บรการวชาการ ฝายวทยาศาสตรสขภาพ

ศนยเครองมอวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยวลยลกษณ

การตรวจปสสาวะและอสจทรก

ปสสาวะเปนสงทรางกายไมตองการ และขบถายออกมาแตในทางการแพทยถอเปนสงทมประโยชนมากในการชวยวนจฉยและรกษาโรคไดทงนเพราะไตท าหนาทขบของเสยออกจากเลอด ดงนนการตรวจปสสาวะสามารถบอกหนาทของไต และ การท างานของระบบอน ในปสสาวะมสารเคมมากมายทรางกายขบออกมา ถาน ามาตรวจหาชนด และ ปรมาณทขบออกมาในแตละวนจะสามารถบอกพยาธสภาพบางโรคไดอยางแมนย า โดยอาศยการตรวจทางฟสกส เคม และ การตรวจดวยกลองจลทรรศน

วตถประสงค

1. เพอใหนกเรยนอธบายสวนประกอบของปสสาวะได 2. เพอใหนกเรยนทราบหลกการและวธการทดสอบหาสารบางตวในปสสาวะได 3. เพอใหนกเรยนอธบายปสสาวะในคนปกตและผดปกตได 4. เพอใหนกเรยนทราบหลกการและวธการทดสอบโดยใชแถบสและเครอง Refractometerได 5. เพอใหนกเรยนสามารถตรวจอสจดวยวธการงายๆได

รปแบบการเรยนการสอน

1. สอนบรรยาย 2. นกเรยนเกบปสสาวะของตวเองตรวจดวย Strip ตรวจปสสาวะ และเครอง Refractometer 3. ดเซลลตางๆทพบในปสสาวะดวยกลองจลทรรศน 4. ตรวจ Sperm โดยวธการยอมส และด sperm ตวเปนและตวตาย ดวยกลองจลทรรศน

กจกรรมเรอง : "กวาจะเปน...ยาเมด"

กจกรรมนจดขนเพอสงเสรมใหนกเรยนไดสมผสบรรยากาศการเรยนการสอนและสรางแรงบนดาลใจใหกบนกเรยนในวชาชพของ เภสชศาสตร ทงนเพอเปนขอมลส าหรบนกเรยนในการพจารณาเลอก “สาขาทชอบ อาชพทใชในอนาคต” วตถประสงค :

1. เพอใหนกเรยนทราบถงกระบวนการผลตยาเมด เชน การเตรยมสารวตถดบ อปกรณ ตลอดจนทดสอบสมบต(พนฐาน) ของยาเมด

2. เพอใหนกเรยนฝกทกษะในการใชเครองมอ อปกรณพนฐานในการผลตยาเมด 3. เพอใหนกเรยนทราบถงวธการและฝกทกษะ การทดสอบสมบต(พนฐาน) ของยาเมด 4. เพอใหนกเรยนทราบถงวธการเพมมลคาใหกบผลตภณฑยาเมดทผลตได รปแบบกจกรรม แบงเปน 4 ขนตอน ดงน 1. การเตรยมวตถดบ, ตวยาส าคญ ไดแก การค านวณปรมาณสารตาง ๆในการเตรยมยา การชงน าหนก 2. เรยนรและฝกการผสมผงยาและการผานแรงเพอคดเลอกขนาด 3. การสาธตการตอกเมดยาโดยใชเครองตอกเมดยาแบบตางๆ 4. การทดสอบสมบต(พนฐาน) ของเมดยา เชน การวดความแขง การทดสอบความหนา การวดขนาดเมดยา โดยใช

เครองมอตางๆ

โดย...หองปฏบตการเทคโนโลยเภสชกรรม ศนยเครองมอวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยวลยลกษณ

คลนไฟฟาหวใจ

หวใจเปรยบเสมอนปมสงน าทมการท างานขบเคลอนเปนจงหวะ สอดคลองและตอเนองกน โดยเรมจากหวใจหอง

บน (Atria) ทเปนเสมอนแหลงเกบกกน าเลอดทจะปลอยเลอดปรมาณรอยละ 70 ลงสหวใจหองลางทนททลนหวใจเปด สวน

ปรมาณเลอดทเหลออกรอยละ 30 ตองอาศยหวใจหองบนบบตวเพอไลเลอดลงไป เมอหวใจหองลาง (Ventricles) รบเลอด

มากจะท าหนาทเปนปมบบตวสงเลอดไปยง 2 ต าแหนงคอ หองลางขวาสงเลอดไปยงปอดเพอไปชะลางและเตมออกซเจน

สวนหองลางซายจะสงเลอดทเตมไปดวยออกซเจนไปสเนอเยอตางๆของรางกาย การท างานของหวใจทงหองบนและหอง

ลางจะท างานอยางสมพนธกน โดยอาศยการกระตนจากพลงงานไฟฟาในหวใจทสรางขนเองเปนจงหวะ และสามารถบนทก

จงหวะการท างานนนออกเปนคลนไฟฟาหวใจนนเอง

คลนไฟฟาหวใจ คอ คลนไฟฟาทเกดจากการไหลของกระแสไฟฟาในหวใจจากจดก าเนดไฟฟา (Pacemaker)

สงผานไปยงเนอเยอหวใจถดไป และสงผานตามเสนทางหลกทน ากระแสไฟฟา กอใหเกดการบบตวของหวใจเปนจงหวะ

และสามารถบนทกออกมาเปนกราฟบนกระดาษบนทก โดยผานขวไฟฟา (Electrodes) ทวางบนผวหนงของรางกายตาม

ต าแหนงตางๆ

วตถประสงค

1. นกเรยนสามารถบอกสวนประกอบตางๆของหวใจได

2. นกเรยนสามารถอธบายหลกการท างานของหวใจได

3. นกเรยนสามารถอธบายหลกการตรวจคลนไฟฟาหวใจได

จกซอรมนษย (รางกายของเรา)

เซลล (Cell) เปนหนวยพนฐานทเลกทสดของรางกายมนษย เปนสงมชวตทมโครงสรางสลบซบซอนทสดในบรรดา

สงมชวตทงหลายบนพนโลก โดยเฉลยแลวรางกายมนษยประกอบดวยเซลล 80 – 100 ลานลานเซลลแตละชดจะถก

ก าหนดใหมการเจรญเตบโตและท าหนาทเฉพาะ โดยเซลลชนดเดยวกนจะรวมตวเปนเนอเยอ (tissues) เนอเยอหลาย ๆ

ประเภทเมอมาท างานรวมกน เรยกวาอวยวะ (organ) แตละอวยวะเมอท างานรวมกนเรยกวาระบบ (system) และหลาย

ระบบรวมกนเปนรางกายของเรา

วตถประสงคของการเรยน

1. สามารถจ าแนกระบบตางๆในรางกายกายได

10 ระบบ

2. สามารถบอกชออวยวะส าคญในแตละระบบ

ได พรอมทงบอก หนาทของอวยวะไดอยางถกตอง

สอการสอน

1. หนจ าลอง/โครงกระดก/ตวอยางดอง

2. Powerpoint

3. แผนภาพ

4. แบบทดสอบกอนและหลงเรยน

จลนทรยท (ไม) รก

การศกษาจลนทรยในอาหารเสย

อาหารแตละชนดจะมลกษณะการเสยทแตกตางกน ขนอยกบชนดของอาหารและชนดของจลนทรยทปนเปอนเขา

ไปในอาหาร เซลลของจลนทรยแตละชนดทมความเกยวของกบอาหารนนมขนาดเลกมากจนมองไมเหนดวยตาเปลา

เพอทจะแสดงใหเหนถงรปรางและขนาดของเซลล จงจ าเปนตองศกษาโดยการใชกลองจลทรรศน ซงสามารถศกษาได 2

แบบ คอ แบบสงเกตการเซลลมชวตไมยอมส และแบบสงเกตจากเซลลทตายแลวและยอมสซงจะมองเหนไดชดเจนกวาแบบ

ไมยอมส การยอมแกรม (gram staining) เปนเทคนคการยอมสเซลลของแบคทเรย การยอมแกรมชวยจ าแนกแบคทเรยออก

ไดเปน 2 พวกใหญๆ คอ แบคทเรยแกรมบวก (Gram positive bacteria) และ แบคทเรยแกรมลบ (Gram negative

bacteria) เนองจากมสมบตของผนงเซลล (cell wall) ทแตกตางกน

วตถประสงค

1. เพอศกษาลกษณะของแบคทเรยแกรมบวก แกรมลบและจลชพอนๆ ในอาหารเสยได

2. เพอใหสามารถใชกลองจลทรรศนศกษา

จลนทรยตางๆ ในอาหารเสยได

จดท าโดย นางสาวสปราน ลมพวงแกว

ฉนตายไมได

คนปกตมชวตอยไดดวยระบบส าคญ 2 ระบบ คอระบบหายใจและระบบไหวเวยนเลอด ระบบหายใจมปอดทเปน

อวยวะส าคญ ระบบไหลเวยนเลอดมหวใจเปนอวยวะส าคญ หากเกดภาวะหวใจหยดเตน ท าใหรางกายขาดเลอดไปเลยง

สวนตางๆของรางกาย

CPR (Cardiopulmonary resuscitation) หมายถงปฏบตการชวยชวตผปวยในภาวะฉกเฉนเมอผปวยหยดหายใจ

หรอหวใจหยดเตนจากสาเหตตางๆท าใหรางกายไมสามารถน าออกซเจนไปเลยงอวยวะส าคญไดในเบองตนการฝกอยางถก

วธจะชวยใหมอตราการรอดชวตเพมขน

วตถประสงค

1. เพอใหผเรยนสามารถประเมนผตองการความชวยเหลอกอนใหการชวยเหลอได

2. เพอใหผเรยนฝกการชวยฟนคนชพเบองตนตาม Guideline 2000 ไดอยางถกตอง

รปแบบการเรยนการสอน

1. บรรยายหลกการชวยฟนคนชพเบองตน

2. สาธตวธการชวยฟนคนชพเบองตน

3. ผเรยนสาธตยอนกลบ

4. สอบภาคปฏบตและสอบขอเขยน

5. VDO สรป 00 นาท

กจกรรมเรอง : ชง ตวง วด การเรยนในสายวทยาศาสตร โดยเฉพาะวชาเคมนน กจกรรมอยางหนงทจะชวยใหนกเรยนเขาใจถงทฤษฎในเรอง

ตาง ๆ ไดดยงขนคอการไดลงมอปฏบตจรงผานการทดลองตาง ๆ ซงเครองมอ อปกรณพนฐานทส าคญมากอยางหนงในการ

ทดลองไดแก เครองมอ อปกรณเกยวกบการชง ตวง วด

กจกรรมนนกเรยนจะไดเรยนร ฝกทกษะและเลอกใชเครองมอดงกลาวไดอยางเหมาะสม ไมวาจะเปนเครองชงแบบ

ตางๆ เชน Harvard Trip balance (เครองชงแบบ 2 จาน) Triple beam balance (เครองชงแบบจานเดยว) เครองชงไฟฟา

2 ต าแหนง หรออปกรณในการตวงหรอวดปรมาตร เชน ปเปตขนาดและชนดตาง ๆ กระบอกตวง บวเรต เปนตน เพอเปน

เทคนคพนฐานทดส าหรบการเรยนปฏบตการในระดบสงขนไป

วตถประสงค : 1. เพอใหนกเรยนรจกโครงสราง การท างาน และสวนประกอบของเครองชงทใชในหองปฏบตการแบบตางๆ ไดแก

Dispersing balance (Harvard Trip balance และ Triple beam balance) และ Top loading electrical balance (เครองชง 2 ต าแหนง)

2. เพอใหนกเรยนมความสามารถในการปรบเครองชงใหสมดลไดดวยตนเอง ในเวลารวดเรว 3. เพอใหนกเรยนฝกทกษะการใชงานเครองชงแตละชนด 4. เพอศกษาการใชอปกรณเครองแกวเพอการตวง และวดปรมาตรของเหลวไดอยางถกตอง 5. เพอใหสามารถเลอกอปกรณใหถกตองเหมาะสมตอการใชงาน

ซารา...ลกใคร

การทจะบอกความสมพนธระหวางพอ แม และลกจรงๆแลวคอนขางซบซอน เพราะตองพสจนลกถงระดบของ

DNA แตมวธคดแยกไดเบองตนคอ “การทดสอบหมเลอด” เพอดความเปนไปไดวามความเกยวของกนทางสายเลอด

หรอไม

คงจะเคยไดยนวาเรามโครโมโซมอยเปนคๆ โครโมโซมแตละคน จะมยนทท าหนาทเหมอนกน อยในต าแหนง

เดยวกน ดงนนแตละคนจงมยนตวใดตวหนงอย 2 ชด แตยน 2 ชดนไมจ าเปนตองมลกษณะเหมอนกน เชน เราอาจมยนท า

ใหตาเปนสฟาอยบนต าแหนงควบคมสตาของโครโมโซมอนหนง และมยนท าใหตาเปนสน าตาลอยบนต าแหนงเดยวกนของ

โครโมโซมทเปนคของมน ถามยนปนกนสองแบบ อยางนลกษณะทเดนกวามกจะเปนลกษณะทแสดงออกมาเพยงอยาง

เดยว แตกไมเสมอไป

หมเลอดแบบ ABO กถกควบคมโดยยนทอยในโครโมโซมคท 9 โดยมยนท เปนไปไดอย 3 แบบ ขนอยกบ

ความสามารถในการเปลยนแปลงแอนตเจน H (ซงควบคมการสรางโดยยน H ซงอยในต าแหนงตางหากออกไป) การท

คนเราจะมแอนตเจนตวไหนหรอไมม กควบคมจากพนธกรรม ดงนนการทดสอบหมเลอดจงเปนการพสจนความสมพนธ

ระหวางพอ แมและลกอยางงาย

วตถประสงค

1. บอกองคประกอบตางๆของเลอดได

2. อธบายวธการตรวจหาปรมาตรของเมดเลอดแดงอดแนนได

3. จ าแนกเมดเลอดขาวชนดตางๆจากการตงแสดงในกลองจลทรรศนได

4. อธบายหลกการและการแปลผลการตรวจหาหมเลอดชนดตางๆ

นกสบสายน า

เปนการตรวจวเคราะหคณภาพน าเบองตน จากแหลงน าผวดน โดยท าการเกบตวอยางน าผวดน แลวน ามาวเคราะห

คณภาพน าทางดานกายภาพ เชน การวดส วดกลน วดอณหภม ความลก ความขน ความโปรงใสของน า และมการตรวจ

วเคราะหคณภาพน าทางเคม เชน การวดความเปนกรด-ดาง และการวดคาออกซเจนละลายน า โดยในการวดคาออกซเจน

ละลายน า จะมการใชสารเคมในการวเคราะห จะฝกทกษะของการไตเตรท จากนนกจะมการน าผลการวเคราะหคณภาพ

แหลงน าผวดนไปเทยบกบมาตรฐานน าผวดน เพอประเมนดวาแหลงน าทท าการตรวจวดจดเปนแหลงน าผวดนประเภทไหน

วตถประสงค

0. สามารถตรวจวดคณภาพน าตามแหลงน าไดดวยตวเอง

2. สามารถประเมนลกษณะของแหลงน าได

ผากบ….พบรก

กายวภาคศาสตร และสรรวทยาหวใจกบ

ฝกทกษะการใชอปกรณผาตด โดยศกษาลกษณะกายวภาคศาสตรของกบ ทงภายใน ภายนอก โดยการเตรยมกบ

ท าสลบกบ วธ double pithing (ท าลายสมอง และไขสนหลง) จากนนศกษาลกษณะภายนอก และผาศกษาการท างานของ

หวใจ โดยใชสารละลาย Ringer’s solution ทระดบอณหภมหอง, 4 oC, 42 oC แลวเปรยบเทยบการอตราการเตนของหวใจท

ระดบอณหภมตางกน และศกษาคณสมบต myogenic ของหวใจกบโดยตดหวใจกบ และศกษาล าดบการเดนทางของ

action potential จาก pace maker ผานเนอเยอตางๆของจนท าใหเซลลกลามเนอหวใจของ atrium และ ventricle หดตวได

Spectro-Spectrum

นกเรยนเคยสงสยมยวา ท าไมเราจงสามารถมองเหนวตถเปนสตางๆกน และทราบมยวาสทเราเหนเกดจากการทสสารหรอวตถแตละชนดนนมการดดกลนแสงสทแตกตางกนนนเอง ในบทปฏบตการนนกเรยนจะไดเรยนรถงหลกการดงกลาว โดยนกเรยนจะไดใชเครองมอทเรยกวาสเปคโตรโฟโตเมทร เพอศกษาคณสมบตของสารสแตละสวามชวงการดดกลนของแสงสทแตกตางกนจรงหรอไม โดยจะท าการทดลองและบนทกในรปแบบของกราฟทเรยกวาสเปคตรม และหาความยาวคลนสงสดของสารสแตละชนด เพอใชวเคราะหดวาสารสทเหน เกดจากการผสมของสารสชนดอนหรอไม นอกจากนนกเรยนจะไดเรยนรถงประโยชนของเครองสเปคโตรโฟโตเมทร ในการศกษาหาความเขมขนของสารตวอยางทเราไมทราบคาไดอกดวย เพอเปนแนวทางในการท าโครงงานทางวทยาศาสตรตอไป วตถประสงคการทดลอง

1. สามารถใชเครองสเปกโทรโฟโตมเตอรไดถกตอง 2. อธบายหลกการท างาน และสวนประกอบส าคญของเครองมอนได 3. หาสเปกตรมของสารละลายโพแทสเซยมเปอรแมงกาเนตและสผสมอาหารดวยเครองสเปกโทรโฟโตมเตอรได 4. ประยกตใชเครองสเปกโทรโฟโตมเตอรในการหาปรมาณความเขมขนของโพแทสเซยมเปอรแมงกาเนตในสารละลายตวอยางโดยเทยบจากกราฟมาตรฐานทเตรยมได

ปดแฟมคดเดด

นตวทยาศาสตร คอ “การน าความรทางวทยาศาสตรทกสาขามาประยกตใช เพอพสจนขอเทจจรงใน

คดความเพอผลในการบงคบใชกฎหมายและการลงโทษ” ในปจจบนน ไดเกดปญหาทางดานอาชญากรรม

ขนมากมาย ซงการทจะเอาตวผกระท าผดทแทจรงมาลงโทษตามกระบวนการยตธรรมนนเปนเรองทส าคญ

อยางยง โดยเฉพาะจะตองมการรวบรวมพยานหลกฐานมายนยนใหสามารถพสจนความผดไดอยางชดเจน

จงจ าเปนตองน าความรทางดานวทยาศาสตรและเทคโนโลยตางๆ เชน การตรวจหมเลอด ตรวจรอยพมพ

ลายนวมอ และตรวจดเอนเอ มาพฒนาใชในการตรวจพสจนหลกฐานตางๆใหไดผลทถกตองแทจรงตาม

หลกวทยาศาสตร ซงไดผลอยางดยงในการสบสวนตดตามหาคนรายตางๆ และด าเนนคดทางกฎหมายเพอ

ชวยกระบวนการยตธรรมในการพสจนหลกฐานและชน าไปสผกระท าความผดทงทางแพงและทางอาญา

วตถประสงคของการเรยน 1. เพอใหนกเรยนสามารถวเคราะหผลของหมเลอดได 2. เพอใหนกเรยนสามารถปดลายนวมอของตนเองและตรวจหาลายนวมอของฆาตกรได

3. เพอใหนกเรยนสามารถวเคราะหผลการตรวจรปแบบดเอนเอได

สอการสอน 1. สอนบรรยาย 2. นกเรยนฝกปดลายนวมอของตวเอง

3. นกเรยนเรยนรเกยวกบการตรวจหาดเอนเอ

4. นกเรยนเรยนรการตรวจหาหมเลอด

จดท าโดย นางสาวอญชล พราหมโน