1

สานกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต โครงการวจย

แบบเสนอโครงการวจย (research project) ประกอบการเสนอของบประมาณ ประจ าปงบประมาณ พ.ศ. 2559 ตามมตคณะรฐมนตร

------------------------------------ ชอโครงการวจย ศกษาคณคาทรพยากรแหลงน าธรรมชาตขนาดเลกและพฒนารปแบบการทองเทยว เชงนเวศอยางมสวนรวมในพนทชมน ากวานพะเยา (อนภมภาคลมน าโขง) A Study of Small Scale Natural Water Resources and Community

Participation Development in the Eco Tourism development in Kwan

Phayao Wetland and greater Mekhong Sub-region) ชอแผนงานวจย การพฒนาระบบหวงโซผสมผสานชวภาพระบบนเวศปาพรลอยน าเพอคณภาพน า และการทองเทยวกวานพะเยา ตามแนวพระราชด ารฯ : ธรรมชาตชวยธรรมชาต The Development of Water Quality Using Integrated Treatment Chain

Based on the Biological Nature as well as the Ecosystem of Floating

Swamp Forest and Phayao Lake Tourism in Accordance with the Royal

Initiative Nature by Nature

สวน ก : ลกษณะโครงการวจย

โครงการวจยใหม

โครงการวจยตอเนองระยะเวลา…….ป ปนเปนปท..….. รหสโครงการวจย..…....….....….. I ระบความสอดคลองของโครงการวจยกบยทธศาสตรการพฒนาประเทศตามแผน

พฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 11 (พ.ศ. 2555-2559) ยทธศาสตรท 6 การจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมอยางยงยน II ระบความสอดคลองของโครงการวจยกบนโยบายและยทธศาสตรการวจยของชาต

ฉบบท 8 (พ.ศ. 2555-2559) ยทธศาสตรการวจยท 3 การอนรกษ เสรมสราง และพฒนาทนทรพยากรธรรมชาต และสงแวดลอม

กลยทธการวจยท 1 บรหารจดการและการใชประโยชนทรพยากรธรรมชาตและ สงแวดลอมอยางยงยน III ระบความสอดคลองของโครงการวจยกบยทธศาสตรการวจยของชาตรายประเดน ยทธศาสตรการวจยสงแวดลอม IV ระบความสอดคลองของโครงการวจยกบนโยบายรฐบาล (ระบความสอดคลองเพยง

1 หวขอทมความสอดคลองมากทสด โดยโปรดดรายละเอยดในผนวก 4)

(ฉบบปรบปรงป พ.ศ. 2557)

2

- นโยบายเรงดวนทจะเรมดาเนนการในปแรก : 1.4 สงเสรมใหมการบรหารจดการน าอยางบรณาการและเรงรดขยายเขตพนท ชลประทาน 1.12 เรงเพมรายไดจากการทองเทยวทงในและนอกประเทศ

นโยบายระยะการบรหารราชการ 4 ป ของรฐบาล : -นโยบายทดน ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม -พฒนาองคความรในการบรหารจดการดานทรพยากรธรรมชาตและ สงแวดลอม สวน ข : องคประกอบในการจดทาโครงการวจย

1. ผรบผดชอบประกอบดวย

1.1 หวหนาโครงการ ผชวยศาสตราจารย ดร.ประกอบศร ภกดพนจสดสวนรบผดชอบ60%

เลขหมายบตรประจาตวประชาชน 3560100144578 สาขาวชาการทองเทยว คณะวทยาการจดการและสารสนเทศศาสตร

มหาวทยาลยพะเยาต.แมกา อ.เมอง จ.พะเยา 56000 โทรศพท 0-5446-6666 ตอ 1512 โทรสาร 0-5446-6692 มอถอ 085-0560041 E-mail: prakobsirip@hotmail.com

1.2 ผรวมงานวจย 1.2.1ผชวยศาสตราจารย ดร.สขทย พงศพฒนศร สดสวนรบผดชอบ40%

วทยาลยพลงงานและสงแวดลอม มหาวทยาลยพะเยา ต.แมกา อ. เมอง จ.พะเยา 56000E-mail: sukthai_p@hotmail.com

1.3 หนวยงานหลก คณะวทยาการจดการและสารสนเทศศาสตร มหาวทยาลยพะเยา ต.แมกา อ.เมอง จ.พะเยา 56000 โทรศพท (054) 466-666 ตอ 1512 โทรสาร (054) 466-692

1.4 หนวยงานสนบสนน 1.4.1 สานกงานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

ต.บานตอม อ.เมอง จ.พะเยา56000 โทรศพท 0-5443-1658 1.4.2 สภาอตสาหกรรมการทองเทยวจงหวดพะเยา

ต.เวยง อ.เมอง จ.พะเยา56000 โทรศพท 0-5443-1553 1.4.3 สานกงานการทองเทยว กฬาและนนทนาการจงหวดพะเยา

ต.บานตอม อ.เมอง จ.พะเยา 56000โทรศพท 0-5443-1698 1.4.4 สานกงานวฒนธรรมจงหวดพะเยา อาเภอเมองพะเยา จงหวดพะเยารหสไปรษณย 56000

โทรศพท 0-5448-5781 โทรสาร 0-5448-5783 1.4.5 การทองเทยวแหงประเทศไทย ภาคเหนอเขต 2 จงหวดเชยงราย อาเภอเมอง จงหวดเชยงราย รหสไปรษณย 56000

3

โทรศพท 0-5371-2653 โทรสาร 0-5371-2654 2. ประเภทการวจย การวจยประยกต(Applied research)

3. สาขาวชาการและกลมวชาททาการวจย (ผนวก 5) 3.1 สาขาวชาสงคมวทยากลมวชาการทองเทยว

4. คาสาคญ (keywords) ของโครงการวจย 4.1 การทองเทยวเชงนเวศ (Eco Tourism)

4.2 การมสวนรวม (Participation)

4.3กวานพะเยา (Kwan Phayao)

4.4 ทรพยากรแหลงนาธรรมชาต (Natural Water Resources)

5. ความสาคญและทมาของปญหาททาการวจย

พะเยาเปนเมองเกาแกเมองหนงในแถบลานนาไทย เดมมชอวา ภกามยาว หรอพยาว มอายกวา 900 ป กอตงขนในป พ.ศ. 1638 โดยพอขนศรจอมธรรม กษตรยแหงราชวงศลวะจกรราชหรญนครเงนยาง และเจรญรงเรองสงสดในสมยพอขนงาเมอง ในชวงสมยพอขนงาเมองอาณาจกรภกามยาวมความสาคญในฐานะเครอญาตกบอาณาจกรลานนาทใหความชวยเหลอพญามงราย รวมทงมความสมพนธอนดกบพอขนรามคาแหงแหงอาณาจกรสโขทย ซงกษตรยทงสามพระองคไดรวมมอกนสรางเมองเชยงใหมขนในชวงพทธศตวรรษท 19 และเมองเชยงใหมไดกลายเปนศนยกลางแหงอาณาจกรลานนา ในชวงพทธศตวรรษท 20 อาณาจกรภกามยาวไดถกลดบทบาทเหลอแคเมองพะเยา แตยงปรากฎหลกฐานความสมพนธทางวฒนธรรมและเครอญาตกบเมองเชยงใหมและสโขทย การเปลยนแปลงทางดานการปกครองของเมองพะเยาขนอยกบอาณาจกรลานนา ตงแตสมยพมาเขามาปกครอง จนกระทงสมยกรงรตนโกสนทร ในป พ.ศ.2437 รชกาลท 5 ไดจดระเบยบการปกครองใหมเปนเจาเมองขาหลวงและไดตราพระราชบญญตมณฑลพายพขนโดยใหนครเชยงใหมเปนทตงมณฑลรวมหวเมองตาง ๆ ขนอยกบมณฑลพายพ ในป พ.ศ. 2475 มการเปลยนแปลงระบบการปกครองยบตาแหนงเจาผครองนคร เมองตาง ๆ จงมฐานะเปนอาเภอ จงหวด สวนเมองพะเยาเปนอาเภอหนงของจงหวดเชยงราย จนในป พ.ศ.2520 จงไดรบการจดตงขนเปนจงหวดพะเยาจนถงทกวนน

4

พะเยามเนอทประมาณ 6,335 ตารางกโลเมตร แบงการปกครองออกเปน 7 อาเภอ 2 กงอาเภอ ไดแก อาเภอเมองพะเยา อาเภอจน อาเภอเชยงคา อาเภอเชยงมวน อาเภอดอกคาใต อาเภอปง และอาเภอแมใจ กงอาเภอภซาง กงอาเภอภกามยาวจากประวตศาสตรอนยาวนาน กวานพะเยากเปนอกแหลงกาเนดหนงทกอใหเกดวฒนธรรมชมชน ครงหนงบรเวณกวานพะเยาเปนลมนาของแมนาอง มหนองนาขนาดนอยใหญหลายแหง มเสนทางนาหลายสายเชอมตดตอถงกน มนามากเฉพาะฤดฝน พอถงฤดแลงจะมสภาพเปนบงขนาดยอมๆ ระหวางป พ.ศ.2482 – 2484 กรมประมง กระทรวงเกษตรและสหกรณ ไดสรางทานบและประตนาขวางกนแมนาองบรเวณทไหลออกไปทางตะวนออกเฉยงใต เมอระดบนาในกวานถกควบคมโดยปด – เปดประตนา จงทาใหหนองนาธรรมชาตกลายเปนอางเกบนาขนาดใหญ และระดบนาคอยๆ สงขน กวานพะเยานอกจากจะเปนแหลงนาขนาดใหญทมคณคาตอวถชวตของชาวพะเยาแลวยงเปนบอเกดของศลปหตถกรรมทเกดจากฝมอของชมชนรอบกวานทอาศยทรพยากรธรรมชาตทอยรอบๆ กวาน มาสรางงานฝมอตางๆ จนกลายเปนสนคาและงานศลปะประจาทองถนของพะเยาจนเปนทรจก

ทวไป อาทเชน การตมด การทาครกหน พระพทธรปหนทราย การสานผกตบชวา เปนตน

ภาพ 1 กลมไมไคร (สนน) ทเจรญเตบโตลอยอยบนสวะลอยนารวมกบพนธพชตางๆรมกวานพะเยา

5

ภาพ 2 พรรณไมในแหลงน าซบ ต าบลจ าปาหวาย อ าเภอเมอง จงหวดพะเยา

พรรณไมในแหลงนาซบ ตาบลจาปาหวาย อาเภอเมอง จงหวดพะเยา ใชระยะเวลาในการดาเนนงาน 4 เดอน (พฤศจกายน 2552–กมภาพนธ 2553) ไดมการออกสารวจพนทจานวน 20 ครง โดยทาการสารวจพรรณไม มการเกบตวอยางพรรณไมมาทาเปนตวอยางแหง และตวอยางดองเพอใชในการอางอง เกบตวอยางสด และทาการบนทกภาพเพอใชประกอบในการศกษาลกษณะทางสณฐานวทยา บนทกรายละเอยด ตรวจสอบชอวทยาศาสตร และตรวจสอบความถกตอง โดยการเทยบตวอยางพรรณไมทหอพรรณไมทไดระบชอพรรณไมไวอยางถกตองแลว ผลการศกษาพบพรรณไมทงหมด 57 ชนด จดจาแนกอยในวงศ 27 วงศ 48 สกล เปนไมยนตน 12 ชนด พรรณไมเดนอยในวงศ Pandanaceae ตวอยางเชน Pandanus tectorius Blume เปนไมลมลก 36 ชนด พรรณไมเดนจดอยในวงศ Asteraceae ตวอยางเชน Vernonia cinerea (Linn.) Less. เปนไมเลอย 7 ชนด พรรณไมเดนจดอยในวงศ Acanthaceae ตวอยางเชน Thubergia laurifolia Linn. และเปนไมพม 2 ชนด พรรณไมเดนจดอยในวงศ Euphorbiaceaeตวอยางเชน Baliospermum solanifolium (Burm.) Suresh (พมลพรรณ สภาคา, 2552)

6

ภาพ 3 โป งน า แหลงน าซบ น าจ า ต าบลจ าปาหวาย

ภาพ 4 พนธ ไมห ายากใ นภ า คเหนอ ต นลาเจยก หรอ เ ตยท ะเล

จากทกลาวมาขางตน หากไดมการสงเสรมใหมกจกรรมการทองเทยวเชงนเวศใหกบกลม

นกทองเทยวทเดนทางมาเยอนกวานพะเยา กจะทาใหนกทองเทยวใชเวลาในพนทมากขน เกดการใชจายในจงหวดพะเยามากขน และอกสวนหนงการทองเทยวเชงนเวศจะเปนกระบวนการหนงทจะทาใหชมชนไดตระหนกถงความสาคญของทรพยากรธรรมชาตและความหลากหลายทางชวภาพของกวานพะเยารวมถงแหลงและขอมลการศกษาคณคาทรพยากรแหลงนาธรรมชาตขนาดเลกของลมนาองเชน พนทชมนา ปาพร นาผดโปงนา โปงนาอน โปงนารอนบอพด บอนาศกดสทธ บอนาโบราณแหลงนาธรรมชาตสาคญตอมนษยทมความสาคญตอมนษย พชและสตวตลอดจนความสาคญตอระบบลมนาของประเทศไทยทใกลสญหาย

7

ภาพ 5 กวานพะเยา

ภาพ 6 วถชวตของกลมอาชพประมงพนบาน

8

ภาพ 7 แสดงพนทโบราณสถานพระธาตฮองนอยทยงไมรบการบรณะและวดตโลกอาราม

ภาพ 8 ลกษณะของพช ในเวลากลางคน

6. วตถประสงคของโครงการวจย 6.1 การสารวจและศกษาคณคาทรพยากรแหลงนาธรรมชาตขนาดเลกของลมนาอง

6.2 ศกษาศกยภาพรปแบบและแนวทางการพฒนาการทองเทยวเชงนเวศอยางมสวนรวมในพนทกวานพะเยา

7. ขอบเขตของโครงการวจย

ดานการส ารวจและศกษาคณคาทรพยากรแหลงน าธรรมชาตขนาดเลก 7.1 สบคน สารวจ และสอบถามแหลงนาธรรมชาตขนาดเลกของจงหวดพะเยา ประเภทแหลงน า ดงน

1) พนทชมนา ปาบง ปาทาม พร ปาสาค นาผด 2) หนอง กด บง 3) โปงนาโปงนาอนโปงนารอน 4) บอพด บอนาศกดสทธ บอนาโบราณ

9

5) แหลงนาธรรมชาตสาคญตอมนษย และจดทาฐานขอมลระบบสารสนเทศภมศาสตร (Geographic Information

System: GIS) ของขอมลแหลงนาธรรมชาตขนาดเลก 7.2 การศกษาขอมลเฉพาะทสาคญของแหลงนาธรรมชาตขนาดเลก

7.2.1 คณสมบตดนและนา 1) ดานกายภาพและเคม 2) ธาตอาหารพช 7.2.2 ขอมลเชงพนทและการใชประโยชน 1) ดานสงคม เศรษฐกจและวฒนธรรม 2) ความสมพนธทางระบบนเวศ เชน ความสมพนธเชงพนธทองถนและ ความสมพนธเชงสตวทองถน 7.3 ขอบเขตดานพนท 7.3.1 การสารวจและศกษาคณคาทรพยากรแหลงนาธรรมชาตขนาดเลก

สารวจในพนทจงหวดพะเยา และบรเวณของลมนาอง 7.3.2 ศกษาศกยภาพ รปแบบ และแนวทางการพฒนาการทองเทยวเชงนเวศ

ประกอบดวยพนทในกวานพะเยา และตาบลรอบกวานพะเยา จานวน 8 ตาบล ไดแก ตาบลเวยง แมตาแมใส บานตน บานสาง สนปามวง บานตอม และบานตา และในอาเภอ 9 อาเภอ ของจงหวดพะเยา

7.4 ขอบเขตดานประชากร

ประกอบดวย ผนาชมชน ปราชญชมชน สมาชกในชมชนทมความสนใจ ผประกอบการดาน

การทองเทยวในพนท เจาหนาทภาครฐทเกยวของในพนทศกษา และนกทองเทยวทเดนทางมาเยอนกวานพะเยา ศกษาศกยภาพ รปแบบ และแนวทางการพฒนาการทองเทยวเชงนเวศ

7.5 การพฒนาการทองเทยวเชงนเวศ 7.5.1 ศกษาศกยภาพทางการทองเทยวเชงนเวศอยางมสวนรวม โดยศกษาตามปจจย

บงชศกยภาพของการทองเทยวเชงนเวศ ประกอบดวยดานพนท ดานการจดการ ดานกจกรรม และดานการมสวนรวม

7.5.2 ศกษาพฤตกรรมของนกทองเทยวทเดนทางมาเยอนกวานพะเยา ประกอบดวย

- ปจจยสวนบคคล ไดแก เพศ อาย พนฐานความร หรอระดบการศกษา แรงจงใจ ทศนคต ความคาดหวง ความตระหนก ประสบการณการทองเทยว เปนตน

- พฤตกรรมในการทองเทยว ไดแก ความคดเหนเกยวกบกจกรรมทางการทองเทยว การใชประโยชนดานนนทนาการในพนท ความตองการดานการทองเทยว ทรพยากรการทองเทยวทดงดดใจ ภาพลกษณดานการทองเทยวของพนทความตองการในการสอความหมายทางการทองเทยวเปนตน

10

7.5.3 ศกษารปแบบการทองเทยวเชงนเวศอยางมสวนรวมในพนทกวานพะเยา ซงในการศกษาครงน ไดใชผลการศกษาการพฒนาการทองเทยวอยางยงยนในพนทชมชนรอบกวานพะเยาของ ประกอบศร ภกดพนจ (2551) ทพบวาคณลกษณะของรปแบบของการพฒนาการทองเทยวอยางยงยน ควรมลกษณะตอไปน 1) การมสวนรวมของชมชน 2) การแบงปนผลประโยชน 3) การอนรกษทรพยากรทางการทองเทยว 4) การบรหารจดการการทองเทยว 5) การเรยนรรวมกน 6) การสรางความพงพอใจแกนกทองเทยว โดยใชขอคนพบนมาประยกตใชในการคนหาคณลกษณะของรปแบบการทองเทยวเชงนเวศทเนนการอยบนพนฐานของการมสวนรวมของชมชนทองถนเจาของพนท 7.5.4 ศกษาแนวทางการพฒนาการทองเทยวเชงนเวศอยางมสวนรวมในพนทกวานพะเยา ประกอบไปดวยแนวทางดาน 1) การสงเสรมการมสวนรวมของชมชน 2) การอนรกษทรพยากรและความหลากหลายทางชวภาพ 3) การพฒนาการตลาด 4) การสอความหมายทางการทองเทยว 5) การพฒนากจกรรมและเสนทางการทองเทยว

7.6ขอบเขตดานเวลา: 1 ป 8. ทฤษฎ สมมตฐาน (ถาม) และกรอบแนวความคดของโครงการวจย

11

ภาพ กรอบและแนวคดการท าวจยของการส ารวจแหลงน าเพอการทองเทยวเชงนเวศ

ศกยภาพทางการทองเทยว เชงนเวศ

- ดานพนท

กระบวนการมสวนรวมของชมชน

- รวมคด รเรม วางแผน

-

-

:

–

–

–

– มนษ

ย

12

ภาพ 9 กรอบและแนวคดการท าวจยของการทองเทยวเชงนเวศ

8.1 ลกษณะในการเดนทางทองเทยวในจงหวดพะเยา

1. ทองเทยวโดยรถเชน รถบส , รถตกตก , รถราง , รถต , รถสองแถวประจาทาง , รถจกยานรถ ฯลฯ ซงในการคมนาคมภายในตวจงหวดพะเยาสะดวกสบาย ไมหนาแนน นกทองเทยวสามารถเลอกใชบรการยานพาหนะตางๆ ไดหลายรปแบบตามความเหมาะสม ดงน

1) สองแถวทองถน ใหบรการแบบไมประจาทางในเขตตวเมองพะเยา สามารถเรยกใชบรการไดตลอด ราคาคาบรการคดเปนอตราเหมาตามระยะทาง 2) รถสามลอเครอง (ตกตก) ใหบรการในเขตตวเมองพะเยา มกจอดรอผโดยสารบรเวณสถานขนสง อตราคาบรการตกลงกนตามระยะทาง และแบบเหมาจายหากระยะทางไกล 3) รถมอเตอรไซครบจาง มวนใหบรการทวเมองพะเยา และบรเวณสถานขนสง คาโดยสารเรมตนท 10 บาท 4) รถจกรยานปนเลนในตวเมอง รมกวานยามเยน สามารถตดตอสอบถามเพมเตมไดจากโรงแรมทพก

2. ทองเทยวโดยเรอเชน เรอใบ , เรอแคน , เรอคายค ,เรอพายรบจาง ฯลฯ การทองเทยวทางเรอ มบทบาทในฐานะทเปนการทองเทยวทรวบรวมเอาเสนหกวานพะเยามารวมไวในหนงเดยว เพอใหนกทองเทยวไดสมผสอยางใกลชด ไมใชแคเพยงการนงเรอชมววไปเรอยๆ จนอาจทาใหผโดยสาร

รปแบบการทองเทยวเชงนเวศอยางมสวนรวมในพนทกวานพะเยา

13

รสกเบอ หากแตมกจกรรมนนทนาการมากมาย นบเปนการทองเทยวทคอนขางไดรบความนาสนใจ เพราะเมอขนไปอยบนเรอกจะมเจาหนาทของเรอดแลและจดการอานวยความสะดวกใหในการเดนทางโดยเรอในพนท

8.1.1 รปแบบเสนทางการทองเทยวในจงหวดพะเยา โปรแกรมการทองเทยวในจงหวดพะเยาแบงออกเปน 4 รปแบบ ซงแตละโปรแกรมจะมรปแบบ

การเดนทางทไมเหมอนกน ซงจะสงเกตจากสญลกษณซงจะบงบอกถงจดเรมตนและจดสนสดของการเดนทาง เชน สญลกษณ บงบอกถงการเดนทางเปนสเหลยมจะมจดเรมตนและเดนทางไปทตางๆและและกลบมาสนสดตรงจดเรมตน ซงรปแบบการเดนทางม 5 รปแบบดงน

1) รปแบบ โปรแกรมการทองเทยวโบราณสถานรองไฮ แบบแวะเทยวชม 2) รปแบบ โปรแกรมการทองเทยวโบราณสถานรองไฮ ระยะสน 3) รปแบบโปรแกรมการทองเทยวโบราณสถานรองไฮ ระยะครงวน 4) รปแบบโปรแกรมการทองเทยวโบราณสถานรองไฮ 1 วน 5) รปแบบโปรแกรมการทองเทยวโบราณสถานรองไฮ มากกวา 1 วน

โบราณสถาน วด เมองเกา

วถชมชน

ภาพ 10 แนวคดรปแบบของการทองเทยว

ตวอยางการจดโปรแกรมการทองเทยวบานรองไฮ วตถประสงคในการเดนทางเปนการทองเทยวเพอศกษาวถชวตและความเปนอยแบบ

ดงเดมโดยตรงของคนในหมบานรองไฮและดการสาธตในการประกอบอาชพตางๆของคนในหมบาน 1) ขอบเขตพนทในการทองเทยว

1.ภายในกวานพะเยา 1) ศกษาธรรมชาตภายในกวานพะเยา ศกษาพนธพชนา สาหรายชนดตางๆ พนธนกอพยพ เชน นกเปดนาคอเทา ฯลฯ 2) โบราณสถานกลางแมน ากวานพะเยา ทวดวดตโลกอาราม ในป พ.ศ. 2549 ไดมการลองเรอสารวจกวานพะเยาคณะสารวจซงนาโดยผวาราชการจงหวด

ศกษา ธรรมชาต

14

พะเยา ตวแทนจากหอจดหมายเหต หอการคาจงหวด ไดลองเรอผานบรเวณสนธาตกลางนาและเกดความสนใจ เนองจากเปนศาสนสถานเกาแกทมมากอนกวานพะเยา ป พ.ศ. 2550 คณะสารวจพรอมดวยประธานฝายสงฆคอพระธรรมวมลโมล ไดลงเรอสารวจพนทอกครง เพอหาแนวทางการพฒนาสนธาตกลางนาใหเปนแหลงทองเทยวของจงหวด หนงเดอนหลงการสารวจพนท ผวาราชการจงหวดพะเยา นาชาวบานลงพฒนาพนทบรเวณสนธาตกลางนา มการกาจดวชพช ปรบปรงสถานท มการบรณะสงปลกสรางใหมความแขงแรง เพอรองรบนาหนกของคนทขนไปนมสการพระธาต ระหวางการบรณะ คณะทางาน คนพบแผนหนทราย จารกดวยอกษรฝกขาม เมอสงแผนหนทรายใหผเชยวชาญพสจน ปรากฏวา ขอความทจารก ระบประวตของวดไวอยางชดเจน โดยขอความบนแผนหนทรายระบวา วดนถกสรางขนในรชสมยของพระเจาตโลกราช กษตรยแหงอาณาจกรลานนา สรางขนระหวางป พ.ศ. 2019 - 2029 เพอเฉลมพระเกยรตพระเจาตโลกราช เนองจากพระองคทรงเปนกษตรยผยงใหญของอาณาจกร 3) วถประมงพนบานเครอขายชาวประมงพนบานกวานพะเยาเกดขนจากนโยบายภาครฐในอดต ทไมสอดคลองกบปญหา และความตองการของชาวประมงกวานพะเยา ในเรองการอนรกษและการพฒนา ซงม 3 ชมชน ทไดรบผลกระทบ ทมพนทหาปลาอยในเขตหามจบปลา หรอ เขต 1 โดยหามทาการประมงดวยเครองมอการประมงทกชนด โดยถอประกาศจงหวดเชยงราย เมอวนท 29 ธนวาคม 2492 เปนหลก แตดวย 3 ชมชนมอาชพหลกในการหาปลาเพอมาเลยงครอบครว จงจาเปนตองหาปลาในเขตดงกลาว ทาใหถกจบ ปรบ ยดอปกรณจบปลา (เรอ) จงเกดการรวมกลมเพอแกปญหารวมกนเพอเรยกรองความเปนธรรม และจดทะเบยนตงเปนชมรม ฯ อยางเปนทางการ เมอวนท 10 กรกฎาคม 2543 โดยใชชอวา “ชมรมชาวประมงจงหวดพะเยา” ตงแตบดนนเปนตนมา

2.ภายนอกกวาน

1)ศกษาธรรมชาตภายนอกกวานพะเยา โดยการศกษาพชพนธธรรมชาตรอบๆกวานพะเยา หรอพชพนธธรรมชาตในสถานทใกลเคยงกวานพะเยา เชน ทงดอกบวแดง เปนตน 2) โบราณสถานใกลแมน ากวานพะเยา เปนสถานททองเทยวทอยบรเวณรอบกวานพะเยา เชน พระธาตกาวแดง , โบราณสถานรองไฮ ฯลฯ 3) วถประมงพนบานทนอกจากชาวบานทาอาชพประมงแลวยงมอาชพอนๆทเชน หมบานรองไฮ แตเดมไมไดบนทกประวตในการจดตงหมบาน แตเดมชมชนบานรองไฮประมาณ100 กวาปพนทในชมชนบานรองไฮยงเปนปาไมรงไมไผไม

15

ทองกวาวและไมเบญจพรรณ เปนจานวนมาก มการตงบานเรอนอยตามหวไรปลายนาประกอบอาชพทานา เลยงสตวประมาณ10 – 20ครวเรอน การเขาถงชมชนบานรองไฮนนสามารถเขาถงได 2 ดาน คอการเขาถงทางบก และการเขาถงทางนา การเขาถงทางบก ชมชนบานรองไฮ หางจากตวจงหวดเปนระยะทางประมาณ 7 กโลเมตร และหางจากเขตเทศบาลเมองพะเยา ซงเปนยานพาณชยกรรมของชมชนแมตา เปนระยะทางประมาณ 2 กโลเมตร ซงทางนกทองเทยวสามารถเดนทางจากจงหวดพะเยาถงชมชนบานรองไฮไดโดยสะดวกดวยรถสวนตว หรอนกทองเทยวจะใชบรการรถสาธารณะสองแถวทผานชมชนบานรองไฮ สายพะเยา - แมนาเรอ – แมใจ ทสามารถขนรถไดทบรเวณตลาดสดพะเยา ซงจะมรถผานชมชนจนถงเวลา 17.00 น. รถเทยวสดทายทออกจากชมชนไปยงตวเมอง เวลา 15.00 น. ซงสามารถใชบรการรถสาธารณะสองแถวไดโดยทไมมรถยนตสวนตว ดงนนนกทองเทยวจกสามารถเขาไปเรยนรวถชวตของชาวประมงบานรองไฮทนอกจากการทาประมงแลวยงมการประกอบอาชพอนทนาสนใจและแสดงถงวถชวตแบบดงเดม เชน การจกสาน , การตมด ฯลฯ

2) สถานทและกจกรรมการทองเทยว

1. โบราณสถานของเกา - การเวยนเทยนทวดตโลกอาราม มความแตกตางจากการเวยนเทยนในวดอน ๆ

คอผทเขามาเวยนเทยน จะนงอยบนเรอแจวเพอทาการเวยนเทยนรอบลานอฐดนเผาและพระธาตทโผลพนผวนา เนองจากอโบสถของวด จมอยใตกวานพะเยา โดยในแตละปจะมการเวยนเทยนทงหมด 3 ครง คอ วนมาฆบชา วนวสาขบชา และวนอาสาฬหบชา ซงการเวยนเทยนกลางนาน ถอเปนหนงในกจกรรมทสนบสนนโดยการทองเทยวแหงประเทศไทย วดตโลกอาราม สามารถเดนทางจากแยกประตชยเขาสตวเมองพะเยา โดยใชถนนประตชย และถนนพหลโยธน จากนนจงเลยวซายบรเวณธนาคารกสกรไทย ตามถนนทากวาน จนถงทาเรอกวานพะเยา แลวนงเรอรบจางจากทากวานราคา 30 บาทพรอมดอกไมธปเทยน ไปสกการระหลวงพอศลาทเกาแกมอายกวา 500 ป ทวดตโลกอาราม

2. การทองเทยวโดยชมชน (Community - Based Tourism) คอการทองเทยวทคานงถงความยงยนของสงแวดลอม สงคม และวฒนธรรม กาหนดทศทางโดยชมชน จดการโดยชมชน เพอชมชนและชมชนมบทบาทเปนเจาของ มสทธในการจดการดแล เพอใหเกดการเรยนรแกผมาเยอน ดงกจกรรมตอไปน

16

- การตมด มด คาสนๆ ทมความหมายและมความสาคญตอการใชชวตประจาวนของมนษยเรามาตงแต โบราณ หากบานไหนไมมมดกคงเปรยบเหมอนกบบานทไมมหลงคาเลยทเดยวครบ วนนจะพาทานผอานไปลวงลกถงทมาทไปวากวาจะมาเปนมดเลมสวยท มใชกนอยในครวเรอนนน มนไดมาดวยความยากลาบากขนาดไหน สลาบรณ เลาวา เรมหดตมดกบพอ ตงแตเรยนจบชน ป. 4 อายประมาณ 10 ปกวาๆ และทามาเรอยๆ กรสกรก และอยากจะสบทอดการตมดใหคงอยไปเรอยๆ จากวนนนถงวนนกเกอบ 40 ปแลว สลาบรณบอกวา ในแตละวนจะตมดประมาณ 30 เลม ในหนงสปดาหกจะหยด 1 วน สรปคราวๆ กคอในหน งเดอนจะตมดประมาณ 26 วน ทาแบบนมาตลอดตงแตเรยนจบประถมศกษาปท4 จนถงปจจบนกประมาณ 40 ป ลองใชความสามารถทางคณตศาสตรคดดคราวๆ วา สลาบรณ ตมดมาแลวกเลม คดงายๆ กคอ เอา 30x26 = 780 เลม ตอเดอน จากนนกเอา 780x12 = 9,360 เลม ตอป แตสลาบรณตมดมาแลวประมาณ 40 ป กเอา 9,360 x 40 = 374,400 เลม เลยทเดยว สถานททางานของสลาบรณเปนเพงไมหลงคาสงมงดวย สงกะส ภายในประกอบดวยเตาถาน อางนา ทอนไมผาครงไวสาหรบเปนฐานวางแทนเหลกทใชเปนตวรบนาหนกในการ ตมด คอนใหญ คอนเลก สว เครองเจยสาหรบลบคมมด และเครองมออนๆ อกมากมาย ทนกทองเทยวสามารถไปเรยนรวถชวตชมชนรองไฮและเรยนรขนตอนวธการทามดไดอยางดเยยม

- การจกสาน การจกสานทชมชนบานรองไฮทากนเปนสวนมากมอย 2 ลกษณะใหญๆ คอ การจกสานไมไผ และการจกสานผกตบชวา การจกสานไมไผมผททาอยประมาณ 20 คนททาเพอการจาหนาย ไมไผทนามาใชในมทงทมาจากในหมบานและการสงซอจากนอกหมบาน การจกสานนนมกนยมสานสมไก เขง ไซ (ไมไผทรงรสาหรบดกปลา) ของ (อปกรณสาหรบใสปลา ) สมไก (ทขงไก) หรอแลวแตมผมาสง สวนมากนนชาวบานจะสานไวเ พอใชในครวเรอน โดยเฉพาะไซและของ ทชาวประมงมกจะสานแลวนาไวใชเอง ซงนกทองเทยวสามารถเขามาเรยนรสมผสวธการทาและประโยชนในการใชเครองจกสานแตละชนดจาชาวบานดวยตนเองอยางใกลชด

- ประเพณวฒนธรรมชมชนบานรองไฮ เปนชมชนทตดกบเขตเทศบาล ยงมประเพณวฒนธรรมทสบทอดกนมาตงแตปยา ตายาย เชน การเลยงผปยา การสบชะตา การตานกวยสลาก การฟอนเลบ และการเลนดนตรพนเมองทนกทองเทยวสามารถเขามาเรยนรและสมผสประเพณ วฒนธรรมชมชนบานรองไฮไดอยางแทจรง

17

โปรแกรมการทองเทยวแบบแวะเทยวชม

ชอโปรแกรม

สถานททองเทยว

สญลกษณของเสนทางทองเทยว

เวลาการเดนทาง

เทยวชม/หยดพก

รวมเวลา

มนตเสนหโบราณสถาน รองไฮ -1

ภายในโบราณสถานรองไฮ หรอสนธาตรองไฮ นมสการพระศราธร เทยวชมสงของโบราณ และสมผสบรรยากาศกวานพะเยา

-

30 นาท- 1 ชวโมง

1 ชวโมง

มนตเสนหโบราณสถาน รองไฮ -2

ภายในโบราณสถานรองไฮ และชมชนรองไฮระยะสน

10 นาท

30 นาท- 1 ชวโมง

1 ชวโมง 30 นาท

โปรแกรมการทองเทยวโบราณสถานรองไฮ ระยะสน

ชอ

โปรแกรม

สถานททองเทยว

สญลกษณ

ของเสนทางทองเทยว

เวลาการเดนทาง

เทยวชม/หยดพก

รวมเวลา

มนตเสนหบานรองไฮ

ชมวงมจฉา- การตมด –เครองจกสาน-โบราณสถาน (สนธาต)

-

30 นาท

1-1.5 ชวโมง

วถกวาน ตานานชวต

ตอนเชาทาบญตกบาตร -สมผสวถชวตบนพนนากวานพะเยาของชาวประมง (ใสแนง ทอดแห)- ชมบรรยากาศกวานพะเยาในยามเชา –ดนกตกปลา- รบประทานอาหารเชา –(ลงเรอ)นมสการหลวงพอศลา ทวดตโลกอาราม- ชมโบราณสถาน- ไหวสาพอขนงาเมอง- ศกษาวถชวตประ มงพนบาน สนแกลบดา -วดบญยน

1 ชวโมง

1-2 ชวโมง

2-3 ชวโมง

18

โปรแกรมการทองเทยวระยะครงวน

วตถประสงคในการเดนทางเพอเปนอกหนงทางเลอกสาหรบนกทองเทยวทอยากมาเทยวในจงหวดพะเยา แตมเวลาทองเทยวทจากด โปรแกรมนจะเปนการเดนทางทองเทยวระยะสน ซงแตละสถานทจะเปนสถานททองเทยวหลกๆ ของจงหวดพะเยา

ชอโปรแกรม

สถานททองเทยว สญลกษณของเสนทางทองเทยว

เวลาการเดนทาง

เทยวชม/หยดพก

รวมเวลา

รงอรณแหงกวานพะเยา

ทาเรอวดตโลกอาราม-วดตโลกอาราม-วดพระธาตกาวแดง

40 นาท

20 นาท

1 ชวโมง

รงอรณแหงแสงตะวน

ทาเรอวดตโลกอาราม- วดตโลกอาราม-

พระธาตกาวแดง-ทงดอกบวแดง

50 นาท

20 นาท

1 ชวโมง 10 นาท

รงอรณแหงทองฟา

ทาเรอวดตโลกอาราม-วดตโลกอาราม -วดพระธาตกาวแดง -พระธาตฮองนอย

1 ชวโมง

30 นาท - 1 ชวโมง

1 ชวโมง 30 นาท - 2 ชวโมง

รงอรณแหงนานนา

ทาเรอวดตโลกอาราม –วดตโลกอาราม-

วดพระธาตกาวแดง –ทาเรอโบราณวดทงกว-วดศรโคมคา-อนสาวรยพอขนงาเมอ-ทาเรอโบราณวดตโลกอาราม

1 ชวโมง 30 นาท

30 นาท - 2 ชวโมง

3-4 ชวโมง

โปรแกรมการทองเทยว 1 วน (One day trip in Phayao)

19

วตถประสงคของการเดนทางเปนโปรแกรมทมสถานททองเทยวหลกๆของจงหวดพะเยา เปนโปรแกรมสาหรบนกทองเทยวทมเวลาในการทองเทยว 1 วน นอกจากจะมสถานททองเทยวหลกๆ แลวยงมสถานททองเทยวทนกทองเทยวสวนมากไมคอยรจกเพราะเปนเมองโบราณสมยกอนของจงหวดพะเยา

ชอโปรแกรม

สถานททองเทยว สญลกษณของเสนทางทองเทยว

เวลาการเดนทาง

เทยวชม/หยดพก (รวมทกสถานท)

รวมเวลา

ศรทธาแหงลานนา

กวานพะเยา – ลองเรอชมวดใตบาดาลตโลกอาราม – วดศรโคมคา- รบประทานอาหารกลางวน- วดอนาลโย

1 ชวโมง

4 ชวโมง

5 ชวโมง

ศรทธาแหงพระพทธศาสนา

พอขนงาเมอง-กวานพะเยา-วดตโลกอาราม-รบประทานอาหารกลางวน-วดศรโคมคา-วดพระธาตจอมทอง

1 ขวโมง

4 ชวโมง

5 ชวโมง

โปรแกรมการทองเทยวมากกวา 1 วน

วตถประสงคของการเดนทางเปนการเดนทางไปยงสถานททองเทยวอนๆทนอกเหนอจากสถานททองเทยวหลกๆของจงหวดพะเยา เปนการทองเทยวทเจาะลกและศกษาวถชวตความเปนอยของคนจงหวดพะเยา เหมาะสาหรบนกทองเทยวทอยากมาใชชวตแบบชาวบาน

ชอโปรแกรม

สถานททองเทยว สญลกษณของเสนทางทองเทยว

เวลาการเดนทาง

เทยวชม/หยดพก

(รวมทกสถานท)

รวมเวลา

พะเยาเมองเกา 900 ป

ทาเรอวดตโลกอาราม-วดตโลกอาราม-ทงดอกบวแดง-พระธาตกาวกลม-พระธาตฮองนอย- พกคางคนท โฮมสเตยบานรองไฮ - วดอนาลโย-วดศรโคมคา-วดพระธาตจอมทอง-อนสาวรยพอขนงาเมอง

4 ชวโมง

10 ชวโมง

2 วน

วถชมชน ศกษาธรรมชาต กวานพะเยา

ว ะ

20

ภาพ 11 แนวคดรปแบบของการทองเทยว ในกวานพะเยาและนอกกวานพะเยา

ภาพ 12 แนวคดดานปจจยของการทองเทยวในกวานพะเยาและนอกกวานพะเยา

8.2 การส ารวจศกษาเสนทางการทองเทยวทางน า

รปแบบการเดนทาง

สงบรการ

สนทนาการ

นนทนาการ

ระยะเวลา และลกษณะ การใชเวลา

โบราณสถาน

ใ ว ะ พะเยา

โบราณสถาน

21

ภาพ 13 แสดงพกดจดโบราณสถานในกวานพะเยาและสถานทตางๆ 8.2.1 การส ารวจศกษาเสนทางการทองเทยวทางน าเพอการทองเทยว

22

ตาราง แสดงพกดจดโบราณสถานรอบกวานพะเยา

จดท

สถานท

พกด 47Q (UTM)

x y 1 ทาเรอวดตโลกอาราม 594672 2119102 2 วดตโลกอาราม 594668 2118597 3 ทงดอกบวแดง 594608 2118152 4 พระธาตกาวกม 593718 2118494 5 พระธาตฮองนอย 594319 2118819 6 อนสาวรยพอขนงาเมอง 594145 2119707 7 วดศรโคมคา 593441 2120595

การศกษาและการสารวจเสนทางการทองเทยวทางนา เพอการทองเทยวตามแนวคด

เปนหลก และปจจยในการศกษาเสนทางการทองเทยว โดยมกวานพะเยาเปนศนยกลางการเดนทาง ซงในการทาเสนทางการทองเทยวในครงน นาจดสถานททองเทยวตางๆทสาคญของจงหวดพะเยาเปนจดเชอมโยงของการทองเทยว โดยอาศยการเดนทางทางนาเปนหลก โดยใชเรอ 2 ขนาด ดงน

1) เรอเลก คอ เรอแจวขนาดเลกสามารถบรรทกผโดยสาร 2- 3 คน 2) เรอใหญ คอ เรอแจวขนาดใหญ บรรทกผโดยสารมากกวา 15 คน

23

ภาพ 14 การสารวจเสนทางทองเทยวทางนา ในกวานพะเยาและสถานทตางๆ เสนทางท 1

24

8.2.2 การทองเทยวโบราณสถานและกวานพะเยารปแบบท 1 ตาราง แสดงระยะทางการทองเทยวแตละจดของโบราณสถานเสนทางท 1

ชอต าแหนง ระยะทาง(เมตร)

ระยะทางรวม

(เมตร)

เรอใหญ เรอเลก

เวลา (นาท)

เวลารวม (นาท)

เวลา (นาท)

เวลารวม (นาท)

จากจดท 1-2 505 8 6 จากจดท 1 -2 -4 955 1460 18 26 14 20 จากจดท 4-1 1170 2630 41 67 18 38

หมายเหต: จากจดเรมตนการเดนทางไปยงสถานทตางๆใชเวลาหยดพกในแตละสถานทเปนเวลา 20 นาท การส ารวจศกษาเสนทาง

จากการสารวจระยะทางจากจดท 1 ทาเรอวดตโลกอาราม ไปจดท 2 วดตโลกอาราม ระยะทาง 505 เมตร โดยนงเรอใหญใชเวลา 8 นาทและเรอเลกใชเวลา 6 นาท ตอไปจดท 4 พระธาตกาวแดง ระยะทาง 955 เมตร โดยนงเรอใหญเวลา 18 นาท และเรอเลกใชเวลา 14 นาท และกลบไปททาเรอใชเวลาเรอใหญ 41 นาท เรอเลก 18 นาท ระยะเวลารวมทงหมด เรอใหญ 67 นาทหรอ 1 ชวโมง7 นาท และเรอเลก 38 นาท เสนทางการทองเทยวแบงออกเปน 3 เสนทาง -เสนทางท1 ใชเวลาในการทองเทยวรวม 30 นาท

เรมเดนทางจากทาเรอวดตโลกอาราม ไปยงวดตโลกอารามโดยใชเวลาในการเดนทาง 8 นาทและแวะไหวพระและเยยมชมโบราณสถานทสาคญทวดตโลกอารามเปนเวลา20 นาท -เสนทางท 2 ใชเวลาในการทองเทยวรวม 40 นาท

เรมเดนทางจากทาเรอวดตโลกอารามไปยงวดตโลกอาราม หยดพกแวะไหวพระทวดตโลกอารามเปนเวลา 20 นาท จากนนเดนทางตอไปทวดพระธาตกาวแดง ซงใชเวลาในการเดนทาง 10 นาท -เสนทางท 3 ใชเวลาในการทองเทยวรวม 50 นาท

เรมตนจากวดพระธาตกาวแดงไปยงทาเรอวดตโลกอารามใชเวลาในการเดนทาง 45 นาท การเดนทางโดยเรอแจวขนาดใหญ

การเดนทางโดยเรอแจวขนาดเลก

25

9. การทบทวนวรรณกรรม/สารสนเทศ (information) ทเกยวของ

ขอมลแหลงน าธรรมชาตขนาดเลก หนองกด บง หนองหมายถง แหลงนาตนๆ ทมความลาดชนของชายฝงนอยไมมเขตนาลกเลยสวนใหญเปนทลม

นาทวม ไมมทางนาไหลเขาออก ในฤดฝนพนทจะกลายเปนพนนากวางใหญ แตในฤดแลงปรมาณนาอาจลดลงมาก จนตนเขนไปทงหมด บรเวณรอบๆ หนองนาจะมพชลมลกขนอยโดยรอบ

กดหมายถง ซากของทางนาเกาทสายนาเปลยนทางเดนจากแมนาปจจบน จะมลกษณะเปนแนวรองนายาว คลายลานาปจจบนแตจะกดกนทปลายสดทงสองขาง

บง หมายถง เปนแหลงนาขนาดกลางหรอใหญทเปนทมนาทวมขงตลอดป มความลกพอประมาณลกษณะชายฝงเปนทราบมพรรณไมพมหรอตนไมขนอยรอบๆ

พนทชมน าไดแกปาบงปาทามพรปาสาคน าผด ปาบง ปาทาม

หมายถง ปารมแมนาทมนาทวมถงในฤดฝนและนาแหงขอดลงในฤดแลง โดยชวงฤดแลงปาชนดนจะมนเวศเปนปาบกทนแลง แตเมอถงฤดนาหลากปาบง ปาทามจงถกนาทวมขง ถกนาเออขนทวมเปนเวลา 3-4 เดอนในรอบป

พรหมายถง พนทชมนาทเกดจากนาใตดนผดขนมาจากดนจนกลายเปนแองนาหรอทลมตามนาขง สงคมพชเปนแบบปาดงดบหรอปาหญา ปกคลมดวยซากอนทรยวตถและกอนกรวดจากตะกอนหนปนกองรวมอยบนผวดน

ดนหมายถง ทลมชนแฉะ ทนาทวมขง หมกหมมดวยโคลนตม โคลนเหลวหลม เมอเหยยบจะจมและดดหรอถกดดจนจมโคลนได

นาฏสดา ภมจานง (2547) กลาวถงแหลงนาธรรมชาตทสาคญอยางนาซบนาจาวาเปนปาทมความอดมสมบรณโดยเปนปาทมลกษณะเปนปาตนนาเนองจากมตานาผดขนมาแลวไหลลงไปในลาคลองสายตางๆซงเปนแหลงตนนา ในบรเวณทปาไมมความสมบรณตนไมมรากลกและชอนไชอยในดน อนทรยวตถจากตนไมและสตวปาจะชวยปรบโครงสรางของดนใหมรพรนทสามารถเกบกกนาไดด นาฝนทผานตนไมจะลงสดนในแนวดงแลวคอยๆ ไหลซมกระจายไปตามรากทแตกแขนงออกไปตามอนภาคดน รพรนทอยในดนเฉพาะรพรนขนาดเลกในเมดดนนนสามารถกกเกบนาไดมากกวา นาหนกของเมดดนแหงถง 3-10 เทา และนาทกกเกบไวนน จะคอยๆ ปลดปลอยสชนนาใตดนเพอลงสแหลงนาลาธาร ปาจงเปรยบได กบฟองนาขนาดใหญททาหนาท เปนเหลงกกเกบนาตามธรรมชาต ถาปาเกดในทสง นาทกกเกบไวจะคอยๆ ซมลงมารวมกนตามหบเขา เกดธารนาเลกๆ มากมาย และกาเนดแมนาลาธารทสามารถมนาใชได ทกฤดกาล เนองจากปาไมเปนตวชวยดดซบคารบอนไดออกไซดเพอนาไปใชในการสงเคราะหอาหาร แลวปลดปลอยกาซออกซเจนมาใหกบสงมชวตอนๆ บนโลก สมดลระหวางคารบอนไดออกไซดและออกซเจนในอากาศจ ง เกดข น และเปนททราบกนดอย แล วว า พช ในต ระกลส งสามารถดดกลนก าซคารบอนมอนอกไซด แลวเปลยนแปลงใหเปนกาซคารบอนไดออกไซดปลอยออกสบรรยากาศแลวจงดงกลบมาใชในการสงเคราะหอาหารในเวลากลางวน ดงนนจะเหนไดวาตนไมมประโยชนมากในการชวยกาจดคารบอนมอนอกไซดและคารบอนไดออกไซดในบรรยากาศ ในเมองใหญๆ ซงมแตปาคอนกรตและไมคอยมตนไม อากาศในเมองจงมปรมาณคารบอนไดออกไซดสง การปลกตนไมมากๆ จะชวยลดปรมาณกาซทงสองชนดนลงได

26

ในการทบทวนวรรณกรรมในครงนจะใชแนวคดหลกใน 2 ดานคอ แนวคดดานการทองเทยวเชงนเวศและแนวคดการมสวนรวมของชมชน โดยมรายละเอยดดงน คอ 9.1 แนวคดดานการทองเทยวเชงนเวศ จากการประชมสหประชาชาตวาดวยสงแวดลอมและการพฒนา หรอการประชม EarthSummit ทกรงรโอ เดอ จาไนโร ประเทศบราซล ในป 1992 ทาใหประเทศตาง ๆ พยายามคดหารปแบบการทองเทยวแบบใหมเพอนาไปสการพฒนาการทองเทยวอยางยงยน จากการประชมชนทาใหเกดแนวคดของการทองเทยวเชงนเวศ ซงเกดจากกระแสการเรยกรองหลก 3 ประการ ดงตอไปน

1. กระแสความตองการของชาวโลกใหเกดจตสานกการอนรกษสงแวดลอมในการทองเทยว 2. กระแสความตองการของนกทองเทยวในดานการศกษาเรยนรในแหลงทองเทยว 3. กระแสความตองการของชมชนทองถนในการมสวนรวมพฒนาการทองเทยว จากกระแสหลก 3 ประการขางตน ทาใหเกดความตนตวในการพฒนาการทองเทยว

ทางเลอกใหมขน เพอมาทดแทนหรอแขงขนกบการทองเทยวแบบประเพณนยม โดยรปแบบการทองเทยวทมการกลาวถงกนมากคอ การทองเทยวเชงนเวศ (Ecotourism) ซงเปนรปแบบหนงของการจดการการทองเทยว และเปนสวนหนงของการพฒนาการทองเทยวอยางยงยน โดยการทองเทยวแหงประเทศไทย (2538)ไดใหความหมายของการทองเทยวเชงนเวศไววา “การทองเทยวเชงนเวศ หมายถง การทองเทยวทเขาไปสมผสธรรมชาตซงตองมการใหความรทางนเวศวทยาจากผทมความรในเรองนน ๆ อยางแทจรง เพอใหนกทองเทยวมความรเพมขน ทงนความหมายยงไดรวมถงสภาพทางวฒนธรรม วถชวตความเปนอยของคนในทองถนความเปนเอกลกษณเฉพาะถนทตองไดรบการรกษาไว” วตถประสงคของการทองเทยว การทองเทยวเชงนเวศมวตถประสงคทสาคญอย 4 ประการดงตอไปน คอ

1. เพอมงเนนคณคาของธรรมชาตทเปนเอกลกษณเฉพาะถน มากกวาการเสรมแตงสภาพ ธรรมชาต และการพฒนาสงอานวยความสะดวกในแหลงทองเทยว

2. เพอใหทกฝายทเกยวของตองดแลรกษาและคงไวซงคณภาพสงแวดลอมของ แหลงทองเทยว

3. เพอใหนกทองเทยวไดสมผสเรยนร หรอไดรบประสบการณจากสภาพแวดลอมโดยตรง อนเปนการสรางความพงพอใจและชวยสรางจตสานกทดตอการอนรกษสงแวดลอม

4. เพอใหประโยชนกลบคนสธรรมชาตและการอนรกษสงแวดลอม ในขณะเดยวกนกเออ ประโยชนตอชมชมทองถน พรอมทงปรบปรงคณภาพชวตของชมชนทองถนใหดขน องคประกอบของการทองเทยวเชงนเวศ

27

แผนภาพ 15 องคประกอบของการทองเทยวเชงนเวศ ทมา: สถาบนวจยวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงประเทศไทย, 2542

องคประกอบดานพนท เปนการทองเทยวในแหลงทองเทยวทเกยวเนองกบธรรมชาตเปนหลก มแหลงทองเทยวธรรมชาตทมเอกลกษณเฉพาะถน (Identity or Authentic or Endemic or Unique) ทงน รวมถงแหลงวฒนธรรมและประวตศาสตรทเกยวเนองกบระบบนเวศ (Eco-system) ในพนทของแหลงนน ดงนนองคประกอบดานพนทจงเปนการทองเทยวทมพนฐานอยกบธรรมชาต (Nature-based Tourism) องคประกอบดานการจดการ เปนการทองเทยวทมความรบผดชอบ (Responsible Travel) ไมมผลกระทบตอสงแวดลอมและสงคม (no or low impact) มการจดการทยงยนทครอบคลมถงการอนรกษทรพยากร การจดการสงแวดลอม การปองกนและกาจดมลพษ และควบคมการพฒนาการทองเทยวอยางมขอบเขต จงเปนการทองเทยวทมการจดการอยางยงยน (Sustainably Managed Tourism) องคประกอบดานกจกรรมและกระบวนการ เปนการทองเทยวทเออตอกระบวนการเรยนร (Learning Process) โดยมการใหการศกษา (Education) เกยวกบสภาพแวดลอมและระบบนเวศของแหลงทองเทยว เปนการเพมพนความร (Knowledge) ประสบการณ (Experience) ความประทบใจ (Appreciation) เพอสรางความตระหนกและปลกจตสานกทถกตองทงตอนกทองเทยว ประชาชนทองถน และผประกอบการทเกยวของจงเปนการทองเทยวสงแวดลอมศกษา (Environmental Education-base Tourism)

สเนห / อตลกษณ ผลกระทบลดลง

ความรวมมอ การเรยนรรวมกน/ภมปญญา et

ET

ET

ET ET

ET

การจดการสงแวดลอมและการทองเทยวอยางยงยน

การมสวนรวมของชมชนและองคกรทเกยวของ

รปแบบและกจกรรมเปนสงแวดลอมศกษา

ทรพยากรเกยวเนองกบระบบนเวศ

ดานกจกรรม ดานการมสวนรวม

ดานพนท ดานการจดการ

et

et et

28

องคประกอบดานการมสวนรวม เปนการทองเทยวทคานงถงการมสวนรวมของชมชนและประชาชนทองถน (Involvement of Local community or People participation) ทมสวนรวมเกอบตลอดกระบวนการ เพอกอใหเกดผลประโยชนตอทองถน (Local benefit) โดยประโยชนตอทองถนทไดหมายความรวมถงการกระจายรายได การยกระดบคณภาพชวต และการไดรบผลตอบแทน เพอกลบมาบารงรกษาและจดการแหลงทองเทยวดวย และในทสดแลวทองถนมสวนในการควบคมการพฒนาการทองเทยวอยางมคณภาพ ทองถนในทนเรมตนจากระดบรากหญา (grass root) จนถงการปกครองทองถน และอาจรวมถงหนวยงานหรอองคกรอน ๆ ทเกยวของ จงเปนการทองเทยวอยางมสวนรวมของชมชน (Community Participation-based Tourism) นอกจากนแลวยงมการแยกปจจยชวดองคประกอบหลกของทง 4 ดาน เปนปจจยยอยอกทงสน 31 ปจจย (จตศกด พฒจร, 2546) เพอใหสามารถทาการวเคราะหหาศกยภาพแหลงทองเทยวเชงนเวศโดยมการแจกแจงไวในแผนภาพ ดงตอไปน

29

แผนภาพ 16: ปจจยบงชศกยภาพของการทองเทยวเชงนเวศ ทมา: จตศกด พฒจร, 2550.

1. ศกยภาพดานพนทแหลงทองเทยว

1. ความมเอกลกษณเฉพาะถนและความดงดดใจ ความมเอกลกษณโดดเดนเฉพาะตวทางดานนเวศวทยา เชน ชนดของระบบนเวศปา และ

ลกษณะเดนแปลกตาทางดานกายภาพ เชน นาตก นาพรอน ถา ลากน เกาะ แกง หนาผา ภมลกษณทเกดจากการปรากฏทางดานธรณวทยา หรอสภาพทางกายภาพดานอน ๆ รวมถงการมเอกลกษณเฉพาะตวทางดานวฒนธรรมของพนท(ถาม) ซงมลกษณะเปนชมชนดงเดมทอาศยอยในพนทธรรมชาต และยงคงรกษาวฒนธรรม ขนบธรรมเนยมประเพณดงเดมของพนทไวเปนอยางด

2. ความอดมสมบรณของชวภาพและพนธพช

Ecotourism Factors

ปจจยบงชศกยภาพดานพนท 1. เอกลกษณเฉพาะถนและความดงดดใจ 2.ความอดมสมบรณของชวภาพและพนธพช 3.ความหลากหลายทางชวภาพ 4.ความเปราะบางดานสงแวดลอมและนเวศ 5.ภมอากาศทเหมาะสม 6.สภาพดน พชคลมดนและบรเวณโดยรอบ 7.สภาพทศนยภาพและความสวยงาม 8.พนทเหมาะสมกบกจกรรม 9. ศกยภาพของการเขาถง 10. ศกยภาพพฒนาในอนาคต 11. คณคาประวตศาสตรและวฒนธรรม

(เกยวของกบระบบนเวศ)

ปจจยบงชศกยภาพดานการจดการ 1. ความกลมกลนตอสภาพแวดลอม 2. การจดการขยะ 3. การจดการคณภาพเสยง 4. การจดการคณภาพนา 5. การจดการความปลอดภยตอชวตและ

ทรพยสน 6. จดการแบงเขตพนทเหมาะสม 7. ขดความสามารถรองรบของพนท 8. ดาเนนการตามแผนแมบทการทองเทยว 9. มาตรการเฝาระวงผลกระทบ 10. คณภาพการใหบรการ

ปจจยบงชศกยภาพดานกจกรรม 1. ประโยชนและความคมคาเรองการเรยนร 2. รปแบบและวธการสอความหมายทเหมาะสม 3. เนอหาความรประกอบการสอความหมาย 4. ความหลากหลายของกจกรรมเชงนเวศ 5. กจกรรมเออตอการสรางจตสานก

ปจจยบงชศกยภาพดานการมสวนรวม 1. ประโยชนตอชมชนดานสงแวดลอมและ

วฒนธรรม 2. ประโยชนตอชมชนดานเศรษฐกจ 3. โอกาสในการสนบสนนจากภายนอก 4. ความเขมแขง การมสวนรวมของชมชน 5. กระหนกตอผลกระทบสงแวดลอม

ปจจยบงชศกยภาพของการทองเทยวเชงนเวศ

30

สงคมพชมความอดมสมบรณและมความหลายชนดของพนธพชสง หรอการเปนพชเฉพาะถน ถกบกรกรบกวนนอย คงสภาพความเปนผนปาดงเดม พนธไมขนอยางเปนธรรมชาต มรายงานพบพนธพชหรอสมนไพรหายากใกลสญพนธ หรอพชทคนพบชนดใหมของโลก

3. ความหลากหลายทางชวภาพของสตวปาปะการงหรอสตวทะเล ความหลากชนดและความสมบรณของสตวปา มรายงานพบสตวหายาก สตวเฉพาะถน

สตวใกลสญพนธ หรอสตวทใกลสญพนธ หรอสตวทคนพบชนดใหมของโลก และโอกาสทจะพบเหนสตวปาหรอรองรอยสตวปาตามธรรมชาต

4. ความเปราะบางดานสงแวดลอมและระบบนเวศ ระดบความออนไหวตอการรองรบความเปลยนแปลง อนสงผลกระทบตอระบบนเวศ

สงแวดลอม วฒนธรรมทองถนจากการพฒนาหรอกจกรรมในรปแบบตาง ๆ พจารณาความยากของการฟนฟและระยะเวลาทจะฟนฟเปนองคประกอบดวย

5. สภาพภมอากาศทเหมาะสมตอการทองเทยว ประเมนสภาพภมอากาศ อณหภม กระแสลม และการถายเทของกระแสอากาศ ตลอดจน

ความชน ปรมาณนาฝนในพนทแหลงทองเทยว 6. สภาพพนดน พชคลมดนและบรเวณโดยรอบ

พจารณาจากความลาดชนของพนท ชนดของเนอดน การพงทลายของดน ความหลากหลายของชนดพชคลมดนและความหนาแนนของพชคลมดนของพนท หรอการพชเปนพชเฉพาะถน

7. สภาพทศนยภาพและความสวยงาม ของทรพยากรการทองเทยว สภาพทศนยภาพมสนทรยภาพสวยงาม กอใหเกดความประทบใจ อภรมย สบายตา

หาดทราย โขดหน สะอาดสวยงาม พนทเหมาะตอการพกผอนและประกอบกจกรรม 8. สภาพพนทมความสมพนธเหมาะสมกบกจกรรม ศกยภาพของพนทในการประกอบกจกรรมมความสมพนธเหมาะสมกบกจกรรมทจดขน

และเอออานวยตอการรองรบการขยายตวไดในอนาคต 9. ศกยภาพในการเขาถง ความใกล ไกล จากถนนสายหลกหรอสายรอง คณภาพของเสนทาง ความสะดวกปลอดภย

สภาพเสนทางเหมาะสมกบสภาพแวดลอมในพนท มการจดปายบอกทางชดเจน มพาหนะประจาทางมมเวลาทแนนอน

10. ศกยภาพของพนทในการพฒนาในอนาคต ขนาดของพนทสามารถพฒนาสงอานวยความสะดวกขนพนฐานทจาเปนไดเพยงพอ และ

เอออานวยตอการรองรบการขยายตวของการพฒนาดานการทองเทยวไดในอนาคต 11. ทรพยากรมคณคาทางประวตศาสตรและวฒนธรรม เกยวเนองกบระบบนเวศ ทรพยากรในแหลงทองเทยวมความเชอมโยง หรอเกยวของกบประวตศาสตรละวฒนธรรม ซงมความเกยวเนองกบระบบนเวศในพนททประกอบกจกรรม 2. การจดการทรพยากรสงแวดลอมอยางยงยน 1. ความกลมกลนและความเหมาะสมของสงอ านวยความสะดวกกบสภาพแวดลอม มการจดสงอานวยความสะดวกเหมาะสมตามความจาเปน เพอตอบสนองความตองการของ

ผมาเยอน ในการประกอบกจกรรมนนทนาการและกจกรรมการทองเทยวอกทงยงชวยปองกนรกษาทรพยากรและสภาพแวดลอมของแหลงทองเทยวไมใหเสอมโทรมลงอนเนองมาจากการทองเทยว แตทงนตองมความกลมกลนสอดคลองกบธรรมชาต

31

2. การจดการขยะ มระบบการบรหารจดการขยะและสงปฏกลตาง ๆ 3. การจดการคณภาพเสยง มมาตรการในการปองกนและควบคมระดบเสยงรบกวนใหอยในระดบทเหมาะสมกบแตละ

เขตการจดการของพนทหรอกจกรรม เพอไมใหเกดผลกระทบตอสงแวดลอมในแหลงทองเทยว 4. การจดการคณภาพน า มมาตรการในการบรหารจดการคณภาพนาใชและนาทงทมประสทธภาพ 5. การจดการดานความปลอดภยตอชวตและทรพยสน มมาตรการในการควบคมดแลรกษาความปลอดภยตอชวตและทรพยสนของนกทองเทยว 6. การจดแบงเขตพนทใหเหมาะสมตอการทองเทยวเชงนเวศ (Zoning) มรปแบบการจดแบงเขตพนทออกเปนเขตตาง ๆ ความสาคญของระบบนเวศ และกจกรรม

ทยอมรบไดเพอใหเกดความเหมาะสม สอดคลองกบสภาพของทรพยากรทองเทยวและการใชประโยชน 7. ความค านงถงขดความสามารถในการรองรบไดของพนท (Carrying capacity) มมาตรการในการกาหนดจานวนนกทองเทยวและกจกรรม อนเหมาะสมพนธกบขด

ความสามารถในการรองรบของแหลงทองเทยวและสงอานวยความสะดวก เพอปองกนผลกระทบดานลบ ทอาจเกดขนกบทรพยากรและสงแวดลอมในพนทแหลงทองเทยว

8. มาตรการในการเฝาระวงและปองกนผลกระทบดานสงแวดลอมและวฒนธรรม มการกาหนดมาตรการ แผนงาน ในการดแลเฝาระวงและปองกนผลกระทบดานสงแวดลอม

และทรพยากรธรรมชาต ในแหลงทองเทยวเชงนเวศและทางดานวฒนธรรม 9. การด าเนนการตามแผนแมบท และ/หรอแผนการจดการการทองเทยวเชงนเวศ มการจดทาแผนแมบทเพอรองรบการขยายตวของการทองเทยวเชงนเวศทจะเกดขนและใช

เปนแนวทางในการพฒนาเพอใหเกดการพฒนาอยางยงยน 10. คณภาพในการใหการบรการแกนกทองเทยว มการจดการดานการใหบรการแกนกทองเทยว อานวยความสะดวกในดานตาง ๆ เพอสราง

ความรสกทดตอการไดมาเยอนของนกทองเทยว

3. กจกรรมและการเรยนรดานสงแวดลอมศกษา 1. ประโยชนและความคมคาในการเรยนร ความพงพอใจในคณคาเชงการทองเทยวและครคาเชงวชาการตลอดจนสามารถตอบสนอง

ความตองการพนฐานของนกทองเทยวเชงนเวศไดอยางครบถวน 2. รปแบบ เนอหา ความรและวธการสอความหมายทเหมาะสม มการจดรปแบบและวธการสอความหมายทเหมาะสม ชดเจน และมประสทธภาพในการ

เรยนรประกอบกบการมความหลากหลายของโปรแกรมการสอความหมาย อกทงยงไดรบการออกแบบอยางรอบคอบเพอใหสอดคลองกบประสบการณของนกทองเทยว

3. ความหลากหลายของกจกรรมในพนท กจกรรมเชงนเวศ มกจกรรมทหลากหลาย ซงมความเหมาะสมสอดคลองกบศกยภาพของพนทนน และม

ความเปนไปไดในการพฒนากจกรรมการทองเทยวเชงนเวศไดหลายประเภท เพอใหนกทองเทยวมโอกาสเลอกประกอบกจกรรมตามความสนใจไดมากขน

32

4. กจกรรมมความเหมาะสมหรอเอออ านวยตอกระบวนการสรางจตส านกแกนกทองเทยว

รปแบบกจกรรมเปนกจกรรมทเอออานวยตอระบวนการสรางจตสานกแกนกทองเทยว ตลอดจนรปแบบกจกรรมมความเหมาะสม สอดคลองกบศกยภาพและสงแวดลอมของพนทแหลงทองเทยวเชงนเวศนน ๆ

5. กจกรรมเอออ านวยหรอเสรมสรางความเขมแขงของชมชน กจกรรมดานการทองเทยวเชงนเวศเอออานวยหรอเสรมสรางใหสมาชกในชมชนมการพฒนาดานกระบวนการคด เพอใหเขามามบทบาทและมสวนรวมในการสรางความเขมแขงของชมชน 4. การมสวนรวมของชมชน องคกร นกทองเทยว

1. ผลประโยชนตอชมชนดานการอนรกษทรพยากรสงแวดลอมและวฒนธรรม ชมชนไดรบประโยชนจากการจดการพนทเปนแหลงทองเทยว ซงมสวนชวยสงเสรม

ความสามารถในการควบคม ดแลและปองกนผลกระทบดานลบ หรอความเสอมโทรมของทรพยากรการทองเทยวในชมชน อกทงยงชวยสงเสรมใหทรพยากรสงแวดลอม ระบบนเวศ วถชวต วฒนธรรม ภมปญญาทองถน ไดรบการสบทอดและอนรกษไวอยางถกวธเพอคงไวซงเอกลกษณและคณคาดานสงแวดลอมตลอดจนวฒนธรรมอนดของชมชน

2. ผลประโยชนตอชมชนดานเศรษฐกจและการกระจายรายได ประชาชนในทองถนไดรบประโยชนทางดานเศรษฐกจ และโอกาสทดอนเปนผลทเกดขน

จากการสงเสรมพฒนาการทองเทยวในพนท 3. โอกาสในการสนบสนนดานการพฒนาและการมสวนรวมจากภาครฐ โอกาสในการไดรบการสนบสนนดานการพฒนาตาง ๆ จากองคกรของรฐ เอกชน และการ

พงพาตนเองทงในระดบทองถน หรอระดบประเทศ เชน โอกาสในการของบประมาณสนบสนนโครงการทองเทยว โอกาสในการไดรบการสนบสนนทางวชาการ เชน องคความรทมความตองการ และเอออานวยตอการพฒนาการทองเทยวในพนท

4. ความเขมแขงและการมสวนรวมของชมชนทองถน การทชมชนไดการยอมรบหรอแสดงความตองการในการจดการการทองเทยในชมชน

เพอทจะรองรบนกทองเทยว คนตางถนเขาไปเยยมชม ศกษาขนบธรรมเนยมประเพณตลอดจนวฒนธรรมวธชวตของชมชน และโอกาสทคนในชมชนจะไดมสวนรวมในกระบวนการคด – ตดสนใจ และรวมกาหนดนโยบายตลอดจนแผนแมบทการพฒนาการทองเทยวในอนาคตของชมชนของตนเอง

5. ความตระหนกตอผลกระทบดานสงแวดลอมของบรษทธรกจ ชมชน องคกรในพนท และนกทองเทยว

ทกฝายมความตระหนกและความเขาใจรวมกนถงผลกระทบทอาจเกดขนกบสงแวดลอมและ วฒนธรรมในพนทอนจะสามารถเกดจากการดาเนนการดานการทองเทยว

9.2 แนวคดการมสวนรวมของชมชน การศกษาทางดานการทองเทยวในมตหรอมมมองทางดานการมสวนรวมของของชมชนนน ถอได

วามความสาคญอยางมากสาหรบการศกษาประเดนปญหาเกยวกบการทองเทยวในปจจบน เนองจากการ

33

ทองเทยวทมอยมกเกดขนจากบคคลภายนอกเปนผสรางกจกรรม และนานกทองเทยวเดนทางเขาไปในพนท เหมอนกบชมชนเปนวตถชนหนงของการบรโภคการทองเทยว(สดใส สรางโศรก และคณะ, 2546:10) คนทไดรบผลประโยชนสวนใหญคอ ผประกอบการและนกทองเทยว เมอนกทองเทยวเดนทางกลบไป ผลของการทองเทยวอาจสรางความเสยหายใหกบคนในทองถน ในรปของขยะ สภาพแวดลอมธรรมชาตทถกทาลาย นาขาดแคลน นาเสย เปนตน ผลของความเสยหายเหลานนกทองเท ยวไมไดรบ แตคนในทองถนตองไดรบผลกระทบทเกดขน และตองเผชญกบปญหาเหลานน จงตองใหชมชนทองถนซงเปนผรปญหาและความตองการของชมชนทองถนของตนเองไดดกวาผอน ไดเขามามสวนรวมในการบรหารและจดการทรพยากรดานการทองเทยวในชมชนทองถนของตนเอง ซงกจกรรมทางการทองเทยวไดสงผลกระทบโดยตรงกบชมชนทองถนทงทางบวกและทางลบ (บญเลศ จตตงวฒนา, 2548: 157 - 160) และผลกระทบของการทองเทยวทมตอชมชนทองถนม 4 ดาน คอ

1) ผลกระทบของการทองเทยวตอชมชนทองถนดานเศรษฐกจ อาจพจารณาไดเปนทงทางบวกและทางลบ ซงผลกระทบในทางบวก ไดแก การเปลยนแปลงโครงสรางทางเศรษฐกจของชมชน การสรางงาน การเพมรายได การกระตนการผลต และการแกปญหาดลการชาระเงนระหวางประเทศ สวนผลกระทบในทางลบ ไดแก ปญหารายไดไมตอเนอง เพราะฤดการของการทองเทยว คณภาพแรงงานไมเหมาะสมกบระบบการผลตผลตภณฑ ราคา และการบรการ อาจมการแยงชงผลประโยชนในชมชน ทาใหเกดปญหาดานทนอน ๆ เชน แรงงาน ทดน เงน การใชวตถดบจากตางประเทศ เปนตน

2) ผลกระทบของการทองเทยวตอชมชนทองถนดานสงคมอาจพจารณาไดเปนทงทางบวกและทางลบ ซงผลกระทบในทางบวก ไดแก การเปลยนแบบแผนการประกอบอาชพ ชวยยกมาตรฐานการครองชพ สรางความสามคค ปองกนการอพยพยายถน เสรมสรางการศกษา สรางความเขาใจอนดระหวางนกทองเทยวและชมชนทองถน สวนผลกระทบในแงลบ ไดแก เกดการเปลยนแปลงวถชวตและคานยมทองถน ปญหาการหลอกลวงนกทองเทยว มการอพยพยายถนของชมชนอนเขามา ปญหาอาชญากรรม ปญหาการขดแยงระหวางนกทองเทยวกบชมชนทองถน เปนตน

3) ผลกระทบของการทองเทยวตอชมชนทองถนดานวฒนธรรม อาจพจารณาไดเปนทงทางบวกและทางลบ ซงผลกระทบในทางบวก ไดแก การใชวฒนธรรมของทองถนเปนสง ดงดดใจนกทองเทยว นกทองเทยวมความเขาใจทดตอวฒนธรรมทองถน เกดความรก ความหวงแหนภมใจในวฒนธรรมของตนเอง เกดความรวมมอรวมใจในการชวยฟนฟสบทอด และอนรกษวฒนธรรม สวนผลกระทบในแงลบ ไดแก การเกดปญหาการขดแยงทางวฒนธรรมระหวางนกทองเทยวและชมชนทองถน การเปลยนแปลงคานยม รปแบบของวฒนธรรมทองถน การลดคณคาของวฒนธรรมและศลปวตถ การทาลายศลปวตถของชมชนทองถน การทาวฒนธรรมทองถนใหเปนสนคาเพอการทองเทยว เปนตน

4) ผลกระทบของการทองเทยวตอชมชนทองถนดานสงแวดลอม อาจพจารณาไดเปนทงทางบวกและทางลบ ซงผลกระทบในทางบวก ไดแก สรางความตระหนกถงคณคาของ สงแวดลอมในชมชนทองถน ชวยรกษา พฒนา ปรบปรงและฟนฟสงแวดลอมของชมชน และคนควาหาแนวทางรกษาสงแวดลอมของชมชนทองถน สวนผลกระทบในทางลบไดแก เกดปญหาการทาลายทรพยากรในดานตาง ๆ ของชมทองถน เชน ทรพยากรปาไม ทรพยากรนา ทรพยากรทางชวภาพ เกดปญหามลภาวะ ปญหาการทรดตวของดน การทาลายภมทศนของชมชนทองถนเปนตน

การมสวนรวมของประชาชน โดยพนฐานเปนการเปดโอกาสใหประชาชนมสวนรวมรบรและเสนอความเหนในการตดสนปญหาสาคญ โดยมหลกการจากการยอมรบใหทกฝายมสวนไดแสดงความคดเหน มการประสานความรวมมอจากทกภาคและมการสรางความผกพน โดยการกาหนดขอผกพนภายใตขอบเขตอานาจและความรบผดชอบทไดรบ (สานกงานคณะกรรมการการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต,

34

2539) ซงรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2540 ในหมวด 5 แนวนโยบายพนฐานแหงรฐ ไดสงเสรมและสนบสนนการมสวนรวมของประชาชน โดยในมาตรา 79 ทรฐตองสงเสรมและสนบสนนใหประชาชนมสวนรวมในการบารงรกษาและใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตและความหลากหลายทางชวภาพอยางสมดลและคมครองคณภาพสงแวดลอมตามหลกการการพฒนาอยางยงยน ดงนนจงถอไดวา การมสวนรวมของประชาชนเปนสทธขนพนฐานทประชาชนพงไดรบ (สงวน นตยารมภพงศ, 2544: 120 - 123)

ลกษณะการมสวนรวมของประชาชนนนสามารถแบงออกไดเปน 2 ประเภท ไดแก ประการแรก เปนการมสวนรวมอยางแทจรงทประชาชนเขามามสวนรวมในการดาเนนกจกรรมตงแตแรกเรมกระบวนการ รวมวางโครงการ รวมตดสนใจ รวมปฏบตงานและรวมตดตามผล สวนประการทสอง เปนการมสวนรวมแบบไมแทจรง เปนการมสวนรวมในการปฏบตตามโครงการทไดมการกาหนดไวแลวเทานน ไมไดคานงถงความตองการทแทจรงของประชาชน และการประเมนผลยงไมบรรลวตถประสงคตามเปาหมายและขาดความเปนกลางอกดวย (ศรรตน ธานรณานนท, 2538:21) ในการดาเนนการเครอขายของสภาทปรกษาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต พบวา การมสวนรวมในภาคประชาชน ในการเขามาดาเนนงานในกระบวนการตดสนใจ ตองสรางกลไกเขาไปถงระดบรากหญา เพอเชอมโยงกลมองคกรตาง ๆ และยงเปนจดเรมในการพฒนาสงคม รวมทงไดรบทราบปญหา อปสรรค โดยมกระบวนการแลกเปลยนขอมล ขอเทจจรงรวมกน (มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, 2545: 7, 18)

เงอนไขของการมสวนรวมทเรมตนจากประชาชนนนประกอบดวยเงอนไขทสาคญ 3 ประการ ไดแก ประชาชนตองมอสรภาพทจะมสวนรวม (Freedom to participate) ประชาชนตองมความสามารถทจะมสวนรวม (Ability to participate) และประชาชนตองเตมใจทจะมสวนรวม (Willingness to participate) และความสาเรจของการมสวนรวมของประชาชนยงขนอยกบองคประกอบหลายประการ คอ ประชาชนตองมเวลาทจะมสวนรวมในกจกรรม ไมเสยคาใชจายเปนจานวนมากเกนกวาทจะรบได ประชาชนตองมความสนใจทมความสมพนธกน ตองสอสารกนไดและตองไมกระทบกระเทอนตอตาแหนงหนาทหรอสถานภาพของตน (นรนดร จงวฒเวศย, 2527: 186 - 187)

แนวทางการมสวนรวมของประชาชนสามารถพจารณาไดเปน 2 แนวทาง (อภชาต ทองอย, 2545: 46) แนวทางแรก เปนการแสดงออกถงเสรภาพของประชาชน ไดแก การกระตนใหประชาชนรบรถงสาเหตของปญหา การใหความรเพอสรางความเขาใจถงเหตปจจยตาง ๆ ทเกยวโยงกนอยางเปนระบบ สรางพฒนาการใหมสวนรวมในการหาทางเลอกและแสวงหาวธการในการจดการดานสงแวดลอมและพฒนาโลกทศนแบบใหมทเนนการอยรอดรวมกนระหวางธรรมชาตและมนษย จากหลกการดงกลาว การททาใหคนในทองถนไดเหนคณคาและตดสนใจเองวาสงททานนเหมาะสมและสอดคลองกบสภาพความเปนอยของทองถนหรอไม ไดประเมนคณคาและตดสนใจเลอกเอง นบเปนจดเรมตนของการมสวนรวมในทองถนทตอเนองและยงยนกวาการผลกดนจากภายนอก แนวทางทสองไดแก แนวทางดานกฎหมายและการบงคบใชกฎหมายโดยเนนสงแวดลอมควบคกบความอยรอดของประชาชน โดยใหมความสอดคลองเหมาะสมกบความเปนจรงตอการนาไปปฏบตใชอยางยตธรรมและโปรงใส ไมเลอกปฏบตและตองเขมงวดกวดขนตอการบงคบใชกฎหมายหรอขอบงคบนน

การทประชาชนหรอชมชนพฒนาขดความสามารถของตนในการจดการ ควบคมการใช กระจายทรพยากรและปจจยการผลตทมอยในสงคมเพอประโยชนตอการดารงชพทางเศรษฐกจและสงคมตามความจาเปนอยางสมศกดศรในฐานะสมาชกสงคม จะทาใหการมสวนรวมประชาชนไดพฒนาการรบรและภมปญญา ซงแสดงออกในรปของการตดสนใจในการกาหนดชวตของตนอยางเปนตวของตวเอง (ทวทอง หงษววฒน, 2537) ซงการมสวนรวมของชมชนตอกจกรรมทเกยวของกบการพฒนาชมชนนน อาจจะพจารณาจาก ประเภท และระดบของการมสวนรวม ประเภทการมสวนรวม ไดแก การมสวนรวมใน

35

การตดสนใจ การดาเนนการแบงปนผลประโยชนทเปนธรรมระหวางผมสวนไดสวนเสย (Stakeholders) และการตดตามประเมนผล สวนระดบการมสวนรวมนน อาจจะวดไดจากระดบของความถของบคคล องคกรทรวมกจกรรม ความพงพอใจ ระดบของเปาหมายทพงได และระดบของการมสวนรวมในกจกรรมตาง ๆ (อนรกษ ปญญานวฒน, 2548: 34 -38)

จากกระแสของการพฒนาการทองเทยวในปจจบน การมสวนรวมของประชาชนทองถน เปนเปาหมายสาคญในกระบวนการพฒนาการทองเทยวรปแบบใหม ซงถอไดวาเปนพนฐานของการพฒนาทยงยนในองครวมของระบบความรสกเปนเจาของทองถนของสมาชกชมชน ซงมความรก ความหวงแหน มความรสกพงพง และใชประโยชนจากทรพยากรแหลงทองเทยว สามารถนามาประยกตใหเกดการพฒนาแบบยงยนแกทรพยากรทองเทยวได (นาชย ทนผล, 2543: 39)ตองมการสรางความเขมแขงใหชมชน รวมทงตองสรางความเขาใจใหแกนกธรกจดวยวา สงคม ธรรมชาต วฒนธรรมเปนทนดวย หากไมเปดโอกาสใหผมสวนไดสวนเสยหรอชมชนเขามามสวนรวม แลวจะพบกบปญหาสงแวดลอม สงคม วฒนธรรม ซงจะสงผลใหการประกอบธรกจไมยงยน ทงนชมชนตองมการพฒนาตนเองใหเปนศนยกลางเชอมโยงระหวางหนวยงานของรฐกบชมชน และระหวางชมชนกบเอกชนทเกยวของกบการทองเทยว เพอใหกระบวนการพฒนาการทองเทยวมเปาหมายและทศทางเดยวกน (สถาบนวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงประเทศไทย, 2542) จงมความจาเปนอยางยงทจะตองปรบเปลยนกระบวนการทางการทองเทยวในบางสวน เพอใหชมชนเขามามบทบาทและมสวนรวมอยางแทจรง ซงทศทางและแนวทางในการมสวนรวมของชมชน จะตองเปนการนาไปสการรวมมอในการใชทรพยากรแหลงทองเทยวเพอการรองรบการทองเทยวอยางยงยน (สมชาย สนนเมอง, 2541: 25 – 33) ซงการมสวนรวมของประชาชนเปนประเดนปญหาใหญทไมสามารถเกดขนไดงายนกในภาวะสงคมปจจบน

เนองจากผลกระทบของการทองเทยวทมตอชมชนจงทาใหมผทใหความสนใจในดานการมสวนรวมของชมชนและไดใหความหมายและลกษณะของการการมสวนรวมไวอยางหลากหลาย ซง Cohen and Uphoff(1977)ไดศกษาแนวคดกระบวนการมสวนรวมของประชาชน ซงเปนปจจยทกอใหเกดความสาเรจในการดาเนนกจกรรม โดยมขนตอนดงน

แผนภม 18 กระบวนการมสวนรวม

1) การมสวนรวมในการคนหาปญหา และสาเหตของปญหาและรวมในการตดสนใจ (Participation in decision making) ถอไดวาเปนขนตอนทสาคญ เนองจากหากสมาชกในชมชนไมเขาใจในปญหาของตนเองแลว การจดทาแผน หรอกจกรรมตาง ๆ กไมอาจเอออานวยผลประโยชนได ปญหาทเกดขนในปจจบนคอ ประชาชนขาดความเขาใจในเรองของการทองเทยวและมองไมเหนถงผลกระทบทไดรบจากการทองเทยวอยางรอบดาน ซงอาจแกไขไดโดยมบคคลเขาไปชวยชนา เพอใหเกด

การตดสนใจ ลงมอปฏบต รวมรบผลประโยชน ประเมนผล

36

การเรยนรในปญหาดงกลาวซงนาไปสการหาแนวทางในการพฒนาการทองเทยวได ในขนตอนนจะสรางความรสกในการเปนเจาของใหเกดขนกบสมาชกในชมชน นอกจากน การดาเนนการของชมชนทาใหเกดการเรยนร ไดรบประโยชนโดยตรงอนเกดจากการรวมดาเนนการตดสนใจเลอกใชวธการในการพฒนาการทองเทยว ซงอาจจาเปนตองมนกวชาการมาชวยเหลอในการวางแผนและดาเนนกจกรรม ถอเปนขนตอนทสาคญทสดและชมชนจาเปนตองเขาใจปญหาและสาเหตของการเกดปญหาในชมชนนนเอง โดยเฉพาะการรวมวางนโยบายหรอแผนงานเพอการใชทรพยากรทมจากดใหเปนประโยชนตอสวนรวม มการจดกระบวนการทางาน โดยศกษากลมเปาหมาย ประสานงานกบองคกรหรอหนวยงานทเกยวของ จดเวทระดมความคดเหน เพอวเคราะหประเดนปญหาทเกดขน เพอหาแนวทางแกไข โดยม การแตงตงคณะทางานเพอตดตามการดาเนนงาน

2) การมสวนรวมในการลงมอปฏบตหรอการดาเนนกจกรรม (Participation in implementation) ชมชนอาจใหการสนบสนนการดาเนนกจกรรมตามแตระดบความสามารถของตน อาจเปนไปในรปแบบของการเขารวมในการบรหารงาน พฒนาใหมประสทธภาพและประสทธผล สนบสนนดานทรพยากรการบรหาร หรออาจหาการสนบสนนแหลงทรพยากรหรอความชวยเหลอตาง ๆ เพอนามาสนบสนนกจกรรมใหเปนไปตามทไดวางแผนไว

3) การมสวนรวมในการรวมรบผลประโยชน (Participation inbenefits)จดไดวาเปนแรงกระตนใหเกดการมสวนรวม ซงผลประโยชนในทนเกดขนไดใน 3 กรณ คอ ผลประโยชนทางดานวตถ (Material benefits) สงคม (Social benefits) และผลประโยชนสวนบคคล (Personal benefits)

4)การมสวนรวมในการประเมนผล (Participation inEvaluation)เปนการรวมควบคม ตดตาม และประเมนผล เปนการเขารวมในการควบคมและตรวจสอบการดาเนนกจกรรมหรอโครงการนน ๆ การมสวนรวมในขนตอนนเปนสงทสาคญแตไมคอยไดรบการปฏบต (Cohen and Uphoff, 1980) เปนลกษณะของการพจารณาถงการดาเนนการทผานมา เพอใหไดเรยนรหรอไดรบประโยชนในการดาเนนการรวมกน เพอใหกจกรรมทดาเนนการอยหรอดาเนนการไปแลวประสบผลสาเรจเปนไปตามทไดตงวตถประสงคไว การมสวนรวมในการตดตามประเมนผลทาใหชมชนตระหนกวา กจกรรมททาไปนนเหมาะสมและดาเนนการมาเปนอยางไร ควรดาเนนการตอหรอไม กอใหเกดประโยชนจากการดาเนนกจกรรมรวมกนหรอไม และสงผลอยางไรตอความสาเรจในการพฒนาการทองเทยว

ระดบการมสวนรวมของประชาชนตามแนวทางของสหประชาชาต (1981) สามารถพจารณาไดเปน 7 ระดบ ดงน ระดบ 1 เปนการถกบงคบ (Manipulation) จดวา ไมมสวนรวมเลย ถอเปนการมสวนรวมภายใตการดาเนนการตามนโยบายของภาครฐ ภายใตการจดการของเจาหนาทของรฐ ขอดคอ ผกระทาจะไดรบผลในทนทแตขอเสยคอ จะไมไดรบผลในระยะยาวและไมไดรบการสนบสนนจากประชาชนในทสด ระดบ 2 เปนการถกลอโดยการใหขอมล ( Information) จดวาเปนรปแบบทวไปของประเทศทกาลงพฒนา เปนการมสวนรวมเพยงเลกนอย ระดบ 3 เปนการถกชกชวน (Consulation) จดวา มสวนรวมเพยงเลกนอย ระดบ 4 เปนการสรางฉนทามต (Concenses - building) มสวนรวมเพยงเลกนอย ระดบ 5 เปนการมสวนรวมในการตดสนใจ (Decision -making) จดวามสวนรวมปานกลาง ระดบ 6 เปนการมสวนรวมในการรวมรบความเสยง (Risk - sharing) จดวามสวนรวมสง ระดบ 7 เปนการมสวนรวมในการตดสนใจดวยตนเอง (Partnership and Self - management)จดวามสวนรวมในอดมคต

กจกรรมในการมสวนรวมไดแก การจดสมมนาพบปะ แลกเปลยนประสบการณระหวางผมคณวฒทมประสบการณโดยผลกดนใหเกดความรวมมอและการประสานงานเพอการแกไขปญหาสาธารณะ จากรายงานการวจยของสภาทปรกษาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตพบวา การจดเวทสาธารณะเพอสงเสรม ใหเครอขายไดรจก เขาใจและมสวนรวมในการดาเนนกจกรรมและเปนการเสรมสรางศกยภาพของเครอขาย

37

เพอใหเครอขายมความเขมแขง โดยมงเนนการมสวนรวมในทกขนตอนของการดาเนนกจกรรม (มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, 2545: 14, 19) ทาใหเกดผลด คอ ไดรบการยอมรบและมความสมพนธทดจากเครอขาย ไดมการประสานงานกนในระยะยาวและไดรบทราบประเดนปญหาทเกดขน สวนผลเสย คอ ใชงบประมาณมาก ไมสามารถกาหนดงบประมาณทเหมาะสมในการประสานงานกบสมาชก ขาดผดาเนนการในพนทและขอมลทไดอาจเปนขอมลขางเดยว

ขอสนบสนนการมสวนรวมทาใหเกดประสทธภาพในการบรหารและพฒนา เนองจากกจกรรมในการทองเทยวเกยวของกบทรพยากรในทองถน ความรและภมปญญาในการแกปญหาในทองถนนน ชมชนจะรถงกาลงของตนเองในการเขาไปแกปญหาหรอพฒนาอยางมเปาหมาย ในขณะเด ยวกนกมขอโตแยงเกยวกบการมสวนรวมของประชาชนคอ การมสวนรวมกอใหเกดตนทนทงเวลาและงบประมาณเปนจานวนมาก และไมมการรบผดชอบถงผลขนสดทายของการดาเนนการและเปนการผลกภาระใหชมชน นอกจากนการแทรกแซงจากภายนอกและปญหาหรอขอจากดของประชาชนเอง ซงมสาเหตมาจากการครอบงากลอมเกลาจากภาครฐและเงอนไขทางสภาพแวดลอมในการดารงชพ การรวมพลงของภาคประชาชนยงคงออนหรอดอยกวาพลงจากภายนอก ซงเปดโอกาสใหภาครฐเขาไปแทรกแซงได

การมสวนรวมของประชาชนไมมสตรสาเรจตายตว (No Magic List of Critical Factors for Participation) (Kelly, 2001) ทงน วธทดทสดในการวเคราะหปจจยการมสวนรวมของประชาชนกคอการวเคราะหปจจยภายนอกและปจจยภายในชมชนนน ๆ เพอใหเหนภาพทชดเจนของชมชน (Cohen and Uphoff, 1980: 213 - 235) และแนวทางการมสวนรวมของประชาชนตองเลอกใชอยางเหมาะสมและตรงกบแนวทางดานสงคมและวฒนธรรมของทองถนนน ๆ (ธาน ภาคอทย, 2545 ; Kelly, 2001: xi; Cohen and Uphoff, 1980; ไพรตน เดชะรนทร, 2527: 6 - 7)

ปญหาการมสวนรวม สวนมากมกเกดจากระบบราชการทมการปรบตวชา มลกษณะทรวมอานาจ แนวคดดานการมสวนรวมของประชาชนไดรบการยอมรบนอย ภาครฐมกมการตดสนใจแทนประชาชน ประชาชนไมสามารถหรอไมมโอกาสในการเปลยนแปลงการตดสนใจของภาครฐทมตอชมชนได (Kelly, 2001: 99) ภาครฐมความคนเคยกบการสงการ ขณะเดยวกนประชาชนกยงคนเคยกบการรบคาสงและยอมรบในความถกตองของขาราชการและยอมรบการรอคอยความชวยเหลอจากภาครฐมากกวาการชวยเหลอตนเอง และในกจกรรมหรอโครงการทประชาชนไดมสวนรวมนน ในบางครงการเลอกโครงการดาเนนการไมมความสอดคลองกบสงแวดลอมและความตองการของประชาชน ซงเปนโครงการทภาครฐไดจดทาให (ไพรตน เดชะรนทร, 2527: 6 -20) กทาใหการมสวนรวมทไมครบวงจรตามแนวคดการมสวนรวมของ Cohen and Uphoff

ถงแมวา การมสวนรวมของประชาชนถอไดวาเปนปจจยสาคญในการแกไขปญหาสงคม แตจากการศกษาพบวามสวนทไมเปนจรงดงเชนวานน เนองจากพบวามการใชการมสวนรวมของประชาชนไปในทางทสอดคลองกบความตองการของคนบางกลม ซงภาครฐมกใชในความหมายทใหประชาชนมสวนรวมเปนเครองมอในกจกรรมหรอโครงการทรฐกาหนดมากกวาจะเปนการมสวนรวมตามความหมายทแทจรงเพอใหประชาชนยอมรบในกจกรรมของภาครฐ (ทวทอง หงษววฒน , 2527: 2)ซงการกระทาดงกลาวไมเปดโอกาสใหมการพฒนาการมสวนรวมของประชาชนอยางแทจรง

การมสวนรวมของชมชนในการพฒนาหรอจดกจกรรมชมชนนน ควรพจารณาจากประเภทของกจกรรมและระดบของกจกรรมทชมชน องคกรรฐ องคกรภายนอกชมชน และปจเจกบคคลในแตละชมชน ไดมสวนรวมในฐานะเปนผมสวนไดสวนเสยในกจกรรมแตทงนตองคานงถงความตองการของชมชนเปนหลก ใหชมชนไดมสวนรวมในการกระบวนการทกขนตอน และการศกษาแนวคดเกยวกบการมส วนรวมของชมชนทไดกลาวมาแลวนน ในการศกษาครงนจะนามาวเคราะหหาแนวทางในใหชมชนเขามามสวนรวมในการพฒนาการทองเทยวเชงสถาปตยกรรมของชมชนในพนทศกษา

38

10. เอกสารอางองของโครงการวจย

ทวทอง หงษววฒน. (2537). การมสวนรวมของประชาชน นโยบายและกลวธ. สานกพมพศกด โสภาการพมพ, กรงเทพมหานคร.

นรนดร จงวฒเวศย. (2527). “กลวธ แนวทาง วธการ สงเสรมการมสวนรวมของประชาชนในงาน พฒนาชมชน” การมสวนรวมของประชาชนในการพฒนา.ทวทอง หงสววฒน บรรณาธการ: หนา 177 - 194. มหาวทยาลยมหดล, กรงเทพมหานคร.

บญเลศ จตตงวฒนา.(2548).การพฒนาการทองเทยวแบบยงยน. ศนยวชาการการทองเทยวแหง ประเทศไทย, กรงเทพมหานคร.

ไพรตน เดชะรนทร. (2527). “นโยบายและกลวธการมสวนรวมของชมชนในยทธศาสตรการพฒนา ปจจบน” การมสวนรวมของประชาชนในการพฒนา.ทวทอง หงษววฒน บรรณาธการ: หนา 6 -20. มหาวทยาลยมหดล, กรงเทพมหานคร.

ภราเดช พยฆวเชยร. (2539). “ความสามารถในการองรบ (Carrying Capacity) เพดานการพฒนาแหลง ทองเทยวทตองใหความสาคญในปจจบน”จลสารการทองเทยว. ปท 15, ฉบบท 2 เมษายน – มถนายน 2539: หนา 8 – 13. การทองเทยวแหงประเทศไทย, กรงเทพมหานคร.

มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช. (2545). รายงานการวจยเรอง สภาทปรกษาฯ ในความคาดหวงของ สงคมไทยและความเชอมโยงเครอขายภาคประชาชน. มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, กรงเทพมหานคร.

สงวน นตยารมภพงศและสรพล มละดา. (2544). จากรากหญาถงขอบฟา อดต ปจจบน และอนาคต ขององคกรพฒนาเอกชนไทย. โครงการจดพมพคบไฟ, กรงเทพมหานคร.

สถาบนวจยวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงประเทศไทย.(2542). รายงานขนสดทายการด าเนนการ เพอก าหนดนโยบายการทองเทยวเชงนเวศ (พมพครงท 2), กรงเทพมหานคร.

สมชาย สนนเมอง.(2541). “ชมชนทองถนกบการมสวนรวมในการพฒนาการทองเทยว” จลสารการทองเทยว. ปท 17, ฉบบท 2 เมษายน – มถนายน 2541: หนา 25 – 33. การทองเทยวแหงประเทศไทย, กรงเทพมหานคร.

สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต. (2539). สรปเทคนควธการทใชใน การสราง “กระบวนการมสวนรวม” เพอประกอบการจดท าแผนปฏบตการตามแนวทางของ แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 8. สานกงานคณะกรรมการพฒนาการ เศรษฐกจและสงคมแหงชาต, กรงเทพมหานคร.

อนรกษ ปญญานวฒน. (2548). การศกษาชมชนเชงพหลกษณ: บทเรยนจากวจยภาคสนาม. โครงการ เสรมสรางการเรยนรเพอชมชนเปนสข, กรงเทพมหานคร.

อภชาต ทองอย. (2545). “เสรมมาตรการ 2 ดานแกจรยธรรมสงแวดลอม สรางความรบรจตสานก ควบคใชกฎหมายบงคบ”วารสารเสนทางสเขยว. สาวตร ศรสข บรรณาธการ. ฉบบท 9 เมษายน – กรกฎาคม พ.ศ. 2545: หนา 42 – 47. บรษท อกษรสมพนธ, กรงเทพมหานคร.

Cohen, John M. and Uphoff, Norman T. (1977). Rural Development Participation. Ithaca, Cornell University.

Cohen, John M. and Uphoff, Norman T. (1980). “Participation’s place in rural development:

seeking clarity through specificity” World Development 8. pp.213 – 235.Global Greenwood, D. (1982). “Cultural Authenticity” Cultural Survival Quarterly.McGraw Hill,

39

New York. Howell, David W.(1993). Passport: An Introduction to the Travel and Tourism Industry.

(2nd ed.) South Western Publishing Co. Kelly, Dana. (2001). Community Participation. Rural Industries Research and development

Corporation, Australia. McIntosh, Robert W. and Goeldner, Charles R. (1984).Tourism Principles, Practices,

Philosophies.(5thed.) .John Wiley and Sons Inc, New York. Mill, Robert Christie. (1990).Tourism: The International Business. New Jersey : Prentice

Hall Inc. Mill, Robert Christie and Morrison, Alastair M. (1992).The Tourism System : An

Introductory Text. (2nded.) New Jersey : Prentice-Hall International Inc. PrakobsiriPakdeepinit andWilliam R. Chapman.(2008).Success factors of sustainable tourism development of Phayao Lake Rim Communities, Phayao Province, Upper Northern Thailand.CDAST 2008 International Conference. Grand Riverside Hotel, Phitsanulok. Resinger, Y.Tour. (1994). “Host contact as part of cultural tourism” World Leisure and

Recreation 36 (Summer).pp.24 -28. Smith, V. (1989).Host and Guests: The Anthropology of Tourism. University of

Pennsylvania Press, Philadelphia.

40

11. ประโยชนทคาดวาจะไดรบ เชน ดานวชาการ ดานนโยบาย ดานเศรษฐกจ/พาณชย ดานสงคมและชมชน รวมถงการเผยแพรในวารสาร จดสทธบตร ฯลฯ และหนวยงานทนาผลการวจยไปใชประโยชน 11.1 ขอมลการศกษาคณคาทรพยากรแหลงนาธรรมชาตขนาดเลกของลมนาองเชน พนทชมนา ปาพร นาผดโปงนา โปงนาอน โปงนารอนบอพด บอนาศกดสทธ บอนา โบราณแหลงนาธรรมชาตสาคญตอมนษยทมความสาคญตอมนษย พชและสตว 11.2 ความสมพนธทางชวภาพบนฐานเศรษฐกจและแนวทางการอนรกษทรพยากรแหลง นาธรรมชาตขนาดเลกของลมนาอง 11.3 ไดทราบศกยภาพทางการทองเทยวเชงนเวศอยางมสวนรวมในพนทกวานพะเยา และทราบพฤตกรรมของนกทองเทยวทเดนทางมาเยอนกวานพะเยา 11.4ไดรปแบบการทองเทยวเชงนเวศและแนวทางการพฒนาการทองเทยวเชงนเวศ อยางมสวนรวมในพนทกวานพะเยา 11.5 หนวยงานราชการทเกยวของไดขอมลในการกาหนดนโยบายและแนวทางการ สงเสรมการทองเทยวเชงนเวศ 11.6 นกทองเทยวไดรบความคมคาจากการทองเทยวเชงนเวศ 11.7 อาจารยนกวจย และนสต นกศกษาไดใชประโยชนจากขอมลเพอนาไปตอ ยอดการวจยทเกยวของและเปนกรณศกษาในการจดการเรยนการสอน 11.8 นกวจยรนใหมไดเรยนรกระบวนการวจย และเปนฐานขอมลเพออางองใน กระบวนการพฒนางานวจยอนๆ ตอไป

12. แผนการถายทอดเทคโนโลยหรอผลการวจยสกลมเปาหมาย 12.1 นาผลของไดรปแบบการทองเทยวเชงนเวศและแนวทางการพฒนาการทองเทยวเชงนเวศอยางมสวนรวมในพนทกวานพะเยา นาเสนอตอการการประชมระดบจงหวดทอยในพนทภาคเหนอตอนบน การทองเทยวแหงประเทศไทยในพนทภาคเหนอตอนบน ภายใน 60 วนหลงจากสงรายงานฉบบสมบรณเพอนาไปสการพลกดนใหเกดการปฏบตอยางแทจรงตอไป

12.2 นาผลงานนาเสนอผลงานในเวททางวชาการระดบชาตขนไป ภายใน 120 วนหรอ ตพมพในวารสารทางวชาการทไดการยอมรบภายใน 1 ปหลงจากสงรายงานฉบบสมบรณ

13. วธการดาเนนการวจย และสถานททาการทดลอง/เกบขอมล

13.1 การสารวจและกาหนดตาแหนงทางพนทแหลงนาธรรมชาตขนาดเลกและความ

หลากหลายทางชวภาพ

1) สารวจรวบรวมและเกบขอมลโดยลงสารวจในพนทจรงและการสอบถามจากชาวบาน

41

จดกลมเสวนาในชมชนทองถน เพอสบคนวฒนธรรม ประเพณ และประวตศาสตรของ ประโยชนและการบรโภคจากผลตผลจากแหลงนาธรรมชาตขนาดเลก

2) จดทาฐานขอมลระบบสารสนเทศภมศาสตร (Geographic Information System: GIS) ของ

ขอมลแหลงนาและทางดานผลตภณฑจากแหลงนาธรรมชาตขนาดเลก 3) วธการเกบขอมล

3.1 การเกบขอมลเชงลก แบบตรวจสอบแบบสามเสา (Methodlogical Triangulation)สงเคราะหขอมลโดยการสารวจ การสงเกต ซกถามและรวบรวมขอมลจากเอกสารประกอบ เพอใหไดมาของรายละเอยดทครอบคลม ตลอดจนวเคราะหขอมล โดยคณะวจย

รวมกบผอาวโสทองถนหรอปราชญชาวบาน 3.2 การสนทนากลม (Focus Group Discussion) เพอระดมสมอง (Brain Storming) ยด หลกของขอบเขต และองคประกอบของเปาหมายของงานวจย โดยมการสรางคมอ นาการ

สนทนาตามตวแปรทกาหนดไวและจดลาดบรายละเอยดของขอมล สารวจพนทและบนทกพกดเพอสามารถรแปลขอมลแผนทในระบบดจตอล

4) วเคราะหขอมล 4.1 วเคราะหขอมลพนฐานของสรระพชและการใชประโยชนตามหลกวทยาศาสตร 4.2 วเคราะหขอมลดวยระบบสารสนเทศภมศาสตร (GIS)

4.3 รวบรวมขอมลจากโครงการวจยในครงนเพอจดท าแผนทแสดงเชงปรมาณหรอคณภาพในขอมลตางๆ เชน แผนทความหนาแนน (Density Map) จากการประมาณคา (Interpolation), แผนทการกระจายตว (Diffusion Map)

42

4.4 สรางฐานขอมลภมสารสนเทศ (Geo-informatics Database)และก าหนดค าอธบายขอมลหรอพจนานกรมขอมล (Data Dictionary)

4.5 การก าหนดคาพกดใหกบภาพขอมลดาวเทยม (Register Data) ก าหนดพกดโดยการไปส ารวจขอมลภาพสนามเพอก าหนดจดในการใหพกดทสามารถ

หาไดในภาพดาวเทยมทง 3 ภาพ และเหนไดชดเจนในพนทจรง โดยใชเครอง ก าหนดระบบต าแหนง Global Positioning System (GPS)ก าหนดระบบพกดใหกบภาพและขอมลตางๆใหมระบบเดยวกน ในการศกษาครงนใชระบบเสนโครงแผนทแบบ Universal Transverse Mercator (UTM) Zone47สเฟยรอยด World Geodetic System 1984 (WGS84)ถายโอนคาพกดจากเครอง GPS สภาพดาวเทยมโดยโปรแกรมทางการส ารวจระยะไกล (Remote Sensing) รวมกบการพจารณาลกษณะภมประเทศจากแผนทภมประเทศมาตราสวน 1:50,000 จากกรมแผนททหาร

ภาพ 20 แผนทแสดงตวอยางการจดทาขอมลระบบสารสนเทศภมศาสตร

4.6 การศกษาขอมลเฉพาะทสาคญของแหลงนาธรรมชาตขนาดเลก

คณสมบตดน - ดานกายภาพpH EC ส อนภาค ความหนาแนน และอนๆ คณสมบตนา - ดานกายภาพpH DO EC ความขน กระดาง ส ธาตอาหารพช ตาราง ตวอยางแนวทางการส ารวจขอมลแหลงน าธรรมชาตขนาดเลก

ท รายละเอยด ค าอธบาย วธการ

1 ลกษณะทวไป ชอทองถน ชอทางการ

พกดทใชเครอง GPS รบคาในระบบ UTM โดยพกด X คอพกดแนว ตะวนออก ตะวนตก

เดนสารวจ

43

แหลงเกบกกนาทตง

เปนเลข 6 หลก และ พกด Y คอ พกดแนวเหนอ ใตเปนเลข 7 หลก

2

3

ขนาดพนททงหมด การใชงานในปจจบน

เปนพนททงหมดของแหลงนา - ขนาดในอดต -ขนาดตามสภาพทใชงานในปจจบน คณภาพนา (รสชาต) เคมกรอยจดเปรยว การใชงานในฤดฝนและฤดแลง การใชประโยชนจากแหลงนา สถานการณของการของแหลงนา ผดแล

พนทระดบหมบาน ตรวจสอบคณภาพ (รสชาต) ของนาโดยการชม หรอสอบถามจากผร สของนา สอบถามการบรโภค รสชาตของนา มสนมหรอไม ความกระดาง ปรมาณนาในแหลงนามใชงานเพยงใด ถาการใชงานไดไมเพยงพอ หรอใชงานไมได ใหระบเหตผล การนานาจากแหลงนาไปใชประโยชนในกจกรรมตางๆ จานวนครวเรอนทนานาใน แหลงนาไปใชกนและใชในครวเรอน เลยงสตว จานวนพนททใชนาในการเพาะปลก (ไร นา สวน และสวนครว) กลมเครอขายใน การอนรกษ

ศกษาศกยภาพ รปแบบ และแนวทางการพฒนาการทองเทยวเชงนเวศ

13.2 ขอมลและแหลงขอมล

13.1.1 การศกษาเบองตน จากการศกษาคนควาและรวบรวมเอกสารทางวชาการ ตารา รายงานแนวความคด และบทความจากวารสารตาง ๆ ทเปนหลกการ แนวความคด และทฤษฎทเกยวของ ตลอดจนงานวจยทเกยวของ

13.1.2 การศกษาภาคสนาม คณะผวจยจะใชเครองมอทางการวจยในการเกบรวมรวบขอมลพฤตกรรมนกทองเทยว

13.3 ประชากรและกลมตวอยาง

44

ประกอบดวย ผนาชมชน ปราชญชมชน สมาชกในชมชนทมความสนใจ ผประกอบการดานการทองเทยวในพนท เจาหนาทภาครฐทเกยวของในพนทศกษา และนกทองเทยวทเดนทางมาเยอนกวานพะเยา

13.4 เครองมอทใชในการศกษา

ในการศกษาครงนจะใชวธวทยาวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม (Participation Action Research: PAR) โดยคณะผวจยจะเนนรปแบบกจกรรม AIC (Appreciation-Influence Control) ซงประกอบดวยขนตอนหลก 3 ขนตอน คอ การสรางความร (Appreciation หรอ A) ขนตอนการสราง การพฒนา (Influence หรอ I) ขนตอนในการสรางแนวทางในการปฏบต (Control หรอ C) ทเปดโอกาสใหทกภาคสวนไดมโอกาสแลกเปลยนความรประสบการณ และขอมลขาวสาร ซงจะทาใหเขาใจสภาพปญหา ขอจากด ความตองการ และศกยภาพของผทเกยวของตางๆ สามารถนาไปประยกตใชในการแกปญหา และกาหนดแนวทางในการพฒนาไดตรงกบความตองการของชมชน และสอดคลองกบสภาพความเปนจรง โดยการวจยในครงนตองการสรางกระบวนการมสวนรวมของทกภาคสวนในการกาหนดแนวทางการพฒนาการทองเทยวเชงนเวศอยางมสวนรวมในพนทกวานพะเยา โดยมเครองมอในการศกษาดงตอไปน 1) การสารวจ เปนการสารวจลกษณะโดยทวไปของชมชน วฒนธรรม ประเพณ วถชวตของชมชน 2) การประเมนศกยภาพทางการทองเทยวเชงนเวศอยางมสวนรวมในพนทกวานพะเยา

2.1 ดานพนท 2.2 ดานการจดการ 2.3 ดานกจกรรม 2.4 ดานการมสวนรวม

ทงนจะแบงระดบการประเมนคาศกยภาพทางการทองเทยวไว 5 ระดบ คอ 5 ระดบ คอ 0.00 – 0.80 หมายถง ไมมศกยภาพ 0.81 – 1.60 หมายถง ศกยภาพตา1.61 – 2.40 หมายถง ศกยภาพปานกลาง 2.41 – 3.20 หมายถง ศกยภาพสงและ 3.21 – 4.00 หมายถง ศกยภาพสงทสดทจะสามารถรองรบกจกรรมการทองเทยว หรอ/และ ดงดดใหนกทองเทยวเขารวมกจกรรม

3) แบบสอบถามพฤตกรรมนกทองเทยวทเดนทางมาเยอนกวานพะเยา ประกอบดวย

- ปจจยสวนบคคล ไดแก เพศ อาย พนฐานความร หรอระดบการศกษา แรงจงใจ ทศนคต ความคาดหวง ความตระหนก ประสบการณการทองเทยว รปแบบการทองเทยว เปนตนโดยแปลผลเปนคาความถ และรอยละ

- พฤตกรรมในการทองเทยว ไดแก ความคดเหนเกยวกบกจกรรมทางการทองเทยวการใชประโยชนดานนนทนาการในพนท ความตองการดานการทองเทยว ทรพยากรการทองเทยวทดงดดใจ ภาพลกษณดานการทองเทยวของพนทความตองการในการสอความหมายทางการทองเทยวเปนตนทงนจะแบงระดบความคดเหนของนกทองเทยวไว 4 ระดบ คอ 0.00 – 0.75 หมายถง ไมเหนดวย/ไมตองการ 0.76 – 1.50 หมายถง เหนดวยนอย/ตองการนอย1.51 – 2.25 หมายถง เหนดวยปานกลาง/ตองการปานกลาง2.26 – 3.00 หมายถง เหนดวยอยางยง/ตองการอยางยง

45

4) แบบสมภาษณเชงลก ใชสมภาษณผมสวนเกยวของ ประกอบดวย ผนาชมชน ปราชญ

ชมชน สมาชกในชมชนทมความสนใจ ผประกอบการดานการทองเทยวในพนท และเจาหนาทภาครฐทเกยวของเพอใหไดขอมลทเปนความคดเหนสวนบคคลในขอเทจจรงในสวนของผใหขอมล โดยมประเดนสมภาษณในดานทรพยากรธรรมชาตและความหลากหลายทางชวภาพ การมสวนรวมในปจจบน คณลกษณะของการทองเทยวเชงนเวศทคาดหวงไว และแนวทางการพฒนาการทองเทยวเชงนเวศ เปนตน 5) การบรรยายพเศษ เปนการเชญวทยากรทมความรความสามารถทางดานการทองเทยวเชงนเวศเพอใหความร ประสบการณ และกรณศกษา ทเกยวของกบการจดการการทองเทยว การอนรกษทรพยากรธรรมชาตและความหลากหลายทางชวภาพ การมสวนรวม และการตลาด เปนตน

6) การวเคราะหจดออน จดแขง (SWOT) โดยเครองมอนจะใชกบผมสวนเกยวของ เพอ วเคราะหวาชมชนมจดออน จดแขงอยางไรบางในการพฒนาการทองเทยวเชงนเวศ และมโอกาสหรออปสรรคอยางไรในการพฒนา ซงผลจาก SWOT นจะนาไปใชรวมกบเทคนคการสรางอนาคตรวมกน (FSC) เพอกาหนดรปแบบและแนวทางการพฒนาการทองเทยวเชงนเวศของชมชนตอไป

7) การประชมเพอการสรางอนาคตรวมกน (Future Search Conference: FSC) เปน เครองมอในการใหผมสวนเกยวของสรางแนวทางในการพฒนาการทองเทยวเชงนเวศ โดยใชขอมลพนฐานจากการ SWOT โดยองคประกอบของกระบวนการ FSC คอ การวเคราะหเหตการณในอดตเพอเชอมโยงกบสถานการณและแนวโนมในปจจบน การวเคราะหและสงเคราะหสถานการณปจจบน เพอใหเขาใจในทศทางและปจจยทมอทธพลตอการทองเทยวเชงนเวศในปจจบนและสรางจนตนาการถงอนาคตทพงปรารถนารวมกนซงจะนาไปสรปแบบและแนวทางการทองเทยวเชงนเวศทอยบนพนฐานศกยภาพและความพรอมของชมชน โดยรปแบบของการทองเทยวทสามารถพฒนาได มตวอยางดงน 7.1 Academic Program เปนการทองเทยวทมงศกษาเรยนรถงทรพยากรธรรมชาตและความหลากหลายทางชวภาพ 7.2 Cultural Program เปนการทองเทยวเพอการเรยนรวฒนธรรมและวถชวตของชมชนทเกยวของกบกวานพะเยา เชน อาชพประมงพนบาน สวนแนวทางการพฒนาการทองเทยวเชงนเวศอยางมสวนรวมประกอบไปดวยแนวทางดาน การสงเสรมการมสวนรวมของชมชน การอนรกษทรพยากรธรรมชาตและความหลากหลายทางชวภาพ การพฒนาการตลาด การสอความหมายทางการทองเทยว การพฒนากจกรรมและเสนทางการทองเทยว

8) แบบสอบถามความคดเหนรปแบบและแนวทางการพฒนาการทองเทยวเชงนเวศ

46

สาหรบกวานพะเยา โดยแบบสอบถามชดนจะสรปและวเคราะหประเดนทแสดงใหเหนถงรปแบบและแนวทางการพฒนาการทองเทยวเชงนเวศทไดจากชมชน โดยจะประยกตใชดชนความสอดคลอง ( Index of Consistency หรอ IOC) เปนเครองมอในการหาคาตอบ โดยผทาวจยจะนาแบบสอบถามทสรางขนมาใหผทรงคณวฒหรอผเชยวชาญ จานวน 5 – 7 คน ไดตรวจสอบและใหคะแนนรายขอตามดลยพนจของผทรงคณวฒเพอนาผลการวเคราะหมาหาจดออนทยงขาดหายไปจากแนวคด หลกการ และทฤษฎ ทเกยวของ 9) การประเมนความพงพอใจในเสนทางทองเทยวเชงนเวศอยางมสวนรวมในพนทกวานพะเยา จานวน 1 ครง โดยการทดลองจดรายการทองเทยวในเสนทางขน มกลมนกทองเทยวเปาหมายประกอบดวย ตวแทนบรษทจดนาเทยว มคคเทศกอาชพ นกวชาการดานการทองเทยว นกวชาการดานสงแวดลอม หนวยงานทเกยวของกบทรพยากรธรรมชาตและความหลากหลายทางชวภาพ หนวยงานทเกยวของกบการทองเทยว นกเรยน/นกศกษา และนกทองเทยว จานวน 8 – 10 คน โดยใหชมชนไดเปนผดาเนนการจดการทองเทยว เชน เปนนกสอความหมาย การตอนรบ กจกรรมการทองเทยว เปนตน สวนนกวจยเปนผประสานงานและพเลยงในการดแลกจกรรมในภาพรวม ทงนจะดาเนนการประเมนเสนทางทองเทยวโดยมประเดนทสาคญ ดงน

ความดงดดใจของสถาปตยกรรม สงอานวยความสะดวกในแหลงทองเทยว กจกรรมการทองเทยว การสอความหมายทางการทองเทยว ความปลอดภยในแหลงทองเทยว

ทงนจะแบงระดบการประเมนความพงพอใจในเสนทางทองเทยวเชงนเวศอยางม สวนรวมในพนทกวานพะเยาไว 5 ระดบ คอ 0.00 – 0.80 หมายถง ไมพงพอใจ 0.81 – 1.60 หมายถง พงพอใจนอย1.61 – 2.40 หมายถง พงพอใจปานกลาง 2.41 – 3.20 หมายถง พงพอใจมาก และ 3.21 – 4.00 หมายถง พงพอใจมากทสด

10) การจดเวทประชาคมวจารณรปแบบและแนวทางการพฒนาการทองเทยวเชง

นเวศ เพอหาขอสรปและรวมกนหาแนวทางการขบเคลอนสการปฏบตจรงทงในสวนของชมชน ผประกอบการและหนวยงานภาครฐและเอกชนทเกยวของ

14. ระยะเวลาทาการวจย และแผนการดาเนนงานตลอดโครงการวจย (ใหระบขนตอนอยาง

ละเอยด)

กจกรรม เดอนท

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

11

12

ประชมคณะผวจย วเคราะหเอกสาร วรรณกรรมทเกยวของ

47

เพอศกษาศกยภาพทางการทองเทยวเชงนเวศอยางมสวนรวมในพนทกวานพะเยา

ศกษาพฤตกรรมของนกทองเทยวทเดนทางมาเยอนกวานพะเยา

ศกษารปแบบการทองเทยวเชงนเวศอยางมสวนรวมในพนทกวานพะเยา

ศกษาแนวทางการพฒนาการทองเทยวเชงนเวศอยางมสวนรวมในพนทกวานพะเยา

การจดเวทประชาคม สงรายงานความกาวหนา การเขยนรายงานฉบบสมบรณ สงรายงานฉบบสมบรณ

15. ปจจยทเออตอการวจย (อปกรณการวจย โครงสรางพนฐาน ฯลฯ) ระบเฉพาะปจจยทตองการเพมเตม

15.1 เครองมอตรวจวดคณสมบตทางกายภาพของดน ไดแก ความหนาแนนความชนและอณหภม เปนตน และเครองมอวเคราะหคณภาพนา

15.2 อปกรณและเครองมอการทดสอบ Physical and chemical properties of soil 15.3 หองปฏบตการในการทดสอบวเคราะหตวอยางตามมาตรฐาน 15.4 หนวยงานรฐทใหคาปรกษาและสนบสนน ไดแก สานกงานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมจงหวดพะเยา สานกงานการทองเทยว กฬาและนนทนาการจงหวดพะเยา สภาอตสาหกรรมการทองเทยวจงหวดพะเยา

48

16. งบประมาณของโครงการวจย

รายการ จ านวน

เงน

หมาย

เหต

1. งบบคคลากร 111,800

1.1 คาจางชวคราวผชวยนกวจยทางานเตมเวลา 79,800

(วฒปรญญาตร 13,300 บาท x จานวน 1 คน 6 เดอน)

(3) คาตอบแทนทางานลวงเวลา 32,000

(จานวน 4 คน x 50 วน x วนละ 200 )

2. งบด าเนนงาน

2.1 คาตอบแทน 20,000

(1) คาตอบแทนคณะผวจย (ผชวยศาสตราจารย) 20,000

2.2 คาใชสอย 88,200

- คาจางเหมาพมพงาน ขอมล จดทารายงานเขาเลม คาจดทาสอและวดทศน 19,000

- คาสารวจขอมลภมศาสตร ขอมลภาคสนาม แปล ภาพดาวเทยม คาวเคราะหGIS - คาจดทาและพมพแผนทดจตอล - คาจางเหมาพมพงาน ขอมล จดทารายงานเขาเลม คาจดทาสอและวดทศน

14,200

15,000

- คาประชาสมพนธ คาจดพมพคมอประกอบคาอธบาย แผนพบปายและกจกรรมการสรางแหลงทองเทยว - คาจางเหมาถายเอกสารอางองงานวจยทเกยวของ แบบสอบถาม-สารวจ และรายงานวจย

20,000

20,000

2.3 คาวสด 45,000

- คาวสดสานกงาน 15,000

- คาวสดคอมพวเตอร 5,000

- คาวสดอปกรณเกบตวอยางดน นา และพช 5,000

คาวสดเชอเพลงและหลอลน (จานวน 5,000 กม.ๆ ละ 4 บาท) 20,000

3.2 สาธารณปโภค 5,000

4. คาธรรมเนยมอดหนนสถาบน

รวมงบประมาณทเสนอขอ 270,000

49

17. ผลสาเรจและความคมคาของการวจยทคาดวาจะไดรบ

17.1 ไดทราบศกยภาพทางการทองเทยวเชงนเวศอยางมสวนรวมในพนทกวานพะเยาผลส าเรจเบองตน (P) 17.2 ไดทราบพฤตกรรมของนกทองเทยวทเดนทางมาเยอนกวานพะเยา ผลส าเรจเบองตน (P)

17.3ไดรปแบบการทองเทยวเชงนเวศอยางมสวนรวมในพนทกวานพะเยา ผลส าเรจเบองตน (I)

17.4แนวทางการพฒนาการทองเทยวเชงนเวศอยางมสวนรวมในพนทกวานพะเยาผลส าเรจเบองตน (I) 17.5หนวยงานราชการทเกยวของไดขอมลในการกาหนดนโยบายและแนวทางการสงเสรม

การทองเทยวเชง นเวศผลส าเรจกงกลาง (I) 17.6นกทองเทยวไดรบความคมคาจากการทองเทยวเชงนเวศผลส าเรจกงกลาง (I) 17.7อาจารยนกวจย และนสต นกศกษาไดใชประโยชนจากขอมลเพอนาไปตอยอดการวจยทเกยวของและเปนกรณศกษาในการจดการเรยนการสอนผลส าเรจกงกลาง (I) 17.8นกวจยรนใหมไดเรยนรกระบวนการวจย และเปนฐานขอมลเพออางองในกระบวนการพฒนางานวจยอนๆ ตอไปผลส าเรจกงกลาง (I)

ระดบความส าเรจของงาน (เลอกได 1 ระดบ)

P (Preliminary results) I (Intermediate results) G (Goal results)

18. โครงการวจยตอเนองปท 2 ขนไป

18.1 คารบรองจากหวหนาโครงการวจยวาโครงการวจยไดรบการจดสรรงบประมาณจรงในปงบประมาณทผานมา

18.2 ระบวาโครงการวจยนอยระหวางเสนอของบประมาณจากแหลงเงนทนอน หรอเปนการวจยตอยอดจากโครงการวจยอน (ถาม)

18.3 รายงานความกาวหนาของโครงการวจย (แบบ ต-1ช/ด)

19. คาชแจงอน ๆ (ถาม) โครงการวจยนเปนโครงการตอยอดและการนาไปใชประโยชนเพอการพฒนาจงหวดพะเยา การ

ลดวกฤตนาเสยโดยการฟนฟตวเองและการใชประโยชนจากฐานทรพยากรชวภาพ ปท 3 การขยายผลส

ชมชนพนทชมนากวานพะเยา (อนภมภาคลมนาโขง: GMS): บนพนฐานภมปญญาเศรษฐกจพอเพยงเพอ

ความเขมแขงของชมชนสเศรษฐกจสเขยว (GE) และสงคมคารบอนตา (LCS)

50

20. ลงลายมอชอ หวหนาโครงการวจย พรอมวน เดอน ป

(ลงชอ) . ผชวยศาสตราจารย ดร.ประกอบศร ภกดพนจ

หวหนาโครงการวจย วนท 6 พฤศจกายน 2558.

สวน ค : ประวตคณะผวจย ชอ - นกวจยหลก 1. ชอ - นามสกล (ภาษาไทย) นางสาวประกอบศร ภกดพนจ ชอ - นามสกล (ภาษาองกฤษ) Miss PrakobsiriPakdeepinit 2. เลขหมายบตรประจาตวประชาชน 3560100144578 3. ตาแหนงปจจบนผชวยศาสตราจารย 4. หนวยงานและสถานทอยทตดตอไดสะดวก พรอมหมายเลขโทรศพท โทรสาร และ ไปรษณยอเลกทรอนกส

51

(e-mail) สาขาวชาการทองเทยว คณะวทยาการจดการและสารสนเทศศาสตร

มหาวทยาลยพะเยาต.แมกา อ.เมอง จ.พะเยา 56000 โทรศพท 0-5446-6666 ตอ 1512 โทรสาร 0-5446-6692

มอถอ 085-0560041 E-mail: prakobsirip@hotmail.com

5. ประวตการศกษา พ.ศ. 2542 มหาวทยาลยนเรศวร บรหารธรกจบณฑตสาขาการจดการธรกจ

เหรยญเรยนด ประจาปการศกษา 2541 มหาวทยาลยนเรศวร พ.ศ. 2545 มหาวทยาลยเชยงใหม ศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาการจดการอตสาหกรรมการทองเทยว พ.ศ. 2550 มหาวทยาลยมหดล ศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาวฒนธรรมศกษา แขนงวชาพพธภณฑ

พ.ศ. 2551 มหาวทยาลยศลปากร Doctor of Philosophy in Architectural Heritage Management and Tourism

6. สาขาวชาการทมความชานาญพเศษ (แตกตางจากวฒการศกษา) ระบสาขาวชาการ 6.1 การทองเทยวเชงนเวศ 6.2 การทองเทยวเชงวฒนธรรม 6.3 การทองเทยวโดยชมชน 6.4 พพธภณฑชมชน

7. ประสบการณทเกยวของกบการบรหารงานวจยทงภายในและภายนอกประเทศ โดยระบสถานภาพในการทาการวจยวาเปนผอานวยการแผนงานวจย หวหนาโครงการวจย หรอผรวมวจยในแตละขอเสนอการวจย

7.1 ผอานวยการแผนงานวจย: ชอแผนงานวจย- ม –

1) แผนงานการทองเทยวเชงสถาปตยกรรมในมณฑลวฒนธรรมสองฝงโขงแหลงทน สภาวจยแหงชาต (วช.) และสานกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.)

7.2 หวหนาโครงการวจย: อยระหวางดาเนนงาน

1) รปแบบการทองเทยวเชงสถาปตยกรรมอยางมสวนรวมในพนทลานนาตะวนออก (หวหนาโครงการยอย) ภายใตแผนงาน...การทองเทยวเชงสถาปตยกรรมในพนทอารยธรรมลานนาตะวนออก แหลงทน สภาวจยแหงชาต (วช.) และสานกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.) ดาเนนการรอยละ 80 2) การพฒนาการทองเทยวเชงสถาปตยกรรมในมณฑลวฒนธรรมสองฝงโขงภายใตแผนงาน...การทองเทยวเชงสถาปตยกรรมในมณฑลวฒนธรรมสองฝงโขง (หวหนาโครงการยอย) แหลงทน สภาวจยแหงชาต (วช.) และสานกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.) ดาเนนการรอยละ 10

52

7.3 งานวจยททาเสรจแลว: ชอผลงานวจย ปทพมพ การเผยแพร และแหลงทน 1) การจดทาโปรแกรมการสอความหมายในแหลงทองเทยวชมชนเพอการพฒนาการ

ทองเทยวและภมทศนวฒนธรรม (สกว. นกวจยรนใหม 2552) แหลงทน สานกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.)

2) การสบคนและการจดการมรดกทางวฒนธรรมเมองพะเยาเพอการพฒนาเมองยงยน อยางสรางสรรค (หวหนาโครงการ) แหลงทน สานกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.)

3) การเพมศกยภาพพนทชมนากวานพะเยาในการพฒนาเปนแหลงทองเทยวอยางยงยน (หวหนาโครงการยอย) ภายใตแผนงาน...การประเมนความหลากหลายทางชวภาพและคณภาพสงแวดลอมเพอสรางกลยทธการฟนฟพนทชมนากวานพะเยา แหลงทน สภาวจยแหงชาต (วช.) ทนนวมนทร2554

4) การศกษาศกยภาพทางการทองเทยวเพอกาหนดแนวทางการพฒนาการทองเทยวเมอง

ชายแดนภซางอยางยงยน (หวหนาโครงการ) แหลงทน สานกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.)2553 5) แหลงการเรยนรชมชนรอบกวานพะเยา (หวหนาโครงการ) แหลงทน สานกงาน

กองทน สนบสนนการวจย (สกว.)2552

6) การสอความหมายทางการทองเทยวทเหมาะสมกบชมชนบานรองไฮ (หวหน าโครงการ)

แหลงทน งบประมาณรายได มหาวทยาลยนเรศวร พะเยา 2552 7) การศกษาความเหมาะสมในการจดทาเสนทางศกษาธรรมชาตในมหาวทยาลยนเรศวร

พะเยา (หวหนาโครงการยอย ) ภายใตแผนงาน... โครงการอนรกษพนธกรรมพชอนเนองมาจากพระราชดารสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร พนทปกปกพนธกรรมพชมหาวทยาลยนเรศวร พะเยา แหลงทน งบประมาณแผนดน มหาวทยาลยนเรศวร 2552

8) การเพมศกยภาพพนทชมนาหนองเลงทรายเพอการพฒนาเปนแหลงท องเทยว (หวหนา

โครงการยอย) แหลงทน งบประมาณแผนดน มหาวทยาลยนเรศวร 2552 9) การมสวนรวมของชมชนตอการจดการทองเทยวอยางยงยนบรเวณรอบกวาน

พะเยาศกษาระดบการมสวนรวม(หวหนาโครงการ) แหลงทน งบประมาณรายไดมหาวทยาลยนเรศวร 2548 10) การศกษาระดบการมสวนรวมขององคกรทองถนทมตอการจดการทองเทยวอยางยงยนสาหรบชมชนรอบกวานพะเยา (หวหนาโครงการ) แหลงทน งบประมาณรายไดมหาวทยาลยนเรศวร 2548 7.3.1 Journal papers 1) PrakobsiriPakdeepinit. 2010. A Harmonious Integration of Tourism Interpretation. WWW.ttresearch.org. 2) ประกอบศร ภกดพนจ. 2553. ศกยภาพการสอความหมายทางการทองเทยวชมชน: ชมชนบานรองไฮ จงหวดพะเยา. วารสารมหาวทยาลยนเรศวร, ปท 18 ฉบบท 2 ประจาเดอนพฤษภาคม – กนยายน 2553, พษณโลก.

53

3) ประกอบศร ภกดพนจ. 2550. การพฒนาการทองเทยวอยางยงยน: กรณศกษาการทองเทยวทางน าชมชนรมคลองเขตตลงชน .วารสารการทองเทยวไทยนานาชาต ป พ.ศ. 2550, กรงเทพมหานคร. 4) ประกอบศรภกดพนจและสวมล ศรสมพงษ. 2551. การมสวนรวมของชมชนตอการจดการทองเทยวอยางยงยนบรเวณรอบกวานพะเยา. วารสารนเรศวร พะเยา, ฉบบท 1 ปท 1, พะเยา.

7.3.2 Proceeding 1) ประกอบศร ภกดพนจ และ วสา บญนดดา. 2555. การพฒนาการทองเทยว

บน ฐานการจดการมรดกทางวฒนธรรมของชมชนบานสนหนองเหนยวจงหวดพะเยา . การประชมวชาการระดบชาตมหาวทยาลยขอนแกน “ชมชนทองถน:ฐานรากการพฒนาประชาคมเศรษฐกจอาเซยน”จงหวดขอนแกน.

2) PrakobsiriPakdeepinit. 2011. Increasing Potential of kwanPhayao

Community as a Tourism Attraction.The 4th Thailand-Japan International Academic Conference 2011. Japan.

3)ประกอบศร ภกดพนจ และนชนาฎ หมนจนทร. 2553. การเพมศกยภาพ พนทชมน าหนองเลงทรายเพอการพฒนาเปนแหลงทองเทยว. นเรศวรวจย ครงท 6 มหาวทยาลยนเรศวร จงหวดพษณโลก.

4) ประกอบศร ภกดพนจ. 2553. คณลกษณะของการสอความหมาย ทางการทองเทยวทเหมาะสมกบจงหวดพะเยา. นเรศวรวจย ครงท 6 มหาวทยาลยนเรศวร จงหวดพษณโลก.

5) กรรณกา พมลศรและประกอบศร ภกดพนจ.2553. แนวทางการพฒนา ธรกจการทองเทยวบนพน ฐานเศรษฐกจพอเพยงส าหรบเมองชายแดนภซาง จงหวดพะเยา . นเรศวรวจย ครงท 6 มหาวทยาลยนเรศวร จงหวดพษณโลก.

6) ประกอบศร ภกดพนจและ William R. Chapman. (2550). Appropriateness of Sustainable Tourism Development for the Capacity of Phayao Lake Rim Communities. สงแวดลอมนเรศวร ครงท 4 มหาวทยาลยนเรศวร พะเยา, พะเยา. 7) PrakobsiriPakdeepinitandWilliam R. Chapman.(2008).Success factors of sustainable tourism development of Phayao Lake Rim Communities, Phayao Province, Upper Northern Thailand. CDAST 2008 International Conference.Grand Riverside Hotel, Phitsanulok. 8) ประกอบศร ภกดพนจ. (2550). การพฒนาการทองเทยวอยางยงยน : กรณศกษาการทองเทยวทางน าชมชนรมคลองเขตตลงชน . บณฑตศกษาเพอการพฒนาประเทศ ครงท 1 มหาวทยาลยมหดล, กรงเทพมหานคร. 8. เอกสารประกอบการสอน 1) เอกสารประกอบการสอนรายวชาการอนรกษกบการทองเทยว (2553)

54

1. __________________________________