เอกสารวชาการ เรอง

การพฒนาความเขมแขงของเครอขายผเลยงโคเนอจงหวดบรรมย

The Strength Development of the Beef Cattle Network in Buriram Province

โดย

นางสาวพสมย พงษวน นายนรจน พนธศร

เลขทะเบยนวชาการท 62(2)-0216(3)-008 สถานทด าเนนการ ส านกงานปศสตวจงหวดบรรมย อ าเภอเมอง จงหวดบรรมย ระยะเวลาด าเนนการ กรกฎาคม – ธนวาคม 2561 การเผยแพร เวบไซตส านกงานปศสตวจงหวดบรรมย

ก

การพฒนาความเขมแขงของเครอขายผเลยงโคเนอจงหวดบรรมย

พสมย พงษวน1/ และ นรจน พนธศร1/

บทคดยอ

การวจยครงนมวตถประสงคเพอศกษาการพฒนาความเขมแขงของเครอขายผเลยง โคเนอ จงหวดบรรมย ด าเนนการรวบรวมขอมลจากการสมภาษณ วเคราะหผล สรปและรายงานการศกษาวจย ระหวางเดอนกรกฎาคม 2561 – กมภาพนธ 2562 จากกลมตวอยาง 44 กลม เกษตรกรจ านวน 1,182 ราย ผลการศกษาพบวา เกษตรกรกอนเขารวมเครอขายผเลยงโคเนอ สวนใหญเปนเกษตรกรรายเดยว อาชพหลกท านา อาชพเสรมเลยงสตว มอายอยระหวาง 51 - 60 ป การศกษาสงสดในระดบประถมศกษา มโคเนอเฉลย 6 ตว/ราย ลกษณะการเลยงกงขงกงปลอยแทะเลม มการปลกหญาส าหรบเลยงโคเนอเฉลย 1.73 ไร/ราย โดยสวนใหญยงไมมการจดท าทะเบยนสตว หรอ จดบนทกเกยวกบการเลยงโคเนอ การผสมพนธโคเนอใชวธการผสมเทยม สวนการจดการปองกนโรคไดรบการบรการจากเจาหนาทของกรมปศสตว เกษตรกรจ าหนายโคเนอทอาย 1-2 ป ราคาทจ าหนายเฉลย 26,002 บาท/ตว เกษตรกรสวนใหญเขารบการอบรมการพฒนาเลยงโคเนออยางนอย 2 ครง/ราย ในระยะเวลา 3 ป (ระหวางป 2558 - 2560)

ภายหลงเกษตรกรเขารวมโครงการสงเสรมและพฒนาอาชพการเลยงโคเนอ พบวา มการพฒนาทงในดานพนธโคเนอ อาหารโคเนอ การจดการสขภาพโคเนอ และการพฒนาเครอขายผเลยงโคเนอใหเขมแขง ในระดบปานกลาง ปญหาทพบโดยสวนใหญ คอ พนธโคเนอมราคาแพง อยางไรกตาม กลมตวอยาง รอยละ 90.91 ผานเกณฑการประเมนความเขมแขงของกลมเกษตรกร ผเลยงโคเนอ คอ อยในระดบดขนไป และมเพยงรอยละ 9.09 อยในเกณฑทตองปรบปรง

ค าส าคญ: การพฒนาความเขมแขง เครอขายผเลยงโคเนอ จงหวดบรรมย ทะเบยนวชาการเลขท: 62(2)-0216(3)-008

1/ส านกงานปศสตวจงหวดบรรมย อ าเภอเมองบรรมย จงหวดบรรมย

ข

The Strength Development of the Beef Cattle Network in Buriram Province

Pissamai Pongwan1/ and Nirut Phansri1/

Abstract

The objectives of this study were to examine the strength development of the beef cattle network in Buriram province, Thailand. The 44 network groups with 1,182 farmers were interviewed, analyzed and performed experimental research from July 2018 to February 2019. The results showed that before the farmers were joint the beef cattle network project, Buriram province. The majority of each farmer earned a living with a single farmers, no grouping. Their routine work were plating rice, and their supplementary careers were raising animals. The farmers were between 51 to 60 years old. They educated with primary school. They raised beef cattle with the average 6 head per family, and kept their animals with indoor and grazing in the pastures. The grasslands owned by farmers were 1.73 Rai. However, they did not record pedigree animals. The health of animals was monitored by veterinarians regularly of Department of Livestock Department (DLD). The cows were mated with artificial insemination. They sold the animals with age between 1 to 2 years old. The income from selling cattle were 26,002 Baht per animal. The majority of farmers received to attend a training how to raising beef cattle by Buriram Provincial Livestock Office at least 2 times per case continuously. Those training were 3 years (in the period of 2015 to 2017).

After, these farmers were joint the beef cattle network for promotion and development project, Buriram province. It found that the farmers were to develop in the terms of beef cattle breeders, nutrition cattle, maintain health of animals, and strength development of the beef cattle network. It had a moderate level. Their problem was high price of beef cattle breeder. However, sample farmers (90.91%) were through evaluation on strength development of the beef cattle network with a good up level but someone (9.09%) had a unsatisfied.

Keyword: strength development, beef cattle network, Buriram Province Scientific paper No.: 62(2)-0216(3)-008 1/ Burirum Provincial Livestock Office, Muang District, Buriram Province

ค

สารบญ

หนา บทคดยอภาษาไทย ก บทคดยอภาษาองกฤษ ข สารบญ ค สารบญตาราง จ บทท 1 บทน า 1 ความส าคญของปญหา 1 กรอบแนวคดการวจย 3 วตถประสงคของการวจย 3 ขอบเขตของการวจย 4 บทท 2 แนวคดและทฤษฏ 5 การเลยงโคเนอ 5 ทฤษฎแนวคดการพฒนาองคกรเกษตรกรและเครอขาย 6 การประเมนองคกรเกษตรกร 17 บทท 3 วธการศกษาวจย 20 ประชากรทใชในการศกษา 20 เครองมอทใชในการศกษา 21 การเกบรวบรวมขอมล 22 การวเคราะหและแปลผลขอมล 22 บทท 4 ผลและวจารณผล 24 ผลการศกษา 24 วจารณผล 45 บทท 5 สรปผลการศกษาและขอเสนอแนะ 48 สรปผลการศกษา 48 ขอเสนอแนะ 50

ง

สารบญ (ตอ)

หนา กตตกรรมประกาศ 51 บรรณานกรม 52 ภาคผนวก 54 ตารางภาคผนวกท 1 แบบประเมนตวชวดดานสงเสรมและพฒนาการปศสตว 55 แบบสอบถามเกษตรกร 58

จ

สารบญตาราง

หนา ตารางท 1 กลมตวอยางทเกบขอมล 20 ตารางท 2 จ านวน และ รอยละ ขอมลทวไปของเกษตรกร 25 ตารางท 3 จ านวน และ รอยละ สภาพการเลยงโคเนอของเกษตรกร 32 ตารางท 4 คาเฉลย และ ระดบความคดเหนของเกษตรกรตอการพฒนาอาชพ

การเลยงโคเนอในพนทจงหวดบรรมย

40 ตารางท 5 คาเฉลย และ ระดบความคดเหนของเกษตรกรตอปญหาและอปสรรค

ในการเลยงโคเนอ

41 ตารางท 6 จ านวน รอยละ และ ระดบความเขมแขงของกลมเกษตรกรผเลยงโคเนอ 43

1

บทท 1

บทน า

1. ความส าคญและทมาของปญหาทท าการศกษา

ส านกงานปศสตวจงหวดบรรมย ด าเนนงานพฒนาอาชพการลยงโคเนอในเกษตรกร รายยอยของจงหวดบรรมย ตามแผนพฒนาการเกษตรในชวงแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 11 (พ.ศ. 2555-2559) “การสรางความเขมแขงใหเกษตรกร เพอพฒนาหรอเสรมสรางความเขมแขงและยกระดบคณภาพชวตของเกษตรกร สงเสรมการรวมกลมสถาบนเกษตรกร ตลอดจนพฒนาเกษตรกรรนใหม” แผนยทธศาสตรกรมปศสตว พ.ศ. 2556-2559 กลยทธท 2 สรางความเขมแขงใหกบเกษตรกรและกลมเกษตรกร และยทธศาสตรรายชนดสตวโคเนอ 2555-2559 “สนบสนนใหเกษตรกรรายยอยรวมตวเปนกลมหรอสหกรณเพอท าหนาทดานการตลาดแทนสมาชก สรางอ านาจในการตอรองทงดานการจดซอ และจดจ าหนาย โดยการสรางเครอขายการเชอมโยงดานการผลตกบดานการตลาด” (คณะกรรมการยทธศาสตรโคเนอ กรมปศสตว, 2555) พฒนาอาชพการเลยงโคเนอมาอยางตอเนอง โดยใชงบประมาณประจ าปของกรมปศสตว งบประมาณรายจายของจงหวด และงบประมาณรายจายของกลมจงหวด

ในการพฒนาขบเคลอนอาชพการเลยงโคเนอตามนโยบายดงกลาว เรมจากการส ารวจ

ขอมลกลมเกษตรกรทเลยงโคเนอทมการรวมกลมประกอบอาชพการเลยงโคเนออยกอนแลว และ

รวบรวมเกษตรกรรายเดยวใหเกดการรวมกลม ก าหนดแนวทางปฏบตในการขบเคลอนงานสงเสรม

พฒนาการเลยงสตวแบบมสวนรวมส าหรบเกษตรกรรายยอย เพอแกไขปญหาและเพมประสทธภาพ

การเลยงสตว ในลกษณะการพ งพาตนเองน าไปสความส าเรจ สรางความมนคงและย งยนในอาชพ

การเลยงสตว โดยจดท าโครงการตามแผนปฏบตราชการประจ าปของจงหวดบรรมย อยางตอเนองมา

กวา 3 ป (ป 2558-ปจจบน) เพอพฒนายกระดบอาชพการเลยงโคเนอ เพมศกยภาพใหแกกลมเกษตรกร

ผเลยงโคเนอในภาพรวมของจงหวด คอ 1) การพฒนาพนธโคเนอ 2) การเพมประสทธภาพการผลต

โคเนอ และ 3) การเชอมโยงเครอขายผ เ ลยงโคเนอและการตลาด ดวยวธการจดการความร

อนประกอบดวย ความรในดานพนธโค ดานการปรบปรงพนธ ดานอาหาร ดานการเลยงด ดานการ

ปองกนโรค และดานการตลาด ซงเปนความรทมอยหรอเรยนรมาใชใหเกดประโยชนสงสดตอองคกร

ชมชน โดยผานกระบวนการตางๆ เชน การสรางรวบรวมแลกเปลยนเรยนรและใชความรเปนตน

(จรส สวางทพ, 2553) น ามาก าหนดเปนโครงการตางๆ หลายโครงการ ซงมความสอดคลองตอเนอง

2

เชน โครงการเพอสงเสรมและพฒนาเกษตรกร ตามหลกการพฒนาการผลตสการเลยงโคเนอแบบ

ประณต (Intensive Farm) โครงการเพอพฒนายกระดบแมพนธพนฐาน โดยการคดเลอก และ/หรอการ

ยกระดบสายเลอด (Up grading) ดวยน าเชอคณภาพด สนบสนนการพฒนาแปลงหญาพชอาหารสตว

ใหเพยงพอ สงเสรมและพฒนากลมผเลยงโคเนอใหเกดความเขมแขง ตามโครงการพฒนาเครอขาย

ผเลยงโคเนอจงหวดบรรมย จดประชมสมมนาเพอตดตามความกาวหนา คนหาแนวทางในการ

แกปญหารวมกน และทราบทศทางตลาดโคเนอทงในและตางประเทศ ประกอบแผนการผลตโคเนอ

ของเกษตรกร

ในการสงเสรมและพฒนาอาชพ ตลอดจนการสรางความเขมแขงใหแกกลมเกษตรกร

มความส าคญมาก ภายใตแนวคดทวา การรวมกลมจะท าใหเกดพลงในการขบเคลอนกจกรรม และ

กอใหเกดการขยายผลการด าเนนงานในวงกวาง พลงขบเคลอนกจกรรมไมไดหมายถงเฉพาะ

ประสทธภาพ และประสทธผลของการด าเนนงานเทานน แตยงรวมถงการสรางอ านาจในการตอรอง

และสรางกระบวนทศน วสยทศน และเปดมมมองใหมๆ จากการแลกเปลยนความร ความสามารถ และ

ประสบการณ เปนการเพมโอกาสในการแกไขปญหาและพฒนาศกยภาพของกลมดวย อนจะสงผลตอ

คณภาพชวตและความเปนอยทดของเกษตรกรรายยอย ผวจยจงสนใจในการศกษาการพฒนาความ

เขมแขงของเครอขายผเลยงโคเนอ จงหวดบรรมย ภายใตการสงเสรมและพฒนาอาชพการเลยงโคเนอ

ในรปแบบกลมเครอขาย เพอน าผลการศกษาวจยเปนแนวทางในการพฒนาความเขมแขงกบกลม

เกษตรกรรายยอยตอไป

3

ความรทางวชาการหรอแนวคดทใชในการด าเนนการ

กรอบแนวคด

ภาพท 1 กรอบแนวความคดในการวจย

2. วตถประสงคของการศกษา 1. เพอศกษาสภาพการเลยงโคเนอของเกษตรกร 2. เพอศกษาการพฒนาอาชพการเลยงโคเนอของเกษตรกร ภายใตการสงเสรมและพฒนาอาชพ

การเลยงโคเนอในพนทจงหวดบรรมย 3. เพอศกษาความเขมแขงของกลมเกษตรกรผเลยงโคเนอ

สภาพการเลยงโคเนอของเกษตรกร - พนธโค - การปรบปรงพนธ - การจดการอาหาร - การจดการปองกนโรค

- การจดการตลาด

ความเขมแขงของเครอขายผเลยงโคเนอ (ดชนตวชวดความเขมแขงกลมเกษตรกร (กรมปศสตว, 2557) - กลไกการบรหารกลม - ฐานะและความมนคงของกลม - บทบาทการเชอมโยงกบชมชนทองถน

ไมผาน ผาน

ผลกระทบ(Impact) - เกษตรกรสามารถเพมปรมาณ และคณภาพโคเนอของตนไดเตมศกยภาพ - เกษตรกรมรายไดเพมขน การเลยงโคเนอเปนอาชพหลกทมนคง - ผลตภณฑมวลรวมในประเทศ(Gross Domestic Product : GDP) เพมขน

การจดการความร - การรวมกลมเกษตรกร - การอบรม - การสนบสนน เพมศกยภาพ - การบรการ - การตดตาม

4

3. ขอบเขตของการศกษา ขอบเขตดานประชากร ศกษาการพฒนาความเขมแขงกลมของเครอขายผเลยงโคเนอ จ านวน 49 กลม ทไดรบการสงเสรมและพฒนาอาชพการเลยงโคเนอผานโครงการตางๆ ตามงบพฒนาจงหวด และงบพฒนากลมจงหวด ระหวางปงบประมาณ 2558-2560 ท าการสมตวอยางตามแบบของ Yamane (1973) ไดจ านวนตวอยาง 44 กลม และศกษาสภาพการเลยงโคเนอ การพฒนาอาชพการเลยงโคเนอของสมาชกกลมทท าการศกษา ขอบเขตดานเนอหา การศกษาสภาพการเลยงโคเนอของสมาชกในกลมตวอยาง โดยใชหลกการจดการความรในดานพนธสตว อาหารสตว และการจดการ ตามคมอการเลยงโคเนอส าหรบเกษตรกรไทย (สวช บญโปรง, 2558) ภายใตกรอบการพฒนาอาชพการเลยงโคเนอจงหวดบรรมย การศกษาความเขมแขงของเครอขายผเลยงโคเนอ ใชดชนตวชวดตามแบบประเมนความเขมแขงของกลมเกษตรกร (กรมปศสตว, 2557) ขอบเขตดานพนท

กลมตวอยางผเลยงโคเนอ 44 กลม จาก 23 อ าเภอในพนทจงหวดบรรมย

5

บทท 2

แนวคดและทฤษฎ

การศกษาการพฒนาความเขมแขงของเครอขายผเลยงโคเนอ จงหวดบรรมย ไดศกษาเอกสารทเกยวของด าเนนการจดกรอบของเนอหาดงตอไปน

1. การเลยงโคเนอ 2. ทฤษฎแนวคดการพฒนาองคกรเกษตรกรและเครอขาย 3. การประเมนองคกรเกษตรกร

1. การเลยงโคเนอ

ธงชย สวรรณสชณน และคณะ (2560) กลาววา ผเลยงโคเนอในประเทศไทยเกอบท งหมดเปนเกษตรกรรายยอย (โคเนอนอยกวา 20 ตว) โดยโคทเกษตรกรเลยงดสวนใหญเปน โคพนเมอง และโคลกผสมพนเมอง-บราหมน กลมเกษตรกรเกอบทงหมดยงไมมการเชอมตอกบผ รบซอและผช าแหละเนอโคเพอจ าหนาย จงยงคงเหนปญหาการเลยงโคตดมอ (โคพรอมทจะถกจ าหนาย แตไมสามารถจ าหนายไดและกนทนอยในฟารม) และไมสามารถจ าหนายไดราคาสมกบทคาดหวงได ถงแมวาปญหาเหลานอาจเกดขนไดนอยลงเมอเกษตรกรเปนสมาชกของสหกรณโคเนอหรอโคขน แตอยางไรกตามการรบสมาชกใหมเพมเตมของแตละสหกรณมขอจ ากดแตกตางกนไป อกทงสหกรณ โคเนอทงหมดในประเทศไทยกมงหวงเพยงการผลตสนคา เขาสตลาดเนอโคคณภาพสง (ตลาดไขมนแทรกในกลามเนอ) ซงมสดสวนเพยงรอยละ 1 ของตลาดเนอโคทงหมดในประเทศเทานน (โคถกขน ฆา และช าแหละในตลาดสวนน ไมเกน 15,000 ตวตอป) จากสภาพปญหาดงกลาวขางตน กอปรกบ มาตรการชวยเหลอเกษตรกร ปการผลต 2559/2560 ดานการผลต (เพมเตม) สนบสนนใหจ าเปนตองเรงสรางความเขมแขงของเกษตรกรรายยอยในการผลตโคเนอคณภาพผานการพฒนาเครอขายกลมผเลยงโคเนอตนแบบ เพอใหเกษตรกรมโอกาสพฒนาประสทธภาพการผลต และความสามารถในการจ าหนายโคเนอเขาสตลาดเนอโคคณภาพไดมากขน โดยเฉพาะอยางยงในกลมเนอโคคณภาพ (นม) ทไมเนนไขมนแทรกในกลามเนอ ซงมสดสวนทางการตลาดภายในประเทศมากกวารอยละ 40 และมความสนใจตองการซอจากประเทศในกลมอาเซยนและประเทศจนจ านวนมาก

6

สวช บญโปรง (2558) การเลยงสตวโดยทวๆ ไปนน มหลก 3 ประการ ทผเลยงควรปฏบต เพอใหการเลยงสตวไดผลดทสด คอ ใชพนธด อาหารด และการจดการด ดวยเหตผล ดงน

1. เลยงแตสตวพนธด เพราะสตวพนธดจะโตไวใชเวลาเลยงสนใหผลผลตสงและกนอาหารไมเปลอง

2. เลยงดวยอาหารทด มคณคาทางอาหารครบถวนตามความตองการของรางกายสตวในแตละระยะการเจรญเตบโตใหผลผลต รวมไปถงมวธการใหอาหารทถกตอง ยอมจะท าใหสตวเจรญเตบโตไดเตมท

3. มระบบการจดการฟารมทด การรหลกการจดการฟารมทด ท าใหประหยดตนทนและแรงงานในการเลยงดสตว การใชประโยชนจากทดนและโรงเรอนเปนไปอยางมประสทธภาพ ปญหามลภาวะทจะเกดจากการเลยงสตว เชน กลนเนาเหมนของมลสตวมนอยและปองกนโรคระบาด ซงจะกอใหเกดความเสยหายตอสตวเลยงได อยางไรกตาม หลกทง 3 ประการนจ าเปนตองเกอหนนซงกน และกนจงจะท าใหการผลตสตวใหผลดทสด นนคอ ลงทนนอยแตใหผลผลตสง การดอยในจดใดจดหนง จะท าใหประสทธภาพของการผลตไมไดผลสงสด หากขาดสงหนงสงใดแลวกจะท าใหประสทธภาพการผลตสตวดอยลงไปท าใหไดผลผลตไมเตมทหรออาจจะขาดทนได

สวช บญโปรง และคณะ (2558) กลาววา การศกษาขอมลทวไปของเกษตรกรผเลยง โคเนอ พบวา เกษตรกรผเลยงโคเนอในพนทจงหวดสรนทรและบรรมย มอายเฉลย 54.83 และ 57.52 ป ตามล าดบ จบการศกษาระดบประถมศกษา รอยละ 65.00 และ 69.50 ตามล าดบ มจ านวนสมาชกในครอบครวเฉลย 4.55 และ 4.84 คน ตามล าดบ การเลยงโคเนอสวนใหญจะเลยงเปนอาชพเสรม จ านวนโคทเลยงเฉลย 9.85 และ 8.67 ตว ตามล าดบ มประสบการณในการเลยงโคเฉลย 16.58 และ 15.45 ป ตามล าดบ มพนทท าการเกษตรเฉลย 9.65 และ 11.60 ป ตามล าดบ

2. ทฤษฎแนวคดการพฒนาองคกรเกษตรกรและเครอขาย นรนทร สมบรณสาร (2554) กลาววา ปจจบนการเปนเกษตรกรรายยอยในสงคมเกษตรกรรมไมวาจะประกอบอาชพท าการเกษตรในแขนงใด ทงดานปลกพช เลยงสตว หรอท าประมง โอกาสจะแขงขนเพอการตอสใหมอ านาจการตอรองมกจะมนอย เนองจากตองตอสทกอยางดวยตนเองไมวาจะเปนการลงทนในการ ประกอบอาชพ การวงหาตลาดเพอจ าหนายผลผลต เมอผลผลตพรอม จะเกบเกยว หรอการเลยงสตว เมอสตวครบอายทตองจ าหนาย ปญหาหลกทพบประจ าตงแตอดตจนถงปจจบน กรมสงเสรมการเกษตร จงเหนความส าคญทจะกระตนใหเกษตรกรรายยอยทประกอบอาชพประเภทเดยวกน มารวมตวกนในรปแบบกลม ซงประโยชนของการรวมกลม เปนการชวยเพมสมาชกชวยกนเปนคคด คปรกษา ชวยกนแนะน า เตอนกน หรอจะเพมก าลงอ านาจการตอรองได แตการมารวม

7

เปนกลมกใชวาจะเปนยาวเศษแกปญหาใหกบเกษตรกรสมาชกไดทกคน และครบทกประเดนปญหา ทเกษตรกรในกลมทกคนตองการ เนองจากกลมเปนแคการรวมตวของสมาชกเกษตรกร ทเปนรปธรรมอยางหนง เพยงแตวาสมาชกภายในกลมตองเรยนรซงกนและกนมการก าหนดกฎ ขอตกลงระหวางสมาชกภายในกลมเดยวกน ท าอะไรกตองเคารพกตกาของกลม หรอ เครอขายทก าหนดขนมา และสมาชกภายในกลมเดยวกน ควรมความซอสตยท งตอตนเองและตอ สมาชกภายในกลมเดยวกน นอกจากเกษตรกรทอาสาเปนหวหนากลม ตลอดจนทมบรหารของกลม เชนรองประธานกลม เลขานการของกลม เหรญญกของกลม และกรรมการกลม ตองฝกคดใหมมมมอง คดอะไรใหครอบคลม ไมใชคดแตผลประโยชนเฉพาะของตนเอง ขาดการเสยสละ หรอจตอาสาทจะท าประโยชนใหกลม นอกจากนชวงเรมจดตงใหมควรไดรบการดแลอยางใกลชด และตองไดรบค าปรกษาจากเจาหนาทสงเสรมการเกษตร ตงแตชวงเรมตนจดตงกลม ตลอดจนเจาหนาทฯ ควรเขาไปเยยมกลมเกษตรกรเปนประจ าทก 15 วน หรอทก 30 วน ซงในการพดคยในการเยยม เยยนระหวางเจาหนาทสงเสรมการเกษตร และกลมเกษตรกรจะไดรบรขอมลซงกนและกน รวมถงเมอ สมาชกกลมเกษตรกรทจดตงขนมปญหาเฉพาะหนาอะไร เกษตรกรสมาชกจะไดรบค าปรกษาจาก เจาหนาทสงเสรมการเกษตร แมวาบางค าถามหรอบางปญหาของเกษตรกร เจาหนาทอาจจะไมสามารถใหค าแนะน าไดเองโดยตรงเกษตรกรกสามารถชวยประสานงานเจาหนาท หรอผรอนใน หมบาน ในต าบล มาชวยใหค าปรกษาได ปญหาของเกษตรกรจะไดถกแกปญหาไดลลวงทนเหตการณ เกษตรกรสมาชกภายในกลมจะเกดความศรทธาและเหนประโยชนของการรวมกลม คณะกรรมการผลตวชาการพฒนาองคกรเกษตรกร วสาหกจชมชนและเครอขาย (2555) ใหความหมายของ “เครอขาย (Network)” หมายถง รปแบบของความสมพนธหรอความเชอมโยงกนระหวางกลม หรอองคกร หรอชมชน เพอแลกเปลยนเรยนร ชวยเหลอพงพาซงกนและกน และเสรมสรางพลงในการพฒนา หรอแกไขปญหารวมกน โดยแตละกลมทเชอมโยงกนจะมความเปนอสระตอกน เครอขาย เปนกลไกประสานผลประโยชนและชวยเหลอเกอกลกนของคน กลมคน และองคกร ตางๆ ทอยรวมกนในสงคม เนองจากเครอขายมบทบาทส าคญ ดงน

1. เปนชองทางทส าคญในการสรางกระบวนการเรยนร และการแลกเปลยนประสบการณซงกน และกน

2. เปนแหลงรวบรวม เผยแพรขอมลขาวสาร และรบการสนบสนนจากภาคสวนตางๆ

3. เปนเวทของการปฏบตงานรวมกนระหวางองคกรทรวมกนเปนเครอขาย

8

4. ท าใหเกดการเสรมพลงในการท ากจกรรมตางๆ เปนการเสรมสรางจดแขงใหกบองคกรทรวมกนเปนเครอขาย

การพฒนา เค รอข ายในพระราชบญญต ส ง เส รมวสาหกจ ชมชน พ .ศ . 2554 พระราชบญญตสงเสรมวสาหกจชมชน พ.ศ. 2548 ใหความส าคญกบการสงเสรมความเขมแขงของวสาหกจชมชน โดยการใชกระบวนการเครอขายเปนเครองมอหนง การก าหนดประเดนทเกยวของไว ดงน

1. ใหมการจดทะเบยนเครอขายวสาหกจชมชน ซงตองประกอบดวยวสาหกจชมชนตงแต 2 วสาหกจชมชนขนไปมารวมตวกน มวตถประสงคเพอท ากจกรรมทเปนประโยชนตอวสาหกจชมชน โดยอาจมบคคลภายนอกทมความสามารถใหความร ชวยเหลอ สนบสนน หรอท าประโยชนตอวสาหกจชมชนมารวมดวย

2. บทบาทของเครอขายวสาหกจชมชน คอ ใหค าแนะน าชวยเหลอวสาหกจชมชนในดานตางๆ คอ กจกรรมภายใน ชวยเหลอในการจดตง ศกษาวจย ใหความร ฝกอบรม ปรบปรง พฒนา การผลต บรการ การบรหารจดการ การหาทน การตลาด กจกรรมภายนอก คอ เปนคนกลางตดตอสวนราชการ องคกรของรฐ เอกชน เพอ สงเสรมสนบสนนวสาหกจชมชน ประสานกบเครอขายอน เพอแลกเปลยนเรยนร

3. เครอขายวสาหกจชมชน เปนศนยกลางในการสงเสรมความสามคคและชวยเหลอเกอกลกน

4. เครอขายสามารถเสนอความเหนตอคณะกรรมการสงเสรมวสาหกจชมชน เกยวกบนโยบายหรอมาตรการในการสงเสรมวสาหกจชมชน

การศกษา การวเคราะหขอมลและการประเมนสถานการณ การศกษาขอมล ขอมลเปนขอเทจจรงหรอเรองราวทเกยวของกบสงตางๆ เชน คน สตว สงของ สถานทโดยอยในรปแบบตางๆ ทเหมาะสมตอการสอสารการแปลความหมายและการประมวลผล ซงขอมลอาจจะไดมาจาก การสงเกต การรวบรวม การวดขอมล เปนไดทงขอมลตวเลขหรอสญลกษณใดๆ ทส าคญจะตองมความเปนจรงและตอเนอง ขอมลทควรศกษาเกยวกบการพฒนาองคกรเกษตรกรวสาหกจชมชนและเครอขายควรเปนการศกษาหาความรเกยวกบกลมซงอาจไดจากการศกษาเอกสารจะท าใหทราบถงขอมลพนฐาน ความเปนมา วตถประสงค และเปาหมายขอบเขตและแผนปฏบตงาน กจกรรมขนตอนหรอแนวทางปฏบตของกลมวาเปน อยางไร หรอกลมมการวเคราะหตนเองบางหรอไม

การวเคราะหขอมลเพอการพฒนาองคกรเปนการวเคราะหเพอการปรบปรงและเปลยนแปลง กระบวนการท างานขององคกรใหเหมาะสมกบสถานการณและสภาพแวดลอมและ

9

ทส าคญ คอ ท าใหบรรลเปาประสงคขององคกร ซงสามารถท าไดหลายวธแตในทนจะกลาวถงการวเคราะหดวยวธ SWOT (คณะกรรมการผลตวชาการพฒนาองคกรเกษตรกร วสาหกจชมชนและเครอขาย, 2555 หนา 22-49)

คณะกรรมการผลตวชาการพฒนาองคกรเกษตรกร วสาหกจชมชนและเครอขาย (2555) กลาววา SWOT เปนตวยอทมความหมาย คอ S = Strengths คอ จดแขง หมายถง ความสามารถและสถานการณภายในองคกรทเปน ทางบวก ซงสามารถน ามาใชใหเกดประโยชนในการด าเนนงาน W = Weakness คอ จดออน หมายถง สถานการณภายในองคกรทเปนดานลบและ ดอยความสามารถ ซงไมสามารถน ามาใชใหเกดประโยชนได O = Opportunity คอ โอกาส หมายถง ปจจยและสถานการณภายนอกทเอออ านวยในการ ท างานขององคกรบรรลวตถประสงค T = Threats คอ อปสรรค หมายถง ปจจยหรอสถานการณภายนอกทขดขวางการทท างาน ขององคกรไมใหบรรลวตถประสงคหลกการส าคญของ SWOT คอการวเคราะหโดยการส ารวจจากสถานการณ 2 ดาน คอ สถานการณ ภายในและสถานการณภายนอก จงเรยกไดวาเปนการวเคราะหสภาพการซงเปนการวเคราะหจดแขง จดออน เพอใหรตวเอง รจกสภาพแวดลอมชดเจน และวเคราะหโอกาสและอปสรรค การวเคราะหปจจยตางๆ ทงภายในและภายนอกองคกร จะชวยใหทราบถงการเปลยนแปลงตางๆ ทเกดขนภายนอกองคกรทงสงทเกดขนแลวและแนวโนมการเปลยนแปลงในอนาคต รวมทงผลกระทบของการเปลยนแปลงเหลาน ทมตอองคกรจะมผลท าให สามารถพฒนาองคกรไปในทางทเหมาะสม การประเมนสถานการณ การประเมนสถานการณเปนการเรยนรและคนหาศกยภาพของกลม องคกรหรอชมชน โดยการส ารวจขอมลในเรองจดแขงหรอขอดเพอใหตระหนกถงคณคาของดทมอย เกดความภาคภมใจและรกหวงแหนพรอมจะพฒนาจากพนฐานทมใหเกดการพฒนาในดานตางๆ เชน

1. ดานการพงพาตนเอง 2. ดานเกยวกบผน า 3. ดานเกยวกบสมาชก 4. ดานทเกยวกบการพฒนากระบวนการเรยนร 5. ดานเกยวกบวฒนธรรม และกฎระเบยบตางๆ 6. ดานเกยวกบการบรหารจดการกลม/เครอขาย 7. ดานเกยวกบผลผลต ผลงาน 8. ดานการยอมรบของบคคลภายนอก 9. ดานสาธารณะประโยชนการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

10

การก าหนดเปาหมายหลก การก าหนดเปาหมาย เพอใหไดผลลพธทเฉพาะเจาะจงมตวชวดทสามารถวดไดและเพอประเมน ความส าเรจได องคกรตองมองวาเปาหมายตองสามารถบรรลไดจรง และตองมทรพยากรทจ าเปนในการบรรลเปาหมาย การก าหนดเปาหมายในการพฒนาองคกรเกษตรกร วสาหกจชมชนและเครอขายตองพจารณาวาองคกรตองการพฒนาอะไรโดยพจาณาจาก ตวองคกรเปนจดเรมตน เชน การก าหนดเปาหมาย ดานการผลต, ดานการตลาดและดานการเรยนรขององคกร หลกการก าหนดเปาหมายโดยทวไปจะใชหลกการ ของ SMART คอ

1. เฉพาะเจาะจง (Specific) ควรชวดวาเปนการวดอะไร ทไหน โดยเฉพาะเจาะจง ไมใชเปนไปโดยกวางๆ การไมเจาะจง ท าใหมค าถามตามมามากมายและไมรวาตองแกไขหรอปรบปรงทไหน

2. สามารถวดได (Measurable) เมอสามารถวดผลไดท าใหตดตามผลงานไดและเกดความ โปรงใสขน

3. บรรลไดจรง (Achievable) เพราะจะกระตนใหเกดก าลงใจในการท า แตตองทาทายความสามารถดวย

4. มทรพยากรรองรบ (Resourced) ตองค านงถงความสอดคลองกบทรพยากรทมอย หรอ สามารถหามาสนบสนนได

5. มกรอบเวลาทชดเจน (Time Bound) ขอนส าคญมากเนองจากตวชวดทไมก าหนดเวลาในการบรรลผลลพธทตองการ จะขาดการดแลเอาใจใสตดตาม ซงท าใหตววดไมสามารถผลกดนผลส าเรจ วธการก าหนดเปาหมาย การก าหนดเปาหมายเปนกระบวนการทมประสทธภาพส าหรบการวางแผนอนาคต และชวยใหเราสามารถก าหนดทศทางขององคกรวาจะไปในทศทางใด นอกจากนการก าหนดเปาหมายอยางเหมาะสมจะชวยกระตนใหเราเกดความพยายามและความทมเทเพอใหองคกรสามารถไปสเปาหมายทก าหนดไว การก าหนดเปาหมายขององคกรเกษตรกร วสาหกจชมชนและเครอขายควรค านงถง เชน 1.) จะท าอะไร 2.) เพออะไร 3.) ท าอยางไร 4.) ใครท า 5.) ท าทไหน 6.) ท าเทาไหร 7.) ตองลงทนอะไร 8.) จะหาทนจากไหน 9.) บรหารจดการอยางไร

การวางแผนพฒนา หลกการวางแผน การวางแผนพฒนาองคกรเกษตรกร วสาหกจชมชนและเครอขาย ตองมขอมลจากการวเคราะห ขอมลและประเมนสถานการณแลวน ามาวางแผนในการพฒนาแตไมใชขอมลทเปนเพยงปญหา และความตองการแตรวมถงขอมลเกยวกบกลม องคกร หรอชมชน และสถานการณโลกทมผลกระทบตอการพฒนา การวางแผนพฒนาควรมาจากทกภาคสวนมสวนรวมในการวางแผนพฒนา โดยใชเปนแผนยทธศาสตรทสามารถคาดไดวาเราตองการอะไร

11

จะพฒนาอยางไร โดยเปนการท าอยางเปนระบบเพอการตดสนใจเลอกแนวทางปฏบตทดทสดส าหรบอนาคตเพอใหองคกรบรรลผลทปรารถนาหลกการวางแผนทดควรค านงถง

1. มความคลองตว (Flexibility) ลกษณะของแผนทดตองมความคลองตวสง สามารถเปลยนแปลงใหสอดคลองกบสถานการณและสภาวะแวดลอม ตลอดจนโอกาสใหมๆ ทเกด ขนได

2. ม คว ามครอบค ลม (Comprehensiveness) ลกษณะของแผน มท ง ทเฉพาะเจาะจงและแผนรวมกจกรรมทงมวลในองคกร ดงนนแผนหลกหรอแผนระยะยาวควรเปนทรวมกจกรรมยอยๆ ทงหลายในองคกร หรอ แผนระยะส นทงหมดเขาไวโดยมงใหบรรลเปาหมายหรอวตถประสงคหลกขององคกร

3. ระยะเวลาแผน (Time Spam) แผนทดควรก าหนดระยะเวลาการเรมตนและการสนสดของแผน ไวอยางชดเจนวาจะท าอะไร เมอไร และจะสนสดกจกรรมนนเมอไร

4. มความคมคา (Cost Effectiveness) แผนทดควรมตนทนต ากวาผลทจะไดรบจากการใชแผนนน โดยยดหลกการประหยดและกอใหเกดประโยชนสงสด

5. มความชดเจน (Celerity or Specificity) แผนทดตองก าหนดไวอยางชดเจนวาใครจะเปนผรบผดชอบท าอะไร ท าเมอไร ท าทไหน ท าอยางไร และท าเพออะไร อยางละเอยดเพอใหการวางแผนไปใช ปฏบตสามารถกระท าไดประสานสอดคลองอยางตอเนอง

6. เปนรปแบบตามพธการ (Formality) แผนทดตองจดวางขนโดยผานขนตอนกระบวนการตางๆ อยางครบถวนซงจะท าใหเปนทยอมรบของคนในองคกร

7. มเหตมผล (Rationality) แผนทดจะตองถกก าหนดขนอยางมเหตผลเปนทยอมรบของบคลากร ทกคนในองคกร และสามารถปฏบตใหบรรลวตถประสงคไดจรง

8. มความสอดคลอง (Relevance) แผนทดจะตองอยในกรอบของวตถประสงคและนโยบายทก าหนดไว

9. มลกษณะเนนอนาคต (Future Oriented) เพราะวาการวางแผนคอกระบวนการตางๆ ในการตดสนใจในปจจบนเพอการปฏบตการในอนาคต ดงนนแผนทดจงตองมงเนนการตอบสนองการปฏบตภายใต สถานการณตางๆ ในอนาคตอยางมประสทธภาพ

10. มความตอเนอง (Continuous Process) แผนทดตองมงเนนการปฏบตอยางตอเนองตลอดจนการตอเนองของแผน และการบรหารเพอใหองคกรกาวไปขางหนาอยางมประสทธภาพ

12

11. ตดตามประเมนผล (Evaluation) ตองสามารถตดตามประเมนผลไดทกระยะและตลอดเวลา

ประเภทของแผนพฒนากลม องคกร การพฒนาองคกรเกษตร วสาหกจชมชนและเครอขาย ตองมการพฒนาอยางเปนระบบและตอเนอง ซงสามารถก าหนดได 3 ประเภท

1. แผนระยะยาว เปนการวางแผนในระดบกลยทธโดยมเปาหมายเพอเชอมโยงการบรหารและการปฏบตการภายในองคกรเขากบสภาพแวดลอมปกต การวางแผนระยะยาวจะค านงถงอนาคตขางหนาไมต ากวา 5 ปขนไป

2. การวางแผนระยะปานกลาง แผนระยะปานกลางจะท าหนาทเปนสอกลางประสานระหวางแผน ระยะยาวกบแผนระยะสน เพอใหการปฏบตงานภายในองคกรเปนไปตามยทธวธ

3. แผนระยะสน เปนการวางแผนเพอใหครอบคลมและเปนไปตามเปาหมาย แผนระยะสนจะตองสอดคลองและเปนไปในทศทางเดยวกบแผนระยะยาว แผนระยะสนจะชวยใหการบรหารการปฏบตงานประจ าวนเปนไปดวยความราบรน องคประกอบของแผนพฒนาในการวางแผนพฒนากลมองคกรตองเปนไปอยางมระบบ เพอท าใหแผนมความสมบรณและมประสทธภาพ ควรประกอบดวย 1.) นโยบาย 2.) หลกการเหตผล 3.) วตถประสงค 4.) เปาหมาย 5.) ขนตอนการปฏบต 6.) วธการปฏบต 7.) ระยะเวลา 8.) งบประมาณ 9.) ผรบผดชอบ

ขอควรค านงในการวางแผนพฒนา การวางแผนเปนการหาทางเลอกทดทสดในการปฏบตงานโดยใชปจจยตางๆ และมเหตผลเพอใหการด าเนนงานของกลมองคกรเปนไปอยางเรยบรอยและมประสทธภาพ การวางแผนทดและมประสทธภาพควรค านงถง

1. ขอมลตองแมนย าและเชอถอได 2. การวางแผนตองมองไปถงอนาคตและสามารถเกดขนไดจรง 3. เวลาและคาใชจาย 4. ความเขมงวดของการด าเนนงาน 5. การตอตานการเปลยนแปลงของสมาชก 6. ปจจยภายนอกทมผลตอการวางแผน 7. ความสอดคลองกบวตถประสงค เปาหมาย และวฒนธรรมขององคกร

13

การน าแผนไปสการปฏบต หลกการน าแผนสการปฏบต การด าเนนการเมอแผนผานมาจากความเหนชอบของสวนรวมแลวตองพรอมและสามารถปฏบต ไดทนทเนองจากเปนแผนแบบพงพาตนเองด าเนนการตามศกยภาพของตนเองเทาทจะด าเนนการไดกอน ขอรบการสนบสนนจากแหลงทนและปจจยภายนอก ภายใตการสนบสนนและเปนพเลยงจากเจาหนาทและ หนวยงานตางๆ ทงในดานวชาการ ความรและทกษะเพอปฏบตงานตามแผนรวมทงการบรหารจดการ การน าแผนไปสการปฏบตเปนการน าโครงการ/กจกรรมทไดก าหนดไวในแผนไปด าเนนการใหบรรลเปาหมายซงมแนวปฏบต คอ

1. ท าตารางการปฏบตงาน 2. ก าหนดบคคลรบผดชอบ 3. ก าหนดมาตรฐานการปฏบตงาน 4. การปรบปรงแกไขใหเหมาะสมกบสถานการณ 5. ก าหนดวธด าเนนการใหชดเจน 6. ก าหนดกรอบการตดตามและประเมนผลอยางเปนระบบ ความร ทกษะ

เพอปฏบตงานตามแผน แผนถอวาเปนกรอบแนวทางหรอแมบทในการปฏบตงานของกลมองคกรทจะท าให

โครงการ/ กจกรรมทก าหนดไวประสบผลส าเรจ ซงตองอาศยความรและทกษะ คอ 1. การท าความเขาใจกบสวนประกอบตางๆ ของแผน 2. การจดเตรยมบคคลผปฏบตใหเหมาะสม 3. การเตรยมการด าเนนการตามแผน 4. การประสานงาน 5. การแปลความหมายของแผน 6. การชแจงรายละเอยดเกยวกบแผน 7. การรวบรวมขอมล 8. การตรวจสอบและประเมนขอมล 9. การปรบปรงแผนใหเหมาะสม 10. การแกไขปญหา 11. การรายงานผลการปฏบตงานตามแผนจนสนสดแผน

14

การบรหารจดการแผน เปนการก าหนดทศทางในการใชทรพยากรทงหลายอยางมประสทธภาพและประสทธผลเพอให บรรลเปาหมายขององคกร โดยค านงถงคนทมสวนรวมในการด าเนนการตามแผนงาน แผนงานทก าหนดตามแผน งบประมาณ ความเหมาะสมของงบประมาณทใชในการด าเนนงานตามแผน ซงตองมการควบคมก ากบ ดแล และตดตามประเมนผลอยางเปนระบบ

หลกการและแนวคดประเมนผลกลม องคกร การด าเนนงานของกลม องคกรเกษตรกร วสาหกจชมชนและเครอขาย จ าเปนตองมการตดตามนเทศและประเมนผล โดยพงพาตนเองเปนหลก รวมกบหนวยงานทเกยวของเพอรบทราบ ความกาวหนา ปญหา อปสรรค และหาทางแกไข การตดตามและประเมนผลเปนกระบวนการทส าคญ กระบวนการหนงของกระบวนการจดการองคกร ซงการตดตามประเมนผลเปนกระบวนการส าหรบการประสาน และบรณาการการใชทรพยากรเพอการบรรลเปาหมายขององคกรดวยการใชคน ซงคนจะใชเทคนคและขาวสารในโครงสรางขององคกร การประเมนผลทมประสทธภาพจะใหขอมลทถกตอง เทยงตรง และเชอถอได ส าหรบการตดสนใจเพอน ามาปรบแนวทางการจดการองคกรใหสอดคลองกบสภาพตามความเปนจรงทพบ

การประเมนผล เปนการตรวจสอบความกาวหนาของแผนงาน/โครงการ ตลอดจนการพจารณาผลสมฤทธของแผนงาน/โครงการ นนๆ วามมากนอยเพยงใด เมอเปรยบเทยบกบเกณฑทก าหนดขนจงเปนกระบวนการบงชถงคณคาของแผนงาน/ โครงการวาไดผลตามวตถประสงคของแผนงาน/โครงการนนหรอไมเพยงใด สามารถด าเนนการไดต งแตกอนตดสนใจจดท าแผนงาน/โครงการ ขณะด าเนนงานในจดตางๆ และเมอสนสดแผน หรอแผนงาน/โครงการ ด าเนนการแลวเสรจ สามารถด าเนนการได คอ

1. ตดตาม นเทศตามแผนปฏบต 2. ตดตาม นเทศอยางสม าเสมอ 3. ด าเนนการประเมนผลแบบมสวนรวม 4. ก าหนดใหมการรายงานความกาวหนา ปญหาอปสรรคในการด าเนนงาน

ใหกบหนวยงานและ องคกรทเกยวของไดรบทราบ การใชประโยชนจากผลการประเมน

1. ท าใหทราบปญหาและความตองการทแทจรง สามารถจดล าดบความส าคญของปญหาและแกไข ปญหาทนท เพอน าไปสการพฒนาขององคกร

2. ท าใหวางแผน/โครงการไดตรงเปาหมาย แกปญหาไดถกจด และพฒนาไดตรงตามนโยบาย

15

3. ชวยใหด าเนนการตามแผนไดราบรนสามารถปรบปรงแกไขปญหาอปสรรคอยางไดผลหรอปรบแผนใหเหมาะสมมากขน

4. ท าใหทราบผลการด าเนนงานตามแผนงานและโครงการอยางชดเจน อะไรประสบผลส าเรจแลว สงใดยงตองท าตอไป จ านวนเทาไรอนจะเปนขอมลไปสการตดสนใจไปสสภาพปจจบนปญหาความตองการซงเปนการวนครบวงจร

การพฒนาเครอขาย การบรหารจดการเครอขาย แนวคดในการจดการเครอขาย การเกดเครอขาย เปนการ

รวมกลมทท าใหองคกรทเคยเปนคแขงกนใหหนหนาเขาหากน ผนวก ความรวมมอ จนเปนพนธมตรทเออประโยชนกนในทางธรกจ ยดจดหมายรวมและการจดสรรผลประโยชน ระหวางกน ดงนนในการจดการเครอขายมแนวคดอย 6 ประการ คอ

1. จดมงหมายรวม การท างานเครอขายจะเกดประสทธภาพสงถาทกฝายสามารถก าหนด จดหมายรวมกนได

2. จตส านกรวม บคคลทเกยวของตองมจตส านกรวมกนทจะชวยพฒนาเครอขาย มสวนรวมในกระบวนการท างาน รวมทงไดรบผลประโยชนจากความเปนสมาชกในเครอขาย

3. การเชอมโยงการท างานของเครอขายตองมยทธศาสตรการเชอมโยงทเหมาะสม อาจเชอมโยง ผานกจกรรมตางๆ ภายใตศนยประสานงาน หรอเชอมตอเทคโนโลย

4. การสรางความรสกรวม หลงจากการเขารวมเปนเครอขายแลว ทกฝายจะตองมความรสก รวมกบกระบวนการท างานของเครอขาย เพอใหเกดพลงผลกดน

5. การพฒนาระบบทโปรงใส ตรวจสอบได ระบบการท างานของเครอขายตองเปนระบบบรหาร จดการทโปรงใส ตรวจสอบไดจากทกฝายสรางความรสกทดตอผทรวมเปนเครอขาย หลกการบรหารจดการเครอขายองคกรเกษตรกรและวสาหกจชมชน การบรหารจดการเครอขายเปนจดกอใหเกดความรวมมอของความเปนเครอขาย การบรหาร จดการตองพฒนาใหเกดขนทงภายในและภายนอกเครอขาย เครอขายองคกรเกษตรกรและวสาหกจชมชน นบเปนเครอขายในระดบชมชนการบรหารจดการจงตองด าเนนการภายใตหลกการ 3 ขอ คอ 1.) การจดการตองอยบนพนฐานของกระบวนการเรยนรของคนในชมชน 2.) เปนการจดการทสอดคลองกบวถชวตและวฒนธรรมของชมชน 3.) เปนการจดการทเหมาะสมกบบรบทและสถานการณทเกดขนในระดบชมชน

6. การจดการระบบขอมลขาวสาร ระบบตดตอสอสารและสารสนเทศ เปนสงส าคญยงตอความ ย งยนของเครอขาย เพราะจะชวยใหเกดการแลกเปลยนเรยนร และทราบถงความเคลอนไหวของเครอขาย แนวคดการจดการเครอขายทง 6 ประการ สามารถน ามาเปนเปาหมายของการ

16

ท างานในเชงรกของเครอขายได (คณะกรรมการผลตวชาการพฒนาองคกรเกษตรกร วสาหกจชมชนและเครอขาย, 2555 หนา 22-49)

แนวทางส าคญในการสรางเครอขาย ประกอบดวย 1. พฒนาแกนน าใหมประสทธภาพ จนเปนทยอมรบ เพอสรางศรทธา ชกจง

ใหคนภายนอกอยากมาเขากลม หรอรวมด าเนนกจกรรม 2. มการประชาสมพนธผลงานของกลมอยางทวถง เพอชกจงกลมอนๆเขา

รวมงาน 3. ก าหนดวตถประสงคใหชดเจนโดยใหสมาชกทกฝายมสวนรวม เพอให

สามารถก าหนดทศทางของเครอขาย กจกรรมหลก และประเภทของบคคลและองคกรทจะเขามาเปนสมาชกเครอขาย โดยมการทบทวนวตถประสงคดงกลาวเปนระยะๆ เพอประเมนความกาวหนาของการท างาน และการพฒนาปรบปรงใหสอดคลองกบสถานการณ ทงนจะตองเปนทยอมรบ รบร และเขาใจของเครอขายทกฝายดวย

4. ก าหนดกจกรรมของเครอขายใหชดเจน กระจายงานทวถง โดยระบผรบผดชอบหลก ผรบผดชอบสนบสนน ระยะเวลา แหลงงบประมาณใหชดเจน

5. ก าหนดกลไกหรอระบบทดงดด และเหนผลไดอยางเปนรปธรรม เชน หากรวมตวกนจ าหนายจะท าใหสามารถก าหนดราคาไดเอง

6. มกจกรรมทท าใหสมาชกมโอกาสพบปะสงสรรค แลกเปลยนความคดแบบเผชญหนา และการท างานรวมกนอยางใกลชดสม าเสมอ เชน การประชมประจ าป การจดเวทชมชนเพอแกไขปญหารวมกน ฯลฯ

7. แตงตงกลมแกนน าทมหนาทประสานงานเครอขายโดยตรง ท าหนาทเปนตวแทนสมาชกแตละฝายในการตดตอสอสาร โดยมระบบการประสานงานทคลองตว ทวถง

8. สรางผน ารนใหมอยางตอเนอง โดยเนนปลกฝงกระบวนทศนหรอแนวคดทเนนการสรางความรวมมอและการรกษาสมพนธภาพระหวางเครอขาย (การสรางความเขมแขงของกลมชมชน. แหลงสบคน: www.wiangphangkham.go.th วนทสบคน 18 ต.ค. 61)

การสงเคราะห SWOT ในสถานการณปจจบน และแนวโนมในอก 5 ปขางหนาของอตสาหกรรมโคเนอไทย จงเสนอแนวทางและมาตรการทตองเรงด าเนนการ เพอสรางความเขมแขงใหกบเกษตรกรและสงผลใหประเทศไทย “เปนศนยกลางการผลตโคเนอทเพยงพอตอการบรโภคและสงออกในภมภาค” โดยมประเดนน าเสนอเปนแนวทางในการพฒนา รวมทงวางมาตรการตางๆภายใตองคประกอบส าคญ 3 ประการ คอ 1) ดานเทคโนโลย 2) ดานการบรหารจดการ 3) การสรางแรงจงใจ

17

และเพอใหการพฒนาอตสาหกรรมของประเทศมความสอดคลองกบแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 12 สามารถวางแนวการพฒนาอตสาหกรรมโคเนอใหมความย งยนสอดคลองกบการเปลยนแปลงของระบบการคาโลกใหม รวมทงสนบสนนใหเกดการขยายตวในการผลต และการคาอยางตอเนอง ผทมสวนเกยวของทกฝาย จงไดก าหนดวสยทศนในภาพรวมไว 20 ป และก าหนดวสยทศนในแตละชวงเวลา ๆ ละ 5 ป บนพนฐานขอเทจจรงซงเปนจดแขงทประเทศไทยมความไดเปรยบ (คณะกรรมาธการการเกษตรและสหกรณ สภานตบญญตแหงชาต, 2560)

การใหความชวยเหลอแกกลมเกษตรกรในรปของการสนบสนนสนเชอ เพอเปนเงนทนหมนเวยนในการจดหาปจจยการผลตทางการเกษตร รวบรวมและแปรรปผลผลต ทเหมาะสมสอดคลองกบความตองการ ของสมาชกกลมเกษตรกรทงในดานปรมาณ และมระยะเวลาทเหมาะสม จะสามารถลดตนทนการผลต และเพมประสทธภาพการผลตทางการเกษตรของเกษตรกรสมาชกทไดรบการสนบสนนเงนทนไดสงขน และ เกษตรกรสามารถเขาถงแหลงเงนทนดอกเบยต า รวมทงสามารถท าใหเกดการประหยดตอขนาดจากวธการ ระบบสหกรณ จากการรวมกนซอและจดหาปจจยการผลตทางการเกษตร การรวบรวมผลผลต และการตลาด ผลผลตตอไป (กลมวเคราะหเงนทนอน กองพฒนาระบบสนบสนนการสหกรณ, 2558)

3. การประเมนองคกรเกษตรกร คณะกรรมการผลตวชาการพฒนาองคกรเกษตรกร วสาหกจชมชนและเครอขาย

(2555) ไดใหความหมายของการประเมนองคกรเกษตรกร วสาหกจชมชนและเครอขาย หมายถง กระบวนการเกบรวบรวมขอมล เพอตรวจสอบการท างานขององคกรเกษตรกร วสาหกจชมชนและเครอขายและพจารณาผลสมฤทธ วามมากนอยเพยงใดเมอเปรยบเทยบกบเกณฑทก าหนดขน แลวมการตดสนใจ ซงเปนกระบวนการทบงชถงคณคาวา องคกรเกษตรกร วสาหกจชมชนและ เครอขายด าเนนงานบรรลตามวตถประสงคทก าหนดไว หรอมประสทธภาพหรอไมเพยงใด

ความส าคญของการประเมนองคกรเกษตรกร วสาหกจชมชนและเครอขาย การประเมนองคกรเกษตรกร วสาหกจชมชนและเครอขาย เปนเครองมอหนงทจะชวยใหทราบถงประสทธภาพ และประสทธผลของระบบงานตางๆ วาอยในระดบทเหมาะสมสอดคลองกบสถานการณปจจบนเพยงใด ความส าคญของการประเมนองคกรเกษตรกร วสาหกจชมชนและเครอขาย สามารถกลาวเปน ประเดนได ดงน

1. เปนเครองมอลดความขดแยง เพราะการประเมนผลท าใหเกดการเรยนรรวมกน 2. ท าใหรถงสถานะขององคกรเกษตรกร วสาหกจชมชนและเครอขาย วาอยจดไหน

สถานการณเปนอยางไร

18

3. ใหทราบปญหา หรอคาดการณปญหาทอาจจะเกดขนในอนาคต และทราบความตองการ ทแทจรง

4. ใหกลมองคกรเกษตรกร วสาหกจชมชนและเครอขาย วางแผนกลยทธไดชดเจน 5. ชวยถายทอดเปาหมาย วสยทศน กลยทธใหกบสมาชกไดรบร 6. ชวยใหการด าเนนงานตามแผนเปนไปอยางราบรน และแกไขปญหาไดทนทวงท 7. ท าใหทราบผลสมฤทธการด าเนนงานของกลมองคกรเกษตรกร วสาหกจชมชนและ

เครอขาย 8. เปนเครองมอหนงทใชในการรบรองคณภาพดานประสทธภาพ/ ความเขมแขงของ

กลมองคกร เกษตรกร วสาหกจชมชนและเครอขาย 9. ชวยใหไดขอมลซงเปนสารสนเทศทมคณคาส าหรบหนวยงาน/บคคลทเกยวของ ตวชวดเกยวกบการประเมนองคกรเกษตรกร วสาหกจชมชนและ เครอขาย ตวชวดและ

เกณฑในการประเมนองคกรเกษตรกร วสาหกจชมชนและเครอขาย มประโยชน ในการชวยก าหนดขอมลทตองเกบรวบรวม ใหตรงกบวตถประสงค เปนเครองมอหรอเครองชวยในการ วเคราะห การตดสนใจ วาผลไดหรอผลทเกดขนจรงเปนอยางไรเมอเปรยบเทยบกบเกณฑทตงไว

ตวชวดการประเมนองคกรเกษตรกร วสาหกจชมชนและเครอขาย ความหมายตวชวด หมายถง คณลกษณะยอยของสงทตองการวดตามเกณฑทก าหนดไว ซงสามารถวดและสงเกตได โดยมลกษณะส าคญดงน

1. ตวชว ดตองสามารถใหคา บอกคณลกษณะของสงทว ดไดวามปรมาณหรอคณลกษณะอยางไร โดยเปรยบเทยบกบเกณฑหรอมาตรฐาน

2. คาของตวชวด เปนคาชวคราวไมถาวร มการผนแปรไปตามเงอนไขของเวลา และสถานท ลกษณะของตวชวดทด ลกษณะทวไปของตวชวดทดมคณภาพ ควรมคณลกษณะทส าคญดงน

1.) มความทนสมย ทนเหตการณ เหมาะสมกบเวลาและสถานท 2.) ตรงกบความตองการและจดมงหมายของการใชงาน 3.) มความตรง (validity) ความเทยง ( reliability) ความเปนปรนย (objectivity)

- ความตรง หมายถง ความสามารถวดในสงทควรวดไดอยางถกตอง ครบถวน ตรงประเดน

- ความเทยงหรอความเชอมน หมายถง ความสามารถในการวดทใหคาทวดได มความ นาเชอถอ แมนย าทงเชงปรมาณและคณภาพ การวดสงเดยวกนไมวาผวดจะเปนใครกตามจะวดซ ากครงกใหผลเชนเดม ไดคาตรงกนหรอใกลเคยงกน

19

- ความเปนปรนย หมายถง มความถกตอง แนนอน ชดเจน ตความไดตรงกน ทงผท ถกวด และผวด

4.) มความเปนไปไดในการวดและใชปฏบตไดจรง 5.) มเกณฑการวดทมความเปนกลาง มความเปนสากล 6.) มความไวสามารถแสดงความแตกตางได แมสถานการณทว ดจะ

เปลยนแปลงไปเลกนอย 7.) ความเฉพาะเจาะจง จะเปลยนแปลงกเฉพาะสถานการณทเกยวของกบการ

วดโดยตรง เทานน 8.) มความสะดวกและงายตอการเกบขอมล

เกณฑการประเมนและตวชวดความเขมแขงขององคกรเกษตรกร วสาหกจชมชนและเครอขาย ความหมายของเกณฑ (criteria) หมายถง มาตรฐาน กฎเกณฑ หรอขอทดสอบ เพอพจารณาตดสนเกยวกบบางสงบางอยาง หรอ เปนปจจยทใชเพอตดสนหรอพจารณาบางสงบางอยาง เชน อายเขาเกณฑ หรอ ถอความรเปนเกณฑ เปนตน

ตวชวดความเขมแขงในการประเมนองคกรเกษตรกร วสาหกจชมชนและเครอขาย ในการประเมนความเขมแขงของการประเมนองคกรเกษตรกร วสาหกจชมชนและเครอขายจะมการก าหนดตวชวดและเกณฑ เพอชวยในการตดสนใจ อาจก าหนดตวชวดเปนเชงปรมาณ หรอเชงคณภาพ กได (คณะกรรมการผลตวชาการพฒนาองคกรเกษตรกร วสาหกจชมชนและเครอขาย , 2555 หนา 22-49)

รายละเอยดตวชวดดานสงเสรมและพฒนาปศสตวส าหรบปศสตวจงหวด พ.ศ. 2557 ดงแสดงรายละเอยดในตารางภาคผนวกท 1 (หนา 54)

20

บทท 3

วธการศกษาวจย

1. ประชากร (Population) และกลมตวอยาง (Sample) ศกษาความเขมแขงของกลมเกษตรกรเครอขายผเลยงโคเนอ จ านวน 49 กลม ทไดรบ

การสงเสรมและพฒนาอาชพการเลยงโคเนอผานโครงการตางๆ ตามงบพฒนาจงหวด และงบพฒนากลมจงหวด ระหวางปงบประมาณ 2558-2560 ทด าเนนการในพนทจงหวดบรรมยทงหมด 23 อ าเภอ สมแบบเจาะจง (Purposive Sampling) ทระดบความเชอมน 95% เพอใชเปนกลมตวอยาง ตามวธการของ Yamane (1973) ไดจ านวนกลมตวอยาง 43.65 กลม จงใชตวอยางในการศกษาครงน 44 กลม รวมทงศกษาสภาพการเลยงโคเนอ การพฒนาอาชพการเลยงโคเนอของสมาชก1,182 คน ดงตารางท 1

ตารางท 1 กลมตวอยางทเกบขอมล n = 1,182

อ าเภอ จ านวนกลมตวอยาง สมาชก (n) 1. เมองบรรมย 2 45 2. คเมอง 2 56 3. กระสง 2 54 4. นางรอง 2 40 5. หนองก 2 50 6. ละหานทราย 2 60 7. ประโคนชย 2 56 8. บานกรวด 2 60 9. พทไธสง 2 60 10. ล าปลายมาศ 2 45 11. สตก 2 48 12. ปะค า 2 55 13. นาโพธ 2 60 14. หนองหงส 2 60 15. พลบพลาชย 2 52

21

ตารางท 1 (ตอ) n = 1,182

อ าเภอ จ านวนกลมตวอยาง สมาชก (n) 16. หวยราช 2 45 17. โนนสวรรณ 1 30 18. ช าน 2 54 19. บานใหมไชยพจน 2 60 20. โนนดนแดง 1 30 21. บานดาน 2 50 22. แคนดง 2 58 23. เฉลมพระเกยรต 2 54

รวม 44 1,182

2. เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล 2.1 การศกษาวจยครงน ผวจยสรางแบบสมภาษณ เพอเปนเครองมอส าหรบใชในการเกบขอมล โดยศกษาขอมลทเกยวของกบการวจย จากหนงสอ เอกสาร ผลงานการวจยและงานวจยทเกยวของ โดยพจารณาจากวตถประสงคการวจย เพอเปนแนวทางในการสรางแบบสมภาษณ ซงประกอบดวยค าถามทใหเลอกตอบตามวตถประสงค และเสนอใหผมคณวฒตรวจสอบแกไขเนอหาสาระของแบบสมภาษณ หลงจากนนน าไปทดสอบกบกลมเกษตรกรทไมใชกลมตวอยาง จ านวน 20 ราย เพอตรวจสอบความถกตอง และเทยงตรงของแบบสมภาษณ น าผลทไดมาปรบปรงแกไขใหถกตองและเหมาะสม แลวจงน าไปเกบขอมลกบกลมตวอยางทจะศกษา ส าหรบแบบประเมนความเขมแขงของกลมเกษตรกร ใชแบบประเมนความเขมแขงของกลมเกษตรกร (กรมปศสตว, 2557) 2.2 องคประกอบของเครองมอทใชในการศกษาเปนแบบสมภาษณก ลมตวอยาง ประกอบดวย ตอนท 1 ขอมลทวไปของเกษตรกร ตอนท 2 สภาพการเลยงโคเนอของเกษตรกร

ตอนท 3 ขอมลการพฒนาอาชพการเลยงโคเนอ ภายใตการสงเสรมและพฒนาอาชพการเลยงโคเนอ จงหวดบรรมย ตอนท 4 แบบประเมนความเขมแขงของกลมเกษตรกร (กรมปศสตว, 2557)

22

3. การเกบรวบรวมขอมล การเกบรวบรวมขอมลในครงน ผศกษาวจยไดท าการเกบรวบรวมขอมลจากการสมภาษณกลมเกษตรกรตวอยางโดยตรง ตามประเดนแบบสมภาษณ มเจาหนาทปศสตวในแตละอ าเภอ ชวยในการเกบรวบรวมขอมล โดยผวจยไดท าการชแจงการใชแบบสมภาษณกอน และด าเนนการเกบขอมลในชวงเดอน กนยายน – ธนวาคม 2561

4. การวเคราะหขอมลและแปลผลขอมล 4.1 สถตเพอการวเคราะหขอมลเชงพรรณนา ไดแก คาความถ (Frequency) คารอยละ (Percentage) และคาเฉลย (Mean) ในโปรแกรมส าเรจรป 4.2 การวดระดบความคดเหน ตามวธแบบมาตราสวนประมาณคา (Rating Scale) ประยกตตามแบบของลเครท (Likert Scale) อางใน สชาต ประสทธรฐสนธ (2546) ซงมเกณฑการใหคะแนน แบงเปน 4 ระดบ

ระดบความคดเหนไมมผลกระทบกบเกษตรกร มคาคะแนน 1 ระดบความคดเหนนอย มคาคะแนน 2 ระดบความคดเหนปานกลาง มคาคะแนน 3 ระดบความคดเหนมาก มคาคะแนน 4 วเคราะหขอมลคาเฉลแตละประเดน เปรยบเทยบกบเกณฑการแปลความหมาย ดงน คะแนนเฉลย 1.00-1.75 ระดบความคดเหนทไมมผลกระทบกบเกษตรกร คะแนนเฉลย 1.76-2.50 ระดบความคดเหนนอย คะแนนเฉลย 2.51-3.25 ระดบความคดเหนปานกลาง คะแนนเฉลย 3.26-4.00 ระดบความคดเหนมาก

23

4.3 การวดความเขมแขงของกลมเกษตรกร โดยประเมนตามแบบประเมนความเขมแขงของ กลมเกษตรกร (กรมปศสตว, 2557) จ านวน 25 ประเดนการประเมน ดงน

ระดบผลการประเมน ระดบดเดน ผานการประเมน 24 - 25 ขอ ระดบดมาก ผานการประเมน 21 - 23 ขอ ระดบด ผานการประเมน 18 - 20 ขอ ระดบพอใช ผานการประเมน 16 - 17 ขอ ระดบตองปรบปรง ผานการประเมน 0 - 15 ขอ

หมายเหต : กลมเกษตรกรทผานเกณฑประเมน หมายถง ตองไดระดบผลการประเมนอยางนอย ระดบพอใช 5. แผนการด าเนนงาน

1.) วางแผนจดท าโครงการ จดเตรยมวสดทดลอง กรกฎาคม 2561 – สงหาคม 2561 2.) ด าเนนการทดลองและเกบรวบรวมขอมล กนยายน 2561 – ธนวาคม 2561 3.) วเคราะหขอมลและแปรผล มกราคม 2562 4.) จดท ารายงานและสรปผล กมภาพนธ 2562

6. สถานทด าเนนการ กลมตวอยางเกษตรกรผเลยงโคเนอในพนท 23 อ าเภอ ของจงหวดบรรมย

24

บทท 4

ผลและวจารณผลการศกษา

ผลการศกษา ผลการศกษาวจย การพฒนาความเขมแขงของเครอขายผเลยงโคเนอ จงหวดบรรมย จ านวน 44 กลมตวอยาง เกษตรกรทใชศกษา 1,182 ราย จาก 23 อ าเภอในพนทจงหวดบรรมย โดยแบบสมภาษณแบงออกเปน 4 ตอน ดงน

ตอนท 1 ขอมลทวไปของเกษตรกร จากตารางท 2 พบวา ผใหสมภาษณ รอยละ 57.25 เปนเพศชาย และรอยละ 42.75 เปนเพศหญง มอายระหวาง 51-60 ป คดเปนรอยละ 34.29 รองลงมา อายระหวาง 41-50 ป, มากกวา 60 ป, ระหวาง 31-40 ป และอายไมเกน 30 ป คดเปนรอยละ30.63, 21.99, 11.26 และ 1.83 ตามล าดบ จบการศกษาในระดบประถมศกษา คดเปนรอยละ 72.09 รองลงมา จบการศกษาในระดบ มธยมศกษา , ปรญญาตร, อาชวศกษา และสงกวาปรญญาตร คดเปนรอยละ 20.67, 3.88, 3.10 และ 0.26 ตามล าดบ อาชพท านาเปนหลก รอยละ 87.05 รองลงมา อาชพเลยงสตว, รบจางทวไป, ท าไร, รบราชการ, อาชพอนๆ และคาขาย คดเปนรอยละ 6.24, 2.64, 2.40, 0.96, 0.48 และ 0.24 ตามล าดบ และมอาชพเสรมคอเลยงสตว รอยละ 78.92 รองลงมา รบจางทวไป, ท านา, คาขาย, ท าไร และ อาชพอนๆ คดเปนรอยละ 10.77, 5.62, 1.87, 1.64 และ 1.17 ตามล าดบ

พนทถอครอง ไมเกน 10 ไร คดเปนรอยละ 36.40 รองลงมา มพนทถอครองอยระหวาง 11-20 ไร, 31-40 ไร, 21-30 ไร, มากกวา 50 ไร และ 41-50 ไร คดเปนรอยละ 33.26, 12.81, 12.36, 2.70 และ 2.47 ตามล าดบ พนทท าการเกษตรเฉลย 19.04 ไร/ราย โดยมพนทส าหรบท านาเฉลย รอยละ 74.96 ของพนทท าการเกษตรทงหมด รองลงมาพนทท าไร, พนทเลยงสตวและปลกหญา, พนทท าสวน และแหลงน า คดเปนรอยละ 10.30, 8.59, 4.66 และ 1.50 ตามล าดบ โดยมพนทส าหรบเลยงสตวและ ปลกหญาเฉลยเพยง 1.63 ไร/ราย มสมาชกในครวเรอนเฉลย 4.63 คน และแรงงานทใชในการเลยง โคเนอเฉลย 1.88 คน/ครวเรอน รายไดจากการประกอบอาชพการเลยงโคเนอ-โคขน ในรอบปทผานมานอยกวา 50,000 บาท คดเปนรอยละ 80.17 รองลงมา มรายไดระหวาง 50,001-100,000 บาท, 100,001-150,000 บาท, 150,001-200,000 บาท, 200,001-250,000 และ มากวา 250,000 บาท คดเปนรอยละ 13.70, 2.33, 1.75, 1.17 และ 0.87 ตามล าดบ เกษตรกรไดรบขอมลขาวสารโครงการสงเสรมและพฒนาอาชพการเลยงโคเนอ จากปศสตวอ าเภอ คดเปนรอยละ 58.73 รองลงมาคอ ผน ากลม, ผน าทองถนและ เพอนบาน คดเปนรอยละ 26.76, 9.52 และ 4.99 ตามล าดบ โดยสถานะของเกษตรกรกอนเขารวมโครงการฯ รอยละ 61.19 เปนเกษตรกรรายเดยว และ รอยละ 38.81 เปนสมาชกกลมผเลยงโคเนอ

25

เกษตรกรเขารบการฝกอบรมดานการสงเสรมอาชพการเลยงโคเนอ ของจงหวดบรรมย ในระหวางปงบประมาณ 2558-2560 เฉลย 1.97 โครงการ/ราย

ตารางท 2 จ านวนและรอยละขอมลทวไปของเกษตรกร n = 1,182

รายการ จ านวน รอยละ

เพศ 1. ชาย 677 57.25 2. หญง 505 42.75 อาย

1. ไมเกน 30 ป 22 1.83 2. อายระหวาง 31-40 ป 133 11.26 3. อายระหวาง 41-50 ป 362 30.63 4. อายระหวาง 51-60 ป 405 34.29 5. มากกวา 60 ป 260 21.99

ระดบการศกษาสงสด 1. ประถมศกษา (ป.1-ป.6) 852 72.09 2. มธยมศกษา (ม.1-ม.6) 244 20.67 3. อาชวะศกษา (ปวช., ปวส.) 37 3.10 4. ปรญญาตร 46 3.88 5. สงกวาปรญญาตร 3 0.26 อาชพหลก 1. ท านา 1,029 87.05 2. ท าไร 28 2.40 3. คาขาย 3 0.24 4. เลยงสตว 74 6.24 5. รบราชการ 11 0.96 6. รบจางทวไป 31 2.64 7. อนๆ 6 0.48

26

ตารางท 2 (ตอ) n = 1,182

รายการ จ านวน รอยละ

อาชพเสรม 1. ท านา 66 5.62 2. ท าไร 19 1.64 3. คาขาย 22 1.87 4. เลยงสตว 933 78.92 5. รบจางทวไป 127 10.77 6. อนๆ 14 1.17 พนทถอครองทงหมด 1. นอยกวา 10 ไร 430 36.40 2. พนทระหวาง 11-20 ไร 393 33.26 3. พนทระหวาง 21-30 ไร 146 12.36 4. พนทระหวาง 31-40 ไร 151 12.81 5. พนทระหวาง 41-50 ไร 29 2.47 6. พนทมากวา 60 ไร 32 2.70 รายไดจากการประกอบอาชพการเลยงโคเนอ-โคขนในรอบปทผานมา 1. ต ากวา 50,000 บาท 948 80.17 2. 50,001-100,000 บาท 162 13.70 3. 100,001-150,000 บาท 28 2.33 4. 150,001-200,000 บาท 21 1.75 5. 200,001-250,000 บาท 14 1.17 6. มากกวา 250,000 บาท 10 0.87

27

ตารางท 2 (ตอ) n = 1,182

รายการ จ านวน รอยละ

ทานไดรบขอมลขาวสารโครงการสงเสรมและพฒนาอาชพการ เลยงโคเนอ จงหวดบรรมย จากแหลงใด 1. ปศสตวอ าเภอ 694 58.73 2. ผน ากลม 316 26.76 3. เพอนบาน 59 4.99 4. ผน าทองถน 113 9.52 สถานภาพการเลยงโคเนอของทาน กอนเขารวมโครงการสงเสรม และพฒนาอาชพการเลยงโคเนอ จงหวดบรรมย 1. เกษตรกรรายเดยว 723 61.19 2. สมาชกกลมผเลยงโคเนอ 459 38.81

ตอนท 2 สภาพการเลยงโคเนอของเกษตรกร ผลการศกษาสภาพการเลยงโคเนอ ดงแสดงรายละเอยดในตารางท 3 ไดแก

2.1 ลกษณะการเลยงโคเนอ 2.1.1 แหลงพนธโคเนอทเกษตรกรน ามาเลยง พบวา รอยละ 45.59 ซอจากฟารมเกษตรกรดวยกน รองลงมา ขยายพนธในฟารมตนเอง, ฟารมของทางราชการ และตลาดนดโค-กระบอ คดเปนรอยละ 45.34, 4.90 และ 4.17 ตามล าดบ ซงแหลงพนธโคเนอทเกษตรกรน ามาเลยง ระบ ฟารมของทางราชการ หมายถง เกษตรกรทเขารวมโครงการโคเนอสรางอาชพ จงหวดบรรมย (งบพฒนาจงหวด) ไดรบสนบสนนแมพนธโคเนอใหยมเพอการผลต จ านวน 20 ตว/กลม 2.1.2 พนธโคเนอทเกษตรกรน ามาเลยง พบวา รอยละ 55.69 เปนลกผสมพนเมอง รองลงมา พนเมอง, บราหมน และก าแพงแสน คดเปนรอยละ 33.33, 10.16 และ 0.81 ตามล าดบ 2.1.3 ชวงอายของโคเนอทซอเขาฟารม พบวา รอยละ 51.54 อายมากกวา 1 ป แต ไมเกน 2 ป รองลงมา อายมากกวา 2 ป แตไมเกน 3 ป, อายมากวา 3 ป แตไมเกน 4 ป, อายไมเกน 1 ป และ อายมากกวา 4 ป ขนไป คดเปนรอยละ 26.62, 10.24, 10.24 และ 1.37 ตามล าดบ

28

2.1.4 ชวงน าหนกโคทซอเขาฟารม พบวา รอยละ 54.20 เปนโคเนอทมน าหนกระหวาง 201-300 กโลกรม รองลงมา ไมเกน 200 กโลกรม, 301-400 กโลกรม, 401-500 กโลกรม และ มากกวา 500 กดลกรม ขนไป คดเปนรอยละ 20.99, 20.23, 3.44 และ 1.15 ตามล าดบ 2.1.5 ราคาโคทซอเฉลย 28,179.08 บาท/ตว จ านวนทซอเขาฟารมเฉลย 1.97 ตว/ป 2.1.6 จ านวนโคเนอทเกษตรกรเลยงในปจจบนเฉลย 6.62 ตว/ครวเรอน ซงแบงเปน แมพนธเฉลย 2.91 ตว หรอรอยละ 43.97 ของโคเนอทเลยงทงหมด รองลงมาเปนโคเนอเพศเมยทอาย นอยกวา 1 ป, โคเนอ เพศเมย ทอาย 1-2 ป, โคเนอเพศผ ทอาย นอยกวา 1 ป, โคเนอเพศผ ทอาย 1-2 ป และ พอพนธ จ านวน 0.90, 0.90, 0.89, 0.75 และ 0.27 ตว ตามล าดบ หรอ รอยละ 13.58, 13.54, 13.50, 11.39 และ 4.02 ตามล าดบ 2.1.7 ลกษณะการเลยงโคเนอ พบวา รอยละ 52.37 เลยงแบบกงขงกงปลอยแทะเลม รองลงมา เลยงแบบ ขงคอกตลอดเวลา 3 เดอน, เลยงแบบผกลาม, เลยงแบบไลตอน, เลยงแบบขงคอกตลอดเวลา 4 เดอน, เลยงแบบขงคอกตลอดเวลา 6 เดอน, เลยงแบบขงคอกตลอดเวลา 5 เดอน และ เลยงแบบขงคอกตลอดเวลามากกวา 6 เดอน คดเปนรอยละ 16.70, 16.64, 6.19, 3.71, 3.51, 1.44 และ 1.44 ตามล าดบ 2.1.8 สถานทปลอยแทะเลม พบวา รอยละ 64.23 ปลอยแทะเลมในพนทของตนเอง รองลงมา พนทสาธารณะ, พนทบคคลอน และบรเวณรมถนน คดเปนรอยละ 20.33, 13.63 และ 1.83 ตามล าดบ

2.2 โรงเรอนโคเนอ ลกษณะของโรงเรอนเลยงโคเนอ พบวา เกษตรกรมวสดพนคอกเปนพนปนซเมนต รอย 66.13 และ ไมมวสดพนคอกฯ รอยละ 33.87 มหลงคากนแดดฝนทมนคงแขงแรง คดเปนรอยละ 99.74 และไมมหลงคา รอยละ 0.26 มรว รอยละ 97.43 และไมมรว รอยละ 2.57 มรางส าหรบใหอาหารโคเนอ รอยละ 97.71 และไมมรางใหอาหารโคเนอ รอยละ 2.29 มอางใหน าส าหรบโคเนอ รอยละ 97.95 และไมมอางใหน า รอยละ 2.05

2.3 การใหอาหารโคเนอ 2.3.1 อาหารทใชเลยงโคเนอ พบวา รอยละ 60.37 ใหอาหารหยาบอยางเดยว รองลงมา ใหอาหารหยาบและอาหารขน คดเปน รอยละ 39.63 2.3.2 วธการใหอาหารหยาบแกโค พบวา รอยละ 64.51 ตดใหกนรวมกบปลอยให แทะเลม รองลงมาคอ ตดมาใหกนทคอก และ ปลอยแทะเลมอยางเดยว คดเปนรอยละ 33.94 และ 1.55 ตามล าดบ

29

2.3.3 เกษตรกรมหญาสดใหโคเนอเพยงพอตลอดป คดเปนรอยละ 72.53 และม หญาสดไมเพยงพอ คดเปนรอยละ 27.47 2.3.4 การปลกหญาส าหรบเลยงโคเนอ พบวา รอยละ 90.54 มการปลก และ รอยละ 9.46 ไมปลกหญา โดยเกษตรกรทมการปลกหญาเฉลย 1.73 ไร/ฟารม 2.3.5 พนธหญาทเกษตรกรปลก พบวา รอยละ 72.29 เปนหญาเนเปยรปากชอง 1 รองลงมา หญากนนสมวง, หญารซ, หญาขน, หญาพลแคทลม และ หญาอนๆ คดเปนรอยละ 13.16, 12.01, 2.08, 0.23 และ 0.23 ตามล าดบ 2.3.6 การเกบถนอมพชอาหารสตว พบวา เกษตรกรไมมการเกบถนอมพชอาหารสตว คดเปน รอยละ 74.72 และ มเพยง รอยละ 25.28 ใชวธการหมกเพอเกบถนอมพชอาหารสตวไวส าหรบเลยงโคเนอ 2.3.7 เกษตรกร รอยละ 16.82 มการใชวสดเหลอใชทางการเกษตร เชน ตนขาวโพด ยอดออย กระถน เศษหวมนส าปะหลง กากมนส าปะหลง และ ตนกลวย ซงเกษตรกร รอยละ 83.18 ไมเคยใชวสดเหลอใชทางการเกษตรในการเลยงโคเนอ 2.3.8 ในชวงทเกษตรกรขาดแคลนอาหารหยาบ พบวา รอยละ 98.39 ใชฟางในการเลยงโคเนอเพยงอยางเดยว รอยละ 1.07 มยอดออยเสรม และ รอยละ 0.27 มเปลอกสบประรด และอนๆทหาไดอก รอยละ 0.27 2.3.9 การใชอาหารขนและอาหารเสรมแกโคเนอ พบวา รอยละ 77.52 มการใหอาหารขน และอาหารเสรมแกโคเนอ และ รอยละ 22.48 ไมเคยใหอาหารขนหรอเสรมอาหารใดๆแกโคเนอ โดยเกษตรกรทมการใหอาหารขนและอาหารเสรมแกโคเนอ ดงน รอยละ 19.00 มการใหอาหารขน, รอยละ 78.33 เสรมแรธาต มเพยง รอยละ 1.33 เคยให TMR และ รอยละ 1.33 ใหอาหารเสรมอนๆ เปนบางครง 2.3.10 ปจจบนเกษตรกรทใชอาหารขน พบวา รอยละ 67.58 ซอส าเรจรป และ รอยละ 32.42 ผสมเอง 2.3.11 แหลงน าทเกษตรกรใชเลยงโคเนอเปนหลก พบวา รอยละ 48.82 เปนน าประปา รองลงมา น าบอขด, น าบาดาล และ แหลงน าธรรมชาต คดเปน 23.55, 19.06 และ 8.57 ตามล าดบ

2.4 การจดการ การสขาภบาลและการจดการดแลรกษาโรคโคเนอ 2.4.1 การท าทะเบยนโคเนอ และการจดบนทก พบวา รอยละ 51.06 เกษตรกรไมไดท าและ รอยละ 48.94 มการท าทะเบยนประวตโคเนอและจดบนทกขอมล

30

2.4.2 การผสมพนธโคเนอ พบวา เกษตรกร รอยละ 48.05 ใชวธผสมเทยม รองลงมาคอ จงผสม และ ปลอยพอพนธคมฝง คดเปนรอยละ 42.44 และ 9.51 ตามล าดบ 2.4.3 การตรวจโรคพอพนธแมพนธกอนน าเขาฝง พบวา รอยละ 81.56 ไมมการตรวจ และ รอยละ 18.44 มการตรวจโรค แทงตดตอและวณโรค กอนน าเขาฝง 2.4.4 การเปลยนพอพนธในฝง พบวา รอยละ 79.14 ไมเคยเปลยน และ รอยละ 20.86 มการเปลยนพอพนธในฝง 2.4.5 การคดโคสาวทผดปกตออกจากฝง พบวา รอยละ 75.30 ไมมการคด และ รอยละ 24.70 มการคดเลอกโคสาวทผดปกตออกจากฝง 2.4.6 อตราการใหลกของแมโคเฉลย รอยละ 43.20 ใหลก 3 ป 2 ตว รองลงมา มอตราการใหลก ปละ 1 ตว, 2 ป 1 ตว และ มากกวา 2 ป 1 ตว คดเปน รอยละ 42.93, 13.33 และ 0.53 ตามล าดบ 2.6.7 การปองกนโรคกอนน าโคเขาฟารม พบวา รอยละ 91.8 มการปองกนโรคกอนน าโคเขาฟารม และ รอยละ 8.22 ไมเคยท า นอกจากนยงพบวา รอยละ 64.66 มการถายพยาธ รอยละ 63.56 มการฉดยาบ ารง และ รอยละ 38.63 มการฉดยาฆาเหบ 2.6.8 ไมเคยพบโรคระบาดทฟารม รอยละ 86.86 และ รอยละ 13.14 เคยเกดโรค ปากและเทาเปอยในฟารม 2.4.9 การใชภมปญญาชาวบานและสมนไพรในการดแลรกษาโรคในโคเนอ พบวา รอยละ 95.19 ไมเคยใช และ รอยละ 4.81 เคยใช บอระเพชร สะเดา เปลอกแค และตนไพร กบโคเนอ ในการถายพยาธและรกษาบาดแผล 2.4.10 วธการจดการโคเนอทเปนโรค พบวา รอยละ 59.46 เกษตรกรตามสตวแพทย มาท าการรกษา รองลงมา คอ ตามอาสาปศสตวในต าบล, รกษาดวยตนเอง และจ าหนายทง คดเปนรอยละ 32.43, 5.65 และ 2.46 ตามล าดบ 2.4.11 การตอนโคเพศผ พบวา รอยละ 92.78 ไมเคยตอน และ รอยละ 7.22 มการตอนโคเพศผโดยใชคม Burdizzo หนบทอน าน าเชอ 2.4.12 การท าเครองหมายบนตวสตว พบวา รอยละ 51.75 ไมมการท าเครองหมาย บนตวสตว และ รอยละ 48.25 มการท าเครองหมาย โดย ตดเบอรพลาสตกทใบห คดเปน รอยละ 75.65 รองลงมา แขวนเบอรพลาสตก, ประทบเบอรรอน หรอ เบอรเยนบนล าตว และหวงคลองจมก คดเปน รอยละ 11.40, 9.33 และ 3.63 ของเกษตรกรทมการท าเครองหมาย ตามล าดบ

31

2.4.13 เกษตรกรมวธก าจดมลโคเนอ ดวยวธ ตากแหงแลวจ าหนาย รอยละ 35.03 ในราคาเฉลย 30.58 บาท/กระสอบ รองลงมา ท าบอแกสชวภาพ และใสแปลงหญา คดเปน รอยละ 32.99 และ 31.98 ตามล าดบ

2.5 การตลาดโคเนอของเกษตรกร 2.5.1 รอยละ 32.13 ขายโคเนอทอาย มากกวา 1 ป แตไมเกน 2 ป รองลงมา คอ ทอาย มากกวา 4 ป ขนไป, มากกวา 2 ป แตไมเกน 3 ป, มากกวา 3 ป แตไมเกน 4 ป และ อายนอยกวา 1 ป คดเปนรอยละ 26.73, 19.52, 16.82 และ 4.80 ตามล าดบ 2.5.2 รอยละ 25.65 ขายโคเนอทน าหนกระหวาง 401-500 กโลกรม รองลงมา ขายโคเนอทน าหนก มากกวา 500 กโลกรม, 201-300 กโลกรม, ไมเกน 200 กโลกรม และ 301-4000 กโลกรม คดเปนรอยละ 22.73, 22.08, 15.91 และ 13.64 ตามล าดบ 2.5.3 เกษตรกรจ าหนายโคเนอราคาเฉลย 26,002.86 บาท/ตว ทอายเฉลย 2.04 ป 2.5.4 ชองทางการจ าหนายโคเนอ พบวา รอยละ 57.09 พอคามารบซอทฟารม รองลงมา คอ สงโรงฆาสตวโดยตรง, น าไปขายทตลาดนดโค-กระบอ และ อนๆ คดเปนรอยละ 24.25, 18.28 และ 0.37 ตามล าดบ 2.5.5 วธการจ าหนาย พบวา รอยละ 98.49 ตราคารายตว และ รอยละ 1.51 ใชวธจ าหนายดวยการชงน าหนกราคาเฉลย 100.26 บาท/กโลกรม 2.5.6 การตดสนใจดานราคาขายโคเนอ พบวา รอยละ 63.24 ทงผซอและผขายก าหนดราคารวมกน รองลงมา คอ ผขายเปนผก าหนดราคา และผซอเปนผก าหนดราคา คดเปนรอยละ 36.03 และ 0.74 ตามล าดบ 2.5.7 เมอจ าหนายโคเนอ รอยละ 42.45 เกษตรกรไดรบเงนสดทนท รองลงมา คอ อนๆแลวแตตกลงกน และ หลงจากจ าหนายแลว 2-3 วน คดเปนรอยละ 35.49 และ 22.06 ตามล าดบ

32

ตารางท 3 จ านวนและรอยละของสภาพการเลยงโคเนอของเกษตรกร n = 1,182

รายการ จ านวน รอยละ

ลกษณะการเลยงโคเนอ แหลงพนธโคเนอททานน ามาเลยง 1. จากฟารมเกษตรกรดวยกน 539 45.59 2. ตลาดนดโค-กระบอ 49 4.17 3. ขยายพนธในฟารมตนเอง 536 45.34 4. ฟารมของทางราชการ 58 4.90 พนธโคเนอทน ามาเลยง 1. พนเมอง 394 33.33 2. ลกผสมพนเมอง 658 55.69 3. พนธบราหมน 120 10.16 4. พนธตาก 0 0 5. พนธก าแพงแสน 10 0.81 6. พนธกบนทรบร 0 0 ชวงอายของโคเนอทซอเขาฟารม 1. ตงแตแรกเกด - ไมเกน 1 ป 121 10.24 2. ตงแต 1 ป -ไมเกน 2 ป 609 51.54 3. ตงแต 2 ป - ไมเกน 3 ป 315 26.62 4. ตงแต 3 ป – ไมเกน 4 ป 121 10.24 5. เกน 4 ป ขนไป 16 1.37 ชวงน าหนกโคทซอเขาฟารม 1. นอยกวา 200 กก. 248 20.99 2. 201-300 กก. 641 54.20 3. 301-400 กก. 239 20.23 4. 401-500 กก. 41 3.44 5. 501 กก. ขนไป 14 1.15

33

ตารางท 3 (ตอ) n = 1,182

รายการ จ านวน รอยละ

ลกษณะการเลยง 1. เลยงแบบผกลาม 173 14.64 2. เลยงแบบไลตอน 73 6.19 3. กงขงกงปลอยแทะเลม 619 52.37 4. ขงคอกตลอดเวลา 316 26.28 1) 3 เดอน 197 16.70 2) 4 เดอน 44 3.71 3) 5 เดอน 17 1.44 4) 6 เดอน 41 3.51 5) มากกวา 6 เดอน 17 1.44 สถานทปลอยแทะเลม 1. พนทของตนเอง 759 64.23 2. พนทสาธารณะ 240 20.33 3. บรเวณรมถนน 22 1.83 4. ทบคคลอน 161 13.63 โรงเรอนโคเนอ ลกษณะโรงเรอน มวสดพนคอก 782 66.13 ไมมวสดพนคอก 400 33.87 มหลงคา 1,179 99.74 ไมมหลงคา 3 0.26 มรว 1,152 97.43 ไมมรว 30 2.57 มรางอาหาร 1,155 97.71 ไมมรางอาหาร 27 2.29

34

ตารางท 3 (ตอ) n = 1,182

รายการ จ านวน รอยละ

ลกษณะโรงเรอน (ตอ) มอางใหน าส าหรบโคเนอ 1,158 97.95 ไมมอางใหน าส าหรบโคเนอ 24 2.05 การใหอาหารโคเนอ อาหารทใชเลยงโคเปนอาหารชนดใด อาหารหยาบอยางเดยว 714 60.37 อาหารขนอยางเดยว 0 0 อาหารหยาบและอาหารขน 469 39.63 วธการใหอาหารหยาบแกโค ตดมาใหกน 401 33.94 ปลอยใหแทะเลม 18 1.55 ตดใหกนและปลอยแทะเลม 762 64.51 ทานมหญาสดใชเลยงโคเพยงพอตลอดปหรอไม เพยงพอ 857 72.53 ไมเพยงพอ 325 27.47 ทานมการปลกหญาเพอใชเลยงโคหรอไม ไมปลก 112 9.46 ปลก 1,070 90.54 พนธหญาทใชปลก หญาขน 25 2.08 กนนสมวง 156 13.16 รซ 142 12.01 เนเปยร 854 72.29 พลแคทลม 3 0.23 อนๆ 3 0.23

35

ตารางท 3 (ตอ) n = 1,182

รายการ จ านวน รอยละ

มการเกบถนอมพชอาหารสตวหรอไม ไมม 883 74.72 ม 299 25.28 วธถนอมพชอาหารสตว การหมก มการใชวสดเศษเหลอทางการเกษตรอยางอนนอกจากหญา/ฟาง หรอไม ไมม 983 83.18 ม 199 16.82 ในชวงทขาดแคลนอาหารหยาบทานใชอะไรทดแทน ฟางขาว 1,163 98.39 เปลอกถวเหลอง, เปลอกถวเขยว 0 0 ยอดออย 3 1.07 เปลอกสบประรด 13 0.27 อนๆ(ระบ)............................ 3 0.27 การใชอาหารขน/อาหารเสรมแกโค ไมใช 226 22.48 ใช 916 77.52 อาหารขน 224 19.00 แรธาต 925 78.33 TMR 15 1.33 อนๆ(ระบ)............................ 15 1.33 ปจจบนทานใชอาหารขนชนดใดเลยงโค ผสมเอง 383 32.42 ซอส าเรจรป 799 67.58

36

ตารางท 3 (ตอ) n = 1,182

รายการ จ านวน รอยละ

แหลงน าทใชในการเลยงโคเปนหลก น าประปา 577 48.82 น าบาดาล 225 19.06 น าบขด 278 23.55 แหลงน าธรรมชาต 101 8.57 การจดการ การสขาภบาลและการดแลรกษาโรคโคเนอ การท าทะเบยน/จดบนทก ไมไดท า 604 51.06 ท า 578 48.94 การผสมพนธโคเนอ ปลอยพอพนธคมฝง 112 9.51 จงผสม 502 42.44 ผสมเทยม 568 48.05 การตรวจโรคพอพนธแมพนธกอนน าเขาฝง ไมไดรบการตรวจ 964 81.56 ไดรบการตรวจ โรคแทงตดตอ วณโรค 218 18.44 การเปลยนพอพนธในฝง ไมม 935 79.14 ม 247 20.86 การคดโคสาวทมลกษณะผดปกตออกจากฝง ไมม 890 75.30 ม 292 24.70

37

ตารางท 3 (ตอ) n = 1,182

รายการ จ านวน รอยละ

อตราการใหลกของแมโคโดยเฉลย ปละ 1 ตว 507 42.93 3 ป 2 ตว 511 43.20 2 ป 1 ตว 158 13.33 มากกวา 2 ป 1 ตว 6 0.53 การปองกนโรคกอนน าโคเขาฟารม ไมไดท า 97 8.22 ท าวคซน ปากเทาเปอย คอบวม 1,085 91.78 ถายพยาธ 764 64.66 ฉดยาฆาเหบ 456 38.63 ฉดยาบ ารง 751 63.56 ในฟารมของทานเคยพบโรคระบาดในโคเนอหรอไม ไมเคย 1,027 86.86 เคย (โรคทพบ ปากและเทาเปอย) 155 13.14 การใชภมปญญาชาวบาน หรอสมนไพรรกษาโรคโคเนอ ไมเคย 1,125 95.19 เคย (ระบสมนไพร บอระเพชร สะเดา เปลอกแค ไพล) 57 4.81 ทานมวธการจดการโคเนอทเปนโรคอยางไร จ าหนาย 29 2.46 ตามสตวแพทยรกษา 703 59.46 รกษาดวยตนเอง 67 5.65 ตามอาสาปองกนโรคในต าบล 383 32.43 การตอนโคเนอเพศผ ไมไดตอน 1,097 92.78 ตอน (ตอนโดยใช Burdizzo) 85 7.22

38

ตารางท 3 (ตอ) n = 1,182

รายการ จ านวน รอยละ

การท าเครองหมายบนตวสตว ไมไดท า 612 51.75 ท า 570 48.25 แขวนเบอรพลาสตก 65 11.40 ตดเบอรพลาสตกทใบห 431 75.65 หวงคลองจมก 21 3.63 ประทบเบอรรอน หรอเบอรเยนบนล าตว 53 9.33 ทานมวธก าจดมลโคเนอในฟารมอยางไร ท าบอแกสชวภาพ 390 32.99 ปลอยสแปลงหญาในฟารม 378 31.98 ตากแหงแลวจ าหนาย ราคาเฉลย 30.58 บาท/กระสอบ 414 35.03 การตลาดโคเนอของเกษตรกร ทานขายโคเนอเมออายเทาไหร แรกเกด-ไมเกน 1 ป 57 4.80 1 ป-ไมเกน 2 ป 380 32.13 2 ป-ไมเกน 3 ป 231 19.52 3 ป-ไมเกน 4 ป 199 16.82 4 ป ขนไป 316 26.73 ชวงน าหนกทขายโคเนอ (กโลกรม) นอยกวา 200 กก. 188 15.91 201-300 กก. 261 22.08 301-400 กก. 161 13.64 401-500 กก. 303 25.65 มากกวา 500 กก. 269 22.73

39

ตารางท 3 (ตอ) n = 1,182

รายการ จ านวน รอยละ

ชองทางการจ าหนายโคเนอ พอคามารบซอทฟารม 675 57.09 น าไปขายทตลาดนดโค-กระบอ 216 18.28 สงโรงฆาสตวโดยตรง 287 24.25 วธการจ าหนาย ชงน าหนก ราคาเฉลย 100.26 บาท/กก. 18 1.51 ตราคาตว ราคาเฉลย 26,002.88 บาท/ตว 1,164 98.49 ตราคาแบบเหมาฝง 0 0 การตดสนใจดานราคาขายโคเนอ ใครเปนผมอ านาจก าหนดราคา ผขาย 426 36.03 ผซอ 9 0.74 ทงผซอและผขาย 747 63.24 เมอจ าหนายโคเนอทานไดรบเงนสดทนทหรอไม รบทนท 502 42.45 หลงจากจ าหนาย 2-3 วน 261 22.06 อนๆ แลวแตจะตกลงกน 420 35.49

ตอนท 3 การพฒนาอาชพการเลยงโคเนอ ภายใตการสงเสรมและพฒนาอาชพการเลยงโคเนอ จงหวดบรรมย 3.1 จากการวเคราะหกลมเกษตรกรตวอยาง (n=1,1182) พบวาเกษตรกรมความคดเหนในระดบปานกลาง ทง 4 หวขอ คอ 1.) ทานใชวธการขยายพนธโคเนอ ดวยวธการผสมเทยม 2.) ทานมแปลงหญาส าหรบโคเนอเพมขน 3.) ทานสามารถจดการดานสขภาพโคเนอและการควบคมปองกนโรคตามโปรแกรมของกรมปศสตว และ 4.) ทานมเครอขายอาชพการเลยงโคเนอเพมขนโดยมคาเฉลยเทากบ 2.57, 2.52, 2.67 และ 2.61 ตามล าดบ ดงแสดงในตารางท 4

40

ตารางท 4 คาเฉลยและระดบความคดเหนของเกษตรกรตอการพฒนาอาชพการเลยงโคเนอในพนท จงหวดบรรมย

n = 1,182

หวขอทไดรบการพฒนา ระดบความคดเหนของเกษตรกรตอการไดรบการพฒนา

มาก ปานกลาง นอย ไมม เฉลย ระดบ 1.) ใชวธการขยายพนธโคเนอ ดวยวธการผสมเทยม 330 259 302 291 2.57 ปานกลาง 2.) มแปลงหญาส าหรบโคเนอ เพมขน 219 443 252 268 2.52 ปานกลาง 3.) สามารถจดการดานสขภาพ โคเนอและการปองกนโรค ตามโปรแกรมของกรมปศสตว 308 402 259 213 2.67 ปานกลาง 4.) มเครอขายอาชพการเลยงโคเนอ เพมขน 249 455 252 226 2.61 ปานกลาง

3.2 จากการวเคราะหประเดนสภาพปญหาและอปสรรคทมผลตอกลมเกษตรกรตวอยาง (n=1,1182) พบวา ระดบความคดเหนปานกลาง คอ พนธโคเนอมราคาแพง, ราคาอาหารขนแพง, ผสมเทยมตดยาก, ปญหาดานเงนทน และ ไมมตลาดทแนนอนรองรบ โดยมคาเฉลย (Mean) เทากบ 2.59, 2.54, 2.51, 2.57 และ 2.53 และระดบความคดเหนนอย ในประเดน พนธและโคทตองการซอมจ ากด, สภาพพนทฟารมและโรงเรอนมน าทวมขง, ขนาดพนทฟารมมจ ากดไมเพยงพอกบจ านวนโค, แหลงหญาธรรมชาตมจ ากด, ขาดแคลนแรงงาน, ขาดแคลนความรในการจดการฟารม, ประสบปญหาโรคระบาด และ ไมมเจาหนาทสวนราชการมาดแล โดยมคาเฉลยเทากบ 2.35, 2.16, 2.43, 2.37, 2.45, 2.26, 2.20 และ 2.24 ตามล าดบ ดงแสดงในตารางท 5

41

ตารางท 5 คาเฉลยและระดบความคดเหนของเกษตรกรตอปญหาและอปสรรคในการเลยงโคเนอ n = 1,182

สภาพปญหาและอปสรรค ระดบความคดเหนของเกษตรกรตอสภาพปญหาและอปสรรค

ในการเลยงโคเนอ มาก ปานกลาง นอย ไมม เฉลย ระดบ

1. ) พนธโคเนอมราคาแพง 235 449 280 218 2.59 ปานกลาง 2.) พนธและขนาดโคทจะซอมจ ากด 76 508 356 242 2.35 นอย 3.) พนทฟารมและโรงเรอนมน า ทวมขง 115 425 174 467 2.16 นอย 4.) ขนาดพนทฟารมมจ ากดไม เพยงพอกบจ านวนโค 76 667 130 310 2.43 นอย 5.) ราคาอาหารขนแพง 147 586 203 246 2.54 ปานกลาง 6.) แหลงหญาธรรมชาตมจ ากด 82 568 240 292 2.37 นอย 7.) ผสมเทยมตดยาก 142 570 218 252 2.51 ปานกลาง 8.) ขาดแคลนแรงงาน 162 483 257 280 2.45 นอย 9.) ปญหาดานเงนทน 171 530 280 201 2.57 ปานกลาง 10.) ขาดความรการจดการฟารม 96 450 304 332 2.26 นอย 11.) ประสบปญหาโรคระบาด 133 382 252 414 2.20 นอย 12.) ไมมตลาดทแนนอนรองรบ 188 498 252 243 2.53 ปานกลาง 13.) ไมมเจาหนาทมาดแล 104 458 239 381 2.24 นอย

ตอนท 4 ระดบความเขมแขงของกลมเกษตรกรผเลยงโคเนอ ทเขารวมโครงการดานการสงเสรมอาชพการเลยงโคเนอ ของจงหวดบรรมย ผลการศกษาระดบความเขมแขงของกลมเกษตรกรผเขารวมโครงการ ดงแสดงรายละเอยดในตารางท 6 พบวา รอยละ 84.10 กลมเกษตรกรผานเกณฑการประเมนในประเดน มคณะกรรมการบรหารทไดรบการมอบบทบาทหนาทชดเจน, มระเบยบขอบงคบทชดเจนและไดรบการยอมรบจากสมาชก, มการเกบรวบรวมขอมลดานการเลยงสตวของสมาชกและกลมทเปนปจจบน และ มความส าเรจทเกดขนจากการรวมกนแกไขปญหาหรอพฒนาการเลยงสตวของสมาชกกลม

42

รอยละ 75 ผานเกณฑการประเมน ในประเดน ผบรหารกลมมแนวคดและทศนคตทดตอบทบาทของกระบวนการกลม, มทท าการกลมเปนหลกแหลงชดเจนและใชประโยชน, มการประชมสมาชกของกลมเปนประจ า, มการประชมพบปะระหวางกรรมการกลมสม าเสมอ, กลมเกษตรมกจกรรม-แกไขปญหาหรอพฒนาการเลยงทเกดจากความคดรวมกนของสมาชก, มการระดมหนจากสมาชกอยางตอเนอง, สมาชกกลมมการออมเงนอยางสม าเสมอ, กลมเกษตรกรมการจดสรางทนด าเนนการของกลม, กลมมทรพยสนทเปนสวนกลางของกลม, มการท าบญชและรายงานบญชตอทประชมของกลม และมกจกรรมรวมกนเพอการอนรกษหรอพฒนาสภาพแวดลอมและทรพยากรธรรมชาตในชมชน

รอยละ 65.91 ผานเกณฑการประเมน ในประเดน กลมเกษตรกรมกจกรรมใหความรแกสมาชกทงทจดเองและรวมกบหนวยงานอนๆ, กลมเกษตรกรมกจกรรมการใหบรหารเพอสนบสนนการเลยงสตวของสมาชก, มการน าทนด าเนนการมาใชในกจกรรมการเลยงสตว, มจ านวนสมาชกคงเดมหรอเพมขนอยางตอเนอง, มการเพมขนของทนด าเนนการหรอทรพยสนของกลม, มโครงการหรอกจกรรมการสนบสนนจากทองถนหรอหนวยงานตางๆ และ มกจกรรมทแสดงใหเหนความรวมมอหรอเชอมโยงกบกลมหรอเครอขายอนๆ รอยละ 59.10 ผานเกณฑการประเมน ในประเดน มการน าสมาชกเขารวมกจกรรมเพอการบ าเพญประโยชนตอสาธารณะหรอชมชน รอยละ 34.10 ผานเกณฑการประเมนในประเดน มการปนผลจากหนแกสมาชกอยางสม าเสมอ และ รอยละ 9.91 ผานเกณฑการประเมน ในประเดน มการเพมขนของผลผลต หรอประสทธภาพในการเลยงสตวของสมาชกกลม และเมอน ามาจดระดบความเขมแขง พบวา กลมเกษตรกรรอยละ 40.92 อยในระดบด (ผานประเดนการประเมน 18 - 20 ขอ) รองลงมาอยในระดบดมาก, ดเดน, ตองปรบปรง และพอใช คดเปนรอยละ 34.09, 15.90, 9.09 และ 0.00 ตามล าดบ

43

ตารางท 6 จ านวนรอยละ และระดบความเขมแขงของกลมเกษตรกร n = 1,182

ล าดบท ประเดนการประเมน เกณฑการประเมน ไมผาน ผาน

จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ กลไกการบรหารกลม 1. ผบรหารกลมทมแนวคดและทศนคตทดตอบทบาทของ กระบวนการกลม 11 25 33 75 2. มทท าการกลมเปนหลกแหลงชดเจนและใชประโยชน 11 25 33 75 3. มคณะกรรมการบรหารทไดรบการมอบบทบาทหนาท ชดเจน 7 15.90 37 84.10 4. มระเบยบขอบงคบทชดเจนและไดรบการยอมรบจาก สมาชก 7 15.90 37 84.10 5. มการเกบรวบรวมขอมลดานการเลยงสตวของสมาชกและ กลม 7 15.90 37 84.10 6. มการประชมสมาชกของกลมเปนประจ า 11 25 33 75 7. มการประชมพบปะระหวางกรรมการกลมสม าเสมอ 11 25 33 75 8. กลมเกษตรกรมกจกรรม-แกไขปญหาหรอพฒนาการเลยงท เกดจากความคดรวมกนของสมาชก 11 25 33 75 9. กลมเกษตรกรมกจกรรมใหความรแกสมาชกทงทจดเอง และรวมกบหนวยงานอนๆ 15 34.09 29 65.91 10. กลมเกษตรกรมกจกรรมการใหบรการเพอสนบสนนการ เลยงสตวของสมาชก 15 34.09 29 65.91 ฐานะและความมนคงของกลม 11. มการระดมหนจากสมาชกอยางตอเนอง 11 25 33 75 12. สมาชกกลมมการออมเงนอยางสม าเสมอ 11 25 33 75 13. กลมเกษตรกรมการจดสรางทนด าเนนการของกลม 11 25 33 75 14. กลมมทรพยสนทเปนสวนกลางของกลม 11 25 33 75

44

ตารางท 6 (ตอ) n = 1,182

ล าดบท ประเดนการประเมน เกณฑการประเมน ไมผาน ผาน

จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ ฐานะและความมนคงของกลม (ตอ) 15. มการน าทนด าเนนการมาใชในกจกรรมการเลยงสตว 15 34.09 29 65.91 16. มการปนผลจากหนแกสมาชกอยางสม าเสมอ 29 65.90 15 34.10 17. มการท าบญชและรายงานบญชตอทประชมของกลม 11 25 33 75 18. มจ านวนสมาชกคงเดมหรอเพมขนอยางตอเนอง 15 34.09 29 65.91 19. มการเพมขนของทนด าเนนการหรอทรพยสนของกลม 15 34.09 29 65.91 20. มการเพมขนของผลผลต หรอประสทธภาพในการเลยง สตวของสมาชกกลม 4 9.09 40 9.91 21. มความส าเรจทเกดขนจากการรวมกนแกไขปญหาในการ เลยงสตวของสมาชกกลม 7 15.90 33 84.10 บทบาทการเชอมโยงกบชมนมทองถน 22. มโครงการหรอกจกรรมการสนบสนนจากทองถนหรอ หนวยงานตางๆ 15 34.09 29 65.91 23. มกจกรรมทแสดงใหเหนความรวมมอหรอเครอขายอนๆ 15 34.09 29 65.91 24. มการน าสมาชกเขารวมกจกรรมเพอการบ าเพญประโยชน ตอสาธารณะหรอชมชน 18 40.90 26 59.10 25. มกจกรรมรวมกนเพอการอนรกษหรอพฒนา สภาพแวดลอมและทรพยากรธรรมชาตในชมชน 11 25 33 75

ระดบผลการประเมน ระดบดเดน ผานการประเมน 24 - 25 ขอ จ านวน 7 กลม รอยละ 15.90 ระดบดมาก ผานการประเมน 21 - 23 ขอ จ านวน 15 กลม รอยละ 34.09 ระดบด ผานการประเมน 18 - 20 ขอ จ านวน 18 กลม รอยละ 40.92 ระดบพอใช ผานการประเมน 16 - 17 ขอ จ านวน 0 กลม รอยละ 0.00 ระดบตองปรบปรง ผานการประเมน 0 - 15 ขอ จ านวน 4 กลม รอยละ 9.09

45

วจารณผลการศกษา จากการศกษา พบวา รอยละ 57.25 เปนเพศชาย มอายอยระหวาง 51-60 ป รอยละ 34.29

จบการศกษาสงสดในระดบประถมศกษา มพนทท าการเกษตรเฉลย 19 ไร/ครวเรอน ใชส าหรบเลยงสตวและปลกหญา 1.63 ไร จ านวนสมาชกในครวเรอน 4-5 คน สถานะกอนเขารวมโครงการฯ เปนเกษตรกรทเลยงโคเนอแบบรายเดยว โคเนอทเกษตรกรเลยงปจจบนเฉลย 6.62 ตว/ครวเรอน สอดคลองกบ สวช บญโปรง และคณะ (2558) กลาววา การศกษาขอมลทวไปของเกษตรกรผเลยง โคเนอ พบวา เกษตรกรผเลยงโคเนอในพนทจงหวดสรนทรและบรรมย มอายเฉลย 54.83 และ 57.52 ป จบการศกษาระดบประถมศกษา รอยละ 65.00 และ 69.50 มจ านวนสมาชกในครอบครวเฉลย 4.55 และ 4.84 คน การเลยงโคเนอสวนใหญจะเลยงเปนอาชพเสรม จ านวนโคทเลยงเฉลย 9.85 และ 8.67 ตว

จะเหนไดวาเกษตรกรผเลยงโคเนอมอายมาก จงจ าเปนทตองมการสรางเกษตรกร รนใหม ทดแทนรนเดมเพอท าการเกษตรทประสบความส าเรจในอาชพ โดยพฒนาใหมความรความสามารถในการผลต การบรหารจดการ และการตลาด สามารถปรบตวรองรบกบสถานการณการเปลยนแปลงตางๆ ได ซงมการแบงชวงอายของเกษตรกรรนใหม คอ 17-45 ป (กองสงเสรมและพฒนาการปศสตว, 2562) ลกษณะการเลยงโคเนอของเกษตรกร พบวา รอยละ 52.37 เลยงแบบกงขงกงปลอยแทะเลมในพนทของตนเอง เกษตรกรมหญาสดใหโคเนอเพยงพอตลอดป รอยละ 72.53 มการปลกหญาส าหรบเลยงโคเนอ รอยละ 90.54 โดยเกษตรกรทมการปลกหญาเลยง โคเนอเฉลย 1.73 ไร/ คน เกษตรกรไมมการเกบถนอมพชอาหารสตว การพฒนาอาชพการเลยงโคเนอ ภายใตการสงเสรมและพฒนาอาชพการเลยงโคเนอ จงหวดบรรมย พบวา เกษตรกรมความคดเหนวา ตนมการพฒนาในระดบปานกลาง ทง 4 หวขอ คอ

1. ใชวธการขยายพนธโคเนอ ดวยวธการผสมเทยม 2. มแปลงหญาส าหรบโคเนอเพมขน 3. สามารถจดการดานสขภาพโคเนอและการควบคมปองกนโรคตาม

โปรแกรมของกรมปศสตว 4. มเครอขายอาชพการเลยงโคเนอเพมขน

46

ดงน น การสงเสรมและพฒนานาอาชพการเลยงโคเนอ ในพนทจงหวดบรรมย จ าเปนตองมการด าเนนการอยางตอเนองเชนทผานมา โดยการบรณาการโครงการ งบประมาณ เพอใหเกดการพฒนาอาชพการเลยงโคเนอเปนอาชพหลกทมนคง เปนแหลงผลตโคเนอและเนอโคทมคณภาพ ตามหลกวชาการ กลาวคอ สวช บญโปรง (2558) ท าการศกษาแลว พบวา การเลยงสตวโดยทวๆ ไปนน ควรค านงถงหลกการ 3 ประการ ท เพอใหการเลยงสตวไดผลดทสด คอ ใชพนธ อาหาร และการจดการทด ดวยเหตผล ดงน

1. เลยงแตสตวพนธด เพราะสตวพนธดจะโตไวใชเวลาเลยงสนใหผลผลตสงและกนอาหารไมเปลอง

2. เลยงดวยอาหารทด มคณคาทางอาหารครบถวนตามความตองการของรางกายสตวในแตละระยะการเจรญเตบโตใหผลผลต รวมไปถงมวธการใหอาหารทถกตอง ยอมจะท าใหสตวเจรญเตบโตไดเตมท

3. มระบบการจดการฟารมทด การรหลกการจดการฟารมทด ท าใหประหยดตนทนและแรงงานในการเลยงดสตว การใชประโยชนจากทดนและโรงเรอนเปนไปอยางมประสทธภาพ ปญหามลภาวะทจะเกดจากการเลยงสตว เชน กลนเนาเหมนของมลสตวมนอยและปองกนโรคระบาด ซงจะกอใหเกดความเสยหายตอสตวเลยงได อยางไรกตาม หลกทง 3 ประการนจ าเปนตองเกอหนนซงกนและกน จงจะท าใหการผลตใหผลดทสด นนคอลงทนนอยแตใหผลผลตสง การดอยในจดใดจดหนง จะท าใหประสทธภาพของการผลตไมไดผลสงสด หากขาดสงหนงสงใดแลว กจะท าใหประสทธภาพการผลตสตวดอยลงไป ท าใหไดผลผลตไมเตมทหรออาจจะขาดทนได

ปญหาและอปสรรคในการเลยงโคเนอของเกษตรกร พบวา สวนใหญคอประเดน พนธโคเนอมราคาแพง ซงกลมวเคราะหเงนทนอน กองพฒนาระบบสนบสนนการสหกรณ (2558) ไดใหขอเสนอแนะวา การใหความชวยเหลอแกกลมเกษตรกรในรปของการสนบสนนสนเชอ เพอเปนเงนทนหมนเวยนในการจดหาปจจยการผลตทางการเกษตร รวบรวมและแปรรปผลผลตทเหมาะสมสอดคลองกบความตองการ ของสมาชกกลมเกษตรกรทงในดานปรมาณ และมระยะเวลาทเหมาะสม จะสามารถลดตนทนการผลต และเพมประสทธภาพการผลตทางการเกษตรของเกษตรกรสมาชก ทไดรบการสนบสนนเงนทนไดสงขน และเกษตรกรสามารถเขาถงแหลงเงนทนดอกเบยต า รวมทงสามารถท าใหเกดการประหยดตอขนาด จากวธการระบบสหกรณ จากการรวมกนซอ และจดหาปจจยการผลตทางการเกษตร การรวบรวมผลผลต และการตลาด ผลผลตตอไป และในสวนของกรมปศสตว ควรมการบรการน าเชอ หรอสตวพนธด ในราคาทเหมาะสมเปนธรรมแกเกษตรกรเพมมากขน

47

จากการวเคราะหขอมลความเขมแขงของกลมเกษตรกรผเลยงโคเนอ ทเขารวมโครงการดานการสงเสรมอาชพการเลยงโคเนอ พบวา กลมเกษตรกรผเลยงโคเนอ ผานเกณฑการประเมนความเขมแขง รอยละ 90.91 และ ไมผานเกณฑฯ รอยละ 9.09

กลมเกษตรกรผานเกณฑการประเมน ในประเดน มคณะกรรมการบรหารทไดรบการมอบบทบาทหนาทชดเจน, มระเบยบขอบงคบทชดเจนและไดรบการยอมรบจากสมาชก, มการเกบรวบรวมขอมลดานการเลยงสตวของสมาชกและกลมทเปนปจจบน และ มความส าเรจทเกดขนจากการรวมกนแกไขปญหาหรอพฒนาการเลยงสตวของสมาชกกลม มากทสด คอ รอยละ 84.10 และ ผานเกณฑการประเมนในประเดนมการปนผลจากหนแกสมาชกอยางสม าเสมอ นอยทสด เพยงรอยละ 9.91 และ ไมผานเกณฑการประเมน รอยละ 9.09 ดงนน ควรมการสงเสรมและพฒนาอยางตอเนอง และใกลชด เนนการสงเสรมและพฒนาในรปแบบกลมเครอขาย นรนทร สมบรณสาร (2554) อธบายรปแบบวธการพฒนากลมเกษตรกร หรอเครอขายเกษตรกรใหเกดความเขมแขงไววา สมาชกภายในกลมตองเรยนรซงกนและกนมการก าหนดกฎ ขอตกลงระหวางสมาชกภายในกลมเดยวกน ท าอะไรกตองเคารพกตกาของกลม หรอ เครอขายทก าหนดขน มความซอสตยท งตอตนเองและตอสมาชกภายในกลมเดยวกน เกษตรกรทอาสาเปนหวหนากลม ตลอดจนทมบรหารของกลม ตองฝกคดใหมมมมอง คดอะไรใหครอบคลม ไมใชคดแตผลประโยชนเฉพาะของตนเอง ขาดการเสยสละ หรอจตอาสาทจะท าประโยชนใหกลม นอกจากน ชวงเรมจดต งใหมควรไดรบการดแลอยางใกลชด และตองไดรบค าปรกษาจากเจาหนาท ตงแตชวงเรมตนจดตงกลม เจาหนาทควรเขาไปเยยมกลมเกษตรกรเปนประจ าทก 15 วน หรอทก 30 วน ซงในการพดคยในการเยยมเยยนระหวางเจาหนาท และกลมเกษตรกร จะไดรบรขอมลซงกนและกน รวมถงเมอสมาชกกลมเกษตรกรทจดตงขนมปญหาเฉพาะหนา เกษตรกรสมาชกจะไดรบค าปรกษา แมวาบางค าถามหรอบางปญหาของเกษตรกร ไมสามารถใหค าแนะน าไดเองโดยตรง กสามารถชวยประสานงานเจาหนาทหรอผรอนในหมบาน ในต าบล ชวยใหค าปรกษาได ปญหาของเกษตรกรจะไดถกแกปญหาไดลลวงทนเหตการณ เกษตรกรสมาชกภายในกลมเกดความศรทธาและเหนประโยชนของการรวมกลม

การพฒนาองคกรเกษตรกร วสาหกจชมชนและเครอขาย ใหประสบความส าเรจ จ าเปนอยางยงทตองมการวดประเมนผลการด าเนนงาน ดวยการเกบรวบรวมขอมล ใหสามารถตรวจสอบการท างาน ประกอบการพจารณาผลสมฤทธ วามมากนอยเพยงใด เมอเปรยบเทยบกบเกณฑทก าหนดขน บงชถงคณคาการด าเนนงานวาบรรลตามวตถประสงคทก าหนดไว หรอมประสทธภาพหรอไมเพยงใด (คณะกรรมการผลตวชาการพฒนาองคกรเกษตรกร วสาหกจชมชนและเครอขาย, 2555)

48

บทท 5

สรปผลการศกษาและขอเสนอแนะ

สรปผลการศกษา

ขอมลทวไปของเกษตรกร การศกษาสภาพขอมลทวไปของเกษตรกรผตอบแบบสมภาษณ รอยละ 57.25 เปนเพศชาย

มอายอยระหวาง 51-60 ป รอยละ 34.29 จบการศกษาสงสดในระดบประถมศกษา(ป.1-ป.6) รอยละ 72.09 อาชพหลกท านา รอยละ 87.50 อาชพเสรม คอ เลยงสตว รอยละ 78.92 มพนทท าการเกษตรเฉลย 19 ไร/ครวเรอน ใชส าหรบเลยงสตวและปลกหญา 1.63 ไร จ านวนสมาชกในครวเรอน 4-5 คน แรงงานทใชในการเลยงสตว 1-2 คน เกษตรกรรอยละ 80.17 มรายไดจากการเลยงสตวไมเกน 50,000 บาท/ป เกษตรกรสวนใหญ ไดรบขอมลขาวสารโครงการสงเสรมและพฒนาอาชพอาชพการเลยงโคเนอ จงหวดบรรมย จากปศสตวอ าเภอ โดยสถานะกอนเขารวมโครงการฯ เปนเกษตรกรทเลยงโคเนอแบบรายเดยว และเคยเขารวมอบรมดานการสงเสรมอาชพการเลยงโคเนอ ในระหวางปงบประมาณ 2558-2560 จ านวน 2 โครงการ/คน สภาพการเลยงโคเนอของเกษตรกร ลกษณะทวไป พบวา แหลงพนธโคเนอทเกษตรกรน ามาเลยง รอยละ 45.59 ซอจากฟารมเกษตรกรดวยกน พนธโคเนอทเกษตรกรน ามาเลยง รอยละ 55.69 เปนลกผสมพนเมอง ช ว ง อ า ย ข อ ง โคเนอทซอเขาฟารม รอยละ 51.54 อายมากกวา 1 ป แตไมเกน 2 ป ชวงน าหนกโคทซอเขาฟารม รอยละ 54.20 เปนโคเนอทมน าหนกระหวาง 201-300 กโลกรม ราคาโคทซอเฉลย 28,179.08 บาท/ตว จ านวน ทซอเขาฟารม 1-2 ตว/ป ลกษณะการเลยงโคเนอของเกษตรกร พบวา รอยละ 52.37 เลยงแบบกงขงกงปลอยแทะเลม สถานทปลอยแทะเลม รอยละ 64.23 ปลอยแทะเลมในพนทของตนเอง โรงเรอน พบวา ลกษณะของโรงเรอนเลยงโคเนอของเกษตรกรสวนใหญ มวสดพนคอกเปนพนปนซเมนต รอย 66.13 มหลงคากนแดดฝนทมนคงแขงแรง รอยละ 99.74 มรว รอยละ 97.43 มรางส าหรบใหอาหารโคเนอ รอยละ 97.71 และมอางใหน าส าหรบโคเนอ รอยละ 97.95 การใหอาหารโคเนอ พบวา รอยละ 60.37 ใหอาหารหยาบอยางเดยว วธการใหอาหารหยาบแกโคเนอ รอยละ 64.51 ตดใหกนรวมกบปลอยใหแทะเลม เกษตรกรมหญาสดใหโคเนอเพยงพอตลอดป รอยละ 72.53 มการปลกหญาส าหรบเลยงโคเนอ รอยละ 90.54 โดยเกษตรกรทมการปลกหญาเลยง โคเนอเฉลย 1.73 ไร/คน พนธหญาทเกษตรกรปลก รอยละ 72.29 เปนหญาเนเปยรปากชอง 1

49

เกษตรกรไมมการเกบถนอมพชอาหารสตว รอยละ 74.72 สวน รอยละ 25.28 ใชวธการหมกเพอเกบถนอมพชอาหารสตวไวส าหรบเลยงโคเนอ มเกษตรกร รอยละ 16.82 มการใชวสดเหลอใชทางการเกษตร เชน ตนขาวโพด ยอดออย กระถน เศษหวมนส าปะหลง กากมนส าปะหลง และ ตนกลวย ในการเลยงโคเนอ ในชวงทเกษตรกรขาดแคลนอาหารหยาบ พบวา รอยละ 98.39 ใชฟางในการเลยง โคเนอเพยงอยางเดยว การใชอาหารขนและอาหารเสรมแกโคเนอ พบวา รอยละ 77.52 มการใหอาหารขน หรออาหารเสรมแกโคเนอ คอ รอยละ 19.00 มการใหอาหารขน และ รอยละ 78.33 เสรมแรธาต แกโคเนอ และมเพยงรอยละ 1.33 เคยให TMR โดยเกษตรกรทใชอาหารขน พบวา รอยละ 67.58 ซอส าเรจรป และใชน าประปาในการเลยงโคเนอ รอยละ 48.82 การจดการ การสขาภบาลและการดแลรกษาโรคโคเนอ พบวา รอยละ 48.94 มการท าทะเบยนประวตโคเนอและจดบนทกขอมล เกษตรกร รอยละ 48.05 ใชวธผสมเทยม รอยละ 81.56 ไมมการตรวจโรคพอพนธ-แมพนธ กอนน าเขาฝง การเปลยนพอพนธในฝง รอยละ 79.14 ไมเคยเปลยน และ รอยละ 75.30 ไมมการคดโคสาวทผดปกตออกจากฝง อตราการใหลกของแมโคเฉลย พบวา รอยละ 43.20 ใหลก 3 ป 2 มการปองกนโรคกอนน าโคเขาฟารม รอยละ 91.8 นอกจากนยงพบวาเกษตรกรมการถายพยาธใหโคเนอ รอยละ 64.66 ฉดยาบ ารงรอยละ 63.56 และ ฉดยาฆาเหบ รอยละ 38.63 เกษตรทท าการสมภาษณไมเคยพบโรคระบาดทฟารม รอยละ 86.86 วธการจดการโคเนอท เปนโรค รอยละ 59.46 ตามสตวแพทยมาดแล แตกยงพบวา รอยละ 2.46 เกษตรกรจ าหนายสตวทปวยเปนโรคออกไปจากฟารม เกษตรกรโดยสวนใหญ รอยละ 92.78 ไมเคยตอนโคเพศผ มการท าเครองหมายบนตวสตวเพยง รอยละ 48.25 โดยวธการตดเบอรพลาสตกทใบห ก าจดมลโคเนอ ใชวธตากแหงแลวจ าหนาย รอยละ 35.03 ราคาเฉลย 30.58 บาท/กระสอบ การตลาดโคเนอของเกษตรกร พบวา รอยละ 32.13 ขายโคเนอทอาย มากกวา 1 ป แตไมเกน 2 ป ราคาเฉลย 26,002.86 บาท/ตว ชองทางการจ าหนายโคเนอ รอยละ 57.09 พอคามารบซอทฟารม วธการจ าหนาย รอยละ 98.49 ตราคารายตว มเพยง รอยละ 1.51 ใชวธจ าหนายดวยการชงน าหนก ราคาเฉลย 100.26 บาท/กโลกรม การตดสนใจดานราคาขายโคเนอ พบวา รอยละ 63.24 ทงผซอและผขายก าหนดราคารวมกน เมอจ าหนายโคเนอ รอยละ 42.45 เกษตรกรไดรบเงนสด

50

การพฒนาอาชพการเลยงโคเนอ ภายใตการสงเสรมและพฒนาอาชพการเลยงโคเนอ จ งหวดบรรมย พบวา เกษตรกรมความคดเหนวา ตนมการพฒนาในระดบปานกลาง ทง 4 หวขอ คอ

1. ใชวธการขยายพนธโคเนอ ดวยวธการผสมเทยม 2. มแปลงหญาส าหรบโคเนอเพมขน 3. สามารถจดการดานสขภาพโคเนอและการควบคมปองกนโรคตามโปรแกรมของกรม

ปศสตว 4. มเครอขายอาชพการเลยงโคเนอเพมขน

ปญหาและอปสรรคในการเลยงโคเนอของเกษตรกร พบวา ในประเดน พนธโคเนอมราคาแพง, ราคาอาหารขนแพง, ผสมเทยมตดยาก, ปญหาดานเงนทน และ ไมมตลาดทแนนอนรองรบ เปนปญหาระดบปานกลาง สวนประเดน พนธและโคทตองการซอมจ ากด, สภาพพนทฟารมและโรงเรอนมน าทวมขง, ขนาดพนทฟารมมจ ากดไมเพยงพอกบจ านวนโค, แหลงหญาธรรมชาตมจ ากด, ขาดแคลนแรงงาน, ขาดแคลนความรในการจดการฟารม, ประสบปญหาโรคระบาด และ ไมมเจาหนาทสวนราชการมาดแล เปนปญหาระดบนอย ความเขมแขงของกลมเกษตรกรผเลยงโคเนอ จากการวเคราะหขอมลความเขมแขงของกลมเกษตรกรผเลยงโคเนอ ทเขารวมโครงการดานการสงเสรมอาชพการเลยงโคเนอ ของจงหวดบรรมย จ านวน 44 กลมตวอยางใชแบบประเมนความเขมแขงของกลมเกษตรกร (กรมปศสตว , 2557) พบวา กลมเกษตรกรผเลยงโคเนอ ผานเกณฑการประเมนความเขมแขง (ระดบพอใช ขนไป) รอยละ 90.91 และ ไมผานเกณฑฯ รอยละ 9.09

ขอเสนอแนะ 1. ดานนโยบายระดบประเทศ ควรมการสงเสรมอาชพการเลยงโคเนอทงระบบ มแผนพฒนา

โคเนอ ในดานพนธ อาหาร และการควบคมโรค ทเหมาะสมกบความตองการของตลาด แผนพฒนาความรเกษตรกร กลมเกษตรกร และเครอขาย ตลอดจนแผนสงเสรมสนบสนนผประกอบการฟารม โคเนอ ผประกอบการธรกจเกยวกบโคเนอตงแตตนน า กลางน า และปลายน า เพอใหประเทศไทยเปนฐานการผลตโคเนอ และเนอโคคณภาพด ตามความตองการของผบรโภคทงในและตางประเทศ

2. กรมปศสตว/เจาหนาทปศสตว ยกระดบเกษตรกรใหเกดความรในสงทท าอยางรอบดาน พฒนากลมใหเกดความเขมแขง เชอมโยงเครอขายและการตลาด เพอใหเกดการพฒนาสอดรบกบนโยบายระดบประเทศ

3. เกษตรกร ควรไดรบการพฒนาใหความรอยางตอเนอง ทงดานพนธ อาหาร การจดการปองกนโรค เพอพฒนาอาชพการเลยงโคเนอใหเปนอาชพหลกทมนคง แขงขนกบตางประเทศได

51

กตตกรรมประกาศ

ผวจยขอขอบคณคณะกรรมการพจารณาผลงานวชาการดานผลตสตวของส านกงาน

ปศสตวเขต 3 ทใหค าแนะน าเรองระเบยบการเขยนงานวจย และขอเสนอแนะ ทเปนประโยชน

โดยเฉพาะ ดร.สวช บญโปรง ผเชยวชาญดานพฒนาพนธกระบอ ทใหแนวคด การตรวจทานการเขยน

งานวชาการ พรอมใหค าแนะน าแกไข ขอขอบพระคณ นายพจนภรชต เนยมจย ปศสตวเขต 2 และ

น.สพ.อภชาต สวรรณชยรบ ปศสตวจงหวดบรรมย ทอนมตการด าเนนโครงการวจย สนบสนนและ

อ านวยความสะดวกตลอดโครงการฯ ขอขอบคณปศสตวอ าเภอทกอ าเภอ ขาราชการ พนกงานราชการ

และเกษตรกรผรวมโครงการทกทาน ทใหขอมลในการวจยในครงนส าเรจลลวงไปดวยด

52

บรรณานกรม

กรมปศสตว. 2555. แผนยทธศาสตรการพฒนาโคเนอ ป 2555 – 2559. กรมปศสตว, กระทรวงเกษตรและสหกรณ, กรงเทพฯ.

กรรณกา เมฆแดง จตตมา กนตนามลลกล และ อจฉรา โพธด. 2555. การจดการการผลตโคเนอแบบ ขงคอกและโคเนอแบบปลอยฝง ในอ าเภอเมอง จงหวดกาญจนบร. การประชมเสนอผลงานวจยระดบบณฑตศกษา, มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช ครงท 2, นนทบร.

กองสงเสรมและพฒนาการปศสตว. 2562. คมอแผนปฏบตงาน ปงบประมาณ 2562, หนา 288. กรมปศสตว.

กนยา ตนตวสทธกล ธนานนท ศภกจจานนท และ สญญา ศรรกษ. 2550. ระบบการผลตและวถการตลาดโคพนเมองของเกษตรกร ในพนทเหนอเขอนภมพล จงหวดตาก. แหลงสบคน: http://elibrary.trf.or.th., วนทสบคน 2 มนาคม 2558.

คณะกรรมการผลตวชาการพฒนาองคกรเกษตรกร วสาหกจชมชนและเครอขาย. 2555. แนวการศกษา วชาการพฒนาองคกรเกษตร วสาหกจชมชนและเครอขาย หลกสตรการเสรมสรางสมรรถนะนกวชาการสงเสรมการเกษตร. กรมสงเสรมการเกษตร และมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.การสรางความเขมแขงของกลมชมชน. แหลงสบคน: www.wiangphangkham.go.th วนทสบคน 18 ตลาคม 2561.

คณะกรรมาธการการเกษตรและสหกรณ สภานตบญญตแหงชาต. 2560. รายงานการพจารณาศกษายทธศาสตรการสงเสรมและพฒนาอตสาหกรรมโคเนอไทยทงระบบ. ส านกงานเลขาธการสภานตบญญตแหงชาต, ส านกการพมพส านกงานเลขาธการวฒสภา ปฏบตหนาทส านกงานเลขาธการสภานตบญญตแหงชาต.

จรส สวางทพ. 2553. การศกษาการพฒนาการประกอบอาชพเลยงโคขนของเกษตรกร ตามแนวทางเศรษฐกจพอเพยง โดยการใชการจดการความรในเขตพนทจงหวดบรรมย. รายงานการวจย. มหาวทยาลยราชภฏบรรมย.

ณฐวฒ มณรตน. 2548. ความตองการสงเสรมของเกษตรกรผเลยงโคเนอในจงหวดปราจนบร. วทยานพนธปรญญาวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาสงเสรมการเกษตรบณฑตวทยาลย, มหาวทยาลยขอนแกน, ขอนแกน.

ธงชย สวรรณสชณน ศกร คณวฒฤทธรณ และ ธนาทพย สวรรณโสภ. 2560. การผลตโคเนอ เชงปฏบตการ. แผนงานวจยการสรางความเขมแขงของเกษตรกรรายยอยในการผลตโคเนอคณภาพสตลาดอาเซยน, ส านกคณะกรรมการวจยแหงชาต.

53

ธเนศ โพธทอง วโรจน ประยรววฒน และ นงนช งอยผาลา. 2556. ความตองการสงเสรมการเลยงโคเนอของเกษตรกรในอ าเภอแปลงยาว อ าเภอพนมสารคาม อ าเภอสนามชยเขต และอ าเภอ ทาตะเกยบ จงหวดฉะเชงเทรา. รายงานผลงานวชาการส านกงานปศสตวเขต 2, กรมปศสตว, กระทรวงเกษตรและสหกรณ.

ธ ารงค เมฆโหรา และ ณฐนรากร จนทมาน. 2552. รายงานวจยฉบบสมบรณ โครงการระบบการผลตและการตลาดโคเนอ จงหวดตาก. ชดโครงการขยายโอกาสธรกจเนอโคไทย. ส านกงานกองทนสนบสนนการวจย, กรงเทพฯ.

นรนทร สมบรณสาร. 2554. การรวมกลมและการสรางเครอขาย. กลมสงเสรมและพฒนาองคกรเกษตรกรและเครอขาย, กองพฒนาเกษตรกร. แหลงสบคน: www.farmdev.doae.go.th วนทสบคน 18 ตลาคม 2651

นฤมล อนตรา ประสทธ ยมเกต วชระ ศรกล และ สวช บญโปรง. 2555. ความตองการสงเสรมการเลยงโคของเกษตรกรในอ าเภอแกงคอยและวงมวง จงหวดสระบร. BAHGI e – journal 2012, Vol.1, แหลงสบคน: http://www.dld.go.th/breeding/Journal/e_journal/, วนทสบคน 10 มกราคม 2558.

สมปอง สรวมศร เพทาย พงษเพยจนทร ณฐพล จงกสกจ นชา สมะสาธตกล ไพโรจน ศลมน วรวรรณ สงหอย นครนทร พรบไหว และ อดร วงศนาค. 2549. ระบบการผลตและโอกาสทางการตลาดของการผลตเนอโคพนเมองในเขตจงหวดภาคเหนอ (เชยงใหมและแพร). แหลงสบคน: http://www.elibrary.trf.or.th, วนทสบคน 2 มนาคม 2558.

สชาต ประสทธรฐสนธ. 2546. ระเบยบการวจยทางสงคมศาสตร. พมพครงท 12, บรษทเฟองฟา-ปรนตง, กรงเทพฯ.

สเทพ เหลาทอง และ บญช ชมพสอ. 2550. การศกษาความตองการรบการสงเสรมการเลยงโคเนอของเกษตรกรในจงหวดขอนแกน. วารสารวชาการปศสตวเขต 4, ปท 11 ฉบบท 23. ขอนแกน.

สวช บญโปรง. 2558. คมอการเลยงโคเนอส าหรบเกษตรกรไทย. กองสงเสรมและพฒนาการปศสตว, กรมปศสตว, กรงเทพฯ.

สวช บญโปรง ฉลองชย ชมชน และ พชต ชมเจรญ. 2558. สภาพการผลต ตนทน ผลตอบแทนทางเศรษฐกจและความอยดมสขของเกษตรกรรายยอยทเลยงโคเนอในจงหวดสรนทรและบรรมย. กองสงเสรมและพฒนาการปศสตว, กรมปศสตว, กรงเทพฯ.

Yamane, T. 1973. Statistic: An Introduction Analysis, 3rd edn. Harper and Row Publication. NY.

54

ภาคผนวก

55

ตารางภาคผนวกท 1 แบบประเมนตวชวดดานสงเสรมและพฒนาการปศสตว (กรมปศสตว, 2557)

แบบประเมนตวชวดดานสงเสรมและพฒนาการปศสตว รอบท 2 กลมเกษตรกร ตวชวดยอยท 1 : กลมเกษตรกรผเลยงสตวทไดรบการพฒนาความเขมแขง

การประเมนผลการปฏบตงานดานการสงเสรมและพฒนาปศสตวของปศสตวจงหวด พ.ศ.2557 ส าหรบคณะกรรมการประเมนระดบเขต

ชอกลม : ……………………….. ทะเบยนกลมเลขท ………………. จ านวนสมาชกปจจบน ….. คน ทตง : ต าบล …………..….......…….. อ าเภอ …......…...................… จงหวด ……......…...……

ล าดบ ประเดนการประเมน ผลการประเมน

ผาน ไมผาน กลไกการบรหารกลม

1 ผบรหารกลมมแนวคดและทศนคตทดตอบทบาทของกระบวนการกลม

2 มทท าการกลมเปนหลกแหลงชดเจนและใชประโยชน 3 มคณะกรรมการบรหารทไดรบการมอบบทบาทหนาทชดเจน 4 มระเบยบขอบงคบทชดเจนและไดรบการยอมรบจากสมาชก 5 มการเกบรวบรวมขอมลดานการเลยงสตวของสมาชกและกลม 6 มการประชมสมาชกของกลมเปนประจ า 7 มการประชมพบปะหารอระหวางกรรมการกลมอยางสม าเสมอ

8 กลมเกษตรกรมกจกรรม-แกไขปญหาหรอพฒนาการเลยงทเกดจากความคดรวมกนของสมาชก

9 กลมเกษตรมกจกรรมใหความรแกสมาชกท งทจดเองและรวมกบหนวยงานอนๆ

10 กลมเกษตรกรมกจกรรมการใหบรการเพอสนบสนนการเลยงสตวของสมาชก

56

ตารางภาคผนวกท 1 (ตอ)

ล าดบ ประเดนการประเมน ผลการประเมน

ผาน ไมผาน ฐานะและความมนคงของกลม 11 มการระดมหนจากสมาชกอยางตอเนอง 12 สมาชกกลมมการออมเงนอยางสม าเสมอ 13 กลมเกษตรกรมการจดสรางทนด าเนนการของกลม 14 กลมมทรพยสนทเปนสวนกลางของกลม 15 มการน าทนด าเนนการมาใชในกจกรรมการเลยงสตว 16 มการปนผลจากหนแกสมาชกอยางสม าเสมอ 17 มการท าบญชและรายงานบญชตอทประชมของกลม 18 มจ านวนสมาชกคงเดมหรอเพมขนอยางตอเนอง 19 มการเพมขนของทนด าเนนการหรอทรพยสนของกลม

20 มการเพมขนของผลผลตหรอประสทธภาพในการเลยงสตวของสมาชกกลม

21 มความส าเรจทเกดขนจากการรวมกนแกไขปญหาในการเลยงสตวของสมาชกกลม

บทบาทการเชอมโยงกบชมชนทองถน 22 มโครงการหรอกจกรรมการสนบสนนจากทองถนหรอหนวยงานตางๆ

23 มกจกรรมทแสดงใหเหนความรวมมอหรอเชอมโยงกบกลมหรอเครอขายอนๆ

24 มการน าสมาชกเขารวมกจกรรมเพอบ าเพญประโยชนตอสาธารณะหรอชมชน

25 มกจกรรมรวมกนเพอการอนรกษหรอพฒนาสภาพแวดลอมและทรพยากรธรรมชาตในชมชน

รวม

57

ตารางภาคผนวกท 1 (ตอ)

ระดบผลการประเมน ( ) ระดบดเดน ผานประเดนการประเมน 24 - 25 ขอ ( ) ระดบดมาก ผานประเดนการประเมน 21 - 23 ขอ ( ) ระดบด ผานประเดนการประเมน 18 - 20 ขอ ( ) ระดบพอใช ผานประเดนการประเมน 16 - 17 ขอ ( ) ระดบตองปรบปรง ผานประเดนการประเมน 0 - 15 ขอ

หมายเหต : กลมเกษตรกรทผานเกณฑประเมน หมายถง ตองไดระดบผลการประเมนอยางนอย ระดบพอใช

58

แบบสมภาษณเกษตรกร

เรอง การพฒนาความเขมแขงของเครอขายผเลยงโคเนอ จงหวดบรรมย --------------------

ชอ-สกล.........................................................บานเลขท..................หมท..........ต าบล.............................. อ าเภอ........................................จงหวด...............................................โทร.............................................. วธตอบแบบสอบถาม 1. กรณาท าเครองหมาย √ ในชอง แทนค าตอบทถกทสด 2. กรณาเตมค าลงในชองวาง (.......................) ในขอทมชองวางใหสมบรณตามความเปนจรง ตอนท 1 ขอมลทวไปของเกษตรกร 1.1 เพศ ชาย หญง 1.2 อาย ไมเกน 30 ป อาย 31-40 ป อาย 41-50 ป อาย 51-60 ป มากกวา 60 ป 1.3 การศกษาสงสด

ประถมศกษา (ป.1-ป.6) มธยมศกษา (ม.1-ม.6) อาชวะศกษา (ปวช.,ปวส.) ปรญญาตร สงกวาปรญญาตร

1.4 อาชพหลก ท านา ท าไร คาขาย เลยงสตว รบราชการ รบจางทวไป อนๆ ระบ......................................

1.5 อาชพเสรม ท านา ท าไร คาขาย เลยงสตว รบราชการ รบจางทวไป อนๆ ระบ......................................

1.6 พนทถอครองทงหมด นอยกวา 10 ไร พนท 11-20 ไร

พนท 21-30 ไร พนท 31-40 ไร พนท 41-50 ไร พนทมากกวา 50 ไร

59

1.7 มพนทท าการเกษตรทงหมด รวม..................ไร ประกอบดวย

1. พนทท านา จ านวน.................... ไร 2. พนทท าไร (ระบ)........................... จ านวน.................... ไร 3. พนทท าสวน (ระบ)....................... จ านวน.................... ไร 4. พนทท าการเลยงสตว / ปลกพชอาหารสตว จ านวน.................... ไร 5. พนทแหลงน า จ านวน.................... ไร 6. อนๆ................................ จ านวน.................... ไร

1.8 จ านวนสมาชกในครวเรอนทงหมด...................คน แรงงานทใชในการเลยงโคเนอ..........คน 1.9 รายไดจากการประกอบอาชพการเลยงโคเนอ-โคขนในรอบปทผานมา

ต ากวา 50,000 บาท 50,001-100,000 บาท 100,001-150,000 บาท 150,001-200,000 บาท 200,001-250,000 บาท 250,001 ขนไป 1.10 ทานไดรบขอมลขาวสารโครงการสงเสรมและพฒนาอาชพการเลยงโคเนอ จงหวดบรรมย จากแหลงใด

ปศสตวอ าเภอ ผน ากลม เพอนบาน ผน าทองถน อนๆ ระบ................................... 1.11 สถานภาพการเลยงโคเนอของทาน กอนเขารวมโครงการสงเสรมและพฒนาอาชพการเลยงโคเนอ จงหวดบรรมย

เกษตรกรรายเดยว สมาชกกลมผเลยงโคเนอ 1.12 ทานเคยเขารวมโครงการดานการสงเสรมอาชพการเลยงโคเนอ ของจงหวดบรรมย ดงตอไปน (ตอบไดมากกวา 1 ขอ) ปงบประมาณ 2558

1. โครงการสงเสรมการผลตสนคาเกษตรปลอดภย กจกรรม สงเสรมการเลยงโคเนอคณภาพ (งบพฒนาจงหวด)

2. โครงการโคเนอสรางอาชพ จงหวดบรรมย (งบพฒนาจงหวด) ปงบประมาณ 2559

60

3. โครงการแบบบรณาการ กจกรรมท 1 สงเสรมการเลยงโคเนอพนธโคราชวากว (งบพฒนากลมจงหวดนครชยบรนทร)

4. โครงการเพมประสทธภาพการผลตโคเนอและกระบอคณภาพ (งบพฒนากลมจงหวดนคร-ชยบรนทร)

ปงบประมาณ 2560 5. โครงการแบบบรณาการ กจกรรมท 1 สงเสรมการปรบระบบผลตโคเนอคณภาพ (งบ

พฒนากลมจงหวดนครชยบรนทร) 6. โครงการแบบบรณาการ กจกรรมท 3 สงเสรมการเพมศกยภาพการผลตโคเนอ จงหวด

บรรมย (งบพฒนาจงหวด ตามมาตรการเรงดวน) 7. โครงการเพมประสทธภาพการผลตโคเนอและกระบอคณภาพ กจกรรมเพม

ประสทธภาพการผลตในกลมผเลยงโคเนอคณภาพ (งบพฒนาจงหวด) 8. โครงการเพมประสทธภาพและกระบอคณภาพ กจกรรมเพมประสทธภาพการผลตโค

เนอคณภาพและปองกนโรค (งบพฒนาจงหวด) 9. โครงการเพมประสทธภาพการผลตปศสตวนครชยบรนทร ครบวงจร กจกรรมเพม

ประสทธภาพการผลตโคเนอ (งบพฒนากลมจงหวดนครชยบรนทร) ตอนท 2 สภาพการเลยงโคเนอของเกษตรกร

2.1 ลกษณะการเลยงโคเนอ 2.1.1 แหลงพนธโคเนอททานน ามาเลยง

( ) จากฟารมเกษตรกรดวยกน ( ) ตลาดนดโค-กระบอ ( ) ขยายพนธในฟารมตนเอง ( ) ฟารมของทางราชการ

2.1.2 พนธโคเนอทน ามาเลยง (ตอบไดมากกวา 1 ขอ) ( ) พนเมอง ( ) พนธลกผสม ( ) พนธบราหมน

( ) พนธตาก ( ) พนธก าแพงแสน ( ) พนธกบนทรบร ( ) อน ๆ ระบ....................

2.1.3 ชวงอายของโคเนอทซอเขาฟารม ( ) ตงแตแรกเกด - ไมเกน 1 ป ( ) ตงแต1ป - ไมเกน 2 ป ( ) ตงแต 2 ป - ไมเกน 3 ป ( ) ตงแต3 ป - ไมเกน 4 ป ( ) เกน 4 ป ขนไป

61

2.1.4 ชวงน าหนกโคทซอเขาฟารม (โดยประมาณ)

( ) 1. นอยกวา 200 กก. ( ) 2. 201-300 กก. ( ) 3. 301-400 กก. ( ) 4. 401-500 กก.

( ) 5. 500 กก.ขนไป 2.1.5 ราคาโคทซอ (ระบ)..............................บาท/ตว จ านวนทซอ..............................ตว 2.1.6 จ านวนโคทเลยงอยปจจบน.......................ตว

ประเภท เพศเมย (ตว) เพศผ (ตว) รวมจ านวน (ตว) 1. ลกโค (อายต ากวา 1 ป) 2. โครน (อาย 1-2 ป) 3. พอพนธ-แมพนธ

รวมทงหมด

2.1.7 ลกษณะการเลยง ( ) เลยงแบบผกลาม ( ) เลยงแบบไลตอน ( ) กงขงกงปลอยแทะเลม ( ) ขงคอกตลอดเวลา (ระบ) ( ) 3 เดอน ( ) 4 เดอน ( ) 5 เดอน ( ) 6 เดอน ( ) มากกวา 6 เดอน

2.1.8. สถานทปลอยแทะเลม (ตอบไดมากกวา 1 ขอ) ( ) พนทของตนเอง ( ) พนทสาธารณะ ( ) บรเวณรมถนน ( ) ทบคคลอน 2.2 โรงเรอนโคเนอ

2.2.1 ลกษณะโรงเรอน (อธบาย) วสดพนทคอก ( ) ม ( ) ไมม ถามใช............................ หลงคา ( ) ม ( ) ไมม รว ( ) ม ( ) ไมม รางอาหาร ( ) ม ( ) ไมม อางน า ( ) ม ( ) ไมม

62

2.3 การใหอาหารโคเนอ

2.3.1 อาหารทใชเลยงโคเปนอาหารชนดใด ( ) อาหารหยาบอยางเดยว ( ) อาหารขนอยางเดยว ( ) อาหารหยาบผสมอาหารขน ( ) อนๆ (ระบ)........................

2.3.2 วธการใหอาหารหยาบแกโค ( ) ตดมาใหกน ( ) ปลอยใหแทะเลม ( ) ตดใหกนและปลอยใหแทะเลม ( ) อนๆ (ระบ).........................

2.3.3 ทานมหญาสดใชเลยงโคเพยงพอตลอดปหรอไม ( ) เพยงพอ ( ) ไมเพยงพอ

2.3.4 ทานมการปลกหญาเพอใชเลยงโคหรอไม ( ) ไมปลก ( ) ปลก มจ านวน..........ไร.......งาน

2.3.5 พนธหญาทปลก ( ) หญาขน ( ) กนนสมวง ( ) รซ ( ) เนเปยร ( ) พลแคทลม ( ) อนๆระบ.............

2.3.6 มการเกบถนอมพชอาหารสตวหรอไม ( ) ไมม ( ) ม (ระบวธการ) 1. ...............................2. ................................3. ............................

2.3.7 มการใชวสดเศษเหลอทางการเกษตรอยางอนนอกจากหญา/ฟางหรอไม ( ) ไมม ( ) ม (ระบ)......................................

2.3.8 ในชวงทขาดแคลนอาหารหยาบทานใชอะไรทดแทน ( ) ฟางขาว ( ) เปลอกถวเหลอง, เปลอกถวเขยว ( ) ยอดออย ( ) เปลอกสบรด ( ) อน ๆ ระบ................................

2.3.9 การใชอาหารขน/อาหารเสรมแกโค ( ) ไมใช ( ) ม (ระบ).............. ( ) อาหารขน

( ) แรธาต ( ) TMR ( ) อนๆ ระบ............... 2.3.10 ปจจบนทานใชอาหารขนชนดใดเลยงโค

( ) ผสมเอง ( ) ชอส าเรจรป ( ) อน ๆระบ......................

63

2.3.11 แหลงน าทใชในการเลยงโคเปนหลก (ตอบไดเพยง 1 ขอ)

( ) น าประปา ( ) น าบาดาล ( ) น าบอขด ( ) จากแหลงน าธรรมชาต ( ) อน ๆ ระบ............................ 2.4 การจดการ การสขาภบาลและการดแลรกษาโรคโคเนอ

2.4.1 การท าทะเบยน/ จดบนทก ( ) ไมไดท า ( ) ท า

2.4. 2 การผสมพนธโคเนอ ( ) ปลอยพอพนธคมฝง ( ) จงผสม ( ) ผสมทยม

2.4.3 การตรวจโรคพอพนธแมพนธกอนน าเขาฝง ( ) ไมไดรบการตรวจ

( ) ไดรบการตรวจ (ระบ) ................ ( ) แทงตดตอ ( ) วณโรค ( ) อนๆ ระบ...... 2.4.4 การเปลยนพอพนธในฝง

( ) ไมม ( ) ม 2.4.5 การคดโคสาวทมลกษณะผดปกตออกจากฝง

( ) ไมม ( ) ม 2.4.6 อตราการใหลกของแมโคโดยเฉลย

( ) ปละ 1 ตว ( ) 3 ป 2 ตว ( ) 2 ป 1 ตว ( ) มากกวา 2 ป 1 ตว

2.4.7 การปองกนโรคกอนน าโคเขาๆ ฟารม (ตอบไดมากกวา 1 ขอ) ( ) ไมไดท า ( ) ท าวคซน (ระบ) .............. ( ) ปากเทาเปอย ( ) คอบวม ( ) ถายยาพยาธ (ระบ)......................ครง/ป ( ) ฉดยาฆาเหบ (ระบ)....................ครง/ป ( ) ฉดยาบ ารง (ระบ).......................ครง/ป

2.4.8 ในฟารมของทานเคยพบโรคระบาดในโคเนอหรอไม ( ) ไมเคยพบ ( ) เคยพบ (ระบโรคทพบ)

64

1).................................................. 2)....................................................

2.4.9 การใชภมปญญาชาวบาน หรอสมนไพรรกษาโรคโคเนอ ( ) ไมเคย ( ) เคย (ระบสมนไพรและโรค) 1).............................................2)............................................ 3)...............................................4)...........................................

2.4.10 ทานมวธการจดการโคเนอทเปนโรคอยางไร ( ) จ าหนาย ( ) ตามสตวแพทยรกษา ( ) รกษาดวยตนเอง ( ) ตามอาสาปองกนโรคในต าบล ( ) อนๆ (ระบ).............................

2.4.11 การตอนโคเนอเพศผ ( ) ไมไดตอน ( ) ตอน โดยวธ (ระบ).....................

2.4.12 การท าเครองหมายบนตวสตว ( ) แขวนเบอรพลาสตก ( ) ตดเบอรพลาสตกทใบห ( ) หวงคลองจมก ( ) ประทบเบอรรอน หรอเบอรเยนบนล าตว ( ) ไมม ( ) อนๆ ระบ........................................

2.4.13 ทานมวธก าจดมลโคเนอในฟารมอยางไร (ตอบไดมากกวา 1 ขอ) ( ) ท าบอแกสชวภาพ ( ) ปลอยสแปลงหญาในฟารม ( ) ตากแหงแลวจ าหนาย กระสอบละ....................บาท ( ) ปลอยลงแมน าหรอคลองสาธารณะ ( ) อนๆ ระบ.............................. 2.5 การตลาดโคเนอของเกษตรกร

2.5.1 ทานขายโคเนอเมออายเทาไร? ( ) แรกเกด-ไมเกน 1 ป ( ) 1 ป-ไมเกน 2 ป ( ) 2 ป-ไมเกน 3 ป ( ) 3 ป-ไมเกน 4 ป ( ) 4 ป ขนไป

2.5.2 ชวงน าหนกทขายโคเนอ (กโลกรม) ( ) นอยกวา 200 กก. ( ) 201-300 กก. ( ) 301-400 กก. ( ) 400-500 กก. ( ) มากกวา 500 กก.

65

2.5.3 ราคาทจ าหนาย (ระบ)..........................บาท/ตว อาย.......................ป

2.5.4 ชองทางการจ าหนายโคเนอ ( ) พอคามารบชอทฟารม ( ) น าไปขายทตลาดนดโค-กระบอ ( ) สงโรงฆาสตวโดยตรง ( ) อน ๆ ระบ......................

2.5.5 วธการจ าหนาย ( ) ชงน าหนก (................บาท/กก.) ( ) ตราคาตว (..................บาท/ตว) ( ) ตราคาแบบเหมาฝง ( ) อน ๆ ระบ…………………………

2.5.6 การตดสนใจดานราคาขายโคเนอ ใครเปนผมอ านาจก าหนดราคา ( ) ผขาย ( ) ผชอ ( ) ทงผชอและผขาย

2.5.7 เมอจ าหนายโคเนอทานไดรบเงนสดทนทหรอไม ( ) รบทนท ( ) หลงจากจ าหนาย 2-3 วน

( ) อน ๆแลวแตจะตกลงกน (ระบ)...............................................................

66

ตอนท 3 การพฒนาอาชพการเลยงโคเนอ ภายใตการสงเสรมและพฒนาอาชพการเลยงโคเนอ จงหวด บรรมย

1) ทานไดรบการพฒนาตามหวขอตอไปนในระดบใด หวขอทไดรบการพฒนา มาก=4 ปานกลาง=3 นอย=2 ไมม=1

1. ทานใชวธการขยายพนธโคเนอดวยวธการผสมเทยม 2. ทานมแปลงหญาส าหรบโคเนอเพมขน 3. ทานสามารถจดการดานสขภาพโคเนอ และการควบคมปองกนโรคตามโปรแกรมของกรมปศสตว

4. ทานมเครอขายอาชพการเลยงโคเนอเพมขน

2) ปญหาและอปสรรคในการเลยงโคเนอของเกษตรกร สภาพปญหาและอปสรรค มาก=4 ปานกลาง=3 นอย=2 ไมม=1 5.1 พนธโคเนอมราคาแพง 5.2 พนธและขนาดโคทตองการซอมจ ากด 5.3 สภาพพนทฟารมและโรงเรอนมน าทวมขง 5.4 ขนาดพนทฟารมมจ ากดไมเพยงพอกบจ านวนโค 5.5 ราคาอาหารขนแพง 5.6 แหลงหญาธรรมชาตมจ ากด 5.7 ผสมเทยมตดยาก 5.8 ขาดแคลนแรงงาน 5.9 ปญหาดานเงนทน 5.10 ขาดแคลนความรในการจดการฟารม 5.11 ประสบปญหาโรคระบาด 5.12 ไมมตลาดทแนนอนรองรบ 5.13 ไมมเจาหนาทสวนราชการมาดแล 5.14 อน ๆ ระบ...............................

5.15 ขอเสนอแนะอนๆ

67

...................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................

67

ตอนท 4 แบบประเมนความเขมแขงของกลมเกษตรกร ( 1 ชด/กลม) ค าชแจง ใชวธการสอบถาม สมภาษณ สงเกต และตรวจเอกสารหลงฐาน ณ ทท าการกลมเกษตรกรผเลยงโคเนอ โดยมสมาชกกลมรวมใหขอมลทกคน พรอมท าการประเมนความเขมแขงกลมตามตวชวดทละขอ โดยระบ ผาน/ไมผาน ตามหลกฐานประกอบการพจาณา ล าดบ ประเดนการประเมน เกณฑการประเมน หลกฐานประกอบการพจารณา

ไมผาน ผาน กลไกการบรหารกลม

1 ผบรหารกลมมแนวคดและทศนคตทดตอบทบาทของกระบวนการกลม

ค าอธบาย

2 มทท าการกลมเปนหลกแหลงชดเจนและใชประโยชน สถานทจรง/ค ารบรอง

3 มคณะกรรมการบรหารทไดรบการมอบหมายบทบาทหนาทชดเจน ปาย-ผงแสดงกรรมการ/ระเบยบขอบงคบ/ค าอธบาย

4 มระเบยบขอบงคบทชดเจนและไดรบการยอมรบจากสมาชก ระเบยบขอบงคบทเปนลายลกษณอกษร/ค ารบรอง

5 มการเกบรวบรวมขอมลดานการเลยงสตวของสมาชกและกลม เอกสาร/ขอมลสมาชก/จ านวนสตว/ อนๆ ทเกยวของ

6 มการประชมสมาชกของกลมเปนประจ า รายงานการประชม/วาระการประชม/รปภาพ

68

แบบสอบถาม ตอนท 4 (ตอ) 7 มการประชมพบปะระหวางกรรมการกลมสม าเสมอ บนทกการประชม/ค าอธบาย/ค ารบรอง/

รปภาพ 8 กลมเกษตรกรมกจกรรม-แกไขปญหาหรอพฒนาการเลยงทเกดจาก

ความคดรวมกนของสมาชก บนทก/โครงการ/ค าอธบาย/ค ารบรอง

9 กลมเกษตรกรมกจกรรมใหความรแกสมาชกทงทจดเองและรวมกบหนวยงานอนๆ

รปภาพ/โครงการ/ค ารบรอง

10 กลมเกษตรกรมกจกรรมการใหบรการเพอสนบสนนการเลยงสตวของสมาชก

ค าอธบาย/ค ารบรอง/รปภาพ/ ตวอยางของจรง

ฐานะและความมนคงของกลม

11 มการระดมหนจากสมาชกอยางตอเนอง บญช/สมดฝากเงน/ระเบยบขอบงคบ

12 สมาชกกลมมการออมเงนอยางสม าเสมอ บญช/สมดฝากเงน/ระเบยบขอบงคบ

13 กลมเกษตรกรมการจดสรางทนด าเนนการของกลม บญช/สมดฝากเงน/ค าอธบาย

14 กลมมทรพยสนทเปนสวนกลางของกลม บญช/ตวอยางของจรง/ค าอธบาย

15 มการน าทนด าเนนการมาใชในกจกรรมการเลยงสตว ระเบยบขอบงคบ/ค าอธบาย/ค ารบรอง

16 มการปนผลจากหนแกสมาชกอยางสม าเสมอ บญช/ค ารบรอง

17 มการท าบญชและรายงานบญชตอทประชมของกลม บญช/รายงานการประชม

18 มจ านวนสมาชกคงเดมหรอเพมขนอยางตอเนอง บญช/รายชอสมาชก

19 มการเพมขนของทนด าเนนการหรอทรพยสนของกลม บญช/ตวอยางของจรง/ค าอธบาย

69

ตอนท 4 (ตอ) 20 มการเพมขนของผลผลตหรอประสทธภาพในการเลยงสตวของสมาชก

กลม ขอมลจ านวนสตว/ค าอธบาย/ตวอยาง

ของจรง 21 มความส าเรจทเกดขนจากการรวมกนแกไขปญหาในการเลยงสตวของ

สมาชกกลม ค าอธบาย/ตวอยางของจรง

บทบาทการเชอมโยงกบชมชนทองถน 22 มโครงการหรอกจกรรมการสนบสนนจากทองถนหรอหนวยงานตางๆ โครงการ/ตวอยางของจรง/ค ารบรอง

23 มกจกรรมทแสดงใหเหนความรวมมอหรอเชอโยงกบกลมหรอเครอขายอนๆ

ตวอยางของจรง/ค าอธบาย/รปภาพ/ค ารบรอง

24 มการน าสมาชกเขารวมกจกรรมเพอการบ าเพญประโยชนตอสาธารณะหรอชมชน

รปภาพ/ค ารบรอง

25 มกจกรรมรวมกนเพอการอนรกษหรอพฒนาสภาพแวดลอมและทรพยากรธรรมชาตในชมชน

โครงการ/ภาพถาย/ตวอยางของจรง

รวม เกณฑการประเมน : ตองผานประเดนการประเมนไมนอยกวารอยละ 60

ผลการประเมน : ผาน ไมผาน