ก

รายงานฉบบกลาง

Interim Report

การจดท าเอกสาร การน าเสนอแหลงมรดกวฒนธรรม

เสนทางรถไฟสายไทย-พมา

(ทางรถไฟสาย มรณะ The Death Railway)

เขาสบญชชวคราวมรดกโลก (Tentative List)

โดย สมาคมอโคโมส ไทย

29 มถนายน 2561

ก

ค าน า

รายงานฉบบกลาง Interim Report ฉบบน สมาคมอโคโมสไทย ไดด าเนนการ ศกษา ส ารวจ รวบรวม

ขอมล ดานประวตศาสตร ของจงหวดกาญจนบร ประวตศาสตรสงครามและการเขาสสงครามโลกครงท 2 ของ

ประเทศไทยเพมเตมจากรายงานเบองตน โดยท าการคนควา ศกษาจากเอกสาร หนงสอ ตลอดจนสาเหต

เกยวเนอง ประวตความส าคญในการสรางเสนทางรถไฟสาย ไทย – พมา เพอท าการเรยบเรยง จดท าเปน

รายงานการศกษาฉบบกลาง เสนอตอจงหวดกาญจนบร ในการเตรยมการจดท าเอกสาร ขอเสนอการจดท า

เอกสาร การน าเสนอแหลงมรดกวฒนธรรม เสนทางรถไฟสายมรณะ (The Death Railway) เขาสบญช

ชวคราวมรดกโลก (Tentative List) และจากการน าขอมลไปใชในการรบฟงความคดเหนของประชาชนและ

หนวยงานในพนท ทเกยวของ ครงท 1 เมอวนเสารท 5 พฤษภาคม 2561 ณ โรงแรมรเวอรแคว จ งหวด

กาญจนบร ทผานมา ไดรบการตอบรบและการเขารวมแสดงความคดเหนจากประชาชนจงหวดกาญจนบรเปน

อยางด ซงในทประชมไดใหความเหนชอบในการน าเสนอ เสนทางรถไฟสาย ไทย – พมา ขนบญชเปนมรดก

โลก

ในขณะเดยวกนภาคประชาสงคม ไดขอเขามามสวนรวมในการจดท าแผนการบรหารจดการ แหลง

มรดกวฒนธรรมตงแตเรมตนกระบวนการ การวางกรอบแนวความคดและกจกรรม หรอโครงการทเกยวของ

ซงจะเปนผลดตอการด าเนนงานตอไปในอนาคต

ดงนนรายงานฉบบกลางนจะเปนการรวบรวมและเพมเตมขอมลทครบถวนและครอบคลมขอมลในทก

ดานทจ าเปนตองใชในการจดท าเอกสารการน าเสนอแหลงมรดกวฒนธรรม เสนทางรถไฟสายไทย-พมา (ทาง

รถไฟสาย มรณะ The Death Railway) เขาสบญชชวคราวมรดกโลก (Tentative List) ตอไป

สมาคมอโคโมสไทย

มถนายน 2561

ข

สารบญ

บทท 1 หลกการและเหตผล ............................................................................................................................ 4

1.1 เมองกาญจนบร : ความเปนมาทางประวตศาสตรฯ .............................................................................. 4

1.2. สงครามโลก ....................................................................................................................................... 12

1.2.1 สงครามโลกครงท 1 .................................................................................................................... 12

1.2.2. สงครามโลกครงท 2 ................................................................................................................... 15

1.2.3. การเขาสสงครามโลกครงทสองของประเทศไทย ........................................................................ 16

1.2.4. สงครามหาเอเชยบรพา (The Greater East-Asia War) ............................................................ 17

1.3. เสนทางรถไฟสายไทย-พมา (เสนทางรถไฟสายมรณะ The Death Railway) ................................. 22

1.3.1 ประวตการสรางทางรถไฟในประเทศไทย .................................................................................... 22

1.3.2. กองทพทหารรถไฟญปน............................................................................................................. 30

1.3.3. การวางแผนการกอสรางเสนทางรถไฟสายมรณะ ....................................................................... 32

1.3.4. การด าเนนการกอสรางเสนทางรถไฟสายมรณะ ......................................................................... 34

1.3.5. วสดในการการกอสรางเสนทางรถไฟสายมรณะ ......................................................................... 35

1.3.6. แรงงาน ...................................................................................................................................... 37

บทท 2 ขอบเขตการศกษาของแหลง ............................................................................................................. 53

2.1. สถานรถไฟตามเสนทางรถไฟสายไทย – พมา .................................................................................... 53

2.2. การก าหนดความส าคญของแหลง ...................................................................................................... 54

1. สถานชมทางหนองปลาดก อ.บานโปง จ.ราชบร ........................................................................... 55

2. สะพานขามแมน าแคว อ.เมอง จ.กาญจนบร ................................................................................. 56

3. อนสาวรยไทยานสรณ อ.เมอง จ.กาญจนบร ................................................................................. 57

4. สสานทหารสมพนธมตรชองไก อ.เมอง จ.กาญจนบร .................................................................... 58

5. สสานทหารสมพนธมตรดอนรก อ.เมอง จ.กาญจนบร .................................................................. 59

6. สะพานถ ากระแซ อ.ไทรโยค จ.กาญจนบร .................................................................................... 60

7. ชองเขาขาด อ.ไทรโยค จ.กาญจนบร ............................................................................................ 62

ค

บทท 3 เกณฑการพจารณาแหลงมรดกโลก (World Heritage Criteria) ...................................................... 64

3.1 เกณฑการพจาณาคณคาโดดเดนอนเปนสากล มองคประกอบหลกดงตอไปน ..................................... 66

3.2. การอธบายคณคาโดดเดนอนเปนสากล ตามเกณฑการพจารณา ........................................................ 66

เสนทางรถไฟสายไทย – พมา คณคาโดดเดนอนเปนสากลตามเกณฑ ขอท 5 ........................................... 67

เสนทางรถไฟสายไทย – พมา คณคาโดดเดนอนเปนสากลตามเกณฑ ขอท 6 ........................................... 68

3.3. การอธบายคณคาโดดเดนอนเปนสากลของแหลง ตามเกณฑขอท 5 และ 6 ...................................... 70

3.3.1. สถานชมทางหนองปลาดก อ.บานโปง จ.ราชบร ........................................................................ 70

3.3.2. สะพานขามแมน าแคว อ.เมอง จ.กาญจนบร .............................................................................. 72

3.3.3. อนสรณสถานทเกยวของกบการกอสรางเสนทางรถไฟสายไทย - พมา ในประเทศไทย ............... 73

3.3.4. สะพานรถไฟถ ากระแซ อ.ไทรโยค จ.กาญจนบร ......................................................................... 77

3.3.5. ชองเขาขาด อ.ไทรโยค จ.กาญจนบร .......................................................................................... 78

บทท 4 แผนการบรหารจดการแหลงมรดกโลก ............................................................................................. 81

กฎหมายทเกยวของกบการบรหารจดการเสนทางรถไฟสายมรณะ ............................................................ 82

ขอเสนอในการออกขอบญญตกฎหมายเพอใชในการบรหารจดการแหลง .................................................. 85

บทท 5 แผนการด าเนนงานสการน าเสนอ เสนทางรถไฟสายไทย-พมา: เสนทางรถไฟสายประวตสาสตร

(เสนทางรถไฟสายมรณะ The Death Railway) เขาสบญชแหลงมรดกโลก ................................................. 93

แผนการจดท าเอกสารน าเสนอ เสนทางรถไฟสายไทย-พมา เขาสบญชรายชอมรดกโลก ........................... 95

งบประมาณจดท าเอกสารน าเสนอแหลงมรดกเสนทางรถไฟสายมรณะเขาสบญชรายชอมรดกโลก ......... 100

บรรณานกรม .............................................................................................................................................. 102

ภาคผนวก ................................................................................................................................................... 104

ประเดนขอเสนอแนะจากประชาชนการการท าประชาคม จงหวดกาญจนบร .......................................... 105

Tentative List Submission Format .................................................................................................. 109

Comparison with other similar properties: การเปรยบเทยบกบแหลงทคลายคลงกน .................... 111

4

รายงานฉบบกลาง Interim Report

ขอเสนอการจดท าเอกสาร การน าเสนอแหลงมรดกวฒนธรรม เสนทางรถไฟสายไทย-พมา

(เสนทางรถไฟสายมรณะ : The Death Railway) เขาสบญชชวคราวมรดกโลก (Tentative List)

บทท 1 หลกการและเหตผล

1.1 เมองกาญจนบร : ความเปนมาทางประวตศาสตรในฐานะจดยทธศาสตรของเสนทาง

การตดตอกบโลกภายนอก

เมองกาญจนบรเปนเมองทมความอดมสมบรณ ประกอบดวยภเขา ปาไม ล าธารและทรพยากรแรธาต อนม

ความส าคญทางประวตศาสตรของชาตไทยและโลก ดวยเหตทมหลกฐานความเปนมาทางประวตศาสตรอยาง

ตอเนองตงแตสมยกอนประวตศาสตรมาจนถงปจจบน จากหลกฐานทมการคนพบโบราณวตถและเอกสารทาง

ประวตศาสตร แสดงใหเหนวาเมองกาญจนบรเปนจดยทธศาสตรส าคญทางดานเสนทางการตดตอและการคาตงแต

สมยโบราณ ทงในดนแดนไทยและในเอเชยตะวนออกเฉยงใต

เครองมอหน สมยกอนประวตศาสตร ถ าตาดวง เมองกาญจนบร

ภาพเขยนสสมยสมยกอนประวตศาสตร (ภาพคดลอก)

ความส าคญทางประวตศาสตร คอ ไดมการคนพบหลกฐานการอยอาศยของมนษยมาแลวตงแตสมยกอน

ประวตศาสตร และนบเปนครงแรกทมการคนพบหลกฐานทางโบราณคดในประเทศไทย โดยนกโบราณคดท เปน

เชลยสงคราม สมยสงครามโลกครงท 2 ไดพบเครองมอหน ขณะสรางทางรถไฟสายมรณะจนก าหนดเรยกวา

วฒนธรรมฟงนอยเอยน (วฒนธรรมแควนอย) (Fingnoian Culture) หรอวฒนธรรมบานเกา (Ban-Khaoan

Culture)

จากหลกฐานทางโบราณคดแสดงใหเหนวาบรเวณเมองกาญจนบรมคนอยอาศยมาแลวตงแตสมยกอน

ประวตศาสตรในยคหนเกา ในสมยหวเลยวหวตอทางประวตศาสตร ไดพบหลกฐานการตดตอกบโลกภายนอกในยค

แรกเรม คอ การคนพบโบราณวตถทอยในชวงกอนประวตศาสตรตอนปลายจนมาถงวตถทางศาสนาทน าเขามาจาก

5

ตางประเทศ เชน จากแหลงโบราณคดบานดอนตาเพชร อ าเภอ

พนมทวน ทเปนยคส ารดตอนปลาย (อายราว 2,300-1,700 ป

มาแลว) ไดพบเครองส ารด และเครองประดบจ าพวกลกปด ตมห

เชน ลกปดหนสสม (หนคาเนเลยน) หนอาเกต ลกปดโรมน

ภาชนะส ารดมรปแบบและลวดลายทเชอวาน ามาจากทางอนเดย

โบราณวตถเลานมกพบอยตามแหลงโบราณคดตามแนวชายฝง

ทะเล ในประเทศไทยและในเอเชยตะวนออกเฉยงใต อนแสดงให

จ รปสงห หนคาเนเลย เหนวาในระยะเวลาดงกลาวบรเวณนมการตดตอกบโลกภายนอก

พบทแหลงโบราณคด บานดอนตาเพชร และนาจะเปนลกษณะของการคาหรอการแลกเปลยนสนคากน

กบดนแดนตางๆ แลว

ตะเกยงโรมนสารด พบทเมองโบราณพงตก พระพทธรปสมยหลงคปตะ พบทเมองโบราณพงตก

การสบเนองทางวฒนธรรมทแสดงใหเหนความส าคญของเสนทางการคาผานเมองกาญจนบร คอ การพบ

ตะเกยงโรมนส ารดและพระพทธรปสมยหลงคปตะ ทเชอวาน ามาจากอนเดย พบทเมองโบราณพงตก วตถเหลาน

โดยเฉพาะตะเกยงโรมนส ารดทสนนษฐานวาพอคาน าจะเปนผน าเขามาตามเสนทางการเดนทางน รวมทง

พระพทธรป พวกพอคากนาจะเปนผน าเขามาเพอบชาและภายหลงจงนาจะเปนสวนหนงของการยอมรบนบถอของ

ชาวพนเมองเดมจงเขาสวฒนธรรมทางศาสนา และเปนจดเรมตนของวฒนธรรมทวารวด ทเรมตนขนในบรเวณน

ครงแรกๆ พบทเมองอทอง นครปฐม ราชบร กอนทจะแพรไปทวภาคกลาง

นอกจากหลกฐานสมยกอนประวตศาสตรทพบอยโดยทวไปแลว ยงมงานส ารวจ ขดคนทางโบราณคด

งานวจย วทยานพนธ เปนจ านวนมาก ตวอยางแหลงกอนประวตศาสตรทไดมการขดคนและจดเปนพพธภณฑ

กลางแจง ณ แหลงทพบ เชน พพธภณฑสถานแหงชาต บานเกา พพธภณฑบานดอนตาเพชร เปนตน

6

หลกฐานส าคญทแสดงใหเหนถงเสนทางยทธศาสตรและเสนทางการคาในสมยโบราณ อกสมยหนง คอใน

วฒนธรรมเขมร สมยพระเจาชยวรมนท 7 ไดแผขยายอาณาเขตของพระองคมายงภาคกลางของประเทศไทยจนถง

ฝากตะวนตก โดยมเมองโบราณส าคญทสนนษฐานตรงตามจารกปราสาทพระขรรคตามเสนทางจากภาคกลางสภาค

ตะวนตก เชน ละวะประ (ลพบร) วชรประ (เพชรบร) ราชประ (ราชบร) และเมองสหประ ท สนนษฐานวาเปนเมอง

สงห จงหวดกาญจนบร ถาพจารณาจากเสนทางจะพบวาพระเจาชยวรมนท 7 ไดท าเสนทางจากเมองพระนครมายง

ปราสาทเมองสงห พระโพธสตวอวโลกเตศวรเปลงรศม

พบทปราสาทเมองสงห ศลปะสมยบายน

เมองพมายและจากเมองพมายมายงลพบร จงมขอสนนษฐานวานาจะใชเสนทางใหมทจะตดตอกบโลกภายนอกทไม

ตองผานชองแคบมะละกา ประกอบกบจากหลกฐานการเดนทาง เสนทางทมาออกเมองกาญจนบรน ไปออกบรเวณ

ดานเจดยสามองค ตอไปออกยงเมองทวาย หรอสามารถตดตอกบเมองมอญตอนใต สทะเลอนดามน เสนทางน

นาจะเคยเปนเสนทางทพอคาและนกเดนทาง ใชในการเดนทางอย ดวยเหตนเอง จงปรากฏหลกฐานส าคญวามการ

สรางเมองสงหและปราสาทเมองสงหขนตามเสนทางน

ในสมยอยธยา เมองกาญจนบรกลายเปนเมอง

ส าคญในฐานะเสนทางยทธศาสตรในการเดนทพ ระหวาง

ไทยกบพมา จนมาถงสมยรตนโกสนทรตอนตนยงคงเปน

สนทางการเดนทพและการสงคราม แตพอถงสมยรชกาลท

3 การสงครามไดสนสดลงพระองคโปรดใหมการสรางเมอง

ใหมบรเวณเสนทางน ามาบรรจบกน ดวยเหตผลส าคญ คอ

เพอความสะดวกในการตดตอคาขายกบดนแดนอนๆ

ดานเจดยสามองค

7

จนมาถงสมยสงครามโลกครงท 2 จงไดมการ

สรางทางรถไฟสายไทย-พมาขนโดยรฐบาลญปนทขอ

อนญาต จากรฐบาลไทย เหตผลของการสรางทางนาจะ

มาจากเสนทางนเปนเสนทางยทธศาสตรทส าคญของการ

ตดตอจากฝงทะเลอนดามน อนเดย พมา จากหลกฐาน

แสดงใหเหนวารฐบาลไทยไดใหความส าคญกบเสนทางน

โดยมความรวมมอกบชาวองกฤษ ท าการส ารวจเสนทาง

กอนหนาไวแลวเกอบ 10 ป ตอมาชาวญปนไดท าการ

ส ารวจอกครง กอนทจะมการสราง และกอนเกดสงครามโลกครงท 2 ดวยเพราะเสนทางนนาจะเปนเสนทาง

ยทธศาสตรทส าคญของการเดนทางทงการขนถายสนคาและอาวธ ผานไปยงมลายและอนเดย และดวยเหต ทญปน

เปนผส ารวจเสนทางไวแลว เมอเกดสงคราม ญปนจงไดท าเสนทางรถไฟขนอนเปนทมาและความส าคญของการสราง

เสนทางสายน

ภายหลงการเกดสงครามโลกครงท 1 ประเทศเยอรมนตกอยในสภาพผแพสงคราม มภาระตองช าระคา

ปฏกรณสงครามใหกบประเทศตางๆเปนจ านวนมาก ท าใหเกดปญหาดานเศรษฐกจ ซงอดอฟฟ ฮตเลอร ไดใช

ประเดนทางดานเศรษฐกจปลกระดมชาวเยอรมน ใหลกขนสและสนบสนนตนเองเปนผน าจนสามารถสรางชาตให

เขมแขงและรกรานประเทศอนๆ จนเปนตนเหตของการเกดสงครามโลกครงท 2 ขนในยโรป

ในขณะเดยวกนจนและญปนไดมการตอสกนอยกอนแลว ตงแตป พ.ศ. 2474(ค.ศ.1931) ญปนสามารถยด

ครองคาบสมทร เกาหล แมนจเรย และมองโกเลยได ดวยแนวความคดทจะปองกนไมใหชาตตะวนตก เขามายด

ครองและหาประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตในประเทศตางๆในทวปเอเชย ท าใหญปนกอสงครามมหาเอเช ย

บรพาขนใน พ.ศ.2484 (ค.ศ.1941)

ญปนมแนวความคดทจะเชอมตอเสนทางคมนาคมในเอเชยเขาดวยกน และการสรางทางรถไฟจาก

แมนจเรยมาทางตอนใตของจนเพอเชอมกบทางรถไฟในเอเชยอาคเนยเปนเปาหมายหนงของญปน โดยในขณะนน

ประเทศไทยเองไดมการกอสรางเสนทางรถไฟไปทวประเทศรวมระยะทางมากกวา 3,267 กโลเมตร ยกเวนทางดาน

ทศตะวนตก ทมแตผลการส ารวจทไทยและองกฤษไดเคยส ารวจรวมกนไว เพอเปนแนวทางในการเชอมตอระหวาง

ไทย - พมา แตเนองจากแนวความคดเกยวกบเสนทางการกอสราง มความเหนไมตรงกน และในบางดาน ภม

ประเทศไมเอออ านวย จงท าใหยงไมมขอสรปในการกอสรางทางรถไฟดานน

สะพานขามแมน าแคว

8

ภาพการขยายตวของจกรวรรดญปนในชวงสงคราม 1

ดงนน เมอญปนไดเจรจากบรฐบาลไทย สมยจอมพลป.พบลสงคราม ขอตงฐานทพและเดนทางผาน

ประเทศไทยไปยงมลายและพมา โดยไดยนความประสงคทจะกอสรางทางรถไฟเชอมตอระหวาง ไทย - พมา ผาน

ทางดานพระเจดยสามองครวมระยะทางประมาณ 415 กโลเมตร ซงจากการส ารวจของฝายไทย คาดวาจะตองใช

เวลาในการกอสราง 5-10 ป เปนอยางนอย แตกองทพญปนมความประสงคจะสรางใหแลวเสรจภายใน 1 ป

1 https://th.wikipedia.org/wiki/สาเหตของสงครามโลกครงทสอง.

9

ภาพแผนทการสรางเสนทางรถไฟในชวงสงครามโลกคร งท 2 2

การกอสรางจะเรมตนพรอมกนทงสองดาน (ไทย - พมา) โดยแบงออกเปนกองงานยอยๆ 20 กองงาน แต

ละกองงานจะกอสรางตามระยะทางทรบผดชอบ และมาเชอมตอกน ดวยความประสงคทจะใหแลวเสรจภายใน 1

ป ฉะนนการเลอกเสนทางทลดเลาะไปตามแมน าแควนอย เพอความสะดวกในการขนสง วสด อปกรณ รวมทง

แรงงาน จงเปนเสนทางหลกในการกอสราง และการระดมแรงงานจากในทกภาคสวน ทงจากเชลยศก ราว 50,000

คน มทงชาวองกฤษ ออสเตรเลย เนเธอรแลนด อเมรกา รวมไปถงกรรมกรทวาจางมาจากมลาย อนโดนเซย อนเดย

จน พมา และไทย ประมาณ 100,000 คน ทหารญปน 15,000 คน รวมทงสนประมาณ 165,000 คน และคาดวาม

ผเสยชวตระหวางการกอสรางประมาณ 100,000 คน

2 โยชกาวา โทชฮาร. 2538. ทางรถไฟสายไทย-พมาในสมยสงครามมหาเอเชยบรพา. [บ.ก.] สายชล สตยานรกษ. [ผแปล] อาทร ฟงธรรมสาร, ตรทพย รตนไพศาล และ มารศร มยาโมโต. กรงเทพฯ : บรษทอมรนทรพรนตงแอนดพบลชชง จ ากด (มหาชน), หนา 24

10

รปการกอสรางทางรถไฟไทย – พมา

วสด อปกรณทใชในการกอสราง นอกจากไมทใชจากปาไมธรรมชาต 2 ขางทาง ในการท าเปนสะพานและ

ไมหมอนมากกวา 180,000 ทอน รางรถไฟน ามาจาก พมา ญปน มลาย และอนโดนเซย แรกเรมของการกอสราง

ทางรถไฟสาย ไทย - พมา ประมาณการคาใชจายไว ประมาณ 20 ลานบาท เมอสรางเสรจสรปคาใชจายประมาณ

97 ลานบาท จะเหนไดวา การสรางรถไฟ ไทย -พมา เปนการกอสรางททมเท ทกสรรพสง เพอแขงกบเวลา ซง

สามารถท าใหเสรจภายใน 1 ป (ตลาคม พ.ศ.2485 - 25 ตลาคม พ.ศ.2486)

รปการวางหมอนทางรถไฟไทย – พมา

ญปนเองไดเหนถงความเสยสละของทกฝายทไดรวมกนสรางเสนทางรถไฟ ไทย - พมา จนแลวเสรจและม

ผเสยชวตนบแสนคน ญปนจงไดสรางอนสาวรย เพอร าลกถงกรรมกรและเชลยศก และท าพธเปดเมอวนท 12

มนาคม พ.ศ.2487 โดยมจารก 4 มมของฐานอนสาวรย ไวอาลย มมละ 2 ภาษา รวม 8 ภาษา และภาษาไทยม

ขอความดงตอไปน

11

"ไทยยานสรณ

...งานใดซงกอเกดผลเปนสวนรวม ผทท างานนนยอมไดรบการยกยองสรรเสรญ กรรมกรเหลาน

รางกายและชวตของเขาดบไปแลวกจรง แตความดทเคาไดชวยกนสรางไว หารจกดบสญไม..."

ทางรถไฟสาย ไทย-พมา ทสามารถด าเนนการใหแลวเสรจ ใชเดนรถไดภายในระยะเวลา 1 ป ตองเสยสละ

และสญเสยทงเงนงบประมาณ และชวตของมนษยชาต ไปเปนจ านวนมาก จนไดรบการขนานนามเปนทรจก

โดยทวไปวา เสนทางรถไฟสายมรณะ

ภายหลงสงครามโลกครงทสองประเทศไทยไดรบซอ ทางรถไฟสายไทยพมาในเขตประเทศไทย ระยะทาง

ประมาณ 300 กโลเมตร จากรฐบาลองกฤษ ในราคา 1,250,000 ปอนดสเตอรลงค (50 ลานบาท) และจากการ

พจารณาในดานเศรษฐกจ การขนสงและดานอนๆ โดยรอบคอบแลว การรถไฟไดบรณะปรบปรงทางรถไฟทเหลอ

อยอก 130.204 กโลเมตร จากสถานหนองปลาดก ถงสถาน น าตก และเปดการเดนรถไฟ เปนประจ า จนถงปจจบน

รปการเดนรถไฟสายมรณะในปจจบน3

ในชวงเดอน ตลาคม - พฤศจกายน ของทกปหนวยงานทเกยวของและครอบครวผเสยชวต ไดจดกจกรรม

ร าลกถง ผมสวนรวมในการกอสรางทางรถไฟสาย ไทย-พมา (ทางรถไฟสายมรณะ) ทงท สสานทหารสมพนธมตร

ดอนรก สสานทหารสมพนธมตรชองไก ชองเขาขาด รวมไปถงท อนสาวรยไทยยานสรณ นอกจากน เรองราว

ประวตศาสตรของเสนทางรถไฟสายน ยงไดรบการถายทอดเปนภาพยนตร หนงสอ เผยแพรไปทวโลก จนไดรบการ

กลาวถง จากนกทองเทยวหลายชาต หลายภาษา เปนทรจก และจดจ า จนถงปจจบน

3 https://thai.tourismthailand.org/สถานททองเทยว/ทางรถไฟสายมรณะ--232

12

รปพธราลกถงผเสยชวตในการสรางทางรถไฟสายไทย – พมา (ทางรถไฟสายมรณะ)

ท สสานทหารสมพนธมตรและอนสาวรยไทยยานสรณ4

1.2. สงครามโลก

1.2.1 สงครามโลกครงท 1

สงครามโลกครงท 1 (องกฤษ: World War I หรอ First World War) หรอทมกเรยกวา "สงครามโลก" หรอ

"มหาสงคราม" (Great War) เปนสงครามใหญทมศนยกลางในยโรประหวางวนท 28 กรกฎาคม ค.ศ. 1914 ถง 11

พฤศจกายน ค.ศ. 1918 สงครามยตลงในป 1919 โดยฝายสมพนธมตร ในขณะนนไดแก องกฤษ ฝรงเศส อตาล ได

รางสนธสญญาสนตภาพขนโดยมใจความวา ใหจกรวรรดเยอรมนตองยนยอมรบผดในฐานะผกอสงครามแตเพยงผ

เดยว โดยเฉพาะอยางยง ภายใตขอตกลงขอ 231 (ในภายหลงรจกกนวา "อนประโยคความรบผดในอาชญากรรม

สงคราม") และในขอ 232 -248 เยอรมนถกปลดอาวธ ถกจ ากดอาณาเขตดนแดน รวมไปถงตองชดใชคา

ปฏกรรมสงครามใหแกกลมประเทศฝายไตรภาคเปนจ านวนมหาศาล เมอป ค.ศ. 1921 ไดประเมนวามลคาของคา

ปฏกรรมสงครามทเยอรมนจะตองจายนนสงถง 132,000 ลานมารก (ราว 31,400 ลานดอลลารสหรฐ หรอ 6,600

ลานปอนด) สนธสญญาดงกลาว คอ สนธสญญาแวรซาย (the Versailles treaty) จ ากดสทธของเยอรมน ใน

เรองทจะกอใหเกดเปนภยคกคามอกครง สนธสญญาแวรซายลงนามในวนท 28 ม.ย. 1919 สงผลใหกองทพเยอรมน

ถกจ ากดขนาดใหเลกลง ถกลดก าลงทหาร อาวธ เสยดนแดน และเยอรมนอาจตองใชเวลาช าระหนจนถง ค.ศ.

1988 สงผลใหเศรษฐกจในเยอรมนตกต า อยางมาก 21 ป ตอมาในเดอนมกราคม 1933 อดอฟ ฮตเลอร ผน าพรรค

นาซ ไดขนด ารงต าแหนง นายกรฐมนตร (Chancellor) ของประเทศเยอรมน และเปนผน าสงสดของประเทศ

(Fuhrer) ในป 1935 ฮต เลอร ได เร ม ฟ น ฟ เศรษ ฐก จของป ระเทศท ก าล งตกต าอย างรวด เร ว และใน

วนท 16 มนาคม 1935 ฮตเลอรกประกาศเสรมสรางกองทพเยอรมนขนใหม ซงเทากบเปนการละเมดสนธสญญา

แวรซาย

4 http://www.pacifichorizontravel.com/tours/anzac-day-war-remembrance-2-days---1-night/

13

ตอมาในเดอนมนาคม 1936 เยอรมนกสงทหารกลบเขาไปยดครองแควนไรน ซงตามสนธสญญาแวรซาย ได

ก าหนดใหเปนเขตปลอดทหาร พรอมๆกบสงทหารเยอรมนเขาสนบสนนกองก าลงชาตนยมของนายพลฟรงโก ใน

สงครามกลางเมองในสเปน และลงนามเปนพนธมตรกบมสโสลนของอตาล ตอมาในเดอนมนาคม 1938 ผนวก

ออสเตรยเขาเปนสวนหนงของเยอรมน ซงถอเปนจดก าเนดอาณาจกรใหมของเยอรมน นนคอ อาณาจกรไรซทสาม

(the Third Reich - new German Empire) จากนนกเขายดครองตอนเหนอของเชคโกลสโลวะเกยในเดอน

กนยายน 1938 และยดครองทงประเทศใน มนาคม 1939 พรอมๆกนนนฮตเลอรกเขายดคองเมองทาเมเมล

(Memel) ของลธวเนย ซงประชากรสวนใหญเปนคนเชอสายเยอรมน จากนนกยดดานซกและสวนทแบงแยก

เยอรมน กบปรสเซยตะวนออกของโปแลนด

เยอรมนอางถงประเดนเรองการไมเคารพสทธ ของคนเชอสายเยอรมนในโปแลนด นอกจากนเมอทาง

เยอรมนขอตดถนนขามจากเยอรมนฝงตะวนตกเขาไปยงปรสเซย (ซงปจจบนคอดนแดนฝงตะวนออกของเยอรมน)

โดยผานฉนวนโปแลนดซงในขณะนนอยภายใตการปกครองขององกฤษและฝรงเศส แตองกฤษและฝรงเศสไม

อนญาต เยอรมนจงยกเลกขอตกลงหยดยงและบกเขาโปแลนดทนทในเดอนกนยายน ค.ศ. 1939 ซงประเทศองกฤษ

และฝรงเศสไดรวมลงนามในสนธสญญาประกนอธปไตยของโปแลนดไว ทงสองประเทศยนค าขาดตอเยอรมนให

ถอนทหารออกจากโปแลนดแตไมเปนผล เยอรมนปฏเสธไมถอนก าลง จงไดประกาศสงครามตอกน

ในขณะท สถานการณทางยโรปมการสรบกนกวางขวาง ในขณะนนทางฝากตะวนออกของโลกคอ จนและ

ญปน มกรณการสรบกนอยกอนแลว ตงแตป พ.ศ. 2474 (ค.ศ.1931) ซงจกรวรรดญปนเขายดครองแมนจเรย (กรณ

มกเดน) ท าใหญปนสามารถเขาไปมอทธพลในดนแดนจนแผนดนใหญได และตอมาในชวงเวลา วนท 7 กรกฎาคม

พ.ศ. 2480 (ค.ศ. 1937) จกรกวรรดญปนรกรานจน (วนเรมตนสงครามจน -ญปนครงท 2) และเกดการสรบกน

ตอเนองจนถง ป พ.ศ.2484 ซงเหตการณในชวงน จกรวรรดญปน ไดมแนวความคดและนโยบายในการยดเสนทาง

รถไฟ ในแมนจเรยสายใต ซงเปนเสนทางส าคญ โดยมนโยบายวา

“การจะพชตจนน น จะตองพชตแมนจเรย และมองโกเลยเสยกอน และการจะพชตโลก เรากควรจะพชตจน

ใหไดกอน หากวาพชตจนได ประเทศอนๆทเหลอในเอเชย กจะกลวเราและยอมจานนตอเรา ตอจากน นโลกจะ

ยอมรบวาเอเชยตะวนออกเปนของเรา และจะไมวนกลาละเมดสทธของเรา...และเมอเราไดทรพยากรของจนท งหมด

มาไวใชแลว เราจะเรมยดอนเดย อารคเปลาโก (บรเวณเกาะตางๆ ในเอเชยอาคเณย -ผเขยน) เอเชยไมเนอร เอเชย

กลาง และกระทงยโรป แตการควบคมแมนจเรยและมองโกเลย จะตองเปนกาวแรก หากวาเผายามาโต (หมายถง

ชาวญปน-ผเขยน) ตองการทจะผงาดข นมาในทวปเอเชย”5

5 โรม บนนาค. 2551. เหตเกดในสงครามมหาเอเชยบรพา. กรงเทพฯ: สยามบนทก, หนา 13 . (โรม บนนาค, 2551)

14

ซงญปนพจารณาวา เสนทางรถไฟในแมนจเรยเปนเสนทางการขนสงในระหวางสงครามทส าคญ ทงเสบยง

กองก าลงทหาร อาวธ ทงหมดนเปนไปดวยการแสวงหาทรพยากร และ การปองกนการเขาแทรกแซงของยโรปใน

อนาคต โดยญปนมแนวคดวา หลงภาวะสงคราม ยงสามารถใชประโยชนจากทรพยากรตางๆในภมภาคเอเชย เปน

เสนทางดานเศรษฐกจไดอกดวย

ตงแตเรมตนสงครามจนถง พ.ศ. 2484 หรอ ค.ศ. 1941 จนตองตอสกบญปนโดยล าพง หลงจากท าสงคราม

กนอยางยาวนานโดยญปนมความมงหวงจะยดครองประเทศในแถบเอเชยทงหมด และไดขยายการยดครองออกไป

อยางรวดเรว และเพอการปองกนการเขาแทรกแซงของยโรปตอเอเชย ญปนจงพยายามวางแผนทจะท าลาย

กองทพเรอสหรฐอเมรกาเปนอนดบแรก โดยท าการโจมตฐานทพเรอสหรฐทเพรลฮาเบอร เปนเหตใหสหรฐอเมรกา

ตองเขารวมสงคราม ท าใหสงครามระหวางจนกบญปนครงทสองขยายวงกวางออกไปอก โดยภาพรวมของสงคราม

จงเกดทวทงทวปยโรป เอเชย แอฟรกา ออสเตรเลย ตลอดจนมหาสมทรแอตแลนตกและแปซฟก การแบงแยกเปน

สองฝายเหนไดอยางชดเจน เปนสงครามโลกครงทสอง (World War II หรอ Second World War; ยอเปน WWII

หรอ WW2)

ภาพ ญปนโจมตเรอเพอรฮาเบอร6

6 http://www.weekendhobby.com/offroad/newenergy/picture2009%5C1912255211544.jpg

15

1.2.2. สงครามโลกครงท 2

การสรบทแบงเปนสองฝายคอ ฝายอกษะ ประกอบไป ดวยแกนน าหลก คอ เยอรมน อตาล และ ญปน ใน

นามของกลมอกษะโรม-เบอรลน-โตเกยว ทมการแถลงวตถประสงคหลกในตอนตนวาเพอตอตานขบวนการ

คอมมวนสต สากล

ฝายพนธมตร ประกอบไปดวยแกนน าหลก คอ สหราชอาณาจกร, ฝรงเศส, สหภาพโซเวยต , จน และ

สหรฐอเมรกา ซงประเทศทง 5 นไดเขาเปนสมาชกถาวรของคณะมนตรความมนคงแหงสหประชาชาตภายหลง

สงครามโลกครงท 2

สมรภมรบในสงครามโลกครงท 2 นน จงเกดขนหลายแหงในโลก โดยตามแผนเดมของฝายอกษะน น

ตองการทจะบกมาบรรจบกนทอหราน

สมรภมทางตะวนออก ซงรบผดชอบโดยญปนเปนหลก ทงนอาจรวม สมรภมในจน ซงกองทพบกญปนได

ด าเนนการมานานกอนทจะเกดสงครามโลกครงท 2 อยางเปนทางการ โดยไดท าการยดครองเมองและบรเวณ

ชายฝงของจนเปนสวนใหญ

สมรภมในแปซฟคและเอเชยตะวนออกเฉยงใต ซงถาไมนบรวมการเขายดครองอนโดจนของฝรงเศส ทถก

บงคบใหเขารวมกบฝายอกษะภายใตรฐบาลวชแลว สมรภมรบในดานนไดเรมตนขนเมอญปนโจมตฐานทพเรอหลก

ของกองทพเรอสหรฐอเมรกาทอาวเพรลฮาเบอร และการบกยดประเทศตางๆในเอเชยตะวนออกเฉยงใตรวมถงไทย

ในเดอนธนวาคม ค.ศ. 1941 โดยกองทพญปนสามารถบกไปถงพมา นวกน และเกาะกวดาคาแนล

การตอส และความพายแพของฝายอกษะในยโรป ท าใหฝายอกษะตองลาถอย จนกระทงใน ค.ศ. 1944

ฝรงเศสไดเปดแนวรบใหม สหภาพโซเวยตเขายดพนทคน และไดท าการบกเยอรมน จดจบของสงครามคอหลงจาก

โซเวยตบกยดกรงเบอรลนไดจนน าไปสการยอมจ านนอยางไมมเงอนไขของเยอรมนในวนท 8 สงหาคม ค.ศ. 1945

(พ.ศ. 2488) แตเหตการณในเอเชยยงด าเนนตอไป จนกระทงเหตการณสมรภมทมดเวย การรบทางทะเลแถวหม

เกาะโซโลมอนและทะเลปะการง และการรบทกวดาคาแนล กองทพเรอญปนตองสญเสยอยางหนก สวนกองทพบก

กไมสามารถหาก าลงพลและยทโธปกรณไดเพยงพอเพอปกปองดนแดน ทยดไดใหม ในทสดจงถกกองก าลงพนธมตร

ทมสหรฐอเมรกา องกฤษ และออสเตรเลยตอบโต ฝายญปนทตอสอยางโดดเดยว และสหรฐอเมรกาไดทงระเบด

นวเคลยรสองลกถลมญปน จงเปนเหตใหญปนยอมจ านนอยางเปนทางการในทสด และในวนท 2 กนยายน 1945

จงสนสดสงครามโลกครงทสอง คาดวามผเสยชวตในสงครามครงนราว 57 ลานคน

ทกประเทศทเขารวมสงครามไดระดมใชทรพยากรทกอยางไมวาจะเปน ทางเศรษฐกจ อตสาหกรรม

วทยาศาสตร พฒนาเพอทจะเปนมหาอ านาจ หลายประเทศใชทนและงบประมาณมลคาราว 1 ลานลานดอลลาร

16

สหรฐ ถอวาเปนสงครามทเงนมากทสด และนองเลอดมากทสดในประวตศาสตร โดยคดคราวๆของผเสยชวตใน

สงครามครงนประมาน 50-85 ลานคน นบเปนการสญเสยชวต ทสงสดในประวตศาสตรมนษยชาต7

1.2.3. การเขาสสงครามโลกครงทสองของประเทศไทย

การเขาสสงครามโลกครงทสองของประเทศไทยนน หลกเลยงไมไดทจะเกยวของกบเหตการณทเกดขนใน

ภมภาคเอเซยแปซฟก การนโยบายดานการเมองระหวางประเทศของญปน และการเกดขนของ “สงครามมหา

เอเชยบรพา” โดยญปนไดด าเนนนโยบาย “เอเชยส าหรบเอเชย” ซงเปนทมาของเหตการณในหลายเหตการณ ซง

เรมจากเมอวนท 27 กนยายน พ.ศ.2483 (ค.ศ.1940) ซงญปนไดเลอกทจะเขากบฝายเยอรมนและอตาล และไดม

การลงนามในกตกาสญญา 3 อานภาพ Three Power Pact อนมบทบญญตวา เยอรมน และอตาล ยอมรบนบถอ

และเคารพตอความน าของญปนในการจดระเบยบใหมในมหาเอเซยบรพา 8 ซงนาจะมาจากแสนยานภาพของ

กองทพบกของญปนในขณะนน ทในยามปกตจะมทหารประจ าการราว 200,000 คน แบงออกเปน 12 กองพลใหญ

และ 16 กองพลนอย ผทส าเรจการศกษาจากมหาวทยาลยจะตองเขารบฝกวชาทหารปหนง ๆ ประมาณ 100 ,000

คน สวนกองทพเรอของญปนนน เนองจากภมประเทศของญปนเปนเกาะและอยกลางมหาสมทร จงมก าลงอยใน

ระดบ 3 ของโลก ซงรองลงมาจากองกฤษและอเมรกา นอกจากนญปนยงมก าลงทางอากาศ (สถตหลงสดเมอกอน

สงครามโลกครงท 2) อย 9 หนวย รวมเปนหมลาดตระเวน 11 หม หมทงระเบด 4 หม หมบลลน 2 หม ทงนเมอ

รวมแลวเปนจ านวนเครองบนไมนอยกวา 1,500 เครอง และมมนกบนไมนอยกวา 10,000คน และยงมกองบนทะเล

ของญปนกไดจดไวอกแผนกหนงเพอใหเหมาะสมกนสภาพของเกาะญปน ญปนไดจดกองบนไว 36 กองรอย ม

เครองบนส าหรบปฏบตการกบขาศกไดทกขณะถง 1,000 เครอง มนกบนมากกวา 100,000 คน9

เนองจากเหตกรณพพาทอนโดจน เกดการตอสกนระหวางทหารไทยกบทหารฝรงเศส ตงแตตลาคม 2483 -

มกราคม 2484 โดยไมมททาวาจะสงบ ทางญปนแสดงเจตจ านงเขามาไกลเกลยความขดแยง เหตการณไดจบลงโดย

ทฝรงเศสไดมอบดนแดนบางสวนคนใหแกไทย ฝายไทยจงจดการปกครองเปน 4 จงหวด คอ จงหวดพบล

สงคราม จงหวดพระตะบอง จงหวดนครจมปาศกด และจงหวดลานชาง10 หลงการเขามามบทบาทของญปนใน

เหตการณน เปนทคาดหมายวา ญปนจะยาตราทพเขาสประเทศไทยแนในอนาคต ขณะเดยวกน จอมพล ป. พบล

สงคราม ประกาศใหประเทศไทยเปนกลาง และไดรณรงคใหประชาชนปลกผกสวนครว เลยงสตว และการ

เสรมสรางเศรษฐกจระดบตน ๆ อยางเขมแขง เพอรองรบสถานการณทอาจเกดขน เชนการออกพระราชบญญต

สงวนอาชพบางประเภท ทสวนมากเปนงานฝมอ เฉพาะแกคนไทย เปนตน

7 https://th.wikipedia.org/wiki/สงครามโลกครงทสอง. 8 สร เปรมจต. 2504. ญปนบกเอเชย ในสงครามโลกครงท 2, หนา 9-10. 9 สร เปรมจต. เรองเดม, หนา 11 – 12. 10 https://th.wikipedia.org/wiki/สงครามโลกครงทสอง.

17

ในระหวางนนทตทหารบกของกลมประเทศตะวนตกประจ ากรงเทพมหานคร แจงตอ จอมพล ป.พบล

สงคราม ในต าแหนงผบญชาการทหารสงสด ใหเรงรดปรบปรงกองทพ เพอรบมอกบสถานการณสงครามขนาดใหญ

ทจะเกดขนในเอเชยตะวนออกเฉยงใต กบทงมความเหนวาควรหลกเลยงการสรบกบกองทพญปน เพราะจะท าให

เกดความสญเสยอยางหนก และประเทศไทยจะหวงพงชาตอนไมไดเลย กอนกองทพญปนจะบกเอเชยอาคเนย 2

เดอน บรรดาทตทหารตะวนตกประจ าประเทศไทยไดแจงใหทราบเปนการลบเฉพาะวา ญปนจะบกอนโดจนผาน

ประเทศไทยทางดานอรญประเทศ เพอมงไปโจมตพมา และจะมก าลงหนงกองพลตรงอยทกรงเทพมหานคร สวนอก

สกองทพใหญจะกระจายขนตามฝงทะเลภาคใต ตงแตจงหวดประจวบครขนธ ชมพร นครศรธรรมราช สงขลา

ปตตาน ไปถงโกตาบาร ซงเปนแผนการทแนนอน

กองทพญปนไดวางแผนในการยดครองอาณานคมของชาตยโรปในทวปเอเชยอยางรวดเรวเพอทจะสราง

แนวปองกนขนาดใหญซงลากยาวผานมหาสมทรแปซฟกตอนกลาง เพออ านวยความสะดวกในการแสวงหา

ทรพยากรอนอดมสมบรณในเอเชยตะวนออกเฉยงใตอยางอสระขณะท าสงครามปองกนตนเอง และเพอการปองกน

การเขาแทรกแซงของยโรป

ญปนจงวางแผนท าลายกองทพเรอสหรฐอเมรกา กองทพญปนไดเปดฉากโจมตฐานทพเรอเพรลฮาเบอรของ

สหรฐอเมรกาในมหาสมทรแปซฟก ฮองกงและเมองโคตาบารทางเหนอของมลาย โจมตเอเชยตะวนออกเฉยงใตและ

มหาสมทรแปซฟกตอนกลางในเวลาเดยวกนอยางรนแรง และฉบพลน โดยมไดประกาศสงครามลวงหนากอน

ในวนท 7 ธนวาคม พ.ศ. 2484 (ค.ศ. 1941) องกฤษและสหรฐอเมรกาจงประกาศสงครามกบญปนในวนนน

1.2.4. สงครามหาเอเชยบรพา (The Greater East-Asia War)

สงครามมหาเอเชยบรพาไดอบตขนในวนเดยวกนนน ญปนไดยนขอเสนอตอรฐบาลไทยขอใหกองทพญปน

เดนทพผานประเทศไทย โดยประกาศวาไมตองการยดครองประเทศไทย แตจะขอใชไทยเปนทางผานไปยงพมาและ

อนเดย ขณะทประเทศไทยยงไมไดตอบขอเสนอของญปน และภายหลงการโจมตเพรลฮาเบอรเพยงหนงชวโมง ครง

นนกองทพญปนกไดสงกองก าลงบกเขาประเทศไทย

ในวนท 8 ธนวาคม พ.ศ. 2484 ตงแตเวลาประมาณ 02.00 น. (ตามเวลาในประเทศไทย) กองทพญปนยก

พลขนบกท จ งหวดประจวบค รขนธ ชมพร นครศรธรรมราช สงขลา ส ราษฎรธาน ปตตาน และบาง

ป สมทรปราการ และบกเขาประเทศไทยทางบกทอรญประเทศ กองทพญปนสามารถขนบกไดโดยไมไดรบการ

ตอตานทบางป สวนทางภาคใตและทางอรญประเทศมการตอสตานทานอยางหนกของทหารไทย ประชาชนทวไป

และอาสาสมครทเปนเยาวชน ทเรยกวา ยวชนทหาร ในบางจงหวด เชนการรบทสะพานทานางสงข จงหวดชมพร12

เมอจอมพล ป. พบลสงคราม นายกรฐมนตร ไดประชมคณะรฐมนตรเมอเวลา 06.50 น. ในวนเดยวกน

12 https://th.wikipedia.org/wiki/สงครามโลกครงทสองในประเทศไทย.

18

ทประชมพจารณาเหนวาไทยยงไมพรอมทจะรบกบกองทพญปน ซงมก าลงและยทโธปกรณมากมายมหาศาล

ประกอบกบญปนไดแจงความประสงค เพยงแคเดนทพผานประเทศไทยโดยมสญญาวาจะเคารพเอกราช อธปไตย

และเกยรตภมของไทย รฐบาลไทยจงมค าสงใหหยดยง และยตการสรบเมอเวลา 07.30 น. ของวนท 8 ธนวาคม

พ.ศ. 2484

รฐบาลไทยไดพยายามเจรจาตอรองกบขอเสนอตางๆ ของญปนอยางเตมท เพอการผอนหนกเปนเบา และใน

ทสดกตองยอมใหญปนเดนทพผานดนแดนประเทศไทย ไปยงพมาและมลาย ระหวางนนญปนท าการรบรกอยาง

รวดเรวจนสามารถยดครองดนแดนสวนใหญในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใตไวได ความไดเปรยบของญปนใน

สงครามครงนท าใหรฐบาลไทยตกลงท าสญญา เปนพนธมตรทางทหารกบญปน รวมทงพนธมตรทางการรกรานและ

การปองกนเมอวนท 11 ธนวาคม พ.ศ. 2484 ซ งสงผลใหประเทศไทยตองประกาศสงครามองกฤษและ

สหรฐอเมรกาในวนท 25 มกราคม พ.ศ. 2485 รฐบาลไทยไดใหความรวมมอกบญปนตามขอเรยกรอง ซงเปนผลให

ญปนยอมใหการบรหารประเทศชองรฐบาลไทยด าเนนไปตามปกต ญปนท าหนาทเปนเพยง “ ทปรกษา ” คอยดแล

ไมใหฝายตนเสยประโยชน และพยายามหาทางท าใหรฐบาลไทยใหความรวมมอกบตนมากยงขน

เมอญปนเขาโจมตฐานทพเพรลฮาเบอรของสหรฐอเมรกา โดยเมอวนท 8 ธนวาคม พ.ศ.2484 เครองบน

ของกองทพญปนกวา 100 เครอง ประกอบกบเรอด าน าไดยกก าลงเขาโจมตฐานทพเพรลฮาเบอรของสหรฐอเมรกา

อนเปนการโจมตโดยไมทนรตว ท าใหเกดความเสยหายอยางหนกด โดยมผเสยชวตกวาสามพนคน ซงนบวาฐานทพ

ของสหรฐอเมรกาไดรบความเสยหายอยางหนกทสด ตงแตเรมตนสงคราม เพราะญปนเขาโจมตโดยไมประกาศ

สงครามใหรลวงหนา ซงท าใหสหรฐอเมรกามความโกรธเคองเปนอนมากทญปนมไดท าสงครามหรอประกาศ

สงครามลวงหนากอนเขาปฏบตการทางทหารตามกฎหมายระหวางประเทศ13

อยางไรกตาม เหตการณทเกดขนในวนท 8 ธนวาคม พ.ศ.2484 ญปนไมไดด าเนนการโจมตฐานทพเพรลฮา

เบอรของสหรฐอเมรกาเพยง หรอเพยงแคยกพลขนบกทประเทศไทยเพยงเทานน แตไดด าเนนการโจมตพนทตาง ๆ

ดวย ซงเมอพจารณาเหตการณในชวงเวลาใกลเคยงกนจะท าใหเหนภาพในชวงเวลานนไดดยงขน ดงน

17 พฤศจกายน พ.ศ. 2484

นายพลเอก โตโจ นายกรฐมนตรญปนประกาศหลกส าคญ 3 ขอ, มร. โนมระ และมร.ครส

ผแทนพเศษของญปนเปดการเจรจาสนตภาพระหวางญปนกบสหรฐอเมรกา โดยมประธานาธบดโรสเวลตแหง

สหรฐอเมรกาเขารวมประชมดวย

13 สร เปรมจต. เรองเดม, หนา 18-19

19

27 พฤศจกายน พ.ศ. 2484

ประธานาธบดโรสเวลตแหงสหรฐอเมรกา ไดท าการเจรจาสนตภาพกบ มร.ฮลล และ มร.

โนมระ และ มร.ครส ไดท าการเจรจาสนตภาพในแปซฟคตอไปอก

7 ธนวาคม พ.ศ. 2484 (ตามเวลาในประเทศสหรฐอเมรกา, หรอวนท 8 ธนวาคม พ.ศ.2484 ตามเวลา

ของประเทศไทย)

สมเดจพระเจาจกรพรรดแหงญปน มกระแสพระบรมราชโองการของ ใหประกาศสงคราม

กบองกฤษและสหรฐอเมรกา ซงท าใหมประเทศตาง ๆ ซงประกาศสงครามกบญปน คอ อเมรกา , องกฤษ ,

ออสเตรเลย, คานาดา, เนเธอรแลนดอนเดยตะวนออก, นคารากว คอสตารกา, จงกง และควบา สวนอยปตเพยงตด

สมพนธทางการทตกบญปนเทานน

โจมต เพรลฮาเบอร, ฮาวาย กองทพอากาศและทพเรอด าน าญปน ไดโจมตแบบสายฟา

แลบ โจมตเกาะฮาวายอยางรนแรง และสามารถจมเรอรบของอเมรกนไดถง 3 ล า สวนเรอประจญบานอก ๓ ล า

และเรอลาดตะเวนขนาดใหญอก 4 ล า ไดรบความเสยหายอยางหนกและสามารถท าลายเครองบนทจอดอยในสนาม

ไดกวา ๒๐๐ เครอง ฝงบนญปน 140 เครอง จากเรอบรรทกเครองบน ไดระดมเขาโจมโฮโนลลอยางดเดอดถง 3

ชวโมง ซงลกระเบดลกเดยวสามารถท าลายชวตมนษยไดถง 360 คน และกอใหเกดความเสยหายอยางใหญหลวง

โจมตหมเกาะฟลปปนส, ฮองกง, เกาะเวค, และเกาะกวม กองทพเรออนมหมา และ

กองบนนาวอนมอานภาพแหงสมเดจพระจกรพรรดแหงญปนไดเขาโจมตร ดาเวา ในเหมเกาะฟลปปนส , ฮองกง,

เกาะเวค, และเกาะกวม

จโจมขนบกในสหพนธรฐมลาย , โจมตฮองกง, เขายดเขตเชานานาชาตเซยงไฮ

กองทหารญปนไดจโจมขนบกในสหพนธรฐมลาย , โจมตฮองกง, เขายดเขตเชานานาชาตเซยงไฮ , รบบรรดา

ผลประโยชนขององกฤษและอเมรกาในจนเหนอไวจนหมดสน

ยกพลขนบกในประเทศไทย กองทพญปนจากไซงอนสงก าลงเขาสประเทศไทยตามจด

ตาง ๆ เอกอครราชทตญปน ไดยนค าขาดตอไทยใหยอมอนญาตใหกองทพญปนเคลอนก าลงทางบก ทางทะเลและ

ทางอากาศผานประเทศไทย รฐบาลไทยไดตกลงใหค ายนยอมแกญปนในตอนเชาของวนท 8 ธนวาคม 2484 นนเอง

10 ธนวาคม พ.ศ. 2484

ญปนสามารถท าลายเรอระจญบานขององกฤษได 2 ล า คอ ปรนสออฟเวลล ระวาง

35,000 ตน กบเรอรพลส 32,000 ตน กบเรอพฆาตอก 1 ล า ซงจมทกลนตนทฝงมลายทางตะวนออก

ญปนยดไดเมองหลวงของเกาะกวม และไดจมเรอด าน าอเมรกนได 1 ล า ทนอกอาวมนลา

และญปนยดเกาะไวฮมในฮาวาย

20

12 ธนวาคม พ.ศ. 2484

เยอรมน-อตาล ฝายอกษะประเทศประกาศสงครามกบองกฤษและอมรกาและเซนสญญา

กบญปนวา จะไมแยกท าสนตภาพกนอยางเดดขาด และไทยไดตกลงกบญปนจะมสญญารวมรกและรวมรบ

กองทหารญปนยกพลขนบกทางใตของเกาะลซอน และไดเขายดไดเกาะเกาลนตรงขาม

ฮองกง กบไดเขายดเกาะกวมไวไดทงหมด และกองทหารองกฤษถอยออกจากแควนเคดาหใตพรมแดนประเทศไทย

21 ธนวาคม พ.ศ. 2484

ญปนกบไทยรวมเซนสญญาเปนพนธมตรกน

23 ธนวาคม พ.ศ. 2484

มการจดตงคณะกรรมการผสมเพอท าหนาทประสานงานกบฝายญปนในทกกรณ โดยม

พลตร จร วชตสงคราม เปนประธานคณะกรรมการผสม

25 ธนวาคม พ.ศ. 2484

ฮองกงยอมแพแกกองทพญปนเมอเวลา ๑๗.๕๐ น. และกองทหารญปนหยดยงเมอเวลา

๑๙.๓๐ น.

2 มกราคม พ.ศ. 2485

กองทหารญปนเขายดนครมนลา เมองหลวงของฟลปปนสไวไดอยางสนเชง

3 มกราคม พ.ศ. 2485

ญปนและไทยลงนามใน “ขอตกลงในกจเกยวกบแผนการยทธรวมกนระหวางไทย -

ญปน” อนเปนขอตกลงทระบถงหนาทไทยจะตองอ านวยความชวยเหลอแกฝายญปน

11 มกราคม พ.ศ. 2485

กองทหารญปนเขายดเมองกวลาลมเปอรเมองหลวงของสหพนธรฐมลายไดโดยสนเชง

12 มกราคม พ.ศ. 2485

กองรฐบาลญปนไดออกค าแถลงการณวา กองทพบกและกองทพเรอญปนไดท าสงคราม

กบกองทหารเนเธอรแลนดในหมเกาะอนเดยตะวนออกตงแต 11 มกราคม และวาญปนมไดมเจตนารายตอ

ประชาชนพนเมองผหาความผดมได

15 มกราคม พ.ศ. 2485

สรปผลแหงชยชนะของกองทหารญปนในประเทศจน ทจางซาครงท 2 มดงน ทหารขาศก

ตาย 57,300 คน จบเชลยศกได 2,000 คน ยดอาวธส าคญ ๆ ไดคอ ปนภเขา 12 กระบอก ปนครกสนาม 63

กระบอก เปนตน

21

24 มกราคม พ.ศ. 2485

กองทพบกญปนเขายดจดส าคญในบอรเนยวขององกฤษไดโดยเดดขาด

นายพลเอก ฮเดก โตโจ นายกรฐมนตรญปน และนายพลโท เทฮช สกก ประธานสภา

แบบแผนไดเปดเผยถงโครงการทวไปในการสถาปนาเศรษกจในมหาบรพาเอเซย

25 มกราคม พ.ศ. 2485

รฐบาลอเมรกนยอมรบวา ในการรบทเพรลฮาเบอร ทหารเรออเมรกนตาย 4 ,400 คน

ทหารบกตาย 2,000 คน

ประเทศไทยประกาศสงครามกบองกฤษ และอเมรกา และเรมยาตราทพขามพรมแดน

ไปทางพมา

มกราคม พ.ศ. 2485

ฝายการโยธารถไฟของกองทพญปนจงไดเรมท าการส ารวจเสนทางรถไฟระหวางไทยและ

พมา และสรปผลวาจะสามารถด าเนนการสรางเสนทางรถไฟสายนไดและไดท าการถายภาพทางหากาศเพอท าแผน

ท ซงมความละเอยดถงเศษหนงสวนสองหมนขนเปนชนแรก

16 กมภาพนธ พ.ศ. 2485

ญปนขอใหพมารวมมอกบญปนเมอลดแอกจากการเปนเมองขนขององกฤษ และใหชวา

รวมมอกบญปนเพอปลดแอกจากเนเธอรแลนด

17 กมภาพนธ พ.ศ. 2485

ญปนยดสงคโปรได และประกาศวา ตอไปนญปนจะเรยกชอเกาะสงคโปรใหมวา "โชนน"

18 กมภาพนธ พ.ศ. 2485

นายพลเอกฮเดกโตโจ นายกรฐมนตรญปนไดกลาวสนทรพจนตอการประชมใหญแหงชาตของญปนวา เพอฉลองใน

การแตกพนาศของสงคโปร ทฮบยา จงขอเชญชวนประชาชาตญปนใหประกอบธรกจในฐานะเปนผน าของเอเซย

ตะวนออกและกลาววา เอเซยใหญไดถกสรางขนแลวจากชยชนะอนรงโรจนของญปน และหวเลยวหวตอแหง

ประวตศาสตรของโลก ไดมาถงแลว และนายนาวาเอก ฮเดโอ ฮโรเด แหงกองนาวในกองบญชาการทหารสงสดของ

พระเจาจกรพรรดไดแถลงในทประชมวา วนทนาวญปนจะเขาครอบครองมหาสมทรอนเดยนน อยไมไกลเลย

22

21 กมภาพนธ พ.ศ. 2485

กองทพญปนประกาศวาเชลยศกทญปนจบไดในสงคโปรนมจ านวนถง 73,000 คน เปน

นายพล 28 นาย มนายพล อาเธอร เปอซวาล ผบญชาการทหารสงสดของสงคโปรรวมอยดวย ซงในการรบท

สงคโปรน ทหารออสเตรเลยเสยชวตไปถง 18,000 คน

โดยญปนไดเรมโครงการกอสรางในเดอน มถนายน 2485 (อยางเปนทางการ) โดยใชแรงงานจากเชลยศก

ฝายสมพนธมตรในการกอสราง และลงนามขอตกลงระหวางไทยกบญปนในวนท 16 กนยายน 2485 เพอสรางทาง

รถไฟสายพมา แยกจากทางรถไฟสายใตของไทยทสถาน หนองปลาดก ผานจงหวดกาญจนบร ญปนขอยมเงนไทย 4

ลานบาทในการกอสราง และตอมา เมอวนท 8 ธนวาคม พ.ศ. 2486 ไดมขอบงคบออกตามความในกฎอยการศก

พ.ศ. 2457 ฉบบท 7 เพออ านวยความสะดวกในการสรางทางรถไฟ

1.3. เสนทางรถไฟสายไทย-พมา (เสนทางรถไฟสายมรณะ The Death Railway) และขอมลทเกยวของ

เพอใหสามารถเหนภาพ และเขาใจในทมาทไปของการสรางทางรถไฟสายไทย - พมา รวมถงการใชเปน

ขอมลประกอบในการประเมนคณคาโดดเดนเปนสากล (Outstanding Universal Value) ของแหลงน จงจ าเปนท

จะตองเขาใจในบรบททเกยวของกบการรถไฟของประเทศไทย และกองพลทหารรถไฟญปน ในรายละเอยด

ดงตอไปน

1.3.1 ประวตการสรางทางรถไฟในประเทศไทย

เพอใหเหนภาพของสาเหตทญปนไดด าเนนกาการกอสรางทางรถไฟในประเทศไทย มแนวคดเกดขนจาก

การผลกดนของประเทศองกฤษ ทก าลงแผขยายอาณาเขตในบรเวณน ซงตรงกบชวงรชสมยพระบาทสมเดจพระ

จอมเกลาเจาอยหว (รชกาลท 4) แตในชวงเวลาดงกลาวยงไมไดมการกอสรางทางรถไฟขน 14 โดยเมอป พ.ศ.2398

พระนางเจาวคตอเรยมหาราช ไดโปรดเกลาให เซอร จอหน เบารงค ทตพเศษแหงบรเตน น าราชบรรณาการมา

ถวายพระบาทสมเดจพระเจาเกลาเจาอยหว ในจ านวนเครองราชบรรณาการ มรถไฟจ าลองยอสวนพรอมดวยรถ

จกรไอน ารวมทงรถพวงครบขบวน (การรถไฟแหงประเทศไทย, 2540 หนา 47)15

ราชบรรณาการในครงน นพระนางเจาวคตอเรยมพระราชประสงคจะให เปน เครองดลพระทย

พระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหวใหทรงฝกใฝในการรถไฟและจะไดทรงสถาปนาการรถไฟขนในราชอาณาจกร

ไทยในกาลภายหนา16

14 สนนทา เจรญปญญายง. ทางรถไฟสายภาคตะวนออกเฉยงเหนอ (สายอสาน) . สถาบนขนสง จฬาลงกรณมหาวทยาลย. [ออนไลน] จฬาลงกรณมหาวทยาลย. [สบคนเมอ 6 มถนายน 2561.] http://www.tri.chula.ac.th/triresearch/neast/neast.html. (สนนทา เจรญปญญายง) 15 การรถไฟแหงประเทศไทย. 2540. 100 ป รถไฟไทย. กรงเทพฯ : การรถไฟแหงประเทศไทย, หนา 47. 16 การรถไฟแหงประเทศไทย. 2540.เรองเดม, หนา 47 – 48.

23

ในรชสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว รชกาลท 5 พระองคไดเสดจประพาสสงคโปรและชวา

เปนครงแรก ทรงทอดพระเนตรการกอสรางทางรถไฟในชวา การวางผงเมอง โรงทหาร อเรอ ศาล เรอนจ า

โรงพยาบาล การไปรษณยโทรเลข ฯลฯ และในป พ.ศ. 2414 พระองคไดเสดพระราชด าเนนประพาสอนเดยโดยทาง

รถไฟ จากเมองกลกตตาไปเดลฮ และจากเดลฮไปจนถงบอมเบย หลงจากนนกมขาวลอวารฐบาลไทยก าลงด ารจะ

สรางทางรถไฟขนภายในประเทศ จากกรงเทพฯ ไปถงเมองนครราชสมา เมอขาวนแพรออกไป มชาวยโรปตดตอ

เสนอขอรบเหมากอสรางทางรถไฟใหแกรฐบาลไทยหลายชาต17

ทางรถไฟสายแรกทเกดขนในประเทศไทย ก าเนดขนเมอ พ.ศ.2429 โดยรฐบาลสยามไดใหสมปทานแก

บรษทชาวเดนมารก สรางทางรถไฟสายแรกจากกรงเทพมหานครถงสมทรปราการ เปนระยะทาง 21 กโลเมตร รจก

กนในนาม ทางรถไฟสายปากน า ซงปจจบนไดท าการรอถอนจนหมดสนแลว18

ในสวนของทางรถไฟของราชการเรมก าเนดขนเปนรปรางสมบรณ อยางเปนทางการเมอพระบาทสมเดจ

พระจลจอมเกลาเจาอยหว มประกาศพระบรมราชโองการสรางทางรถไฟสยาม ตงแตกรงเทพถงนครราชสมา เมอ

วนท 1 มนาคม 2433 (ร.ศ.109) โดยมประกาศพระบรมราชโองการแสดงพระราชด ารไววา (กองบรรณาธการ

วารสารรถไฟสมพนธ, 2559 หนา 2)19

“การสรางหนทางรถไฟเดนไปมาในระหวางหวเมองไกลเปนเหตใหความเจรญแกบานเมองไดเปนอยาง

สาคญ อนหนงเพราะทางรถไฟอาจจะชดยนหนทางหวเมองซงต งอยไกล ไปมากนถงยาก ใหกลบเปนหวเมองใกล ไป

มาถงกนไดโดยสะพวกเรวพลน การยายสนคาไปมา ซงเปนการลาบากกสามารถจะยายขนไปมาถงกนไดโดยงาย

เมอเปนดงน หวเมองในอดมด แตสนคายงไมบรบรณ เพราะขดหนทางไปมายาก ไมสามารถทจะยายขนสนคาทจะ

บงเกดข น ไปคาขายแลกเปลยนกนกบหวเมองอนได กคงมอตสาหะสรางทาและเพาะปลกสงสนคาน นไดมากยงข น

เปนการเปดโอกาสใหอาณาประชาราษฎร มทางต งการทามาหากนกวางขวางออกไปและทาทรพยสมบตกรงสยาม

ใหมากมยงข นดวย ท งเปนคณประโยชนในการบงคบบญชา ตรวจตราราชการ บารงรกษา พระราชอาณาเขตตให

ราษฎรอยเยนเปนสขไดโดยสะดวก”20

โดยในเดอนตลาคม พ.ศ.2433 พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว ทรงพระกรณาโปรดเกล าฯ ให

สถาปนากรมรถไฟขนเปนครงแรกในสงกดกระทรวงโยธาธการ21 โดยมพระเจานองยาเธอเจาฟากรมขนนรศรานวด

ตวงศ ทรงเปนเสนาบด และนาย เค. เบทเก ชาวเยอรมนเปนเจากรมรถไฟพรอมกบใหเปดประมลสรางทางรถไฟ

17 การรถไฟแหงประเทศไทย. 2540. เรองเดม, หนา 48. 18 การรถไฟแหงประเทศไทย. 2554. สถานรถไฟ บนทกความทรงจา ความผกพน และการเปลยนแปลง. กรงเทพฯ : การรถไฟแหงประเทศไทย, หนา 13. 19 กองบรรณาธการ วารสารรถไฟสมพนธ. 2559. ฉบบเดอนกรกฎาคม - สงหาคม, กรงเทพฯ : การรถไฟแหงประเทศไทย, 2559. หนา 2. 20 เรองเดยวกน, หนา 2. 21 เรองเดยวกน, หนา 2.

24

สายกรงเทพฯ - นครราชสมาขนเปนล าดบแรกในวนท 5 ตลาคม พ.ศ.243422 อยางไรกตามกระทงลวงมาถงปพ.ศ.

2439 การกอสรางทางรถไฟสายนครราชสมาจงไดแลวเสรจบางสวน โดยวนท 26 มนาคม พ.ศ. 2439 พระองคได

เสดจฯ ทรงเปดการเดนรถไฟสายน ระหวางสถานกรงเทพ – อยธยา ระยะทาง 71 กโลเมตร ขนเปนครงแรก ซง

การรถไฟแหงประเทศไทย ไดถอเอาวนท 26 มนาคม ของทกปเปนวนคลายวนสถาปนากจการรถไฟจนถงปจจบน

นบตงแตแรกสถาปนากจการรถไฟ ในป พ.ศ. 2439 จนสนรชสมยของพระองคในป พ.ศ. 2453 มทางรถไฟเปดใช

แลวทงสน 932 กโลเมตร และไดด าเนนการกอสรางขยายเสนทางไปยงสายเหนอไดในเวลาตอมา23

ในรชสมยของพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว รชกาลท 6 พระองคทรงมพระบรมราชโองการ

โปรดเกลาฯ ใหรวมกจการของกรมรถไฟสายเหนอและกรมรถไฟสายใตเปน “กรมรถไฟหลวง” และทรงพระกรณา

โปรดเกลาฯ ใหพระเจานองยาเธอกรมพระก าแพงเพชรอครโยธน ด ารงต าแหนงผบญชาการกรมรถไฟหลวงพระองค

แรก ในรชสมยของพระองคมเสนทางรถไฟทเปดใชทงหมด 2,518 กโลเมตร และอยระหวางการกอสรางอก 497

กโลเมตร 24

กจการรถไฟแตเดมนนอาศยชาวตางประเทศเปนผบญชาการและอ านวยการในหนาทส าคญๆ เมอรฐบาล

ไทยประกาศสงครามเขาขางฝายสมพนธมตร วนท 22 กรกฎาคม พ.ศ.2459 ในสงครามโลกครงท 1 ต าแหนงผ

บญชาการกรมรถไฟหลวงขณะนนกวางลง พระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว ทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ให

พระเจาบรมวงศเธอ กรมพระก าแพงเพชรฯ รกษาการในต าแหนงดงกลาวและไดตราพระราชกฤษฎกา เมอวนท 5

มถนายน พ.ศ.2460 ใหพระองคด ารงต าแหนงผบญชาการกรมรถไฟหลวงอยางเปนทางการ25

กจการเบองแรกททรงปฏบต คอการใหกรมรถไฟหลวงสายเหนอกบสายใตเขาเปนกรมเดยวกน ในการน

ทรงไดมแผนการแกไขทางสายเหนอซงเปนทางกวางใหเปนทางแคบ (1 เมตร) ขนาดเดยวกบทางสายใต สามารถ

เดนรถไฟตดตอกบสายสหรฐมลายซงเปนทางขนาดแคบเชนเดยวกน26

พระองคทรงรเรมใหมการสอบชงทนของกรมรถไฟออกไปศกษาวชาการรถไฟและการพาณชย ณ

ตางประเทศ เพอเขามาด ารงต าแหนงส าคญ ๆ แทนชาวตางประเทศ เมอตนป 2461 โดยรนสดทายทสงไปเรยนคอ

ป พ.ศ.2466 รวมนกเรยน 51 คน27

22 การรถไฟแหงประเทศไทย. 2540. เรองเดม, หนา 49. 23 เรองเดยวกน, หนา 49. 24 กองบรรณาธการ วารสารรถไฟสมพนธ. 2559. เรองเดม, หนา 2 – 3. 25 การรถไฟแหงประเทศไทย. 2540. เรองเดม , หนา 56. 26 เรองเดยวกน, หนา 56. 27 เรองเดยวกน, หนา 57.

25

และเนองจากสภาพเศรษฐกจของประเทศไทยก าลงประสบปญหาและเกดสงครามโลกครง ท 2 เสนทาง

รถไฟไดรบความเสยหายอยางหนก และการขยายรางสรางเสนทางเพมกเปนไปอยางลาชา โดยมเสนทางรถไฟท

สรางเพมขนรวมกนในสมยรชกาลท 7 และรชกาลท 8 เพยง 677 กโลเมตร28

กจการรถไฟไทยกาวสจดเปลยนแปลงครงส าคญอกครงในปพ.ศ. 2494 ตรงกบรฐบาลสมยจอมพล ป. พบล

สงคราม ซงมการตราพระราชบญญตการรถไฟแหงประเทศไทยขน “กรมรถไฟหลวง” จงเปลยนสถานะมาเปน

รฐวสาหกจประเภทสาธารณปการ ภายใตชอวา “การรถไฟแหงประเทศไทย” ตงแตวนท 1 กรกฎาคม พ.ศ. 2494

ตงแตนนมาจนถงปจจบน การรถไฟฯ เปดเดนรถบนเสนทางรถไฟครอบคลมทวทกภมภาคของประเทศรวมทงสน

4,131 กโลเมตร

ทางรถไฟสายตะวนออกเฉยงเหนอ ทางรถไฟ (หลวง) สายแรกของประเทศไทย

การกอสรางทางรถไฟสายนมาจากเหตผล 2 ประการ คอ เหตผลดานเศรษฐกจและเหตผลดานความมนคง

ของประเทศ เพราะนอกจากการกอสรางทางรถไฟจะมจดประสงคเพออ านวยความสะดวกรวดเรวในการขนสงผคน

และสนคาระหวางเมองหลวงกบภาคอสานแลว ทางรถไฟจะเปนประโยชนในดานการปกครองและรกษาพระราช

อาณาเขต โดยเฉพาะในภาคอสาน ซงในชวงเวลานนฝรงเศสไดครอบครองเพอนบานตดกบไทย คอ ลาว กมพชา

และเวยดนาม ฝรงเศสไดแสดงทาทและพฤตกรรมทคกคามไทยหลายครง น ามาสความขดแยง จนกระทงไทยตอง

เสยดนแดนสบสองจไทใหแกฝรงเศสใน พ.ศ.2431 จากเหตการณนสงผลใหความสมพนธระหวางไทยกบฝรงเศส

เสอมลงตามล าดบ ดวยสาเหตดงกลาวท าใหประเทศไทยจ าเปนทจะตองมการศกษาความเปนไปไดและความ

เหมาะสมในการสรางทางรถไฟและน ามาสการกอสรางทางรถไฟสายภาคตะวนออกเฉยงเหนอในเวลาตอมา

ในวนท 16 มนาคม พ.ศ.2430 ไดมการลงนามระหวางพระเจานองยาเธอ กรมหลวงเทวะวงศ วโรปการ

เสนาบดวาการตางประเทศตวแทนรฐบาลไทยกบพลโท เซอรแอนดร คลาก (Sir Andrew Clark) ชาวองกฤษ และ

คณะตวแทนผรบจาง ในนามบรษทปนชารด แมกทกการด โลเธอร (Meessre Punchard Mac Taggart, Lowther

& Company) ท าการส ารวจความเหมาะสมในการสรางทางรถไฟสายกรงเทพฯ - เชยงใหม - เชยงราย ไปจนถง

เชยงแสน และสายกรงเทพฯ - นครราชสมา ทงนจะตองท าการส ารวจและประมาณราคาการกอสรางในเวลา 4 ป

ทางรถไฟสายนมระยะยาวกวา 1,060 กโลเมตร ราคาคาส ารวจตรวจทางรถไฟกโลเมตรละ 35 ปอนด รวมเงน

ทงหมด 38,214 ปอนด หรอคดเหนเงนไทยประมาณ 630,000 บาท โดยเปนการประเมนขนาดความกวางของราง

รถไฟ 3 ประเภท คอ 1 เมตร , 1.435 เมตร และ 60 เซนตเมตร ภายหลงจากการส ารวจเสรจสน รฐบาลไทย

ตดสนใจเลอกกอสรางขนาดความกวางของรางรถไฟทใชขนาดมาตรฐานทดทสดของโลกขณะนน คอ 1.435 เมตร29

28 เรองเดยวกน, หนา 3. 29 สนนทา เจรญปญญายง. ทางรถไฟสายภาคตะวนออกเฉยงเหนอ (สายอสาน) . สถาบนขนสง จฬาลงกรณมหาวทยาลย. [ออนไลน] จฬาลงกรณมหาวทยาลย. [สบคนเมอ 6 มถนายน 2561.] http://www.tri.chula.ac.th/triresearch/neast/neast.html.

26

เนองจากการกอสรางรางรถไฟมคาใชจายสงมาก ท าใหในป พ.ศ.2434 รฐบาลไทยไดมการประกาศขายหน

ลงทนสรางทางรถไฟแกมหาชนจ านวน 16,000 หน หนละ 100 บาท เปนจ านวนเงนรวม 16 ลานบาท เพอเปน

เงนทนมาสมทบกบเงนทนจากกระทรวงพระคลงมหาสมบตซงกนไวแลวสวนหนง ในปเดยวกนนไดมการเปดซอง

ประมลการกอสรางทางรถไฟสายกรงเทพฯ – นครราชสมา ผลการประมลปรากฏวานายจอรจ มเร แคมปเบลล

(George Murray Campbell) ชาวองกฤษ มหางซาตดเมเทธชนแหงองกฤษเปนผค าประกน ประมลในราคา

9,956,164.81 บาท โดยการกอสรางทางรถไฟจะใชเวลากอสราง 5 ป นบตงแตวนท าหนงสอสญญาตกลงกนจนถง

วนท 12 ธนวาคม พ.ศ. 2439 ประมาณการคาใชจายในการสรางทางรถไฟสายน ยงมคาใชจายอน ๆ อก ไดแก เงน

คาสงดนและหนทเกนกวา 50 เมตรขนไป เงนคาสะพานเหลก ถานรองดวยอฐ 33 สะพานแทนสะพานไม คาจดซอ

ทดน และอน ๆ ท าใหกรมรถไฟประมาณการคาใชจายทงหมด 16,000,000 บาท30

ในระหวางการกอสรางทางรถไฟไดเกดปญหาหลายประการ อาท ความขดแยงกบเจากรมรถไฟซงเปนชาว

เยอรมน การกอสรางทไมไดมาตรฐาน การเรยกรองการชดเชยเมอไทยตองการยกเลกสญญาจากผรบเหมาทไมเปน

ธรรม และการแทรกแซงทางการเมองขององกฤษ ความขดแยงไดลกลามบานปลายกลายเปนปญหาระหวาง

ประเทศ จนตองขนศาลอนญาโตตลาการระหวางประเทศถง 3 ครง โดยทายทสดไดค าตดสนโดยสรปไดวา การท

รฐบาลไทยไลผรบเหมาออกนนไมมเหตผลเพยงพอ ดงนนจงตองชดใชคาเสยหายใหผรบเหมา จ านวน 161 ,016

ปอนด 3 ชลลง 6 เพนน หรอคดเปนเงนไทยประมาณ 2,500,000 บาท บทเรยนจากการสรางทางรถไฟสายน ท าให

รฐบาลไทยตองด าเนนการกอสรางทางรถไฟดวยตวเอง โดยอาศยกรมรถไฟเปนผด าเนนงาน และจางวศวกรชาว

ตางประเทศมากขน รวมถงการสงซอลอเลอนตาง ๆ โดยวธประมลจากประเทศทางยโรป และใชหลกการเดยวกน

ในการสรางทางรถไฟในเสนทางสายอนตอมา31

การกอสรางทางรถไฟชวง กรงเทพฯ - อยธยา – สระบร ด าเนนการในป 2438 อนเปนการด าเนนการใน

พนทราบ โดยเมอไดด าเนนมาจนถง “ดงพญาไฟ” ซงเปนภเขาและปาทบ คนงานสวนมากซงเปนคนจน และชาว

อสานทมารบจางท างานขดดน พนทาง และระเบดภเขาตางเจบปวยเปนโรคไขปา และลมตายเปนจ านวนมาก

แมแตวศวกรชาวเดนมารกทมาคมงานตอนหนง ชอนายราเบค กเสยชวตเนองจากเปนไขปา ศพยงไดฝงไวทหนา

สถานมวกเหลกตราบเทาทกวนน32

การกอสรางทางรถไฟในชวง “ดงพญาไฟ” นไมรดหนาเทาทประมาณการไว รชกาลท 5 ทรงพระกรณา

โปรดเกลาฯ ใหยกเลกสญญากบผรบเหมาในวนท 6 สงหาคม พ.ศ.2439 กรมรถไฟไดด าเนนการกอสรางทางรถไฟ

30 สนนทา เจรญปญญายง. ทางรถไฟสายภาคตะวนออกเฉยงเหนอ (สายอสาน) . สถาบนขนสง จฬาลงกรณมหาวทยาลย. [ออนไลน] จฬาลงกรณมหาวทยาลย. [สบคนเมอ 6 มถนายน 2561.] http://www.tri.chula.ac.th/triresearch/neast/neast.html. 31 เรองเดยวกน. 32 เรองเดยวกน.

27

ตอจากผรบเหมาในชวงอยธยา - แกงคอย ปากชอง และนครราชสมา จนเมอวนท 21 ธนวาคม พ.ศ.2443

พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว ไดเสดจพระราชด าเนนมาประกอบพธเปดทางรถไฟสายกรงเทพฯ –

นครราชสมา รวมระยะเวลาการกอสราง 5 ป33

หลงจากนนการกอสรางทางรถไฟสายตะวนออกเฉยงเหนอของไทยไดหยดชะงกลงประมาณ 20 ป

เนองจากรฐบาลขาดงบประมาณ และตองจดสรรงบประมาณเพอใชในการกอสรางทางรถไฟสายเหนอ และการ

กอสรางทางรถไฟสายใต จนมการกอสรางทางรถไฟสายนอกครงจนถงสนสดการกอสรางทจงหวดหนองคายและ

อบลราชธาน ในป พ.ศ.247334

ทางรถไฟสายเหนอ

สายชมทางบานภาช - เชยงใหม

การกอสรางทางรถไฟสายเหนอ เรมจากสถานชมทางบานภาชขนไปถงสถานเชยงใหม โดยแยกจากทาง

รถไฟสายกรงเทพฯ – นครราชสมา ซงสรางเปนครงแรกแลว ทางสายนมขนาดกวาง 1.435 เมตร เชนกน และการ

กอสรางไดด าเนนการเปนตอน ๆ โดยตอนแรกระหวางสถานบานภาชถงสถานลพบรระยะทาง 43 กม. เสรจและ

เปดการเดนรถตงแตวนท 1 เมษายน พ.ศ. 2444 ตอนลพบร ถงสถานปากน าโพ ระยะทาง 117 กม. ไดสรางเสรจ

และพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวฯ ไดเสดจท าพธเปดเมอวนท 31 ตลาคม พ.ศ.2448 โดยการกอสราง

ทางรถไฟสายนยงไมแลวเสรจกสนรชกาลเสยกอน 35 พระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหวฯ เมอทรงขน

ครองราชยแลวไดทรงมพระบรมราชโองการใหด าเนนการตอ อยางไรกตาม เมอป พ.ศ. 2457 เกดสงครามโลกครงท

1 และเมอพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหวทรงมพระราชด ารใหไทยเขาเปนฝายสมพนธมตร ฝายตรงขาม

กบเยอรมน จงโปรดเกลาฯ ใหรวมกจการรถไฟทงสายเหนอ และสายใตเขาดวยกน เรยกชอใหมวา “กรมรถไฟ

หลวง” และโปรดเกลาฯ ตางตงพระเจานองยาเธอกรมขนก าแพงเพชรอครโยธน (พระองคเจาชายบรฉตรไชยากร)

เปนผบญชาการกรมรถไฟหลวง เมอวนท 27 มถนายน พ.ศ.2460 พรอมกบใหเลกต าแหนงเจากรมรถไฟสายเหนอ

คอ นายแอล ไวเลอร มาเปนหวหนาแผนกวชา ในกรมรถไฟหลวงแทน (สนนทา เจรญปญญายง) 36

การเดนรถไฟในสายเหนอ กอนทกรมขนก าแพงเพชรอครโยธน จะมารบต าแหนงผบญชาการกรมรถไฟ

หลวงมการเปดเสนทางเดนรถไฟถงสถานปากพง และก าลงด าเนนการตรงชวงถ าขนตาน บรเวณเขตตอจงหวด

ล าปาง และล าพน การสรางรถไฟไดด าเนนการสรางทางตอ โดยซอทดนส าหรบสรางสถานล าพนและสถานเชยงใหม

33 เรองเดยวกน. 34 เรองเดยวกน. 35 การรถไฟแหงประเทศไทย. 2540. 100 ป รถไฟไทย. กรงเทพฯ : การรถไฟแหงประเทศไทย, หนา 71. 36 สนนทา เจรญปญญายง. ทางรถไฟสายเหนอ. สถาบนขนสง จฬาลงกรณมหาวทยาลย. [ออนไลน] จฬาลงกรณมหาวทยาลย. [สบคนเมอ 6 มถนายน 2561.] http://www.tri.chula.ac.th/triresearch/north/north.html.

28

ควบคมการวางรางรถไฟจากถ าขนตานไปถงสถานเชยงใหมและเปดการเดนรถตลอดทางสายเหนอ จากกรงเทพฯ

ถงเชยงใหม ตงแตวนท 1 มกราคม พ.ศ. 246437

เนองจากความกวางของทางรถไฟสายภาคตะวนออกเฉยงเหนอและภาคเหนอ คอ 1.345 เมตร แตทาง

รถไฟสายใตมความกวางเพยง 1 เมตร จงเปนอปสรรคส าคญตอการเชอมโยงการเดนรถไฟทวประเทศ ดงนนเมอ

วนท 5 มถนายน พ.ศ.2460 พระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหวจงตดสนพระทยเปลยนรางรถไฟทงหมดของ

ประเทศใหมความกวาง 1 เมตร38

ทางรถไฟสายเหนอ สายชมทางบานภาช - เชยงใหม แลวเสรจสามารถเดนรถไฟทงสายไดในวนท 1

มกราคม พ.ศ.2469 รวมระยะเวลาการกอสรางตลอดเสนทางประมาณ 25 ป ใชงบประมาณไปทงสน 46,817,492

บาท รวมระยะทาง 661 กโลเมตร39

ทางแยกสายสวรรคโลก

เพอใหทางรถไฟตดตอไปยงจงหวดและอ าเภอส าคญ ๆ ทอยรมแมน ายม กรมรถไฟจงไดสรางทางแยกจาก

สถานชมทางบานดารา จงหวดอตรดตถ ไปทางตะวนตกถงสวรรคโลก จ.สโขทย มระยะทาง 29 กม. คากอสราง

816,582 บาท ไดท าการกอสรางและเปดรบสงสนคารวมถงผโดยสารตงแตวนท 15 สงหาคม พ.ศ.2452

ทางรถไฟสายใต สายธนบร – สไหงโกลก

ธนบร - เพชรบร

เมอมการกอสรางทางรถไฟสายเหนอไดด าเนนการไปใกลจะถงสถานลพบร พระบาทสมเดจพ ระ

จลจอมเกลาเจาอยหวฯ ทรงมพระราชด ารวาในทางฝงตะวนตกของแมน าเจาพระยา สมควรสรางทางรถไฟเพอลงส

ภาคใตของประเทศดวย จนในป พ.ศ.2441 จงทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหกรมรถไฟด าเนนการสรางทางรถไฟขน

ไปตอนแรกจากสถานธนบร (บางกอกนอย) จนถงเพชรบรเมอ เดอนเมษายน โดยสรางทางขนาดกวาง 1 เมตร

ระยะทาง 150 กม. ไดสรางแลวเสรจโดย รชกาลท 5 เสดจกระท าพระราชพธเปด ณ สถานธนบร เมอวนท 19

มถนายน พ.ศ.2446 คาใชจายประมาณ 7,880,000 บาท40

เพชรบร – สไหงโกลก

เพอความสะดวกในการควบคมการกอสรางทยงด าเนนไปยงภาคใต ในป พ.ศ.2455 ไดโปรดเกลาฯ ใหแยก

กรมรถไฟออกเปน 2 กรม คอ กรมรถไฟหลวงสายเหนอ และกรมรถไฟหลวงสายใต โดยกรมรถไฟหลวงสายใตม

หนาทอ านวยการกอสรางทางตอจากสถานเพชรบรลงไป โดยมนายเอช กตตนส ชาวองกฤษ เปนผอ านวยการ การ

37 เรองเดยวกน. 38 เรองเดยวกน. 39 เรองเดยวกน. 40 การรถไฟแหงประเทศไทย. 2540. เรองเดม, หนา 72.

29

สรางทางสายใตไดเรมจากเพชรบรลงไปทางใต และจากสงขลาถงกนตงขนมาทางเหนอในระยะเวลาไลเลยกน และ

มาบรรจบทชมพรในทสด โดยการกอสรางแลวเสรจในรชสมยพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหวฯ ในป พ.ศ.

2464 สนคากอสรางทงสน 62,435,195 บาท41

ทางแยกสายอตะเภา (หาดใหญ) – สงขลา

ระยะทาง 29 กม. ไดสรางเสรจและเปดเดนรถเมอวนท 1 มกราคม พ.ศ.2456 (พรอมกบทางตอนอตะเภา

- พทลง รวมระยะทางสงขลา - พทลง 112 กม.)42

ทางแยกสายหาดใหญ – ปาดงเบซาร

ระยะทาง 45 กม. ไดสรางเสรจและเปดเดนรถเมอวนท 1 กรกฎาคม พ.ศ.246143

ทางแยกสายเขาชมทอง – นครศรธรรมราช

ระยะทาง 35 กม. ไดสรางเสรจและเปดเดนรถเมอวนท 1 กรกฎาคม พ.ศ.245744

ทางแยกสายทงสง – กนตง

ระยะทาง 93 กม. ไดสรางเสรจและเปดเดนรถเมอวนท 1 เมษายน พ.ศ.245645

ทางแยกสายสราษฎร – พงงา - ทานน

ระยะทาง 162 กม. ไดสรางเสรจและเปดเดนรถเมอวนท 13 เมษายน พ.ศ.249946

ทางรถไฟสายใต สายธนบร – สไหงโกลก

ทางสายนสรางครงแรกในสมยรชกาลท 5 เปนทางขนาดกวาง 1.435 เมตร จากกรงเทพฯ - ฉะเชงเทรา

ครนตอมาในสมยรชกาลท 6 ไดท าการแปลงขนาดเปน 1 เมตร และกอสรางตอจากฉะเชงเทราเพอเชอมกบรถไฟ

กมพชา ณ ต าบลคลองลก อ.อรญประเทศ จ.ปราจนบร รวมระยะทาง 255 กม. สนคากอสราง 17,269768 บาท47

โดยเมอพจารณาในชวงป ในป 2484 ทมการพจารณาสรางทางรถไฟสายไทย – พมา แลวพบวา ประเทศ

ไทยมทางรถไฟทเปดเดนรถแลวทงสน 3,267 กโลเมตร ลงทนไปประมาณ 200 ลานบาท จงถอวาการคมนาคมใน

ประเทศไทยสมยนนมความเจรญ เปนปจจยใหประเทศญปนตองการความรวมมอจากไทยเพอใชเปนเสนทาง

ล าเลยงกองก าลง เสบยง อาวธ ผานเขาสพมาและมลายไดโดยสะดวก

41 เรองเดยวกน, หนา 72. 42 เรองเดยวกน, หนา 72 – 73. 43 เรองเดยวกน, หนา 73. 44 การรถไฟแหงประเทศไทย. 2540. เรองเดม, หนา 73. 45 เรองเดยวกน, หนา 73. 46 เรองเดยวกน, หนา 73. 47เรองเดยวกน, หนา 78.

30

1.3.2. กองทพทหารรถไฟญปน

เดมกองทพทหารรถไฟญปนเปนกองพนทจดตงขนหลงสงครามญปน-ราชวงศเชง ค.ศ.1895 (พ.ศ.

2438) ไมนาน ในสงครามครงนน ญปนตระหนกถงความขาดแคลนเครองมอขนสงทชวยล าเลยงกองทหาร และการ

เคลอนยายอปกรณรวมทงยทธปจจยในเกาหลและแมนจเรย (ปจจบนคอเขตตะวนออกเฉยงเหนอของประเทศจน)

จงไดจดตงกองพนทหารรถไฟขนาดใหญทประกอบดวยกองพนทหารรถไฟทเปนทหารชางขนาดกลาง 2 กอง ทหาร

สอสารและดแลโรงงาน อปกรณกบวสดขนในป ค.ศ.1896 (พ.ศ.2439) คอหลงสงครามญปน-ราชวงศเชงยตได 1 ป

(โยชกาวา โทชฮาร, 2538)48

ในป พ.ศ.2443 ไดเกดเหตการณทเรยกวากบฏนกมวยในประเทศจน กองพนทหารรถไฟญปนไดสงทหาร

รถไฟหนวยหนงไปบรณะซอมแซมทางรถไฟชวงทอยระหวางเมองปกกงกบเมองเทยนสน ซงเปนครงแรกทกองพน

ทหารรถไฟเขาไปปฏบตงานในสงคราม นบตงแตนนเปนตนมา กองพนทหารรถไฟของญปนกไดน าเอารปแบบการ

ปฏบตการในภาคสนามรบแบบเยอรมนมาใช ซงแบงออกเปน 2 รปแบบคอ ในท ๆ ไมมทางรถไฟ ใหรบกอสราง

ทางรถไฟแบบลวก ๆ เพอล าเลยงพลและรวมท าการสรบ ในท ๆ มทางรถไฟอยแลวใหรบผดชอบการเดนรถไฟให

เปนไปดวยด49

รปแบบทงสองนไดน ามาประยกตใชกบการบรหารทางรถไฟสายไทย - พมาในเวลาตอมา คอยามสงคราม

ใชเพอการทหาร ยามสงบใชเพอการล าเลยงผโดยสาร แตกไดเกดความขดแยงกบฝายไทยทมมตใหใชเ ฉพาะ

การทหารเทานน อยางไรกตามกองทพทหารรถไฟของญปนจะมบทบาทและภารกจทตองปฏบตกเฉพาะในสมรภม

ตางประเทศเทานน ไมไดมหนาทใด ๆ ในประเทศญปน50

เมอเกดสงครามโลกครงท 1 ในเดอนตลาคม พ.ศ.2450 กลงสงครามญปน -รสเซยไดยตลงแลว กองพน

ทหารรถไฟทประกอบดวย 3 กองรอยไดถกปรบเปลยนเปนกองพลทหารรถไฟ ประกอบดวย 12 กองรอย51

เมอญปนไดเรมสงทหารไปยงไซบเรยในเดอนสงหาคม พ.ศ.2461 ไดมการสงกองพลทหารรถไฟท 1 และท

2 (ตอมาเปนกองพลทหารรถไฟพเศษท 1 และท 2) เปนแนวหนาดวยการใชยทธวธ “เดนทพแบบขบวนรถไฟ” ม

การสงขบวนรถกองหนาสดเปนแนวหนาตามดวยขบวนล าเลยงก าลงหลกของกองพลทหารรถไฟเพอทดสอบ

สมรรถภาพในการท าศกของกองพลทหารรถไฟ52

48 โยชกาวา โทชฮาร. 2538. ทางรถไฟสายไทย-พมาในสมยสงครามมหาเอเชยบรพา. [บ.ก.] สายชล สตยานรกษ. [ผแปล] อาทร ฟงธรรมสาร, ตรทพย รตนไพศาล และ มารศร มยาโมโต. กรงเทพฯ : บรษทอมรนทรพรนตงแอนดพบลชชง จ ากด (มหาชน), หนา 28. 49 เรองเดยวกน, หนา 28 - 29. 50เรองเดยวกน, หนา 29. 51 เรองเดยวกน, หนา 30. 52 โยชกาวา โทชฮาร. 2538. เรองเดม,หนา 31.

31

ในการปฏบตการทางทหารของทหารคนโต (กองทพบกญปนในประเทศแมนจเรย) ในป พ.ศ.2474 มการ

ใชบรการของบรษทการทางรถไฟแมนจเรยใต รถไฟชวโต และการทางรถไฟไซบเรยตะวนออกอยางเตมท โดยจดสง

กองพลทหารรถไฟท 3 ไปประจ าการทฮารบน (Harbin) ในแมนจกว ในเดอนกนยายน พ.ศ.2477 เพอเตรยมรบมอ

กบโซเวยตรสเซย53

โดยในสวนของกองพลทหารรถไฟทมาปฏบตการในสงครามมหาเอเชยบรพานน ไดแก กองพลทหารรถไฟ

ท 5 ทจดตงขนในวนท 20 เมษายน พ.ศ.2481 กองพลทหารรถไฟท 6 ทจดตงขนในป พ.ศ.2480 และกองพลทหาร

รถไฟท 9 ทจดตงขนในป พ.ศ.2484 นอกจากนนยงมการจดตงกองพลทหารรถไฟท 7 ท 8 และ ท 10 – 15 ในป

พ.ศ.2487 รวมถงกองพลทหารรถไฟท 16 – 20 ในป พ.ศ.2488 กอนทสงครามมหาเอเซยบรพาจะยต 1 ป54

ในปทสงครามยต (พ.ศ.2488) นน การปราชยและการลาถอยจากยทธการท เกาะกวดาลคะแนล

(Guadalcanal) ของทหารญปน ทท าใหญปนตองเปลยนยทธวธจากการรกมาเปนการตงรบแทน เรอล าเลยงของ

ญปนถกจมตด ๆ กนหลายครง ท าใหประสบปญหาในการขนสงทางทะเล จ าเปนจะตองรกษาเสนทางรถไฟยาว 3

หมนกโลเมตรในเกาหล แมนจกว จน เวยดนาม กมพชา ไทย พมา และมลายไว เพอทจะไดสงก าลงพล เสบยง และ

ยทธปจจยไปบ ารงและเสรมก าลงในแนวรบตาง ๆ โดยอาศยเสนทางคมนาคมทางบกอยางสะดวก55

กองพลทหารรถไฟ 20 กองพลและกองพนใหญอสระ 30 กองทไดกลาวมาน มก าลงพลรวมราว 2 แสนคน

คอประมาณ 10 กองพลใหญ สวนกองพลทหารรถไฟท 5 กบท 9 ทรวมอยในจ านวนนนน มภารกจในการกอสราง

ทางรถไฟสายไทย - พมา56 นอกจากกองพลทหารรถไฟท 5 และ 9 แลว ยงมกองพนทหารรถไฟพเศษทไดรบ

มอบหมายใหดแลการกอสรางทางรถไฟสายไทย - พมาดวย ไดแก กองพนทหารรถไฟพเศษท 4 และ 557

การแบงเขตรบผดชอบในการกอสรางทางรถไฟระหวางกองพลทหารรถไฟท 5 กบท 9 นน ไมไดแบงทดาน

พระเจดยสามองค ซงอยในเขตชายแดนระหวางประเทศไทยกบพมา แตเปนการแบงทนเก (สงขละบร) ในไทย โดย

ใหกองพลทหารรถไฟท 5 กอสราง 152.4 กโลเมตรในเขตพมา กองพลทหารรถไฟท 9 กอสราง 262.5 กโลเมตรใน

เขตไทย การก าหนดใหกองพลทหารรถไฟท 5 กอสรางเพยง 60% ของระยะทางนน เปนเพราะกองพลทหารรถไฟท

9 ม 4 กองพนใหญ สวนกองพลทหารรถไฟท 5 มแค 3 กองพนใหญเทานน58

บทบาทของกองพลทหารรถไฟมลกษณะเปนทหารแนวหนา คลายเปนการน ารองเมอมการขยายแนวรบใน

ทตาง ๆ กลาวคอ การรถไฟแหงแมนจเรยใต การรถไฟแหงเกาหล และการรถไฟแหงประเทศญปน จะรบผดชอบ

53เรองเดยวกน, หนา 31 - 32. 54 เรองเดยวกน, หนา 32. 55 เรองเดยวกน, หนา 32. 56 เรองเดยวกน, หนา 32. 57 เรองเดยวกน, หนา 36. 58 โยชกาวา โทชฮาร. 2538. เรองเดม, หนา 122.

32

การถมถนนเพอการวางรางรถไฟและดแลทางรถไฟทสรางเสรจแลวในแตละพนท เมอมการขยายแนวรบและ

สามารถยดดนแดนเพมมากขน การรถไฟทง 3 นกคลายเปนลอรถทชวยสรางเสนทางรถไฟขยายออกไปเรอย ๆ

เสนทางรถไฟทสรางขนมวตถประสงค 2 อยาง คอ ในยามสงครามจะใชเพอการสงคราม สวนยามสนตกใชในเชง

พาณชย ฉะนนแมสงครามจะยตลงกไมมความคดทจะรอถอนทางรถไฟสายยทธศาสตรเหลานนแตอยางใด เพอให

ไดประโยชนจากบรเวณทมการสรางทางรถไฟขน กตองยดดนแดนใหไดมากยงขน ดงนนกอนจะเกดสงครามมหา

เอเชยบรพากมการยดดนแดนถงตอนเหนอและตอนกลางของประเทศจนแลวอยางไรกตามเมอกองพลทหารรถไฟม

ก าลงพลเพมขนเปน 4 เทาหลงเหตการณแมนจเรยแลวนน กลบปรากฏวาชางและอปกรณตาง ๆ มไมเพยงพอกบ

จ านวนพลทเพมมากขน ท าใหเกดปญหาตามมามากมาย59

เมอญปนถกตแตกในเดอนกมภาพนธ พ.ศ.2485 กองพลทหารรถไฟท 5 ไปยงรางกงไปรวมรบทภาคเหนอ

ของพม า และต งแต เดอนกรกฎาคม พ .ศ.2485 ก ไปรบผดชอบการสรางทางรถไฟจากทนบ วซายด

(Thanbyuzayat) ฝงพมามายงชายแดนไทย สวนกองพลทหารรถไฟท 9 นน หลงจากไดขนบกทเวยดนามในเดอน

พฤศจกายน พ.ศ.2484 กไดถกสงไปยงเกาะไหหล าของจน และบางสวนถกสงไปยงไซงอน กอนทจะไปยงกรง

พนมเปญ ของประเทศกมพชา, และหลงจากรวมท าสงครามบกมลายแลว ไดท าหนาทสรางทางรถไฟสายไทย -

พมา ในฝงไทยจนแลวเสรจในปลายป พ.ศ.248660

1.3.3. การวางแผนการกอสรางเสนทางรถไฟสายมรณะ

ตาม “แผนยทธการของกองทพใหญแหงภาคพนทศใต” กบ “ขอตกลงทโตเกยว” นน กองพลท 15 กบ

ทหารเรอจะเขาควบคมดแลความสงบในไทยและเขาควบคมสถานการณในพมา จากนนคอยเตรยมเปดแนวรบใหม

ตอนนนทโตเกยวยงไมมแผนการทจะสรางทางรถไฟสายไทย - พมาแตอยางใด61 โดยจากบนทกของพนโทฮโรอเกะ

เสนาธการกองบญชาการกองพลทหารรถไฟคนโต ไดมการเขยนไววา ความคดทจะสรางทางรถไฟสายไทย - พมา

เกดขนในวนท 18 เดอนตลาคม พ.ศ.2484 และในเดอนพฤศจกายน พ.ศ.2484 เขาไดไปพบนายพลยามาชตะ โทโม

ยก แมทพประจ าไซงอน และทราบวาเสนาธการพนโทฉจ มาซาโนบ (Tsuji Masanobu) จะโดยสารเรอไปโตเกยว

จงไดฝากความเหนเรองการกอสรางเสนทางรถไฟสายไทย - พมาฉบบท 1 ไปยงโตเกยว ไดมการย าใหเหนความ

จ าเปนทจะตองสรางทางรถไฟสายน ทางโตเกยวอาจใหค าตอบเกยวกบผลของการตดสนใจในภายหลงกได แตไดม

การเนนถงความจ าเปนทจะตองมการเตรยมการอยางนอยกโดยท าการส ารวจทนททสามารถยดเสนทางรถไฟสายใต

ของไทยไวในอ านาจแลว โดยเมอนายพลโตโจ ฮเดค (Tojo Hideki) ไดด ารงต าแหนงนายกรฐมนตรแลว ดเหมอนวา

แผนการสรางทางรถไฟสายนจะเรมเปนรปเปนรางมากยงขน ดงจะสามารถสงเกตไดจากการยกสถานะของอคร

59 เรองเดยวกน, หนา 37-38. 60 เรองเดยวกน, หนา 38 - 39. 61 โยชกาวา โทชฮาร. 2538. เรองเดม, หนา 42.

33

ราชทตญปนในประเทศไทย เปนเอกอครราชทตญปน (คนแรกในประเทศไทย) และไดมการยา ยสถาน

เอกอครราชทตจากถนนสาธรมาทบรเวณมกกะสนทเปนโรงงานรถไฟแหงเดยวในไทยดวย62

โดยเมอเปรยบเทยบลกษณะทญปนจดการกบพนทแมนจเรย โดยการจดตงประเทศแมนจ.กวขนเปน

ประเทศหนเชดเพอขยาดอทธพลของญปนดวยการรบสทธประโยชนบรเวณททางรถไฟผานแลว อาจจะมองไดวา

การสรางทางรถไฟสายไทย – พมาเปนการท าใหไทยและตอนใตของพมาเปนหนเชดแบบประเทศแมนจกวไดดวย

เชนกน โดยความคดเรองการสรางทางรถไฟสายนมาพรอมกบการเรมมนายกรฐมนตรทมาจากฝายทหารซงนยม

สงคราม โดยมเสนธการกองพลทหารรถไฟทมาจากกองทพคนโต (อยในแมนจกว) เปนผด าเนนการกอสราง63

จากบนทกเหตการณของอชดา ฮเดกมะ ทเขยนขนหลงสงครามนน ไดพดถงทางรถไฟสายไทย - พมาวา

เปนทางรถไฟเพอวตถประสงคทางเศรษฐกจ นายอชดะทด ารงต าแหนงเปนผบญชาการกองพลการขนสงรถไฟท 3

และเขาควบต าแหนงผบญชาการคนลาสดในการกอสรางทางรถไฟสายไทย - พมา ตงแตเดอนสงหาคม พ.ศ.2487

ไดบนทกไววา

“ทางรถไฟสายไทย - พมานน ในตอนแรกตงใจจะใหเปนเสนทางเพอวตถประสงคทางเศรษฐกจ แต

นบตงแตปลายป ค.ศ.1942 (พ.ศ.2485) กเรมสอแวววาจะใชเพอการสงคราม โดยเฉพาะเมอการขนสงทางทะเล

ระหวางสงคโปรกบรางกงเรมไมปลอดภย จ าเปนจะตองหาเสนทางล าเลยงสงของตาง ๆ ไปพมาเพอความอยรอด

ของทหารญปนจ านวน 200,000 คน ทสรบอยกบพมา” 64

โดยจากการทเสนทางรถไฟสายนเปนไปตามขอเสนอของโตโจ คอใหสรางทางรถไฟจากไฮฟองในเวยดนาม

ไปยงประเทศพมา เลยมการเรยกโครงการทางรถไฟสายนวา “สายโตโจ” ดวย65 ซงเมอไดเรมสงครามแลว ท

ประชมเพอสถาปนาวงไพบลยมหาเอเชยบรพาทจดขนในวนท 21 สงหาคม พ.ศ.2485 ไดแถลงนโยบายขนพนฐาน

เกยวกบการคมนาคมในเขตวงไพบลยมหาเอเชยบรพาวา “เราตองใหความส าคญกบการสรางเครอขายการ

คมนาคมเพอเปนระบบขนสงทวทงวงไพบลยมหาเอเชยบรพา” ซงทประชมมความเหนวา “ทางรถไฟเชอมเหนอ –

ใตแหงเอเชย” ทเชอมโยงระหวางญปน เกาหล แมนจกว จน และภมภาคตาง ๆ ในเอเชยอาคเนยจะลงมอกอสราง

เมอญปนประสบปญหาในสงคราม กลาวคอ ญปนไดสญเสยเรอล าเลยงมากมายในสงครามแถบมหาสมทรแปซฟก

การล าเลยงโดยใชเสนทางทางทะเลไปสแนวรบนนมอนตรายมากขน การสรางเครอขายทางรถไฟเพอเปนการรกษา

เสนทางขนสงทางบกไวเพอสงของและสมภาระตาง ๆ ไปยงพนทภายใตการยดครองของญปนทเรยกวา “วงไพบลย

มหาเอเชยบรพา” นนเอง และเพอใหแนวคด “เสนทางสายโตโจ” ส าเรจลลวง ภายหลงจากเสนทางรถไฟสายไทย-

62 เรองเดยวกน, หนา 44. 63 เรองเดยวกน, หนา 45. 64 โยชกาวา โทชฮาร. 2538. เรองเดม, หนา 50. 65 เรองเดยวกน, หนา 50.

34

พมาแลวเสรจในป พ.ศ.2487 ญปนไดเสนอตอฝายไทยใหสรางทางรถไฟจากอดรธานไปทางตะวนออกจนถง

นครพนมทตดกบแมน าโขง และถาส าเรจกจะท าให “เสนทางรถไฟสายเหนอ-ใตแหงเอเชย” ทมความยาวมหาศาล

เชอมดนแดนทศเหนอ ทศตะวนออก ทศตะวนตก และทศใตของแผนดนใหญเอเชยเขาดวยกน เรมจากเกาหล แมน

จกว ผานประเทศจนทอยทางเหนอทะลลงมาทเวยดนาม ไทย พมา มลาย และสงคโปรทอยทางใต ไดอยางไมม

ปญหา โดยกองพลทหารรถไฟทจดตงเพมขนในป พ.ศ.2487 และสงมายงเอเชยอาคเนย โดยเฉพาะกองพลทหาร

รถไฟท 7, 10 และ 11 ทสงมาประจ าทไทยและอนโดจนนน คงจะมาดวยวตถประสงคในการกอสรางทางรถไฟสาย

โตโจนโดยตรง66

1.3.4. การด าเนนการกอสรางเสนทางรถไฟสายมรณะ

การกอสรางทางรถไฟสายนเรมขนเมอเดอนตลาคม 2485 โดยกองทพญปนเขาด าเนนการส ารวจเอง และ

กรมรถไฟไทยชวยเหลออ านวยความสะดวก ในตอนแรกเรมสรางจากสถานหนองปลาดก (กม.64+196) ถงสถาน

กาญจนบร ระยะทางยาวประมาณ 50 กโลเมตร เปนทางราบโดยตลอด สวนจากสถานกาญจนบร ถงสถานน าตก

ภมประเทศเรมเปนเนนสงมภเขาเลกนอย และจากน าตกขนไปเปนทางเขามความลาดชนสงจนถงจดสงสดทเรยกกน

วา “ถ าผ” แลวจงลาดลงผานหมบานและต าบลน าตกไทรโยคจนถงต าบลทาขนน อ าเภอทองผาภม เปนระยะทาง

ยาวรวม 88 กโลเมตร จากนนเลยบล าน าแควนอยไปจนถงนเกะ กงอ าเภอสงขละบร และไปถงพรมแดนไทย - พมา

ทดานเจดยสามองค เปนระยะทาง 303.95 กโลเมตร67

ในการกอสรางในเขตประเทศไทยฝายไทยเปนผท างานดน งานอาคาร งานถนนเขาสถาน 5 แหง งานปก

เสาพาดสายโทรเลข ในความควบคมของทหารญปน สวนฝายญปนด าเนนการกอสรางสะพานตาง ๆ และวางราง

โดยน ารางขนาดตาง ๆ คอ 40 ปอนด 50 ปอนด 75 ปอนด และ 80 ปอนดตอหลาพรอมดวยเครองประกอบราง

และประแจหลกจากพมา มลาย และญปน มาวางในรถไฟสายนตงแตหนองปลาดก จนถงดานเจดยสามองค68

สวนในเขตประเทศพมา กองทหารญปนไดท าการกอสรางทางรถไฟและวางรางจากสถานตนบอซายต (อย

ใตเมองมะระแหง ประมาณ 55 กโลเมตร) เขามาทางดานเจดยสามองค เนองจากไดเข ายดเมองมะระแหมงไวแลว

โดยวางรางเชอมตดตอกนโดยตลอดเมอเดอนธนวาคม 2486 ดวยเปนเพราะกองทพญปนตองการเรงรดการกสอราง

ใหแลวเสรจโดยเรว เพอประโยชนในการล าเลยงทหารและยทธสมภาระจงไดเรอมสรางพรอมกนหลายจดเขามาตอ

กน และตองสรางทางผานปาเขาทมไขปาชกชมมาก คนงานและเชลยศกจงลมตายกนมากจนไดชอวาเปน “ทาง

รถไฟสายมรณะ” แตในทสดกสามารถสรางทางจากสถานหนองปลาดกในประเทศไทยถงสถานตนบอซายดใน

66 เรองเดยวกน, หนา 50 - 51. 67 กองประชาสมพนธ ส านกผวาการการรถไฟแหงประเทศไทย. 2545. การสรางทางรถไฟทหารตดตอระหวางประเทศไทย - พมา ในชวงสงครามมหา

เอเชยบรพา. กรงเทพ : การรถไฟแหงประเทศไทย, หนา 6. 68 เรองเดยวกน, หนา 8.

35

ประเทศพมา ระยะทางประมาณ 415 กโลเมตร ไดเสรจเมอเดอนตลาคม 2486 ใชเวลากอสรางประมาณ 1 ป โดย

ใชกรรมกรแขก พมา มาเลเซย อนโดนเซย จน และไทย รวมทงเชลยศกชาตตาง ๆ เชนองกฤษ ฮอลนดา

ออสเตรเลย ประมาณ 60,000 คน69

หลงจากสงครามยตลงในเดอนสงหาคม 2488 โดยประเทศญปนเปนฝายแพ ทางรถไฟสายนจงตกเปน

สมบตของฝายสมพนธมตร กองทพองกฤษไดรอทางรถไฟยทธศาสตรสายไทย - พมา จากเขตแดนไทย - พมา เขา

มาเปนระยะทาง 3.95 กโลเมตร สวนทเหลออก 300 กโลเมตร รฐบาลองกฤษเสนอขายทางรถไฟพรอมลอเลอน

วสดเครองมอ และโรงงานใหรฐบาลไทยเปนเงน 1,500,000 ปอนดสเตอรลงค และกรมรถไฟไดรบมอบทางสายนไว

ดแลเมอ พ.ศ. 249070

จากการพจารณาในดานเศรษฐกจการขนสงและดานอน ๆ โดยรอบคอบ การรถไฟฯ ไดรบอนมตใหรอราง

จากปลายทางชายแดนพมาจนถงสถานน าตก โดยไดด าเนนการระหวางเดอนตลาคม 2494 ถง กมภาพนธ 2497

แลวการบรณะปรบปรงทางรถไฟทเหลออยอก 130.204 กโลเมตร จนถงสถานหนองปลาดก ใหเขาระดบมาตรฐาน

ทางถาวร และไดเปดการเดนรถรบสงผโดยสารและสนคาระหวางสถานหนองปลาดกกบสถานกาญจนบร เมอวนท

24 มถนายน 2492 ระหวางสถานกาญจนบรกบสถานวงโพ เมอวนท 1 เมษายน 2495 และระยะสดทายจากสถาน

วงโพถงสถานน าตก เมอวนท 1 กรกฎาคม 250171

1.3.5. วสดในการการกอสรางเสนทางรถไฟสายมรณะ

นอกจากหวรถจกรแลว ทเหลอตงแตอปกรณจนถงกรรมกรทใชในการกอสรางนนจดหาเอาจากทงทและ

ภมภาคแถบเอเชยอาคเนยทงสน72

69 เรองเดยวกน, หนา 8. 70 เรองเดยวกน, หนา 26. 71 กองประชาสมพนธ ส านกผวาการการรถไฟแหงประเทศไทย. 2545.เรองเดม, หนา 26. 72 โยชกาวา โทชฮาร. 2538. เรองเดม, หนา 122.

36

ลกษณะของรางรถไฟสายไทย-พมา ตามขอก าหนดการสราง73

หวขอ ปรมาณ (ก าหนดเมอ เม.ย.

2485)74

ปรมาณ (ก าหนดเมอ ตน ก.พ.

2486)75

ลาดเอยงสงสด 10/1,000 25/1,000

เสนผาศนยกลางเลกสด 200 เมตร 120 เมตร

หนากวางฐาน 4.5 เมตร 2.5 เมตร

ทางรถไฟกวาง 30 K 30 k

จ านวนไมหมอน 10 อนตอราง 10 เมตร 10 อนตอราง 10 เมตร

ความหนาต าสดของกรวดโรย 15 ซ.ม.

KS 12

7.5 ซ.ม.

KS 12

ความสามารถในการขนสง รถไฟวนละ 12 ขบวน

(รถ 10 ตน 35 ต)

รถไฟวนละ 10 ขบวน

(รถ 10 ตน 15 ต)

ปรมาณตอวน 3,000 ตน 1,000 ตน

รางรถไฟ

รางรถไฟไดรวบรวมมาจากทตาง ๆ ในเอเชยอาคเนย รางรถไฟทจะใชในเขตไทยนนตอนแรกสดใชรางทสง

เพมเตมมาจากประเทศญปน ทมตราของโรงงานถลงเหลกยาฮาตะ ตอมาใชรางทยดไดจากโกดง North American

Syndicate ในไฮฟอง ประเทศเวยดนาม ซงเปนรางรถไฟของฝรงเศสทเกบรกษาไวเตรยมจะสงไปชวยเหลอเจยงไค

เชคทจงกง จากนนกไดไปรอถอนเอารางรถไฟจากทางรถไฟของมลายทสรางไปทางเหนอของแกมส (Gemal) เพอ

น าไปสรางทางรถไฟในเขตไทย สวนการกสอรางทางรถไฟทเรมจากฝงพมานน มการไปรอถอนเอารางรถไฟจากราง

คยาว 200 กโลเมตรของสายมณฑะเลย (Mandalay) และอกสวนหนงรอมาจากทางรถไฟสายพรอม (Prome) ท

เปนสายทสรางจากรางกงเลยบมาตามแมน าอรวด76

73 เรองเดยวกน, หนา 430. 74 หนวยสรางทางรถไฟทหารเสนอ ม.ย. ปเดยวกน ค าสงเตรยมการสรางของศนยบญชาการรบขอเสนอ 75 กองบญชาการออกค าสงลดระยะเวลาการสราง จงยอมรบขอเสนอขนต าสด 76 โยชกาวา โทชฮาร. 2538. เรองเดม, หนา 122.

37

เหลกตอมอสะพาน

บางสวนไปรอถอนมาจากรางรถไฟในชวา ประเทศอนโดนเซย77

ไมหมอน กรวดหน

เอามาจากกาญจนบรทอยในเขตกอสราง78

หวรถจกร

ฝายด าเนนงานกองพนทหารรถไฟพเศษท 5 ไดเรมท าการประกอบหวรถจกรทโรงงานการทางรถไฟในอน

เซน (Insein) ทอยชานเมองรางกง เปนหวรถจกรรน C 56 ซงเปนรนเลกสดแบบ Tender ทขบเคลอนดวยไอน า ม

ความยาว 14.32 เมตร เสนผานศนยกลางลอรถ 1.4 เมตร ม 3 เพลา น าหนก 37.6 ตน สวนหวรถจกรไอน า

ธรรมดาหนก 27.9 ตน เปนหวรถจกรทใชกบรถไฟโดยสาร กบรถขบวนสนคาทแลนตามชนบท เหมาะส าหรบมา

แลนบนรางแคบในภมภาคน แตตองปรบระยะหางระหวางลอจากทแลนบนรางหาง 1.06 เมตรในญปนมาใชกบราง

หาง 1 เมตรในภมภาคน สนขอตอระหวางตรถไฟทสงมาจากญปนนนตองเปลยนมาใชกบขอตอแบบตว T ในทสด

หวรถจกรรน C 56 จ านวน 20 หวประกอบกบตสนคา 100 ต ทสงมาจากญปนไดน ามาใชในภมภาคนพรอมกบ

รถไฟทแลนอยแตเดม79

1.3.6. แรงงาน

จ านวนแรงงานทเขารวมการกอสรางเสนทางรถไฟสายมรณะ คอนขางเปนจ านวนทไมคอยแนนอน และ

แตกตางกนในแตละทมา แตพอทจะสามารถสรปจ านวนอยางคราว ๆ ไดวา อยระหวาง 165,000 คน – 240,000

คน และมผเสยชวตระหวาง 41,000 คน – 100,000 คน

กรรมกรไทย (ในชวงตนของการกอสราง)*

วน เดอน ป จงหวด (ทเกณฑมา) จ านวน

30 กนยายน 2485 ราชบร 353

30 กนยายน 2485 เพชรบร 837

30 กนยายน 2485 นครปฐม 990

11 ตลาคม 2485 สพรรณบร 2,987

รวม 5,167

77 เรองเดยวกน, หนา 122. 78 เรองเดยวกน, หนา 122. 79 เรองเดยวกน, หนา 122.

38

กรรมกรชาวพมา - ทมาของตวเลข “U AUNG MIN: formerly Deputy Director of Labour in the

Japanese Sponsored Burma Provisional…” [SEATIC, หนา26] 80

ครงทรบสมคร จ านวนทก าหนด จ านวนคนทถกสงมาททนบวซายต

1 30,000 21,964

2 21,000 11,174

3 20,000 9,279

4 15,000 7,747

5 15,000 4,747

6 10,000 3,938

7 10,000 11,933

8 10,000 1,995

9 10,000 1,740

10 10,000 4,222

11 10,000 5,007

12 5,200 1,846

13 5,100 2,722

14 5,000 3,522

รวม 177,300 91,836

จ านวนกรรมกรพนเมองทถกสงมาจากมลาย ชวา ไทย อนโดจน อาณานคมฝรงเศส และจ านวนผเสยชวต81

กลม จ านวนทสง จ านวนผเสยชวต ระยะเวลาทสง

ครงท 1 กลมกรรมกรมลาย 70,000 28,928 เมษายน - กนยายน 2486

ครงท 2 กลมกรรมกรมลาย 2,300 383 พฤศจกายน 2486 - พฤษภาคม 2488

กรรมกรทถกจางพเศษ 727 12 ธนวาคม 2486 – พฤษภาคม 2488

ครอบครวกรรมกร 2,100 186

พนกงานการรถไฟมลาย 1,057 77 สงหาคม 286 – กรกฎาคม 2487

พนกงานทวไปของมลาย 839 31 มกราคม 2487 – สงหาคม 2488

80 โยชกาวา โทชฮาร. 2538. เรองเดม, หนา 205. 81 โยชกาวา โทชฮาร. 2538. เรองเดม, หนา 207.

39

กลม จ านวนทสง จ านวนผเสยชวต ระยะเวลาทสง

พนกงานหนวยพยาบาล 660 10 ธนวาคม 2486 – ธนวาคม 2487

พนกงานหนวยพยาบาลชวคราว 53 3 กนยายน 2486

เจาหนาทควบคม 214 10 กนยายน 2486

พนกงานการไปรษณยมลาย 88 1 ตลาคม 2486 - สงหาคม 2488

กรรมกรชาวชวา 6,173 2,806 มกราคม 2487 - มนาคม 2487

พนกงานชาวชวา 1,335 88 ธนวาคม 2486 – ธนวาคม 2487

สมาคมพาณชยจนแหงประเทศไทย 5,200 500 ธนวาคม 2486 – กมภาพนธ 2488

กรรมกรอนโดจน 200 25 มนาคม 2487

รวม 91,112 32,996

หมายเหต: จากจ านวนทระบ กลบบานเกดของตนกอนสงครามสนสด 7,906 คน หลบหน 28,594 คน ทเหลอ 21,616 คน รอ

การกลบในเดอนกนยายน พ.ศ.2488

จ านวนเชลยศก และจ านวนผเสยชวต82

ประเทศ จ านวน จ านวนผเสยชวต จ านวนทถกปลอยหลงจบสงคราม

องกฤษ 30,141 6,904 13,328

ออสเตรเลย 12,994 1,206 4,584

อเมรกน 686 3 294

ฮอลนดา 17,985 41 11,672

รวม 61,806 12,399 30,789

82 โยชกาวา โทชฮาร. 2538. เรองเดม, หนา 186 - 197.

40

จ านวนผเสยชวต (จ านวนโดยประมาณๆ)83

ประเภท จ านวนทงหมด จ านวนผเสยชวตโดยประมาณ

เชลยศก ประมาณ 50,000 ประมาณ 10,000

ทหารญปน ประมาณ 15,000 ประมาณ 1,000

กรรมกร ประมาณ 100,000 ประมาณ 30,000 (รวมคนท

หลบหน)

รวม ประมาณ 165,000 41,000

จ านวนทหารญปน เชลยศก และกรรมกรตามทฮเดกมา อชดะ84ระบไว (กนยายน 2486) 85

ทหารญปน 10,000

เชลยศก 60,000

กรรมกรมลาย จน ไทย 40,000

กรรมกรชาวพมา 3,000

รวม 113,000

จ านวนทหารญปนและเกาหล เชลยศก และกรรมกร

จากการศกษาของ Thailand-Burma Railway Centre 86

แรงงาน จ านวนทเขารวม จ านวนผเสยชวต

ทหารญปนและเกาหล 15,000 1,000

เชลยศก 61,811 12,619

กรรมกรมลาย ชวา จน ไทย 87,700 45,400

กรรมกรชาวพมา 90,000 40,000

รวม 113,000 99,019

83 เรองเดยวกน, หนา 197. 84 ระบในหนงสอ Justice in Asia And The Pacific Region, 1945 – 1952 โดย Yuma Totani วา Major General Ishida Eiguma หรอ Ishida Hidekuma เขามารวมมาในโครงการกอสรางเสนทางรถไฟสาย ไทย - พมา ในชวงหลงแลว โดยไดรบการมอบหมายใหมาเปนผบงคบบญชา Railway Transport Unit of the Southern Army ในเดอนสงหาคม ค.ศ. 1943 (พ.ศ.2486) - มนาคม ค.ศ. 1944 (พ.ศ. 2487) (Yuma Totani, 2015 หนา 90) 85 โยชกาวา โทชฮาร. 2538. เรองเดม, หนา 428. 86 โยชกาวา โทชฮาร. 2538. เรองเดม, หนา 428.

41

1.3.7. สรปเหตการส าคญในการกอสรางเสนทางรถไฟสายมรณะ

มกราคม พ.ศ. 2485 87

ฝายการโยธารถไฟของกองทพญปนจงไดเรมท าการส ารวจเสนทางรถไฟระหวางไทยและ

พมา และสรปผลวาจะสามารถด าเนนการสรางเสนทางรถไฟสายนไดและไดท าการถายภาพทางหากาศเพอท าแผน

ท ซงมความละเอยดถงเศษหนงสวนสองหมนขนเปนชนแรก

10 มกราคม พ.ศ. 2485 88

จดตงกองบญชาการกองพลทหารรถไฟภาคสนามรบแหงกองทพใหญภาคพนทศใต ม

กองบญชาการอยทสนามกฬาแหงชาต กรงเทพฯ

15 กมภาพนธ พ.ศ. 2485 89

กองทพญปนยดสงคโปร เปลยนชอสงคโปรเปน “โชนน”

มนาคม พ.ศ. 2485 90

สนามรบดานชายแดนพมา - อนเดยเปนบรเวณทกองทบพบกของญปนออกมาปฏบตการ

หางไกลจากดนแดนญปนมากทสด ดงนนการสงก าลงบ ารงจงเปนปญหาส าคญยง ฝายญปนไดวางแผนการกอสราง

ทางรถไฟเพอล าเลยงการสนบสนนจากดานไทยไปยงแนวรบดานพมาตงแตเรมเขาสสงครามและไดยนขอเสนอ

ดงกลาวแกฝายไทยเมอเดอนมนาคม พ.ศ.2485 มหลกการวาฝายกองทพญปนจะด าเนนการเอง โดยจะใชแรงงาน

เชลยศกและทหารญปนรวมกน เพราะภายหลงไดชยชนะทสงคโปรและเกาะชวา ญปนไดเชลยศกชาวออสเตรเลย

องกฤษและดตชไวกวา 60,000 คน ทพรอมจะสงเขามาใชแรงงานได

8 มนาคม พ.ศ. 2485 91

กองทพญปนยดเมองรางกง พมา

10 มนาคม พ.ศ. 248592

พลโทฮตโตร เกยวทาโร ผบญชาการกองเสนาธการทหารรถไฟหนวยท 2 ไดน าเสนอแนวคดเกยวกบการกอสราง

ทางรถไฟสายไทยพมา ภายหลงททหารญปนเขายดรางกงของพมาในวนท 8 มนาคม พ.ศ. 2485 แลว

12 มนาคม พ.ศ. 248593

87 ชยณรงค พนธประชา. 2530. เรองเดม, หนา 22. 88 โยชกาวา โทชฮาร. 2538. เรองเดม, หนา 477. 89 เรองเดยวกน, หนา 477-448. 90 ชยณรงค พนธประชา. 2530. เรองเดม, หนา 32. 91 โยชกาวา โทชฮาร. 2538. เรองเดม, หนา 477. 92 เรองเดยวกน, หนา 58. 93 โยชกาวา โทชฮาร. 2538. เรองเดม, หนา 58.

42

ไดมค าสงโดยพลการเกยวกบการตระเตรยมการทจะกอสรางทางรถไฟสายน และไดจดให

มการส ารวจเสนทางขน

15 มนาคม พ.ศ. 248594

พนโท อรเอะโทชฮโกะ เสนาธการทหารรถไฟหนวยทสอง ไดเรมด าเนนการส ารวจโดย

ออกจากกาญจนบรยอนล าน าแควนอยไปเรอย ๆ ท าการส ารวจเปนระยะทางทงสน 400 กโลเมตรจนถงทนบวซา

ยด (Thanbyuzayat) ในพมา โดยหลงจากนนเมอกองบญชาการเสนาธการทหารรถไฟหนวยท 2 ไดรบฟงผลสรป

ของรายงานแลว ไดขอความรวมมอจากกองทพอากาศไทยใหชวยส ารวจดวย มการถายภาพทางอากาศเพอจดท า

แผนทอตราสวน 1 ตอ 20,000 ส าหรบการน

ระหวางวนท 15 - 23 มนาคม พ.ศ. 2485 (ไมทราบวนทแนชด) 95

ญปนไดน าเสนอรางโครงการการกอสราง “ทางรถไฟสายใหมระหวางไทย - พมา”

น าเสนอตอกองบญชาการทหารบกสวนกลางของประเทศญปน ซงการใชชอโครงการวา “ทางรถไฟสายใหมระหวาง

ไทย-พมา” แสดงใหเหนวามไดมงหมายทจะใชในการสงครามเทานน แตมงจะใชในการขนสงสนคาดวย จงไมใชทาง

รถไฟทจะสรางอยางลวก ๆ อยางไรกตามเมอกองบญชาการทหารบกสวนกลางในประเทศญปนทราบจากรายงา

ของกองทพใหญแหงภาคพนทศใตแลว มความเหนวา การส ารวจของกองทพใหญแหงภาคพนทศใตเกยวกบงาน

กอสรางทางรถไฟสายไทย-พมา ยงเปนปญหามากเพราะขาดรายละเอยดทเปนรปธรรมหลายอยาง โดยเฉพาะความ

พรอมทางดานวสดอปกรณทจ าเปนในการกอสราง แหลงทมาของแรงงานทจะใชในการกอสราง ซงไมนาจะกอสราง

ใหแลวเสรจตามก าหนด จงไมไดอนญาตใหกองทพใหญแหงภาคพนทศใตด าเนนการกอสรางทนท แตใหส ารวจและ

ศกษาในรายละเอยดเพมมากขน

กองทพใหญแหงภาคพนทศใตมความเหนใหยกเลกโครงการกอสรางทางรถไฟสายไทย -

พมา เนองจากความยกล าบากในภมประเทศ และอน ๆ

อยางไรกตามกองก าลงทประจ าในประเทศไทยไมคดจะลมเลกโครงการน แตยงไดแจง

ความประสงคทจะกอสรางทางรถไฟใหฝายไทยทราบ และไดเรมเจรจากน

23 มนาคม พ.ศ. 2485 96

ญปนเสนอหลกการใหฝายไทยพจารณา โดยขอใหไทยจดเตรยมอปกรณและเตรยมการ

ส ารวจในชนละเอยดรวมกบฝายญปน ฝายไทยไดสงผแทนจากกระทรวงมหาดไทย กองทพอากาศและกรมรถไฟไป

94 เรองเดยวกน, หนา 58. 95 เรองเดยวกน, หนา 59-62. 96 ชยณรงค พนธประชา. 2530. เรองเดม, หนา 24.

43

รวมส ารวจกบฝายญปน ระหวางเดอนเมษายน ถงพฤษภาคมปเดยวกนนน ผลจากการส ารวจครงนฝายญปน

สามารถวางแผนกะประมาณสถานทตงคาย รวมทงคลงอปกรณตาง ๆ ไดและเรมด าเนนการทนท

3 เมษายน พ.ศ. 2485 97

จอมพล ป. พบลสงคราม มบญชาใหคณะกรรมการผสมรบหลกการ โดยขอใหญปนสง

วสดในการกอสรางใหฝายไทย และไทยจะเปนผสรางเองทงหมาด (ท าใหกรมรถไฟและกระทรวงคมนาคมหนกใจ

มาก เพราะขณะนนอยในภาวะทขาดแคลนวสดอปกรณอยางยง) เกรงวาจะไมสามารถสรางใหเสรจภายในเวลา 1 ป

ตามทฝายญปนเสนอมา โดยกรมรถไฟกะประมาณวาหากเปนทางรถไฟถาวรแลวระยะทางขนาดน แมในทราบ

กรมรถไฟกจะตองใชเวลาสรางไมนอยกวา 8 ป

กลางเดอนเมษายน พ.ศ. 248598

ชางโยธาทสงกดในกองทหารซงเสรจจากการซอมแซมทางรถไฟในมลาย ไดมารวมพลกน

ทกรงเทพฯ ไดแก นายนชชมะ วศวกรโยธา และนายอตาบาช วศวกรทเชยวชาญงานเดนรถไฟ นายฟจตะ วศวกรท

เชยวชาญการไฟฟาและการสอสาร รวมถงพนตรมาเอดะ กบพนตรฮกจ และพนโทนางาซาวา (หวหนาคณะ) ไดรวม

ปรกษาหารอเรองเสนทางรถไฟสายไทย - พมา โดยศกษาพนททจะสรางทางรถไฟจากภาพถายทางอากาศของกอง

การบน

หลงวนท 20 เมษายน พ.ศ. 248599

กองรงวดสงกดกองทพใหญแหงภาคพนทศใตไดจดท าแผนทมาตราสวน 1 ตอ 20,000

โดยพนเอก คาโต คโยช เปนประธานในการจดท า จากนนกเรมศกษาจากแผนทน

29 เมษายน พ.ศ.2485100

กองทพใหญแหงภาคพนทศใตไดราง “แผนยทธการปองกนกองทพใหญแหงภาคพนทศ

ใต” ระบความจ าเปนตองกอสรางเสนทางรถไฟสายไทย – พมาใหแลวเสรจโดยเรว เพอเปนเสนทางขนสงจากแนว

หลงไปส “สมรภมพมา” และหลงจากท าสงครามในพมาไดระยะหนงไดมการจดสงทหาร 4 กองพลไปประจ าการใน

พมา ในฐานะทพมาไดกลายเปนสวนหนงของวงไพบลยมหาเอเชยบรพาไปแลว ดงนนการสรางทางรถไฟสายนจง

ไมใชเพอสงยทธปจจยกบเสบยงอาหารไปเสรมในการท าสงครามเทานน แตเปนเสนทางทจะขาดเสยไมไดในการ

รกษาและคมครองพมาทเปนเขตยดครองของญปน และเพอล าเลยงทรพยากรในพมา ทางรถไฟสายนจงม

ความส าคญทางการเมองและทางเศรษกจดวย

97 ชยณรงค พนธประชา. 2530. เรองเดม, หนา 25. 98 โยชกาวา โทชฮาร. 2538. เรองเดม, หนา 61-62. 99 เรองเดยวกน, หนา 62. 100 เรองเดยวกน, หนา 62-63.

44

31 พฤษภาคม พ.ศ.2485101

ผแทนกองทพบกญปนมหนงสอเปนทางการขอสรางสถานรถไฟทหนองปลาดก และขอให

มการตงผแทนฝายไทยประจ าทสถานนนดวย

1 มถนายน พ.ศ.2485102

ผแทนกองทพบกญปนมหนงสอเปนทางการขอใหฝายไทยสรางคายส าหรบเชลยศกทจะ

น ามาเปนแรงงานสรางทางรถไฟในบรเวณบานโปง กาญจนบร และรมแมน าแควนอย

7 มถนายน พ.ศ. 2485 103

กองทพใหญแหงภาคพนทศใตออกค าสงเมอวนท 7 มถนายน พ.ศ.2485 ณ โชนน

(สงคโปร) วา ใหกองพลทหารรถไฟแหงกองทพใหญแหงภาคพนทศใตเตรยมกอสรางทางรถไฟสายไทย - พมา โดย

o กองพลทจะท าการกอสราง

ทหารบก 2 กองพน

ทหารชางกอสราง 2 กองพน

รพลเพอเจาะ ขดบอ 2 กองพน

ฝายปองกนโรคภยและจดหาน า 1 กองพน

o ใชเชลยศก 50,000 คน ในการกอสราง

8 มถนายน พ.ศ. 2485 104

ญปนไดเสนอแผนงานโดยละเอยดตอไทยเปนครงแรก และขอออกไปด าเนนงานในทนท

โดยมตองรอผลการตกลงใด ๆ กบฝายไทย เมอกองทพเรอของญปนไดประสบกบความเสยหายอยางหนกใน

สงครามชงเกาะมดเวย เมอวนท 4 มถนายน 2485 ฝายญปนเสยเรอบนทกเครองบน 4 ล า เรอลาดตระเวณหนก 1

ล า เรอพฆาต 2 ล า เรอประจญบาน 1 ล า และเสยเครองบนรบไปกวา 300 ล า ซงมผลท าใหความสามารถในการรก

รบของฝายญปนมลายไป การพายแพครงนไดถกปดตอสาธารณชน การโจมตตอบโตของฝายสมพนธมตรทเกดขน

นนรวดเรวกวาทฝายญปนไดคาดไว ท าใหญปนตองพจารณาแผนการล าเลยงทางรถไฟอยางเรงรบ เพราะในแนวรบ

ดานพมานนไมอาจจะหวงพงการสนบสนนจากการล าเลยงทางเรอไดอกตอไป

101 เรองเดยวกน, หนา 73. 102 โยชกาวา โทชฮาร. 2538. เรองเดม,หนา 74-75. 103 เรองเดยวกน, หนา 66. 104 ชยณรงค พนธประชา. 2530. เรองเดม, หนา 27.

45

ยงไมทนทฝายไทยจะตดสนใจ ฝายญปนไดสงทหารเขาไปด าเนนการตดฟน ถากถางและ

ปรบพนทเพอท าการสรางคายพกตาง ๆ โดยทนท

9 มถนายน พ.ศ.2485105

นายคาโตหวหนากอง 3 ไดรายงานในทประชมระดบหวหนากองในสงกดกองบญชาการ

เสนาธการถงระยะทางของเสนทางรถไฟสายน ทมความยาวทงหมด 370 กโลเมตร จะใชเวลากอสรางประมาณ 1

ป ถง 1 ปครง วสดในการกอสรางจะจดหาจากทองท ใชทหารจากกองพลทหารรถไฟของญปนประมาณ 1 ถง 1.5

กองพล ทเหลอใชเชลยศกและแรงงานจากแหลงอน ๆ คากอสรางเปนเงน 10 ลานเยน

11 มถนายน พ.ศ.2485106

กองบญชาการสงสดเหลาทพไดประกาศวากองทหารญปนไดสรางความเสยหายอนใหญ

หลวงแกกองเรออเมรกนในมหาสมทรแปซฟกและฐานทพอเมรกนทมดเวย แตความจรงมอยวา ในวนท 6 มถนายน

พ.ศ.2485 กองเรอรบภายใตการบญชาการของแมทพเรอยามาโมโต อโซโรก (Yamamoto Isoroku) ไดสรบกบ

กองเรอรบแปซฟกของอเมรกนภายใตการบญชาการของแมทพนมธ (Nimith) อยางดเดอนทมดเวย นอกชาวฝง

เกาะฮาวาย โดยญปนไดสญเสยเรอบรรทกเครองบน 4 ล า ซงกองบญชาการสงสดเหลาทพกตระหนกดวาความเปน

เจาทะเลบนนานน าอนดามนในมหาสมทรอนเดยเปนเสนทางล าเลยงไปสพมาตองหลดมอไป

15 มถนายน พ.ศ. 2485 107

ทหารญปนไดออกไปยงเขตอ าเภอบานโปง จงหวดราชบร เพอจดเตยมพนทสรางคายพก

ทหารและเชลยศกเฉพาะทต าบลหนองปลาดกอนเปนจดเรมตนการสรางทางรถไฟนน ฝายญปนตองการใชพนท

มากกวา 1,000 ไร

20 มถนายน พ.ศ. 2485

กระทรวงทหารบกซงเดมไมเหนดวยกบการกอสรางเสนทางรถไฟสายน เรมตงความหวง

จากโครงการเพราะการขนสงทางทะเลถกรงควานจากขาศกจนมความล าบากในการสงก าล งบ ารงทางทะเล โดย

กองบญชาการสงสดเหลาทพทโตเกยวเหนชอบกบโครงการน (เพราะเหนวาเปนวธสดทายแลว) เมอวนท 20

มถนายน พ.ศ.2485108

105 โยชกาวา โทชฮาร. 2538. เรองเดม, หนา 63. 106 โยชกาวา โทชฮาร. 2538. เรองเดม, หนา 64-65. 107 ชยณรงค พนธประชา. 2530. เรองเดม, หนา 33. 108 โยชกาวา โทชฮาร. 2538. เรองเดม หนา 63..

46

กองบญชาการทหารสงสดของญปนจงก าหนด "โครงการสรางเสนทางรถไฟสายไทย -

พมา" ขน มขอความวา109

o วตถประสงคของการสรางเสนทางรถไฟสายนกเพอใหมเสนทางในการบ ารง

ขนสงไปยงพมาไดอยางแนนอนประจ า และเพอเปนการบกเบกเสนทางในการ

ตดตอคาขายระหวางไทยกบพมาตอไป

o แนวของเสนทางเรมตนจากหนองปลาดกในไทย ไปตามล าน าแควนอย ผานไป

จนถงเมอง Thanbyuzayat ในพมารวมระยะทางยาว 400 กโลเมตร

o ประสทธภาพในการขนสงเฉลยวนละ 3,000 ตน

o ระยะเวลาในการกอสรางก าหนดใหแลวเสรจในปลายป พ.ศ.2486

o วสดในการกอสรางจะใชวสดสวนใหญในทองถน สวนวสดทจ าเปนจะสงจาก

สวนกลาง

o งบประมาณในการกอสรางประมาณ 7,000,000 เยน

o ฝายด าเนนการกอสรางฝายวศวกรรมรถไฟและโรงสรางรถไฟ

o ก าลงแรงงานใชคนงานกรรมกรทองถนและนกโทษเชลยศก

29 มถนายน พ.ศ. 2485

จอมพล ป. พบลสงครามไดออกค าสง แตงตง "คณะกรรมการพจารณาและจดสรางรถไฟ

ทหาร" ขน มพนเอกเชย พนธเจรญ เปนประธานกรรมการ110 เปนการแสดงเจตนารมณอยางแรงกลาวาไมวาทาง

รถไฟสายไทย - พมาจะสรางในลกษณะใด อยางไร ในทสดแลวทางรถไฟตองเปนของไทย111

26 กรกฎาคม พ.ศ.2485112

ญปนมหนงสอแจงความประสงคจะสรางคายกกกนเชลยดงน

o บรเวณบานโปง จได 5,000 คน

o บรเวณกาญจนบร จได 5,000 คน

o บรเวณแมน าแควนอย จได 10,000 คน

109 ชยณรงค พนธประชา. 2530. เรองเดม, หนา 27. 110 ชยณรงค พนธประชา. 2530. เรองเดม, หนา 28. 111 โยชกาวา โทชฮาร. 2538. เรองเดม, หนา 75. 112 เรองเดยวกน, หนา 77.

47

5 กรกฎาคม พ.ศ.2485113

ไดมการตอกหลกจดเรมตนการกอสรางเทางรถไฟสายไทย - พมา ทสถานหนองปลาดก

สวนทสถานทนบวซายด (Thanbyuzayat) ไดด าเนนการตอกหลกเรมตนไปแลวในวนท 28 มถนายน พ.ศ.2485

(ปกปายหลกกโลเมตรท 0)

20 กรกฎาคม พ.ศ.2485114

ไดมการขออนญาตสรางโรงเรอนท พกทหารญ ปนและคายเชลยศกขางโรงเรยน

ประชาบาล ต าบลวงศาลา อ าเภอทามวง จงหวดกาญจนบร

21 กรกฎาคม พ.ศ.2485115

รอยตรคาวาซากพรอมดวยหนวยทหารและพลทหารญปน 26 คน เดนทางออกจาก

กาญจนบรไปส ารวจภมประเทศทสงขละบร

o กลาวถงการกอสรางทางรถไฟในบรเวณกงอ าเภอสงขละบรมภเขาสงและหบเขา

มาก ตอนสรางอาจตองขดเจาะอโมงคหรอมฉะนนตองสรางสะพานออม 4 แหง ถาเปนการขอโมงคตองขดยาวถง

500 เมตร ถาสรางสะพานกจะตองสรางยาวถง 200 เมตร ความสงของสะพานจะตองสรางไมนอยกวา 30 เมตร

11 สงหาคม พ.ศ.2485116

บรเวณเขาชนไกนน เชลยศกกลมหนงเขาใจวาเปนทหารออสเตรเลยจากหนวย A ซงถก

สงมาจากสงคโปรในเดอนพฤษภาคมปเดยวกนน ไดเรมปฏบตหนาทแลว

21 สงหาคม พ.ศ. 2485 117

ทประชมพจารณาการกอสรางในเขตวงไพบลยมหาเอเชยบรพาวางแผนสรางทางรถไฟ

ผานเอเชยตลอดเหนอจรดใต

8 กนยายน พ.ศ.2485118

แจงการส ารวจพนททจะใชกอสรางโรงเรอนทพกทหารญปนและคายกกกนเชลยศกท

หมบานเขาปน ต าบลเกาะส าโรง และก าหนดจะกอสรางในวนท 10 เปนตนไป (สสานชองไก)

113 เรองเดยวกน, หนา 76. 114 เรองเดยวกน, หนา 77. 115 เรองเดยวกน, หนา 80-81. 116 โยชกาวา โทชฮาร. 2538. เรองเดม, หนา 81-82. 117 เรองเดยวกน, หนา 449. 118 เรองเดยวกน, หนา 78.

48

16 กนยายน พ.ศ. 2485 119

ขอตกลงจดสรางทางรถไฟเชอมระหวางประเทศไทยและพมาแลวเสรจ และไดลงนามเมอ

วนท 16 กนยายน 2485 คณะกรรมการนกไดเปลยนชอเปน "คณะกรรมการด าเนนการจดสรางรถไฟทหาร" เพอ

ด าเนนงานในสวนทเปนความรบผดชอบของไทย โดยมพนเอกเชย พนธเจรญ เปนประธานกรรมการเชนเดม

17 กนยายน พ.ศ. 2485 120

การประชมเรอง การจดสรางรถไฟทหาร ณ บก.ทหารสงสด เมอวนท 17 กนยายน พ.ศ.

2485 โดยมผบญชาการทหารสงสดเปนประธานในทประชม มความทเกยวของโดยสรปดงน

o ไทยจะรวมโดยญปนเปนผออกเงน

o ใชวธการประกาศเวนคนเพอใหเปนทชดแจงวาทดนเปนของไทย

o ไทยจะชวยในการจดหากรรมกร โดยถอหลกวา อยางใหกระเทอนตอการ

ประกอบอาชพของราษฎร

o กรมรถไฟจะชวยจดนายชายตามความจ าเปน

13 ตลาคม พ.ศ.2485121

เชลยศกสมพนธมตรทสงคโปรเดนทางไปบานโปงอยางตอเนองตงแตวนน

25 ตลาคม พ.ศ.2485122

ประกาศ “ไทรกช” เรองการด าเนนการสรางทางรถไฟสายไทย-พมา จดตงกองบญชาการ

เสนาธการทหารรถไฟหนวยท 2 รบผดชอบการกอสราง ผบญชาการคอ พลตร ชโมดะ โนบโอะ

7 พฤศจกายน พ.ศ.2485123

เจรจาเกยวกบพนทจะกอสรางสะพานทามะขาม (สะพานขามแมน าแคว)

21 พฤศจกายน พ.ศ.2485124

ตง “อนกรรมการด าเนนการจดสรางรถไฟทหาร”

119 ชยณรงค พนธประชา. 2530. เรองเดม, หนา 28. 120 การรถไฟแหงประเทศไทย. 2514. เรองเดม, หนา 12. (การรถไฟแหงประเทศไทย, 2514) 121 โยชกาวา โทชฮาร. 2538. เรองเดม, หนา 449. 122 เรองเดยวกน, หนา 450. 123 เรองเดยวกน, หนา 450. 124 เรองเดยวกน, หนา 450.

49

1 ธนวาคม พ.ศ.2485125

ประกาศเวนคนทดนในเขตทจะสรางทางรถไฟสายไทย-พมา มก าหนด 5 ป ลงมอสราง

ทางรถไฟอยางเปนทางการ ความยาวทงสน 415 กโลเมตร (อยในไทย 304 กโลเมตร อยในพมา 111 กโลเมตร)

8 ธนวาคม พ.ศ.2485126

วางกฎเกยวกบการสรางทางรถไฟตามกฎอยการศกมาตราท 17

18 ธนวาคม พ.ศ.2485127

เกด “เหตการณบานโปง” กรรมกรไทยท ารายทหารญปน สาเหตมาจากการกระท าการด

หมนพระสงฆไทยของทหารญปน ทหารชางกองพลทหารรถไฟญปนบกสถานต ารวจบานโปง

7 พฤศจกายน พ.ศ.2485128

เจรจาเกยวกบพนทจะกอสรางสะพานทามะขาม (สะพานขามแมน าแคว)

กมภาพนธ พ.ศ.2486129

กองบญชาการสงสดเหลาทพญปน มค าสงในเดอนกมภาพนธ พ.ศ.2486 ใหลดระยะเวลา

กอสรางทางรถไฟลง 4 เดอน และลดประมาณการขดสงจากเดมทคาดวาจะขนสงไดวนละ 3,000 ตน ใหเหลอวนละ

1,000 ตน ซงแมกระทงการขนสงทหารยงไมเพยงพอ

มแนวคดทจะกอสรางทางรถไฟสายส ารองอกสายหนงเพอทดแทนปรมาณการขดสงทลด

ไปบรเวณพนทคอคอดกระ ซงเปนระยะทางทแคบทสดระหวางอาวไทยกบมหาสมทรอนเดย

การลดระยะเวลากอสรางลง 4 เดอน ตามค าสงของกองบญชาการทหารสงสดเหลาทพใน

ญปน ท าใหตองสงคนงานชาวเอเชยมากมายเขาไปท างานในปาทบ กลายเปนโศกนาฎกรรมทมผคนลมตายไปมาก

12 เมษายน พ.ศ.2486130

กรรมกรมลายรนท 1 เดนทางมาถงบานโปง

31 พฤษภาคม พ.ศ.2486131

มการลงนามใน “ขอตกลงเกยวกบการสรางทางรถไฟผานคอคอดกระ”

125 เรองเดยวกน, หนา 450. 126 เรองเดยวกน, หนา 450. 127 เรองเดยวกน, หนา 450-451. 128 โยชกาวา โทชฮาร. 2538. เรองเดม, หนา 79. 129 เรองเดยวกน, หนา 110. 130 เรองเดยวกน, หนา 451. 131 เรองเดยวกน, หนา 451.

50

มถนายน พ.ศ. 2486 132

ฝายญปนสามารถวางรางรถไฟเขาไปไดถงต าบลวงใหญ ซงเปนคายอ านวยการกอสราง

ตอนในไดส าเรจ

อยางไรกตาม ระยะหางจากวงใหญออกไปชวง 6 - 7 กโลเมตร เปนชวงทการกอสราง

ลาชามากทสดแหงหนง ทงนเพราะตองท าการระเบดภเขาทต าบลเขาพงเพอวางรางรถไฟผานเขาไป ซงตองใชเวลา

นบเดอนจงสามารถผานชวงทางนออกไปได นอกจากนนความยากล าบากและลาชากอยทการสรางสะพานขาม

แมน าล าธารและหบเหว ซงมอยราว 680 แหงดวยกน เปนระยะทางทงสน 15.77 กโลเมตร

5 มถนายน พ.ศ. 2486 133

พลตรฮามาดะ ไทระ อธบดกรมขาวเชลยศกและผอ านวยการกองควบคมเชลยศกได

กลาวกบพลโทนากามระ ผบญชาการญปนประจ าประเทศไทยถงอตราการเสยชวตทท างานอยในการกอสรางทาง

รถไฟวามสงมาก จงขอใหดแลเพอเรยกความนาเชอถอในระดบระหวางประเทศใหกลบคนมา

4 กรกฎาคม พ.ศ. 2486 134

นายกรฐมนตรโตโจมาเยอนประเทศไทย ซงพลโทนากามระไดกลาวถงการบงคบบญชา ท

กองบญชาการทหารสงสดทใหอ านาจการควบคมเชลยศกเพยงอยางเดยว แตไมใหอ านาจในการควบคมกรมทหาร

รถไฟมาดวย ซงพลโทนากามระเหนวาจะท าใหการควบคมเชลยศกเปนไปอยางเหมาะสมกวา อยางไรกตาม

เหตการณมไดเปนไปตามทพลโตนากามระรองขอ กองพลทหารรถไฟไมไดโอนมาอยภายใตการบงคบบญชาของ

กองบญชาการกองทพญปนประจ าประเทศไทย ซงท าใหพลโทนากามระรสกเสยใจวาดวยเหตนทางรถไฟสายนจงม

สมญานามวา “ทางรถไฟสายมรณะ”

ปลายเดอนกรกฎาคม พ.ศ.2486135

กองบญชาการสงสดเหลาทพมค าสงขยายเวลาการสรางทางรถไฟสายไทย – พมาออกไป

อกสองเดอน

25 ตลาคม พ.ศ.2486136

ทางรถไฟสายไทย-พมาสรางเสรจ เชอมตอกนทสถานคอนคอยตา 132 ชยณรงค พนธประชา. 2530. เรองเดม, หนา 52. 133 โยชกาวา โทชฮาร. 2538. เรองเดม, หนา 79. 134 เรองเดยวกน, หนา 156-157. 135 เรองเดยวกน, หนา 452. 136 เรองเดยวกน, หนา 453.

51

25 ธนวาคม พ.ศ.2486137

ท าพธฉลองการสรางทางรถไฟสายคอคอดกระแลวเสรจ

4 ธนวาคม พ.ศ.2487138

ทตญปนประจ าสวสแจงตอกระทรวงการตางประเทศวา รฐบาลองกฤษและออสเตรเลย

สงหนงสอประณามญปนเรองการทารณกรรมและการปฏบตอยางไรมนษยธรรมของทหารญปนตอเชลยศกในการ

สรางทางรถไฟสายไทย-พมา

8-12 ธนวาคม พ.ศ.2487139

กาญจนบรถกกองทพสมพนธมตรโจมตทางอากาศ

15 มถนายน พ.ศ.2488140

กองทพญปนรอถอนทางรถไฟสายคอคอดกระทางดานกระบรสวนหนงออก

6 สงหาคม พ.ศ.2488141

สหรฐอเมรกาทงระเบดปรมาณถลมนครฮโระชมะ

9 สงหาคม พ.ศ.2488 142

สหรฐอเมรกาทงระเบดปรมาณถลมนครนะงะซะก

15 สงหาคม พ.ศ.2488143

วนท 15 สงหาคม 2488 เวลาเทยงตรง (เวลาในประเทศญปน) สถานวทยโตเกยวออกประกาศพระบรมราชโองการ

ของสมเดจพระเจาจกรพรรดแหงประเทศญปน ยอมจ านนแกฝายสมพนธมตร โดยปราศจากเงอนไข และใหบรรดา

ทหารญปนทงหมดยอมวางอาวธโดยสนเชง

9 ตลาคม พ.ศ.2488144

จบทหารญปนเปนเชลยศกกกขงไวในเขตตาง ๆ เชน

o นครนายก 70,000 คน 137 เรองเดยวกน, หนา 453. 138 เรองเดยวกน, หนา 454. 139 โยชกาวา โทชฮาร. 2538. เรองเดม, หนา 454. 140 เรองเดยวกน, หนา 454. 141 การยอมจ านนของญปน. วกพเดย สารานกรมเสร. [ออนไลน] [สบคนเมอ 12 มถนายน 2561.] https://th.wikipedia.org/wiki/การยอมจ านนของ

ญปน. (วกพเดย สารานกรมเสร) 142 เรองเดยวกน. (วกพเดย สารานกรมเสร) 143 กองประชาสมพนธ ส านกผวาการการรถไฟแหงประเทศไทย. 2545. เรองเดม, หนา 18. 144 โยชกาวา โทชฮาร. 2538. เรองเดม, หนา 455.

52

o บานโปง 31,000 คน

o นครสวรรค 18,000 คน

o กรงเทพฯ 2,500 คน

5 พฤศจกายน พ.ศ.2488145

ทหารญปนทตกเปนเชลยศกในประเทศไทยมทงสน 187,440 คน

20 เมษายน พ.ศ.2489146

เรมถอนทหารญปนและอพยพชาวญปนกลบประเทศ

พ.ศ.2490147

รฐบาลองกฤษเสนอขายทางรถไฟพรอมลอเลอน วสดเครองมอ และโรงงานใหรฐบาลไทย

เปนเงน 1,500,000 ปอนดเสตอรลงค ซงตอมาไดเจรจาตอรองไดในราคม 1 ,250,000 ปอนดเสตอรลงค หรอ

ประมาณ 50 ลานบาท

พ.ศ.2494 - 2501148

รอรางจากปลายทางชายแดนพมาจนถงสถานน าตก

ด าเนนการบรณะปรบปรงทาง

24 มถนายน พ.ศ.2492 เปดการเดนรถรบสงผโดยสายและสนคาระหวางสถานหนองปลา

ดกกบสถานสถานกาญจนบร

1 เมษายน พ.ศ.2495 เปดการเดนรถรบสงผโดยสายและสนคาระหวางสถานกาญจนบร

กบสถานวงโพ

1 กรกฎาคม พ.ศ.2501 เปดการเดนรถตลอดเสนทางระหวางสถานหนองปลาดกกบสถานน าตก

145 เรองเดยวกน, หนา 455. 146 เรองเดยวกน, หนา 454. 147 กองประชาสมพนธ ส านกผวาการการรถไฟแหงประเทศไทย. 2545. เรองเดม, หนา 26. 148 เรองเดยวกน, หนา 18.

53

บทท 2 ขอบเขตการศกษาของแหลง

2.1. สถานรถไฟตามเสนทางรถไฟสายไทย – พมา

จากการส ารวจเสนทางรถไฟสายไทย พมา มความยาว เรมจากสถานหนองปลาดก ประเทศไทย ถงสถานทนบซายต ในประเทศพมา มความยาวรวม 415 กโลเมตร อยในประเทศไทย 303.95 กโลเมตร และอยในประเทศพมา 111.05 กโลเมตร มสถานระหวางทางตงแตเรมสรางทงสน 37 สถาน 149

1. ชมทางหนองปลาดก

2. บานโปงใหม

3. ลกแก

4. ทาเรอนอย

5. ทามวง

6. เขาดน

7. กาญจนบร

8. เขาปน

9. วงลาน

10. ทาโปง

11. บานเกา

12. ทากเลน

13. อายหต

14. วงโพ

15. วงใหญ

16. ทาเสา

17. ทองชาง

18. ถ าผ

19. หนตก

20. หาดงว

21. ไทรโยค

22. กงไทรโยค

23. รนถน

24. กยแหย

25. หนดาด

26. ปรงกาส

27. ทาขนน

28. น าโจนใหญ

29. ทามะยอ

30. ต ารงผาโท

31. บานเกรงไกร

32. กลกอนตา

33. แกงคอยทา

34. ทมองตา

35. นเถะ

36. ซองกาเลย

37. จนการายา

ภายหลงสงครามโลกครงท 2 สนสดลง ทางรถไฟสายนไมไดใชงาน สหราชอาณาจกรบบบงคบใหรฐบาล

ไทยซอเสนทางรถไฟเพอจายเปนคาปฏกรณสงคราม เปนเงน 50 ลานบาท ตอมาการรถไฟแหงประเทศไทยไดดแล

149 กองประชาสมพนธ ส านกผวาการการรถไฟแหงประเทศไทย. 2545. เรองเดม, หนา 28 - 30.

54

ปรบปรงและใชประโยชนเสนทางรถไฟน เปนระยะทาง 130 กโลเมตรจากสถานชมทางหนองปลาดก ถงสถานน าตก ไดรบการดแลบ ารงรกษาและใชประโยชนในปจจบน มเสนทางและสถานดงตอไปน

1. ชมทางหนองปลาดก

2. ถนนทรงพล

3. สระโกสนารายณ

4. ลกแก

5. ทาเรอนอย

6. บานหนองเสอ

7. ทงทอง

8. ปากแพรก

9. กาญจนบร

10. สะพานแควใหญ

11. เขาปน

12. วทยาลยเกษตร

13. วงลาน

14. นากาญจน

15. วงเยน

16. วงตะเคยน

17. โปงเสยว

18. บานเกา

19. ทาตาเสอ

20. ทากเลน

21. วงสงห

22. ลมสม

23. สะพานถ ากระแซ

24. วงโพ

25. เกาะมหามงคล

26. ชองแคบ

27. วงใหญ

28. บานพพง

29. น าตก

30. น าตกไทรโยคนอย

นอกจากนน บรรดาสถานรถไฟ แนวการวางรางรถไฟ และสะพานขามล าหวยหนาผา ตางๆ ถกปลอยทง

ไมไดใชประโยชน ผพงทลายเสยหายไปตามธรรมชาต ถกลกลอบตด เหลก และไมหมอนรถไฟไปขายเกอบหมดหลงเหลอเปนหลกฐานใหเหนเปนเสนทางทเคยมรางรถไฟและตอมอสะพานหลงเหลออยเปนระยะ จนถงดานเจดยสามองค อ.สงขละบร จ. กาญจนบร

2.2. การก าหนดความส าคญของแหลง

จากการน าเสนอแหลงมรดกวฒนธรรมทมศกยภาพเพอก าหนดใหเปนแหลงมรดกโลก ทง 7 แหลง ใน

เสนทางรถไฟสายไทย – พมา (ทางรถไฟสายมรณะ) เมอรบฟงความคดเหนตอสาธารณะชนครงท 1 เมอวนท 5

พฤษภาคม 2561 และทประชมไดใหความเหนชอบตอการน าเสนอ แหลงวฒนธรรมทง 7 แหลง คอการก าหนด

ขอบเขตการศกษาบรเวณเนอทโดยพจารณาศกยภาพของแหลงทอยในขอก าหนดของหลกเกณฑการเปนมรดกโลก

ดงน

55

1. สถานชมทางหนองปลาดก อ.บานโปง จ.ราชบร

2. สะพานขามแมน าแคว อ.เมอง จ.กาญจนบร

3. อนสาวรยไทยยานสรณ อ.เมอง จ.กาญจนบร

4. สสานทหารสมพนธมตร ชองไก อ.เมอง จ.กาญจนบร

5. สสานทหารสมพนธมตร ดอนรก อ.เมอง จ.กาญจนบร

6. สะพานรถไฟถ ากระแซ อ.ไทรโยค จ.กาญจนบร

7. ชองเขาขาด อ.ไทรโยค จ.กาญจนบร

1. สถานชมทางหนองปลาดก อ.บานโปง จ.ราชบร

เมอเรมแนวคดทจะสรางทางรถไฟสายไทย – พมา ขนนน จากการส ารวจของไทยและญปน ได

ก าหนดใหจดเรมตนของทางรถไฟอยทสถานชมทางหนองปลาดก ซงแตเดมเปนเสนทางรถไฟสายใต ของประเทศ

ไทยทไดกอสรางไวแลว ญปนไดส ารวจและก าหนดใหมสถานหนองปลาดกเปนสถานชมทางแยกจากทางรถไฟสาย

ใตไปทางทศตะวนตก โดยญปนไดสรางเปนคายพกทหาร – เชลยศก รวมทงทเกบวสดอปกรณ ประเภทตางๆ ทจะ

ใชในการกอสรางทางรถไฟ

ปจจบนตงอยทบานหนองปลาดก หม 6 ต าบลหนองกบ อ าเภอบานโปง จงหวดราชบร เปนสถาน

ระดบท 3 ตามมาตรฐานของการรถไฟแหงประเทศไทย ซงยงไดรบการอนรกษปรบปรงพนทอาคารสถาน และ

ระบบทใชในการควบคมการเดนรถ ใหสามารถด าเนนการไดจนถงปจจบนนตงอยบานหนองปลาดก หม 6 ต าบล

หนองกบ อ าเภอบานโปง จงหวดราชบร เปนสถานรถไฟชมทางแยกรถไฟสายใต รถไฟสายตะวนตก และทางรถไฟ

สายสพรรณบร โดยระบบอาณตสญญาณ รปแบบสญญาณไฟสบงคบสมพนธกบประแจสายลวด และเปนจดเรมตน

ของเสนทางรถไฟสายไทย-พมา

ชมทางหนองปลาดก

56

ขอบเขตสถานหนองปลาดกและพ นทตอเนอง (Property and Buffer Zone)

2. สะพานขามแมน าแคว อ.เมอง จ.กาญจนบร

สะพานขามแมน าแคว เปนสะพานขามแมน าแควใหญ ตงอยทต าบลทามะขาม อ าเภอเมอง จงหวด

กาญจนบร เปนสะพานทส าคญทสดในเสนทางรถไฟสายไทย – พมา มความยาวทงสน 322.90 เมตร สะพานขาม

แมน าแควอยหางจากสถานรถไฟกาญจนบร (ปากแพรก) ไปทางทศตะวนตกประมาณ 300 เมตร บรเวณทสราง

สะพานเปนชมทางรถไฟขนาดใหญ เปนทงคายพกทหาร คายพกเชลยศก กรรมกร รวมทงคลงวสดอปกรณทใชสง

ก าลงบ ารงในการกอสรางทางรถไฟสายไทย – พมา

แตเดมไดมการกอสรางสะพานขามแมน าแควใหญ 2 จด โดยสะพานแรกสรางดวยไมทงหมด เพอความรวดเรวในการกอสรางและใชประโยชนในการขนสงอปกรณทจะใชในการกอสรางทางรถไฟขามไปอกฟากหนงของแมน า สะพานนไมไดรอถอนออกไป เมอสะพานขามแมน าแควจดท2 สรางแลวเสรจสมบรณ อยเหนอขนไปตามล าน าหาง ประมาณ 100 เมตร โดยสรางตอมอทอยในน าเปนคอนกรต ราวสะพานเปนเหลก คอสะพาน

สะพานขามแมน าแคว

57

ทงสองดานสรางดวยไม และไดท าพธเปดอยางเปนทางการพรอมกบการเดนรถไฟสายไทย – พมา เมอวนท 25 ธนวาคม 2486 ไดเคยถกทหารสมพนธมตรทงระเบดเสยหายในเดอนพฤศจกายน 2487 และเมอสงครามโลกครงท 2 สนสดลง การรถไฟแหงประเทศไทย ไดซอมแซมจนสามารถเปดใชการได ในป พ.ศ . 2489 อยในการบ ารงรกษาของการรถไฟแหงประเทศไทยและใชประโยชนไดจนถงทกวนน

3. อนสาวรยไทยานสรณ อ.เมอง จ.กาญจนบร

อนสาวรยไทยยานสรณ เปนอนสาวรยททหารญปนไดกอสรางขน เพอร าลกถง เชลยศกและกรรมกร ทไดเสยชวตจากการกอสรางทางรถไฟสายไทย – พมา อนสาวรยสรางเมอเดอนกมภาพนธ 2487 ตงอยรมแมน าแควใหญ ดานทศใตของสะพานขามแมน าแคว หางกนประมาณ 200 เมตร ลกษณะเปนแทงคอนกรต สง 4 เมตร มบนไดทางขนลง 4 ดาน มค าจารกทมมทง 4 ดาน ม 8 ภาษา คอ ภาษาไทย ญปน องกฤษ จน มลาย เวยดนาม อนโดนเซย และอนเดย ปจจบนอยในความดแลบ ารงรกษาของสมาคมญปนในประเทศไทย

อนสาวรยไทยานสรณ

มพนทประมาณ 1 ไร ซงในแตละปจะมพธร าลกถงผเสยชวตในการกอสรางทางรถไฟสายไทย – พมา

ทหารญปนไดสรางอนสาวรยนขนขณะทสงครามก าลงด าเนนอยเมอเดอน และท าพธเปดในวนท 12 มนาคม พ.ศ.2487 เพอคารวะแดดวงวญญาณของเชลยศกและกรรมกรจ านวนมากทเสยชวตจากการสรางทางรถไฟสายมรณะ มค าจารกเปนภาษาไทย ญปน องกฤษ จน มาลาย และเวยดนาม เพอไวอาลยแกผลวงลบ

58

ขอบเขตสะพานขามแมน าแคว อนสาวรยไทยานสรณ และพ นทตอเนอง (Property and Buffer Zone)

4. สสานทหารสมพนธมตรชองไก อ.เมอง จ.กาญจนบร

สสานทหารพนธมตรชองไก บรเวณนเดมเปนพนทคายเชลยศกทมาชวยกนกอสรางทางรถไฟสายไทย

– พมา สสานนสรางขนทบรเวณหลมฝงศพเดมทเชลยศกเปนผเรมสราง ทนเคยเปนทตงของคายเชลยศกขนาดใหญ

และเปนทฝงศพทหารสมพนธมตรทเสยชวตในการกอสราง ทหารสวนใหญทฝงอย ณ ทน จะเปนทหารองกฤษ ม

พนท 7 ไร มหลมฝงศพ 1,700 หลม ผเสยชวตจากประเทศในเครอจกรภพองกฤษมากกวา 1,400 คน และชาว

ฮอลนดา 300 คน150

คายเชลยศกชองไก เปนคายใหญแหงหนงทใชในระหวางการกอสรางทางรถไฟ ภายในคายมทง

โรงพยาบาลและโบสถทพวกเชลยศกสรางขนมาเอง ปจจบนตงอยรมแมน าแควนอย ฝงตะวนออก ต าบลหนอง

หญา อ าเภอเมอง จงหวดกาญจนบร ออกแบบโดย Colin St Clair Oakes อยในความรบผดชอบและดแลรกษา

ของ COMMONWERALTH WAR GRAAVES COMMISSON

150 https://www.touronthai.com/article/545

59

สสานทหารพนธมตรชองไก

ขอบเขตสสานสมพนธมตรชองไก และพ นทตอเนอง (Property and Buffer Zone)

5. สสานทหารสมพนธมตรดอนรก อ.เมอง จ.กาญจนบร

สสานทหารสมพนธมตร ดอนรกเปนสสานทฝงศพของทหารสมพนธมตร ทเสยชวตในพนทตางๆ ตามเสนทางรถไฟสายไทย – พมา ทมการคนพบและไดล าเลยงมาฝงรวมกนไวทสสานดอนรกแหงน มพนท 17 ไร มหลมฝงศพ 6,982 หลม ตงอยบนถนนแสงชโต อ าเภอเมอง กาญจนบร หลงสงครามโลกครงท 2 สงบลงเมอ พ.ศ. 2488 ฝายสมพนธมตรผชนะสงครามไดด าเนนการจดสรางอนสรณสถานแดผเสยชวตขนหลายแหงในทวปเอเชยซง

60

เปนสมรภมส าคญ เปนสสานขนาดใหญ ออกแบบโดย Colin St Clair Oakes ซงเปนผออกแบบคนเดยวกบสสานสมพนธมตรชองไก

สสานทหารพนธมตรดอนรก

ขอบเขตสสานสมพนธมตรดอนรก และพ นทตอเนอง (Property and Buffer Zone)

6. สะพานถ ากระแซ อ.ไทรโยค จ.กาญจนบร

ทางรถไฟสายไทย – พมา มจดทแสดงถงความพยายามในการออกแบบและกอสรางบรเวณสะพานถ ากระแซ ซงเปนสะพานไมเรยบหนาผา มความยาว 450 เมตร เปนจดอนตรายและล าบากในการกอสรางมากทสด เพราะเปนการกอสรางทตดผานผาหนสงชน และอกดานหนงเปนเหวลกสล าน าแควนอย โดยใชไมเปนวสดหลกทใชในการกอสรางและค ายนตลอดแนวทางทผานหนาผา

61

ตงอยต าบลลมสม อ าเภอไทรโยค จงหวดกาญจนบร เปนทหยดรถ ของทางรถไฟสายมรณะ บรเวณสะพานถ ากระแซ ซงเปนสะพานไมเลยบหนาผาเปนจดจอดรถไฟสถานถ ากระแซ ในบรเวณใกลเคยงมถ ากระแซซงเปนถ าเลกๆ ตงอยรมหนาผาใกลกบทางรถไฟ ในสมยสงครามใชเปนทพกของเชลยศก ในชวงทมการสรางทางรถไฟสายมรณะ ไทย-พมา เสนทางรถไฟบรเวณนทถอวา เปนจดอนตรายทสดในการกอสรางทางรถไฟ เพราะเปนการสรางทางตดผานหนาผาหนสงชน อกฝงเปนเหวลกสล าน าแควนอย

การรถไฟแหงประเทศไทย ไดซอมบ ารงดแลรกษาและปรบปรง เฉพาะสวนทเสยงจะเสยหายและเปนอนตรายตอการเดนรถไฟ โดยยงคงสภาพและรปแบบการกอสรางเดมไวทกประการ เพยงแคเสรมสรางความแขงแรงและความมนคงใหกนแนวทาง และปรบเปลยนวสดกอสรางเปน เหลก – ไม – ปนซเมนต ในบางจดเทานน

สะพานถ ากระแซ

ขอบเขตสะพานถ ากระแซ และพ นทตอเนอง (Property and Buffer Zone)

62

7. ชองเขาขาด อ.ไทรโยค จ.กาญจนบร

“ชองเขาขาด” เปนชอเรยกลกษณะทางกายภาพทปรากฏของพนทชองเขา เปนสวนหนงของเสนทาง

รถไฟสายไทย-พมา (เสนทางรถไฟสายมรณะ) ตลอดเสนทางรถไฟสายไทย-พมา (เสนทางรถไฟสายมรณะ) มหลาย

จดทมเนนหน ภเขา หนาผา หรอหบเหว ขวางอยจงตองขดใหเปนชองเพอทรถไฟสามารถวงผานไปไดซงทชองเขา

ขาด หรอ ชองไฟนรก เปนจดทใหญทสดบนเสนทางน การขดเจาะชองเขาขาดเรมในเดอนเมษายนปพ.ศ. 2486

ปรากฏวางานลาชากวาก าหนดจงมชวงทเรงงานซงแรงงานแตละกะตองท างานถง 18 ชวโมงโดยงานสวนใหญลวน

ใชแรงคนทงสน เชนการสกดภเขาดวยมอ ซงเปนการท างานทยากล าบากยง เนองจากตองปนลงไปสกดในชองเขา

ซงบางชวงสงถง 11 เมตร ซงมชอเรยกอกชอวา “ชองไฟนรก : Hellfire Pass”

ลกษณะการกอสรางทมความพยายามในการขดสกดเจาะระเบดหนาผาจากดานบนลงลางใหเปนชอง

เพอวางรางรถไฟ มรองรอยทแสดงถงการใชแรงงานในการ ขด จดวางระเบดหน ในการกอสรางไมมการหยดพก จง

มแรงงานท างานอยเกอบตลอดเวลา ปรากฏเหนเปนแสงไฟสวางกระทบกบชองเขา จนเปนทมาของชอ “ชองไฟ

นรก : HELL FIRE PASS”151 ปจจบนตงอยในเขตอ าเภอไทรโยค จงหวดกาญจนบรโดยรฐบาลออสเตรเลย ไดขอใช

พนทปรบปรงเปนพพธภณฑสงครามโลกครงท 2 รวมทงปรบปรงภมทศนใหเปนสภาพชองเขาขาด จากกอง

การเกษตรและสหกรณ ส านกงานทหารพฒนา หนวยบญชาการทหารพฒนา

ชองเขาขาด Hellfire Pass

151 ttps://th.wikipedia.org/wiki/ชองเขาขาด

63

ขอบเขตชองเขาขาด และพ นทตอเนอง (Property and Buffer Zone)

เมอไดพจารณาขอมลในทกดาน และขอบเขตทจะน าเสนอ เพอก าหนดใหเปนแหลงมรดกโลก ท งทเปน

พนทหลก (CORE ZONE) และพนทกนชนโดยรอบ (BUFFER ZONE) แลว เพอไมใหเกดความซ าซอนและสามารถ

ด าเนนการขนตอนการศกษาตอไปได จงก าหนดขอบเขตการศกษาของแหลงมรดกทางวฒนธรรมขนใหม ดงน

1. สถานชมทางหนองปลาดก อ.บานโปง จ.ราชบร

2. สะพานขามแมน าแควและอนสาวรยไทยยานสรณ อ.เมอง จ.กาญจนบร

3. สสานทหารพนธมตรชองไกและดอนรก อ.เมอง จ.กาญจนบร

4. ทหยดรถไฟถ ากระแซ อ.ไทรโยค จ.กาญจนบร

5. ชองเขาขาด อ.ไทรโยค จ.กาญจนบร

64

บทท 3 เกณฑการพจารณาแหลงมรดกโลก (World Heritage Criteria)

การพจารณาเสนอแหลงเพอขอขนทะเบยนเปนแหลงมรดกโลก องคการเพอการศกษาวทยาศาสตร และ

วฒนธรรมแหงสหประชาชาต UNESCO ไดก าหนดใหมเกณฑในการพจารณา “คณคาโดดเดนอนเปนสากล

Outstanding Universal Value, OUV” ตาม “เอกสาร แนวทางการอนวตตามอนสญญาคมครองมรดกโลก

(Operational Guidelines for the Implementation of the World Heritage Convention)” คณคาโดดเดน

อนเปนสากล (OUV) หมายถงคณคาทาง วฒนธรรม และ หรอ ทางธรรมชาตทมความส าคญยงอยเหนอขอบเขต

พรมแดนรฐชาต และเปน คณคาสากลของมนษยชาต ทงในสถานการณปจจบนและอนาคต เกณฑการพจารณา

คณคาความโดดเดนอนเปนสากลของแหลง เพอน าเสนอขนทะเบยนเปนแหลงมรดกโลกนนจะมเกณฑใน การ

พจารณาจ านวน 10 ขอ แบงเปนเกณฑทางดานวฒนธรรม จ านวน 6 ขอ (i-vi)

1. to represent a masterpiece of human creative genius ; เปนตวแทนท แสดงถ งความเป น

เอกลกษณดานศลปกรรม หรอตวแทนของความงดงามและเปนผลงานชนเอกทจดท าขนดวยการสรางสรรคอนชาญ

ฉลาดยง

2. to exhibit an important interchange of human values, over a span of time or within a

cultural area of the world, on developments in architecture or technology, monumental arts,

town-planning or landscape design ; แสดงถงความส าคญของการแลกเปลยนคณคาของมนษยในชวงเวลาใด

เวลาหนง หรอในพนทวฒนธรรมใด ๆ ของโลกผานการพฒนาดานสถาปตยกรรมหรอทางเทคโนโลย อนสรณ

ศลป การวางแผนบานเมอง หรอการออกแบบภมทศน

3. to bear a unique or at least exceptional testimony to a cultural tradition or to a

civilization which is living or which has disappeared ; เปนเอกลกษณ หายากยง หรอเปนของแทดงเดม

4. to be an outstanding example of a type of building, architectural or technological

ensemble or landscape which illustrates (a) significant stage(s) in human history ; เปนตวอยางของ

ลกษณะโดยทวไปของสงกอสรางอนเปนตวแทนของการพฒนาทาง ดานวฒนธรรม สงคม ศลปกรรม วทยาศาสตร

เทคโนโลย หรออตสาหกรรม

5. to be an outstanding example of a traditional human settlement, land-use, or sea-use

which is representative of a culture (or cultures), or human interaction with the environment

especially when it has become vulnerable under the impact of irreversible change ; เปนตวอยาง

ลกษณะอนเดนชด หรอของขนบธรรมเนยมประเพณแหงสถาปตยกรรม วธการกอสราง หรอการตงถนฐานของ

65

มนษยทมความเปราะบางดวยตวมนเอง หรอเสอมสลายไดงายเพราะผลกระทบจากการเปลยนแปลงทางสงคมและ

วฒนธรรมทไมสามารถกลบคนดงเดมได หรอการเปลยนแปลงทางเศรษฐกจ

6. to be directly or tangibly associated with events or living traditions, with ideas, or

with beliefs, with artistic and literary works of outstanding universal significance. (The Committee

considers that this criterion should preferably be used in conjunction with other criteria) ; ม

ความคดหรอความเชอท เกยวของโดยตรงกบเหตการณหรอบคคลทมความส าคญหรอความโดดเดนยงใน

ประวตศาสตร

และเกณฑทางดานธรรมชาตจ านวน 4 เกณฑ (vii-x)

7. to contain superlative natural phenomena or areas of exceptional natural beauty

and aesthetic importance ; เปนแหลงทเกดปรากฏการณทางธรรมชาตทมความโดดเดนเหนไดชด หรอเปน

พนททมความงามตามธรรมชาตหาพนทอนเปรยบเทยบไมได

8. to be outstanding examples representing major stages of earth's history, including

the record of life, significant on-going geological processes in the development of landforms, or

significant geomorphic or physiographic features ; เปนตวอยางทมความโดดเดนสะทอนถงววฒนาการ

ความเปนมาของโลกในชวงเวลา ตาง ๆ กน ซงรวมไปถงรองรอยของสงมชวตหรอกระบวนการทางธรณวทยาท

ส าคญอนท าใหเกดรปลกษณของแผนดนหรอลกษณะธรณสณฐาน หรอลกษณะภมประเทศทส าคญ

9. to be outstanding examples representing significant on-going ecological and

biological processes in the evolution and development of terrestrial, fresh water, coastal and

marine ecosystems and communities of plants and animals ; เปนตวอยางทมความโดดเดนสะทอนถง

กระบวนการนเวศวทยา และชววทยาซงกอใหเกดและมพฒนาการของระบบนเวศทางบก หรอระบบนเวศน าจด

หรอระบบนเวศชายฝงและทางทะเล และสงคมสตวและพช

10. to contain the most important and significant natural habitats for in-situ

conservation of biological diversity, including those containing threatened species of outstanding

universal value from the point of view of science or conservation ; เปนถนทอยอาศยทมความส าคญ

สงสดส าหรบการอนรกษความหลากหลายทางชวภาพในถนก าเนด ซงรวมไปถงถนทอาศยของชนดพนธพช และ

หรอชนดพนธสตว ทมคณคาโดดเดน เชงวทยาศาสตร หรอเชงอนรกษระดบโลก

66

3.1 เกณฑการพจาณาคณคาโดดเดนอนเปนสากล มองคประกอบหลกดงตอไปน

1. เกณฑการพจารณาแหลงมรดกโลก

2. ความครบถวนสมบรณและหรอความเปนของแทดงเดม

3. การปกปองคมครองและการบรหารจดการ

เพอใหครบถวนตามเกณฑการพจารณาคณคาโดดเดนอนเปนสากลแหลงมรดกโลก ของการน าเสนอ

เสนทางรถไฟสายไทย-พมา สมาคมอโคโมสไทย จะท าการศกษา และพจารณา เกณฑทางดานวฒนธรรม ซงม

จ านวน 6 ขอ (i-vi) เปนหลกกอน และหากพบหลกฐานทสามารถแสดงถงขอมลของเกณฑในดานธรรมชาต กจะ

ท าการศกษาเพมเตมตอไป

จากการพจารณาแหลงมรดกวฒนธรรม เสนทางรถไฟทายไทย -พมา สมาคมอโคโมสไทย พจารณาใช

เกณฑในการเกณฑการพจารณาคณคาความโดดเดนอนเปนสากลของแหลงเพอน าเสนอขนทะเบยนเปนแหลงมรดก

โลกจ านวน 2 เกณฑ ไดแก เกณฑในขอ ขอ 5 และขอ 6 ดงน

3.2. การอธบายคณคาโดดเดนอนเปนสากล ตามเกณฑการพจารณา

จากการศกษาและการพจารณาขอมลจากขอบเขตการศกษาของแหลงมรดกวฒนธรรมทจะ

น าเสนอแหลงในทกดาน เพอก าหนดใหเปนแหลงมรดกโลก ตามการก าหนดพนทหลก (CORE ZONE) และพนทกน

ชนโดยรอบ (BUFFER ZONE) แลว เพอไมใหเกดความซ าซอนและ เพออธบายคณคาโดเดนอนเปนอนเปนสากล

ตามเกณฑการพจารณา จงก าหนดอธบายคณคาโดดเดนอนเปนสากล ตามเกณฑการพจารณาของแหลงมรดกทาง

วฒนธรรมขนใหม ดงน

1. สถานชมทางหนองปลาดก อ.บานโปง จ.ราชบร

2. สะพานขามแมน าแคว อ.เมอง จ.กาญจนบร

3. อนสรณสถานทเกยวของกบการกอสรางเสนทางรถไฟสายไทย - พมา ในประเทศไทย

- อนสาวรยไทยยานสรณ อ.เมอง จ.กาญจนบร

- สสานทหารพนธมตรชองไก อ.เมอง จ.กาญจนบร

- สสานสมพนธมตรดอนรก อ.เมอง จ.กาญจนบร

4. สะพานรถไฟถ ากระแซ อ.ไทรโยค จ.กาญจนบร

5. ชองเขาขาด อ.ไทรโยค จ.กาญจนบร

67

เสนทางรถไฟสายไทย – พมา คณคาโดดเดนอนเปนสากลตามเกณฑ ขอท 5

5. to be an outstanding example of a traditional human settlement, land-use, or sea-use

which is representative of a culture (or cultures), or human interaction with the environment

especially when it has become vulnerable under the impact of irreversible change ; เปนตวอยาง

ลกษณะอนเดนชด หรอของขนบธรรมเนยมประเพณแหงสถาปตยกรรม วธการกอสราง หรอการตงถนฐานของ

มนษยทมความเปราะบางดวยตวมนเอง หรอเสอมสลายไดงายเพราะผลกระทบจากการเปลยนแปลงทางสงคมและ

วฒนธรรมทไมสามารถกลบคนดงเดมได หรอการเปลยนแปลงทางเศรษฐกจ

เสนทางรถไฟสายไทย - พมา (เสนทางรถไฟสายมรณะ) เปนตวอยางทแสดงถง “ตวอยางลกษณะ

อนเดนชด ของปฏสมพนธระหวางมนษยกบสงแวดลอม” หรอ “human interaction with the environment”

ไดเปนอยางด สวนหนงของเสนทาง ไดถกออกแบบให “สอดคลอง” ไปกบธรรมชาต โดยมการออกแบบใหเสนทาง

รถไฟเลยบแมน าส าคญ 2 สาย คอ แมน าแมกลอง และแมน าแควใหญ เพอใชประโยชนจากแมน าเปนเสนทางใน

การขนสงเสบยง และสงของทจ าเปนระหวางการกอสรางในชวงแรกของเสนทางจนถงบรเวณสะพานขามแมน าแคว

อยางไรกตามเสนทางรถไฟสายน ชวงหลงจากสะพานขามแมน าแควไปแลวจะตดผานบรเวณภมประเทศท

ยากล าบาก ผานพนทภเขาทปกคลมดวยปารกชฏ ทเตมไปดวยภยอนตรายตามรวมถงโรคระบาด ประกอบกบเปน

การกอสรางในระหวางชวงสงครามโลกครงท 2 ท าใหการด าเนนการในครงนตองแลกมาดวยชวตของแรงงาน

ทองถน และเชลยศกนบแสนคน

แหลงทส าคญ เชน ชองเขาขาด หรอ Hellfire Pass, เสนทางรถไฟชวงเลยบภเขาบรเวณถ า

กระแซ รวมถงสะพานขามแมน าแคว เปนแหลงส าคญของเสนทางรถไฟ ไทย-พมา (เสนทางรถไฟสายมรณะ) ท

แสดงถงปฏสมพนธของมนษยกบสงแวดลอม ในอกมตหนงของชวงสงครามโลกครงท 2 ไดเปนอยางด ซงอาจแสดง

ใหเหนวา ณ หวงเวลาเลวรายของสงคราม ณ ดนแดนของประเทศไทย ไดมมนษยจ านวนหนงทตองใชชวตของตน

แลกมาซงการปรบเปลยนลกษณะทางธรรมชาต ใหเหมาะสม เพอการกอสรางเสนทางรถไฟไทย - พมา (เสนทาง

รถไฟสายมรณะ) ทมความส าคญ และมชอเสยงในระดบโลกหากนบถงจ านวนของสอทเผยแพรออกไปสสาธารณะ

ชนนบจากชวงสงครามโลกครงท 2 จนถงปจจบน

การบรหารจดการแหลงชองเขาขาดยงแสดงใหเหนถงการท างานรวมกนอยางยาวนาน ระหวาง

รฐบาลไทย กบนานาประเทศ (ชองเขาขาดบรหารจดการรวมกบหนวยงานภายใตรฐบาลออสเตรเลย Office of

Australian War Graves) อนเปนสวนทสะทอนใหเหนถงคณคาโดดเดนเปนสากลของแหลงนไดเปนอยางดอกดวย

ดวยนโยบายในการพฒนาประเทศ ทมงเนนในระบบขนสงทางรางมากยงขน ทงรถไฟรางค และ

รถไฟความเรวสง ท าใหแหลงสถานรถไฟหนองปลาดก จดเรมตนเสนทางรถไฟ ไทย-พมา เสนทางรถไฟสายมรณะ

ไดรบผลกระทบคอนขางมาก โดยขอมลจากการสมภาษณเจาหนาทการรถไฟแหงประเทศไทย ทประจ าการ ณ

68

สถานหนองปลาดก ไดความวาโครงการกอสรางสถานแหงใหม จะเรมขนภายในสนปน ซงถงแมจะไดรบการยนยน

วาจะไมมการรอยายสถานหนองปลาดกหลงปจจบน ซงเปนสถาปตยกรรมแบบเกา แตกจะมผลกระทบตอสภาพภม

ทศนโดยรอบสถานไมนอย

นอกจากน จากการส ารวจพนทของคณะท างาน ในพนทชองเขาขาด ในระหวางวนท 6-8 เมษายน

พ.ศ.2561 ท าใหทราบวา ชองเขาขาดไดเผชญความทาทายอยางใหม จากการบรหารจดการทอาจจะมขอจ ากดใน

การเรองคณคา และการรกษาความเปนของแทดงเดมของเสนทางรถไฟ ท าใหเกดการเปลยนแปลงสภาพพนท โดย

มการเปลยนหนปพนใหมในหลาย ๆ จด เพออ านวยความสะดวกใหนกทองเทยว ในการเดนชมพนทดวย ดงนน

อาจจะกลาวไดวา พนทบรเวณสถานรถไฟหนองปลาดก และพนทชองเขาขาด เปนพนทออนไหว มความเสยงจาก

ผลกระทบจากการเปลยนแปลงของสภาพสงคม

เสนทางรถไฟสายไทย – พมา คณคาโดดเดนอนเปนสากลตามเกณฑ ขอท 6

6. to be directly or tangibly associated with events or living traditions, with ideas, or with

beliefs, with artistic and literary works of outstanding universal significance. (The Committee

considers that this criterion should preferably be used in conjunction with other criteria) ; ม

ความคดหรอความเชอท เกยวของโดยตรงกบเหตการณหรอบคคลทมความส าคญหรอความโดดเดนยงใน

ประวตศาสตร

เสนทางรถไฟสายไทย - พมา (เสนทางรถไฟสายมรณะ) ไดถกสรางขนในชวงเวลาแหง

ประวตศาสตรสงครามโลกครงท 2 โดยมปจจยทส าคญหลายประการในการสรางเสนทางรถไฟสายดงกลาวคอ

ญปน เลงเหนถงความพรอมในระบบการคมนาคมของประเทศไทย และปรารถนาจะไดรบความ

รวมมอในการใชเสนทางรถไฟเสนทางนเปนทางผานไปยงพมา และอนเดย เพอยทธศาสตรทางการสงคราม โดยใช

เปนเสนทางขนสงคมนาคม เสบยงอาหาร อาวธ ยทโธปกรณ ทหาร และนอกเหนอไปจากน ญปนไดเหนถงศกยภาพ

ของเสนทางในการทจะเปนเสนทางคมนาคม ทางดานเศรษฐกจ ในระบบเอเชยอาคเนยหลงสงครามสนสดลงซง

หลงจากทรฐบาลไทยในขณะนนไดยนยอมใหกองทพญปนผานเขาประเทศ และไดมความรวมมอในการกอสราง

เสนทางรถไฟสายไทย-พมา โดยกรมประสานงานสมพนธมตรของไทย และฝายญปน ไดรวมกนด าเนนงานแลวนน

ทางฝายญปนไดเลอกเสนทางเชอมตอไปยงพมา ผานดานพระเจดยสามองคนนมระยะทางกอสรางทสนทสด หาก

นบจาก ชมทางรถไฟต าบลหนองปลาดก ขนานไปตามล าน าแมกลอง และแมน าแควนอย จนผานดานเจดยสามองค

และไปเชอมทางรถไปสายมะละแหมง - แย ทเมองทนบเซยต ประเทศพมา

69

การเลอกเสนทางน ทางฝายญปนเลงเหนวาเปนเสนทางทเปนประโยชนทางการทหาร และการพาณชยใน

อนาคต แตฝายไทยไดตระหนกถงความยากล าบากในการกอสรางแบบถาวร เนองดวยภมประเทศเตมไปดวยภเขา

มทราบเพยงเลกนอย วสดอปกรณ เครองประกอบในการกอสรางตองใชทรพยากรอยางมหาศาล และตองขนสงมา

โดยรางรถไฟทงสน แรงงานจางทใชในการกอสรางอาจไมมสมรรถภาพเพยงพอทจะด าเนนการใหแลวเสรจตาม

ระยะเวลาทญปนตองการ ทางฝายญปนไดใชประโยชนจากล าน าแมกลองและแมน าแควนอย เปนเสนทางล าเลยงท

ใชการไดดในฤดน าซงท าใหการล าเลยงทางเรอเปนไปโดยสะดวก แมน าแมกลองสามารถเชอมตอแมน าทาจน และ

ออกสแมน าเจาพระยาได จงเปนเสนทางทอ านวยความสะดวกตอฝายญปนในการรบการสนบสนนจากกรงเทพส

คายทหารท ทองผาภม ทาขนน และสงขละบร และไดใชน าในการอปโภคบรโภค ทงทหาร กรรมกรกอสราง รวมไป

ถงเชลยศก

ในการกอสรางเสนทางรถไฟสายไทย-พมา ไดใชทรพยากรและสรรพก าลง วสดอปกรณในการ

กอสราง แรงงานทหารชาตตางๆ องกฤษ ออสเตรเลย นวซแลนด ฮอลนดา อเมรกน คนงานดานตางๆ กรรมกรชาว

ไทย พมา มลาย จน เวยดนาม และเกาหล รวมไปถงพาหนะรถยนต เรอยนต เกวยนและสตวเปนจ านวนมากโดย

ฝายญปนไดเสนอใหด าเนนการกอสรางใหแลวเสรจภายใน 1 ป โดยมสถานการณกระตนจากการทฝายกองทพญปน

ประสบความเสยหายอยางหนกจากสงครามทเกาะมดเวย ท าใหญปนพจารณาแผนการกอสรางอยางเรงรบ โดย

เสนอแผนด าเนนการตอฝายไทย

ระหวางการสราง ไดมการสญเสยซงชวตของกรรมกร และเชลยสงครามไปอยางมากประมาณการ

จ านวนเชลยศกทใชในการกอสรางทงสน 60,000 คน และเสยชวตไปกวา 12,000 คน เชลยสงครามประกอบไป

ดวยชาว องกฤษ ออสเตรเลย เนเธอแลนด อเมรกน นอกจากนยงมกรรมกรชาวไทย กรรมกรมลาย และกรรมกร

จน รวมอยในจ านวนผเสยชวต ซงแสดงใหเหนวาไมเพยงการสญเสยของทหารแตไดรวมจ านวนของกรรมกรดวย

เมอนบรวมจ านวนของเชลยศกและกรรมกรจงไมต ากวา หนงแสนคน การเสยชวตในการกอสรางไมไดเกดจากการ

ใชแรงงานเพยงอยางเดยว แตเกดจากภาวะความขาดแคลนปจจยตางๆ ของเชลยศกและกรรมกรแรงงานในการ

กอสรางเสนทางรถไฟ ซงปรากฏหลกฐานอยางชดเจน ทงในระหวางสงครามและเมอสงครามสงบลง คนเหลานตอง

ประสบกบความยากล าบากทงในดานปจจยการด ารงชพ เสอผา อาหาร ยา และทพกทไมถกหลกอนามย และตอง

เผชญกบภาวะการใชแรงงานทหนกหนวง การเรงรบในการกอสราง และโรคระบาดในพนทภมอากาศรอนชน

อหวาตกโรค ไขทรพษ กาฬโรค ไขมาเลเรย ในขณะทกองทพฝายญปนกประสบความสญเสยเชนเดยวกน เนองจาก

ประสบปญหาการขาดแคลน อาหาร โดยเฉพาะในพนทกอสรางในปาลก

กองทพญปนไดทมเทงบประมาณในการกอสราง ทงคาจางแรงงาน คาวสดอปกรณ เสบยงอาหาร

โดยเปนการลงทนทงสนเปนเงนไทย กวา 97,000,000 ลานบาท

70

การกอสรางเสนทางรถไฟสายไทย - พมา จงถอเปนประวตสาสตรความส าเรจของการกอสราง

เสนทางรถไฟในระดบโลก ทมนานาชาตเขามามสวนรวมในการกอสรางมากทสด แลกมาดวยความสญเสยครง

ยงใหญของมวลมนษยชาต ทงความสญเสยจากการสรบระหวางสงครามและความสญเสยของเชลยศกและกรรมกร

ทถกเกณฑมาสรางทางรถไฟ ประวตศาสตรทเกดขนในชวงเวลาน ไดถกบนทกไวอยางเดนชด โดยเกยวของกบกลม

คนหลากหลายชาต เสนทางรถไฟสายไทย - พมา ทเหลอใหเหนในปจจบน เปนตวแทนของประวตศาสตรมวล

มนษยชาตในการสญเสยทยงใหญและไดรบการจารกจดจ าทส าคญของทกฝาย และจะตองใชเปนบทเรยนในการ

ปองกนไมใหเหตการณทางประวตศาสตรโลกเชนนเกดขนอก

3.3. การอธบายคณคาโดดเดนอนเปนสากลของแหลง ตามเกณฑขอท 5 และ 6

3.3.1. สถานชมทางหนองปลาดก อ.บานโปง จ.ราชบร

สถานชมทางหนองปลาดก ถอเปนจดเรมตนการกอสรางเสนทางรถไฟสายไทย - พมา ในชวงสงครามโลก

ครงทสองในฝงประเทศไทย โดยญปนมหนงสออยางเปนทางการในการขอสรางสถานรถไฟทหนองปลาดก ในวนท

31 พฤษภาคม พ.ศ.2485 เดมใชเปนคายพกทหาร และเชลยศก รวมทงทเกบวสด อปกรณ ทสงมาจากทตางๆ เพอ

ใชในการกอสรางเสนทางรถไฟ มพธตอกหลกจดเรมตนการกอสรางรถไฟสายไทย - พมาทสถานหนองปลาดกใน

วนท 5 กรกฎาคม พ.ศ.2485152

ลกษณะของสถานในชวงแรกสรางนนปรากฏหลกฐานในหนงสอการสรางทางรถไฟทหารตดตอระหวาง

ประเทศไทย - พมา ในชวงสงครามมหาเอเชยบรพา จดพมพโดยการรถไฟแหงประเทศไทย โดยปรากฏรปถาย 153

ของสถานทมลกษณะเปนอาคารโครงสรางไมคอนขางมลกษณะเปนอาคารชวคราว

กลาวในเอกสารวาเปน “สถานบานโปงเปนจด

แรกเรมของการเดนเทาของการกอสรางทางรถไฟ

ไทย - พมา ถายเมอเดอนกนยายน ค.ศ.1945”

152 สวนทสถานทนบวซายด (Thanbyuzayat) ไดด าเนนการตอกหลกเรมตนนวนท 28 มถนายน พ.ศ.2485 153 กองประชาสมพนธ ส านกผวาการการรถไฟแหงประเทศไทย. 2545. เรองเดม, หนา 4.

71

ถงแมไมปรากฏขอมลทชดเจน (ในปจจบน) วาสถานไดมการปรบเปลยนรปแบบเปนสถานใน

ลกษณะปจจบนเมอไหร แตสนนษฐานวาสถานหนองปลาดกในปจจบนนน อยในกลมของ “อาคารสถานรถไฟทม

ลกษณะแบบผสมผสานรปแบบจากยโรป” โดยลกษณะของอาคารในรปแบบน เรมตนจากจากอาคารทออกแบบ

โดยชาวตางชาตในระยะแรกของกจการรถไฟ เชน นายมารโอ ตามานโย และนายเอรกาซซ สถาปนกชาวอตาล

และนายเอรนสท อาลทมานน เปนตน หลงจากสงครามมหาเอเชยบรพาในป พ.ศ.2488 ไดมการกอสรางอาคาร

สถานรถไฟใหมทไดรบการออกแบบโดยสถาปนกไทย เชน หมอมเจาโวฒยากร วรวรรณ , นายถาวร บญยเกต และ

นายไชยวฒน อตช เปนตน เปนอาคารทมลกษณะแบบผสมผสานรปแบบจากยรปมทงอาคารทสรางดวยไมและ

อาคารกออฐฉาบปน โดยสถานหนองปลาดกนาจะอยในรปแบบของอาคารสถานรถไฟไมแบบมาตรฐานชนเดยว

เชน อาคารสถานชมทางบานทงโพธ อาคารสถานกาญจนบร เปนตน154 โดยมความเปนไปไดวาอาคารสถานรถไฟ

ชมทางหนองปลาดก นาจะสรางขนในชวงระหวาง พ.ศ.2490 - พ.ศ.2492 อนเปนชวงระยะเวลาทกรมรถไฟได

ด าเนนการบรณะซอมแซมเสนทางรถไฟสายไทย - พมา ทไดซอมาจากรฐบาลองกฤษ โดยมประวตทกลาววา

ภายหลงสงคราม ไดมการเปดเดนรถรบสงผโดยสารและสนคาระหวางสถานหนองปลาดกกบสถานสถานกาญจนบร

ขนอกครง เมอวนท 24 มถนายน พ.ศ.2492 โดยถงแมวารปแบบของสถานจะมการเปลยนแปลงไปตามกาลเวลา

(ถาวรมากขน) แตความส าคญของสถานรถไฟชมทางหนองปลาดกนนเปนสงทสะทอนใหเหนถงการรกษาหนาทการ

เปนสถานรถไฟไดอยางทเคยเปนมาในอดต โดยพนทของสถานมความเสยงตอการเปลยนแปลงสภาพจากนโยบาย

ของภาครฐคอนขางมาก จากโครงการกอสรางเสนทางรถไฟรางค และเสนทางรถไฟความเรวสง ทอาจท าใหเกด

ความเปลยนแปลง และกระทบตอความสมบรณของแหลงเสนทางรถไฟสายไทย - พมา ในภาพรวม

สถานรถไฟชมทางหนองปลาดก

154 การรถไฟแหงประเทศไทย. 2554. สถานรถไฟ บนทกความทรงจา ความผกพน และการเปลยนแปลง. กรงเทพฯ : การรถไฟแหงประเทศไทย, หนา 27.

72

3.3.2. สะพานขามแมน าแคว อ.เมอง จ.กาญจนบร

การกอสรางทางรถไฟสายไทย - พมา มความจ าเปนตองกอสรางสะพานเปนจ านวนมาก โดยในเขต

ประเทศไทยมจ านวนถง 359 สะพาน ท าใหสะพานโดยสวนใหญสรางขนดวยไม 155 ซงสะพานขามแมน าแคว เปน

หนงในนน โดยสรางขนในบรเวณทแมน าแมกลอง (แควใหญ) กบแมน าแควนอยไหลมาบรรจบกน ในชวงเวลานน

กองทพญปนไมมทงวสดทใชในการกอสรางและเครองจกรขนาดใหญ จงเปนทเขาใจวาสะพานรถไฟขามแมน า

จะตองสรางโดยแรงงานและฝมอของเชลยศกเปนหลก โดยเชลยศกทเปนผสรางสะพานแหงน คอเชลยศกทอยทเขา

ชนไก156 โดยกองทพญปนไดใชเชลยศกสรางเปนสะพานไมชวคราวระดบต า หางจากสะพานเหลกปจจบนไปทางใต

ของล าน าประมาณ 100 เมตร โดยลงมอกอสรางเมอระดบน าในแมน าลดลงในปลายเดอนพฤศจกายน 2485 แลว

เสรจในตนเดอนกมภาพนธ 2486 ใชเวลากอสรางประมาณ 3 เดอน และวางรางโดยเชลยศกชาวองกฤษจนแลว

เสรจถงสะพานแหงนเมอวนท 26 มกราคม 2486 จากนนวางรางตอจากสะพานไปถง กม.ท 100 ระหวางสถานทา

กเลนกบสถานอายหต (ทหยดรถลมสมในปจจบน) เมอวนท 22 มนาคม 2486157

หลงจากนนกองทพญปนไดสรางสะพานเหลกถาวร ตอมอคอนกรต ตดตงสะพานเหลก 11 ชวง ชวง

ละ 20.80 เมตร ในตอนกลาง และสรางเปนสะพานไมตอทางฝงน าดานตะวนตก โดยลงมอกอสรางเมอเดอน

กมภาพนธ 2486 แลวเสรจเมอเดอนกนยายน 2486 ใชเวลากอสรางประมาณ 7 เดอน หลงจากเปดใชสะพานเหลก

แลว ฝายไทยไดเจรจาขอใหกองทพญปนรอสะพานไมออก เนองจากเรอแพสญจรผานไปมาไมไดเพราะสะพานไมต า

ฝายญปนจงท าการรอสะพานไมทสรางไวในตอนแรกออกแลวเสรจเมอวนท 18 กมภาพนธ 2487158

สะพานขามแมน าแควไดถกฝายสมพนธมตรทงระเบดหลายครง และครงทท าใหเกดความเสยหาย

ถงกบท าใหสะพานในชวงกลางพงลง คอเมอวนท 28 พฤศจกายน 2487 แตฝายญปนไดเตรยมการลวงหนาไวแลว

โดยท าทางเบยงลงไปยงฝงแมน าทงสอง เพอใชล าเลยงยทธสมภาระตาง ๆ ขามแมน า แลวจงใหกรรมกรขนถายยทธ

สมภาระนน ๆ ขนตรถไฟตอไป159

เมอสงครามสงบ กรมรถไฟ (ชอเดมกอนเปลยนเปนการรถไฟแหงประเทศไทยในวนท 1 กรกฎาคม

2494) ไดรบอนมตงบประมาณใหด าเนนการซอมสะพานเหลกทถกฝาสมพนธมตรทงระเบดเสยหายในชวงท 4, 5

และ 6 ในป พ.ศ.2493 – 2495 โดยการซอมในครงนนไดยบตอมอกลางน าตวท 5 – 6 และสรางเปนสะพานเหลก

155 กองประชาสมพนธ ส านกผวาการการรถไฟแหงประเทศไทย. 2545. เรองเดม, หนา 10. 156 โยชกาวา โทชฮาร. 2538. เรองเดม, หนา 234. 157 กองประชาสมพนธ ส านกผวาการการรถไฟแหงประเทศไทย. 2545. เรองเดม, หนา 12. 158 กองประชาสมพนธ ส านกผวาการการรถไฟแหงประเทศไทย. 2545. เรองเดม, หนา 14. 159 กองประชาสมพนธ ส านกผวาการการรถไฟแหงประเทศไทย. 2545. เรองเดม, หนา 16.

73

2 ชวงแทนของเดมกบเปลยนชวงสะพานไมดานปลายทางเปนสะพานเหลกขนาด 15.35 เมตร จ านวน 6 ชวง แทน

สะพานไม รวมความยาวทงสน 322.90 เมตร160

ดงนน สะพานขามแมน าแควจงเปนแหลงทส าคญทสามารถตวแทนของสะพานขามแมน า ล าคลอง

ของเสนทางรถไฟสายไทย - พมา ทสอใหเหนถงความพยายามของผด าเนนการกอสรางทกฝาย ในการกอสรางใน

ภาวะทยากล าบากขาดแคลนทรพยากรทจ าเปน และเปนแหลงทยงคงยนหยดผานการถกทงระเบดในภาวะสงคราม

โดยยงคงลกษณะความเปนของแทดงเดม ทงในเรองของต าแหนงทตง องคประกอบทส าคญ รวมไปถงหนาทดงเดม

ของมนไดในปจจบน ซงสงเหลานท าใหสะพานขามแมน าแควแหงน กลายเปนแหลงทองเท ยวทางประวตศาสตรท

ส าคญทสดแหลงหนงของจงหวดกาญจนบร ถอเปนตวแทนทจบตองไดทสะทองเรองราวทางประวตศาสตรทส าคญ

ในชวงสงครามโลกครงทสองในประเทศไทย และในภมภาคน

3.3.3. อนสรณสถานทเกยวของกบการกอสรางเสนทางรถไฟสายไทย - พมา ในประเทศไทย

- อนสาวรยไทยานสรณ อ.เมอง จ.กาญจนบร

- สสานทหารสมพนธมตร ชองไก อ.เมอง จ.กาญจนบร

- สสานทหารสมพนธมตรดอนรก อ.เมอง จ.กาญจนบร

ดวยเหตทการกอสรางระหวางการกอสรางเสนทางรถไฟสายไทย – พมา ท าใหมผเสยชวตจ านวน

มาก (ประมาณ 40,000 – 100,000 คน) 161 และไดมการฝงศพผเสยชวตในหลาย ๆ ทตลอดเสนทาง 424 กโลเมตร

ของทางรถไฟ162 โดยแบงเปนทหารของสมพนธมตร จ านวนประมาณ 12,000 คน ทเหลอเปนกรรมกรชาวเอเชย

โดยเมอสงครามสงบลง ฝายสมพนธมตรไดมการส ารวจและเคลอนยายศพของผเสยชวตมาฝงไวทส สานจ านวน 3

แหงดวยกน คอ สสานทหารสมพนธมตรดอนรก, สสานทหารสมพนธมตรชองไก และสสานทหารสมพนธมตรเมอง

ตนบซายด

การสรางสสานสสานทหารสมพนธมตรทงสองแหงในประเทศไทยนน เกดขนเมอรฐบาลไทยและ

ฝายสมพนธมตร ไดมขอตกลงทจะสรางสสานทหารสมพนธมตรในประเทศไทย เมอวนท 24 สงหาคม พ.ศ.2497

และมผออกคอ Colin St Clair Oakes163 ปจจบนสสานทงสองแหงเปนสถานททองเทยวเชงประวตศาสตร ท

เกยวของกบสงครามโลกครงทสอง ทส าคญทสดแหงหนงของประเทศไทย มจ านวนผเขาชมเปนจ านวนมาก และม

160 กองประชาสมพนธ ส านกผวาการการรถไฟแหงประเทศไทย. 2545. เรองเดม, หนา 22. 161 ตวเลขผเขารวมการกอสรางเสนทางรถไฟสายไทย - พมา และผเสยชวต มความแตกตางกนในหลายเอกสาร 162 Commonwealth War Graves Commission. Chungkai War Cemetery. [ออนไลน] [สบคนเมอ 14 มถนายน 2561.] https://www.cwgc.org/find-a-cemetery/cemetery/2035000/chungkai-war-cemetery/. (Commonwealth War Graves Commission) 163 สสานทหารสมพนธมตรดอนรก. วกพเดย สารานกรมเสร. [ออนไลน] [สบคนเมอ 14 มถนายน 2561.] https://th.wikipedia.org/wiki/สสานทหารสมพนธมตรดอนรก. ()

74

แนวโนมทเพมขนอยางตอเนอง เปนสถานทส าหรบระลกถงเหตการณในชวงสงครามโลก โดยการดแลรวมกนของ

รฐบาลไทย และ Commonwealth War Graves Commission อนแสดงความส าคญของแหลงทมากกวา

ระดบประเทศ หรอระดบภมภาค

อยางไรกตาม อนสรณสถานทเกยวของกบการเสยสละชวตของผเกยวของในการกอสรางเสนทาง

รถไฟสายไทย - พมา ทสรางขนเปนแหงแรกในประเทศไทยทคออนสาวรยไทยานสรณซงตงอยไมไกลจากสะพาน

ขามแมน าแควมากนก กอสรางขนในเดอนกมภาพนธ ป พ.ศ.2487 ราว 1 ปกอนการสนสดของสงครามโลกครงท

สอง

แหลงอนสรณสถานทงสามแหงน มหนวยงานจากตางประเทศเปนผดแล โดยมเอกสารการขอใช

พนทและเอกสารการดแลพนท ตามกฎหมายจากหนวยงานตางประเทศ และหนวยงานภาครฐของประเทศไทย ม

นกทองเทยวเดนทางมาแสดงความระลกถงเปนจ านวนมากทกวน แสดงใหเหนถงคณคาความส าคญของแหลงท

สามารถสมผสไดอยางเปนสากล และสามารถสอใหผทเขามาเยยมชมสามารถซมซบการสญเสยของทกฝายจาก

สงคราม ไมวาจะเปนฝายผชนะ หรอผแพสงคราม โดยทงสองฝายนน มทรรศนะ มมมองในเรอง “การระลกถง”

แบบเดยวกน สะทอนใหเหนถงคณคาความส าคญอนเปนสากลของแหลงอนสรณสถานเหลาน ทสมควรจะไดรบการ

อนรกษใหคงอยเปนอนสรณสถานส าคญของโลก ใหสามารถแสดงเรองราวความของความสญเสยของสงคราม ททก

ฝายสามารถเขาถง มสวนรวม เพอใหสามารถท าความเขาใจ และตระหนกรถงความส าคญของ “สนตภาพ” ดง

ถอยค าทปรากฏทอนสาวรยไทยานสรณ “May Peace Prevail On Earth” “ขอใหสนตภาพจงมาสโลก”

ภาพอนสาวรยไทยานสรณ

ผบญชาการ อชดะ ฮเดกมะ ซงมารบหนาทกอนททางรถไฟสายไทย – พมาจะสรางแลวเสรจ ใน

ระหวางตรวจสถานทกอสรางไดเหนสสานทมปายปกอยบนหลมศพของเชลยศกและกรรมกรและไดเหนสภาพทนา

สงเวชของโรงพยาบาลเชลยศกทนเถะ จงเหนสมควรทจะท าพธสงดวงวญญาณของผเสยชวตไปสสคต (ตามคต

ญปน) จงไดสรางอนสาวรยขนในฝงไทยทรมฝงแมน าของสะพานขามแมน าแควในเดอนธนวาคม พ.ศ.2486 และ

สรางเจดยขนทพมาททนบวซายต ในเดอนมกราคม พ.ศ.2487 และท าพธร าลกถงผเสยชวตมค าจารกวา “ขอสราง

75

หลกศลานเพอกรรมกรของประเทศฝายใตและเชลยศกทลมปวยและเสยชวตระหวางการกอสรางทางรถไฟสายไทย-

พมา และขอสงดวงวญญาณเหลานนไปสสคต เดอนกมภาพนธ ปโชวะท 19 (พ.ศ.2487) กองสรางทางรถไฟทหาร

ญปน” โดยทผนง 4 ดาน รอบอนสาวรยเนอความภาษาตาง ๆ ทจารกไว ดงน164

ไทยานสรณ : “งานไดซงกอเกดผลเปนสวนรวม ผทท างานนนยอมไดรบความยกยองสนเสน” กม

กรเหลานรางกายและชวตของเขาดบไปแลวกจง แตความดทเขาไดชวยกนสางไวหารจกดบสนยไม

ภาษาจน : “อนจจา ทานทงหลายเปนแสงเอเชยตะวนออก รบภาระหนกมาตางแดนกอสรางทาง

รถไฟ รวมทกข ปวยไข ตายอยางอนาถา ขอสญญาวาจะดแลลกก าพราทเหลออยและไมโกหกตอทานแมทานจะ

ท างานในระยะเวลาอนสนและเสยชวตไปแตผลงานจะอยชวนรนดร”

ภาษาเวยดนาม : “ขอร าลกถงดวงวญญาณของกรรมกรชาวเวยดนามทเสยชวตระหวางการสราง

ทางรถไฟสายไทย - พมา”

ภาษามลาย : “ขอแสดงความเคารพวญญาณของผคนมสลมทท างาน ณ ทน พระอลลาหจะทรง

ตอบสนองความเหนอยยากนน

ภาษาทมฬ : “ขอใหดวงวญญาณของ... (ไมสามารถอานไดเพราะรอยกระสน) ทสละชวตเพอ

หนาทของตน ขอจงสงบชวนรนดร”

ภาษาองกฤษ : “ขอแสดงความไวอาลยผเสยชวตทเปนเชลยศกสงคราม 1944”

ภายหลงจากสงครามสงบแลว สถานทแหงนไดถกทงรางไปชวงระยะเวลาหนง โดยนายโคทาน คา

เมทาโร ซงไดรบงบประมาณในการฟนฟโรงเกบกระดกในตางแดนจากกระทรวงการตางประเทศ (ประเทศญปน)

เปนผคนพบในบรเวณ “ทฝงตวในปาทบ) ลไดฟนฟปรบปรงพนททไดรบความเสยหายจากการจโจมในสมยสงคราม

และปรบพนทรอบ ๆ อยางในปจจบนน มการซอทดนดวยเงน 5,000 บาท และไดขนทะเบยนเปนการครอบครอง

ของสมาคมญปนเรอยมาจนถงปจจบน165

164 โยชกาวา โทชฮาร. 2538. เรองเดม, หนา 279 - 280. 165 ประวตศาสตร 80 ป ฮดากา โยโก ดงกระแสน าททอดยาวไกล, หนา 52. ()

76

อนสาวรยไทยานสรณ เปนอนสรณสถานเพยงแหงเดยวในประเทศไทย ทสรางขนตงแต

สงครามโลกครงทสองยงไมสงบ และไดรบการดแดรกษาเปนอยางดจากสมาคมญปนในประเทศไทย และปรากฏวา

มชาวญปนทเดนทางมาเคารพดวงวญญาณผเสยชวตในครงนนเปนจ านวนมากเกอบทกวน166

ภาพสสานทหารสมพนธมตรชองไก

โดยบรเวณทตงของสสานทหารพนทมตรชองไกทจะมการปรบเปนสสานนน เดมเคยเปนคายเชลย

ศกมากอน ซงรอยเอกเออเนสต กอรดอน ผบงคบหนวยกลางกองทพ High Landers 93 กองทหารองกฤษ ได

บนทกเรองราวของเขาไวในเอกสารทไดรบการตพมพในเวลาตอมา167 ซงเขาไดกลาวถงคายเชลยศกทชองไกไววา

“กระทอมมงดวยจาก เปนการสรางทยงยาก ผมคดวานนเปนทพกของผคม เลยจากนนไปทงดานขวา ซาย และตรง

ไปขางหนาเปนปาทงนน ก าแพงสงตระหงานของปาทมดมดตงขวางกนอย มอนตรายนากลวและขงพวกเราไมให

หลดพนออกไป....เปนคายกกกนหลกทอยลกสดของสะพานเหลกแมกลอง จากทนไปทางตะวนตกเฉยงเหนอถงดาน

เจดยสามองค ซงอยตดกบพรมแดนพมามระยะทางประมาณ 250 กโลเมตร มคายเลกอย 26 แหง ในตอนแรกเปน

ทพกระหวางการเดนทาง เปนทเกบวสด เปนทรวมของเชลยศกใหม และคายกกกนเชลยศกทปวยทมกลนเหมนคลง

คนปวยกลบมาทนเพอตาย”168 อยางไรกตาม จากเอกสารตาง ๆ ทกลาวถงคายเชลยศกทชองไกนน สามารถสรปได

ในเบองตนวา คายแหงน นอกจากจะมทพกของเชลยศก และเหลาผคมแลว ยงมโรงพยาบาล สสาน รวมไปถง

สถานทประกอบพธกรรมในครสตศาสนาดวย โดยเออรเนสต กอรดอนไดกลาวถงโบสถทคายชองไกไววา “ผมจ าไม

คอยไดวาโบสถในคายทชองไกสรางขนแตเมอใด อยาพดวาสรางเลย มนเปนเพยงลานดน ปลกเปนโรงสงดวยไมไผ

หลงคามงดวยจาก ไมมประต แตผมกเคยเหนเชลยศกคนหนงพดกบเพอนของเขาเมอเดนผานวา ถอดหมวกออกนะ

เราก าลงอยในบานของพระเจา โบสถท าใหเรารสกวาชวตมความหมายยงขน ท าใหคนรจกอยเพอผอนบาง มความ

166 ขอมลจากการสมภาษณเจาหนาทสมาคมญปนในประเทศไทย และผดแลอนสาวรยไทยานสรณ ในเดอนพฤษภาคม พ.ศ.2561 167 โยชกาวา โทชฮาร. 2538. เรองเดม, หนา 229. 168 โยชกาวา โทชฮาร. 2538. เรองเดม, หนา 238.

77

รกในเพอนมนษยดวยกน ผมไดมาสอนบรรยายเกยวกบความเชอในพระเจาทโบสถน คนเจบปวยกไดมาสวดภาวนา

ทนดวย”169 สสานแหงนเปนหนงเปนทพ านกครงสดทายของผเสยชวตจ านวน 1,739 คน แบงออกเปนผเสยชวต

จากประเทศในเครอจกรภพ จ านวน 1,426 คน และจากประเทศเนเธอรแลนด จ านวน 313 คน170

ภาพสสานทหารสมพนธมตรดอนรก

ในสวนของสสานทหารสมพนธมตรดอนรก โดยต าแหนงแลวมใชมใชทตงของคายเชลยศก เชนท

ชองไก แตกตงอยไมไกลจากคายเชลยศกในสมยสงครามโลกครงท 2 มากนก ปจจบนเปนสถานทฝงศพทหาร

สมพนธมตรจ านวน 6 ,981 คน โดยมาจากประเทศในเครอจกรภพจ านวน 5 ,085 คน และจากประเทศ

เนเธอรแลนด จ านวน 1,896 คน171

3.3.4. สะพานรถไฟถ ากระแซ อ.ไทรโยค จ.กาญจนบร

นอกจากสะพานขามแมน าแควแลว สะพานถ ากระแซ ทกม. 174 + 173 กเปนอกสะพานหนง อนเปนจด

ทองเทยวทางประวตศาสตรทส าคญ เนองจากเปนสะพานไมทสรางในทจ ากดเลยบไปตามหนาผารมแมน าแควนอย

ความยาวประมาณ 340 เมตร จากขอจ ากดในดานตาง ๆ และความเรงดวนในการกอสรางท าใหการกอสรางไมได

มาตรฐาน เปนเหตใหขบวนรถตกรางลงไปขางลางบอยครงจนเปนทเลองลอ แตกองทพญปนไดท าการแกไขสะพาน

ใหดขนในเวลาตอมา โดยการรถไฟแหงประเทศไทยไดด าเนนการปรบปรงแกไขตวสะพานครงใหญในป พ.ศ.2534 –

2535 เพอใหโครงสรางตวสะพานมความแขงแรงมนคง โดยไดท าการเปลยนเสาตบไมและเทคอนกรตหมธรณ

คอนกรตเดมพรอมกบท าธรณคอนกรตขนใหม เพอเสรมความแขงแรงปลอดภยยงขน172

169 เออรเนสต กอรดอน. 1982. คายเชลยศกทชองไก. [ผแตง] Amy Stone, และคนอนๆ. ทางรถไฟสายมรณะ Death Railway and the bridge over the River Kwai a grim episode of World War II, Kanchanaburi, Thailand . กรงเทพ : Siam Conception. (กอรดอน, 1982) 170 Commonwealth War Graves Commission. Chungkai War Cemetery. [ออนไลน] [สบคนเมอ 14 มถนายน 2561.] https://www.cwgc.org/find-a-cemetery/cemetery/2035000/chungkai-war-cemetery/. (Commonwealth War Graves Commission) 171 Commonwealth War Graves Commission. Kanchanaburi War Cemetery. [ออนไลน] [สบคนเมอ 14 มถนายน 2561.] https://www.cwgc.org/find-a-cemetery/cemetery/2017100/kanchanaburi-war-cemetery/. (Commonwealth War Graves Commission) 172 กองประชาสมพนธ ส านกผวาการการรถไฟแหงประเทศไทย. 2545. เรองเดม, หนา 24.

78

สะพานรถไฟถ ากระแซ

ลกษณะการกอสรางสะพานอนแสดงใหเหนถงความยากล าบากในการกอสราง ในสภาพภมประเทศท

อนตราย การกอสรางสะพานไมเลยบหนาผาสง ทมระยะทางยาวกวา 450 เมตร ตองใชความพยายามในการตด

หนาผาสงชน ในขณะทอกดานหนงเปนเหวลกสล าน าแควนอย โดยตองใชไมขนาดใหญค ายนตลอดแนวหนาผา

ประกอบกบการบรณะซอมแซมเสนทางของการรถไฟแหงประเทศไทย ทยงคงรกษาคณลกษณะส าคญของแหลงน

ไวไดในปจจบน สามารถดงดดใหนกทองเทยวจากทวทกภมภาคของโลกเขามาสมผสบรรยากาศดงเดม ทงการเดน

ขามฝงผานแนวรางรถไฟ หรอการโดยสารดวยรถไฟ ซงการรถไฟแหงชาตประเทศไทยไดท าการชะลอความเรวของ

รถไฟในชวงผานสะพานแหงน ใหนกทองเทยว ไดซมซบถงความยากล าบากของผเสยสละชวต ท าใหสะพานถ า

กระแซแหงน เปนแหลงทองเทยวเชงประวตศาสตรทส าคญแหงหนงของของเสนทางรถไฟสายไทย - พมา สามารถ

สอสารใหคนในยคปจจบนใหไดทราบถงประวตศาสตร และความยากล าบากของแรงงานในการกอสรางเสนทาง

รถไฟสายประวตศาสตรเสนนในชวงสงครามโลกครงทสองไดเปนอยางด

3.3.5. ชองเขาขาด อ.ไทรโยค จ.กาญจนบร

ชองเขาขาด หรอ Hellfire Pass (ชองไฟนรก) หรอ Konyu Cutting เปนแหลงชองเขา ทเกดจากการขด

เจาะภเขาหนดวยแรงงานมนษย (เปนสวนใหญ) ทพบไดหลายแหงในชวงทเสนทางรถไฟสายไทย – พมาทอดผาน

เขตเทอกเขา อยางไรกตาม แหลงชองเขาขาด เปนชวงของการตดเหนทลกทสด และยาวทสดในแหลงประเภท

เดยวกนของเสนทางรถไฟสายไทย – พมา ยาวประมาณ 75 เมตร และลกประมาณ 25 เมตร ซงในเวลาตอมา

กลายเปนแหลงทเปนตวแทนของความสญเสยของเชลยศกชาวออสเตรเลยในการกอสรางเสนทางรถไฟสายน173

ชอของ Hellfire Pass หรอ ชองไฟนรก มาจากการท างานภายใตขอจ ากดของเวลาจากการเรงความเรว

การกอสรางในราวกลางป พ.ศ.2486 ผคมไดเรงแรงงาน ทงกรรมกรชาวเอเชย และเชลยศกใหท างานในระยะเวลา 173 ANZAC . The Thai-Burma Railway and Hellfire Pass. The ANZAC Portal. [ออนไลน] [สบคนเมอ 15 มถนายน 2561.] https://anzacportal.dva.gov.au/history/conflicts/thaiburma-railway-and-hellfire-pass/events/building-hellfire-pass/hellfire-pass. (ANZAC )

79

ทนานขนจนถงชวงดก โดยเปนการท างานภายใตแสงจากตะเกยงน ามน และกองไฟจากไมไผ ท าใหแสงไฟ เสยงของ

การขดเจาะ และเสยงรองทแสดงถงความเจบปวดของแรงงานในการกอสราง ท าใหภาพของ “นรก” เกดขนใน

จนตนาการของเหลากรรมกร หรอเชลยศก

ชองเขาขาด

การท างานในพนทชองเขาขาด เรมโดยชาวองกฤษราว 1500 คน และแรงงานชาวทมฬราว 200 คน ใน

ราวเดอนเดอนพฤศจกายน พ.ศ.2485 จากนนชาวออสเตรเลยจาก T Battalion ของ D Force เรมท างานในพนทน

ในวนท 25 เมษายน พ.ศ.2486 ในราวเดอนมถนายนของปเดยวกนนนเอง การกอสรางไมเปนไปตามแผนทได

ก าหนดไว และพนทชองเขาขาดเปนจดทท าใหเกดปญหาท าใหไมสามารถท างานในสวนอนของเสนทางรถไฟได ฝาย

ญปนไดน าเชลยศกชาวองกฤษและออสเตรเลยจาก H Force อกราว 600 คน รวมถงกรรมกรชาวเอเชยอก

ประมาณ 1,000 คนมาท างานเพมเตมในพนทชองเขาขาด และดวยการรบเรงในการสรางนเอง ท าใหมผบาดเจบ

และเสยชวตทแหลงนเปนจ านวนมาก 174

174 วนท 25 เมษายน ในภายหลงไดรบการคดเลอกใหเปนวน ANZAC Day หรอวนทหารผานศก

80

ภาพการทางานตดหน วาดโดย Murray Griffin เปนภาพทมชอเสยงมาก

ทวาดข นจากคาบอกเลาของเชลยศก (POWs) บรเวณพ นทชองเขาขาด AWM ART25081175

ดงนนชองเขาขาด หรอ Hellfire pass จงสามารถเปนตวแทนของแหลงในประเภทแหลงชองเขา ทเกด

จากการขดเจาะภเขาหนดวยแรงงานมนษย (เปนสวนใหญ) ทพบไดหลายแหงในชวงทเสนทางรถไฟสายไทย – พมา

ทอดผานเขตเทอกเขาโดยแสดงใหเหนถงความพยายาม และความยากล าบาก ในการเปลยนแปลงสภาพแวดลอมใน

เขตเทอกเขาตะนาวศร (Tenasserim Hills) เพอใหสามารถกอสรางทางรถไฟ ส าหรบการเดนทางในภาวะ

สงครามโลกไดเปนอยางด โดยในปจจบนนน รฐบาลไทย รวมกบรฐบาลออสเตรเลยไดจดท าใหเปนอนสรณสถาน

อทศใหกบเชลยศก (POWs) และแรงงานชาวเอเชยทไดเสยชวต ณ พนทน และพนทอน ๆ ในภมภาคเอเชยแปซฟก

ในระหวางสงครามโลกครงทสอง

175 ANZAC . The Thai-Burma Railway and Hellfire Pass. The ANZAC Portal. [ออนไลน] [สบคนเมอ 15 มถนายน 2561.] https://anzacportal.dva.gov.au/history/conflicts/thaiburma-railway-and-hellfire-pass/events/building-hellfire-pass/hellfire-pass. (ANZAC )

81

บทท 4 แผนการบรหารจดการแหลงมรดกโลก

ตามอนสญญาวาดวยการคมครองมรดกโลกทางวฒนธรรมและธรรมชาต202 (Convention Concerning the Protection of The World Heritage) หมวดท 2 การคมครองปองกนมรดกทางวฒนธรรมและมรดกทางธรรมชาตในระดบชาต และระดบนานาชาต มาตรา 4

" รฐภาคแหงอนสญญาพงรบเปนภาระหนาทในการด าเนนงาน จ าแนกรายละเอยด คมครองปองกนอนรกษ และน าเสนอมรดกทางวฒนธรรมและทาธรรมชาตตามทระบไวในมาตรา 1 และ 2 ทตงอยในดนแดนของตนเองเพอสบทอดไปสคนรนตอไปในอนาคต รฐภาคจะด าเนนการโดยตลอดอยางเหมาะสม เทาทจะกระท าไดดวยทรพยากรของรฐเอง... "

มาตรา 5 "เพอใหเกดความเชอมนไดวามรดกทางวฒนธรรมและมรดกทางธรรมชาตในขอบเขตอ านาจอธปไตยแหง

รฐภาค สมาชกจะไดรบการคมครองปองกนการอนรกษ และการน าเสนอ ดวยมาตรการทมประสทธภาพ อยางตอเนอง รฐภาคจะพยายามด าเนนการตางๆ เทาทพงกระท าไดอยางเหมาะสมทสด ดงน"

(ก) ก าหนดนโยบายทวไปโดยมวตถประสงคเพอให มรดกทางวฒนธรรมและมรดกทางธรรมชาตมประโยชนตอวถ ชวตของประชาชน และเพอบรณาการ การคมครองปองกนมรดกทางวฒนธรรมและมรดกทางธรรมชาตไวในรายละเอยดการวางแผนการด าเนนงานของรฐ

(ข) ภายในขอบเขตอ านาจอธปไตยหากยงไมมหนวยงานหรอองคกรรบผดชอบด าเนนงานเพอการน จะตองจดใหมอยางนองหนงหนวยงาน องคกร หรอมากกวาเพอด าเนนงานตางๆ ในการคมครองปองกนการอนรกษ และการน าเสนอมรดกทางวฒนธรรมและมรดกทางธรรมชาต โดยมเจาหนาทและกระบวนการท างานทเหมาะสม เพอรบผดชอบการปฏบตหนาทใหลลวงไป

(ค) พฒนาการศกษาวจยกระบวนการทางวทยาศาสตร และวทยาการเพอน าไปใชในการด าเนนงาน รวมทงสงเสรมศกยภาพของประเทศใหมความพรอมในการแกไขปญหาภยอนตราย ทคกคามตอมรดกทางวฒนธรรมและมรดกทางธรรมชาต

(ง) ก าหนดมาตรการทเหมาะสมทงทางดานกฎหมาย กระบวนการทางวทยาศาสตรวทยาการ การบรหารจดการ และการเงนเทาทจ าเปน เพอการจ าแนกรายละเอยด การคมครอง ปองกน การอนรกษ การน าเสนอ และการท านบ ารงรกษามรดกทางวฒนธรรมและมรดกทางธรรมชาต

(จ) สนบสนนใหมการกอตงหรอพฒนาศนยการฝกอบรมในระดบชาต หรอระดบภมภาค เพอฝกอบรมในดานการคมครองปองกน การอนรกษและการน าเสนอมรดกทางวฒนธรรมและมรดกทางธรรมชาต รวมทงสงเสรมการศกษาวจยเพอการปฏบตงานตามภารกจดงกลาว

202 อนสญญาวาดวยการคมครองมรดกโลกทางวฒนธรรมและทางธรรมชาต ส านกงานนโยบายแผนทรพยากรธรรมชาตและ

สงแวดลอม กรงเทพฯ 2557.

82

จากขอความตามอนสญญาวาดวยการคมครองมรดกโลกทางวฒนธรรมและธรรมชาต ขางตน แสดงใหเหนถงความจ าเปนในการวางแผนงานเพอบรหารจดการแหลงมรดกวฒนธรรมทน าเสนอสการเปนมรดกโลกอยางชดเจน สมาคมอโคโมสไทย ไดท าการศกษาและก าหนดขอบเขตการวางแผนการด าเนนงานดงตอไปน

1. แผนการจดการพนท การคมครองปองกนแหลงมรดกทางวฒนธรรม 2. แผนการก าหนดขอบเขต ผรบผดชอบตอพนทแหลงมรดกวฒนธรรม 3. แผนงานอนรกษและพฒนาแหลงมรดกวฒนธรรม และแผนงบประมาณ 4. แผนการก าหนดมาตรการทเหมาะสมทางดานกฎหมาย เปนตน โดยหนวยงานหลกในการดแลรบผดชอบ ไดแก จงหวดกาญจนบร และการรถไฟแหงประเทศไทย โดยม

หนวยราชการในพนท จงหวดกาญจนบรเปนหนวยงานรวมบรณาการด าเนนงานในดานตางๆ ใหสอดคลองตามอนสญญาดงกลาว

กฎหมายทเกยวของกบการบรหารจดการเสนทางรถไฟสายมรณะ

เสนทางรถไฟสายไทย-พมา หรอทางรถไฟสายมรณะ (Death Railway) เปนเสนทางรถไฟทมประวตการกอสรางเกดขนในสถานการณทแตกตางจากการกอสรางทางรถไฟสายอน ๆ โดยทางรถไฟสายนเชอมระหวางชายแดนไทย-พมา กอสรางโดยกองทพญปนเพอใชในกจการทางทหารในชวงสงครามโลกครงท 2 เปนเสนทางรถไฟทเกดขนจากเหตผลทางการเมองและการทหาร ในขณะททางรถไฟสายอน ๆ มวตถประสงคในการกอสรางเพอเหตผลทางการเมองและทางเศรษฐกจเปนองคประกอบส าคญ ในสวนของกฎหมายทเกยวของกบการบรหารจดการเสนทางรถไฟสายมรณะสามารถแบงออกเปนสวนๆ ดงน 1. กฎหมายทใชในการบรหารจดการสวนของรางรถไฟ และสถานรถไฟ 1.1 พระราชบญญตจดวางการรถไฟแลทางหลวง พระพทธศกราช 2464 และทแกไขเพมเตม พระราชบญญตฉบบดงกลาวไดมตราขนในรชสมยพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว รชกาลท 6 โดยมวตถประสงคในตราพระราชบญญตฉบบดงกลาวเพอจดวางรถไฟแผนดน รถไฟราษฎร และทางหลวงใหเรยบรอยดยงขน และเพอรวบรวมบทบญญตของกฎหมายตลอดจนขอบงคบในเรองทเกยวกบรถไฟไวเปนหมวดหม โดยสาระส าคญของกฎหมายฉบบน ไดแก (1) การก าหนดนยามของค าวา “ทดนรถไฟ” “ทางรถไฟ” และ “เครองประกอบทางรถไฟ” โดย “ทดนรถไฟ” หมายความถง ทดนทงหลายทไดจดหาหรอเชาถอไวใชในการรถไฟโดยชอบดวยพระราชก าหนดกฎหมาย “ทางรถไฟ” หมายความถง ถนนหรอทางซงไดวางรางเพอการเดนรถ และ “เครองประกอบทางรถไฟ” หมายความถง สถาน ส านกงานทท าการ คลงไวสนคา เครองจกรประจ าท และสรรพสงของทงปวงทกอสรางไวเพอประโยชนของรถไฟ (2) การก าหนดใหทดนรถไฟ อสงหารมทรพยของรถไฟ สงปลกสราง เปนทรพยนอกพาณชย กลาวคอในมาตรา 6 ของพระราชบญญตฉบบดงกลาวก าหนดหามมใหยกก าหนดอายความขนตอสสทธของ

83

แผนดนเหนอทดนรถไฟ หรออสงหารมทรพยอยางอนของรถไฟ รวมทงหามมใหเอกสารหรอบรษทใด ๆ หวงหามหรอถอกรรมสทธในทดนรถไฟ หรออสงหารมทรพยอยางอน เวนแตจะไดมประกาศกระแสพระบรมราชโองการเปนพเศษวาทรพยนนๆ ไดขาดจากการเปนทดนรถไฟแลว และหามมใหยดทดนรถไฟ สงปลกสราง รถ และพสดของรถไฟ (3) การก าหนดใหกรมรถไฟแผนดน (ปจจบนคอการรถไฟแหงประเทศไทย) มอ านาจสงใหเขาปกครองทดนซงตดกบทางรถไฟนนไดชวคราว (ยกเวนสงปลกสราง สวนทประดบประดาไวชม ถนน สวนปลกผลไม หรอสวนเพาะปลก) เพอขดเอาศลา ดนสอพอง ทราย กรวด ดน หรอวตถสงอนทใชเปนการกอสรางหรอการซอม หรอเพอท าความสะอาดในการกอสราง หรอการซอมทางรถไฟนน 1.2 พระราชบญญตการรถไฟแหงประเทศไทย พ.ศ. 2494 และทแกไขเพมเตม พระราชบญญตฉบบดงกลาวตราขนเพอจดตงการรถไฟแหงประเทศไทย โดยใหมฐานะเปนรฐวสาหกจ และรบโอนภารกจจากกรมรถไฟ กระทรวงคมนาคม มาด าเนนการ ทงนการใชบงคบพระราชบญญตการรถไฟแหงประเทศไทย พ.ศ. 2494 จะตองควบคไปพรอมกบพระราชบญญตจดวางการรถไฟแลทางหลวง พระพทธศกราช 2464 โดยในมาตรา 16 แหงพระราชบญญตการรถไฟแหงประเทศไทย พ.ศ. 2494 ไดบญญตใหพระราชบญญตจดวางการรถไฟและทางหลวง พระพทธศกราช 2464 และบรรดากฎขอบงคบทไดออกตามพระราชบญญตนน ใหคงใชบงคบตอไปเพยงเฉพาะในสวนทไมมมบญญตในพระราชบญญตการรถไฟแหงประเทศไทย พ.ศ. 2494 และตองไมขดหรอแยงกบพระราชบญญตการรถไฟแหงประเทศไทย พ.ศ. 2494 นอกจากนในพระราชบญญตการรถไฟแหงประเทศไทย พ.ศ. 2494 ยงไดก าหนดเกยวกบสถานะของทดนรถไฟเพมเตม ซงแตเดมในพระราชบญญตจดวางการรถไฟแลทางหลวง พระพทธศกราช 2464 ก าหนดใหทดนของรถไฟเปนทรพยนอกพาณชย (คอทรพยทไมสามารถเขาถอเอาเปนกรรมสทธและเปนทรพยทไมสามารถโอนใหแกกนไดโดยชอบดวยกฎหมาย) แตในพระราชบญญตการรถไฟแหงประเทศไทย พ.ศ. 2494 มาตรา 13 ก าหนดใหทรพยสนของการรถไฟแหงประเทศไทย ซงหมายรวมทงอสงหารมทรพย และสงหารมทรพยทงหมด ไมอยในความรบผดแหงการบงคบคด กลาวคอ หากมกรณพพาททางแพงระหวางการรถไฟแหงประเทศไทยกบเอกชนหรอนตบคคล และศาลมค าพพากษาถงทสดใหการรถไฟแหงประเทศไทยตองชดใชคาสนไหมทดแทน ผชนะคดไมสามารถขอหมายบงคบคดเพอน ายดทรพยสนของการรถไฟแหงประเทศไทยมาขายทอดตลาดเพอช าระหนได 2. กฎหมายทใชในการบรหารจดการสวนของพนททอยถดออกไปจากรางรถไฟ สถานรถไฟ หรอเขตทดนของการรถไฟแหงประเทศไทย ในการบรหารจดการพนทมรดกโลก นอกเหนอจากการบรหารจดการพนทซงเปนทตงแหลงมรดกโลกแลว การบรหารจดการพนทโดยรอบของแหลงมรดกโลกกมความจ าเปนดวยเชนกน ดงนนจงมกฎหมายทเกยวของกบการจดการพนททอยถดจากมาจากรางรถไฟ สถานรถไฟ หรอเขตทดนของการรถไฟแหงประเทศไทย ดงน 2.1 พระราชบญญตการผงเมอง พ.ศ. 2518 และทแกไขเพมเตม กฎหมายวาดวยการผงเมองเปนกฎหมายทบญญตขนเพอการวาง จดท าผงเมองรวมและผงเมองเฉพาะในบรเวณเมองและบรเวณทเกยวของหรอชนบท เพอสรางหรอพฒนาเมองหรอสวนของเมองขนใหม หรอ

84

แทนเมองหรอสวนของเมองทไดรบความเสยหาย เพอใหมหรอท าใหดยงขนซงสขลกษณะ ความสะดวกสบาย ความเปนระเบยบ ความสวยงาม การใชประโยชนในทรพยสน ความปลอดภยของประชาชน และสวสดภาพของสงคม เพอสงเสรมเศรษฐกจ สงคม และสภาพแวดลอม เพอด ารงรกษาหรอบรณะสถานทและวตถทมประโยชนหรอคณคาทางศลปกรรม สถาปตยกรรม ประวตศาสตร หรอโบราณคด หรอเพอบ ารงรกษาทรพยากรธรรมชาต ภมประเทศทงดงาม หรอมคณคาในทางธรรมชาต และเนองจากเสนทางรถไฟสายมรณะมจดเรมตนทชมทางหนองปลาดก อ าเภอบานโปง จงหวดราชบร และสนสดทสถานน าตก อ าเภอไทรโยค จงหวดกาญจนบร ดงนนจงมความจ าเปนตองศกษากฎหมายอนบญญตทออกตามความในกฎหมายวาดวยการผงเมอง ไดแก กฎกระทรวงใหใชบงคบผงเมองรวม เชน กฎกระทรวงใหใชบงคบผงเมองรวมเมองบานโปง จงหวดราชบร พ.ศ. 2557 เปนตน 2.2 พระราชบญญตควบคมอาคาร พ.ศ. 2522 พระราชบญญตฉบบดงกลาวนมวตถประสงคในการบญญตขนมาเพอเพมประสทธภาพในการควบคมเกยวกบความมนคงแขงแรง ความปลอดภย การปองกนอคคภย การสาธารณสข การรกษาคณภาพสงแวดลอม การผงเมอง การสถาปตยกรรม และการอ านวยความสะดวกแกการจราจร โดยกฎหมายวาดวยการควบคมอาคารมเนอหาสาระทตองบงคบใชใหสอดคลองกบกฎหมายวาดวยการผงเมอง ทงนในมาตรา 13 ของพระราชบญญตควบคมอาคาร พ.ศ. 2522 ไดก าหนดใหอ านาจรฐมนตรวาการกระทรวงมหาดไทยและองคกรปกครองสวนทองถนมอ านาจประกาศก าหนดหามการกอสราง ดดแปลง รอถอน เคลอนยาย และใชหรอเปลยนการใชอาคารในบรเวณหนงบรเวณใดได ดงนนจงจ าเปนตองศกษาวาตลอดเสนทางรถไฟสายมรณะไดมการออกประกาศกระทรวงมหาดไทย หรอขอบญญตทองถนทเออตอการบรหารจดการเสนทางรถไฟสายมรณะเหมอนอยางเชนทกระทรวงมหาดไทยไดออกประกาศกระทรวงมหาดไทย เรอง ก าหนดบรเวณหามกอสราง ดดแปลงอาคารประเภทปายหรอสงทสรางขนส าหรบตดหรอตงปาย ในพนทบางสวนในทองทกรงเทพมหานคร ลงวนท 17 กมภาพนธ พ.ศ. 2548 หรอไม โดยในประกาศกระทรวงมหาดไทยฉบบดงกลาวก าหนดใหพนทภายในเขตทางรถไฟและในระยะ 50 เมตร จากเขตทางรถไฟทงสองฟากในเขตกรงเทพมหานคร เปนเขตหามกอสรางอาคารประเภทปายหรอสงทสรางขนส าหรบตดหรอตงปายทกชนด เวนแตปายชอถนน ตรอก ซอย ปายของทางราชการ ปายตามกฎหมายวาดวยการเลอกตง ปายเครองหมายหรอสญลกษณของสถานประกอบการ (โลโก) และปายบอกชอสถานท เชน ปายชออาคาร ปายชอสถานประกอบการ ปายชอหมบาน 2.3 พระราชบญญตอทยานแหงชาต พ.ศ. 2504 และทแกไขเพมเตม พระราชบญญตฉบบนมวตถประสงคในการตราขนเพอคมครองรกษาทรพยากรธรรมชาตทมอยเชน พนธไมและของปา สตวปา ตลอดจนทวทศน ปาและภเขา ใหคงอยในสภาพธรรมชาตเดม มใหถกท าลายหรอเปลยนแปลงไป เพออ านวยประโยชนทงทางตรงและทรงออมแกรฐและประชาชน โดยในมาตรา 6 ก าหนดใหรฐบาลมอ านาจก าหนดบรเวณทดนแหงใดทมสภาพธรรมชาตเปนทนาสนใจ ใหคงอยในสภาพธรรมชาตเดมเพอสงวนไวใหเปนประโยชนแกการศกษาและรนรมยของประชาชนเปนเขต “อทยานแหงชาต” โดยทดนทจะก าหนดใหเปนอทยานแหงชาตตองเปนทดนทมไดอยในกรรมสทธหรอครอบครองโดยชอบดวยกฎหมายของบคคลใดซงมใชทบวง ซงตลอดเสนของทางรถไฟสายมรณะอาจจะมบางชวงทสามารถน าบทบญญตของกฎหมายวาดวยอทยานแหงชาตมาเออประโยชนในการบรหารจดการได

85

3. กฎหมายทใชในการบรหารจดการพนททงในสวนทเปนรางรถไฟ สถานรถไฟ และทดนของการรถไฟฯ 3.1 พระราชบญญตโบราณสถาน โบราณวตถ ศลปวตถ และพพธภณฑสถานแหงชาต พ.ศ. 2504 และทแกไขเพมเตม กฎหมายวาดวยโบราณสถาน โบราณวตถ ศลปวตถ และพพธภณฑสถานแหงชาต เปนกฎหมายทสามารถน ามาใชในการบรหารจดการพนทในสวนทเปนรางรถไฟ สถานรถไฟ และทดนของการรถไฟแหงประเทศไทยได โดยมเงอนไขวา พนทและสถานทดงกลาวจะตองมสภาพเปน “โบราณสถาน” ตามนยามทก าหนดในกฎหมาย และบทบญญตของกฎหมายวาดวยโบราณสถาน โบราณวตถ ศลปวตถ และพพธภณฑสถานแหงชาตจะน ามาควบคมการกอสรางอาคาร หรอการด าเนนการใดๆ ในเขตโบราณสถาน ภายหลงจากการจดท าประชาคมกบชาวจงหวดกาญจนบรแลวเมอวนท 5 พฤษภาคม 2561

ประชาชนในพนทใหความรวมมอในการน าเสนอแหลงมรดกวฒนธรรมเสนทางรถไฟสายไทย-พมา (ทางรถไฟสาย

มรณะ The Death Railway) เขาสบญชมรดกโลก ซงประชาชนทอยในพนทหลก (Core Zone) และพนทกนชน

โดยรอบ (Buffer Zone) ของพนทมรดกวฒนธรรมจะไดรบผลกระทบจากการออก กฏระเบยบ ในการควบคมการ

ปลกสรางบานพกอาศย และการใชพนท ไปในลกษณะทแตกตางกน ฉนน ภาคราชการ ควรพจารณาการออก

กฏหมายทเกยวของ เพอเปนการจงใจและท าใหประชาชนทอยในพนทเขตควบคมทง 2 เขต รสกไดวา ตนเอง

ไดรบประโยชนและไดรบการดแลใหเหมาะสมกบการเสยสละสทธบางอยาง ในพนทควบคม เชนการยกเวนภาษ

โรงเรอน และภาษทดนใหกบผเปนเจาของและครอบครองพนทในเขตควบคมทง 2 เขต เปนตน ทงนไดเสนอแนะ

แนวทางในการออกขอบญญตตางๆ เพอใชในการบรหารจดการแหลงมรดกวฒนธรรมเสนทางรถไฟสาย ไทย -

พมา ตามแนวทางดงตอไปน

ขอเสนอในการออกขอบญญตกฎหมายเพอใชในการบรหารจดการและปกปองคมครองคมครองทางรถไฟ สายมรณะ ในการน าเสนอออกขอบญญตกฎหมายเพอใชในการปกปองคมครองทางรถไฟสายมรณะ จ าเปนจะตองแบงพนทในการปกปองคมครอง ทงนเนองจากแตละพนทจะใชบงคบกฎหมายทมความเขมงวดมากนอยไมเทากน ซงการแบงพนทเปนการแบงโดยเทยบเคยงกบหลกการ “อนรกษสงแวดลอมศลปกรรม” (Cultural Heritage Conservation) โดยจะแบงเปน - แหลงอนควรอนรกษ (Nucleus Zone) หมายถง ตวอาคารหรอสถานทซงเปนสงส าคญทจะตองอนรกษ - พนทสงวน (Preservation Area) หมายถง พนททมคณคามากทางวชาการ และมความออนไหวตอการเปลยนแปลงหรอผลกระทบทท าใหถกท าลายไดงาย ในพนทนหามกระท าการใด ๆ ทเปนการเปลยนแปลงสภาพดงเดมของสงส าคญทตองอนรกษโดยเดดขาด

86

- พนทอนรกษ (Conservation Area) หมายถง พนทใกลเคยงหรอบรเวณโดยรอบตวสงส าคญทตองอนรกษ ซงเมอพนทนถกท าลายยอมมผลกระทบตอการคงอยของสงส าคญทตองอนรกษดวย ในบรเวณนยนยอมใหท ากจกรรมไดบางประการทไมมผลกระทบตอการเปลยนแปลงสภาพพนทมากนก - พนทบรการและการจดการหรอพฒนา (Service and Management Area) หมายถง พนทขางเคยงหรอโดยรอบสงส าคญทตองอนรกษทมความเกยวพนกบสงส าคญทตองอนรกษนอยมาก จงยนยอมใหมการพฒนาไดแตตองอยในความควบคมของหนวยงานทรบผดชอบวา กจกรรมทจะเกดขนจะไมสงผลกระทบใหเกดการท าลายคณคาของสงส าคญทตองอนรกษ จากหลกการอนรกษสงแวดลอมศลปกรรมดงกลาว สามารถจ าแนกประเภทของกฎหมายทจะน ามาใชเปนเครองมอในการบรหารจดการและปกปองคมครองเสนทางรถไฟสายมรณะไดเปน 2 สวน ดงน 1. กฎหมายทจะน ามาใชกบการบรหารจดการกบสงส าคญอนควรอนรกษ (Nucleus) และพนทสงวน (Preservation Area) ซงในทนหมายความถงตวรางรถไฟ พนทสองขางของรางรถไฟ และสถานรถไฟ โดยในสวนนกฎหมายทจะน ามาใชบงคบเปนหลกไดแก

พระราชบญญตจดวางการรถไฟแลทางหลวง พระพทธศกราช 2464 และทแกไขเพมเตม และพระราชบญญตการรถไฟแหงประเทศไทย พ.ศ. 2494 และทแกไขเพมเตม พระราชบญญตทงสองฉบบเปนกฎหมายทอยในความรบผดชอบของการรถไฟแหงประเทศไทย โดยกฎหมายทงสองฉบบมวตถประสงคในการตราขนเพอใชเปนเครองมอในการบรหารจดการและคมครองอสงหารมทรพยของรถไฟ อนไดแก รางรถไฟ ทดนโดยรอบรางรถไฟ และสถานรถไฟ โดยมการก าหนดใหอสงหารมทรพยของรถไฟดงกลาวเปนทรพยนอกพาณชย และหามมใหยกก าหนดอายความขนตอสสทธของแผนดนเหนอทดนรถไฟ หรออสงหารมทรพยอยางอนของรถไฟ รวมทงหามมใหเอกสารหรอบรษทใด ๆ หวงหามหรอถอกรรมสทธในทดนรถไฟ หรออสงหารมทรพยอยางอน เวนแตจะไดมประกาศกระแสพระบรมราชโองการเปนพเศษวาทรพยนนๆ ไดขาดจากการเปนทดนรถไฟแลว และหามมใหยดทดนรถไฟ สงปลกสราง รถ และพสดของรถไฟ กลาวคอหากมกรณพพาททางแพงระหวางการรถไฟแหงประเทศไทยกบเอกชนหรอนตบคคล และศาลมค าพพากษาถงทสดใหการรถไฟแหงประเทศไทยตองชดใชคาสนไหมทดแทน ผชนะคดไมสามารถขอหมายบงคบคดเพอน ายดทรพยสนของการรถไฟแหงประเทศไทยมาขายทอดตลาดเพอช าระหนได

พระราชบญญตโบราณสถาน โบราณวตถ ศลปวตถ และพพธภณฑสถานแหงชาต พ.ศ. 2504 แกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตโบราณสถาน โบราณวตถ ศลปวตถ และพพธภณฑสถานแหงชาต (ฉบบท 2) พ.ศ. 2535 ซงเปนกฎหมายฉบบดงกลาวทมวตถประสงคในการบญญตขนมาเพอปกปองคมครองโบราณสถาน ซงการปกปองคมครองจะครอบคลมทงในสวนของตวโบราณสถานและเขตของโบราณสถาน ดงจะเหนไดจากในมาตรา 7 ของพระราชบญญตดงกลาวไดก าหนดใหอธบดกรมศลปากรมอ านาจก าหนดเขตทดนตามทเหนสมควรเปนเขตของโบราณสถานโดยใหถอวาเปนเขตของโบราณสถาน ซงเขตของโบราณสถานทอธบดกรมศลปากรใชอ านาจประกาศขนทะเบยนกคอพนทสงวนตามแนวทางการควบคมสงแวดลอมศลปกรรม เนองจากเขตของโบราณสถานเปนพนททกฎหมายก าหนดใหมฐานะเทยบเทากบเปนโบราณสถาน และเมอเขตของโบราณสถานมฐานะเทยบเทากบโบราณสถานกหมายความวาการด าเนนการใด ๆ ในเขตโบราณสถานจะตองใชมาตรการทางกฎหมายทเขมงวดเทากบการด าเนนการกบตวโบราณสถาน ดงนนในกรณของเสนทางรถไฟสาย

87

มรณะ หากจะมการน าบทบญญตของกฎหมายฉบบดงกลาวมาใชบงคบเพอประโยชนในการบรหารจดการและปกครองคมครอง จะตองใหไดความบรรดาอสงหารมทรพยของรถไฟ ไดแก รางรถไฟ หรอสถานรถไฟมลกษณะเปน “โบราณสถาน” ตามนยามทก าหนดในมาตรา 4 วรรคหนงของกฎหมายฉบบนทบญญตให “โบราณสถาน” หมายความวา อสงหารมทรพยซงโดยอาย หรอโดยลกษณะแหงการกอสราง หรอโดยหลกฐานเกยวกบประวตของอสงหารมทรพยนน เปนประโยชนในทางศลปะ ประวตศาสตร หรอโบราณคด

ในสวนของการก าหนดเขตทดนโบราณสถานตามทกฎหมายก าหนด ถงแมวากฎหมายจะก าหนดใหเปนดลพนจของอธบดกรมศลปากรตามทเหนสมควรในการก าหนดเขตทดนโบราณสถาน แตกรมศลปากรโดยอธบดกรมศลปากร ในฐานะเปนหนวยงานราชการทรบผดชอบการประกาศขนทะเบยนโบราณสถานกจะตองด าเนนการประกาศขนทะเบยนและก าหนดเขตทดนโบราณสถานเพยงเทาทจ าเปนเพอรกษาสภาพของโบราณสถานแหงนนมใหถกท าลายไปเพราะมลภาวะตาง ๆ เชน การกอสรางอาคารในบรเวณใกลเคยงโบราณสถาน ซงการกอสรางดงกลาวอาจเบยดบงหรอสงผลกระทบตอความคงอยของโบราณสถานนน

นอกเหนอจากการประกาศขนทะเบยนโบราณสถานซงเปนมาตรการในการปกปองคมครองโบราณสถานตามพระราชบญญตโบราณสถานฯ แลว ในพระราชบญญตโบราณสถานฯ ยงมมาตรการส าคญอกประการหนงทกฎหมายก าหนดใหเปนเครองมอในการปกปองคมครองโบราณสถาน คอ การควบคมการกอสรางอาคารตามกฎหมายควบคมการกอสรางอาคารในเขตโบราณสถานทกรมศลปากรประกาศขนทะเบยน (มาตรา 7 ทว) ตลอดจนการหามซอมแซม แกไข เปลยนแปลง รอถอน ตอเตม ท าลาย เคลอนยายโบราณสถานหรอสวนตาง ๆ ของโบราณสถาน หรอขดคนสงใด ๆ ภายในบรเวณโบราณสถาน (มาตรา 10) เวนแตจะกระท าตามค าสงหรอไดรบอนญาตเปนหนงสอจากอธบดกรมศลปากร โดย “อาคารตามกฎหมายวาดวยการควบคมการกอสรางอาคาร” คอค าวา “อาคาร” ทบญญตในมาตรา 4 ของพระราชบญญตควบคมอาคาร พ.ศ. 2522 ทก าหนดให “อาคาร” หมายความวา ตก บาน เรอน โรง ราน แพ คลงสนคา ส านกงาน และสงทสรางขนอยางอน ซงบคคลอาจเขาอยหรอเขาใชสอยได และหมายความรวมถง

(1) อฒจนทรหรอสงทสรางขนอยางอน เพอใชเปนชมนมของประชาชน (2) เขอน สะพาน อโมงค ทางหรอทอระบายน า อเรอ คานเรอ ทาน า ทาจอดเรอ รว

ก าแพง หรอประต ทสรางขนตดตอหรอใกลเคยงกบทสาธารณะหรอสงทสรางขนใหบคคลทวไปใชสอย (3) ปายหรอสงทสรางขนส าหรบตดหรอตงปาย

(ก) ทตดหรอตงไวเหนอทสาธารณะและมขนาดเกนหนงตารางเมตร หรอมน าหนกรวมทงโครงสรางเกนสบกโลกรม

(ข) ทตดหรอตงไวในระยะหางจากทสาธารณะ ซงเมอวดในทางราบแลวระยะหางจากทสาธารณะมนอยกวาความสงของปายนนเมอวดจากพนดน และมขนาดหรอมน าหนกเกนกวาทก าหนดในกฎกระทรวง

(4) พนทหรอสงทสรางขนเพอใชเปนทจอดรถ ทกลบรถ และทางเขาออกของรถ ส าหรบอาคารทก าหนดตามมาตรา 8 (9)

(5) สงทสรางขนอยางอนตามทก าหนดในกฎกระทรวง

88

โดยหากมผใดฝาฝนมาตรา 7 ทว และมาตรา 10 แหงพระราชบญญตโบราณสถานฯ สงผลใหโบราณสถานเสยหาย ถกท าลาย เสอมคา หรอไรประโยชน จะตองระวางโทษตามมาตรา 32203 2. กฎหมายทจะน ามาใชกบพนทอนรกษ (Conservation Area) และพนทบรการและการ

จดการหรอพฒนา (Service and Management Area) ในสวนของพนทอนรกษ ตลอดจนพนทบรการและ

การจดการหรอพฒนานน เปนเรองพนททอยถดออกมาจากเขตสงส าคญอนควรอนรกษและเขตพนทสงวน ซงการ

ควบคมการใชประโยชนในพนทนจะมความเขมงวดนอยกวาพนทของสงส าคญอนควรอนรกษ และพนทสงวน แต

อยางไรกตามในสวนของพนทอนรกษ และพนทบรการและการจดการหรอพฒนายงคงมความจ าเปนตองมการ

ออกขอบญญตของกฎหมายเพอบรหารพนทในบรเวณดงกลาว ทงนเพอเปนการชวยเหลอหรอสนบสนนการ

บรหารจดการ/การปกปองคมครองสงส าคญอนควรอนรกษและพนทสงวน โดยกฎหมายทสามารถน ามาใชบงคบ

ในพนทน ไดแก

พระราชบญญตการผงเมอง พ.ศ. 2518 โดย “การผงเมอง” หมายความถง การวาง จดท าและด าเนนการใหเปนไปตามผงเมองรวมและผงเมองเฉพาะในบรเวณเมองและบรเวณทเกยวของหรอชนบท เพอสรางหรอพฒนาเมองหรอสวนของเมองขนใหมหรอแทนเมองหรอสวนของเมองทไดรบความเสยหายเพอใหมหรอท าใหดยงขน ซงสขลกษณะ ความสะดวกสบาย ความเปนระเบยบ ความสวยงาม การใชประโยชนในทรพยสน ความปลอดภยของประชาชน และสวสดภาพของสงคม เพ อสงเสรมการเศรษฐกจสงคม และสภาพแวดลอม เพอด ารงรกษาหรอบรณะสถานทและวตถทมประโยชนหรอคณคาในทางศลปกรรม สถาปตยกรรม ประวตศาสตร หรอโบราณคด หรอเพอบ ารงรกษาทรพยากรธรรมชาต ภมประเทศทงดงาม หรอมคณคาในทางธรรมชาต โดยในพระราชบญญตฉบบนไดก าหนดการท าผงเมองไว 2 ประเภท ไดแก

(1) ผงเมองรวม ไดแก แผนผง นโยบายและโครงการรวมทงมาตรการควบคมโดยทวไป เพอใชเปนแนวทางในการพฒนา และการด ารงรกษาเมองและบรเวณทเกยวของหรอชนบทในดานการใชประโยชนในทรพยสน การคมนาคมและการขนสง การสาธารณปโภค บรการสาธารณะ และสภาพแวดลอม เพอบรรลวตถประสงคของการผงเมอง

(2) ผงเมองเฉพาะ ไดแก แผนผงและโครงการด าเนนการเพอพฒนาหรอด ารงรกษาบรเวณเฉพาะแหง หรอกจการทเกยวของ ในเมองและบรเวณทเกยวของหรอชนบทเพอประโยชนแกการผงเมอง

การจดท าผงเมองรวมกฎหมายก าหนดใหเปนหนาทของกรมโยธาธการและผงเมองเปนผจดท า แตทงนเจาพนกงานทองถนอาจจะจดท าผงเมองรวมในทองทปกครองของตนเองกได ซงในกรณทเจาพนกงานทองถนจะวางและจดท าผงเมองรวมเองจะตองไดรบอนมตจากคณะกรรมการผงเมองกอน และในการวาง

203 พระราชบญญตโบราณสถาน โบราณวตถ ศลปวตถ และพพธภณฑสถานแหงชาต พ.ศ. 2504 แกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตโบราณสถาน โบราณวตถ ศลปวตถ และพพธภณฑสถานแหงชาต (ฉบบท 2) พ.ศ. 2535 มาตรา 32 ผใดบกรกโบราณสถาน หรอท าใหเสยหาย ท าลาย ท าใหเสอมคาหรอท าใหไรประโยชนซงโบราณสถาน ตองระวางโทษจ าคกไมเกนเจดป หรอปรบไมเกนเจดแสนบาท หรอทงจ าทงปรบ ถาการกระท าความผดตามวรรคหนงเปนการกระท าตอโบราณสถานทไดขนทะเบยนแลว ผกระท าตองระวางโทษจ าคกไมเกนสบป หรอไมปรบไมเกนหนงลานบาท หรอทงจ าทงปรบ

89

และจดท าผงเมองรวมเจาพนกงานทองถนอาจขอความรวมมอจากกรมโยธาธการและผงเมองได สวนผงเมองเฉพาะจะจดท าขนเมอมการออกกฎกระทรวงใชบงคบผงเมองรวมแลว ถาเจาพนกงานทองถนเหนสมควรจะจดท าใหมการวางและจดท าผงเมองเฉพาะขน หรอจะขอใหกรมโยธาธการและผงเมองเปนผวางและจดท าผงเมองเฉพาะกได แตทงนผงเมองเฉพาะจะตองสอดคลองกบผงเมองรวม โดยในกรณทเจาพนกงานทองถนประสงคจะวางและจดท าผงเมองเฉพาะเอง เจาพนกงานทองถนจะตองเสนอหลกการทจะวางและจดท าผงเมองเฉพาะใหคณะกรรมการ ผงเมองพจารณาและใหความเหนชอบกอนด าเนนการ ดงนนในกรณของเสนทางรถไฟสายมรณะองคกรปกครองสวนทองถนสามารถใชอ านาจตามกฎหมายวาดวยการผงเมอง น าเสนอการจดท าผงเมองรวมหรอผงเมองเฉพาะก าหนดการใชประโยชนทดนในพนทอนรกษและพนทบรการและการจดการหรอพฒนาใหมสวนเออหรอสนบสนนการบรหารจดการหรอปกปองคมครองสงส าคญอนควรอนรกษและพนทสงวนของทางรถไฟสายมรณะ

พระราชบญญตทราชพสด พ.ศ. 2518 เปนกฎหมายทใชส าหรบควบคมดแลสาธารณสมบตของแผนดนประเภทใชเพอประโยชนของแผนดนโดยเฉพาะ หรอทเรยกกนทวไปวา “ทราชพสด” ซงมกรมธนารกษ กระทรวงการคลง เปนเจาของกรรมสทธ โดยในพนทอนรกษและพนทบรการและการจดการหรอพฒนาซงเปนพนททอยถดออกมาจากเขตสงส าคญอนควรอนรกษและพนทสงวน บางสวนมมสภาพเปนทราชพสด โดยเปนทงทราชพสดทมสวนราชการใชประโยชน หรอทใหเอกชนเชา และการบรหารจดการทราชพสดจะตองด าเนนการภายใตเงอนไขของพระราชบญญตฉบบดงกลาว รวมทงกฎหมายอนบญญตทออกตามพระราชบญญ ตฉบบน ไดแก กฎกระทรวงวาดวยหลกเกณฑและวธการปกครอง ดแล บ ารงรกษา ใช และจดหาประโยชนเกยวกบทราชพสด พ.ศ. 2545 แกไขเพมเตม (ฉบบท 2) พ.ศ. 2549 และ (ฉบบท 3) พ.ศ. 2549 โดยในกฎกระทรวงฉบบดงกลาวก าหนดวา ในกรณทผใชทราชพสดประสงคจะรอถอนอาคารหรอสงปลกสรางท เปนทราชพสดในกรงเทพมหานคร ตองไดรบอนญาตจากอธบดกรมธนารกษกอน และเมอไดรอถอนแลวใหแจงใหกรมธนารกษทราบ แตในกรณทอาคารหรอสงปลกสรางทเปนทราชพสด มลกษณะทยงมคณคาทางประวตศาสตร ศลปกรรม หรอสถาปตยกรรมทควรอนรกษไว หรอมสภาพทยงใชประโยชนในทางราชการไดตอไป กอนทจะขออนญาตรอถอนหรอท าการรอถอนในกรณทอาคารดงกลาวมอายเกนกวา 25 ป ใหสวนราชการผใชทราชพสดตองแตงตงคณะกรรมการพจารณาเหตผลและความจ าเปน ตลอดจนปฏบตใหถกตองตามกฎหมายทเกยวของ เพอเสนอความเหนประกอบการพจารณาของหวหนาสวนราชการผใชประโยชนทราชพสด ซงการก าหนดเชนนจะท าใหการรอถอนอาคารโบราณทมคณคาไดรบการพจารณาด าเนนการใหถกตองตามกฎหมายกอนทจะด าเนนการแลวจงไปแจงกรมธนารกษใหทราบในภายหลง ซงเมอกรมธนารกษทราบทกอยางกไมสามารถเยยวยาใหกลบมามสภาพเหมอนเดมได

พระราชบญญตควบคมอาคาร พ.ศ. 2522 เปนกฎหมายทบญญตขนมาเพอควบคมการกอสรางอาคาร ซงในกฎหมายฉบบนไดใหอ านาจเจาพนกงานทองถนสามารถขอบญญตพอก าหนดบรเวณหามกอสราง ดดแปลง ใชหรอเปลยนการใชอาคารบางชนดหรอบางประเภทในพนทตาง ๆ ในเขตพนทปกครอง โดยอ านาจทเจาพนกงานทองถนไดรบมาตามพระราชบญญตนน ามาซงการออกขอบญญตก าหนดหามกอสราง ดดแปลง ใชหรอเปลยนการใชอาคารบางชนดหรอบางประเภทภายในเขตพนทปกครอง ซ งจากการศกษาเสนทางรถไฟสายมรณะพบวา มองคกรปกครองสวนทองถนในจงหวดกาญจนบรบางแหงไดอาศยอ านาจตามความในกฎหมายฉบบนออกขอบญญตทองถนเพอก าหนดบรเวณหามกอสราง ดดแปลง ใช หรอเปลยนการใชอาคารบาง

90

ชนหรอบางประเภทในพนททถอเปนพนทอนรกษและพนทบรการและการจดการหรอพฒนาของเสนทางรถไฟสายมรณะ โดยขอบญญตทองถนดงกลาว มดงน

ขอบญญตองคการบรหารสวนต าบลตะคร าเอน เรอง ก าหนดบรเวณหามกอสราง ดดแปลง หรอเปลยนการใชอาคารบางชนด หรอบางประเภทในทองทองคการบรหารสวนต าบลตะคร าเอน อ าเภอทามะกา จงหวดกาญจนบร พ.ศ. 2555

เทศบญญตเทศบาลต าบลวงศาลา เรอง ก าหนดบรเวณหามกอสราง ดดแปลง หรอเปลยนการใชอาคารบางชนด หรอบางประเภทในทองทเทศบาลต าบลวงศาลา อ าเภอทามวง จงหวดกาญจนบร พ.ศ. 2555

เทศบญญตเทศบาลเมองกาญจนบร เรอง ก าหนดบรเวณหามกอสราง ดดแปลง หรอเปลยนการใชอาคารบางชนดหรอบางประเภทในทองทเทศบาลเมองกาญจนบร อ าเภอเมองกาญจนบร จงหวดกาญจนบร พ.ศ. 2558

ดงนน การจะออกขอบญญตกฎหมายเพอใชในการบรหารจดการและปกปองคมครองคมครองทางรถไฟสายมรณะในพนทอนรกษและพนทบรการและการจดการหรอพฒนาโดยอาศยอ านาจตามกฎหมายฉบบน เปนไปอยางเหมาะสมและมสวนชวยเหลอการอนรกษเสนทางรถไฟสายมรณะเตมประสทธภาพ จงควรใหองคกรปกครองสวนทองถนทมทองทปกครองโดยรอบเสนทางรถไฟสายมรณะด าเนนการพจารณาออกขอบญญตทองถนก าหนดบรเวณหามกอสราง ดดแปลง หรอเปลยนการใชอาคารบางชนดหรอบางประเภท ในลกษณะทคลายคลงกบขอบญญตทองถนทกลาวมาขางตน

พระราชบญญตการสาธารณสข พ.ศ. 2535 เปนกฎหมายทบญญตขนบนหลกการทวา การสาธารณสขเปนเรองเกยวพนกบความเปนอยและสภาพแวดลอมของมนษยอยางใกลชด แตบทบญญตของกฎหมายปจจบนยงมไดก าหนดมาตรการก ากบดแลและปองกนเกยวกบการอนามยสงแวดลอมไวอยางเพยงพอและมประสทธภาพ ประกอบกบกฎหมายทเคยใชบงคบอยกอนหนาน ไดแก พระราชบญญตสาธารณสข พทธศกราช 2484 และพระราชบญญตควบคมการใชอจจาระเปนปย พทธศกราช 2480 ซงเปนกฎหมายทมบทบญญตเกยวกบการด าเนนงานควบคมดแลในดานสาธารณสข ไดใชบงคบมานานแลว แมวาจะไดมการแกไขเพมเตมอกหลายครงกตาม แตกยงไมอาจทนตอสภาพความเปลยนแปลงและความเจรญกาวหนาของสงคม จ าเปนตองขยายขอบเขตการก ากบดแลกจการตาง ๆ ทเกยวของกบการสาธารณสขในดานตาง ๆ ใหกวางขวางขน เพอสามารถน ามาปรบใชกบเหตการณท เกดขนไดทนทวงท ท งน ในมาตรา 40 และมาตรา 43 ของพระราชบญญตดงกลาวไดใหอ านาจราชการสวนทองถนออกขอก าหนดของแตละทองถนในเรองดงตอไปน

(1) ก าหนดหลกเกณฑเกยวกบสขลกษณะสวนบคคลของผจ าหนายหรอผชวยจ าหนายสนคา

(2) ก าหนดหลกเกณฑเกยวกบสขลกษณะในการใชกรรมวธการจ าหนาย ท า ประกอบ ปรง เกบหรอสะสมอาหารหรอสนคาอน รวมทงการรกษาความสะอาดของภาชนะ น าใช และของใชตาง ๆ

(3) ก าหนดหลกเกณฑเกยวกบการจดวางสนคาและการเรขายสนคาในทหรอทางสาธารณะ

91

(4) ก าหนดเวลาส าหรบการจ าหนายสนคา (5) ก าหนดการอนทจ าเปนเพอการรกษาความสะอาดและปองกนอนตรายตอสขภาพ

รวมทงการปองกนมใหเกดเหตร าคาญและการปองกนโรคตดตอ (6) ก าหนดประเภทของสถานทจ าหนายอาหารหรอสถานทสะสมอาหารตามประเภทของ

อาหารหรอตามลกษณะของสถานทประกอบกจการหรอตามวธการจ าหนาย (7) ก าหนดหลกเกณฑเกยวกบการจดตง ใช และดแลรกษาสถานทและสขลกษณะของ

บรเวณทใชจ าหนายอาหาร ทจดไวส าหรบบรโภคอาหาร ทใชท า ประกอบ หรอปรงอาหาร หรอทใชสะสมอาหาร (8) ก าหนดหลกเกณฑเกยวกบการปองกนมใหเกดเหตร าคาญและการปองกนโรคตดตอ (9) ก าหนดเวลาจ าหนายอาหาร (10) ก าหนดหลกเกณฑเกยวกบสขลกษณะสวนบคคลของผจ าหนายอาหาร ผปรงอาหาร

และผใหบรการ (11) ก าหนดหลกเกณฑเกยวกบสขลกษณะของอาหาร กรรมวธการจ าหนาย ท า ประกอบ

ปรง เกบรกษาหรอสะสมอาหาร (12) ก าหนดหลกเกณฑเกยวกบสขลกษณะของภาชนะ อปกรณ น าใช และของใชอน ๆ

โดยบทบญญตของกฎหมายฉบบนควรน าไปปรบใชกบพนทบรเวณสะพานขามแมน าแคว ซงถอเปนสงส าคญอนควรอนรกษบนเสนทางรถไฟสายมรณะ ทงนเนองจากปจจบนพนทบรเวณสะพานขามแมน าแควถงแมวาจะเปนพนทในความครอบครองของการรถไฟแหงประเทศไทย แตการรถไฟแหงประเทศไทยกไดอนญาตใหองคกรปกครองสวนทองถนใชประโยชนและบรหารจดการ แตสภาพทเปนอยพนทบรเวณดงกลาวมการตงวางจ าหนายสนคาโดยขาดการจดระเบยบ ดงนนเพอใหพนทบรเวณสะพานขามแมน าแควเกดความเปนระเบยบเรยบรอย และมการรกษาความสะอาดตามหลกสขอนามยทด จงควรใหองคกรปกครองสวนทองถนทเปนผใชประโยชนและบรหารจดการพนทบรเวณสะพานขามแมน าแควไดอาศยอ านาจตามกฎหมายฉบบนด าเนนการออกขอบญญตทองถนก าหนดเกยวกบการจ าหนายสนคาในทหรอทางสาธารณะ โดยในขอบญญตดงกลาวอาจจะก าหนดหามมใหผใดจ าหนายสนคาในทหรอทางสาธารณะ ไมวาจะเปนการจ าหนายโดยลกษณะวธการจดวางสนคาในทหนงทใดเปนปกตหรอเรขาย เวนแตจะไดรบใบอนญาตจากเจาพนกงานทองถน และเมอไดรบใบอนญาตแลวการจ าหนายสนคาในทหรอทางสาธารณะ ผจ าหนายและผชวยจ าหนายสนคาจะตองปฏบตตามหลกเกณฑทเจาพนกงานทองถนก าหนด เชน จดวางสงของ อปกรณประกอบการคาและทรพยสนใด ๆ ใหเปนระเบยบเรยบรอย ไมยนล าบรเวณทก าหนด รวมทงตวผคาตองไมลวงล าลงมาในทางสาธารณะ หรอแผงส าหรบวางขาย เชน แคร แทน โตะ รถเขน ตองท าดวยวตถทแขงแรงมขนาดและความสงจากพนตามทองคกรปกครองสวนทองถนก าหนด เปนตน

พระราชบญญตภาษบ ารงทองท พ.ศ. 2508 เปนททราบแลววา พนทอนรกษและพนทบรการและการจดหรอพฒนา เปนพนททมการยนยอมใหท ากจกรรมไดบางประการ และการท ากจกรรมตองอยภายใตการควบคมของหนวยงานทรบผด ประกอบกบในบรเวณนมทดนทเปนกรรมสทธหรอสทธครอบครองของประชาชน ดงนนการจ ากดและควบคมการท ากจกรรมในพนทบรเวณดงกลาวจงเปนการสรางภาระใหแกประชาชนและเปนการรดรอนสทธในการใชประโยชนทดนดวย ดงนนเพอเปนการอ านวยประโยชนแกประชาชน

92

เหลานจงควรพจารณาน าบทบญญตของกฎหมายฉบบนมาพจารณา โดยกฎหมายฉบบนเปนบทบญญตทมวตถประสงคเพอก าหนดใหมการจดเกบภาษเพอจายในการบ ารงทองทในเขตทองถนนน ๆ โดยในมาตรา 8 แหงพระราชบญญตฉบบดงกลาวระบวา เจาของทดนไมตองเสยภาษบ ารงทองทส าหรบทดนดงตอไปน

(1) ทดนทเปนทตงพระราชวงอนเปนสวนสาธารณสมบตของแผนดน (2) ทดนทเปนสาธารณสมบตของแผนดนหรอทดนของรฐทใชในกจการของรฐ หรอ

สาธารณะ โดยมไดหาผลประโยชน (3) ทดนของราชการสวนทองถนทใชในกจการของราชการสวนทองถนหรอสาธารณะ โดย

มไดหาผลประโยชน (4) ทดนทใชเฉพาะการพยาบาลสาธารณะ การศกษา หรอการกศลสาธารณะ (5) ทดนทใชเฉพาะศาสนกจศาสนาใดศาสนาหนง ทดนทเปนกรรมสทธของวดไมว าจะใช

ประกอบศาสนกจศาสนาใดศาสนาหนงหรอไม หรอทศาลเจา โดยมไดหาผลประโยชน (6) ทดนทใชเปนสสานและฌาปนสถานสาธารณะโดยมไดรบประโยชนตอบแทน (7) ทดนทใชในการรถไฟ การประปา การไฟฟาหรอการทาเรอของรฐหรอทใชเปน

สนามบนของรฐ (8) ทดนทใชตอเนองกบโรงเรอนทตองเสยภาษโรงเรอนและทดนอยแลว (9 ) ท ดนของเอกชนเฉพาะสวนท เจาของท ดนยนยอมใหทางราชการจดใช เพอ

สาธารณประโยชน โดยเจาของทดนมไดใชหรอหาผลประโยชนในทดนเฉพาะสวนนน (10) ทดนทเปนทตงททาการขององคการสหประชาชาต ทบวงการช านญพเศษของ

สหประชาชาต หรอองคการระหวางประเทศอน ในเมอประเทศไทยมขอผกพนใหยกเวนตามอนสญญาหรอความตกลง

(11) ทดนทเปนทตงททาการของสถานทต หรอสถานกงสล ทงน ใหเปนไปตามหลกถอยทถอยปฏบตตอกน

(12) ทดนตามทก าหนดในกฎกระทรวง” ซงจากบทบญญตดงกลาว เพอเปนการอ านวยประโยชนใหแกเจาของหรอผครอบครองพนทอนรกษและพนทบรการและการจดหรอพฒนา ทถกรดรอนสทธบางประการในการใชประโยชนทดน จงเหนควรเสนอใหราชการสวนภมภาคหรอองคกรปกครองสวนทองถนทมทองทปกครองบรเวณโดยรอบเสนทางรถไฟสายมรณะ น าเสนอกระทรวงการคลงและกระทรวงมหาดไทยในฐานะสวนราชการทรกษาการตามพระราชบญญตน อาศยอ านาจตามกฎหมาย ออกกฎกระทรวงก าหนดใหทดนของเอกชนทถกลดรอนสทธบางประการในการใชประโยชนทดน เปนทดนทเจาของทดนไมตองเสยภาษบ ารงทองท

93

บทท 5 แผนการด าเนนงานสการน าเสนอ เสนทางรถไฟสายไทย-พมา: เสนทางรถไฟสายประวตสาสตร (เสนทาง

รถไฟสายมรณะ The Death Railway) เขาสบญชแหลงมรดกโลกของคณะกรรมการมรดกโลก

การน าเสนอเสนทางรถไฟสายประวตศาสตร : เสนทางรถไฟสายมรณะ เขาสบญชแหลงมรดกโลกนน ประเทศ

ภาคสมาชกของอนสญญาวาดวยการอนรกษแหลงมรดกโลกทางธรรมชาตและวฒนธรรมซงตอไปจะเรยกวา ประเทศ

ภาคสมาชกฯ จะตองจดท าเอกสารการน าเสนอแหลงมรดกวฒนธรรมเขาสบญชแหลงมรดกโลก (Nomination

Dossier) เปนภาษาองกฤษหรอภาษาฝรงเศส ทงน รายละเอยดตามทก าหนดในแบบฟอรมการน าเสนอซงระบไวใน

Operational Guidelines for the Implementation of the World Heritage Convention (Para130)

ประกอบดวย

1. การระบแหลงมรดกทจะน าเสนอเขาสบญชแหลงมรดกโลก

2. รายละเอยดของแหลงมรดก

3. การเสนอเกณฑทจะน าเสนอเขาสบญชแหลงมรดกโลก

4. สถานภาพการอนรกษและปจจยทมผลกระทบกบแหลงมรดก

5. การปกปองคมครองและการบรหารจดการแหลง

6. การตดตามเฝาระวง

7. บนทก และเอกสารตางๆทเกยวของ

8. ขอมลของหนวยงานทรบผดชอบ

9. ลายมอชอผมอ านาจในการน าเสนอแหลงมรดกเขาสบญชรายชอมรดกโลกของประเทศภาคสมาชกฯ

อยางไรกตาม การจดท าเอกสารน าเสนอฯตามรายละเอยดขางตน สามารถก าหนดเนอหาหลกเปน 4 สวน

ไดแก การอธบายรายละเอยดของแหลงมรดกและน าเสนอเกณฑในการพจารณาคณคาความส าคญอนโดดเดนเปน

สากล การวเคราะหเปรยบเทยบคณคากบแหลงมรดกโลกและแหลงมรดกวฒนธรรมอนๆ สถานภาพการอนรกษแหลง

และระบบการบรหารจดการแหลงมรดกโลกซงมการใชงานอย ทงน แหลงมรดกทจะเสนอเขาบญชมรดกโลกจะตอง

ไดรบการบรรจไวในบญชรายชอชวคราวของคณะกรรมการมรดกโลก (Tentative List) มาแลวไมนอยกวา 1 ป

ในเบองตน อโคโมสไทยเสนอกรอบเวลา 16 เดอน ในการจดท าเอกสารน าเสนอเสนทางรถไฟสาย

ประวตศาสตร : เสนทางรถไฟสายมรณะ เขาสบญชมรดกโลก และน าเสนอขอความเหนชอบจากหนวยงานตางๆท

เกยวของรวมถงคณะรฐมนตรในทายทสด โดยก าหนดใหน าสงศนยมรดกโลกภายในเดอนกนยายน พ.ศ.2563 ซงจะม

เวลาแกไขเอกสารหากศนยมรดกโลกรองขอไดจนถงวนท 1 กมภาพนธ พ.ศ.2564 ทงน กรอบเวลาในการท างานอาจม

การปรบเปลยนตามความเหนหรอขอเสนอแนะของคณะกรรมการแหงชาตวาดวยอนสญญาปกปองคมครองมรดกโลก

ทางธรรมชาตและวฒนธรรม

94

จากการน าแผนการด าเนนงานสการน าเสนอเสนทางรถไฟสาย ไทย – พมา เสนทางรถไฟสายประวตสาสตร

(เสนทางรถไฟสายมรณะ The Death Railway) เขาสบญชแหลงมรดกโลก ของคณะกรรมการมรดกโลก ตอทประชม

ประชาคมจงหวดกาญจนบร ซงทประชมมขอเสนอแนะให ภาคประชาสงคมเขามามบทบาท และมสวนรวมตงแต

กระบวนการเรมตนในการจดท าแผน ฉนน ในการน าเสนอแผนการด าเนนงานในครงน จงไดมการปรบปรงเพมเตม

รายละเอยดการมสวนรวมของภาคประชาสงคมใหเปนรปธรรมมากยงขน ตามรายละเอยดตารางแผนการจดท า

เอกสารน าเสนอ เสนทางรถไฟสายไทย -พมา: เสนทางรถไฟสายมรณะ เขาสบญชรายชอมรดกโลก ด งน

95

แผนการจดท าเอกสารน าเสนอ เสนทางรถไฟสายไทย-พมา: เสนทางรถไฟสายมรณะ เขาสบญชรายชอมรดกโลก

รายละเอยดงานทจะด าเนนการ ปท 1 (ต.ค. 2561 -ก.ย. 2562) ปท 2 (ต.ค. 2562 -ก.ย. 2563)

ตค พย ธค มค กพ มค เมย พค มย กค สค กย ตค พย ธค มค กพ มค เมย พค มย กค สค กย

1. การอธบายรายละเอยดของแหลงมรดกและน า เสนอเกณฑในการพจารณาคณคาความส าคญอนโดดเดนเปนสากล

1.1 การส ารวจพนทโดยละเอยด ศกษา รวบรวมขอมลตางๆทเกยวของ ไดแก ขอมลทางภมศาสตรกายภาพของแหลง ขอมลดานประวตศาสตร โบราณคด สงคม ชมชน และสภาพแวดลอม แผนท ภาพถาย เอกสารตางๆ รวมถงการจดท าบรรณนกรมเอกสารรายงาน การศกษาวจยตางๆ ทเกยวของ

1.2 การประชมหารอหนวยงานเจาของพนททจะน าเสนอเปนมรดกโลกและพนทกนชน

1.3 การระบขอบพนททจะน าเสนอเปนมรดกโลก และพนทกนชนพรอมระบรายละเอยดทางกายภาพของแหลงพรอมแผนท และ/หรอภาพประกอบ และขอมลตางๆ ทเกยวของจากขอมลทรวบรวมไวในขอ 1.1. และ 1.2 เชน องคประกอบของแหลง ประวตศาสตร พฒนาการ สภาพปจจบน สภาพแวดลอม เปนตน

1.4 การศกษาวจยเสนทางรถไฟสายมรณะเพมเตม (ตามความจ าเปน)

96

รายละเอยดงานทจะด าเนนการ ปท 1 (ต.ค. 2561 -ก.ย. 2562) ปท 2 (ต.ค. 2562 -ก.ย. 2563)

ตค พย ธค มค กพ มค เมย พค มย กค สค กย ตค พย ธค มค กพ มค เมย พค มย กค สค กย 1.5 การประเมนและเขยนประกาศคณคาอน

โดดเดนเปนสากล จากการวเคราะหและสงเคราะหขอมลทม โดยในสวนนจะประกอบดวย การอธบายเกณฑทเลอกในการน าเสนอ (Justification for inscription) การระบรายละเอยดถงความแทของแหลง (Authenticity) ความบรณาภาพของแหลง ( Integrity)

1.6 การจดประชมผเชยวชาญเพอน าเสนอรางประกาศคณคาอนโดดเดนเปนสากล (Statement of Outstanding Universal Value) ของเสนทางรถไฟสายประวตศาสตร : เสนทางรถไฟสายมรณะ

2. การวเคราะหเปรยบเทยบคณคากบแหลงมรดกโลกและแหลงมรดกวฒนธรรมอนๆ

2.1 การศกษารวบรวมขอมลของแหลงมรดกทมลกษณะคลายเสนทางรถไฟสายประวตศาสตร : เสนทางรถไฟสายมรณะ ทงทเปนแหลงมรดกโลก แหลงมรดกทอยในบญชรายชอชวคราวของคณะกรรมการมรดกโลก และแหลงมรดกอนๆ

97

รายละเอยดงานทจะด าเนนการ ปท 1 (ต.ค. 2561 –ก.ย. 2562) ปท 2 (ต.ค. 2562 –ก.ย. 2563)

ตค พย ธค มค กพ มค เมย พค มย กค สค กย ตค พย ธค มค กพ มค เมย พค มย กค สค กย 2.2 การจดประชมผเชยวชาญนานาชาต

(Expert Meeting) โดยเนนผเชยวชาญทมประสบการณการท างานในแหลงมรดกทคลายคลงกนเพอรวบรวมขอมล รบฟง และแลกเปลยนความคดเหนเพอวเคราะหเปรยบเทยบกบเสนทางรถไฟสายประวตศาสตร : เสนทางรถไฟสายมรณะ

2.3 การเขยนบทวเคราะหเปรยบเทยบคณคาของเสนทางรถไฟสายประวตศาสตร : เสนทางรถไฟสายมรณะ กบแหลงมรดกทรวบรวมในขอ 2.1 เพอพสจนคณคาของแหลงมรดกทน าเสนอ

3. สถานภาพการอนรกษ และการประเมนสภาพ ตดตามตรวจสอบ

3.1 การอธบายขอมลสภาพกายภาพของแหลง โครงการทเกยวของ และบงชภยคกคามหรอ แนวโนมการเกดภยคกคามอนอาจจะท าใหคณคาของแหลงมรดกเสอมคาจากปจจยตางๆ

3.2 มาตรการในการอนรกษทมอย การประเมนสภาพ การตดตามตรวจสอบรวมถงการเฝาระวงเมอไดรบการบรรจลงในบญชรายชอมรดกโลกแลว

98

รายละเอยดงานทจะด าเนนการ ปท 1 (ต.ค. 2561 -ก.ย. 2562) ปท 2 (ต.ค. 2562 -ก.ย. 2563)

ตค พย ธค มค กพ มค เมย พค มย กค สค กย ตค พย ธค มค กพ มค เมย พค มย กค สค กย

4. การปกปองคมครอง และระบบการบรหารจดการ

4.1 การปกปองคมครอง ระบกฎหมาย ระเบยบขอบงคบ และมาตรการทชวยในการปกปองคณคาของเสนทางรถไฟสายประวตศาสตร : เสนทางรถไฟสายมรณะ

4.2 การก าหนดมาตรการทางกฎหมายตางๆ เพมเตมเพอการปกปองคมครองแหลง หากจ าเปน

4.3 การอธบายความระบบหรอแผนการบรหารจดการเพอความยงยนของแหลง

4.4 การจดท าแผนการบรหารจดการเสนทางรถไฟสายประวตศาสตร : เสนทางรถไฟสายมรณะ หรอ การจดท าบนทกความเขาใจงระหวางหนวยงานทเกยวของ

4.5 การจดตงหนวยงาน/องคกร หรอ ก าหนดรปแบบการบรหารจดการแหลงมรดก เพอน าแผนการบรหารจดการในขอ 4.4 ไปปฏบต

4.6 การจดประชมหารอผมสวนเกยวของกบการน าเสนอเสนทางรถไฟสายมรณะ

99

รายละเอยดงานทจะด าเนนการ ปท 1 (ต.ค. 2561 -ก.ย. 2562) ปท 2 (ต.ค. 2562 -ก.ย. 2563) ธค มค ธค มค ธค มค ธค มค ธค มค ธค มค ธค มค ธค มค ธค มค ธค มค ธค

5. งานอนๆ ตามขนตอนการน าเสนอ 5.1 การจดท าและน าเสนอแผนงานการมสวน

รวมของทกภาคสวน ไดแก

5.1.1 การจดตงคณะท างานภาคประชา

สงคมซงประกอบดวยผแทนของ

ประชาชนจากพนทตางๆทเกยวของ

ผแทนขององคกร/หนวยงานภาคเอกชน

5.1.2 ผเชยวชาญดานการมสวนรวม

ด าเนนการจดท าแผนงานตางๆทเกยวของ

รวมกบคณะท างานในขอ 5.1.1

5.1.3 การด าเนนงานตามแผนงานตางๆตามทก าหนดในขอ 5.1.2

5.2 จดท าเอกสารน าเสนอแหลงมรดกฉบบสมบรณ

5.3 น าเสนอคณะอนกรรมการมรดกโลกดานวฒนธรรมและคณะรฐมนตรพจารณาใหความเหนชอบ

100

งบประมาณจดท าเอกสารน าเสนอแหลงมรดกเสนทางรถไฟสายมรณะเขาสบญชรายชอมรดกโลก

1. งบประมาณดานบคลากร 3,480,000 (สามลานสแสนแปดหมนบาทถวน)

บคลากร จ านวน คาตอบแทน (เดอน)

ระยะเวลาท างาน

รวมคาตอบแทน

บคลากรหลก ผบรหารโครงการ 1 15,000 16 240,000 ผเชยวชาญดานประวตศาสตร และโบราณคด

1 30,000 8 240,000

ผเชยวชาญดานการอนรกษมรดกวฒนธรรม 1 30,000 10 300,000 ผเชยวชาญดานการจดการมรดกวฒนธรรม 1 30,000 10 300,000 ผเชยวชาญดานการจดการมรดกธรรมชาต 1 30,000 4 120,000 ผเชยวชาญดานกฎหมายทเกยวของ 1 30,000 4 120,000 ผเชยวชาญดานมานษยวทยาและสงคมศาสตร

1 30,000 4 120,000

ผเชยวชาญดานการมสวนรวมของชมชน 1 30,000 6 180,000 ผเชยวชาญดานการจดท าเอกสารน าเสนอแหลงมรดกวฒนธรรมเขาสบญชรายชอมรดกโลก (ตามอตราผเชยวชาญของยเนสโก วนละ 300-500 US$ ท างานเดอนละ 5 วน)

1 80,000 6 480,000

รวม 9 2,100,000 บคลกรสนบสนน นกประวตศาสตร 1 15,000 8 120,000 นกโบราณคด/มานษยวทยา 2 15,000 8 240,000 สถาปนกอนรกษ/ภมสถาปนกอนรกษ 2 15,000 10 300,000 นกวชาการ/เจาหนาทดานเทคโนโลยสารสนเทศ

1 15,000 10 150,000

นกแปลภาษา 1 15,000 6 90,000 เจาหนาทดานการออกแบบสอ/สงพมพ 1 10,000 24 240,000 เจาหนาทประจ าโครงการ 1 10,000 24 240,000

รวม 9 1,380,000 รวมบคลากรหลกและบคลากรสนบสนน 3,480,000

101

2. งบประมาณคาใชจายอนๆ ไดแก 3,530,000 บาท (สามลานหาแสนสามหมนบาทถวน)

2.1 คาใชจายของคณะท างานในการส ารวจ รวบรวมขอมล และประชมกบผเกยวของในพนท

ครงละ 3 วน จ านวน 4 ครง (60,000x4) 240,000 บาท

2.2 คาใชจายในการจดประชมดานการมสวนรวมของผเกยวของ มผเขารวมประชมจ านวน 80 คน

ครงละ 1 วน จ านวน 3 ครง (50,00x3) 150,000 บาท

2.3 คาใชจายในการจดประชมเฉพาะกลม (Focused Group) มผเขารวมประชมจ านวน 30 คน

ครงละ 1 วน จ านวน 3 ครง (50,00x3) 150,000 บาท

2.4 คาใชจายในการจดประชมนานาชาต มผเขารวมประชมจ านวน 80 คน

ครงละ 3 วน จ านวน 2 ครง (750,000x2) 1,500,000 บาท

2.5 คาใชจายในการเดนทางเพอจดเกบขอมล ณ หอจดหมายเหตแหงชาตประเทศญปน

จ านวน 7 คน 1 ครง ระยะ เวลา 6 วน 550,000 บาท

2.6 คาใชจายในการจดเตรยมเอกสารฉบบราง และเอกสารตางๆทเกยวของ 200,000 บาท

2.7 คาจางเหมาแปลเอกสาร 200,000 บาท

2.8 คาจางเหมาจดท ารปเลมและจดพมพเอกสารน าเสนอฉบบสมบรณ ขนาดกระดาษ A4 สส

เลมละ 200 หนา จ านวน 300 ชด 300,000 บาท

2.9 คาใชจายอนๆ เชน คาน า คาไฟ คาเชา เปนตน ระยะเวลา 24 เดอน (10,000x24)

240,000 บาท

รวมงบประมาณทงสน 7,010,000 บาท (เจดลานหนงหมนหาพนบาทถวน)

102

บรรณานกรม

ANZAC . The Thai-Burma Railway and Hellfire Pass. The ANZAC Portal. [ออนไลน] [สบคนเมอ 15

มถนายน 2561.] https://anzacportal.dva.gov.au/history/conflicts/thaiburma-railway-and-

hellfire-pass/events/building-hellfire-pass/hellfire-pass.

Commonwealth War Graves Commission. Chungkai War Cemetery. [ออนไลน] [สบคนเมอ 14

มถนายน 2561.] https://www.cwgc.org/find-a-cemetery/cemetery/2035000/chungkai-war-

cemetery/.

—. Kanchanaburi War Cemetery. [ออนไลน] [สบคนเมอ 14 มถนายน 2561.]

https://www.cwgc.org/find-a-cemetery/cemetery/2017100/kanchanaburi-war-cemetery/.

Yuma Totani. 2015. Justice in Asia and the Pacific Region, 1945-1952 Allied War Crimes

Prosecutions. New York : Cambridge University Press, 2015.

กองบรรณาธการ วารสารรถไฟสมพนธ. 2559. ฉบบเดอนกรกฎาคม - สงหาคม, กรงเทพฯ : การรถไฟแหง

ประเทศไทย, 2559.

กองประชาสมพนธ ส านกผวาการการรถไฟแหงประเทศไทย. 2545. การสรางทางรถไฟทหารตดตอระหวาง

ประเทศไทย - พมา ในชวงสงครามมหาเอเชยบรพา. กรงเทพ : การรถไฟแหงประเทศไทย, 2545.

การรถไฟแหงประเทศไทย. 2540. 100 ป รถไฟไทย. กรงเทพฯ : การรถไฟแหงประเทศไทย, 2540.

—. 2514. การสรางทางรถไฟทหารตดตอระหวางประเทศไทย-ประเทศพมา ระหวางสงครามมหาเอเซย

บรพา. กรงเทพฯ : การรถไฟแหงประเทศไทย, 2514.

—. 2554. สถานรถไฟ บนทกความทรงจา ความผกพน และการเปลยนแปลง. กรงเทพฯ : การรถไฟแหง

ประเทศไทย, 2554.

ชยณรงค พนธประชา. 2530. การสรางทางรถไฟสายมรณะ : ผลกระทบตอภมภาคตะวนตกของประเทศไทย

วทยานพนธตามหลกสตรปรญญาอกษรศาสตรมหาบณฑต ภาควชาประวตศาสตร บณฑตวทยาลย

มหาวทยาลยศลปากร. 2530.

ประวตศาสตร 80 ป ฮดากา โยโก ดงกระแสน าททอดยาวไกล.

โยชกาวา โทชฮาร. 2538. ทางรถไฟสายไทย-พมาในสมยสงครามมหาเอเชยบรพา. [บ.ก.] สายชล สตยาน

รกษ. [ผแปล] อาทร ฟงธรรมสาร, ตรทพย รตนไพศาล และ มารศร มยาโมโต. กรงเทพฯ : บรษทอมรนทรพร

นตงแอนดพบลชชง จ ากด (มหาชน), 2538.

103

โรม บนนาค. 2551. เหตเกดในสงครามมหาเอเชยบรพา. กรงเทพฯ : สยามบนทก, 2551.

วกพเดย สารานกรมเสร. การยอมจ านนของญปน. [ออนไลน] [สบคนเมอ 12 มถนายน 2561.]

https://th.wikipedia.org/wiki/การยอมจ านนของญปน.

สงครามโลกครงทสอง. วกพเดย สารานกรมเสร. [ออนไลน] [สบคนเมอ 7 มถนายน 2561.]

https://th.wikipedia.org/wiki/สงครามโลกครงทสอง.

สนนทา เจรญปญญายง. ทางรถไฟสายภาคตะวนออกเฉยงเหนอ (สายอสาน) . สถาบนขนสง จฬาลงกรณ

มหาวทยาลย. [ออนไลน] จฬาลงกรณมหาวทยาลย. [สบคนเมอ 6 มถนายน 2561.]

http://www.tri.chula.ac.th/triresearch/neast/neast.html.

—. ทางรถไฟสายเหนอ. สถาบนการขนสง จฬาลงกรณมหาวทยาลย. [ออนไลน] [สบคนเมอ 6 มถนายน

2561.] http://www.tri.chula.ac.th/triresearch/north/north.html.

สสานทหารสมพนธมตรดอนรก. วกพเดย สารานกรมเสร. [ออนไลน] [สบคนเมอ 14 มถนายน 2561.]

https://th.wikipedia.org/wiki/สสานทหารสมพนธมตรดอนรก.

เออรเนสต กอรดอน. 1982. คายเชลยศกทชองไก. [ผแตง] Amy Stone, และคนอนๆ. ทางรถไฟสายมรณะ

Death Railway and the bridge over the River Kwai a grim episode of World War II,

Kanchanaburi, Thailand . กรงเทพ : Siam Conception, 1982.

104

ภาคผนวก

105

ประเดนขอเสนอแนะจากประชาชนการการท าประชาคม จงหวดกาญจนบร

วนเสารท 5 พฤษภาคม พ.ศ.2561 เวลา 08:30 – 16:30 น. ณ โรงแรม รเวอรแคว จ.กาญจนบร

สมาอโคโมสไทย ไดรวมกบ จงหวดกาญจนบร และ วฒนธรรมจงหวดกาญจนบร ในการจดท า

ประชาคม เพอรบฟงความคดเหนจากกประชาชนจงหวดกาญจนบร และ ผมสวนไดสวนเสย หนวยงานภาครฐ และเอกชน ชมชน องคกรปกครองสวนทองถน เครอขายวฒนธรรม ในพนททเกยวของ เพอแสดงความเหนตอการน าเสนอแหลงมรดกวฒนธรรมเสนทางรถไฟสายประวตศาสตร ในสมยสงครามโลกครงท 2 (เสนทางรถไฟสายมรณะ : The Death Railway) เขาสบญชชวคราวมรดกโลก ในวนเสารท 5 พฤษภาคม พ.ศ.2561 เวลา 08:30 น. - 16:30 น. มประชาชนเขารวมจ านวนทงสน 450 คน จาก 4 อ าเภอ ไดแก อ าเภอเมอง อ าเภอทามวง อ าเภอทามะกา และอ าเภอไทรโยค

การจดท าประชาคมเพอรบฟงความเหนดงกลาวเปนสวนหนง ในขนตอนทคณะกรรมการมรดกโลก ไดใหแนวทางในการปฏบต ของกระบวนการน าเสนอแหลงมรดกวฒนธรรมสมรดกโลก ซงนอกจากจะเปนการเปดเวทเพอรบฟงความคดเหนจากภาคสวนตางๆแลว ยงเปนการสรางความร ความเขาใจในเรองการน าเสนอแหลงมรดกวฒนธรรมสมรดกโลกตอสาธารณะ เวทประชาคมดงกลาวแบงการบรรยายเปน 4 ชวงไดแก

1. ภมหลงและความส าคญทางประวตศาสตรของ จ.กาญจนบร ซงไดบรรยายถงประวตศาสตรความส าคญของพนท จงหวดกาญจนบร ในฐานะจดภมศาสตรของการเปนเสนทางเชอมโยงกบภมภาคตะวนตก ทางฝงพมา ตงแตยคเรมแรกในสมยกอนประวตศาสตร ตอเนองเชอมโยงสยคประวตศาสตร และเปนเสนทางการคนทส าคญในชวงรตนโกสนทรตอนตน รชกาลท 3 ตลอดจนเปนเสนทางทมการศกษาถงความเปนไปไดในการกอสรางเสนทางรถไปไปยงพมาและอนเดย ในชวงรชกาลท 5

2. ความเปนมาของสงครามโลกครงท 1 สงครามโลกครงท 2 และความส าคญของเสนทางรถไฟสายประวตศาสตร โดยไดบรรยายถงประวตศาสตรสงครามโลกในครงท 1 สงครามโลกครงท 2 และการเขาสสงครามโลกครงท 2 ของประเทศไทย โดยรฐบาลในขณะนนไดยนยอมให ญปนใชประเทศไทยเปนทางผานไปยงพมาและอนเดย ซงกองทพญปน ไดใชเสนทางทประเทศไทย และองกฤษไดเคยท าการศกษาไว คอเสนทางผานจงหวดกาญจนบร ไปยงพมา และอนเดย ก าหนดการกอสรางแลวเสรจในระยะเวลา 1 ป เปนทมาของการทมเทสรรพก าลง ทรพยากร ทงการจางแรงงาน และแรงงานจากเชลยศก เรงรดการกอสรางใหแลวเสรจ ทงยงก าหนดยทธศาสตรของเสนทางใหยดเกาะตามล าน าแคว ลดเลาะไปยงแนวปาเพออ าพรางเสนทาง และตองใชเทคนควธในการขดเจาะชองเขา เพอเปนทางผานไปยงพมา

3. มรดกโลก คออะไร และผลกระทบตอการเปนมรดกโลก เปนการบรรยายถงความเปนมาของมรดกโลก และการเขาเปนรฐภาคสมาชกมรดกโลก ของประเทศไทย ขอด ขอเสยและผลกระทบตอการน าเสนอแหลงมรดกวฒนธรรมสการเปนมรดกโลก ความส าคญของมรดกโลก องคประกอบและ การบรรยายถงคณคาโดดเดนอนเปนสากล Outstanding Universal Value ทง 10 ขอ ของแหลงมรดกโลกทางทางวฒนธรรมและทางธรรมชาต

106

4. การน าเสนอแหลงมรดกโลกวฒนธรรมเสนทางรถไฟสายประวตศาสตร ในสมยสงครามโลกครงท 2 (เสนทางรถไฟสายมรณะ : The Death Railway) สมรดกโลก โดยบรรยายถงแนวทางการน าเสนอแหลงมรดกวฒนธรรมเขาสบญชเบองตน และกระบวนการน าเสนอแหลง พรอมทงบรรยายถง คณคาคณคาโดดเดนอนเปนสากล Outstanding Universal Value ของแหลงมรดกโลกวฒนธรรมเสนทางรถไฟสายประวตศาสตร ในสมยสงครามโลกครงท 2 (เสนทางรถไฟสายมรณะ : The Death Railway) ทจะน าเสนอสบญชเบองตนมรดกโลก อนไดแก คณคาโดดเดนอนเปนสากล ในขอ ท 5 และ ขอท 6 และการก าหนดแหลงส าคญทเกยวของ ทง 7 แหลง ประกอบไปดวย สถานรถไฟหนองปลาดก จ.ราชบร สะพานขามแมน าแคว จ.กาญจนบร อนสาวรยไทยานสรณ (อนสาวรยญปน) จ. กาญจนบร สสานทหารพนธมตร ดอนรกจ.กาญจนบร สสานทหารพนธมตร ชองไก จ. กาญจนบร จดจอดรถไฟ ถ ากระแซ จ.กาญจนบร และชองเขาขาด จ.กาญจนบร

ผลจากการประชมรบฟงความเหนดงกลาว คอ ประชาชนจงหวดกาญจนบร มความเหนดวยและใหการสนบสนน การน าเสนอแหลงมรดกวฒนธรรมเสนทางรถไฟสายประวตศาสตร ในสมยสงครามโลกครงท 2 (เสนทางรถไฟสายมรณะ : The Death Railway) สมรดกโลก ตามสงส าคญทง 7 แหลง โดยประชาชนและผมสวนไดสวนเสย และองคกรภาคสวนตางๆ ไดใหขอคดเหนในการน าเสนอเปนประเดนดงตอไปน

1. กระบวนการมสวนรวมของชมชน โดยหนวยงานตางๆ และประชาน จงหวดกาญจนบร ตองการเขามามสวนรวมในการก าหนดเกณฑในการดแลรกษาแหลงมรดกวฒนธรรม การจดท าแผนการพฒนาแหลงมรดกวฒนธรรม ตงแตเรมตนกระบวนการ ซงสมาคมอโคโมสไทย ไดใหแนวทางในการมสวนรวมของชมชน วาสามารถด าเนนการไดตงแตเรมแรกคอ กระบวนการจดท าแผน โดยก าหนดถงการมสวนรวมของภาคประชาชน องคกรปกครองสวนทองถน ภาครฐและเอกชน รวมกน

2. ประโยชนจากการขนทะเบยนมรดกโลก ประชาชนจงหวดกาญจนบรไดอะไร โดยประชาชนจงหวดกาญจนบร ตองการใหประชาชนในจงหวดกาญจนบรเปนผทไดรบประโยชน อยางแทจรงในการน าเสนอแหลงมรดกวฒนธรรมสมรดกโลก และไมตองการให ประโยชนทเกดขน ทงดาน รายไดจากการทองเทยว หรอ ประโยชนอนใด ตกแกผใด หรอ กลมใดกลมหนงเทานน ซงสมาคมอโคโมสไทย ไดอธบายถง ประโยชนทจะไดรบ ในดานตางๆ นอกเหนอไปจากการการเปนแหลงทองเทยวทส าคญ เชน แนวทางการอนรกษทถกตอง ความรวมมอจากประเทศภาคสมาชก ทจะเขาชวยเหลอตามทรองขอ สมาคมอโคโมสไทย ไดอธบายเพมเตมถง ประโยชนในการท ประชาชน ชมชน เจาของแหลงมรดกวฒนธรรม สามารถรองขอ ใหมการชวยเหลอจากระด บป ระ เทศ และระดบนาน าชาต การช วย เหล อด งกล าวรวมท งด านแผน งาน ความร และงบประมาณ ตลอดจน กระบวนการสรางความร ความเขาใจ ตอดานประวตศาสตรทถกตองแกประชาชน ซงประโยชนดงกลาว ไมใชเพยงเกดแก ประชาชนจงหวดกาญจนบร แตหมายถงประชาชนไทย และประเทศไทยดวย

3. แนวทางการก าหนดใหชมชนและทองถนมสวนรวมในการปกปองดแล ตลอดจนการบรหารจดการจะด าเนนการไดอยางไรบาง สมาคมอโคโมสไทยไดน าเสนอแนวทาง ทงทมในประเทศ และตวอยางการเขามสวนรวมของชมชนทองถน โดยยกตวอยางในตางประเทศ ถงการก าหนดแผน การก าหนดแนวทางใหชมชนมสวนรวม ชมชนสามารถก าหนดทศทาง การบรหารจดการแหลงไดเอง ซงหนวยงานภาครฐทเกยวของ สามารถ

107

เขารวมด าเนนการ ทงการใหความร การใหการอบรม แนวทางกระบวนการอนรกษ โดยสามารถท าขอตกลงรวมกนของชมชน ทองถน กบหนวยงานภาครฐ และหรอเอกชน ในการชวยกนปกปองดแลรกษาแหลงมรดกวฒนธรรมใหคงคณคาตามเกณฑการเปนมรดกโลก

4. ชอในการเรยกแหลงมรดกวฒนธรรมทจะน าเสนอสบญชเบองตน และ น าเสนอสมรดกโลก เชน ชอแหลงมรดกวฒนธรรมเสนทางรถไฟสายมรณะ (The Death Railway) และสะพานขามแมน าแคว หรอ สะพานแมน าแคว ซงในทประชมไดแสดงความเหนอยางนาสนใจถงประเดนการเรยกชอ ซงมนยยะส าคญตอความเขาใจของคนทวไป และชอทมนยยะส าคญอนมผลตอการตระหนกถงแหลงนน หรอ การระบถงแหลงไดอยางชดเจน เปนตน

5. การปรบปรงพนทแหลงมรดกวฒนธรรม ทก าหนดใหเปนแหลงส าคญ ทง 7 แหลง ใหมความสวยงามสะอาด โดยสมาคมอโคโมสไทย ไดยกตวอยาง ถงการจดท าแผนการพฒนาแหลงในจดตาง อาท เขตพนทหลก (Core Zone) และเขตพนทกนชน (Buffer Zone) ซงประชาชน และชมชนสามารถใหขอมลและก าหนดรวมกนในกระบวนการท างานและด าเนนการจดท าแผนการพฒนาได ทงน แผนพฒนาดงกลาวสามารถบรรจใหเปนแผนพฒนาแหลงในลกษณะแผนแมบทและแผนปฏบตการแบบตอเนองไดดวย

6. นอกจากการแผนการมสวนรวมของชมชน ประชาชน และชมชน ตองการใหหนวยงานภาครฐทเปนหนวยงานหลกในดานตางๆ อาท องคกรปกครองสวนทองถน การรถไฟแหงประเทศไทย อทยานแหงชาต เทศบาล เปนตน ใหการสนบสนนกระบวนการดงกลาว โดยการชแจงกบคนในพนท การใหความร และวางแผนรวมกน โดยการเปดโอกาสใหประชาชนก าหนด นโยบายการปกปองคมครอง และบรหารจดการแหลง ดวย

7. ประชาชนสามารถน าเสนอแหลงมรดกวฒนธรรมสการเปนมรดกโลก ตามกระบวนการน าเสนอ ไดหรอไม ซงสมาคมอโคโมสไทยไดอธบายถงกระบวนการน าเสนอแหลงมรดกวฒนธรรม ตงแตเรมตน คอ การเสนอชอแหลงมรดกวฒนธรรมเขาสบญชชวคราว โดยผ านคณะอนกรรมการมรดกโลกทางวฒนธรรมของประเทศไทย ไปสคณะกรรมการมรดกโลกของประเทศไทย จากนน น าเสนอเขาสบญชชวคราวมรดกโลก (Tentative list) และกระบวนการจดท าเอกสารตางๆ ไปจนถกระบวนการน าเสนอแหลงมรดกโลกสการเปนแหล งมรดกโลก (World Heritage) ซ งจะตองด าเน นการจดท าเอกสารฉบ บสมบ รณ (Nomination Dossier) เพอน าเสนอ ทงน สมาคมอโคโมสไทย ไดเนนย าและท าความเขาใจกบประชาชนวา ในกระบวนการดงกลาวขณะนประชาชนไดมสวนรวมตงแตขนตอนแรก คอ การรวมกนน าเสนอแหลงมรดกวฒนธรรมเขาสบญชชวคราวมรดกโลก (Tentative list) โดยผานหนวยงานภาครฐ คอ จงหวดกาญจนบร เพอน าเสนอส คณะกรรมการมรดกโลกของประเทศไทย ตอไป

8. การด าเนนงานในชวงระหวางการน าเสนอแหลงมรดกโลกสบญชชวคราวดงกลาว อยากใหเปดกวางเพอใหภาครฐและประชาชนมสวนรวมมากขน ตลอดจนเปดโอกาสใหสอมวลชนไดตดตามกระบวนการตางๆ ไดอยางใกลชด ซงสมาคมอโคโมสไทยไดชแจงถงแนวทางการจดท าแผนรวมกน และการประชาสมพนธขอมลในแหลงตางๆ ซงจะชวยใหประชาชน สอมวลชน และภาคสวนอนๆ ไดตดตาม เชน การประชาสมพนธผานเวบไซต และชองทางสอสงคมออนไลน อนเปนตน

108

9. เมอแหลงมรดกวฒนธรรมเสนทางรถไฟสายประวตศาสตรดงกลาว ไดรบการประกาศเปนมรดกโลก การะเกดผลกระทบตอการกอสราง การพฒนาพนท ในเขตหลกและพนทกนชนหรอไมอยางไร สมาคมอโคโมสไทยไดชแจงถงประเดนการพฒนาพนท ในสวนพนทหลก Core Zone และพนทกนชน Buffer Zone เชนการกอสรางถนน สรางสะพาน การพฒนาสาธารณปโภค สาธารณปการตางๆในพนท สามารถด าเนนการไดตามปกต เพยงแตการด าเนนการดงกลาวตองไมสงผลกระทบตอแหลง และไมท าใหแหลงมรดกวฒนธรรมสญเสยคณโดดเดนอนเปนสากลตามท เกณฑมรดกโลกไดวางไวก าหนด ทงนแนวทางในการบรหารจดการการพฒนาตางๆ สามารถก าหนด กตการวมกนของประชาชน ภาครฐ ภาคเอกชน ทจะรวมกนคด เชน การท าขอตกลง การออกเทศบญญต ตางๆ เพอเออตอการอนรกษ ปกปอง คมครอง แหลงมรดกวฒนธรรม สามารถกระท าได โดยไมขดตอหลกเกณฑคณคาโดดเดนอนเปนสากลของแหลง

10. สมาคมอโคโมสไทย ไดเสนอแนะแนวทางการมสวนรวมของประชาชน เจาของแหลงมรดกวฒนธรรมโดยประชาชนในพนท แหลงทจะน าเสนอทง 7 แหลง รวมกนจดท าแผนของชมชน แผนบรหารจดการสวนยอยในแตละพนท ทองถนตางๆทเกยวของ สามารถก าหนดแนวทางรวมกนโดยเสนอหนวยงานภาครฐ เชน จงหวดกาญจนบร เทศบาลในพนท องคกรปกครองสวนทองถน จากนน รวมกนจดท าแผนภาพรวม ก าหนดเปนแผนการอนรกษและพฒนาแหลงมรดกวฒนธรรมในแตละพนท ทงนสมาคมอโคโมสไทย สามารถเขาชวยเหล อดานวชาการและแนวทางการอนรกษพฒนาตามเกณฑมาตรฐาน ได

จากประเดนขอเสนอแนะของประชาชน สมาคมอโคโมสไทย ไดน ามาจดท าบทวเคราะหและขอสรป เพอเสนอแนะแนวทางในการด าเนนการน าเสนอแหลงมรดกวฒนธรรมเสนทางรถไฟสายประวตศาสตร ในสมยสงครามโลกครงท 2 (เสนทางรถไฟสายมรณะ : The Death Railway) เขาสบญชชวคราวมรดกโลก (Tentative List) โดยสมาคมอโคโมสไทย มงเนนทจะด าเนนการใหเปนไปตามเกณฑมาตรฐานของคณะกรรมการมรดกโลกก าหนด และมนเนนใหประชาชนในพนท ตลอดจนหนวยงานภาครฐ ภาคเอกชน ในพนทไดมสวนรวมในการ ด าเนนงาน และ เปนเจาของแหลงมรดกวฒนธรรมรวมกนอยบนพนฐาน การปกปอง คมครอง แหลงมรดกวฒนธรรมทถกตอง คงคณคาโดดเดนอนเปนสากลไวไดอยางครบถวน และเกดประโยชนแกประชาชนในประเทศอยางสงสด

109

จากการศกษาและรวบรวมเพมเตมขอมลทครบถวนและครอบคลมขอมลในทกดานทจ าเปนตองใชในการจดท าเอกสารการน าเสนอแหลงมรดกวฒนธรรม เสนทางรถไฟสายไทย-พมา (ทางรถไฟสาย มรณะ The Death Railway) เขาสบญชชวคราวมรดกโลก (Tentative List) สมาคมอโคโมสไทย จะไดน าขอมลดงกลาวมาจดท ารางเอกสาร Tentative Lis ตามรปแบบ TENTATIVE LIST SUBMISSION FORMAT โดยสมาคมอโคโมสไทยจะจดท าเอกสารดงกลาวเปนฉบบภาษาองกฤษเพอใชในการจดสงเอกสารตามแผนงานตอไป ทงน จะจดท าเอกสารในฉบบภาษาไทยเพอใชในการอางองและอธบายอกฉบบหนงดวย ดงน

Tentative List Submission Format Annex 2A

TENTATIVE LIST

SUBMISSION FORMAT

STATE PARTY: ชอประเทศรฐภาคสมาชกทน าเสนอบญชชวคราวDATE OF SUBMISSION: วนทจดสง

Submission prepared by: ระบหนวยงานประเทศรฐภาคสมาชกทน าเสนอบญชชวคราว

Name: ชอ E-mail: E mail ผตดตอ

Address: ระบทอย ตดตอโดยสะดวก Fax: หมายเลขโทรสาร

Institution: หนวยงาน/องคกร Telephone: หมายเลขโทรศพท

Name of Property: ระบชอแหลงทจะน าเสนอสบญชชวคราวมรดกโลก

State, Province or Region: ระบชอประเทศรฐภาคสมาชก ภมภาค

Latitude and Longitude, or UTM coordinates: พกดทตงละตจด ลองตจด ระบบพกดแผนททางภมศาสตร

DESCRIPTION:

อธบายถงรายละเอยดโดยสรปของแหลง ประเภทของแหลงมรดกวฒนธรรม

Justification of Outstanding Universal Value:

(Preliminary identification of the values of the property which merit inscription on the World Heritage List)

อธบายถงเกณฑทน ามาพจารณาคณคาโดดเดนอนเปนสากลของแหลงมรดกวฒนธรรมทน าเสนอในเบองตน

WorldHeritageConvention

United Nations

Cultural Organization

•W

OR

LD

HERITAGE • PATRIM

OINE

MO

ND

IAL•

PATR

IMONIO MUND

IAL

110

Criteria met [see Paragraph 77 of the Operational Guidelines]:

(Please tick the box corresponding to the proposed criteria and justify the use of each below)

อธบายถงคณคาโดดเดนอนเปนสากลของแหลงมรดกวฒนธรรมทน าเสนอตามเกณฑการพจารณาใน

รายละเอยดของแตละแหลง Statements of authenticity and/or integrity :

อธบายถงความเปนครบถวนสมบรณ และความเปนของแทและดงเดมของแหลงมรดกวฒนธรรมทน าเสนอ Comparison with other similar properties:

(The comparison should outline similarities with other properties on the World Heritage List or not, and the reasons

that make the property stand out)

อธบาย และท าการเปรยบเทยบแหลงมรดกวฒนธรรมทน าเสนอ กบแหลงมรดกโลกทมอย

The Tentative List submission format is available from the UNESCO World Heritage Centre and at the following

Web address: http://whc.unesco.org/en/tentativelists

Further guidance on the preparation of Tentative Lists can be found in Paragraphs 62-67 of the Operational

Guidelines.

An example of a completed Tentative List submission format can be found at the following Web address:

http://whc.unesco.org/en/tentativelists

All Tentative Lists submitted by States Parties are available at the following Web address:

http://whc.unesco.org/en/tentativelists

The original signed version of the completed Tentative List submission format should be sent in English or French

to: UNESCO World Heritage Centre, 7 place de Fontenoy, 75352 Paris 07 SP, France

States Parties are encouraged to also submit this information in electronic format (diskette or CD-Rom) or by

e-mail to wh-tentativelists@unesco.org

(i) (ii) (iii) (iv) (v) (vi) (vii) (viii) (ix) (x)

111

Comparison with other similar properties: การเปรยบเทยบกบแหลงมรดกโลกแหลงอนทคลายคลงกน

เสนทางรถไฟสายไทย - พมา (ทางรถไฟสายมรณะ) คอแหลงมรดกทางวฒนธรรมทเปนทางรถไฟ ทสราง

ขนในพนทซงเปนเสนทางยทธศาสตร ทไดใชในการตดตอ คาขาย การเดนทพ และการสงคราม ในบรเวณพนท

ตอเนองระหวางบรเวณภาคกลางของประเทศไทยขามชองเขาไปสบรเวณตอนใตของประเทศเมยนมาร อนเปนสวน

หนงของเครอขายการตดตอเชอมโยงถงกนในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต มาตงแตในสมยโบราณ หากจะ

เปรยบเทยบกบแหลงอนซงมความคลายคลงกนทอยในบญชมรดกโลกแลวกตองดแหลงทเปน เสนทางรถไฟ

เชนเดยวกนเปนอนดบแรก ในปจจบนมแหลงมรดกโลกทเปนเสนทางรถไฟอยในจ านวนไมมากนก ไดแก

1. Mountain Railways of India

เปนตวแทนของแหลงทเปนทางรถไฟในทวปเอเซย ซงถอเปนภมภาคเดยวกนกบ เสนทางรถไฟสายไทย -

พมา ทตองการน าเสนอน ทางรถไฟบนภเขาของอนเดย ไดรบการบรรจในบญชมรดกโลกดวยเกณฑ ขอ 2 และขอ 4

เปนแหลงทรวมเสนทางรถไฟจาก 3 พนทของประเทศอนเดย ประกอบดวย The Darjeeling Himalayan Railway

เปนเสนทางทมความโดดเดนทสดส าหรบทางรถไฟบน

ภเขา เรมเปดใชในป ค.ศ. 1881 เปนการออกแบบ

ดวยความกาวหนาทางวศวกรรม ส าหรบการใชงานใน

พนทภเขาทมทวทศนงดงาม เสนทางทสองคอ The

Nilgiri Mountain Railway เปนรถไฟทางเดยวในรฐ

ทมฬนาฑ ทสรางเสรจในป ค.ศ.1908 ดวยระยะทาง

46 กโลเมตร เรมกอสรางมาตงแตป ค.ศ. 1891 ใช

เวลาในการกอสราง รวม 17 ป ในระดบความสงทขน

ไปถ งประมาณ 2 ,200 เมตร เป นต วแทนของ

เทคโนโลยลาสดในยคนน

และ เส น ท างส ด ท าย ได แ ก The Kalka

Shimla Railway สรางขนเมอกลางศตวรรษท 19

เพอใหบรการเดนทางไปสเมองชมลา เมองตากอากาศ

ทตงอยบนเขา ซงเกดขนในชวงของการเปนอาณานคม

Mountain Railways of India ขององกฤษ ประเดนทนาสนใจของแหลงเสนทางนยง

ไดแกการทยงมการใชหวรถจกรไอน าในการเดนรถมาจนถงปจจบนดวย

112

2. Semmering Railway

เปนทางรถไฟของประเทศออสเตรย ซงไดรบการบรรจในบญชมรดกโลกดวยเกณฑขอ 2 และขอ 4

เชนเดยวกนกบทางรถไฟบนภเขาของอนเดย เปนทางรถไฟทสรางในชวงพนทภเขาสงในระยะทาง 41 กโลเมตร

สรางขนในชวงป ค.ศ. 1848 - 1854 รวมระยะเวลาการกอสราง 6 ป เปนตวอยางหนงทโดดเดนของพฒนาการ

ทางดานเทคโนโลยวศวกรรมการกอสรางทางรถไฟ ดวยมาตรฐานการกอสรางทงในสวนของอโมงค สะพานขามหบ

เขา และอาคารประกอบอนๆ ทสรางดวยรปแบบสถาปตยกรรมทมเอกลกษณ ไมวาจะเปนบานพกตากอากาศ หรอ

โรงแรม ตลอดเสนทางทมทวทศนธรรมชาตทงดงามของเทอกเขาแอลป ท าใหยงมการใชสอยไดเปนอยางดโดยเนน

ในเรองกจกรรมนนทนาการและการทองเทยวสบเนองมาจนถงปจจบน

Semmering Railway

3. Rhaetian Railway in the Albula / Bernina Landscapes

แหลงมรดกโลกเสนทางรถไฟแหลงนเปนแหลงมรดกทางวฒนธรรมขามพรมแดน ระหวางประเทศอตาล

และสวสเซอรแลนด เปนทางรถไฟทสรางขนในบรเวณเทอกเขาแอลปของสวสเซอรแลนดในสองชองเขา ไดรบการ

บรรจในบญชมรดกโลกดวยเกณฑคณคาในขอ 2 และขอ 4 เสนทางนเปดใชเมอป ค.ศ. 1904 โดยในสวนของชอง

เขาอลบลามระยะทาง 67 กโลเมตร และชองเขาเบอรนนา ระยะทาง 61 กโลเมตร ถอเปนตวอยางทโดดเดนของ

การใชทางรถไฟเปนเครองมอในการเขาถงพนทการตงถนฐานของมนษยทเขาถงไดยากอยางบรเวณเทอกเขาแอลป

ในชวงตนของครสตศตวรรษท 20 ซงสงผลกระทบอยางยงกบวถชวตของผคนทอาศยในพนทน ดวยการกอสรางทม

การออกแบบอยางด ดวยความหลากหลายของความกาวหนาทางเทคโนโลยทน ามาใชในการแกปญหาเผชญกบ

113

อปสรรคตางๆจากลกษณะทางธรรมชาต ทน าเสนอผานองคประกอบของ อโมงค สะพาน สะพานขามหบเขา และ

องคประกอบอนๆทแสดงถงปฏสมพนธระหวางมนษยและธรรมชาต

Rhaetian Railway

นอกจากแหลงมรดกทางรถไฟทอยในบญชมรดกโลกแลว เมอท าการศกษาขอมลในแหลงทอยในบญช

รายชอเบองตน (Tentative list) ในปจจบน กมตวอยางทนาสนใจทสามารถน ามาเปรยบเทยบได อาท

Cultural Itinerary of Ecuador's Trans-Andean Train ของประเทศเอกวาดอร ทตองการจะน าเสนอ

แหลงซงถอวาเปนสญลกษณของความเปนเอกภาพและการพฒนาของประเทศเอกวาดอร ใหเปนตวแทนของ

พฒนาการทางวศวกรรมในชวงปลายครสตศตวรรษท 19 ถงชวงตนของครสตศตวรรษท 20 ในพนทของเทอกเขา

แอนดส ทถอวาเปนพนททมความยากทสดในโลก ในการเสนอเกณฑส าหรบการประเมนนอกจากเกณฑในขอ 2

และขอ 4 เชนเดยวกนกบเสนทางรถไฟอนๆทอยในบญชมรดกโลกแลว ยงไดเสนอเกณฑในขอ 5 ทเกยวกบ

ปฏสมพนธของมนษยกบสภาพแวดลอมดวย

114

Hejaz Railway ของประเทศซาอดอาระเบย เสนอเขาสบญชมรดกโลกดวยเกณฑขอ 2 และขอ 4

เชนเดยวกบแหลงทเปนเสนทางรถไฟแหลงอนๆ โดยไดเสนอคณคาในเกณฑ ขอ 6 เพมเตมขนมาดวย โดยทางรถไฟ

สายนสรางขนโดยค าสงของสลตานแหงอาณาจกรออตโตมาน เมอป ค.ศ. 1909 เพออ านวยความสะดวกในการ

เดนทางมาจารกแสวงบญในพนทศกดสทธของศาสนาอสลามในเสนทางเชอมโยงจากดามสกสมายงเมกกะและเมด

นา ทดแทนการเดนทางเปนกองคาราวานอฐในพนทซงเปนทะเลทราย นอกจากความเกยวของโดยตรงกบเหตการณ

การจารกแสวงบญทส าคญโดดเดนทสดเหตการณหนงของโลก ยงมความเกยวของกบประวตศาสตรในชวง

สงครามโลกครงท 1 และจากหลกฐานการบนทกของนกเดนทางในอดตทพรรณาถงความรสกตางๆ ทผสมผสาน

ความยากล าบาก ความโศกเศรา ความศรทธาและความปลมปต ในการเดนทางมาจารกแสวงบญ

Trans-Iranian Railway ของประเทศอหราน เสนอเขาสบญชมรดกโลกดวยเกณฑคณคาขอ 2 และขอ 4

โดยอายสมยของการกอสรางซงกอยในชวงทใกลเคยงกบแหลงเสนทางรถไฟอนๆ ทเรมตนมาตงแตในชวง

ครสตศตวรรษท 19 และมการกอสรางขยายเพมเตมในครสตศตวรรษท 20 แหลงนมความโดดเดนเปนพเศษดวย

ระยะทางถง 1,394 กโลเมตร ขามประเทศอหรานจากเหนอถงใต ถอเปนแหลงเสนทางรถไฟทมความยาวของ

เสนทางมากทสด ผานลกษณะภมประเทศทหลากหลายในรปแบบทแตกตางกนโดยสนเชง ตงแตพนทภเขาสง หบ

เขาชองเขา ไปจนถงทะเลทราย ดวยพฒนาการทางเทคโนโลยทเกดขนในประเทศอหราน ทถอเปนจดเปลยนท

ส าคญในการรบอทธพลจากตะวนตกมาผสมผสานกบรปแบบของเปอรเซยในพนท

เมอน าขอมลของแหลงมรดกเสนทางรถไฟทงทอยในบญชมรดกโลก และบญชรายชอเบองตน (Tentative

list) ทน ามาอางองทงหมดขางตน จะเหนไดวาเสนทางรถไฟสายไทย - พมา (ทางรถไฟสายมรณะ) แมจะเปนการ

กอสรางในชวงเวลาของครสตศตวรรษท 20 มความเกาแกนอยกวาแหลงเสนทางรถไฟอนๆ แตดวยเหตและปจจย

ของการกอสรางทอยในชวงสงคราม และระยะเวลาทใชในการกอสรางทจ ากดเพยง 1 ป ส าหรบระยะทางถง 415

กโลเมตร ทตองมการแกปญหาตามวสดการกอสรางทหาได มาออกแบบปรบประยกตใหเขากบลกษณะทาง

ธรรมชาตของเสนทางโบราณ ทลดเลาะตามเสนทางของทางน า เกาะกบแนวหนาผา หรอเจาะทะลผาภเขา ทม

ความทาทายในเรองเวลาและแรงงานทใชเขามาดวย จงถอวาเปนคณคาอนโดดเดนเปนสากลทแตกตางไปจากแหลง

เสนทางรถไฟอนๆ โดยทไมตองเปนพนททมภเขาสงทเปนความทาทายอยางมากส าหรบพฒนาการทางดาน

วศวกรรมการกอสราง และยงเปนเพยงแหลงเดยวเทานนทตงอยในบรบทของปาในเขตรอนชน

ในขณะทเสนทางรถไฟสายไทย - พมา นยงมประเดนส าคญทมความเกยวของโดยตรงกบเหตการณท

เกดขนสบเนองมาจากสงครามโลกครงท 2 และสงครามมหาเอเชยบรพา ทนอกจากจะเปนหลกฐานทาง

ประวตศาสตรทมความส าคญโดดเดนเปนสากลแลว ยงเกยวของกบแนวคด ความเหน และโศกนาฏกรรมของ

มนษยชาตทเกดขนจากภยสงครามในเหตการณทยงอยในความทรงจ า เปนทรจกกนอยางแพรหลาย เปนหลกฐาน

115

ของสงทไมมผใดตองการจะใหเกดขนซ าอก เชนเดยวกนกบในกรณของแหลงมรดกโลกทเปนอนสรณสถานของ

โศกนาฏกรรมหรอความเสยหายทเกดจากภยสงครามอนๆ เชน Hiroshima Peace Memorial (Genbaku Dome)

ประเทศญปน Auschwitz Birkenau, German Nazi Concentration and Extermination Camp (1940-1945)

ประเทศโปแลนด หรอ Old Bridge Area of the Old City of Mostar ประเทศบอสเนยและเฮอรเซโกวนา ซงลวน

ไดรบการบรรจในบญชมรดกโลกดวยเกณฑขอ 6 เพยงขอเดยวทงสน ทงนเหนไดชดเจนวายงไมมแหลงเสนทางรถไฟ

แหลงใดทมความเกยวของกบประวตศาสตรทมความโดดเดนเปนสากล ในประเดนความสญเสยจากสงคราม หรอได

เปนมรดกโลกดวยเกณฑคณคาขอ 6 ดงทไดขอเสนอส าหรบเสนทางรถไฟสายไทย - พมา (ทางรถไฟสายมรณะ) เลย