શ્રાદ્ધક્રિ�યાગાંડાભાઈ વલ્લભ

અનુ�મશ્રાદ્ધક્રિ�યા સામગ્રી...................................................2પૂર્વ� તૈયારી..............................................................3તપ� ણ....................................................................3સૂય� પૂજા.................................................................9ક્રિર્વષ્ણુ પૂજન.........................................................10દશાહ શ્રાદ્ધ..........................................................17એકાદશા શ્રાદ્ધ.....................................................21દ્વાદશા શ્રાદ્ધ.........................................................28ત્રયોદશા શ્રાદ્ધ......................................................33પૂચ્છપાણી............................................................34માસિસક શ્રાદ્ધ........................................................36ર્વાર્ષિ%&ક (મહાલય) શ્રાદ્ધ.........................................40ચૌલકમ� ...............................................................45ક્રિર્વસજ�ન...............................................................47

1

અધિ,ક માસવર્ષ� અધિ�ક

માસવર્ષ� અધિ�ક

માસ૨૦૬૩ જેઠ ૨૦૬૬ વૈશાખ૨૦૬૮ ભાદરવો ૨૦૭૧ અર્ષાઢ૨૦૭૪ જેઠ ૨૦૭૬ આસો૨૦૭૯ શ્રાવણ ૨૦૮૨ જેઠ૨૦૮૫ ચૈત્ર ૨૦૮૭ ભાદરવો૨૦૯૦ અર્ષાઢ

શ્રાદ્ધક્રિ�યા સામગ્રી

2

દિદવા-૩, મોટી થાળી-૩, નાની થાળી-૨, નાનાં ઢાંકણ-૩, વાડકી- ૮-૧૦ ચમચી-૮-૧૦સોપારી-૪૦-૫૦, નાળિળયેર-૩કંકુ, અબીલ, ગુલાલ, ચંદન, અગરબત્તીફૂલ, તુલસી, દભ� , દરોઇનંુ ઘાસજવ-૧૦૦ગ્રામ, તલ-૧૦૦ગ્રામ, ચોખાનો લોટ-૧ ક્રિકલોગ્રામ, ઘઉં-૨૦૦ગ્રામ, ચોખા-૨૦૦ગ્રામ, અડદનો લોટ ૧૦૦ ગ્રામઘી, દૂ�, દહીં, મ�, સાકર-બ�ંુ અલગ અલગ, દૂ� ૧ લીટરનાગરવેલ (ખાવા)નાં પાન, લવીંગ, એલચીછૂટા પૈસા, સફેદ સુતરનો દડો, નાડાછડી, દિદવાસળી, કપુરથોડાં નાનાં તાજંા ફળ(fruits)-તાજી દ્રાક્ષ ચાલી શકેસફેદ કાપડ-૧ ટૂકડો, લાલ કાપડ-૨ ટૂકડા - પાટલા કે બાજઠ પર આવી રહે તે માપનાતાંબાના કળશ-૩, હવન કંુડ, લાકડાં પંચપલ્લવ(પાંચ જાતનાં પાંદડાં ૧-૧.), પંચ�ાન્ય(પાંચ જાતનંુ અનાજ એક ચપટી) નાના પાટલા કે નાનાં બાજઠ-૩.

દરેક શ્રાદ્ધ ક્રિ�યા વખતે

3

પૂર્વ� તૈયારી૧. ઘી, દૂ�, સાકર નાખી પાણીથી ચોખાનો લોટ પિપંડ વળી શકે તેવો બાં�વો.૨. મોટી થાળીમાં પાણી, જવ, તલ, તુલસી, ચંદન, ફૂલ૩. યજમાનને સુતરના નવ દોરાની જનોઈ અને દભ�ની વીંટી૪. પાટલા પર ક્રિવષ્ણુ ભગવાનનો ચટ.

તપ� ણહદિર ૐ તત્સત્-(યજમાન પર અને આજુબાજુ દૂવા� વડે પાણી છાંટવંુ .)

ॐ अपवि�त्रः पवि�त्रो �ा स�ा��स्थांगतोऽविप �ा,यः स्मरेत्पंुडरीकाक्षं स बाह्याभ्यंतर शुचि!ः.

યજમાને જનોઈ ડાબા ખભે ( સવ્યમ્ ) અને હાથમાં આડી દભ�ની સળી રાખી સામાન્ય અર્ઘ્યય� આપવો .

दे� दे� जगन्नाथ शंख !क्र गदाधर,आज्ञा त्�ं देवि+ मे वि�ष्णो भ� तीथा��गा+ने.

ॐ तीथ�दे�ते एष ते अर्घ्यय�ः.

4

उत्ति5ष्ठन्तु म+ाभूता ये भूता भूमिम पालका,भूतानाम वि�रोधेन स्नानकम; समारंभे.

ॐ तीथ�दे�ते एष ते अर्घ्यय�ः.अविततीक्ष्ण म+ाकाय कल्पांते द+नोपमा,भैर�ाय नमस्तुभ्यं अनुज्ञा दातुम+�चिस.

ॐ भैर�दे�ते एष ते अर्घ्यय�ः.वि�ष्णुपादाग्र संभूते गंगे वित्रपथ गामिमविन,धम�द्र�ेवित वि�ख्याता पापं मे +र जाह्नवि�.

ॐ जाह्नवि� एष ते अर्घ्यय�ः.जाह्नवि� स��तः पूण्या ब्रह्म+त्या वि�नाचिशविन,�ाराणस्यां वि�शेषण गंगा पाप प्रणाचिशविन.

ॐ गंगे एष ते अर्घ्यय�ः.गंगाद्वारे कुशा�5� विबल्के नील प��ते,

स्नानत्�ा कनखले तीथ; पुनज�न्म न वि�द्यते.ॐ गोदा�री एष ते अर्घ्यय�ः.

मज्जन्तिन्त मुनयः स�; त्�मेकः विकन्न मज्जचिस,मुचिKत्� दश�नादूदे देवि� न जाने स्नानजं फलम्.

ॐ नम�दे एष ते अर्घ्यय�ः.नम�दा सरिरता शे्रष्ठा स�� पाप प्रणाचिशविन,बाल �ृद्ध कृतं पाप +रते नम�दा जलम्.

ॐ नम�दे एष ते अर्घ्यय�ः.

5

गोमवित गोमय स्नानं गोदानं गोपी !ंदनम्,दश�नं गोपीनाथस्य गकारा पं! दुल�भः.

ॐ गोमवित एष ते अर्घ्यय�ः.ब्रह्मकमंडलु संभूता सोक्रान्तिन्त सम प्रभा,तै्रलोक्य �ंदिदता देवि� पापं +र सरस्�वित.

ॐ सरस्�वित एष ते अर्घ्यय�ः.गुप्तेश्वरे प्रकाशाय रामक्षेत्र ! संुदरिर,

स��त्र दुल�भा तापी वित्रषु स्थानेष्�वितसुलभा.ॐ तापी एष ते अर्घ्यय�ः.

- સ્નાન કરંુ છંુ અને મારંુ શરીર શુદ્ધ , પક્રિવત્ર થાય છે એવી ભાવના સાથે ત્રણ વખત માથા પર પાણી છાંટવંુ . ॐ +रीभा�गीरथी वि�प्रा वि�प्राभागीरथी +रिरः. - ત્રણ

વાર.દભ� ઊભો રાખી અર્ઘ્યય� આપવો .

ॐ ऋग्�ेदाय नमः, यजु�;दाय० साम�ेदाय० अथ�;दाय०

नारायणं नमस्कृत नरं !ै� नरो5मम्,दे�ी सरस्�वित व्यासं ततो जयमुदीरयेत्.

દેવ ઋધિર્ષ ક્રિપતૃ તપ�ણ- ઉપર મુજબ અર્ઘ્યય� આપવો.

6

ॐ तीथा�य नमः, तीथ�राजाय० मोदाय० प्रमोदाय० सुमुखाय० दुमुखाय० अवि�र्घ्यनाय० वि�र्घ्यनत्रे० ब्रह्मणे० वि�ष्ण�े० रुद्राय० प्रजापतये० दे�भ्यो० छेदेभ्यो० �ेदेभ्यो० ऋविषभ्यो० पुराणा!ाय;भ्यो० गंध�;भ्यो० ईतरा!ाय;भ्यो० सं�तसराय० सांबचिश�ाय० अप्सरेभ्यो० दे�ानुगेभ्यो० नागेभ्यो० सागरेभ्यो० प��तेभ्यो० सरिरदभ््यो० मनुष्येभ्यो० यक्षेभ्यो० रक्षेभ्यो० विपशा!ेभ्यो० सुपण;भ्यो० पशुभ्यो० �नस्पवितभ्यो० औषमिधभ्यो० भूतग्रमश्चतुर्वि�eधाय नमः. જનોઈ ગળામાં વચ્ચે લાવી બંને હાથે પાણી વચમાંથી કાઢવંુ . બબ્બે વાર .

ॐ सनकाय नमः(२) सनंदाय०(२) सनातनाय०(२)

कविपलाय०(२) आसुच्ये०(२) बोढाय०(२) पं!चिशखाय(२)

જનોઈ અપસવ્ય ( જમણા ખભામાં ) કરી દભ�ની શેર બેવડી કરી આડી રાખી જમણા અંગુઠેથી પાણી ઉતારી ત્રણ ત્રણ વાર અર્ઘ્યય� આપવો .

7

ॐ कव्य�ाडनलाय नमः(३) सोमाय०(३) यमाय०(३) अय�म्ने०(३) अग्निग्नष�ा5ादिद

विपतृभ्यो०(३) सोमपा विपतृभ्यो०(३) बवि+ष�द विपतृभ्यो०(३) यमाय०(३) धम�राजाय०(३) मृत्य�े०(३) अंतकाय०(३) �ै�स्�ताय०(३)

कालय०(३) स��भूतक्षयाय०(३) औदुम्बराय०(३) नीलाय०(३)

परमेमिष्ठन०(३) �ृकोदराय०(३) चि!त्राय०(३) ॐ चि!त्रगुप्ताय नमः (३).

આ રીતે જ અર્ઘ્યય� આપવાનંુ ચાલુ રાખવંુ . ત્રણ ત્રણ વાર . (ખાસ નોં�ઃ જે પુવ� જેા મૃત હોય તેમના નામે જ અર્ઘ્યય� આપવો.)ॐ काश्यप गोत्रा अस्मत् माता …....... �सुरूपा

ईदं जलं तस्मै नमः(३)ॐ काश्यप गोत्रः अस्मत् विपता ………. �सुरूपः

ईदं जलं तस्मै नमः(३)ॐ काश्यप गोत्रः अस्मत् विपताम+ः

……...रुद्ररूपः ईदं जलं तस्मै नमः(३)ॐ काश्यप गोत्रः अस्मत् प्रविपताम+ः..…

आदिदत्यरूपः ईदं जलं तस्मै नमः(३)

8

ॐ काश्यप गोत्रा अस्मत् विपताम+ी ……...रुद्ररूपा ईदं जलं तस्मै नमः(३)

ॐ काश्यप गोत्रः अस्मत् प्रविपताम+ी आदिदत्यरुद्ररूपा ईदं जलं तस्मै नमः(३)

જનોઈ સવ્યમ્ ( ડાબા ખભે ) કરવી અને સામાન્ય તપ�ણ .

आब्रह्मस्तं �पय�त जगत्स्था�रजंगमम्, मया द5ेन तोयेन तृप्तयातु परागवितम्.

ॐ जगतं तुष्यंतु, जंगमास्तुष्यंतु, स्था�राः तुष्यंतु, जगदीश तुष्यंतु.જનોઈ જમણા ખભામાં લાવી , એનો છેડો ભીંજવી ડાબી બાજુ નીચોવવો .

ये !ास्माकं जाता एपुत्रा यांत् विनणा मृता, ते गृ+णन्तु मया द5ं �स्त्राविनप् पीडनोदकेम.

જનોઈ ડાબે ખભે લાવી આચમન કરવુ , અને એક એક અંજળિલ આપવી .

ब्रह्मा तुष्यंतु, रुद्र तुष्यंतु, नारायण तुष्यंतु.તરભાણાના પાણીમાં વચ્ચે આઠ ખૂણાવાળંુ એક ચ� કલ્પવંુ . તેમાં દેવોનંુ પૂજન કરવંુ . ડાબા હાથમાં ચોખા લેવા અને જમણા હાથ વડે બબ્બે દાણા તરભાણામાં

9

વ�ાવતા જવંુ . ॐ ब्रह्मणे नमः, वि�ष्ण�े० रुद्राय० सवि�त्रे०

मिमत्राय० �रुणाय० गणपतये० दुगा�यै० सूया�य० सोमाय० भौमाय०

बुधाय० बृ+स्पतये० शुक्राय० शविनश्चराय० ॐ रा+�े नमः, ॐ केत�े

नमः.સૂય� નારાયણને અર્ઘ્યય� - સામાન્ય અર્ઘ્યય� દભ� સાથે

आदिदत्य नमस्कारान् ये अवित दिदने,जन्मांतर स+से्रषु दारिरद्रय्ं नोपजायते.

ॐ श्री सूया�य नमः एष ते अर्घ्यय�ः.आदिदत्यं भास्करं भानुं रवि� सूयp दिद�ाकरम्,षष्ठ नामाविन स्मेमिन्नत्य म+ापातक नाशनम्.

ॐ श्री सूया�य नमः एष ते अर्घ्यय�ः.योजानां स+से्र दे्र दे्र शते दे्र योजने,

एकेन विनमिमषाध;न कममाण नमोस्तुते.ॐ श्री सूया�य नमः एष ते अर्घ्यय�ः.

एकं !क्र रथं यस्य दिदव्यं कनक भूविषताम्समे भ�तु सुप्रीतः पद्म+स्तौ दिद�ाकरः.

ॐ श्री सूया�य नमः एष ते अर्घ्यय�ः.कालात्मा स�� भूतात्मा �ेदात्मा वि�श्वमुखः,

10

जन्म मृत्यु जरा व्यामिध संसार भय नाशनः.ॐ श्री सूया�य नमः एष ते अर्घ्यय�ः.

ग्र+राज्यं प्रयछन्तिन्त ग्र+राज्यं +रन्तिन्त !,ग्र+ैस्तु व्याविपतं स�� तै्रलोक्यं !रा!र.ॐ श्री सूया�य नमः एष ते अर्घ्यय�ः.

नमो धम� प्रबोधायनमस्ते कम�सात्तिक्षणे,नमः प्रत्यक्ष दे�ाय भास्कराय नमोनमः.

ॐ श्री सूया�य नमः एष ते अर्घ्यय�ः.आदिदत्यं प्रथमं नामं विद्ववितयं तु दिद�ाकरम्तृतीयं भास्करः प्रोKं !तुथp तु प्रभाकरः.

ॐ श्री सूया�य नमः एष ते अर्घ्यय�ः.पं!मं +रिरदश्वश्च षषं्ठ तै्रलोक्य लो!नः,सप्तं तु स+स्रांशुः अष्टमं रवि�रुच्यते.ॐ श्री सूया�य नमः एष ते अर्घ्यय�ः.

न�ं दिदनकरः प्रोKं दशमं द्वादशात्मकः,एकादशं वित्रमूर्वितeश्च द्वादशं सूय� उच्यते.

ॐ श्री सूया�य नमः एष ते अर्घ्यय�ः.द्वादशादिद य नामाविन प्रातः काले पठन्नरः,दुःस्�प्न नाशनं !ै� स�� दुःख ! वि�नश्यवित.

ॐ श्री सूया�य नमः एष ते अर्घ्यय�ः.आकाशात्पविततं तोयं यथा गच्छवित सगरम्,

11

स�� दे� नमस्काराः केश�ं प्रवित गच्छवित.ॐ श्री सूया�य नमः एष ते अर्घ्यय�ः.

સૂય� પૂજા-ચોખા લેવા.

ॐ श्री सूया�य नमः सूयp आह्वायामिम स्थापयामिम ध्यायामिम.

ચોખા વ�ાવી દેવા.ॐ श्री सूया�य नमः आसनं समप�यामिम, पाद्यं०

अर्घ्ययp० आ!मनं० स्नानं० �स्तं्र० उप�स्तं्र० !ंदनं० पुष्पं० धूपं० दीपं० नै�ेदं्य० फलं० तांबुलं०

પ્રાથ� ના-હાથ જેાડી રાખવા.मत्स्यं कुमp �रा+ं ! नारसिसe+ं ! मान�म्,

रामं रामं रामकृष्णं बौदं्ध कल्किल्क नमाम्य+म्.- તરભાણામાં જમણા હાથનો અંગુઠો ઘદિડયાળની દિદશામાં ફેરવવો.

पापोऽ+ं पापकमा�ऽ+ं पापात्मा पाप संभ�म्,त्रावि+ मां पुंडरीकाक्ष स�� पाप +रो +रिरः.याविन काविन ! पापाविन ई+ जन्म कृताविन !,

12

ताविन स�ा�त्तिण नश्यन्तु प्रदत्तिक्षणा पदे पदे.સૂય� ને નમસ્કાર...હાથ જેાડી રાખવા.

ॐ श्री सूया�य नमः

દિદક્પાલોને નમસ્કાર-- પૂવ� થી શરૂ કરી ઘદિડયાળની દિદશામાં ફરવંુ.

प्राच्यै दिदशे ईन्द्राय नमः, अग्नयै दिदशे अग्नये नमः,

दत्तिक्षणस्यै दिदशे यमाय नमः नैऋत्यै दिदशे नैऋत्याय नमः,

पत्तिश्चमायै दिदशे �रुणाय नमः �ायव्यै दिदशे �ाय�े नमः,

उदिदच्यै दिदशे कुबेराय नमः ईशान्यै दिदशे ईशानाय नमः,

ईध्�ा�यै दिदशे ब्रह्मणे नमः अ�ाच्यै दिदशे अनंताय नमः,

अग्नये नमः पृचिथवै्य नमः औषमिधभ्यो नमः �ा!े नमः,

�नस्पतये नमः म+दभ््यो नमः वि�ष्ण�े नमः अदभ््यो नमः

अपापतये नमः �रुणाय नमः.

13

ચોખ્ખંુ પાણી મોંએ અડાડવંુ .

ક્રિર્વષ્ણુ પૂજનસામે મૂકેલા દભ�ના ચટને ક્રિવષ્ણુ ભગવાનના પ્રક્રિતક તરીકે લેવો . ત્રણ વાર આચમન કરવંુ . ॐ केश�ाय नमः, नारायणाय० माध�ाय० હાથ �ોવા- ॐ गोवि�eदाय नमः.ક્રિવષ્ણુ ભગવાન પર કળશમાંથી પાણી ચડાવવંુ.આહ્વાન--જમણા હાથમાં ચોખા લેવા .

शांताकरं भुजगशयनं पद्मनाभं सुरेशम्,वि�श्वाधारं गगनसदृशं मेघ�णp शुभांगम्,

लक्ष्मीकांतं कमलनयनं योविगत्तिभध्या�नगम्यम्,�ंदे वि�ष्णंु भ�भय+रं स��लोकैक नाथम्.

ॐ श्री वि�ष्ण�े नमः वि�ष्णुमाह्वायामिम स्थापयामिम.ચોખા વ�ાવી દેવા . ચોખા

प्रवितष्ठा स��दे�ानां मिमत्रा�रुण विनर्मिमeता,प्रवितष्ठांते करोमिम अत्र मंडले दै�ेतैः स+.

ॐ वि�ष्णो प्रवितमिष्ठतो �रदो भ�.

14

ફૂલ शांताकारं ध्यायेत्सत्यं गुणातीत गुणत्रय

समान्तिन्�तम्,लोकनाथ वित्रलोकेशं कौस्तुभाभरणं +रिरम्.नील�ण� पीत�ासं श्री�त्सपद भूविषतम्,गोवि�eद गोकुलानंद ब्रह्मादे्यऽविप पूजीतम्.

ॐ श्री वि�ष्ण�े नमः ध्यायामिम.નાડાછડી

नाना रत्न समायुKं कात�स्यर वि�भूविषतम्,आसनं दे�ेदेश प्रत्यथ� प्रवितगृह्यताम्.ॐ श्री वि�ष्ण�े नमः आसनं समप�यामिम.

પાણી- गंगादिद स�� तीथ;भ्यो मया प्राथ�नयाहृतम्,तोयमेतत्सुख स्पशp पाद्याथ� प्रवितगृह्यताम्.ॐ श्री वि�ष्ण�े नमः पाद्यं समप�यामिम.

અર્ઘ્યય� -- એક વાડકીમાં થોડંુ પાણી, ચંદન, ચોખા, ફૂલ અને સોપારી લેવાં. હાથમાં પકડી રાખવંુ.

नमस्ते दे�दे�ेश नमस्ते धरणीधर,नमस्ते कमलाकान्त गृ+ाणार्घ्यय� नमोस्तुते,ॐ श्री वि�ष्ण�े नमः अर्घ्ययp समप�यामिम.

15

આચમન-कपुर�ाचिसत तोयं मंदाविकन्या समीहृतम्,आ!म्यतां जगन्नाथाय मया द5ं भचिKतः.

ॐ श्री वि�ष्ण�े नमः आ!मनीयं समप�यामिम.સ્નાન-

गंगा ! यमुना !ै� नम�दा ! सरस्�वित,तापी पयोष्णी रे�ा ! ताभ्य स्नानाथ�माहृतम्.ॐ श्री वि�ष्ण�े नमः स्नानं समप�यामिम.

દૂ�-कामधेनु समुत्पनं्न स�;षाम ज�नं प्रदम्,पा�नं यज्ञ+ेतुश्च पयः स्नानथ�मर्विपeतम्.ॐ श्री वि�ष्ण�े नमः पयःस्नानं समप�यामिम.

દહીં-पयसस्तु समुद्भतंू मधुराम्ल समन्तिन्�तम्,दध्यानीतं मया दे�ं स्नानाथ; प्रवितगृह्यताम्.ॐ श्री वि�ष्ण�े नमः दमिधस्नानं समप�यामिम.

ઘી-न�नीत समुत्पनं्न स�� संतोषकारकम्,

घृत तुभ्य प्रदास्यामिम स्नानाथ; प्रवितगृह्यताम्.ॐ श्री वि�ष्ण�े नमः घृतस्नानं समप�यामिम.

16

મ�-�नस्पवित रसोत्पन्न सुस्�ादु मधुरं मधु,

तेजः पुमिष्टकरं दिदव्यं मधु स्नानाथ�मर्विपeतम्.ॐ श्री वि�ष्ण�े नमः मधुस्नानं समप�यामिम.

સાકર-ईक्षुसार समुद्भतूा शक� रा पुमिष्टकारिरका,

मलाप+ारिरका दिदव्या स्नानाथ� प्रवितगृह्यताम्.ॐ श्री वि�ष्ण�े नमः शक� रास्नानं समप�यामिम.

પાણી-गंगा ! यमुना रे�ा तंुगभद्रा सरस्�वित,

का�ेरी सवि+ता नद्यः सद्यः स्नानाथ�मर्विपeता.ॐ श्री वि�ष्ण�े नमः शुद्धोदकस्नानं समप�यामिम.

એક વાડકીમાં દૂ�, પાણી, તુલસીપત્ર, ચોખા વગેરે નાખી ક્રિવષ્ણુ ભગવાન ઉપર �ારા કરવી.

ॐ श्री वि�ष्ण�े नमः --૧૬ વખતॐ शांवितः शांवितः शांवितः अमृतात्तिभषेकोऽस्तु.

નાડાછડી-तप्तकां!न �णाpगं पट्टाण मृदलं शुभम्,युग्म�स्त्र गृ+ाणेदं परिरधानाय माध�.ॐ श्री वि�ष्ण�े नमः युग्म�स्त्र समप�यामिम.

17

સુતર-જનોઈब्रह्मावि�ष्णुम+ेशैश्च विनर्मिमeवित ब्रह्मसूत्रकम्,यज्ञोपवि�तं तदानात् विप्रयतां कमलापवित.ॐ श्री वि�ष्ण�े नमः यज्ञोपवि�तं समप�यामिम.

પાણી-स��तीथ� समायुKं सुगंमिध विनम�लं जलम्,आ!म्यतां जगन्नाथाय मया द5ं भचिKतः.

ॐ श्री वि�ष्ण�े नमः आ!मनीयं समप�यामिम.ચંદન-

श्रीखंडं !ंदनं दिदव्यं गंधाढ्य सुमनो+रम्,वि�लेपनं सुरशे्रष्ठ !ंदनं प्रवितगृह्यताम्.ॐ श्री वि�ष्ण�े नमः !ंदनं समप�यामिम.

કંકુ-कंुकुमं कामदं दिदव्यं कामिमन्या कामपूरकम्,

कंुकुमेनार्चि!eतो दे� प्रसीद परमेश्वर.ॐ श्री वि�ष्ण�े नमः कंुकुमं समप�यामिम.

ચોખા-अक्षताश्च सुरशे्रष्ठ कंुकुमाKा सुशोत्तिभता,मया विन�ेदिदता भक्त्या गृ+ाण परमेश्वर.ॐ श्री वि�ष्ण�े नमः अक्षतान् समप�यामिम.

18

ફૂલ-माल्यादिदविन सुगंमिधविन माल्यादिदविन �ै प्रभो,मयाऽऽहृताविन पूजाथp पुष्पाणी प्रवितगृह्यताम्.ॐ श्री वि�ष्ण�े नमः पुष्पात्तिण समप�यामिम.

ચોખા--(અલંકારોની અવેજીમાં) कदि�सूत्रांगुचिल ये ! कंुडले मुकु�ं तथा,�नमाला कौस्तुभं ! गृ+ाण परमेश्वर.

ॐ श्री वि�ष्ण�े नमः नानालंकारान् समप�यामिम.અબીલ-ગુલાલ-

अबीलं ! गुलालं ! !ू�ा!ंदनमे� !,नानावि�ध प्रकारेण पूजिजतः परमेश्वर.

ॐ श्री वि�ष्ण�े नमः अबीलंगुलालं ! समप�यामिम.�ૂપસળી-

�नस्पवित रसोद्भतूो गंधाढ्यो गंध उ5मः,आघ्रेय स�� दे�ानां धूपोऽयं प्रवितगृह्यताम्.ॐ श्री वि�ष्ण�े नमः धूपं समप�यामिम.

દિદવો- साज्यं ! �र्वितe संयुKं �मिह्नना योजिजतं मया,दीपं गृ+ाण दे�ेश ते्रलोक्य वितमिमराप+म्.ॐ श्री वि�ष्ण�े नमः दीपं दश�यामिम.--પ્રસાદમાટે સાકર, દ્રાક્ષ અને તુલસીપત્ર લેવાં.

19

शक� राखंड खाद्याविन दमिध क्षीरघृताविन !,

आ+ारं भक्ष्यं भोज्यं ! नै�ेदं्य प्रवितगृह्यताम्.

ॐ श्री वि�ष्ण�े नमः नै�ेदं्य विन�ेदयामिम.

-પાન, સોપારી, એલચી, લવીંગ, વગેરે મુખવાસ લેવો.

पूगीफलं म+द्दीव्यं नाग�ल्लीदलेयु�तम्,एला!ूणा�दिद संयुKं तांबुलं प्रवितगृह्यताम्.ॐ श्री वि�ष्ण�े नमः तांबुलं समप�यामिम.

દળિક્ષણા-वि+रण्यगभ� गभ�स्थं +ेमबीजं वि�भा�सो,अनंत पूण्य फलदमतः शांवितe प्रयच्छ मे.ॐ श्री वि�ष्ण�े नमः दत्तिक्षणां समप�यामिम.

કપુર સળગાવી ક્રિવષ્ણુ ભગવાનની આરતી ઉતારવી.कपु�रगौरं करुणा�तारं संसारसारं भूजगेन्द्र+ारम्,सदा �संतं हृदयारवि�न्दे भ�ं भ�ाविन सवि+तं नमामिम.

ॐ श्री वि�ष्ण�े नमः आरावित्रकं समप�यामिम.--ભગવાનને આરતીની વાસના આપવી. પોતે પણ

20

લેવી.--હાથમાં પાણી લઈ ક્રિવષ્ણુની ફરતે �ારા કરવી.

याविन काविन ! पापविन जन्मान्तर कृताविन !,ताविन स�ा�त्तिण नश्यन्तु प्रदत्तिक्षणा पदे पदे.ॐ श्री वि�ष्ण�े नमः प्रदत्तिक्षणां करोमिम.

બંને હાથમાં ફૂલ, ચોખા લઈ અંજળિલ(ખોબો) કરવી. नमोऽस्त्�नन्यताय स+स्रमूत�ये स+स्र

पादक्षचिशरोरुबा+�े,स+स्रनाम्ने पुरुषायशाश्वते स+स्र कोदि� युगधारिरणे

नमः.ॐ श्री वि�ष्ण�े नमः पुष्पांजचिल समप�यामिम.

નમસ્કાર-मंत्र+ीनं विक्रया+ीनं भचिK+ीनं सुरेश्वर,यत्पूजिजतं मया दे� परिरपूणp तदस्तु मे.

ॐ श्री वि�ष्ण�े नमः प्राथ�नापू��क नमस्कारान् समप�यामिम.

ईवित श्री वि�ष्णुपूजनम्.

21

દશાહ શ્રાદ્ધ

જનોઈ સવ્યમ્-(ડાબી બાજુ) - યજમાને પોતાના શરીર પર પાણી છાંટવંુ.

ॐ अपवि�त्रः पवि�त्रो �ा स�ा��स्थांगतोऽविप �ा,यः स्मरेत्पंुडरीकाक्षं स बाह्याभ्यंतर शुचि!ः.

-ડાબા હાથમાં તલ અને દભ� રાખવાં. જમણા હાથે પૂવ� દિદશાથી શરૂ કરી ફરતે ઘદિડયાળની દિદશાએ પાણી છાંટવંુ. --હવે ઈશાન(North-East) ખૂણામાં દભ�ના એક ટૂકડા પર વાડકી મૂકી તેમાં પાણી ભરી ચંદન, ચોખા અને ફૂલ નાખવાં.ॐ अपवि�त्रः० એ મંત્ર બોલી દભ�ની સેર વાડકીમાં ફેરવવી. જનોઈ અપસવ્ય (જમણે) કરવી. ॐ पुंडरीकाक्षाय नमः.

22

-વાડકીમાંનંુ પાણી ક્રિપતૃઓને નૈવેદ્ય �રાવવાની રસોઈ પર છાંટવંુ. (આ વાડકી બાજુ પર રાખી મૂકવી.)--દભ�ની એક સેર ઉત્તર - દળિક્ષણ મૂકવી. તેના પર ૧૦ પિપંડ નીચેના મંત્રો બોલી વારા ફરતી ઉત્તરથી શરૂ કરી મૂકતા જવંુ.

१. ॐ काश्यप गोत्रे ……प्रेताय प्रथमे अ+विन चिशरो विनष्पत्यथp एष ते विपeड उपवितष्ठताम्.

२. ॐ काश्यप गोत्रे ……प्रेताय विद्वतीये अ+विन कणा�त्तिक्षमुखनाचिसका

विनष्पत्यथp एष ते विपeड उपवितष्ठताम्.३. ॐ काश्यप गोत्रे ……प्रेताय तृतीये अ+विन ग्री�ोभुज�क्षा विनष्पत्यथp

एष ते विपeड उपवितष्ठताम्.४. ॐ काश्यप गोत्रे ……प्रेताय !तुथ; अ+विन उदरनात्तिभसिलeगगुदकदि�पृमिष्ट

विनष्पत्यथp एष ते विपeड उपवितष्ठताम्.५. ॐ काश्यप गोत्रे ……प्रेताय पं!मे अ+विन उरुजानुजंघापादा�य�

विनष्पत्यथp एष ते विपeड उपवितष्ठताम्.

23

६. ॐ काश्यप गोत्रे ……प्रेताय षषे्ठ अ+विन दंतरोमानखत्� विनष्पत्यथp

एष ते विपeड उपवितष्ठताम्.७. ॐ काश्यप गोत्रे ……प्रेताय सप्तमे अ+विन रुमिधरमांसास्थिस्थमज्जाचिशरवि�ढ�

विनष्पत्यथp एष ते विपeड उपवितष्ठताम्.८. ॐ काश्यप गोत्रे ……प्रेताय अष्टमे अ+विन स��मंगपादांगुचिलबल�ीय�

विनष्पत्यथp एष ते विपeड उपवितष्ठताम्.९. ॐ काश्यप गोत्रे ……प्रेताय न�मे अ+विन स�ाpगसंपूणा��य� विनष्पत्यथp

एष ते विपeड उपवितष्ठताम्.१०. ॐ काश्यप गोत्रे ……प्रेताय दशमे अ+विन क्षुन्तिप्तपासा�य� विनष्पत्यथp

एष ते विपeड उपवितष्ठताम्.બ�ા પિપંડો પર પાણી ચડાવવંુ.ॐ काश्यप गोत्रे ……प्रेताय विपeडोपरिर प्रत्य�ने जलमद्वतं त� उपवितष्ठताम्.--હાથ �ોવા. બ�ા પિપંડ પર આવી જાય એટલંુ સુતર લેવંુ.

24

ॐ काश्यप गोत्रे ……प्रेताय विपeडोपरिर सूतं्र मद5ं त� उपवितष्ठताम्.બ�ા પિપંડને ચંદનનો ચાંલ્લો કરવો.ॐ काश्यप गोत्रे ……प्रेताय विपeडोपरिर !ंदनं त� उपवितष्ठताम्.પુષ્પં-- ॐ काश्यप गोत्रे ……प्रेताय विपeडोपरिर पुष्पं त� उपवितष्ठताम्.�ૂપં-- ॐ काश्यप गोत्रे ……प्रेताय विपeडोपरिर धूपं त� उपवितष्ठताम्.દીપં-- ॐ काश्यप गोत्रे ……प्रेताय विपeडोपरिर दीपं त� उपवितष्ठताम्.દ્રાક્ષાદિદ નૈવેદં્ય-- ॐ काश्यप गोत्रे ……प्रेताय विपeडोपरिर द्राक्षादिद नै�ेदं्य त� उपवितष्ठताम्.પંુગીફલતાંબુલદળિક્ષણાદિદ-- ॐ काश्यप गोत्रे ……प्रेताय विपeडोपरिर पुंगीफलतांबुलदत्तिक्षणादिदनी त� उपवितष्ठताम्.એક તાંબાના પાત્રમાં પાણી અને દૂ� મળી એકાદ લીટર ભરવંુ. તેમાં તલ, જવ, ચંદન (સવe�ર્ષધિ�) નાખવાં. પછી નીચેનો મંત્ર બોલી પહેલા પિપંડ પર એક, બીજા પર ત્રણ, ત્રીજા પર પાંચ (૪)સાત

25

(૫)નવ (૬)અધિગયાર (૭)તેર (૮)પંદર (૯)સત્તર અને દસમા પર ઓગણીસ અંજળિલઓ આપવી. ॐ काश्यप गोत्रे ……प्रेत दा+जविनत तृषा उपशमनाथ; विपeडोस्योपरिर ए�ं दुग्धवितलतोयमंजसिलe मद्द5स्त� उपवितष्ठताम्. વ�ેલંુ પાણી પિપંડો ઉપર નીચેના પાંચ શ્લોકો બોલતાં બોલતાં �ારા કરી ચડાવી દેવંુ.

अनादिद विनमिधनो दे� शंख!क्रगदाधरः,अक्षय्य पुंडरीकाक्ष प्रेत मम मोक्षपदो भ�.अतसी पुष्पसंकाश पीत�ास समच्युतम्,

येन नश्यंवित गोवि�eद न तेषां वि�द्यते भय.कृष्ण कृष्ण कृपालो त्�मगतीनां गवितभ��ो,संसाराण��मग्रानां प्रसीद पुरुषो5म.नारायण सूरशे्रष्ठ लक्ष्मीकांत �रप्रद,अनेन तप�णे नाथ प्रेत मोक्षपदो भ�.

वि+रण्यगभ� पुरुष व्यK अव्यK स्�रूपपणे,अस्यातस्यमो प्रेक्षौथ� सुप्रीतो भ� स��दा.

ચમચીમાં પાણી લેવંુ.सुरभे त्�ं जन्मातद;वि� वि�ष्णुपदे सुस्थिस्थताम्,

ग्रासं गृ+ाण मद्द5ं गोमातस्त्रातुमर्चिसe.

26

પાણી ચડાવી દેવંુ. ફરીથી પાણી લેવંુ.ॐ काश्यप गोत्रे …….. प्रेताय दास्यमानो त�

उपवितष्ठताम्. પાણી ચડાવી દઈ ફરીથી પાણી લેવંુ.

ॐ काश्यप गोत्रे …….. प्रेताय क्षुन्तित्पपासा विन�ृत्त्यथ; त� उपवितष्ठताम्.

પાણી ચડાવી દઈ ફરીથી પાણી લેવંુ. ॐ काश्यप गोत्रे …….. प्रेताय स्�ग�माग; सुखाथ� त� उपवितष्ठताम्. પાણી ચડાવી દઈ ફરીથી પાણી લેવંુ.ॐ काश्यप गोत्रे …….. प्रेताय मोक्षमदानाथ� त�

उपवितष्ठताम्.પાણી ચડાવી દેવંુ. જનોઈ ડાબી બાજુ કરી ચમચીમાં પાણી લેવંુ.दशा+ श्रादं्ध यत्न्यून अवितरिरKं तत्स�� भ�तां ब्राह्मणात् �!नात् श्री वि�ष्णोः प्रसादात् वि�मिध�त् भ�तु….. પાણી નીચે મૂકી દેવંુ. જનોઈ ફરીથી જમણી બાજુ કરી દેવી.

27

એકાદશા શ્રાદ્ધ (જળાશય આગળ-શક્ય હોય તો)

ઈશાન પૂવ�

ઉત્તર દળિક્ષણ

ચોખા ઘઉં ચોખા

પશ્ચિiમ સફેદ કપડંુ- ચોખા લાલ કપડંુ-ઘઉં લાલ કપડંુ-ચોખા

યજમાને પૂવા� શ્ચિભમુખ બેસવંુ. ત્રણ સ્થાપન- વચ્ચે લાલ, તેમાં ઘઉં પુરવા. ચાર દિદશાએ ચાર ખાનાં અને વચ્ચે એક. તેમાં પાંચ પાત્રો. પાંચ દેવોની મૂર્તિતંઓ (ક્રિવષ્ણુની સોનાની, બ્રહ્માની રૂપાની, રુદ્રની તાંબાની, યમની લોઢાની અને સત્પુરુર્ષની સીસાની) પંચપાત્ર

28

પર તરભાણી ઢાંકી તેમાં દરેકમાં એક એક મૂકવી. આ પંચદેવ.વચલા સ્થાપનની ઉત્તરમાં સફેદ સ્થાપન. એમાં ચોખા. એમાં નવ ખાનાં- આઠ દિદશા અને વચ્ચે એમ બનાવવાં. વચ્ચેના મોટા ખાના પર એક કળશ ઢાંકણ સહીત મૂકવો. વચલા સ્થાપનની દળિક્ષણમાં લાલ સ્થાપન. એમાં ઉત્તર દળિક્ષણ ચોખાની એક હારમાં સાત ઢગલી કરવી. ઈશાન(North-East) ખૂણામાં ચોખાની એક મોટી ઢગલી કરી બીજેા કળશ મૂકવો. તેના ઢાંકણ પર તાંબાની રુદ્રની મૂર્તિતં મૂકવી. એક થાળીમાં સામે પાટલા પર ક્રિવષ્ણુનો ચટ. જમણા હાથ તરફ મોટી થાળીમાં ૧૧ ચટ ઉત્તર તરફ મુખ રહે તેમ મૂકવા માટે તૈયાર રાખવા.

બંને કળશમાં દૂવા� મૂકવી.दू�; ह्यमृत संपने्न शतमूले शतांकुरे,

शतं पातक सं+र्वितe कलशे त्�ां त्तिक्षपाम्य+म्.પંચપલ્લવ-

29

अश्वस्थो दुम्बर प्लक्ष आम्रन्य ग्रोध पल्ल�ा,पं!भृगा ईमे प्रोKाः कलशे विनत्तिक्षपाम्य+म्.

પુષ્પ- वि�वि�धं पुष्पं जातं दे�ानां प्रीवित �ध�नम्,

त्तिक्षप्तं यत्काय� संभूतं कलशे विनत्तिक्षपाम्य+म्.પંચ�ાન્ય-

धान्यौषमिध मनुष्याणां जी�नं परमं स्मृतम्,त्तिक्षप्तं यत्काय� संभूतं कलशे विनत्तिक्षपाम्य+म्.

બંને કળશમાં ચોખા, તલ, ચંદન વગેરે નાખવંુ. ઢાંકણ પર સત્યેશની સોનાની મૂર્તિતં મૂકવી.પ્રથમ પંચગવ્ય (ગાયનાં દૂ�, દહીં, ઘી, છાણ, મૂત્ર- ભેગાં)ની એક અંજલી આપવી.હવે ઉપર જણાવેલ નવ ખાનાવાળા સફેદ સ્થાપનમાં ઈશાન ખૂણાથી શરૂ કરી ઘદિડયાળની દિદશા મુજબ પૂવ� , અધિp, દળિક્ષણ-- એ �મે સોપારી મૂકતા જવંુ અને ચોખા વ�ાવતા જવંુ. ॐ रुविकमण्यै नमः रुविकमणीं आ+�ायामिम स्थापयामिम. ---પહેલી સોપારી ઈશાન ખૂણામાં. (North-east)सत्यभामै ….. सत्यभामां० – પૂવ� जांबु�त्यै

30

…… जांबु�तीं ०-- અધિpनाग्निग्नक्यै……नाग्निग्नकीं०—દળિક્ષણ कासिलeदै्य…….कासिलeदीं-- નૈઋત્યमिमत्रवि�eदायै…मिमत्रवि�eदां०—પશ્ચિiમ लक्ष्मणायै…….लक्षमणां०-- વાયવ્ય

!ारु+ाचिसन्यै….!ारु+ाचिसनीं०—ઉત્તરવચ્ચેના કળશની પૂજા. હાથમાં ચોખા લેવા.ॐ सत्येशाय नमः सत्येशं आह्वायामिम स्थापयामिम……….વચ્ચે કળશ પર ચોખા વ�ાવવા.ॐ सत्येशाय अष्टशचिK सवि+त नमः स��प!ाराथ;

!ंदनं पुष्पं धूपं दीपं नै�ेदं्य कंुकमं अक्षतान्

समप�यामिम.--હાથમાં શ્રીફળ અને પૈસો રાખવાં.

पराकृतं मयाघोरं ज्ञातमज्ञातविकस्थिल्�षम्,जन्मत�ध दिदन या�5स्मात्पापात्पुनातु माम्.ब्रह्म+ा मधपस्तेयी तथै� गुरु तल्पत्रः,म+ापातविक नरत्�े तत्संगी ! पं!मम्.

अवित पातक मन्यस्य तन्ननयूमुपपातकम्,

31

गो�धो व्रात्यतास्तेयं ऋणानां !ापरिरविक्रया.अनाविग्र परिरता पापण्य वि�क्रयः परिर�ेदनम्,ईंधनाथ; द्रुमचे्छदस् वित्रवि+eसौ वि�जी�नम्.माताविपत्रोर शुशु्रषा तद्वाक्याकरणं तथा,

गु�ा�दिद शे्रष्ठ वि�प्राणां यत्कित्कeचि!द ्दुष्कृतं कृतम्.अनृतालापान विकeचि!त् स्�कमा�करणं तथा,अ+वि�स्करस्परिरत्यागो विनत्य नैमिमत्ति5कच्युवित.अनाश्रमस्तत्�ज्ञान दे�शुशु्रषाणादिदकम्,ईजिन्द्रयात्तिभरवितः स्त्रीषु नानाजावितषु या भ�ेत्.ब्रह्म क्षवित्रय वि��शुद्र वि�ध�ादासी संगमः,अभक्षणभक्षणापेय पान भक्षस्य विनeदनम्.कुग्राम�ासः पारुष्यं दुग�मो दुभ;गाधमः,ग्राम कुष्टान्न दुष्टान्न फलशाकादिद भक्षणम्.नाल्किस्तक्यं �ा स्�धम;षु परधम;षु या रवितः,अपूज्य पूजनं पूज्य पूजनस्य व्यवितक्रमः.ततो ज्ञानकृतं �ामिध कामियकं �ाचि!कं तथा,मानसं वित्रवि�धं पू�� प्रायत्तिश्चतैः नाचिशतम्.एतेषां पापनाशाथp षडब्दाधु पदिदश्यताम्,

तथा ! गुरुलघु पापा वि�शोधनाथ� प्रायत्तिश्चतं अ+ं या!े.

પછી બ્રાહ્મણ "याच्यताम्" બોલે એટલે નાળિળયેર-

32

દળિક્ષણા ક્રિવષ્ણુને અપ�ણ કરવાં. સ્નાનના પ્રક્રિતક તરીકે શરીર પર પાણી છાંટવંુ.ફરીથી એ જ નાળિળયેર હાથમાં લઈ તેના પર ચંદન-પુષ્પ મૂકવાં.

सत्येशाय नमस्तुभ्यं पापा+ा परमेश्वर,मया द5ार्घ्यय�दानेन प्रेत मुचिKप्रदो भ�.

આ નાળિળયેર સત્યેશને અપ�ણ કરવંુ. (સફેદ સ્થાપનમાં વચ્ચે) અને પગે લાગવંુ.વચલા સ્થાપનમાં પંચદેવની પૂજા . જનોઈ સવ્યં(ડાબે) . દરેક વખતે ચોખા વ�ાવવા.ॐ ब्रह्मणे नमः ब्रह्माणं आह्वायामिम स्थापयामिम, वि�ष्ण�े…….वि�ष्णंु०रुद्राय……..रुदं० यमाय……..यमं० सत्पुरुषाय….सत्पुरुषं० પૂજા

ॐ ब्रह्मादिद प्रेतपयpतेभ्य नमः स��प!ाराथ; !ंदनं पुष्पं धुपं दीपं नै�ेदं्य फलं दत्तिक्षणां समप�यामिम.

વૃર્ષોત્સગ� ક્રિવધિ� --જમણા હાથ તરફ લાલ કાપડ પર ઉત્તર-દળિક્ષણ ચોખાની સાત ઢગલી અને ઈશાન ખૂણામાં કળશ પર રુદ્રની મૂર્તિતં- દરેક ઢગલી પર

33

સોપારી મૂકતા જઈ ચોખા વ�ાવવા.१. ॐ काल्य नमः कालीं आह्वायामिम स्थापयामिम.२. कराल्यै….करालीं० ३. वि�क�ाय…. वि�क�ां० ४. भीषणायै….भीषणां०५. म+ोत्क�ायै….. म+ोत्क�ां० ६. सं+ारिरण्यै….सं+ारिरणीं० ७. दुरा�षा�य…

दुरा�षाp०ઈશાન ખૂણે - ॐ रुद्राय नमः, रुदं्र आह्वायामिम स्थापयामिम. પૂજન-- ॐ रुद्र सवि+त सप्तप्रेत मातृकेभ्यो नमः स��प!ाराथ; !ंदनं पुष्पं

धुपं दीपं नै�ेदं्य कंुकुमं अक्षतान् समप�यामिम.અધિp - કપુરના ટૂકડા પર ઘી મૂકી સળગાવીને હવન કંુડમાં મૂકવો.

सप्त +स्तश्चतुः शृंगः सप्त जिजह्वो विद्वचिशष�कः,वित्रपाद प्रसन्न �दनः सुखासीनः शचि!ल्किस्मतः.

ચંદન, પુષ્પ અને ચોખા લેવા.ॐ प्रायत्तिश्चते वि��नामाग्नये स��प!ाराथ; !ंदनं पुष्पं अक्षतान् समप�यामिम.જમણા હાથ તરફ હવન કંુડની બાજુમાં દભ�ના ટુકડા

34

પર બ્રહ્માનો એક ચટ મૂકવો.ॐ वि�ष्ण�े नमः એ મંત્રથી ઘી, તલ, જવની ૧૦૮ આહુક્રિત આપવી.નીચેના દરેક મંત્ર વખતે પણ ઘી, તલ. જવની આહુક્રિત આપવી. ॐ अग्नये नमः ईदमग्नये न मम. �ाय�े-ईदं० सूया�य-ईदं० अग्निग्न�रुणाभ्यां-ईदं०(२) अयशे-ईदं० �रुणायसवि�त्रेवि�ष्ण�ेवि�शे्वभ्योदे�ेभ्योमरुदभ््योस्�क; भ्यश्च-ईदं० प्रजापतये-ईदं०અધિp પૂજા--ॐ मृ�नाम्ने अग्नये नमः स��प!ाराथ; !ंदनं पुष्पं धुपं दीपं नै�ेदं्य कंुकुमं

अक्षतान् समप�यामिम.હવે નાળિળયેરને ચંદન, પુષ્પ, ચોખા વગેરેથી શણગારીને ડીંટંુ પૂવ� દિદશામાં રાખી या श्रीः स्�यम् બોલી હોમી દેવંુ.--જમણા હાથ તરફ મોટી થાળીમાં ૧૧ ચટ ઉત્તરથી શરૂ કરી ચટનંુ મોં પૂવ� દિદશામાં રાખી મૂકતા જવંુ. દરેક વખતે જવ લઈ આ ચટોને વારા ફરતી ચડાવવા.

35

१. ॐ वि�ष्णुश्रादे्धक्षण उपवितष्ठताम् २. चिश�श्रादे्धक्षण० ३. यम० ४. सोम०. ५. +व्य�ा+न० ६. कव्य�ा+न० ७. मृत्यु० ८. रुद्र० ९. पुरुष १०. प्रेत० ११. वि�ष्णु०પૂજન-- ॐ वि�ष्ण�ादिद वि�ष्णुपयpत तेभ्यो नमः स��प!ाराथ; !ंदनं पुष्पं धुपं

दीपं नै�ेदं्य कंुकुमं अक्षतान् समप�यामिम.ડાબા હાથમાં થોડા ચોખા લેવા. જમણા હાથથી બબ્બે દાણા પૂવ� થી શરૂ કરી નાખવા.

ॐ पू�; नारायणः पातु �ारिरजाक्षस्तु दत्तिक्षणे,प्रदु्यम्न पत्तिश्चमे पातु �ासुदे�ोस्तथो5रे.

उध्�; गो�ध�नो रक्षेत् अधस्ताच्च वित्रवि�क्रमः.બંને હાથ જમીન પર ચત્તા રાખવા.

श्राद्धभूमिमe गयां ध्यात्�ा दे�ं गदाधरं तथा,ताभ्यां !ै� नमस्कारं ततः श्राद्ध समा!रेत्.सप्तव्याधा दशारण्ये मृगाः कासिलeजिजरेविगरी,!क्र�ाका सरद्वीपे +ंसा सरचिस मानसे.तेऽविप जात कुरुक्षेते्र ब्राह्मणा �ेदपारगाः,प्रस्थिस्थता दीघ�मध्�ानं पयं तेभ्यो �सादथ.

--પિપંડદાન વખતે યજમાને દળિક્ષણાશ્ચિભમુખ બેસવંુ.

36

--ઈશાન ખૂણામાં દભ�ના ટૂકડા પર એક વાડકી મૂકી પાણી, દભ�નો ટૂકડો, ચંદન, જવ, તલ નાખી દભ�ની સેર હલાવવી. તે પાણી "ॐ अपवि�त्रः पवि�त्रो૦" એ મંત્ર બોલી પૂજાની સામગ્રી તથા શરીરે છાંટવંુ. પછી લોટમાંથી પિપંડ બનાવતા જઈ પૂવ� થી પશ્ચિiમ મૂકતા જવંુ.१. ॐ वि�ष्ण�े नमः एष ते विपeडः २. चिश�ाय० ३.

यमाय० ४. सोमराजाय० ५. +व्य�ा+नाय ६. कव्य�ा+नाय० ७. मृत्य�े० ८. रुद्राय० ९.

पुरुषाय०१०. प्रेताय० ११. वि�ष्ण�े०

પૂજન--ॐ वि�ष्ण�ादिद वि�ष्णुपयpत तेभ्यो नमः स��प!ाराथ; जलं �स्तं्रयज्ञोप�ीतं !ंदनं पुष्पं धुपं दीपं नै�ेदं्य कंुकुमं अक्षतान् मुख�ासं दत्तिक्षणां

समप�यामिम. -ફરીથી છેલ્લે પાણી ચડાવવંુ.જે કંઈ દાન કરવંુ હોય તે અને ફરીથી સ્નાન કરવંુ. ( શરીર પર પાણીના છાંટા નાખવા.)ॐ अपवि�त्रઃઃ पवि�त्रो.........

37

દ્વાદશા શ્રાદ્ધ--શરૂઆતમાં ક્રિનત્ય તપ�ણ, ક્રિવષ્ણુ પૂજા વગેરે.--જનોઈ સવ્યમ્ (ડાબી બાજુ)

--જમણા હાથ તરફ એક પાટલા પર એક ચટ પૂવા� શ્ચિભમુખ અને બીજા ત્રણ ચટ ઉત્તરાશ્ચિભમુખ

મૂકવા. પછી આચમન કરવંુ. ॐ केश�ाय नमः, ॐ माध�ाय नमः, ॐ नारायणाय नमः. --હાથ �ોવા

ॐ गोवि�eदाय नमः.--હાથમાં દભ�ની સેર અને જવ લઈ પૂવા� શ્ચિભમુખ રાખેલા ચટ પર હાથ મૂકી રાખવો.

ॐ एकानागसंचिज्ञका वि�श्वदे�ाः आगतः � स्�ागतम्.

--જવ ઉપર મૂકી દેવા. ફરીથી હાથમાં જવ લઈ બીજા ત્રણે ચટોનંુ આ મુજબ સ્વાગત કરવંુ.--બ�ા ચટો ઉપર પાણી, ચંદન, ફૂલ ચડાવવાં.--જનોઈ જમણી બાજુ (અપસવ્યમ્) કરવી. --શ્રાદ્ધ કરનારે દળિક્ષણ દિદશામાં મુખ રાખી પહેલાં પૂવા� શ્ચિભમુખના ચટ ઉપર તલ અને દભ�ની સેર રાખી જમણો હાથ અડાડી રાખવો.

38

गतोऽचिस दिदव्य लोकं त्�ं कुतान्तवि�वि+ता विप्रये,मनसा �ायुभूतेन !�े त्�ां विनमंत्रये.

ॐ काश्यप गोत्राय…….प्रेताय ते आगतः � स्�ागतम्.

--તલ એ ચટ પર મૂકી દેવા, અને પાણી, ફૂલ, ચંદન ચડાવવાં.--હવે ઉત્તરાશ્ચિભમુખ ચટોનંુ સ્વાગત વારા ફરતી. હાથમાં તલ લેવા.પુરુર્ષનંુ(ક્રિપતાનંુ) શ્રાદ્ધ / સ્ત્રીનંુ(માતાનંુ) શ્રાદ્ધ

ॐ काश्यप गोत्राय विपता/माता (મૃતકના ક્રિપતા કે માતાનંુ નામ)…….प्रेताय ते आगतः � स्�ागतम्.ॐ काश्यप गोत्राय विपताम+/विपताम+ी (મૃતકના દાદા કે દાદીમાનંુ નામ)…….प्रेताय ते आगतः �

स्�ागतम्.ॐ काश्यप गोत्राय प्रविपताम+/प्रविपताम+ी (મૃતકના

વડદાદા કે વડદાદીમાનંુ નામ)...……. प्रेताय ते आगतः � स्�ागतम्.

જનોઈ ડાબી બાજુ (સવ્યમ્) કરી શરીર પર પાણી છાંટવંુ.--સ્નાન

39

અપસવ્યમ્ -- હાથમાં તલ અને દભ� લેવાં.ॐ पू�; नारायणः पातु �ारिरजाक्षस्तु दत्तिक्षणे,प्रदु्यम्न पत्तिश्चमे पातु �ासुदे�ोस्तथो5रे.

उध्�; गो�ध�नो रक्षेत् अधस्ताच्च वित्रवि�क्रमः.--તલ ફરતે વેરી દેવા.--ડાબી તરફ જનોઈ કરવી. બંને હાથ જમીન પર ચત્તા રાખવા.

श्राद्धभूमिमe गयां ध्यात्�ा दे�ं गदाधरं तथा,ताभ्यां !ै� नमस्कारं ततः श्राद्ध समा!रेत्.सप्तव्याधा दशारण्ये मृगाः कासिलeजिजरेविगरी,!क्र�ाका सरद्वीपे +ंसा सरचिस मानसे.तेऽविप जात कुरुक्षेते्र ब्राह्मणा �ेदपारगाः,प्रस्थिस्थता दीघ�मध्�ानं पयं तेभ्यो �सादथ.

--શ્રાદ્ધ ભૂમીને નમસ્કાર કરવા. ---દભ�ના ટુકડા પર વાડકીમાં પાણી, જવ, તલ, ચંદન, ફૂલ અને દભ�નો ટૂકડો મૂકી તે પાણી શરીર પર તથા પૂજાની સામગ્રી પર છાંટવંુ. ॐ अपवि�त्रः पवि�त्रो �ा૦જનોઈ જમણી બાજુ કરવી. હાથમાં સુતરનો ટૂકડો લેવો.

40

ॐ काश्यप गोत्राय ……. प्रेताय ते नमः आसनं समप�यामिम.ફરીથી સુતરનો ટુકડો લેવો -- ઉત્તરાશ્ચિભમુખ ત્રણ ચટોને માટે.પુરુર્ષ-ॐ काश्यप गोत्रेभ्यः विपतृविपताम+प्रविपताम+ेभ्य नमः आसनं समप�यामिम.સ્ત્રી- ॐ काश्यप गोत्रेभ्यः मातृविपताम+ीप्रविपताम+ीभ्य नमः आसनं समप�यामिम.બારમાના શ્રાદ્ધનંુ પિપંડદાન --એક મોટો લાંબો પિપંડ અને ત્રણ નાના પિપંડ. મોટો પિપંડ ઉત્તર દળિક્ષણ અને નાના પિપંડોની સેર ઉત્તર-દળિક્ષણ મૂકવી.પુરુર્ષ-- काश्यप गोत्रे (મૃતકનંુ નામ)……. प्रेतस्य विपeडीकरण विनमिम5ं एष ते विपeड त� उपवितष्ठताम्. -- મોટો પિપંડ.1. काश्यप गोत्रे (મૃતકનંુ નામ)……. प्रेतस्य विपतुः(મૃતકના ક્રિપતા)

….. दासस्य �सुरूपस्य एष ते विपeडः त� उपवितष्ठताम्.

41

2. काश्यप गोत्रे (મૃતક)……. प्रेतस्य विपताम+स्य(મૃતકના દાદા)

……. दासस्य रुद्ररूपस्य एष ते विपeडः त� उपवितष्ठताम्.३. काश्यप गोत्रे (મૃતક) …… प्रेतस्य

प्रविपताम+स्य (મૃતકના વડદાદા) ….. दासस्य आदिदत्यरूपस्य एष ते विपeडः त� उपवितष्ठताम्.

સ્ત્રી--काश्यप गोत्रे (મૃતક )….. प्रेतस्य विपeविडकरण विनमिम5ं एष ते विपeड त� उपवितष्ठताम्. -- મોટો પિપંડ१. काश्यप गोत्रे (મૃતક)……. प्रेतस्य

मातायाः(મૃતકનાં મા) … देव्याः �सुरूपायाः एष ते विपeडः त� उपवितष्ठताम्.

२. काश्यप गोत्रे (મૃતક) …….. प्रेतस्य विपतामह्याः(મૃતકનાં દાદીમા) …. देव्याः रुद्ररूपायाः एष ते विपeडः त� उपवितष्ठताम्.

३. काश्यप गोत्रे (મૃતક) ….. प्रेतस्य प्रविपतामह्याः(મૃતકનાં વડદાદી) ……देव्याः आदिदत्यरूपायाः एष ते विपeडः त�

42

उपवितष्ठताम्. પૂજન-- પ્રથમ મોટા પિપંડની પૂજા.विपeडीकरण विनमिम5ं विपeडे नमः स��प!ाराथ; जलं �स्तं्र !ंदनं पुष्पं धुपं दीपं

नै�ेदं्य कंुकुमं अक्षतान् मुख�ासं दत्तिक्षणां समप�यामिम.

બાકીના ત્રણ પિપંડોની પૂજા.�सुरूपरूद्ररूपआदिदत्यरूप विपeडाय नमः स��प!ाराथ; जलं �स्तं्र यज्ञोप�ीतं !ंदनं पुष्पं धुपं दीपं नै�ेदं्य कंुकुमं अक्षतान् मुख�ासं दत्तिक्षणां समप�यामिम.--દભ�ની સેર વડે લાંબા પિપંડના ત્રણ ટૂકડા કરવા, બે વખત કાપવો. ॐ वि�ष्ण�े नमः, ॐ वि�ष्ण�े नमः, ॐ वि�ष्ण�े नमः. --દહીં, દૂ�, મ� ભેળવી એક એક ટુકડો વારા ફરતી ત્રણ પિપંડોમાં ભેળવવો, અને ત્રણે પિપંડોને મૂળ સ્થાને મૂકતા જવંુ. પુરુર્ષ--

43

१. काश्यप गोत्रे ………. प्रेतस्य विपeड त्�न्तित्पता काश्यप गोत्रेण (મૃતકનાં ક્રિપતા)………�सुरूपेण स+ संयुजिजनम्.

२. काश्यप गोत्रे …… प्रेतस्य विपeड त्�न्तित्पताम+ेन काश्यप गोत्रेण

(મૃતકના દાદા)………रुद्ररूपेण स+ संयुजिजनम्.३. काश्यप गोत्रे …… प्रेतस्य विपeड त्�त्प्रविपताम+ेन काश्यप गोत्रेण

(મૃતકના વડદાદા)………आदिदत्यरूपेण स+ संयुजिजनम्.સ્ત્રી--१. काश्यप गोत्रा …….. प्रेतस्य विपeड त्�त्माता काश्यप गोत्रया

(મૃતકનાં મા)……… �सुरूपाया स+ संयुजिजनम्.२. काश्यप गोत्रा …….. प्रेतस्य विपeड त्�न्तित्पतामह्याः काश्यप गोत्रया

(મૃતકનાં દાદીમા)………..रुद्ररूपाया स+ संयुजिजनम्.

44

३. काश्यप गोत्रा …….. प्रेतस्य विपeड त्�त्प्रविपतामह्याः काश्यप गोत्रया

(મૃતકનાં વડદાદીમા)……… आदिदत्यरूपाया स+ संयुजिजनम्.--ફરીથી આ ત્રણ પિપંડોનંુ પૂજન.

�सुरूप रुद्ररूप आदिदत्यरूप विपeडाय नमः स��प!ाराथ; जलं �स्तं्र यज्ञोप�ीतं !ंदनं पुष्पं धुपं

दीपं नै�ेदं्य कंुकुमं अक्षतान् समप�यामिम.હાથ જેાડી રાખવા.પુરુર્ષ काश्यप गोत्राणां अस्मत् विपतृविपताम+प्रविपताम+ानां �सुरुद्रादिदत्यस्�रूपाणांસ્ત્રી काश्यप गोत्राणां अस्मत् मातृविपताम+ीप्रविपतामह्यानां �सुरुद्रादिदत्यस्�रूपयाणां वि�श्वदे�ा पू��कस्यैक सविपeडना वि�मिधना श्राद्धस्य कृतस्य वि�धेय�न् न्यूनावितरिरKां तत्स�� भ�तां ब्राह्मणानां �!नात् श्री म+ावि�ष्णु प्रसादात् परिरपूण�मस्तु.--પિપંડની દભ�ની સળીને હલાવવી. વચલો પિપંડ સંૂઘવો. જનોઈ ડાબી તરફ કરી આચમન કરવંુ. હાથ

45

જેાડવા. ईशान वि�ष्णु कमलासन कार्वितeकेय �+विन त्रयाक� रजनीशगणे श्वराश्राम, कौ !ामरेन्द्र कलशोद्भ� काश्यपानां पदान्नमामिम संत विपतृमुचिK +ेतोः.જનોઈ જમણી બાજુ કરી દભ�ના મૂળથી ક્રિપતૃનંુ ક્રિવસજ�ન કરવંુ. જનોઈ ડાબી બાજુ કરી દભ�ના અગ્રથી ક્રિવશ્વદેવોનંુ ક્રિવસજ�ન કરવંુ.

ત્રયોદશા શ્રાદ્ધક્રિવષ્ણુના સ્થાપનના પાટલાની પાછળ એક પાટલા પર સફેદ કપડા પર ચોખાનંુ અષ્ટદળ કરવંુ. તેમાં વચ્ચે તાંબાનો કળશ મૂકવો.કળશને નાડાછડી બાં�વી. પાણી ભરવંુ. પંચ પલ્લવ. દૂવા� , ફૂલ, સોપારી, કંકુ, ચોખા, પંચ �ાન્ય વગેરે નાખવાં.

ॐ कलशे जलं पं!पल्ल�ाः दू�ा� पुष्पं पूगीफलं कंुकुमं अक्षतान् पं!धान्यं विनत्तिक्षपाम्य+म्.

46

ઉપર ચોખા ભરી તરભાણી મૂકવી. તેમાં એક સોપારી અને શ્રીફળ મૂકવંુ. કળશને ફરતા ૧૩ ચાંલ્લા કરવા. ૧૩ પૈસા અને ૧૩ સોપારી સ્થાપનમાં અષ્ટદળમાં મૂકવાં. પછી લળિલતાદિદ ૧૩ દેવતાઓનંુ નીચે મુજબ સ્થાપન કરવંુ.જનોઈ ડાબી બાજુએ રાખવી. --ડાબા હાથમાં ચોખા લઈ જમણા હાથે બબ્બે દાણા વ�ાવવા.

१. ॐ लचिलतायै नमः लचिलतां आह्वायामिम स्थापयामिम. २. वि�श्वमाते्र- वि�श्वमातरं० ३. भद्रायै-भद्रां० ४. भु�नेश्वय�-भु�नेश्वरीं० ५. कंदप��ाचिसन्यै-

कंदप��ाचिसनीं ६. आया�यै-आयाp० ७. मोक्षदायै-मोक्षदां० ८. रे�त्यै-रे�तीं०

९. पद्मायै-पद्मां० १०. श्र�ण्यै-श्र�णीं० ११. क्षमायै-क्षमां० १२. कीत्य�-कीत¡० १३. दे+गामै-

दे+गामां०પૂજન-- ॐ लचिलतादिद त्रयोदश दे�ताभ्यो नमः स��प!ाराथ; आसनं पाद्यं स्नानं आ!मनं �स्तं्र यज्ञोप�ीतं !ंदनं पुष्पं धुपं दीपं नै�ेदं्य कंुकुमं

अक्षतान् मुख�ासं आ!मनं दत्तिक्षणां समप�यामिम.શય્યા પ�રાવવી (પ્રક્રિતક તરીકે નાડાછડીનો ટૂકડો

47

મૂકવો.) જે દાન કરવાં હોય તે...ગોદાન, પંધિથકદાન, લાડુ સક્રિહત કંુભદાન, લોઢાનંુ, કપાસનંુ, સાત �ાન્યોનંુ, તેર જેાડ પગરખાંનંુ, વસ્ત્રદાન વગેરે જે કરવંુ હોય તે. દાન આપતી વખતે જનોઈ જમણી બાજુ કરવી, અને નીચેનો મંત્ર બોલવો.ॐ काश्यप गोत्रस्य ………दासस्य(देव्याः) स�� पापक्षयाथp पूयशोत्तिणतयुत्

�ैतरणी संज्ञक नद्यौ तारण पू��क सुखेन �ैकंुठ भु�न प्राप्त्यथ�म्.

--જનોઈ ડાબી બાજુ કરવી, અને હાથ જેાડી રાખવા.भूतद्रवं्य स��जनकल्याणाथ; संप्रददेऽम् तेने पाप+ा श्री भग�ान वि�ष्णुः विप्रयंताम्.

આ પછી ગાયની પૂજા કરી તેની પ્રદળિક્ષણા કરવી.

પૂચ્છપાણી

સામગ્રી- ગાય, નાળિળયેર, પૈસા, લાલ કાપડ, તલ,

48

જવ, તુલસીપત્ર, ચંદન, કંકુ, અબીલ, ગુલાલ, ચોખા, દીવો, અગરબત્તી, તુલસીના છોડનંુ કંુડંુ, તાંબાનંુ વાસણ કે સ્ટીલની ડોલ, દાભડઃાની ઝૂડી, ફૂલનો હાર-૧.

ક્રિવધિ�- પ્રથમ ગાયના કપાળ પર કંકુનો ચાંલ્લો કરી ચોખા વ�ાવવા. ગળામાં ફૂલનો હાર પહેરાવવો. લાલ કાપડમાં નાળિળયેર અને ૧૧ ડોલર મૂકી ગળામાં બાં�વંુ. પછી ગાયના ચાર પગની પૂજા - દૂ�-પાણીથી પગ �ોવા.

धेनुके स��भूतानां तारके वि�श्व�ंदिदते,पवि�ते्र विनम�ले देवि� पाद्यं प्रवितगृह्यताम्.ॐ गौरीयै नमः पाद्यं समप�यामिम.

કંકુનો ચાંલ્લો કરી ચોખા વ�ાવવા. મૃતકના ઘરની મુખ્ય વ્યક્તિyતએ ગાયની ચાર પ્રદળિક્ષણા કરવી.

गा�ो ममाग्रतः सन्तु गा�ो रक्षतु मे पूण्यम्,सुरत्तिभ +र मे पापं यम्मया दुष्कृतं कृतम्.

याविनकाविन ! पापाविन जन्मान्तर कृताविन !,

49

ताविन स�ा�त्तिण नश्यन्तु प्रदत्तिक्षणा पदे पदे.

આ પછી હાથ જેાડી પ્રાથ� ના કરવી.

ॐ काश्यप गोत्रोत्पन्न ……… प्रेताय स�� पापक्षयकामः पूयशोत्तिणतयुत �ैतरणी संज्ञक नदु्य5ारण पू��कं सुखेन �ैकंुठभु�न प्रान्तिप्तकामो �ा ईमां �ैतरणीसंचिज्ञकां गां यमद्वारे पचिथ घोरे घोरा �ैतरणी नदी.

धेनुके त्�ं प्रतीक्षस्� यमद्वारे म+ापथे,उत्ति5तीयुp र+ं दे�ी �ैतरण्ये नमोस्तुते.

પાસે રાખેલા તુલસીના કંુડામાં દીવો-અરબત્તી કરી પુચ્છપાણીની ક્રિવધિ� શરૂ કરવી. એ માટે એક તાંબાના વાસણ કે સ્ટીલની ડોલમાં દૂ�-પાણી, તલ, જવ, કંકુ, અબીલ-ગુલાલ, ચોખા, ફૂલ, તુલસીપત્ર વગેરે નાખીને ગાયના પંૂછડા નજીક રાખવંુ. પુચ્છપાણી આપનારે ડાબા હાથમાં ફૂલ અને છૂટા પૈસા લઈ ગાયનંુ પૂછડંુ ડાબા હાથમાં લેવંુ. ભગવાન શ્રીકૃષ્ણનંુ સ્મરણ કરી ચાર વખત જમણા હાથે દભ�ની ઝૂડીથી

50

સ્ટીલની ડોલમાંથી પાણી લઈ પૂછડે ચડાવવંુ. તેમ જ ભગવાનનંુ સ્મરણ કરી ગતાત્માનો બ્રહ્મપ્રાક્રિ|નો માગ� ક્રિનષ્કંટક બનો એવી પ્રાથ� ના કરી ગાયનંુ પંૂછડંુ આંખે અડાડવંુ. પગે લાગવંુ. આમ નાનાથી મોટાં દરેક જણ આ ક્રિવધિ� કરી શકે. જે દાન કરવાં હોય તે...ગોદાન, પંધિથકદાન, લાડુ સક્રિહત કંુભદાન, લોઢાનંુ, કપાસનંુ, સાત �ાન્યોનંુ, તેર જેાડ પગરખાંનંુ, વસ્ત્રદાન વગેરે જે કરવંુ હોય તે. દાન આપતી વખતે જનોઈ જમણી બાજુ કરવી, અને નીચેનો મંત્ર બોલવો.ॐ काश्यप गोत्रस्य ………दासस्य(देव्याः) स�� पापक्षयाथp पूयशोत्तिणतयुत्

�ैतरणी संज्ञक नद्यौ तारण पू��क सुखेन �ैकंुठ भु�न प्राप्त्यथ�म्.

--જનોઈ ડાબી બાજુ કરવી, અને હાથ જેાડી રાખવા.भूतद्रवं्य स��जनकल्याणाथ; संप्रददेऽम् तेने पाप+ा श्री भग�ान वि�ष्णुः विप्रयंताम्.

51

માસિસક શ્રાદ્ધપ્રથમ ક્રિનત્ય તપ�ણ અને ક્રિવષ્ણુ પૂજન અગાઉ મુજબ કરવંુ. એ વખતે યજમાને પૂવા� શ્ચિભમુખ બેસવંુ, પિપંડદાન વખતે દળિક્ષણાશ્ચિભમુખ.

પૂવ�

ઉત્તર

પશ્ચિiમક્રિવશ્વેદેવાના બે ચટ પૂવા� શ્ચિભમુખ, મહાક્રિવષ્ણુનો ચટ પશ્ચિiમાશ્ચિભમુખ અને ક્રિપતૃઓના ત્રણ ચટ ઉત્તરાશ્ચિભમુખ મૂકવા. માળિસક શ્રાદ્ધ વખતે ક્રિવશ્વેદેવાના બે ચટની સાથે સામાન્ય વર્ષ� હોય ( મરણની ક્રિતધિથથી

52

૧૨ મક્રિહના) તો ૧૨ ચટ અને મરણની ક્રિતધિથથી એક વર્ષ�માં અધિ�ક માસ હોય તો ૧૩ ચટ મૂકવા. પિપંડ બનાવવા માટે ચોખાનો લોટ ઘી, દૂ�, સાકર નાખી પાણી વડે બાં�વો.આ પછી ચટોની પૂજા નીચે મુજબ કરવી.--જનોઈ જમણી બાજુ રાખવી.--જમણા હાથમાં તલ અને દભ� લઈ એ હાથ ચટની થાળીને અડાડી રાખવો.

गतोऽचिस दिदव्य लोकं त्�ं कृतान्त वि�वि+ता विप्रयेमनसा �ायु भूतेन !�े त्�ांम+ं विनमंत्रये.

काश्यप गोत्रे ….. प्रेतात्मा माचिसक/सां�त्सरिरक श्रादे्धपयpत उपवितष्ठताम्.

તલ બ�ા ચટ પર વ�ાવી દેવા.-- હવે દરેક વખતે પાણી ચડાવવંુ.काश्यप गोत्रे ….. प्रेतात्मा माचिसक/सां�त्सरिरक श्रादे्धपयpत पाद्यं समप�यामिम.काश्यप गोत्रे ….. प्रेतात्मा माचिसक/सां�त्सरिरक श्रादे्धपयpत पादा�नेजं एष ते अर्घ्यय�ः.काश्यप गोत्रे …. प्रेतात्मा माचिसक/सां�त्सरिरक श्रादे्धपयpत पादप्रक्षालनं एष ते अर्घ्यय�ः.

53

काश्यप गोत्रे ….. प्रेतात्मा माचिसक/सां�त्सरिरक श्रादे्धपयpत आ!मनीयं समप�यामिम.હાથમાં ચોખા, તલ અને દભ� રાખવાં.

ॐ अपसप�न्तु ते भूता ये भूता भूमिम संस्थिस्थता,ये भूता वि�र्घ्यन कता�रस् ते नश्यन्तु चिश�ाज्ञया.अपक्रामन्तु भूताविन विपशा!ा स��तो दिदशम्,स�;षाम वि�रोधेन श्राद्धकम� करोम्य+म्.

હાથમાંના ચોખા-તલ ચારે દિદશામાં વેરી દેવા. --બ�ા ચટને આસન માટે સુતર આપવંુ. काश्यप गोत्रे……प्रेतात्मा माचिसक/सां�त्सरिरक श्रादे्धपयpत आसनं समप�यामिम.

आ!मनं !ंदनं पुष्पं धुपं दीपं नै�ेदं्य कंुकुमं अक्षतान् मुख�ासं दत्तिक्षणां समप�यामिम.

પિપંડદાન--દભ�ની સેર ઉત્તરમાં મૂળ રહે તેમ ઉત્તર - દળિક્ષણ મૂકવી. તેના ઉપર ઉત્તરથી શરૂ કરી પિપંડ મૂકવા. બ�ંુ મળી ૧૫ કે ૧૬.१. काश्यप गोत्रे……प्रेतस्य उनमाचिसक विनमिम5ं एषः विपeडः मदद5ः त�ोपवितष्ठताम्.२. काश्यप गोत्रे……प्रेतस्य माचिसक विनमिम5ं एषः विपeडः मदद5ः त�ोपवितष्ठताम्.

54

३. काश्यप गोत्रे ……प्रेतस्य वित्रपात्तिक्षक विनमिम5ं एषः विपeडः मदद5ः त�ोपवितष्ठताम्.४.काश्यप गोत्रे …प्रेतस्य तृतीय माचिसक विनमिम5ं एषः विपeडः मदद5ः त�ोपवितष्ठताम्.५.काश्यप गोत्रे……प्रेतस्य !तुथ� माचिसक विनमिम5ं एषः विपeडः मदद5ः त�ोपवितष्ठताम्.६.काश्यप गोत्रे……प्रेतस्य पं!म् माचिसक विनमिम5ं एषः विपeडः मदद5ः त�ोपवितष्ठताम्.७काश्यप गोत्रे……प्रेतस्य उन षाण्माचिसक विनमिम5ं एषः विपeडः मदद5ः त�ोपवितष्ठताम्.८.काश्यप गोत्रे……प्रेतस्य षाण्माचिसक विनमिम5ं एषः विपeडः मदद5ः त�ोपवितष्ठताम्.९.काश्यप गोत्रे……प्रेतस्य सप्तम् माचिसक विनमिम5ं एषः विपeडः मदद5ः त�ोपवितष्ठताम्.१०.काश्यप गोत्रे…प्रेतस्य अष्ठम् माचिसक विनमिम5ं एषः विपeडः मदद5ः त�ोपवितष्ठताम्.११.काश्यप गोत्रे……प्रेतस्य न�म् माचिसक विनमिम5ं एषः विपeडः मदद5ः त�ोपवितष्ठताम्.१२.काश्यप गोत्रे……प्रेतस्य दशम् माचिसक विनमिम5ं एषः विपeडः मदद5ः त�ोपवितष्ठताम्.१३.काश्यप गोत्रे…प्रेतस्य एकादशं माचिसक

55

विनमिम5ं एषः विपeडः मदद5ः त�ोपवितष्ठताम्.१४.काश्यप गोत्रे……प्रेतस्य द्वादशं माचिसक विनमिम5ं एषः विपeडः मदद5ः त�ोपवितष्ठताम्.१५.काश्यप गोत्रे..प्रेतस्य उनाग्निब्दक माचिसक विनमिम5ं एषः विपeडः मदद5ः त�ोपवितष्ठताम्.१६.काश्यप गोत्रे…प्रेतस्य अमिधकं माचिसक विनमिम5ं एषः विपeडः मदद5ः त�ोपवितष्ठताम्.--હાથ �ોઈ પિપંડને પાણી ચડાવવંુ.

उनमाचिसकादिद उनाग्निब्द(अमिधकं) माचिसक पयpत लभ्यः विपने्ड जलं आसनं !ंदनं वितलं अक्षतान् पुष्पं

तुलसीदलं धुपं दीपं नै�ेदं्य मुख�ासं दत्तिक्षणांकाश्यप गोत्राय …….. प्रेताय तदं त�

उपवितष्ठताम्.હાથમાં પાણી અને દભ� લેવાં.काश्यप गोत्रे ……. प्रेते उनमाचिसकादिद उनाग्निब्दक (अमिधकं) माचिसक श्रादे्धयत्

ततन्नपानादिदकं तदं त�ोपवितष्ठताम्.--પિપંડ ઉપર પાણી ચડાવી દેવંુ.--એક તાંબાના વાસણમાં દૂ�, પાણી અને સવe�ર્ષધિ� (તલ, જવ, ચંદન) લઈ નીચેના મંત્રો બોલી ચડાવવંુ.

56

ચંદનયુyત ફૂલ હાથમાં લેવંુ.अनादिद विनमिधनो दे� शंख!क्रगदाधरः,

अक्षय्य पुंडरीकाक्ष प्रेत मम मोक्षपदो भ�.अतसी पुष्पसंकाश पीत�ास समच्युतम्,

येन नश्यंवित गोवि�eद न तेषां वि�द्यते भय.कृष्ण कृष्ण कृपालो त्�मगतीनां गवितभ��ो,संसाराण��मग्रानां प्रसीद पुरुषो5म.नारायण सूरशे्रष्ठ लक्ष्मीकांत �रप्रद,अनेन तप�णे नाथ प्रेत मोक्षपदो भ�.

वि+रण्यगभ� पुरुष व्यK अव्यK स्�रूपपणे,अस्यातस्यमो प्रेक्षौथ� सुप्रीतो भ� स��दा.

पं!दश(षोडश) माचिसक श्रादे्ध कृतैः काश्यप गोत्रस्य ……. प्रेतस्य प्रेतत्�

विन�ृत्ति5ः असद्गवित वि�नाशः सद्गवित प्रान्तिप्तः.

57

ર્વાર્ષિ%&ક (મહાલય) શ્રાદ્ધજેા માળિસક શ્રાદ્ધના દિદવસે જ વાર્ષિરં્ષક શ્રાદ્ધ હોય તો વાર્ષિરં્ષક શ્રાદ્ધનંુ પિપંડદાન નીચે મુજબ કરવંુ. પરંતુ વાર્ષિરં્ષક શ્રાદ્ધ અલગ હોય તો તપ�ણ, ક્રિવષ્ણુ પૂજા અને માળિસક શ્રાદ્ધ ક્રિવભાગની પૂજા પણ પ્રથમ કરવી. આ પછી વાર્ષિરં્ષક શ્રાદ્ધનંુ પિપંડ દાન નીચે મુજબ કરવંુ. બ�ંુ મળીને ૧૩.१. ॐ काश्यप गोत्रे अस्मत् विपता ………….. �सुरूप एत5े अनं्न स्�धा,

ईदं काश्यप गोत्राय अस्मत् विपते्र ……. �सुरूपाय अयं विपeडः स्�धा न मम. एत5े गोदा�या� द5मस्तु गयागदाधरः तृप्यतु.

२. ॐ काश्यप गोत्रे अस्मत् विपताम+ ..…….. रुद्ररूप एत5े अनं्न स्�धा,

ईदं काश्यप गोत्राय अस्मत् विपताम+ाय ……. रुद्ररूपाय अयं विपeडः स्�धा न मम.

एत5े गोदा�या� द5मस्तु गयागदाधरः तृप्यतु.

३. ॐ काश्यप गोत्रे अस्मत् प्रविपताम+ाय…..आदिदत्यरूप एत5े अनं्न स्�धा,

58

ईदं काश्यप गोत्राय अस्मत् प्रविपताम+ाय ……. �सुरूपाय अयं विपeडः स्�धा न मम.

एत5े गोदा�या� द5मस्तु गयागदाधरः तृप्यतु.

४. ॐ काश्यप गोत्रे अस्मत् माता .……….. �सुरूपा एत5े अनं्न स्�धा,

ईदं काश्यप गोत्राय अस्मत् माते्र ……. �सुरूपायै अयं विपeडः स्�धा न मम. एत5े गोदा�या� द5मस्तु गयागदाधरः तृप्यतु.

५. ॐ काश्यप गोत्रे अस्मत् विपताम+ी …….. रुद्ररूपा एत5े अनं्न स्�धा,

ईदं काश्यप गोत्राय अस्मत् विपतामह्यै ……. रुद्ररूपाया अयं विपeडः स्�धा न मम. एत5े

गोदा�या� द5मस्तु गयागदाधरः तृप्यतु.६. ॐ काश्यप गोत्रे अस्मत् प्रविपताम+ी……आदिदत्यरूपा एत5े अनं्न स्�धा,

ईदं काश्यप गोत्राय अस्मत् विपते्र ……. आदिदत्यरूपाया अयं विपeडः स्�धा न मम.

एत5े गोदा�या� द5मस्तु गयागदाधरः तृप्यतु.

७. ॐ काश्यप गोत्रे अस्मत् माताम+ ..……..

59

�सुरूप एत5े अनं्न स्�धा, ईदं काश्यप गोत्राय अस्मत् माताम+ाय

……. �सुरूपाय अयं विपeडः स्�धा न मम. एत5े गोदा�या� द5मस्तु गयागदाधरः

तृप्यतु.८. ॐ काश्यप गोत्रे अस्मत् प्रमाताम+ ….….. रुद्ररूप एत5े अनं्न स्�धा,

ईदं काश्यप गोत्राय अस्मत् प्रमाताम+ाय ……. रुद्ररूपाय अयं विपeडः स्�धा न मम.

एत5े गोदा�या� द5मस्तु गयागदाधरः तृप्यतु.

९. ॐ काश्यप गोत्रे अस्मत् �ृद्धप्रमाताम+…..आदिदत्यरूप एत5े अनं्न स्�धा, ईदं काश्यप गोत्राय अस्मत् �ृद्धप्रमाताम+ ……. आदिदत्यरूपाय अयं विपeडः

स्�धा न मम. एत5े गोदा�या� द5मस्तु गयागदाधरः तृप्यतु.

१०. ॐ काश्यप गोत्रे अस्मत् माताम+ी ……..�सुरूपा एत5े अनं्न स्�धा,

60

ईदं काश्यप गोत्राय अस्मत् मातामह्यै ……. �सुरूपाया अयं विपeडः स्�धा न मम. एत5े

गोदा�या� द5मस्तु गयागदाधरः तृप्यतु.११. ॐ काश्यप गोत्रे अस्मत् प्रमाताम+ी ..….. रुद्ररूप एत5े अनं्न स्�धा,

ईदं काश्यप गोत्राय अस्मत् प्रमातामह्यै ……. रुद्ररूपाया अयं विपeडः स्�धा न मम.

एत5े गोदा�या� द5मस्तु गयागदाधरः तृप्यतु.

१२. ॐ काश्यप गोत्रे अस्मत् �ृद्धप्रमाताम+ी..आदिदत्यरूपा एत5े अनं्न स्�धा, ईदं काश्यप गोत्राय अस्मत् �ृद्धप्रमातामह्यै ……. आदिदत्यरूपाया अयं विपeडः स्�धा न मम. एत5े गोदा�या� द5मस्तु गयागदाधरः तृप्यतु.१३. ॐ काश्यप गोत्रे मृतेभ्यः समस्तेभ्यः स्�संबंधीभ्यः एत5े अनं्न स्�धा,

ईदं काश्यप गोत्राय मृतेभ्यः समस्तेभ्यः स्�संबंधीभ्यः अयं विपन्डः स्�धा न मम. एत5े

गोदा�या� द5मस्तु गयागदाधरः तृप्यतु.હાથમાં તલ અને દભ� રાખી પિપંડની થાળીને હાથ

61

અડાડી રાખવો.आब्रह्मो ये विपतृ�ंशजाता मातृस्तथा �ंशभया

मदीयाः,�ंशद्वये अल्किस्मन मम दासभूता भृत्यास्तथै� आत्तिश्रत

से�काश्च.मिमत्रात्तिण सख्यः पश�श्च �ृक्षा दृष्टाश्च पृष्टाश्च

कृतोपकाराः,जन्मान्तरे ये मम संगताश्च तेभ्यः स्�धा विपeडम+ं

ददामिम.विपतृ�ंशे मृता ये ! मातृ�ंशे तथै� !,

गुरु श्वसुर बंधुनां ये ! अन्य बांध�ाः स्मृताः.ये मे कुले लुप्तविपeडाः पुत्रदारा वि��र्जिजeताः,विक्रयालोप गता ये ! जात्यन्धाः पंग�स्तथा.वि�रूपा आम गभा�श्च ज्ञाताज्ञाताः कुले मम,तेभ्यो विपeडो मया द5ा ह्यक्षय्यं उपवितष्ठतु.अचिसपत्र �नेघोरे कंुभीपाके ! ये गताः,तेषां उद्धरणाथा�य ईदं विपeडं ददाम्य+म्.उस्थिच्छन्न कुल �ंशानां येषां दाता कुले नवि+,धम� विपeडो मया द5ो ह्यक्षय्यं उपवितष्ठतु.

પિપંડો ઉપર તલ વ�ાવી દેવા.

62

પિપંડ બનાવતાં લોટ વધ્યો હોય તો પિપંડોની બાજુમાં બ�ો લોટ મૂકી દેવો.

+स्तलेपभाजः विपतरः विप्रयंताम्.પૂજન -- समस्त विपतृणां तथा अन्यनां विपने्डभ्य नमः स��प!ाराथ; आसनं पाद्यं !ंदनं पुष्पं धुपं दीपं नै�ेदं्य कंुकुमं अक्षतान् मुख�ासं दत्तिक्षणां सम०

પિપંડોને નમસ્કાર કરવા.બ્રાહ્મણે યજમાનને ચાંલ્લો કરવો.

स्�ल्किस्त न ईन्द्रो �ृद्धश्र�ा स्�ल्किस्त नः पूषा वि�श्व�ेदाः,

स्�ल्किस्त नस्ताक्ष्य� अरिरष्टनेमिम स्�ल्किस्त नो बृ+स्पवित द�धातु.

બ્રાહ્મણે આશીવા� દ આપવા ફૂલ અને ચોખા લેવા. स्�ल्किस्तस्तु पावि�नी साक्षात् पूण्यकल्याण �ृजिद्धदा,

भ�न्तु यजमानस्य आशी�ा�द परयणा,आदिदत्या �स�ो रुद्रा वि�श्वदे�ा मरुद्गणा,लोकपालाः प्रयच्छन्तु मंगलाविन त्तिश्रयं यशः.

ક્રિવષ્ણુના ચટને હાથ અડાડવો.स्�स्थानं गच्छ.

63

જનોઈ ડાબી બાજુ કરી હાથમાં ફૂલ-ચોખા લેવાં.आयुः प्रजा धनं वि�द्या स्�ग� मोक्ष सुखाविन !,प्रयच्छन्तु यथा राज्यं विपतृणां ! विपताम+ाः.

यस्य स्मृत्या ! नामोक्त्या तपः श्राद्धविक्रयादिदषु,न्यूनं संपूण�तां यातु सद्यो �ंदे तमच्युतम्.मंत्र+ीनं विक्रया+ीनं भचिK+ीनं सुरेश्वर,तत्स�� क्षम्यतां दे� प्रसीद परमेश्वर.ॐ वि�ष्ण�े नमः वि�ष्ण�े नमः वि�ष्ण�े नमः

ईवित वि�ष्णु स्मरणात् कृतं कम� परिरपूण�मस्तु,अस्तु परिरपूण�म्.

ચૌલકમ�

64

(વાળ ઊતારવા)

પૂજાની સામાન્ય સામગ્રી ઉપરાંત દભ� અને ચોખાનો લોટ જેાઈશે. ચોખાનો લોટ બાં�ી તેનાથી કાપેલા વાળ લઈ લેવા.પ્રથમ ગણેશપૂજા, પરમાત્મા પૂજા અને કળશપૂજા કયા� બાદ વાળ ઉતારવાની ક્રિવશેર્ષ પૂજા નીચે મુજબ કરવી.મસ્તકલેપન : માતા-ક્રિપતા બાળકના વાળને પાણીમાં દૂ�, દહીં અને ઘી સારી રીતે ભેળવી ભીના કરશે.

ॐ सवि�ता प्रसूता दैव्या, आपऽउदन्तु ते तनूम्|दीघा�यु ष्त्�ाय �!�से||

ધિત્રસિશખા બં,ન : માથાના વાળને ત્રણ ભાગમાં વહંેચી દભ� બાં�ેલી નાડાછડીથી બાં�વા. માથાના આગળનો એક ભાગ અને માથાના પાછળના ડાબા અને જમણા એમ બે ભાગ કરવા. આ રીતે ત્રણ ગુચ્છ કરવાં. શરૂઆત પાછળના જમણા ભાગથી કરવી.

65

જમણો ભાગ - બ્રહ્મગ્રંથી ॐ ब्रह्मजज्ञानं प्रथमं पुरस्ताद ्वि�सीमतः सुरु!ो

�ेनऽआ�ः|सबुध्न्याऽउपमाऽअस्यवि�ष्ठाः सतश्च योविनमसतश्च

वि��ः||ડાબો ભાગ - ક્રિવષ્ણુગ્રંથી

ॐ ईदं वि�ष्णुर्वि�e!क्रमे ते्रधा विनदधे पदम्|समूढमस्य पागंसुरे स्�ा+ा||

આગળનો ભાગ - રુદ્રગ્રંથી ॐ नमस्ते रुद्रमन्य�ऽ उतो तऽईष�े नमः|

बाहुभ्यामुत ते नमः||ર્વાળ કાપર્વાનાં સા,નોનંુ પૂજન - પ્રથમ સા�નોને ગરમ પાણીથી સારી રીતે �ોવાં. આ પછી એક થાળીમાં સા�નો મૂકી માતા-ક્રિપતાએ ચંદન, પુષ્પ, �ૂપ, દીપ, ચોખાથી પૂજન કરી નાડાછડી બાં�વી. ॐ यत् क्षुरेण मज्जयता सुपेशसा �प्ता �ा �पवित

केशान्|चिछन्धिन्ध चिशरो मास्यायुः प्रमोषीः||

ધિત્રસિશખાકત� ન : પાછળની જમણી બ્રહ્મગ્રંથી ॐ येना�पत् सवि�ता क्षुरेण सोमस्य राज्ञो �रुणस्य

66

वि�द्वान्|तेन ब्रह्माणो �पतेदमस्य गोमानश्व�ानयमस्तु

प्रजा�ान्||પાછળની ડાબી ક્રિર્વષ્ણુ ગં્રથી

ॐ येन धाताबृ+स्पतेः अग्नेरिरन्द्रस्य !ायुषे�पत्|तेन तऽआयुषे �पामिम सुश्लोक्याय स्�स्तये||

આગળની રુદ્રગ્રંથી ॐ येन भूयश्चरात्र्यां ज्योक् ! पश्यावित सूय�म्|तेन तऽआयुषे �पामिम सुश्लोक्याय स्�स्तये||

મંુડનકૃત્ય : નીચેનો મંત્ર બોલાયા બાદ વાળંદ વાળ ઉતારશે.

ॐ येन पूषा बृ+स्पतेः �ायोरिरन्द्रस्य !ा�पत्|तेन ते �पामिम ब्रह्मणा जी�ात�े जी�नाय

दीघा�युष्त्�ाय �!�से||સ્વક્તિસ્તક લેખન : મંુડન કરેલા માથા પર ચંદન કે કંકુથી 卐 કે ૐ લખવો.

ॐ स्�ल्किस्त न ईन्द्रो �ृद्धश्र�ाः स्�ल्किस्त नः पूषा वि�श्व�ेदाः|

स्�ल्किस्तनस्ताक्ष्य� अरिरष्टनेमिमः स्�ल्किस्त नो बृ+स्पवितद�धातु||

67

બ્રાહ્મણે ચોખા અને ફૂલ લેવાં.आदिदत्या �स�ो रुद्रा वि�श्वेदे�ा मरुद्गणा,लोकपालाः प्रयछन्तु मंगलाविन श्रीयं यशः.गायवित्र सवित सावि�त्री श!ी लक्ष्मी सरस्�वित,मृडाग्निग्न मातरा स�ा� भ�न्तु �रदा सदा.

-ચોખા , ફૂલ યજમાન પર વ�ાવવાં

ક્રિર્વસજ�નયજમાને ચોખા અને ફૂલ લેવાં .

यान्तु दे�गणा स�; पूजामादाय मामकीम्,ईष्टकाम प्रचिसद्ध्यथp मया पुनरागमनाय !.गच्छागच्छ सुरशे्रष्ठ स्�स्थाने परमेश्वर,यत्र ब्रह्मादयो दे�ास् तत्र गच्छ हुताशन.गच्छ त्�ं भग�न्नग्ने स्�स्थाने कंुडमध्यम,हुतमादाय दे�ेभ्यः शीघ्रं देवि+ प्रसीद मे.ॐ अग्निग्ननारायणः स्�स्थानं गच्छतु.

- ફૂલ ચોખા વ�ાવી દેવા ક્રિવષ્ણુ સ્મરણ

यस्य स्मृत्या ! नामोक्त्या तपोयज्ञविक्रयादिदषु,न्यूनं संपूण�तां यातु सद्यो �ंदे

68

तमच्युतम्.ॐ वि�ष्ण�े नमः वि�ष्ण�े नमः वि�ष्ण�े

नमः,ईवित वि�ष्णुस्मरणात्कृतं कम�

परिरपूण�मस्तु. अस्तु परिरपूण�म्.

સહુને નમસ્કાર કરી ઊઠી જવંુ .

69