำโครงการ

2. Feasibility Study หมายถง การประเมนเพอตรวจสอบความเปนไปไดของทางเลอก เพอนำมาจดทำเปนนโยบาย แผนงาน หรอโครงการใด ๆ นยมประเมนใน 6 ดาน คอ ดานเศรษฐกจ ดานสงคม ดานการเมอง ดานบรหาร ดานเทคนค และดานสงแวดลอม

3. Context Evaluation หมายถง การประเมนบรบทของโครงการวามความเหมาะสมประกอบดวย ความจำเปนของโครงการ ความตองการโครงการของกลม เปาหมาย ความเหมาะสมของโครงการตอกลมเปาหมาย และความเหมาะสมตอพนทดำเนนโครงการ

4. Input Evaluation หมายถง การประเมนความพรอมของสงตาง ๆ ทถกนำเขารวมในโครงการประกอบดวย บคลากร งบประมาณ แนวทางจดการ วสดอปกรณ

5. Process Evaluation หมายถง การประเมนการปฏบต ตามนโยบาย แผนงาน หรอโครงการวามความถกตอง เหมาะสมเพยงใด

6. Monitoring Evaluation หมายถง การตดตามกำกบงาน เปนการประเมนเพอตรวจสอบวาการดำเนนงานเปนไปตามนโยบาย แผนงาน หรอโครงการทวางไวหรอไม

7. Formative Evaluation หมายถ ง การประเม นความก าวหน าของโครงการ เมอดำเนนการไปไดระยะหนง เพอนำผลไปใช ปรบปรง แกไขโครงการ

8. Product Evaluation หมายถง การประเมนผลทไดจากโครงการวาเปนไปตามทคาดหวงหรอไม เพยงใด

9. Summative Evaluation หมายถง การประเมนผลสรปของโครงการหลงจากสนสดการดำเนนโครงการนน เพอนำผลไปประกอบการตดสนใจวาควรปรบปรง แกไข สานตอ หรอยตโครงการ

10. Follow-up Study หมายถง การตดตามผลทเกดขนจากโครงการ เมอโครงการสนสดไปแลว จะมการตดตามผลเปนระยะ ๆ เพอตรวจสอบความคงอย ความกาวหนา และการพฒนา อนเปนผลมาจากการไดรบโครงการทกำหนด

11. Meta Evaluation หมายถง การประเมนโครงการประเมนเพอตรวจสอบความถกตองของการประเมน

องคประกอบของการประเมน (สวมล ตรกานนท, 2545)

1. สงทจะประเมน ไดแก นโยบาย แผนงาน โครงการ องคกร วสดอปกรณ 2. ผใชผลการประเมน ไดแก ผบรหาร เจาหนาท ดำเนนโครงการ เจาของ เงนทน

วาตองการทราบอะไรจากการประเมน

9

3. ผประเมน ซงอาจเปนบคคล หรอคณะบคคลทอยในโครงการ หรออยนอกโครงการ 4. วธดำเนนการประเมน หรอกระบวนการประเมน

ขนตอนการประเมน (สวมล ตรกานนท, 2545)

ในการประเมน ข นตอนของการประเมนโดยละเอยดจะข นอย กบส งท จะประเมน แตโดยทวไปสามารถแบงขนตอนการประเมนคราว ๆ ไดตามภาพท 1

ภาพท 1 ขนตอนการประเมนโครงการ

ศกษารายละเอยดของสงทจะถกประเมน

(การวเคราะหโครงการ)

การกำหนดประเดนการประเมนและการกำหนด

ตวชวด

ศกษาความตองการของผใชผลการประเมน

พฒนาตวชวด 1. กำหนดแหลงขอมล 2. กำหนดแหลงเครองมอ 3. กำหนดกฎเกณฑหรอมาตรฐานตวชวด

ออกแบบการประเมน 1. ออกแบบการสมตวอยาง 2. ออกแบบการวเคราะหขอมล 3. ออกแบบการเสนอรายงานการประเมน

การเกบรวบรวมขอมล 1. สรางเครองมอ 2. ตรวจสอบคณภาพเครองมอ 3. เกบขอมล

การวเคราะหขอมล การแปรผล และสรปผล

เขยนรายงาน

10

การกำหนดประเดนในการประเมน (สวมล ตรกานนท, 2545) 1. พจารณาจากวตถประสงคของโครงการ เปนการนำวตถประสงคมาเปนประเดนใน

การประเมน โดยสามารถทจะกำหนดไดตามกจกรรม เปาประสงค วตถประสงค เปาหมาย และจดมงหมายตามลำดบ ทำใหการตดตามนโยบายจากระดบบนลงมายงระดบลางมความเป นรปธรรม แตลกษณะการดำเนนการในปจจบน การจดทำนโยบายและแผนยงขาดความตอเนอง และในระดบปฏบตการมการจดทำแผนโครงการไมครบถวนตามเปาหมายของแผนงาน วตถประสงคในแผนโครงการไมครอบคลมประเดนทตองการ หรอเขยนไวไมชดเจน หรอเขยนไวเกนความเปนจรง ซงเปนปญหาทำใหไมสามารถใชวตถประสงคเปนประเดนในการประเมน

2. พจารณาจากความตองการของผใชผลจากการประเมน ไดแก ผใหทน ผมหนาทจดทำนโยบาย ผบรหารระดบสง ผบรหารระดบตน เจาหนาทปฏบตการ ลกษณะของสงทบคคลแตละระดบตองการทราบจะแตกตางกนออกไป

3. พจารณาจากประสบการณของผประเมน หากผประเมนมประสบการณมาก จะทำใหสามารถระบถงประเดนการประเมนในโครงการแตละประเภทไดดวยตนเอง ทงน โดยไดรบความเหนชอบของผใชผลการประเมน

4. อาศยแบบจำลองและแนวคด โดยทวไปมอย 2 ลกษณะ คอ แบบจำลองทสรางขนเพอเปนการบรรยาย การอธบายลกษณะของสงตางๆ หรอ Descriptive Model และ แบบจำลองทสรางขนโดยมลกษณะเปนกฎ หรอเปนแนวทางในการปฏบต หรอ Prescriptive Model

รปแบบการประเมนแบบซปป (CIPP Model)

ร ปแบบ CIPP Model Stufflebeam (1971 อ างถ งใน เยาวด ว บ ลยศร , 2543) เปนแนวคดการประเมนโครงการของสตฟเฟลบม มลกษณะทจะแบงแยก บทบาทของการทำงานระหวางฝายประเมนกบฝายบรหารออกจากกนอยางเดนชด กลาวคอ ฝายประเมนมหนาทระบ จดหา และนำเสนอสารสนเทศใหกบฝายบรหาร สวนฝายบรหารมหนาทเรยกหา และนำผลการประเมนทไดนนไปใชประกอบการตดสนใจเพอดำเนนกจกรรมใด ๆ ทเกยวของตามควรแกกรณ

ทงนในสวนทเปนรายละเอยดของการประเมน ตามนยามของสตฟเฟลบม นน สามารถถายทอดออกเปนโมเดลพนฐานไดตามภาพท 2

ภาพท 2 โมเดลพนฐานของสตฟเฟลบม

การดำเนนกจกรรมของโครงการ

การตดสนใจ การสงการ

11

การประเมนตามโมเดลของสตฟเฟลบม นน สามารถสรปการประเมนเปน 3 ขนตอน คอ ขนตอนท 1 กำหนด หรอระบและบงชขอมลทตองการ ขนตอนท 2 จดเกบรวบรวมขอมล ขนตอนท 3 วเคราะหและจดสารสนเทศ เพอนำเสนอฝายบรหาร

ซงการประเมนตามโมเดลของสตฟเฟลบม นน มประเภทของการประเมน ดงน 1. การประเมนบรบทหรอสภาวะแวดลอม (Context Evaluation) เปนการประเมน

กอนทจะลงมอดำเนนการโครงการใด ๆ มจดมงหมายเพอกำหนดหลกการและเหตผล รวมทงเพอพจารณาความจำเปนทจะตองจดทำโครงการดงกลาว การชประเดนปญหาตลอดจนการ พจารณาความเหมาะสมของเปาหมายโครงการ

2. การประเมนตวปอนเขา (Input Evaluation) เปนการประเมนเพอพจารณาถงความเหมาะสม ความเพยงพอของทรพยากรทจะใชในการดำเนนโครงการ ตลอดจน เทคโนโลยและแผนของการดำเนนงาน

3. การประเมนกระบวนการ (Process Evaluation) สวนนเปนการประเมน เพอ 1) หาขอบกพรองของการดำเนนโครงการเพอทำการแกไขใหสอดคลองกบขอบกพรองนน ๆ2) หาขอมลประกอบการตดสนใจทจะสงการเพอการพฒนางานตาง ๆ 3) บนทกภาวะของเหตการณตาง ๆ ทเกดขนไวเปนหลกฐาน

4. การประเมนผลผลตท เก ดข น (Product Evaluation) เปนการประเมนเ พอเปรยบเทยบผลทเกดขนจากการทำโครงการ กบเปาหมายหรอวตถประสงคของโครงการทกำหนดไวแตตน รวมทงการพจารณาในประเดนของการยบ เลก ขยาย หรอปรบเปลยนโครงการ

การจดประเภทของการประเมนดงกลาว แสดงถงการประเมนทพยายามใหครอบคลมกระบวนการทำงานในทก ๆ ขนตอน ตามแนวคดทรจกกนดในนามวา “CIPP” และสงทควบคกบการประเมนทง 4 ประเภท ไดแก การตดสนใจเพอดำเนนการใด ๆ ซงสามารถจะแบงออก ไดอก 4 ประเภทเชนกน คอ

1) การตดสนใจเพอการวางแผน เปนการตดสนใจท อาศยการประเมน สภาวะแวดลอมมบทบาทสำคญคอ การกำหนดวตถประสงคของโครงการใหสอดคลองกบแผนในการดำเนนงาน

2) การตดสนใจเพอกำหนดโครงสรางของโครงการเปนการตดสนใจทอาศยการประเมนตวปอน มบทบาทสำคญ คอ การกำหนดโครงสรางของแผนงาน และขนตอน การทำงานตางๆ ของโครงการ

3) การตดสนใจเพอนำโครงการไปปฏบต เปนการตดสนใจทอาศย การประเมนกระบวนการมบทบาทสำคญ คอ ควบคมการทำงานใหเปนไปตามแผนทกำหนด และเพอปรบปรง แกไขแนวทางการทำงานใหไดผลดทสด

4) การตดสนใจเพอทบทวนโครงการ เปนการตดสนใจทอาศยผลจาก การประเมนทเกดขน มบทบาทหลก คอ การตดสนใจเกยวกบการยต ลมเลก หรอขยายโครงการใน ชวงเวลาตอไป

12

แนวค ดและเปาหมายของการประเม นตามท สต ฟ เฟลบ ม ได เสนอมาแล วนน เพอประโยชนตอการตดสนใจในการดำเนนโครงการแตละประเภท จะเหนไดชดวาการประเมนแตละประเภทดงกลาวจะตองเอออำนวยตอการนำไปตดสนใจดงภาพท 3

ภาพท 3 ความสมพนธของการตดสนใจและประเภทของการประเมนโมเดลของสตฟเฟลบม

การประเมนผลระหวางการดำเนนโครงการ

ในระหวางการดำเนนโครงการผบรหารโครงการจำเปนตองมขอมลสารสนเทศสำหรบการตดสนใจเกยวกบการดำเนนโครงการ ทงน เพอทไดทราบวาการดำเนนโครงการเปนตามแผนทกำหนดไวหรอไม มความกาวหนา หรอมปญหาอปสรรคอะไรบาง ซ งจะไดปรบปรงแผนการดำเนนงาน หรอแกไขปญหา อปสรรคไดทนเวลา หรอเรงรดการดำเนนงานใหมความกาวหนา การดำเนนการดงกลาวเปนลกษณะของการประเมนระหวางการดำเนนโครงการ ซงมสาระสำคญ ดงน

1. ความหมายของการประเมนระหวางการดำเนนโครงการ

การประเม นระหว างการดำ เน นโครงการ ( Implementation Evaluation or Process Evaluation) เปนการประเมนการดำเนนงานเมอนำโครงการทวางแผนไวแลวไปปฏบต ทงน เพอศกษาการปฏบตงานวาเปนไปตามแผนทกำหนดไวหรอไม กจกรรมใดทำไดหรอทำไมไดเพราะเหตใด มจดเดน จดดอย มปญหาและอปสรรคอะไรบาง (สมคด พรมจย, 2550) ซง นศา ชโต นงราม เศรษฐพานช และ นตยา ภสสรศร (2544) เรยกการประเมนกรณนวา การประเมนขณะดำเนนโครงการ เปนกระบวนการศกษาขอมลเพอตรวจสอบการดำเนนงานวา เปนไปตามแผนหรอไม และไดผลเปนอยางไรโดยเปนการตรวจสอบในระหวางทมการดำเนนการไปแลวระยะหน ง แตยงไมส นสดโดยอาจจะมการตรวจสอบเปนระยะ ๆ รตนะ บวสนธ (2540) ใหแนวคดวา

ประเภทการประเมน ประเภทการตดสนใจ

การประเมนสภาวะแวดลอม การตดสนใจเพอการวางแผน

การประเมนปจจยเบองตน/ตวปอน การตดสนใจเพอกำหนดโครงสราง

การประเมนกระบวนการ การตดสนใจเพอนำโครงการไปปฏบต

การประเมนผลผลต การตดสนใจเพอทบทวนโครงการ

13

การประเมนผลโครงการขณะดำเนนการบางครงกเรยกวาการประเมนกระบวนการโครงการ การประเมนกำกบควบคมโครงการ และการประเมนผลยอยของโครงการ ซงตรงกบคำในภาษาองกฤษว า “ Process Evaluation Program, Monitoring Evaluation Program แ ล ะ Formative Evaluation Program” ตามลำดบ แตไมวาจะใชคำใดกตาม หมายถง การประเมนผลโครงการทกำลงอยในชวงดำเนนการหรออยในชวงการใชโครงการโดยมกจกรรมตาง ๆ กบกลมเปาหมายเพอใหไดผลตามวตถประสงคของโครงการทกำหนดไว

2. ลกษณะของการประเมนผลระหวางการดำเนนโครงการ

การประเมนระหวางการดำเนนโครงการมลกษณะสำคญโดยสรป ดงน (สพกตร พบลย และกานดา นาคะเวช, 2544)

1) เปนการประเมนในขณะทโครงการกำลงดำเนนการอย ซงอาจเปนการดำเนนโครงการครงแรกหรอเปนการดำเนนโครงการตอเนอง เชน โครงการฝกอบรมพฒนาบคลากรทมการจดอบรมเปนรน ๆ และมแนวโนมจะจดฝกอบรมอยางตอเนองตอไปอกหลายรน โอกาสทจะตดสนใจยตโครงการหรอลมเลกโครงการมนอยมาก การประเมนในลกษณะดงกลาวนจ งมแนวโนมท จะออกแบบการประเมนในลกษณะของการประเมนความกาวหนา

2) เปนการประเมนทมงศกษากระบวนการดำเนนงาน ซงอาจเปนการตรวจสอบวากจกรรมหรองานของโครงการเปนไปตามแผนหรอไม หากการดำเนนงานไมเปนไปตามแผนทตองหาวธการปรบปรงแกไขใหโครงการสามารถดำเนนงานไปได นอกจากน อาจตองศกษาและอปสรรคในการดำเนนโครงการดวย เพอนำผลการศกษามาปรบปรงแกไขปญหาและอปสรรค เพอใหสามารถดำเนนงานบรรลตามวตถประสงคของโครงการได

3) เปนการประเมนทมงหาขอมลมาประกอบการตดสนใจปรบปรงกจกรรมหรอการปฏบตในโครงการ ดงนนประเดนทม งประเมนอาจเนนมองยอนกลบไปศกษาในดานความชดเจน ความเหมาะสมของวตถประสงคของโครงการ ความพรอมในดานปจจยพนฐานของโครงการ รวมทง ศกษาในเรองปจจยทเกยวของกบความสำเรจในการดำเนนโครงการดวย

4) เปนการประเมนทเนนการตรวจสอบความกาวหนาของผลการดำเนนโครงการวามผลงานเปนไปตามเปาหมายหรอไม เพยงใด โดยอาจตรวจสอบทงในดานปรมาณและคณภาพของผลงาน

3. วธการประเมนผลระหวางการดำเนนโครงการ

การประเมนในระหวางการดำเนนโครงการ มวธการประเมนในลกษณะตอไปน 1) การสำรวจสภาพของโครงการ (Status Survey) เปนการศกษาสภาพการดำเนน

โครงการในชวงระยะเวลาหนง ๆ จากบคลากรและผปฏบตงานในโครงการ เพอเปนการทบทวนการปฏบตงานของบคลากรและสะทอนสภาพการดำเนนงานเปนระยะ ๆ ใหแกบคคลภายนอกโครงการโดยเนนการสำรวจเฉพาะกจกรรมสำคญ แตเนนดานประสทธภาพของบคลากรและความสำเรจขององคประกอบทสำคญในโครงการ ซงมจดมงหมายเพออธบายใหเหนสภาพการดำเนนงานของโครงการในปจจบน วธการประเมนใชฐานความคดของการวจยเชงสำรวจ ซงมการวางแผนการประเมน สรางเครองมอและเกบรวบรวมขอมล วเคราะหขอมล สรปผลการประเมน และนำผลการประเมนไปใช

14

2) การตรวจสอบการดำเนนงานตามแผน (Process Monitoring) เปนการตรวจสอบ ความกาวหนาของโครงการวา การดำเนนกจกรรมของโครงการเปนไปตามระยะเวลาทกำหนดไวในแผนปฏบตงานหรอไม รวมทงการพจารณาถงสาเหตททำใหงานมความลาชาไมเปนไปตามแผนทกำหนดไว การตรวจสอบการดำเนนงานตามแผนจงมจดมงหมายเพอใหการดำเนนโครงการเปนไปตามแผนทกำหนดไว และมความกาวหนาในการดำเนนงาน วธการตรวจสอบอาจใชการตรวจสอบโดยผปฏบตงานในโครงการรวมกนพจารณาจากสภาพการปฏบ ตจรงกบแผนปฏบตงานทไดกำหนดไว ซงอาจใชการประชมพจารณารวมกน หรอใชแบบสอบถามกบกลมปฏบตงาน

3) การสำรวจปญหาและอปสรรคในการดำเนนงาน (Problem Survey) เปนการสำรวจความเหนของผปฏบตงานในประเดนของปญหาและอปสรรคททำใหการดำเนนโครงการ ไมเปนไปตามแผนทกำหนด หรอไมมความกาวหนาในการดำเนนโครงการ โดยมจดมงหมาย ดงน

3.1) เพอสำรวจปญหาและอปสรรคทกลมผปฏบตงานมองเหนตรงกนวา เปนอปสรรคสำคญในการดำเนนโครงการ

3.2) เพอใหเกดความเขาใจระหวางผปฏบตงานเกยวกบปญหาในการทำงาน ซงจะนำไปสการหาแนวทางแกไขปญหารวมกน

3.3) เพอปรบปรงเปลยนแปลงกจกรรมหรอวธการดำเนนโครงการใหเหมาะสมมากขน และสามารถดำเนนโครงการในระยะตอไปไดจนบรรลผลสำเรจตามวตถประสงคของโครงการ

3.4) เพ อคาดการณลวงหนาเก ยวกบปญหาท อาจจะเกดข นในการดำเนนโครงการในระยะตอไป และหาแนวทางปองกนหรอแกไขปญหาใหทนทวงท วธการสำรวจปญหาและอปสรรคในการดำเนนงาน ใชแบบสำรวจสภาพปญหา และอปสรรคในการดำ เนนโครงการจากผปฏบตงานในโครงการ หรออาจใชการประชมพจารณา รวมกนจากผบรหารและผปฏบตงานในโครงการ

4) การสำรวจผลการดำเนนโครงการ (Benefit Survey) เปนการสำรวจความคดเหนของบคลากรในโครงการตลอดจนผรบบรการจากโครงการถงผลทเกดขนในชวงระยะเวลาการดำเนนโครงการ ซงอาจจะเปนท งผลตามวตถประสงคของโครงการหรอผลท เก ดขนนอกเหนอจากวตถประสงคของโครงการ โดยมจดมงหมายเพอหาหลกฐานอธบายเชอมโยงถงความสำเรจของโครงการในชวงระหวางการดำเนนโครงการ วธการสำรวจผลการดำเนนโครงการ ทำไดโดยใช วธการวจยเชงสำรวจความคดเหนของบคลากรทเกยวของในโครงการ ตรวจสอบผลทเกดขนได โดยเทยบวตถประสงคของโครงการ

4. ขนตอนการประเมนผลระหวางการดำเนนโครงการ

การประเมนระหวางการดำเนนโครงการ มขนตอนการดำเนนงาน ดงน 1) การเตรยมการประเมน การเตรยมการประเมนเปนขนตอนเรมตนทจะประเมน ซงจะตองศกษาสงทมง

ประเมนกำหนดวตถประสงคของการประเมน และศกษาแนวคดและรปแบบการประเมน ซ งมสาระสำคญดงน

1.1) การวเคราะหโครงการทมงประเมน เปนการวเคราะหเพอใหทราบลกษณะ สวนประกอบของโครงการ กจกรรมและวธการดำเนนโครงการวาเปนอยางไร การวเคราะหโครงการทม งประเมนมความเขาใจเกยวกบโครงการทจะประเมนไดชดเจน สามารถทจะนำไปกำหนดเปน

15

วตถประสงคของการประเมน ออกแบบและวางแผนการประเมนไดดยงขน วธการ วเคราะหโครงการทมงประเมนทำไดโดยการอานพจารณาเอกสารโครงการแลวสรปสาระประเดนทสำคญทจะนำไปใชเปนฐานความคดในการกำหนดวตถประสงค และการวางแผนการประเมน

1.2) การกำหนดวตถประสงคของการประเมน วตถประสงคของการประเมนจะบงชทศทางในการประเมนโครงการนน ๆ วาตองการศกษาหรอคนหาคำตอบในเรองอะไรบาง ซงเปนตวแปรทศกษาหรอตวบงชการประเมน วตถประสงคของการประเมนทเนนการประเมนท เนนการประเมนระหวางการดำเนนโครงการ

1.3) การศกษาแนวคดและรปแบบการประเมน การศกษาแนวคดและรปแบบการประเมนจะทำใหนกประเมนมฐานความร ความคดท สำคญในการดำเนนการประเมนไดด เพราะแนวคดและรปแบบการประเมนทผร นกวชาการดานการประเมนไดคด พฒนาและเสนอไวจะเปนกรอบแนวคดแนวทางชวยใหการประเมนมความคมชดมากขน เมอนกประเมนไดศกษาเรยนรจากแนวคดและรปแบบการประเมนแลวนำมาประยกตใชในการประเมนกจะชวยใหการ ประเมนมความถกตอง เหมาะสมมความนาเช อถอมากข น กรณการประเมนระหวางการดำเนน โครงการน อาจประยกตใชแนวคดของรปแบบการประเมนชปของสตฟเฟลบม โดยการประเมนกระบวนการ ซงเปนการประเมนการดำเนนงานเพอนำโครงการทวางแผนไวไปสการปฏบต เปน การประเมนขณะดำเนนโครงการเพอศกษาจดแขง จดออน ปญหา และอปสรรคของการดำเนนโครงการ สารสนเทศทไดจากการประเมนกระบวนการจะชวยใหผบรหารทราบความกาวหนา จดแขง และจดออนของโครงการเพอการกำกบ การตดสนใจปรบปรงวธดำเนนโครงการและเรงรดการดำเนนงานใหบรรลวตถประสงคภายใตทรพยากรและเวลาทกำหนดไว (สภมาส องศโชต, 2555)

2) การออกแบบและวางแผนการประเมน ขนตอนนเปนการตดสนใจไวลวงหนาเกยวกบวธดำเนนการประเมน โดยนกประเมน

จะตองออกแบบ และวางแผนเพอกำหนดแหลงขอมล ผใหขอมลสำคญหรอกลมตวอยางวา ในการประเมนระหวางการดำเนนโครงการน น ผท จะใหขอมลหรอตอบคำถามการประเมนเก ยวกบความกาวหนา ปญหาและอปสรรคในการดำเนนงานควรจะเปนใครบาง มจำนวนเทาไรหรออาจจะเปนแหลงขอมลประเภทเอกสารทเก ยวของกบการดำเนนโครงการ หลงจากไดออกแบบกำหนดแหลงขอมลประเภทเอกสารท เก ยวของกบการดำเนนโครงการ หลงจากไดออกแบบกำหนดแหลงขอมล ขนตอนตอไปจะตองออกแบบการวดตวแปรหรอสงทตองประเมน และกำหนดเครองมอเกบรวบรวมขอมลใหเหมาะสม หลงจากนนจงออกแบบการวเคราะหขอมลใหสอดคลองเหมาะสมกบลกษณะของขอมล

โดยทวไปการวางแผนการประเมนจะจดทำเปนโครงการประเมน ซงมสวนประกอบสำคญตามทกำหนดไวโดยเฉพาะอยางยงการออกแบบการประเมนทง 3 สวนคอออกแบบการสม ตวอยางหรอกำหนดผใหขอมล ออกแบบการวดตวแปรหรอสงทม งประเมน และออกแบบการวเคราะหขอมลจะปรากฏอยในโครงการ

3) การดำเนนการประเมน การดำเนนการประเมนมขนตอนการดำเนนงาน ดงน

3.1) การพฒนาเครองมอเกบรวบรวมขอมล โดยดำเนนการสรางและตรวจสอบคณภาพเครองมอเกบรวบรวมขอมลตามลกษณะ วธการสรางและการตรวจสอบคณภาพของเครองมอ

16

แตละชนดโดยจะตองพฒนาเครองมอใหครอบคลมครบถวนตามทระบไว ในโครงการประเมน และจดทำเครองมอฉบบสมบรณพรอมใชเกบรวบรวมขอมลตอไป

3.2) การเกบรวบรวมขอมล ดำเนนการเกบรวบรวมขอมลโดยใชเครองมอแตละชนด ซงจะตองวางแผนการเกบรวบรวมขอมลใหชดเจนวาจะเกบขอมล โดยใชเครองมอชนดใด และเกบเมอไร ในการประเมนความกาวหนาของโครงการ ซงมจดมงหมายเพอใหไดสารสนเทศสำหรบการตดสนใจอยางทนทวงท ในบางกรณอาจใชการเกบรวบรวมขอมลในลกษณะการประชมตดตามความกาวหนา หรอจดระบบกลไกของการบรหารโครงการ โดยใหผ รบผดชอบโครงการายงานความกาวหนา ปญหาและอปสรรคของการดำเนนโครงการเปนระยะ ๆ ขอมลจากผลการประชมหรอรายงานความกาวหนาเหลาน ผบรหาร และผเกยวของสามารถนำมาใชประกอบการตดสนใจปรบปรงหรอแกปญหา อปสรรคในการบรหารจดการโครงการใหทนทวงท

3.3) การวเคราะหขอมล ขอมลทเกบมาไดโดยเครองมอชนดตาง ๆ นกประเมนจะตองจดกระทา และวเคราะหขอมลใหเปนระบบ ขอมลเชงปรมาณจะใชวธการวเคราะหทางสถต ซงจะตองเลอกใชสถตวเคราะหใหถกตอง เหมาะสมกบลกษณะของขอมล และตรงตามวตถประสงคของการประเมน สวนขอมลเชงคณภาพจะวเคราะหดวยวธการวเคราะหเนอหา

4) การสรปและนำเสนอผลการประเมน เปนขนตอนทนกประเมนตองสรปผลการประเมนโดยการเปรยบเทยบกบเกณฑการ

ประเมนเพอใหไดขอสรปวา ผลการประเมนระหวางการดำเนนโครงการครงนเปนอยางไร โดยจะตองตอบตามวตถประสงคของการประเมน คำตอบผลการประเมนในกรณการประเมน ระหวางการดำเนนโครงการทควรไดรบคอ การดำเนนโครงการเปนไปตามแผนหรอมความกาวหนาหรอไม เพยงใด มผลทเกดขนในชวงระยะการดำเนนโครงการอะไรบางหรอไม รวมทงมปญหาและอปสรรคอะไรบาง จะมแนวทางแกไขอยางไร ขอสรปผลการประเมนเหลาน จะไดนำเสนอตอผบรหารและผเก ยวของ เพอนำไปสการตดสนใจปรบปรงเกยวกบกระบวนการดำเนนโครงการตอไป ทงน ควรใชประโยชนจากขอมลผลการประเมนเพอการกำกบ เรงรดใหการดำเนนโครงการเปนไปตามแผน ปรบปรงแผนงาน กจกรรมใหเหมาะสมกบชวงระยะเวลาทจะดำเนนโครงการตอไป รวมทงแกไขปญหา อปสรรคทเกดขนใหหมดไป มฉะนนการประเมนกจะไมเกดประโยชนแตอยางใดตอการบรหารโครงการในระยะตอไป

2.2 แนวคดเกยวกบความพงพอใจ / ทศนคต

ความพงพอใจ

วมลสทธ หรยางกร (2526 อางถงใน วรรณวมล จงจรวยสกล, 2551) ใหความหมายวา ความพงพอใจเปนการใหคาความรสกของเรา และมความสมพนธกบโลกทศนทเกยวกบความหมายของสภาพแวดลอม คาความรสกของบคคลทมตอสภาพแวดลอมจะแตกตางกน เชน ความรสกเลว ด พอใจ ไมพอใจ สนใจ ไมสนใจ เปนตน

พณ ทองพน (2529 อางถงใน วรรณวมล จงจรวยสกล, 2551) กลาววา ความพงพอใจหมายถง ความรสกชอบหรอยนดเตมใจ หรอมเจตคตทดของบคคลตอสงใดสงหนง ความพอใจจะเกดขนเมอไดรบการตอบสนองความตองการ ทงทางวตถและดานจตใจ

17

หลย จำปาเทศ (2533 อางถงใน วรรณวมล จงจรวยสกล , 2551) ความพงพอใจหมายถง ความตองการไดบรรลเปาหมาย พฤตกรรมทแสดงออกมากจะมความสข สงเกตไดจากสายตา คำพด และการแสดงออก

กตตธช อมวฒนกล (2553) กลาววา ความพงพอใจหมายถง ความรสกชอบหรอพอใจในองคประกอบ และสงจงใจดานตาง ๆ ทสามารถตอบสนองความตองการได โดยแสดงออกจากพฤตกรรม เชน สายตา คำพด ลกษณะทาทาง เปนตน

องคประกอบความพงพอใจ

วรรณวมล จงจรวยสกล (2551) กลาววา ความพงพอใจประกอบดวย 1. ดานการรบรคณภาพของผลตภณฑบรการ ผรบบรการจะรบรวาผลตภณฑบรการท

ไดรบมลกษณะตามพนธะสญญาของกจการบรการของแตละประเภท ตามทควรจะเปนมากนอยเพยงใด

2. ดานการรบรคณภาพของการนำเสนอบรการ ผรบบรการจะรบรวาวธการนำเสนอบรการในกระบวนการ บรการของผใหบรการมความเหมาะสมมากนอยเพยงใด ไมวาจะเปนความสะดวกในการเข าถงบร การ พฤตกรรมการแสดงออกของการใหบรการตามบทบาทหนาท และปฏกรยาตอบสนองการบรการของผใหบรการตอผรบบรการในดานความรบผดชอบตองาน การใชภาษาสอความหมาย และการปฏบตตนในการใหบรการ สงเหลานเกยวของกบการสรางความพงพอใจใหกบลกคาดวยไมตรจตของการบรการทแทจรง

การวดทศนคต/เจตคต

รงสรรค ประเสรฐศร (2548) ใหคำจำกดความไววา ทศนคต หมายถง การประเมนหรอการตดสน เกยวกบความชอบหรอไมชอบในวตถหรอเหตการณ ซงสะทอนใหเหนถงความรสกของคนคนหนง เกยวกบบางสงบางอยาง เปนทาทหรอแนวโนมสวนบคคลทแสดงตอสงใดสงหน ง อาจเปนบคคล กลมคน ความคด และสงของทไดรบ

วภาส ทองสข (2552) ไดใหความหมายของเจตคตวา คอการประเมนหรอตดสนเพอสะทอนความรสกของคน เกยวกบความชอบหรอไมชอบในวตถ สงของ บคคล หรอเหตการณ

การวดเจตคตโดยตรงทำไดยาก เนองจากเปนการวดความรสก นกคด ทแฝงอยในตวบคคล ตามความหมายขางตน ดงนน การประเมนคาเจตคตของบคคลในเรองตางๆ จงเปนการวดทางออม เชน การถามสงตาง ๆ ท เกยวของกบเรองทตองการวดโดยใหบคคลเปาหมายเปนผตอบ ใหคะแนน หรอประเมนคา จากคำตอบตามความคดเหนตาง ๆ ทม (เจษฎา องกาบส, 2554) อยางไรกตามการวดเจตคตมความสำคญ 4 ประการ คอ

1. การวดเจตคตเพอทำนาย เปนวดเจตคตททำนายวาบคคลนนมความรสก นกคดเกยวกบ เรองนน ๆ และกระทำไปอยางไร

2. การวดเจตคตเพอเขาใจสาเหตและผล เปนการวดเจตคตจากการกระทำวา ทำไมบคคล นน ถงทำเรองตาง ๆ ดวยเหตผลใด

3. การวดเจตคตเพอหาทางปองกน เปนการวดเจตคตเพอประเมนความคดเหนของคน คนหนง เชน การรบบคคลเขาเปนแพทย พยาบาล นกบน อาจารย จำเปนตองไดเจตคตทดและเหมาะสมตอ อาชพนน มฉะนนอาจทำใหเกดผลเสยหายตอผทเกยวของได

18

4. การวดเจตคตเพอหาทางแกไข เนองจากแตละคนมเจตคตทแตกตางกน คนในสงคมจงอาจมเจตคตทสอดคลอง ไมสอดคลองในเรองตาง ๆ อยเสมอ ดงนนการวดเจตคตจะชวยแกไขใหบคคลทม เจตคตทไมด/ไมสอดคลองกบจรยธรรม คณธรรมของสงคม

Rensis Likert (1932 อางถงใน สำนกงานเศรษฐกจการเกษตร , 2551) ไดสรางเครองมอทนยมใชกนทวไปในงานวจย ซงเรยกวา เครองวดแบบลเคอรทสเกล (Likert Scale) ใชวดตวแปรทางสงคมศาสตร หรอตวชวดทสงเกตหรอสอบถามถงความแตกตางไดไมงายนก เชน ทศนคต ความร ความเขาใจ คานยม ความพงพอใจ เปนตน วธการไดมาซงเครองมอวดของ Likert ผวจยจะตองเขยนขอความหรอขอถามเกยวกบตวชวดทตองการวดมาจำนวนหนง โดยเขยนใหมจำนวนขอถามมากกวาทตองการใชจรง ๆ ประมาณครงหนง ขอถามทเขยนใหมทงทมองในดานด และทมองในดานไมด แตไมควรมขอถามทมความหมายกลาง ๆ กำหนดระดบของการแสดงความคดเหนในขอถามแตละขอวาเหนดวยหรอไม เชน แบงออกเปน 5 ระดบ คอ

5 คะแนน สำหรบเหนดวยอยางยง 4 คะแนน สำหรบเหนดวย 3 คะแนน สำหรบไมแนใจ 2 คะแนน สำหรบไมเหนดวย 1 คะแนน สำหรบไมเหนดวยอยางยง

หรอจะกำหนดเปน 4 3 2 1 และ 0 กไดเชนกน แตควรระวงวาขอถามทมองในดานด คะแนนทตอบวาเหนดวยอยางยง ควรเรยงลำดบคะแนนมากไปนอย แตถาขอความนนเปนการมองในดานไมด คะแนนทกำหนดใหจะตองมทศทางกลบกน การกำหนดเกณฑคะแนนเปนชวง ๆ มวธคำนวณ ดงน

ชวงคะแนน = คะแนนมาก − คะแนนนอย

จำนวนระดบ

โดยท คะแนนมาก คอ คะแนนทกำหนดมากทสดเทากบ 5 คะแนน คะแนนนอย คอ คะแนนทกำหนดนอยทสดเทากบ 1 คะแนน จำนวนระดบ คอ จำนวนระดบการวดเทากบ 5 ระดบคอไมเหนดวยอยางยง/

ไมเหนดวย/ไมแนใจ/เหนดวย/เหนดวยอยางยง (หรอจะกำหนดเปน นอย/คอนขางนอย/ปานกลาง/คอนขางมาก/มาก)

ในการกำหนดระดบคะแนน สามารถกำหนดไดหลายระดบ เชน 3 ระดบ 4 ระดบ ขนอยกบผประเมนจะกำหนด โดยวธการคำนวณคาคะแนนกจะปฏบตเหมอนกบตวอยางขางตน

2.3 โครงการปรบเปลยนพนทปลกพชไมเหมาะสม เพอสงเสรมการเลยงโคเนอ (ภายใตโครงการธนาคารโค-กระบอเพอเกษตรกร ตามพระราชดำร)

กระทรวงเกษตรและสหกรณไดพฒนาแผนทเกษตรเพ อการบรหารจดการเชงรก (Agricultural Map for Adaptive Management) หรอ Agri-Map ซงรวบรวมขอมลเชงภมศาสตรของทกหนวยงานไวในทเดยวกน ประกอบดวยขอมลหลกดานการเกษตร เชน นำ ดน พช ประมง ปศสตว การตลาด โลจสตกส และขอมลอนๆ เชน ขอบเขตการปกครอง การใชประโยชนทดน ประชากร

19

ทะเบยนเกษตรกร เปนตน เพอเปนเครองมอทสามารถใชในการบรหารจดการสนคาเกษตรไดอยางมประสทธภาพ โดยการประยกตใชเทคโนโลยเพอการบรหารและวเคราะหขอมลดานการเกษตร

ทงนตามนโยบายกระทรวงเกษตรและสหกรณใหปรบเปลยนพนทปลกพชไมเหมาะสมตามแผนท Agri-Map เพอสงเสรมอาชพอนๆท ใหผลตอบแทนดกวา ดงนน กรมปศสตวรวมกบโครงการธนาคารโค-กระบอ เพอเกษตรกรตามพระราชดำร จงไดจดทำโครงการปรบเปลยนพนทปลกพชไมเหมาะสมเพ อสงเสรมการเล ยงโคเน อ (ภายใตโครงการธนาคารโค -กระบอเพ อเกษตรกร ตามพระราชดำร)

วตถประสงค

1. เพอปรบเปลยนพนทปลกพชในพนทไมเหมาะสม (S3,N) 2. เพอสงเสรมการเลยงโคเนอใหแกเกษตรกรอยางยงยน

ระยะเวลาดำเนนการ

5 ป (เรมดำเนนการป 2559 สนสดโครงการตามสญญายมแมโคเนอของโครงการ ธคก.)

เปาหมายกจกรรม

1. จดตงกลมเกษตรกร 12 กลม เกษตรกร 120 ราย 2. จดหาแมโคเนอ (รายละไมเกน 5 แม) จำนวน 120 ราย แมโคเนอ 600 ตว 3. ปลกพชอาหารสตวทดแทนพนทปลกพชทไมเหมาะสม (รายละไมตำกวา 5 ไร)

รวม 600 ไร 4. เกษตรกรจดทำโรงเรอนพรอมลานปลอย จำนวน 120 ราย 5. สงเสรมสขภาพโคเนอ 6,900 ตว 6. ผสมเทยมโคเนอ 600 ครง 7. จดทำเครองหมายประจำตวสตว (ไมโครซพ) โคเนอ 1,810 ตว 8. การขยายผลสเกษตรกรรายใหม จำนวน 156 ราย/โคเนอ 780 ตว

พนทดำเนนการ ดำเนนการในพนท 8 จงหวด

1. จงหวดเชยงราย จำนวน 20 ราย 2. จงหวดพะเยา จำนวน 20 ราย 3. จงหวดนครราชสมา จำนวน 10 ราย 4. จงหวดอดรธาน จำนวน 10 ราย 5. จงหวดมกดาหาร จำนวน 20 ราย 6. จงหวดสราษฎรธาน จำนวน 20 ราย 7. จงหวดพทลง จำนวน 10 ราย 8. จงหวดนครศรธรรมราช จำนวน 10 ราย

20

การดำเนนงาน

1. บรหารจดการโดยคณะกรรมการบรหารและคณะทำงานขบเคลอนโครงการ 1) ระดบกรมปศสตว

- คณะกรรมการบร หาร โครงการธนาคารโค -กระบ อ เพ อ เกษตรกร ตามพระราชดำร (ธคก.)

- คณะกรรมการโครงการปรบเปลยนพนทปลกพชไมเหมาะสม เพอสงเสรมการปศสตว 2) ระดบจงหวด

- คณะอนกรรมการพฒนาการเกษตรและสหกรณจงหวด - คณะทำงานขบเคล อนโครงการปรบเปล ยนพ นท ปลกพชไมเหมาะสม

เพอสงเสรมการปศสตว

2. การคดเลอกเกษตรกรเขารวมโครงการ สำนกงานปศสตวจงหวดรวมกบ single command กำหนดพนทเปาหมาย

และคดเลอกเกษตรกร ตามคณสมบตทกรมปศสตวกำหนดโดยเปนเกษตรกรปลกพชในพนทไมเหมาะสม (S3,N) ตามแผนท Agri-Map โดยใชกลไกของศนยการเรยนรเพมประสทธภาพการผลตสนคาเกษตร (ศพก.)

3. หลกเกณฑ เงอนไข และคณสมบตของเกษตรกร 1) คณสมบตของเกษตรกรทเขารวมโครงการ

(1) เป นเกษตรกรปล กพ ชในพ นท S3,N ( เป นพ นท ม เอกสารส ทธ ) โดยเกษตรกรจะตองปรบเปลยนพนทปลกพช จำนวน 5 ไร มาปลกพชอาหารสตว เชน พชตระกลหญา พชตระกลถว ฯลฯ และสามารถบรหารจดการพชอาหารสตวเลยงโคเนอเพยงพอตลอดระยะเวลา 5 ป

(2) เปนสมาชกขององคกรเกษตรกรทข นทะเบยนตามกฎหมาย (วสาหกจชมชน/กลมเกษตรกรนตบคคล/สหกรณ)

(3) ไมเปนผเขารวมโครงการอนรกษและพฒนาการผลตกระบอ (ตามแผนปรบโครงสรางการผลต และความมนคงทางอาหารดานปศสตว)

(4) ไมเปนผเขารวมโครงการฟารมโคเนอสรางอาชพ (5) ไมเคยปฏบตผดเง อนไขของโครงการธนาคารธนาคารโค-กระบอเพอ

เกษตรกรตามพระราชดำร 2) เกษตรกรมความพรอมในการจดเตรยมโรงเรอนพรอมลานปลอยอยางเหมาะสม

และมภมลำเนาทสามารถดแลฟารมโคเนอของตนเองไดตลอดเวลา 3) เกษตรกรจะตองเลยงโคเนอแบบประณต (Intensive Farm) 4) เกษตรกรจะตองปฏบตตามหลกเกณฑ และเงอนไขของโครงการฯ 5) เกษตรกรตองสงลกโคเนอเพศเมย 5 ตวแรกของฝง (ธคก.) อาย 18 เดอน คนให

โครงการ ธคก. เพอขยายผลโครงการฯ ใหเกษตรกรรายตอไป

21

4. การจดหาแมโคเนอ ธนาคารโค-กระบอเพอเกษตรกร ตามพระราชดำร (ธคก.) สนบสนนแมโคเนอตง

ทองหรอลกตด ตามคณลกษณะเฉพาะทกำหนด รายละ 5 แม โดย ธคก. จะโอนงบประมาณใหจงหวดจดซอแมโคเนอตงทองหรอลกตดเพศ

5. การจดทำทะเบยนโคเนอดวยไมโครชพ สำนกงานปศสตวจงหวดรวมกบกองสารวตรและกกกน ดำเนนการฝงไมโครชพ

และจดทำทะเบยน 6. การถายทอดองคความรแกเกษตรกร

สำนกงานปศสตวจงหวด ดำเนนการสงเสรมพฒนาและถายทอดองคความรการเลยงโคเนอแบบประณตแกเกษตรกรเปาหมาย

7. การสนบสนนทอนพนธ/เมลดพนธพชอาหารสตว ศนยวจยและพฒนาอาหารสตวจดเตรยมและสนบสนนทอนพนธ/เมลดพนธพช

อาหารสตว

8. การดแลสขภาพโคเนอ สำนกงานปศสตวจงหวดรวมกบสำนกควบคม ปองกน และบำบดโรคสตว

ใหบรการดแลสขภาพโคเนอ รวมทงการสรางภมคมกนโรค

9. การใหบรการผสมพนธโคเนอ ศนยวจยการผสมเทยมและเทคโนโลยชวภาพใหบรการผสมเทยม และ/หรอ

ศนยวจยและบำรงพนธสตวสนบสนนพอพนธโคเนอ

10. การใชประโยชนมลโคเนอ สำนกงานปศสตวจงหวดรวมกบหนวยงานกรมสงเสรมการเกษตร หนวยงาน

กรมพฒนาทดน และหนวยงานกรมพลงงานทดแทน สนบสนนการใชประโยชนจากมลโคเนอ และผลตปยอนทรย

11. การจดทำบญชครวเรอน สำนกงานปศสตวจงหวดรวมกบสำนกงานตรวจบญชสหกรณจงหวด สงเสรม

และสนบสนนการทำบญชครวเรอน/บญชฟารม

12. การขยายผลโครงการ สำนกงานปศสตวจงหวดจดสรรลกโคเนอเพศเมย อาย 18 เดอน ทเกษตรกร

คนใหกบ ธคก. สนบสนนเกษตรกรรายตอไป รายละไมเกน 5 แมตามคณสมบตเดม โดยมวธการปฏบตดงน

12.1 คณะกรรมการบรหารกลมฯ คดเลอกเกษตรกรผรวมโครงการฯ รายใหม โดยจะตองยนยอมปรบเปลยนพนทไมเหมาะสม (S3,N) เพอปลกพชอาหารสตวทดแทนรายละ 5 ไร พรอมจดทำบญชรายชอเรยงลำดบกอน-หลง และแจงใหคณะทำงานขบเคลอนโครงการปรบเปลยนพนทปลกพชไมเหมาะสม เพอสงเสรมการปศสตวทราบ

22

12.2 คณะกรรมการบรหารกลมฯ จดทำบญชสตวธนาคารฯ และลกทเกด โดยระบเพศ วนเดอนปเกดใหชดเจน

12.3 คณะกรรมการบรหารกลมฯ ตรวจสอบลกเพศเมยตวแรกของสมาชกกลม ทกรายทอายครบ 18 เดอน หากรวมแลวไดเทากบ 5 ตวหรอมากกวา ใหมอบแกเกษตรกรรายใหมรายละ 5 ตว ตามบญชรายชอในขอ 12.1 พรอมจดทำทะเบยนคมและแจงปศสตวอำเภอดำเนนการจดทำสญญาตามระเบยบธนาคารโค-กระบอเพอเกษตรกร ตามพระราชดำรตอไป

12.4 สำนกงานปศสตวจงหวดรายงานผลการปฏบตงาน กรณสงมอบลกเพศเมยอาย 18 เดอน ใหผรวมโครงการรายใหมใหกรมปศสตวทราบทกครง

13. การตดตามประเมนผลโครงการ คณะทำงานขบเคล อนโครงการฯ ระดบจงหวด ตดตามความกาวหนาและ

รายงานผลเปนประจำทกเดอน

ผลทคาดวาจะไดรบ

1. ผลผลต(Output) 1) ปรบเปลยนพนทปลกพชไมเหมาะสมได จำนวน 600 ไร 2) สรางอาชพการเลยงโคเนออยางยงยนแกเกษตรกร จำนวน 120 ราย 3) ผลตลกโคเน อเขาส ระบบการผลตโคเน อของประเทศ ไมตำกวา 2,400 ตว

เมอสนสดโครงการ

2. ผลลพธ (Outcome) 1) สรางรายไดแกเกษตรกรอยางยงยน ทงรายไดจากการจำหนายมลโคเนอและ

ผลผลตลกโคเนอ ซงผลตอบแทนทไดมความคมคาและจงใจใหเกษตรกรเลยง โคเนอเปนอาชพผสมผสานกบอาชพเกษตรกรรมอนๆ

2) สรางความสมดล การใชทรพยากรในการผลตอาหาร โดยใชปยอนทรยจากมล โคเนอเพอนำมาปรบปรงคณภาพดน

3) สรางความมนคงทางดานอาหาร และแกไขปญหาขาดแคลนโคเนอ สหวงโซการผลตโคเนอของประเทศ

4) ปรบเปล ยนรปแบบการเล ยงโคเน อใหสอดคลองกบขอจำกดของพ นท ไลต อน และสถานการณแรงงานของประเทศ

5) สรางความเขมแขงแกเกษตรกร/กลมเกษตรกร เครอขายผเลยงโคเนอ และธรกจสหกรณโคเนอ ใหเชอมโยงมลคาตลอดหวงโซการผลต (Value Chain) โคเนอทงระบบ

3. ผลกระทบ (Impact) 1) เกดความมนคงทางดานอาหาร 2) เพมผลผลตปยมลสตว (ปยอนทรย) ใชในกระบวนการผลตระบบเกษตรอนทรย

เปนการลดตนทน เพมประสทธภาพการผลต และสรางมลคาเพมในรปแบบผลตภณฑปลอดสารพษ

3) เกดอาชพเกษตรกรรมแบบผสมผสาน โดยไมตองพงพาเกษตรกรรมเชงเดยว 4) มการพฒนาการเลยงโคเนออยางยงยนและเกดความหลากหลายทางชวภาพ

23

2.4 งานวจยทเกยวของ

สำนกงานเศรษฐกจการเกษตร (2561) ไดประเมนผลโครงการธนาคารโค – กระบอ เพอเกษตรกรตามพระราชดำร ป 2559 – 2560 พบวา ผลการประเมนตามวตถประสงคขอท 1 (เกษตรกรทยากจนทวประเทศไดมโค – กระบอไวใชงาน) ปจจบนเกษตรกรสวนใหญไมคอยมการใชแรงงานโค – กระบอ ในการทำเกษตร เนองจากยคสมยทเปลยนไป เกษตรกรหนมาทำการเกษตรแบบใชเทคโนโลย และเครองจกรมากขน ซงเกษตรกรมการนำโค - กระบอไปใชประโยชน ดงน มาตรการท 1 (เกษตรกรรายเดม) พบวาสวนใหญรอยละ 92.27 เลยงโค – กระบอไวเพอขยายลก รองลงมารอยละ 73.74 ใชมลสตวไปทำปยคอกเพอใสในแปลงเกษตร รอยละ 56.04 เลยงไวขาย และมาตรการท 2 (เกษตรกรรายใหม) พบวาสวนใหญ รอยละ 73.51 เลยงโค – กระบอไวเพอขยายลก รองลงมารอยละ 50.49 ใชมลสตวไปทำปยคอกเพอใสในแปลงเกษตร และรอยละ 29.29 เลยงไวขาย เพอเปนรายไดเสรมในการประกอบอาชพปศสตว สวนผลการประเมนตามวตถประสงคขอท 2 (เพมผลผลตทางการเกษตร ชวยใหเกษตรกรมรายได) มาตรการท 1 (เกษตรกรรายเดม) มแนวโนมรายไดมากขน จากการเขารวมโครงการเพราะมอาชพเสรมดานปศสตว พบวาไดรบโอนกรรมสทธ แมโคเฉลย 1 ตว/ราย คดเปนมลคาเฉลย 28,201 บาท/ตว ไดรบโอนลกโคทเกดจากแมโคดงกลาวเฉลย 2 ตว/ราย คดเปนมลคา เฉลย 17,288 บาท/ตว รวมมลคาโคทงหมดทเกษตรกรไดรบโอนกรรมสทธเฉลย 62,777 บาท/ราย และ ในสวนของเกษตรกรทไดรบโอนกรรมสทธกระบอ ไดรบโอนกรรมสทธแมกระบอเฉลย 1 ตว/ราย คดเปน มลคาเฉลย 32 ,092 บาท/ตว จำนวนลกกระบอทไดรบโอนเฉลย 2 ตว/ราย คดเปนมลคา 17,396 บาท/ตว รวมมลคากระบอทงหมดทเกษตรกรไดรบโอนกรรมสทธเฉลย 66,884 บาท/ราย

24

บทท 3

วธการดำเนนการศกษา

การประเมนโครงการปรบเปลยนพนทปลกพชไมเหมาะสม เพอสงเสรมการเลยงโคเนอ (ภายใตโครงการธนาคารโค-กระบอเพอเกษตรกร ตามพระราชดำร) เปนการวจยเชงพรรณนา โดยมรายละเอยด ดงน

3.1 ประชากรและกลมตวอยาง

การศกษาครงน ใชประชากรจากเกษตรกรทเขารวมโครงการปรบเปลยนพนทปลกพชไมเหมาะสม เพ อสงเสรมการเล ยงโคเน อ (ภายใตโครงการธนาคารโค -กระบอเพ อเกษตรกร ตามพระราชดำร) จำนวน 120 ราย

3.2 เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล

เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล คอ แบบสอบถามเกยวกบการประเมนโครงการปรบเปลยนพนทไมเหมาะสม เพอสงเสรมการเลยงโคเนอ (ภายใตโครงการธนาคารโค-กระบอเพอเกษตรกร ตามพระราชดำร) แบงออกเปน 4 ตอน ดงน

ตอนท 1 แบบสอบถามเกยวกบขอมลทวไปของของเกษตรกร ไดแก เพศ อาย ทอย จำนวนโคเนอทไดรบการสนบสนน

ตอนท 2 แบบสอบถามเกยวกบการประเมนผลการดำเนนงานโครงการปรบเปลยนพนทไมเหมาะสม เพ อสงเสรมการเล ยงโคเน อ (ภายใตโครงการธนาคารโค-กระบอเพ อเกษตรกร ตามพระราชดำร) ไดแก จำนวนสตวทงหมด การสรางโรงเรอน ลกษณะการเลยง การทำบญชครวเรอน/ฟารม การปลกพชอาหารสตว พนธพชอาหารสตว รายไดจากการเลยง คาใชจายในการเลยง จำนวนแรงงานทใช และการทำบอแกสชวภาพ

ตอนท 3 แบบสอบถามเกยวกบความพงพอใจของเกษตรกรทเขารวมโครงการในดานตาง ๆ ไดแก ดานหลกสตรการฝกอบรม ดานการไดรบปจจยการผลต ดานการใหบรการของเจาหนาท และดานผลสมฤทธของโครงการ

ลกษณะแบบสอบถามเปนแบบมาตราสวนประมาณคา 5 ระดบ โดยใชมาตราสวนประมาณคาของลเครท (Likert) คอ มากทสด มาก ปานกลาง นอย และนอยทสด โดยมเกณฑแตละระดบ ดงน

ระดบ 5 หมายถง มากทสด ระดบ 4 หมายถง มาก ระดบ 3 หมายถง ปานกลาง ระดบ 2 หมายถง นอย ระดบ 1 หมายถง นอยทสด

ตอนท 4 แบบสอบถามแบบปลายเปดเพ อสอบถามความคดเหนเก ยวกบปญหา อปสรรค และขอเสนอแนะตอโครงการปรบเปลยนพนทไมเหมาะสม เพอสงเสรมการเลยงโคเนอ (ภายใตโครงการธนาคารโค-กระบอเพอเกษตรกร ตามพระราชดำร)

25

3.3 การเกบรวบรวมขอมล

1) ขอมลปฐมภม (Primary Data) โดยการออกแบบสอบถามประเมนโครงการปรบเปลยนพนทปลกพชไมเหมาะสม เพอสงเสรมการเลยงโคเนอ (ภายใตโครงการธนาคารโค-กระบอเพอเกษตรกรตามพระราชดำร) จำนวน 120 ราย

2) ขอมลทตยภม (Secondary Data) โดยการศกษารปแบบโครงการปรบเปลยนพนทปลกพชไมเหมาะสม เพอสงเสรมการเลยงโคเนอ (ภายใตโครงการธนาคารโค-กระบอเพอเกษตรกร ตามพระราชดำร) การสมภาษณหนวยงานทรบผดชอบโครงการ

3.4 การวเคราะหขอมล

วเคราะหขอมลจากแบบสอบถามมาประมวลผลคาทางสถตดวยดวยโปรแกรมสำเรจรป เพอวเคราะหขอมลหาคาความถ (Frequency) คาเฉลย (Mean) คารอยละ (Percentage) คาสวนเบยงเบนมาตรฐาน (Standard Deviation) และวเคราะหความพงพอใจของเกษตรกรทเขารวมโครงการโดยใชมาตรวดแบบลเครท (Likert) แบงชวงคะแนนออกเปน 5 ระดบ

3.5 สถตทใชในการวเคราะหขอมล

คาเฉลย

�� = 𝛴 𝑓𝑥

𝑛

เมอ �� แทน คาเฉลย

Σ 𝑓𝑥 แทน ผลรวมของความถของคะแนนทงหมด

𝑛 แทน จำนวนผตอบแบบสอบถามทงหมด

สวนเบยงเบนมาตรฐาน

SD = √𝑛Σ𝑥2 − (Σ𝑥)2

𝑛(𝑛 − 1)

เมอ SD แทน สวนเบยงเบนมาตรฐาน

𝑥 แทน คะแนนแตละตวในกลมตวอยาง

𝑛 แทน จำนวนคนในกลมตวอยาง

26

เกณฑการใหคะแนนความพงพอใจ

ชวงคะแนน = คะแนนมาก − คะแนนนอย

จำนวนระดบ

= 5 - 1

5

= 0.8

ในการประเมนครงนกำหนดเกณฑการแปลผลคาเฉลย ดงน 1.00 – 1.80 หมายถง พงพอใจนอยทสด 1.81 – 2.60 หมายถง พงพอใจนอย 2.61 – 3.40 หมายถง พงพอใจปานกลาง 3.41 – 4.20 หมายถง พงพอใจมาก 4.21 – 5.00 หมายถง พงพอใจมากทสด

27

บทท 4 ผลการศกษา

ในการประเมนผลการดำเนนงานโครงการปรบเปล ยนพ นท ปลกพชไมเหมาะสม เพอสงเสรมการเลยงโคเนอ (ภายใตโครงการธนาคารโค-กระบอเพอเกษตรกร ตามพระราชดำร) เปนการประเมนผลระหวางการดำเนนงานโครงการ (On–going Evaluation) มวตถประสงคเพอ 1) เพ อประเมนผลสมฤทธ ของการดำเนนงานโครงการปรบเปล ยนพ นท ปลกพชไมเหมาะสม เพอสงเสรมการเลยงโคเนอ (ภายใตโครงการธนาคารโค-กระบอเพอเกษตรกร ตามพระราชดำร) และ 2) เพอศกษาปญหา และอปสรรคของโครงการปรบเปลยนพนทปลกพชไมเหมาะสม เพอสงเสรมการเลยงโคเนอ (ภายใตโครงการธนาคารโค-กระบอเพอเกษตรกร ตามพระราชดำร) โดยเกบขอมลจากเกษตรกรทเขารวมโครงการปรบเปลยนพนทปลกพชไมเหมาะสม เพอสงเสรมการเลยงโคเนอ (ภายใตโครงการธนาคารโค-กระบอเพอเกษตรกร ตามพระราชดำร) ในพนทดำเนนการ 8 จงหวด ไดแก เชยงราย พะเยา นครราชสมา อดรธาน มกดาหาร พทลง นครศรธรรมราช และสราษฎรธาน จำนวน 120 ราย มผตอบแบบประเมน จำนวน 102 ราย ซงผศกษาไดนำเสนอผลการวเคราะหเปน 3 ตอน ดงน

ตอนท 1 ขอมลทวไปของเกษตรกร ไดแก เพศ อาย

ตอนท 2 การประเมนผลการดำเนนงานโครงการปรบเปลยนพนทปลกพชไมเหมาะสม เพอสงเสรมการเลยงโคเนอ (ภายใตโครงการธนาคารโค-กระบอเพอเกษตรกร ตามพระราชดำร) โดยเปนการประเมนผลระหวางการดำเนนงานโครงการ (On–going Evaluation) ใชรปแบบในการประเมนผลโครงการแบบซปป (CIPP MODEL) ของสตฟเฟลบมและคณะ ไดแก

1. ดานบรบทหรอสภาวะแวดลอม (Context Evaluation : C) 2. ดานปจจยนำเขา (Input Evaluation : I) 3. ดานกระบวนการ (Process Evaluation : P) 4. ดานผลผลต (Product Evaluation : P)

ตอนท 3 ความคดเหนเกยวกบปญหา และอปสรรค ของโครงการปรบเปลยนพนทปลกพชไมเหมาะสม เพอสงเสรมการเลยงโคเนอ (ภายใตโครงการธนาคารโค-กระบอเพ อเกษตรกร ตามพระราชดำร)

28

ตอนท 1 ขอมลทวไปของของเกษตรกร

ในการประเมนผลการดำเนนงานโครงการปรบเปล ยนพ นท ปลกพชไมเหมาะสม เพอสงเสรมการเลยงโคเนอ (ภายใตโครงการธนาคารโค-กระบอเพอเกษตรกร ตามพระราชดำร) เกบขอมลจากเกษตรกรทเขารวมโครงการฯ ป 2559 ในพนทดำเนนการ 8 จงหวด ไดแก เชยงราย พะเยา นครราชสมา อดรธาน มกดาหาร พทลง นครศรธรรมราช และสราษฎรธาน จำนวน 120 ราย มผ ตอบแบบประเมน จำนวน 102 ราย ซงพชทเกษตรกรปลกกอนเขารวมโครงการ ไดแก ขาว มนสำปะหลง ปาลม และยางพารา

ตารางท 1 จำนวน และรอยละขอมลทวไปของเกษตรกรผตอบแบบประเมน

ขอมลสวนบคคล จำนวน (ราย) รอยละ

เพศ

ชาย 77 75.49

หญง 25 24.51

รวม 102 100

อาย

20 – 29 ป 2 1.96

30 – 39 ป 9 8.82

40 – 49 ป 20 19.61

50 – 59 ป 33 32.35

60 ปขนไป 15 14.71

ไมตอบ 23 22.55

รวม 102 100

จากตารางท 1 พบวา เกษตรกรทเขารวมโครงการปรบเปลยนพนทปลกพชไมเหมาะสม เพอสงเสรมการเลยงโคเนอ (ภายใตโครงการธนาคารโค-กระบอเพอเกษตรกร ตามพระราชดำร) สวนใหญเปนเพศชาย จำนวน 77 ราย คดเปนรอยละ 75.49 และเพศหญง จำนวน 25 ราย คดเปนรอยละ 24.51 สวนใหญมอายอย ระหวาง 50 – 59 ป จำนวน 33 ราย คดเปนรอยละ 32.35 และมอายอยระหวาง 20 – 29 ป นอยทสด จำนวน 2 ราย คดเปนรอยละ 1.96

29

ตอนท 2 การประเมนผลการดำเนนงานโครงการปรบเปล ยนพ นท ปลกพชไมเหมาะสม เพ อสงเสรมการเล ยงโคเน อ (ภายใตโครงการธนาคารโค-กระบอเพ อเกษตรกร ตามพระราชดำร)

2.1 ดานบรบทหรอสภาวะแวดลอม (Context Evaluation : C)

ตารางท 2 การเลยงโคเนอกอนเขารวมโครงการ

การเลยงโคเนอกอนเขารวมโครงการ จำนวน (ราย) รอยละ

เคย 38 37.25

ไมเคย 64 62.75

รวม 102 100

เกษตรกรทเขารวมโครงการเปนเกษตรทปลกพชในพนทไมเหมาะสม (S3,N) ตามแผนท Agri-Map โดยใชกลไกของศนยการเรยนรเพมประสทธภาพการผลตสนคาเกษตร (ศพก.) ซงเกษตรกรสวนใหญไมเคยเลยงโคเนอ จำนวน 64 ราย คดเปนรอยละ 62.75 และเกษตรกรเคยเลยงโคเนอ จำนวน 38 ราย คดเปนรอยละ 37.25 (ตารางท 2)

2.2 ดานปจจยนำเขา (Input Evaluation : I)

ปจจยการผลต

1) การจดหาแมโคเนอ โดยเมอเขารวมโครงการเกษตรกรจะไดรบการสนบสนนโคเน อจากธนาคารโค-กระบอเพ อเกษตรกร ตามพระราชดำร (ธคก.) รายละ 5 แม โดยธนาคาร โค-กระบอเพอเกษตรกร ตามพระราชดำร (ธคก.) จะโอนงบประมาณใหจงหวดเปนผจดซอ

ตารางท 3 การสนบสนนโคเนอจากธนาคารโค-กระบอเพอเกษตรกร ตามพระราชดำร (ธคก.)

โคเนอทเกษตรกรไดรบ จำนวนแมโค (ตว) รอยละ แมโคทอง 329 64.51

แมโคลกตด 181 35.49

รวม 510 100

จากตารางท 3 เกษตรกรทไดรบการสนบสนนโคเนอ เปนแมโคทอง จำนวน 329 ตว คดเปนรอยละ 64.51 ไดรบแมโคลกตด จำนวน 181 ตว คดเปนรอยละ 35.49

30

2) การสนบสนนทอนพนธ/เมลดพนธพชอาหารสตว ซงเกษตรกรทเขารวมโครงการตองปลกพชอาหารสตว ตามหลกเกณฑของโครงการเฉลยรายละ 5 ไร โดยพนธพชอาหารสตว ทเกษตรกรปลก ไดแก เนเปยรปากชอง 1 แพงโกลา กนนสมวง รซ พลแคททลม และถวฮามาตา ซงเกษตรกรมคาใชจายในการปลกพชเฉลย 500 บาทตอไร

ตารางท 4 ระดบความพงพอใจของเกษตรกรตอปจจยการผลตทไดรบ

ประเดนความพงพอใจ �� SD ระดบ

ความพงพอใจ

อนดบ

จำนวนโคเนอทไดรบ 4.12 0.97 มาก 1

คณลกษณะโคเนอทไดรบ 3.75 1.08 มาก 4

การใหลกของโคเนอทไดรบ 3.61 1.09 มาก 5

ความเหมาะสมของพนธพชอาหารสตวกบพนท 3.95 0.96 มาก 2

คณภาพของพนธพชอาหารสตวทไดรบ 3.80 1.19 มาก 3

ภาพรวมความพงพอใจตอปจจยการผลต 3.85 1.06 มาก

จากตารางท 4 พบวา เกษตรกรทเขารวมโครงการปรบเปลยนพนทปลกพชไมเหมาะสม เพอสงเสรมการเลยงโคเนอ (ภายใตโครงการธนาคารโค-กระบอเพอเกษตรกร ตามพระราชดำร) มความพงพอใจตอปจจยการผลตท ไดรบในภาพรวมอย ในระดบมาก (�� = 3.85 , SD = 1.06) โดยเรยงลำดบความพงพอใจ ดงน จำนวนโคเนอทไดรบ (�� = 4.12 , SD = 0.97) รองลงมาคอความเหมาะสมของพนธพชอาหารสตวกบพนท (�� = 3.95 , SD = 0.96) คณภาพของพนธพชอาหารสตวทไดรบ (�� = 3.80 , SD = 1.19) คณลกษณะโคเนอทไดรบ (�� = 3.75 , SD = 1.08) และ การใหลกของโคเนอทไดรบ (�� = 3.61 , SD = 1.09) ตามลำดบ

31

การสงเสรมพฒนาและถายทอดองคความร

เกษตรกรทเขารวมโครงการปรบเปลยนพนทปลกพชไมเหมาะสม เพอสงเสรมการเลยงโคเนอ (ภายใตโครงการธนาคารโค-กระบอเพอเกษตรกร ตามพระราชดำร) จะไดรบการสงเสรมพฒนาและถายทอดองคความรการเลยงโคเนอแบบประณต

ตารางท 5 ระดบความพงพอใจของเกษตรกรตอการสงเสรมพฒนาและถายทอดองคความร

ประเดนความพงพอใจ �� SD ระดบ

ความพงพอใจ

อนดบ

ความเขาใจของเนอหา 4.09 0.87 มาก 1

ความเหมาะสมของระยะเวลา 3.70 1.04 มาก 4

ความเหมาะสมของสถานท 3.72 1.03 มาก 3

เนอหาตรงกบความตองการ 3.88 1.09 มาก 2

ภาพรวมความพงพอใจตอการสงเสรมพฒนาและถายทอดองคความร

3.85 1.01 มาก

จากตารางท 5 พบวา เกษตรกรทเขารวมโครงการปรบเปลยนพนทปลกพชไมเหมาะสม เพอสงเสรมการเลยงโคเนอ (ภายใตโครงการธนาคารโค-กระบอเพอเกษตรกร ตามพระราชดำร) มความพงพอใจตอการสงเสรมพฒนาและถายทอดองคความรในภาพรวมอยในระดบมาก (�� = 3.85 , SD = 1.01) โดยเรยงลำดบความพงพอใจ ดงน ความเขาใจของเนอหา (�� = 4.09 , SD = 0.87) รองลงมาคอ เนอหาตรงกบความตองการ (�� = 3.88 , SD = 1.09) ความเหมาะสมของสถานท (�� = 3.72 , SD = 1.03) และความเหมาะสมของระยะเวลา (�� = 3.70 , SD = 1.04) ตามลำดบ

32

การใหบรการของเจาหนาท

เกษตรกรทเขารวมโครงการปรบเปลยนพนทปลกพชไมเหมาะสม เพอสงเสรมการเลยงโคเนอ (ภายใตโครงการธนาคารโค-กระบอเพอเกษตรกร ตามพระราชดำร) จะไดรบบรการใหบรการผสมพนธโคเนอจากศนยวจยการผสมเทยมและเทคโนโลยชวภาพใหบรการผสมเทยม และ/หรอ ศนยวจยและบำรงพนธ สตวสนบสนนพอพนธ โคเน อ บรการดแลสขภาพโคเน อ และการสรางภมคมกนโรค จากสำนกงานปศสตวจงหวดรวมกบสำนกควบคม ปองกน และบำบดโรคสตว รวมทง ไดรบการสนบสนนทอนพนธ/เมลดพนธพชอาหารสตวจากศนยวจยและพฒนาอาหารสตว

ตารางท 6 ระดบความพงพอใจของเกษตรกรตอการใหบรการของเจาหนาท

ประเดนความพงพอใจ �� SD ระดบ

ความพงพอใจ

อนดบ

การใหบรการผสมเทยม 4.02 1.03 มาก 3

การใหบรการสนบสนนพอพนธ 2.71 1.70 ปานกลาง 4

การใหบรการดานดแลสขภาพสตว 4.04 1.05 มาก 2

การตดตามใหคำแนะนำ 4.16 0.94 มาก 1

ภาพรวมความพงพอใจตอ การใหบรการของเจาหนาท

3.73 1.18 มาก

จากตารางท 6 พบวา เกษตรกรทเขารวมโครงการปรบเปลยนพนทปลกพชไมเหมาะสม เพอสงเสรมการเลยงโคเนอ (ภายใตโครงการธนาคารโค-กระบอเพอเกษตรกร ตามพระราชดำร) มความพงพอใจตอการใหบรการของเจาหนาทในภาพรวมอยในระดบมาก (�� = 3.73 , SD = 1.18) โดยเร ยงลำดบ ด งน ความพงพอใจตอการตดตามใหคำแนะนำ (�� = 4.16 , SD = 0.94) การใหบรการดานดแลส ขภาพสตว (�� = 4.04 , SD = 1.05) และการใหบรการผสมเท ยม (�� = 4.02 , SD = 1.03) อยในระดบมาก และความพงพอใจตอการใหบรการสนบสนนพอพนธ (�� = 2.71 , SD = 1.70) อยในระดบปานกลาง

33

2.3 ดานกระบวนการ (Process Evaluation : P)

ตารางท 7 การสรางโรงเรอนเพอเลยงโคเนอ

การสรางโรงเรอน จำนวน (ราย) รอยละ

สราง 102 100

ไมสราง 0 0

รวม 102 100

จากตารางท 7 พบวา เกษตรกรทเขารวมโครงการปรบเปลยนพนทปลกพชไมเหมาะสม เพอสงเสรมการเลยงโคเนอ (ภายใตโครงการธนาคารโค-กระบอเพอเกษตรกร ตามพระราชดำร) มการสรางโรงเรอนทง 102 ราย คดเปนรอยละ 100

ตารางท 8 ลกษณะรปแบบการเลยงโคเนอ

รปแบบการเลยง จำนวน (ราย) รอยละ

เลยงแบบขงคอก 53 51.96

เลยงแบบปลอยธรรมชาต 15 14.71

เลยงทง 2 แบบ 34 33.33

รวม 102 100

จากตารางท 8 พบวา เกษตรกรท เขารวมโครงการสวนใหญมการเล ยงโคเน อแบบ ขงคอก จำนวน 53 ราย คดเปนรอยละ 51.96 เลยงแบบปลอยธรรมชาต จำนวน 15 ราย คดเปน รอยละ 14.71 และมการเลยงทงแบบขงคอกและเลยงแบบปลอยธรรมชาต จำนวน 34 ราย คดเปนรอยละ 33.33

34

ตารางท 9 การจดทำบญชครวเรอน / บญชฟารม

การจดทำบญชครวเรอน / บญชฟารม จำนวน (ราย) รอยละ

จดทำ 70 68.63

ไมจดทำ 32 31.37

รวม 102 100

จากตารางท 9 พบวา เกษตรกรทเขารวมโครงการสวนใหญมการจดทำบญชครวเรอน / บญชฟารม จำนวน 70 ราย คดเปนรอยละ 68.63 และไมไดจดทำจดทำบญชครวเรอน / บญชฟารม จำนวน 32 ราย คดเปนรอยละ 31.37

2.4 ดานผลผลต (Product Evaluation : P)

การใหลกจากโคเนอทไดรบ

ตารางท 10 จำนวนลกโคเกดใหมภายหลงจากการเขารวมโครงการ

ลกโคเกดใหม จำนวนเกษตรกร (ราย) จำนวนลกโค (ตว)

เพศผ 44 76

เพศเมย 59 127

รวม 103 203

จากตารางท 10 พบวา โคเนอทเกษตรกรไดรบเมอเขารวมโครงการใหลกโคเกดใหม โดยเกษตรกร 44 ราย ไดลกโคเพศผ จำนวน 76 ตว และเกษตรกร 59 ราย ไดลกโคเพศเมย จำนวน 127 ตว

การใชประโยชนมลโคเนอ

สำนกงานปศสตวจงหวดรวมกบหนวยงานกรมสงเสรมการเกษตร หนวยงานกรมพฒนาทดน และหนวยงานกรมพลงงานทดแทน สนบสนนการใชประโยชนจากมลโคเนอ และผลตปยอนทรย ซงพบวา เกษตรกรทเขารวมโครงการมการนำมลโคไปใชประโยชน ดงน

1) การนำมลโคไปใชแทนปยเคม พบวา เกษตรกรทเขารวมโครงการนำมลโคไปใชแทนปยเคม จำนวน 79 ราย คดเปนรอยละ 77.45 ทำใหสามารถประหยดคาใชจายในการซอปยไดเฉลยเดอนละ 2,800 บาท

35

2) การนำมลโคไปใชในบอแกสชวภาพ พบวา เกษตรกรทเขารวมโครงการนำมลโคไปใชในบอแกสชวภาพ จำนวน 6 ราย คดเปนรอยละ 5.88 ทำใหประหยดคาแกสหงตมไดเฉลยเดอนละ 305 บาทตอครวเรอน

3) การขายมลโค พบวา เกษตรกรทเขารวมโครงการนำมลโคไปขาย จำนวน 56 ราย คดเปนรอยละ 54.90 ทำใหมรายไดจากการขายมลโคเฉลย 420 บาทตอเดอน

ตารางท 11 ระดบความพงพอใจของเกษตรกรตอผลสมฤทธของโครงการ

ประเดนความพงพอใจ �� SD ระดบ

ความพงพอใจ

อนดบ

สามารถนำมลโคไปใชประโยชน 4.50 0.93 มากทสด 1

สามารถลดรายจายภายในครวเรอน 4.10 0.98 มาก 4

มจำนวนสตวในฝงเพมขน 4.11 1.13 มาก 3

มการขยายพนทปลกอาหารสตวเพมขน 3.78 1.04 มาก 6

มการปลกพชอาหารสตวตอเนอง 3.92 0.89 มาก 5

มการเลยงสตวแบบประณต 4.16 0.89 มาก 2

ภาพรวมความพงพอใจตอ ผลสมฤทธของโครงการ

4.10 0.98 มาก

จากตารางท 11 พบวา เกษตรกรท เข าร วมโครงการปรบเปล ยนพ นท ปลกพช ไมเหมาะสม เพ อสงเสรมการเล ยงโคเน อ (ภายใตโครงการธนาคารโค -กระบอเพ อเกษตรกร ตามพระราชดำร) มความพงพอใจตอผลสมฤทธ ของโครงการในภาพรวม อย ในระดบมาก (�� = 4.10 , SD = 0.98) โดยมความพงพอใจตอการนำมลโคไปใชประโยชน อยในระดบมากทสด (�� = 4.50 , SD = 0.93) และมความพงพอใจตอผลสมฤทธของโครงการในเรองอน ๆ อยในระดบมาก โดยเรยงลำดบความพงพอใจ ดงน การเลยงสตวแบบประณต (�� = 4.16 , SD = 0.89) จำนวนสตวในฝงเพ มข น (�� = 4.11 , SD = 1.13) ลดรายจายภายในครวเรอน (�� = 4.10 , SD = 0.98) การปลกพชอาหารสตวตอเนอง (�� = 3.92 , SD = 0.89) และการขยายพนทปลกอาหารสตวเพมขน (�� = 3.78 , SD = 1.04)

36

ตอนท 3 ความคดเหนเกยวกบปญหา และอปสรรค ของโครงการปรบเปลยนพนทปลกพชไมเหมาะสม เพอสงเสรมการเลยงโคเนอ (ภายใตโครงการธนาคารโค-กระบอเพอเกษตรกร ตามพระราชดำร)

จากการสมภาษณเกษตรกรทเขารวมโครงการปรบเปลยนพนทปลกพชไมเหมาะสม เพอสงเสรมการเลยงโคเนอ (ภายใตโครงการธนาคารโค-กระบอเพอเกษตรกร ตามพระราชดำร) พบวา

1) เกษตรกรรอยละ 20 ตองการไดรบการฝกอบรมเพมเตม เชน เรองการดแลสขภาพ การดแลแมโคทกำลงทอง การทำอาหารหมก การเกบถนอมพชอาหารสตวไวใชในชวงแลง และการฝกอบรมการแปรรปเนอโคขน

2) เกษตรกรรอยละ 10 เหนวาพนธพชอาหารสตวทไดรบการสนบสนนมปรมาณนอยเกนไป และบางชนดไมเหมาะสมกบพนท

3) ขอเสนอแนะอน ๆ ไดแก ควรมการสงเสรมการใชอาหารขน และแรธาต ควรมการสนบสนนอปกรณในการเลยงโคเนอ นอกจากน เกษตรกรตองการใหภาครฐชวยเรองตลาดโคเนอ

37

บทท 5

สรป อภปรายผล และขอเสนอแนะ

การประเมนผลสมฤทธของการดำเนนงานโครงการปรบเปลยนพนทปลกพชไมเหมาะสม

เพอสงเสรมการเลยงโคเนอ (ภายใตโครงการธนาคารโค-กระบอเพอเกษตรกร ตามพระราชดำร) เปนการประเมนผลระหวางการดำเนนงานโครงการ (On–going Evaluation) หลงจากเกษตรกรเขารวมโครงการแลว 2 ป โดยมวตถประสงคเพอ 1) เพอประเมนผลสมฤทธของการดำเนนงานโครงการปรบเปลยนพนทปลกพชไมเหมาะสม เพอสงเสรมการเลยงโคเนอ (ภายใตโครงการธนาคารโค-กระบอเพอเกษตรกร ตามพระราชดำร) และ 2) เพอศกษาปญหา และอปสรรคของโครงการปรบเปลยนพนทปลกพชไมเหมาะสม เพอสงเสรมการเลยงโคเนอ (ภายใตโครงการธนาคารโค-กระบอเพอเกษตรกร ตามพระราชดำร) โดยเกบขอมลจากเกษตรกรทเขารวมโครงการปรบเปลยนพนทปลกพชไมเหมาะสม เพอสงเสรมการเลยงโคเนอ (ภายใตโครงการธนาคารโค-กระบอเพอเกษตรกร ตามพระราชดำร) ในพนท ดำเนนการ 8 จงหวด ไดแก เชยงราย พะเยา นครราชสมา อดรธาน มกดาหาร พทลง นครศรธรรมราช และสราษฎรธาน จำนวน 120 ราย มผตอบแบบประเมน จำนวน 102 ราย

สรปผลการประเมน

การประเมนผลสมฤทธของการดำเนนงานโครงการปรบเปลยนพนทปลกพชไมเหมาะสม เพอสงเสรมการเลยงโคเนอ (ภายใตโครงการธนาคารโค-กระบอเพอเกษตรกร ตามพระราชดำร) พบวา

1. เกษตรกรทเขารวมโครงการปรบเปลยนพ นท ปลกพชไมเหมาะสม เพอสงเสรม การเลยงโคเนอ (ภายใตโครงการธนาคารโค-กระบอเพอเกษตรกร ตามพระราชดำร) สวนใหญเปน เพศชาย จำนวน 77 ราย คดเปนรอยละ 75.49 และสวนใหญมอายอยระหวาง 50 – 59 ป จำนวน 33 ราย คดเปนรอยละ 32.35 ซงพชทเกษตรกรปลกกอนเขารวมโครงการ ไดแก ขาว มนสำปะหลง ปาลม และยางพารา

2. ผลการประเมนผลการดำเนนงานโครงการปรบเปลยนพนทปลกพชไมเหมาะสม เพอสงเสรมการเลยงโคเนอ (ภายใตโครงการธนาคารโค-กระบอเพอเกษตรกร ตามพระราชดำร) ดานบรบทหรอสภาวะแวดลอม ดานปจจยนำเขา ดานกระบวนการ และดานผลผลต สรปไดดงน

2.1 ดานบรบทหรอสภาวะแวดลอม พบวา เกษตรกรทเขารวมโครงการเปนเกษตรทปลกพชในพนท ไมเหมาะสม (S3,N) ตามแผนท Agri-Map โดยใชกลไกของศนยการเรยนร เพมประสทธภาพการผลตสนคาเกษตร (ศพก.) ซงเกษตรกรสวนใหญไมเคยเลยงโคเนอมากอน

2.2 ดานปจจยนำเขา พบวา เมอเขารวมโครงการเกษตรกรจะไดรบการสนบสนน โคเนอจากธนาคารโค-กระบอเพอเกษตรกร ตามพระราชดำร (ธคก.) รายละ 5 แม โดยธนาคาร โค-กระบอเพอเกษตรกร ตามพระราชดำร (ธคก.) จะโอนงบประมาณใหจงหวดเปนผจดซอ ซงโคเนอทเกษตรกรไดรบสวนใหญจะเปนโคมลกตดทอง และไดรบพนธพชอาหารสตวท ไดแก เนเปยรปากชอง 1 แพงโกลา กนนสมวง รซ พลแคททลม และถวฮามาตา ซงเกษตรกรมคาใชจายในการปลกพชเฉลย 500 บาทตอไร

38

เกษตรกรทเขารวมโครงการมความพงพอใจตอปจจยนำเขาอยในระดบมาก ทงในดานปจจยการผลต การสงเสรมพฒนาและถายทอดองคความร และการใหบรการของเจาหนาท โดยในดานปจจยการผลต เกษตรกรพงพอใจตอจำนวนโคเน อท ไดรบมากทส ด รองลงมา คอ ความเหมาะสมของพนธพชอาหารสตวกบพนท คณภาพของพนธพชอาหารสตวทไดรบ คณลกษณะโคเนอทไดรบ และการใหลกของโคเนอทไดรบ ดานการสงเสรมพฒนาและถายทอดองคความร เกษตรกรมความเขาใจเนอหามากทสด รองลงมา คอ เนอหาตรงกบความตองการ ความเหมาะสมของสถานท และความเหมาะสมของระยะเวลา สวนในดานการใหบรการของเจาหนาท เกษตรกรมความพงพอใจตอการตดตามใหคำแนะนำมากทสด รองลงมา คอ การใหบรการดานดแลสขภาพสตว การใหบรการผสมเทยม และการใหบรการสนบสนนพอพนธ

2.3 ดานกระบวนการ พบวา โคเนอทเกษตรกรไดรบจะมการจดทำทะเบยนโคเนอดวยไมโครชพ โดยสำนกงานปศสตวจงหวดรวมกบกองสารวตรและกกกน เกษตรกรจะไดรบการสงเสรมพฒนาและถายทอดองคความรการเลยงโคเนอแบบประณต ซงเกษตรกรทเขารวมโครงการทงหมด มการสรางโรงเรอน และเกษตรกรสวนใหญมการเลยงโคเนอแบบขงคอก รวมทง มการจดทำมการจดทำบญชครวเรอน / บญชฟารม

2.4 ดานผลผลต พบวา โคเนอทเกษตรกรไดรบเมอเขารวมโครงการใหลกโคเกดใหม สวนใหญไดลกโคเพศเมย จำนวน 127 ตว ในเกษตรกร 59 ราย และเกษตรกรมการใชประโยชนจากมลโค ดงน นำมลโคไปใชแทนปยเคม จำนวน 79 ราย ทำใหสามารถประหยดคาใชจายในการซอปยไดเฉลยเดอนละ 2,800 บาท นำมลโคไปใชในบอแกสชวภาพ จำนวน 6 ราย ทำใหประหยดคาแกสหงตมไดเฉลยเดอนละ 305 บาทตอครวเรอน และนำมลโคไปขาย จำนวน 56 ราย ทำใหมรายไดจากการขายมลโคเฉลย 420 บาทตอเดอน

เกษตรกรทเขารวมโครงการมความพงพอใจตอผลสมฤทธของโครงการอยในระดบมาก โดยมความพงพอใจตอการนำมลโคไปใชประโยชน อย ในระดบมากทสด และพงพอใจตอการ เลยงสตวแบบประณต จำนวนสตวในฝงเพมขน ลดรายจายภายในครวเรอน การปลกพชอาหารสตว และการขยายพนทปลกอาหารสตวเพมขน อยในระดบมาก

3. จากการสมภาษณเกษตรกรทเขารวมโครงการ พบวา เกษตรกรตองการไดรบการฝกอบรมเรองการดแลสขภาพ การดแลแมโคทกำลงทอง การทำอาหารหมก การเกบถนอมพชอาหารสตวไวใชในชวงแลง และการฝกอบรมการแปรรปเนอโคขน และเกษตรกรเหนวาพนธพชอาหารสตว ทไดรบการสนบสนนมปรมาณนอยเกนไป และบางชนดไมเหมาะสมกบพนท ควรมการสงเสรมการใชอาหารขน และแรธาต และควรมการสนบสนนอปกรณในการเลยงโคเนอ รวมทง เกษตรกรตองการใหภาครฐชวยเรองตลาดโคเนอ

39

อภปรายผล

จากผลการประเมนผลการดำเนนงานโครงการปรบเปลยนพนทปลกพชไมเหมาะสม เพอสงเสรมการเลยงโคเนอ (ภายใตโครงการธนาคารโค-กระบอเพอเกษตรกร ตามพระราชดำร) สามารถอภปรายผลไดดงน

1. ผลสมฤทธ คอ เกษตรกรทเขารวมโครงการไดปรบเปลยนพนทปลกพชในพนทไมเหมาะสม (S3,N) มาเล ยงโคเน อ ทำใหสรางอาชพการเล ยงโคเน ออยางย งย นแกเกษตรกร และเกษตรกรสามารถลดรายได เพมรายไดจากการผลตลกโค จำหนายมลโค ใชปยอนทรยจากมลโคทำใหสามารถลดการใชปยเคม และการนำมลโคไปใชในบอแกสชวภาพ นอกจากน ยงทำใหเกษตรกรผเลยงโคเนอมจำนวนเพมขน ผลตลกโคเนอเขาสระบบไดมากขน สามารถนำไปขยายใหเกษตรกร รายอนได สรางความมนคงทางดานอาหาร และแกไขปญหาขาดแคลนโคเนอ สหวงโซการผลตโคเนอของประเทศ

2. ปญหา อปสรรค คอ เกษตรกรทเขารวมโครงการไดรบการสงเสรม และถายทอดความรในเรองตางๆ แตยงไมดำเนนการตามความรไปใช เชน มเกษตรกรหลายรายยงไมมการจดทำบญชครวเรอน / บญชฟารม และเกษตรกรหลายรายยงไมไดนำมล โคไปใชประโยชน เนองจาก ยงมเกษตรกรทเล ยงโคเนอแบบปลอยธรรมชาต และหลกสตรการฝกอบรมยงไมครอบคลมความตองการของเกษตรกร เพราะเกษตรกรยงตองการฝกอบรมเรองอน ๆ นอกจากน เกษตรกรเหนวาพนธพชอาหารสตวทไดรบการสนบสนนมปรมาณนอยเกนไป และบางชนดไมเหมาะสมกบพนท ควรมการสงเสรมการใชอาหารขน และแรธาต และควรมการสนบสนนอปกรณในการเลยงโคเนอ รวมทง เกษตรกรตองการใหภาครฐชวยเรองตลาดโคเนอดวย

ขอเสนอแนะ

จากปญหาอปสรรค เจาหนาทควรเขาไปตดตาม และใหคำแนะนำแกเกษตรกรมากขน ควรมการจดหลกสตรการฝกอบรมใหตรงตามความตองการของเกษตรกร และนำผลการประเมนไปใชในการปรบปรงการดำเนนของโครงการ เพ อใหโครงการมประสทธภาพ ตรงตามวตถประสงค ของโครงการ และควรบรณาการรวมกบหนวยงานทเกยวของ เชน ในเรองการจดทำบญชครวเรอน / บญชฟารม ควรบรณาการกบกรมตรวจบญชสหกรณ แนะนำและใหความรเพอใหเกษตรกรมความรความเขาใจในการทำบญชครวเรอน / บญชฟารม เพอใหเกษตรกรมการพฒนาความรดานบญชสามารถใชขอมลทางบญชในการบรหารจดการงานในครอบครวหรออาชพได

ในสวนของการประเมนความพงพอใจ เกษตรกรทเขารวมโครงการมความพงพอใจตอโครงการอยในระดบมาก ซงบงบอกวาการดำเนนงานของโครงการตรงตอความตองการของเกษตรกร จงควรมการขยายโครงการใหเกษตรกรในพนทปลกพชไมเหมาะสม (S3,N) รายอนตอไป

40

ทงน การประเมนผลการดำเนนงานโครงการปรบเปลยนพนทปลกพชไมเหมาะสม เพอสงเสรมการเลยงโคเนอ (ภายใตโครงการธนาคารโค-กระบอเพอเกษตรกร ตามพระราชดำร) ในครงน เปนการประเมนผลระหวางการดำเนนงานโครงการ (On–going Evaluation) หลงจากเกษตรกรเขารวมโครงการแลว 2 ป ซงผลการประเมนในครงนสามารถใชเปนขอมลใหกบหนวยงานทเกยวของนำไปปรบปรงกระบวนการทำงานใหมประสทธภาพยงขนกอนสนสดโครงการ และผบรหารสามารถใชเปนขอมลในการกำหนดนโยบายในการสงเสรมอาชพในรปแบบทเหมาะสมตอไป โดยการประเมนครงนเปนการประเมนผลผลตทได (Output) กบผลกระทบในระยะสนของโครงการ (Effect) จงควรมการประเมนผลหลงจากทโครงการสนสดแลว (Post Evaluation) อกครงเพอประเมนผลกระทบ (Impact) อนเกดจากการดำเนนงานตามโครงการ โดยเปรยบเทยบระหวางกอนและหลงการดำเนนงาน เพอวเคราะหวาผลการดำเนนงานนนเปนไปตามวตถประสงคทตงไวหรอไม อยางไร

41

บรรณานกรม

กรวร ศรกจการ. 2545. เอกสารประกอบการบรรยาย พ.ค. 703: การประเมนแผนและโครงการ. สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร.

กตตธช อมวฒนกล. (2553). ความพงพอใจของประชาชนทมตอการใหบรการดานโครงสรางพนฐานขององคการบรหารสวนตำบลในเขตอำเภอโนนไทย จงหวดนครราชสมา. นครราชสมา: สำนกวชาวศวกรรมศาสตร มหาวทยาลยเทคโนโลยสรนาร.

เจษฎา องกาบส. (2554). การพฒนาแบบวดเจตคตและกลยทธดานอาชพและการนำไปใชในการใหคาปรกษากลมดานอาชพ. วทยานพนธปรญญาดษฎบณฑต สาขาจตวทยาการใหคำปรกษา มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ.

ณรงค นนทวรรธนะ. (2547). การบรหารโครงการ. กรงเทพฯ: ฟสกสเซนเตอร.

ถวลย มาศจรส และเชาวฤทธ จงเกษกรณ. (2547). นวตกรรมการศกษาชดการนเทศเพอปฏรปการศกษาและพฒนาการเรยนร. กรงเทพฯ: สำนกพมพเซนจร.

นศา ชโต นงราม เศรษฐพานช และนตยา ภสสรศร. (2544). “การประเมนโครงการ” ในประมวลสาระชด วชาการวจยการบรหารการศกษา. หนวยท 14. นนทบร : มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

บรรเทง มาแสง. (2530). การตดตามและประเมนผลโครงการ. กรงเทพฯ : กองประเมนผล สำนกงานเศรษฐกจการเกษตร

พรพมล แรงสาลกาภรณ. (2553). การศกษาผลการดำเนนงานกองทนหมบานแหลมหน หม 1 ตำบลไมเคด อำเภอเมอง จงหวดปราจนบร. ปญหาพเศษรฐประศาสนศาสตรมหาบณฑต. สาขาวชาการจดการภาครฐและภาคเอกชน. วทยาลยการบรหารรฐกจ. มหาวทยาลยบรพา.

พชต ฤทธจรญ. (2555). เทคนคการประเมนโครงการ. กรงเทพฯ : เฮาส ออฟ เคอรมสท.

พสณ ฟองศร. (2553). การสรางและพฒนาเครองมอ. กรงเทพฯ: ดานสทธาการพมพ.

เยาวด วบลยศร. (2543). การประเมนโครงการ: แนวคดและแนวทางการปฏบต. กรงเทพฯ: จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

รงสรรค ประเสรฐศร. (2548). พฤตกรรมองคการ. กรงเทพฯ: ธรรมสารจำกด.

รตนะ บวสนธ. (2540). การประเมนผลโครงการ : การวจยเชงประเมน. กรงเทพฯ: ตนออ แกรมม.

รามฤทธ พณเสนาะ. (2555). การประเมนผลกองทนหมบานและชมชนเมอง:กรณศกษา หมบาน เขาพล หมท 8 ตำบลทากม อำเภอเมองตราด จงหวดตราด. ปญหาพเศษรฐประศาสนศาสตรมหาบณฑต. สาขาวชาการจดการภาครฐและภาคเอกชน. วทยาลยการบรหารรฐกจ. มหาวทยาลยบรพา.

42

บรรณานกรม (ตอ)

วรรณวมล จงจรวยสกล. (2551). ความพงพอใจในการบรการของงานทะเบยนและวดผล. วทยานพนธศกษาศาสตรมหาบณฑต. กรงเทพฯ : วทยาลยราชพฤกษ.

วภาส ทองสข. (2552). พฤตกรรมองคการ. กรงเทพฯ: อนทภาษ

สมคด พรมจย. (2550). เทคนคการประเมนโครงการ (พมพครงท 5). นนทบร: จตพร ดไซน.

สมยศ ชนเกษา และศลญา คอนสลด. (2562). คมอการปฏบตงาน โครงการธนาคารโค–กระบอเพอเกษตรกร ตามพระราชดำร. กองงานพระราชดำรและกจกรรมพเศษ กรมปศสตว.

สมหวง พธยานวฒน. (2544). รวมบทความทางการประเมนโครงการ. กรงเทพฯ: จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

สำนกงานเศรษฐกจการเกษตร. (2551). คมอวทยากรการฝกอบรม หลกสตรการตดตามและประเมนผล. กรงเทพฯ: กระทรวงเกษตรและสหกรณ.

สำนกงานเศรษฐกจการเกษตร. (2561). รายงานการประเมนผลโครงการธนาคารโค – กระบอ เพอเกษตรกรตามพระราชดำร ป 2559 - 2560. ศนยประเมนผล สำนกงานเศรษฐกจการเกษตร.

สพกตร พบลย และกานดา นาคะเวช. (2544). “การประเมนความกาวหนาในการดำเนนโครงการ” ใน ประมวลสาระชดวชาการประเมนและการจดการโครงการประเมน. หนวยท 8 .นนทบร : มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

สพกตร พบลย และกานดา นาคะเวช. (2545). การประเมนความกาวหนาในการดำเนนโครงการ ในคณะกรรมการการผลตและบรหารชดวชาการประเมนและการจดการโครงการประเมน. ประมวลสาระชดวชาการประเมนและการจดโครงการประเมน. หนวยท 6-10. นนทบร: มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

สภมาส องศโชต. (2555). “รปแบบการประเมนนโยบาย แผนงาน และโครงการ” ใน ประมวลสาระ ชดวชาการประเมนนโยบาย แผนงาน และโครงการ. หนวยท 5. นนทบร : มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

สวมล ตรกานนท. (2545). การประเมนโครงการ: แนวทางสการปฏบต (พมพครงท 4). กรงเทพฯ: ศนยสงเสรมวชาการ.

43

ภาคผนวก

44

แบบประเมนโครงการปรบเปลยนพนทไมเหมาะสม เพอสงเสรมการเลยงโค-กระบอ

(ภายใตโครงการธนาคารโค-กระบอเพอเกษตรกร ตามพระราชดำร)

เกษตรกรท เขารวมโครงการ

คำชแจง โปรดตอบคำถามดยระบเครองหมาย หรอ ในชองวางและระบขอความในขอคำถามทตรงกบขอเทจจรงและความคดเหนของทานมากทสด สวนท 1 ขอมลทวไป 1 ชอ–สกล โทรศพททตดตอได 2 เพศ/อาย หญง ชาย อาย ป 3 เลขท หมท ตำบล อำเภอ จงหวด 4.สตวททานไดรบสนบสนนจากโครงการ

แมโค จำนวน................ตว แมกระบอ จำนวน................ตว

สวนท 2 ขอมลและความคดเหน

1. จำนวนสตวทงหมด

ชนดสตว

กอนเขารวมโครงการ

จำนวนแมพนธทได

จากโครงการ

จำนวนแมโคทอง

จำนวนแมโคลกตด

จำนวนลกเกดใหม คงเหลอ

ผ เมย ผ เมย ผ เมย โค

กระบอ

2. ทานมโรงเรอน พรอมลานปลอยอยางเหมาะสม หรอไม

มโรงเรอน ไมมโรงเรอน

3. ทานเลยงโค-กระบอ ลกษณะแบบใด

เลยงแบบปลอยธรรมชาต เลยงแบบขงคอก อนๆ ระบ

4. ทานไดมการทำบญชครวเรอน/บญชฟารม หรอไม

ทำบญชครวเรอน/บญชฟารม ไมไดทำบญชครวเรอน/บญชฟารม เพราะ

5. ทานมการปลกพชอาหารสตวหรอไม

ไมไดปลก ปลก ใชพนทจำนวน ไร งาน

6. พนธพชอาหารสตว

1) ชนดพนธพชอาหารสตวททานไดรบการสนบสนนจากโครงการ คอ

2) การสนบสนนทอนพนธหญาอาหารสตวเทยบกบจำนวนสตวทไดรบเพยงพอหรอไม

เพยงพอ ไมเพยงพอ ตองลงทนเพม บาท

45

7. รายไดจากการเลยงโค/กระบอ

1) รายไดจากการขายตวสตว จำนวน ตว รวมเปนเงนทงสน บาท

2) การใชประโยชนจากมลสตว (ตอบไดมากกวา 1 ขอ)

นำมลสตวไปทดแทนปยเคม จำนวน กโลกรม คดเปนเงน บาท

นำมลสตวไปขายเฉลยสปดาหละ กโลกรม คดเปนเงน บาท

นำไปใสบอแกสชวภาพ กโลกรม/เดอน ประหยดคาแกสได บาท/เดอน

นำมลสตวไปทำนำหมกชวภาพ เฉลยสปดาหละ กโลกรม

อนๆ ระบ

8. คาใชจายการเลยง

1) จำนวนอาหารสตวทให เดอนละ บาท

2) คาวคซน/ยารกษาโรค เดอนละ บาท

3) คาใชจายอน ๆ เชน ตาขาย มง ปรบปรงคอก ระบ เดอนละ บาท

9. จำนวนแรงงานทใชงานการเลยงปศสตว

แรงงานในครวเรอน คน จางคนภายนอก คน เปนเงน บาท

10. ทานมการทำบอแกสชวภาพหรอไม

ม ไมม สวนท 3 ความพงพอใจของเกษตรกรทเขารวมโครงการ

ประเดน มากทสด

มาก ปานกลาง

นอย นอยทสด

1. ดานการสงเสรมพฒนาและถายทอดองคความร - ความเขาใจในเนอหาและการนำไปใชประโยชนของหลกสตรการเลยงโคแบบประณต

- ความเหมาะสมของระยะเวลา - ความเหมาะสมของสถานท - เนอหาตรงกบความตองการของทาน 2. ดานการไดรบปจจยการผลต - จำนวนโค-กระบอ ทเกษตรกรไดรบ - คณลกษณะโค-กระบอทไดรบจากโครงการ - การใหลกของโค-กระบอทไดรบจากโครงการ

- ความเหมาะสมของพนธพชอาหารสตวกบพนท - คณภาพของพนธพชอาหารสตวทไดรบ

46

ประเดน มากทสด

มาก ปานกลาง

นอย นอยทสด

3. ดานการใหบรการของเจาหนาท - การใหบรการผสมเทยม - การใหบรการสนบสนนพอพนธ - การใหบรการดานดแลสขภาพสตว - การตดตามใหคำแนะนำ

ประเดน มากทสด

มาก ปานกลาง

นอย นอยทสด

4. ดานผลสมฤทธของโครงการ - ทานสามารถนำมลสตวไปใชประโยชนได - ทานมรายไดเพมจากการใชประโยชนจากมลสตว

- ทานสามารถลดรายจายภายในครวเรอนได - ทานมจำนวนสตวในฝงเพมขน - ทานมการขยายพนทปลกพชอาหารสตวเพมขน - ทานมการปลกพชอาหารสตวตอเนอง - ทานมการเลยงสตวแบบประณต 5. ความพงพอใจททานเขารวมโครงการ

ตอนท 4 ขอเสนอแนะ 1.ดานหลกสตรการฝกอบรม............................................................................................................................. ................................... ............................................................................................... ................................................................. ............................................................................................................................. ................................... 2. ดานการไดรบพนธสตว พนธพชอาหารสตว ............................................................................................................................. ................................... ............................................................................ .................................................................................... ............................................................................................................................. ................................... 3. ดานการใหบรการของเจาหนาท............................................................................................................................. ................................... ........................................................................ ........................................................................................ ............................................................................................................................. ...................................

ขอขอบคณทใหความรวมมอในการตอบแบบสอบถาม กองแผนงาน กรมปศสตว