ปรชญาตะวนออกในวฒนธรรมตะวนตก คำ�ว� ปรชญ�ตะวนออก มคว�มหม�ยก

ว�งๆ ครอบคลมถงแนวคดท�งปรชญ�ของ ตะวนออก กล�วคอ “ ”ท�งเอเชย ทรวมถงจน อนเดย ญปน และพนททวไป

สวนใหญแลวมห�วทย�ลยในประเทศตะวนตก ก�รเรยนก�รสอน และภ�ควช�ปรชญ�จะมงศกษ�เฉพ�ะวถคดและแนวคดท�งปรชญ�ตะวนตก (แตกยงมขอยกเวนในหล�ยๆท) ดงนนก�รใชคำ�ว� ปรชญ� ใน“ ”แวดวงวช�ก�รตะวนตก มกหม�ยถงแนวคดท�งปรชญ�ทมร�กฐ�นม�จ�กกรกโบร�ณ และปรชญ�ตะวนออกมกถกมองข�ม อย�งไรกต�มก�รเชอมโยงระหว�ง ตะวนออกและตะวนตก ในปจจบนน ชวยลดชอง“ ”ว�งท�งวฒนธรรมดงกล�วไปไดม�ก (จ�กวกพเดย ส�ร�นกรมเสร)

ปรชญาตะวนออก : ภยคลนยกษ อกรปแบบแสดงตว"โลกาภวตนวกกลบ"

ถอยตวออกม�จ�ก ตนไมตนหนง เพอมองใหเหน ภาพรวม ของ ปาทงปา จะพบเหนไมย�กนกว�สงท เซยงเส�หลง และผคนจำ�นวน“ ”ม�กใจตรงกนเรอง ความหวยแตกของโทรทศนไทย กเปนตนไมอกตนหนงทมลกษณะพนฐ�นไมต�งไปจ�กตนไมตนอน ๆ กอนหน� จเอมโอ, ไกเคเอฟซ, เนอแมคโดนลด, อตสาหกรรมทำาลายสงแวดลอม และ ฯลฯ ทเปนผลตผลของ ระบบทนนยมเตมรป (หรอนยหนง ลทธเสรนยมใหม) ทบรรด�บรรษทยกษใหญในแขนงต�ง ๆ จะตอง กระตนการบรโภค, เรงการผลต โดย ทกวถทาง เพอปน ผลกำาไรตอหน ให สง, สงขน คว�มหม�ยของ ระบบทนนยมในวนนทเปน ปลาใหญกนปลาเลก จงแตกต�งกบเมอยค เศรษฐกจพอเพยง

เร�ฝ�กวถชวตของประเทศไวกบ การสงออก, อตสาหกรรมการทองเทยว บนสมมตฐ�นทเสมอน คงท, ไมแปรเปลยน แตในรอบ 2 ปม�นเร�เรมเผชญหน�กบ ไขหวดมรณะ, ไขหวดนก และ ภยพบตธรรมชาต บ�งสวนเกดขนกบ ตางประเทศ ในขณะทบ�งสวนเกดขนกบ

1

ประเทศไทย ลวนแลวแต สงผลสะเทอนตอความเจรญเตบโตทางเศรษฐกจ นบวนสถ�นก�รณพนฐ�นต�ง ๆ ยง ไมแนนอน ปจฉ�ทตองก�รวสชน�กคอ ยทธศาสตรของประเทศในระยะยาว ทจะตอง ไมขนตอ ร�ยไดจ�กทง 2 ส�ข�นมากเกนไป วสชน�ทว�นไมใชง�ย ๆ แค ทมเงนซอม-สราง แตจะตองกลบไปสเรองเดม ๆ ทพดแลวพดอกกคอจะตอง ทบทวนกระแสพระราชดำารส ว�ดวย เศรษฐกจพอเพยง ทไมไดมคว�มหม�ยเถรตรงชนดทบรรด�ส�วกของลทธเสรนยมใหมชอบยกม�คอนขอดว� “...จะใหไปทำาไรไถนาปลกกระทอมปลายนาหรอ คนเขยนทำาใหไดเสยกอนเถอะ.” เท�นน กระแสโลกาภวตนวกกลบ หรอทเรยกข�นกนว� Deglobalization กำ�ลงเรมตน แสดงตว ออกม�ใน หลากหลายรปแบบ ทลวน อยนอกเหนอการควบคมของมนษย และจะสงผลกระทบอย�งใหญหลวงตอ ความเจรญเตบโตทางเศรษฐกจ ทพง การสงออก, อตสาหกรรมการทองเทยว ทงสน

แตท เซยงเส�หลง เหนว� “ ” ความไรระบบปรชญาการศกษาไทยรายแรงกวาคลนยกษสนาม ตวอย�งเชน คว�มเปน สอ ททง ใกลชดประชาชนมากทสด และ มอทธพลทางความคดตอประชาชนมากทสด เมอไมปฏบตหน�ท เตอนภย, ใหขอมลขาวสาร (ใน ทก ๆ ดาน) แตกลบทำ�หน�ทเปน โฆษกทดของระบบทนนยม กเท�กบเปน ตวเรง ใหประช�ชน หหนวก ตาบอด – เรวขนนนเอง

ผคนสวนใหญโดยองครวมของบ�นนเมองนจงไมมโอก�ส ฉกคด ถง ของดมอย หล�กหล�ยทจะส�ม�รถผนกเปน ยทธศาสตรพงตนเอง ทจะม�เสรมร�ยไดจ�ก การสงออก, อตสาหกรรมการทองเทยว โดยไมตอง ตามแห ไปใน ทศทางเดยวกน อย�งทเปนอย

ตองไมลมว�ร�กฐ�นของ ปรชญาตะวนออก ร�กฐ�นของ พทธศาสนา, ศาสนาตะวนออกอน ๆ กคอ อยรวมกบธรรมชาต ตรงกนข�มกบร�กฐ�นเบองตนของ ปรชญาตะวนตก ทมงหม�ย ดดแปลงธรรมชาต, เอาชนะธรรมชาต ทสดท�ยแลว ไมชนะ และกำ�ลงเกดก�รปรบเปลยนคว�มคดขน�นใหญในหมประช�ชนมงไปส กฎเกณฑชดใหม

2

ในการดำารงชวต ซงกคอร�กฐ�น ปรชญาตะวนออก เกด Green Politics, Ecologist Politics กนจนเปน กระแสใหญ แตคนตะวนออกจำ�นวนหนงในบ�นเร�กลบยง หลบใหลไมไดสต ตกเปน ทาส ของกระบวนก�ร โฆษณาชวนเชอ อยทกเมอเชอวน โทรทศน หรอกล�วใหชดเจนว� ระบบโทรทศนไทยยคเปนบรษทจดทะเบยนในตลาดหลกทรพย เปนหนงใน ผตองหา ลำ�ดบตน ๆ แนนอน

จ�ก ไขหวดมรณะ ม�ถง ไขหวดนก และ คลนยกษสนาม นคอ สญญาณเตอนจากธรรมชาต คนไทยทงมวลน�จะใชโอก�สในชวงวนหยดปล�ยป 2547 ตนป 2548 น ทบทวนอยางจรงจง เพอนำ�ไปส การปรบตว แมไมอ�จจะไปกำ�หนดกฎเกณฑ การปรบตวของประเทศ แตห�กเรมตนดวย การปรบตวของบคคลแตละคน กจะเปน คณ ในระดบหนงแนนอน

ในมมหนงของชวต เซยงเส�หลง เปน “ ” คนโบราณ เท�ทตดต�ม เหตใหญในประวตศาสตร ทผ�น ๆ ม�ลวนแลวแตม สญญาณเตอนจากธรรมชาตกอน แทบทกครง บนทกตาง ๆ ลวนระบไว ป 2546 – 2547 ม สญญาณเตอนหลายครง แตละครงแรงขน ๆ – ห�กพวกเร�ยงคง ไมตน เมอเกดเภทภยใหญกว�นนอกจ�กจะมคว�มเปนไปไดสงทจะตองเผชญหน�กบ ความตาย แลวยงเปน การตายทโงเขลา ตายไปทง– ๆ ทไมรวาตายเพราะอะไร อกต�งห�ก

ลกษณะทวไปของปรชญาอนเดย

ความหมายของปรชญาอนเดยมผเข�ใจว� ปรชญ�อนเดย หม�ยถงปรชญ�ฮนด ซงเปนคว�ม“ ”

เข�ใจทคล�ดเคลอนหรอไมตรงกบคว�มเปนจรง คว�มหม�ยทถกตองของคำ�ว� ปรชญ�อนเดย กคอ หม�ยถงปรชญ�ทกสำ�นกหรอทก“ ”ระบบทเกดขนในอนเดย หรอทคดสร�งสรรคขนไวโดยศ�สด�และนกคดทเคยมชวตอยหรอกำ�ลงมชวตอยในอนเดย เพร�ะฉะนน ปรชญ�อนเดย

3

จงไมไดหม�ยถงเฉพ�ะแตปรชญ�ฮนด แตหม�ยรวมถงปรชญ�อนทไมใชปรชญ�ฮนดดวย เชน พทธปรชญ� ปรชญ�เชน เปนตน

ความแตกตางระหวางปรชญาอนเดยกบปรชญาตะวนตกปรชญ�อนเดยมงแสวงห�คว�มจรงเกยวกบโลกและชวตเชนเดยว

กบปรชญ�ตะวนตกแตมขอแตกต�งทสำ�คญคอ ปรชญ�ตะวนตกมงแสวงห�คว�มจรงหรอขอเทจจรงเพยงอย�งเดยวโดยไมพย�ย�มทจะปฏบตตนเพอใหเข�ถงคว�มจรงทไดแสวงห�พบแลว เพร�ะฉะนนนกปรชญ�ตะวนตกจงอ�จดำ�เนนชวตไปในท�งทตรงกนข�มกบแนวคว�มคดท�งปรชญ�ของตนกได อกอย�งหนง ปรชญ�ตะวนตกสวนใหญไมเกยวกบศ�สน�หรอออกเปนคนละสวนกบศ�สน� แตปรชญ�อนเดยไมส�ม�รถแยกออกจ�กศ�สน�ไดเดดข�ด ทงนเพร�ะนกปรชญ�หรอนกคดช�วอนเดยนน เมอแสวงห�คว�มจรงจนพบแลว กพย�ย�มทจะปฏบตตนต�มวธก�รทกำ�หนดขนไว เพอเข�ถงคว�มจรงนนๆ ฉะนน ปรชญ�อนเดยทกระบบจงเปนปรชญ�ชวต เพร�ะแนวคว�มคดท�งปรชญ�ทคนคดขนไดนน ไดนำ�ม�ใชปฏบตในชวตประจำ�วนดวย โดยลกษณะดงกล�วนปรชญ�กบศ�สน�ของอนเดยมกไปดวยกนเสมอ

วธการแหงปรชญาอนเดยปรชญ�อนเดยมวธก�รเปนแบบฉบบของตนเอง คอกอนทจะเสนอ

แนวคว�มคดของตนเองขนม�นกปรชญ�หรอนกคดอนเดยจะเสนอแนวคว�มคดของนกปรชญ�คนอนหรอระบบอนเสยกอน แนวคว�มคดของนกปรชญ�คนอนหรอระบบอนทเสนอกอนนเรยกว� ปรวปกษ เมอเสนอแนวคว�มคดของคนอนขนม�แลว ตอจ�กนน นกปรชญ�คนนนกจะวพ�กษวจ�รณโจมตว� แนวคว�มคดเชนนนมจดออนหรอขอบกพรองอย�งไร มคว�มหม�ยสมควรแกก�รยอมรบเชอถอหรอไม ก�รวพ�กษวจ�รณโจมตน เรยกว� ขณฑนะ เมอไดยกทรรศนะของคนอนขนม�วพ�กษวจ�รณโจมตชใหเหนขอบกพรองแลวนกปรชญ�คนนนจงเสนอแนวคว�มคดท�งปรชญ�ของตน พรอมกบพย�ย�มอธบ�ยใหเหนว�

4

ทรรศนะของตนนนปร�ศจ�กขอบกพรองและเปนทรรศนะทถกตองอย�งไรบ�ง ทรรศนะของตนเองทเสนอขนม�ทหลงนเรยกว� อตตรปกษ

ดวยเหตทวธก�รแหงปรชญ�อนเดยมลกษณะดงกล�วม�น จงปร�กฏว�ในบนทกแนวคว�มคดท�งปรชญ�ระบบต�งๆของอนเดย นอกจ�กจะมแนวคว�มคดของตนเองโดยเฉพ�ะแลว ยงมคำ�วพ�กษวจ�รณโจมตแนวคว�มคดของระบบอนๆ ปร�กฏรวมอยดวยเสมอ

ระบบตางๆแหงปรชญาอนเดยต�มวธทปฏบตกนม�ในก�รจดแบงระบบต�งๆของปรชญ�อนเดย

นน ถอเอ�ลกษณะกว�งๆโดยอ�ศยคว�มขดแยงกนเปนสำ�คญ โดยวธดงกล�วน ปรชญ�อนเดยจงแบงออกเปนระบบหรอส�ยใหญๆ 2 ส�ย คอ ส�ยทเรยกว� อาสตกะ (Orthodox) ส�ยหนง และทเรยกว� นาสตกะ (Heterodox) ส�ยหนง ส�ยอ�สตกะมระบบปรชญ�ทสำ�คญทเรยกว�ระบบทงหกแหงปรชญ�อนเดยไดแก นยายะ ไวเศษกะ สางขยะ โยคะ มมามสา เวทานตะ ก�รทปรชญ�ทงหกระบบนไดชอว�ส�ยอ�สตกะนน มใชเพร�ะว�ระบบทงหกนมคว�มเชอถอในคว�มมอยของพระผเปนเจ�สงสด แตเพร�ะระบบเหล�นยอมรบนบถอคว�มขลง คว�มถกตองสมบรณและคว�มศกดสทธของพระเวท

ส�ยน�สตกะมระบบปรชญ�ทสำ�คญอย 3 ระบบ คอ ปรชญ�จ�รว�ก พทธปรชญ� และปรชญ�แหงศ�สน�เชน

ปรชญ�อนเดยทกระบบลวนแตไดรบอทธพลจ�กคมภรพระเวททงสน จะต�งกนกแตว�ไดรบอทธพลจ�กพระเวทโดยตรงหรอโดยออมเท�นน ปรชญ�ระบบต�งๆทเชอถอในคว�มขลงและคว�มศกดสทธของพระเวทไดชอว� ไดรบอทธพลของพระเวทโดยตรง สวนปรชญ�ทคดค�นหรอไมยอมเชอในคว�มขลงและคว�มศกดสทธของพระเวทไดชอว� ไดรบอทธพลของพระเวทโดยออม ปรชญ�พวกแรกไดแกระบบทงหกแหง ปรชญ�อนเดย สวนพวกหลงไดแกปรชญ�จ�รว�ก พทธปรชญ�และปรชญ�แหงศ�สน�เชน ดงกล�วม�แลว

5

พฒนาการแหงปรชญาอนเดยในประวตแหงปรชญ�อนเดยนน เร�จะพบว�ปรชญ�ทกระบบ

แมว�จะไมไดเกดขนพรอมกนกต�ม แตเมอเกดขนม�แลวกดำ�รงอยรวมกนกบระบบอนๆทเปนเชนนกเนองจ�กว�ปรชญ�อนเดยเปนปรชญ�ชวต เมอเกดขนแลวกมประช�ชนกลมหนงเลอมใสและนำ�เอ�แนวคว�มคดท�งปรชญ�นนม�ประยกตใชในชวตประจำ�วนของตน และถ�ยทอดใหแกอนชนในยคตอๆม� พฒน�ก�รแหงปรชญ�อนเดยนน เปนไปในลกษณะทต�งกวพ�กษวจ�รณโจมตซงกนและกน ซงไมเพยงแตเปนวธทรกษ�และเชดชปรชญ�ของตนเท�นน แตยงทำ�ใหมก�รเคลอนไหวท�งปรชญ�อยเสมออกดวย โดยประก�รดงกล�วม�น วงก�รท�งปรชญ�ของอนเดยจงไมมก�รหยดนงนบตงแตก�ลอนเปนอดตม�จนกระทงปจจบนน

ปรชญ�อนเดยทกระบบเรมตนดวยก�รแสดงทรรศนะท�งว�จ�หรอคำ�พดทรรศนะท�งปรชญ�เชนนนจะถกถ�ยทอดใหแกส�นศษยหรอผเลอมใส ซงส�นศษยทงหล�ยจะทรงจำ�หรอทองจำ�เอ�ไวแลวถ�ยทอดใหแกผเปนศษยตอๆไปโดยลำ�ดบ ก�ลตอม�ผสบตอปรชญ�แตละระบบเหนคว�มจำ�เปนทจะรกษ�แนวคว�มคดท�งปรชญ�ในระบบของตนไวไมใหเสอมสญ จงรวบรวมแนวคว�มคดท�งปรชญ�นนไวเปนหมวดหม เรยกว� สตร คำ�ว� สตร เปนภ�ษ�สนสกฤต บ�ลใชว� สตตะ แปลว�เสนด�ย ใชในคว�มหม�ยว� รวบรวมเอ�คำ�สอนเข�ไวดวยกน เหมอนเสนด�ยทรอยดอกไมต�งๆเข�ดวยกนไมใหกระจดกระจ�ยไปฉะนน สตรดงกล�วน เชน พรหมสตร ของพ�ทร�ยณะซงแตงอธบ�ยแนวคว�มคดท�งปรชญ�แหงคมภรอปนษท โยคสตรของกน�ทะ มม�มส�สตรของไชมน นย�ยสตรของโคตรมะ เปนตน สตรต�งๆเหล�นทแรกกใชทองจำ�ตอๆกนม� แตภ�ยหลงไดจดจ�รกขนไวเปนร�ยลกษณอกษร เพอเกบรกษ�ไวใหคงอยตลอดไป

ขอคว�มในสตรต�งๆมเนอคว�มยอกะทดรด บรรจเอ�ไวเฉพ�ะใจสำ�คญ บ�งทเปนขอคว�มสนๆแตอมใจคว�มไวม�ก ย�กแกก�รเข�ใจสำ�หรบผทยงไมสนทดตอแนวคว�มคดนนๆ ก�ลตอม�คณ�จ�รยของ

6

ลทธนนๆ จงไดแตงคำ�อธบ�ยขอคว�มทกล�วไวในสตรเหล�นน ขอคว�มหรอคมภรทแตงอธบ�ยสตรนเรยกว� ภาษยะ บ�ลใชว� อรรถกถา

ขอทควรทร�บในทนคอ คณ�จ�รยต�งๆแหงปรชญ�แตละระบบนนมกจะต�งคนต�งแตงภ�ษยะ หรออรรกถ�อธบ�ยสตรขนต�มทรรศนะของตน จงมกปร�กฏว�สตรเดยวกน แตมภ�ษยะหล�ยภ�ษยะของหล�ยคณ�จ�รย เชน พรหมสตรของพ�ทร�ยณะ มภ�ษยะทแตงโดยคณ�จ�รยต�งๆ เชน ศงกร�จ�รย ร�ม�นชะ มทวะ วลลภะนมพ�รกะ เปนตน บรรด�ส�นศษยของคณ�จ�รยเหล�นต�งกถอเอ�คว�มหม�ยของพรหมสตรต�มทรรศนะแหงอ�จ�รยของตน จงทำ�ใหเกดนก�ยยอยแหงลทธเวท�นตะขนม�กม�ย

เมอก�ลเวล�ลวงไป กมคมภรฏก�แตงอธบ�ยภ�ษยะหรออรรถกถ� และอนฏก�ซงแตงอธบ�ยฏก�เกดขนอก นอกจ�กนยงมปกรณวเศษซงเปนวรรณกรรมอสระเกดขนอก ปกรณวเศษนไมจดอยในประเภทอรรถกถ�ฏก�หรออนฏก�โดยตรง เปนหนงสอทแตงเพมขนเพอเปนคมอสนบสนนแนวคว�มคดท�งปรชญ�แหงระบบนนๆ พรอมกบวพ�กษวจ�รณแนวคว�มคดท�งปรชญ�ของระบบอนๆไปดวย โดยประก�รดงกล�วม�น ระบบต�งๆแหงปรชญ�อนเดยจงมพฒน�ก�รม�เรอยๆ จนกระทงปร�กฏอยในลกษณะดงทเร�ไดเหนอยทกวนน

ลกษณะรวมแหงระบบตางๆของปรชญาอนเดยปรชญ�อนเดยแมจะมม�กม�ยหล�ยระบบ และบรรด�ระบบต�งๆ

เหล�นน แมจะมหลกคำ�สอนสำ�คญและหลกคำ�สอนปลกยอยแตกต�งกนอย�งไรกต�ม แตกระนนกยงมลกษณะสำ�คญบ�งประก�รซงเปนลกษณะรวมแหงปรชญ�อนเดยทกระบบ ซงพอจะแยกกล�วเปนขอๆไดดงน

1. ปรชญ�อนเดยทกระบบถอว� แนวคว�มคดท�งปรชญ�มส�ระอยทส�ม�รถนำ�ม�ใชใหเกด

ประโยชนแกชวตประจำ�วน เพอใหชวตดำ�เนนไปสอดมก�รณทตงไวอย�งดทสด ปรชญ�อนเดยทกระบบจงเปนปรชญ�ชวต

7

2. ปรชญ�อนเดยทกระบบเกดขนจ�กคว�มรสกไมพงพอใจตอสภ�พทเปนอยของชวต โดยเหน

ว�ชวตของมนษยนนเตมไปดวยคว�มทกขน�นปก�ร นกคดหรอนกปรชญ�ของอนเดยจงพย�ย�มคดคนแสวงห�ท�งทจะทำ�ใหชวตนหลดพนไปจ�กสภ�พททกข แลวบรรลถงคว�มสขทไมเปลยนแปรหรอคว�มสขนรนดร ดวยเหตนปรชญ�อนเดยทกระบบจงมก�รเรมตนทมลกษณะเปนทนนยม (Pessimism) แตทนนยมในปรชญ�อนเดยนไมใชทนนยมแทจรง เพร�ะมอยแตในตอนตนเท�นน จดสดท�ยหรอจดหม�ยปล�ยท�งปรชญ�อนเดยจบลงดวยสนยม (Optimism) ทกระบบ

3. ปรชญ�อนเดยทกระบบเชอในกฎแหงกรรม ทงในลกษณะทเปนกฎแหงส�กลจกรว�ล หรอ

กฎแหงและผล และในลกษณะทเปนกฎแหงศลธรรม ทกระบบแหงปรชญ�อนเดยเชอว� ทำ�ดยอมไดรบผลด ทำ�ชวยอมไดรบผลชว แมว�แตละระบบจะมคว�มเหนแตกต�งกนในเรองเกยวกบก�รกระทำ�อย�งใดเปนก�รกระทำ�ทดหรอชวกต�ม

4. ปรชญ�อนเดยทกระบบมทรรศนะตองกนในขอทว� อวชช�หรออวทย�เปนส�เหตแหงคว�ม

ตดของและก�รเวยนว�ยต�ยเกดในวฏสงส�ร สวนวชช�หรอวทย�เปนสงทจะทำ�ใหหลดพนจ�กก�รตดของและก�รเวยนว�ยต�ยเกดเชนนน ก�รตดของอยในโลกและก�รทองเทยวไปในวฏสงส�รทำ�ใหตองไดรบคว�มทกขไมมทสนสด ปรชญ�อนเดยจงมงก�รบรรลโมกษะหรอคว�มหลดพนจ�กทกขทงปวงเปนจดหม�ยปล�ยท�ง

อย�งไรกต�ม เกยวกบสงทเรยกว� อวชช�น ปรชญ�อนเดยไมไดมคว�มเหนตองกนทกระบบ สงทเรยกว�วชช�ของระบบหนง อ�จจะเปนอวชช�ของอกระบบหนง เชน ระหว�งปรชญ�ฮนดกบพทธปรชญ� ปรชญ�ฮนดถอว� ก�รเหนหรอรชดว�มสงเทยงแทไมเปลยนแปรทเรยกว�อ�ตมนเปนวชช�หรอวทย� สวนพทธปรชญ�ถอว� ก�รเหนว�มสงทเทยงเชนนนเปนอวชช�เปนตน

8

5. ปรชญ�อนเดยทกระบบถอว� ก�รบำ�เพญสม�ธและวปสสน�โดยพจ�รณ�สงต�งๆใหเหน

ต�มสภ�พคว�มเปนจรง เปนท�งทจะนำ�ไปสคว�มหลดพนจ�กทกข แตเรองนกเปนเชนทกล�วแลวในขอ 4 คอ สภ�พคว�มเปนจรงต�มทรรศนะของระบบหนงอ�จแตกต�งจ�กสภ�พคว�มเปนจรงต�มทศนะของอกระบบหนง

6. ปรชญ�อนเดยทกระบบเหนว� ก�รควบคมตนเองหรอก�รควบคมจตใจไมปลอยใหเปนไป

ในอำ�น�จของตณห� เปนท�งทขจดกเลสหรอคว�มเศร�หมองแหงจตใจใหหมดไปได และเมอคว�มเศร�หมองแหงจตใจหมดไปแลว กจะบรรลโมกษะซงเปนคว�มสขนรนดร

7. ปรชญ�อนเดยทกระบบมคว�มเชอตรงกนว� คว�มหลดพนจ�กทกขทงปวงหรอโมกษะนน

เปนสงทเปนไปไดและส�ม�รถบรรลถงไดดวยก�รปฏบตอย�งเขมงวดต�มวธทกำ�หนดไว แตวธปฏบตเพอบรรลคว�มหลดพนจ�กทกขนน แตละระบบกมวธก�รเปนของตนเอง นอกจ�กนนสถ�นะเชนไรทเรยกว�เปนสถ�นะแหงคว�มหลดพน แตละระบบกมทรรศนะไมเหมอนกน ฉะนน จงสรปกล�วไดว� แมว�ทกระบบจะมคว�มเหนพองกนว� โมกษะคว�มหลดพนทเปนไปได แตในเรองของวธก�รและธรรมช�ตของคว�มหลดพน แตละระบบมทรรศนะไมตรงกน

ลกษณะทง 7 ประก�รดงกล�วม�น เปนลกษณะรวมแหงปรชญ�อนเดยทกระบบยกเวนปรชญ�

จ�รวจ�กเพยงระบบเดยว เพร�ะปรชญ�จ�รวจ�กเปนปรชญ�วตถนยมซงมแนวคว�มคดไมตรงกบแนวคว�มคดของระบบอนๆทงหมดของอนเดย (สนทร ณ รงษ 2521 : บทนำ� 1 – 8)

9

ปรชญาจน

๑. ลกษณะปรชญาจน กอนกล�วถงลกษณะปรชญ�จน กใครกล�วถงศ�สน�ในยคโบร�ณ

ของจนสกเลกนอย ช�วจนเชอว�ต�มธรรมช�ตต�งๆลวนแตมเทพเจ�สงสถตอย ถ�มนษยทำ�ใหเทพพอใจ กจะทรงประท�นสงทดง�มให แตถ�ไมทรงโปรดกจะทรงบลด�ลใหมภยพบตต�งๆ คว�มจรงคว�มเชอแบบนกมอยทวไปในทกประเทศ ทงนกเพร�ะมนษยยงข�ดคว�มเข�ใจในเรองธรรมช�ต จงพ�กนสร�งเทพเจ�หรอพระเจ�ขนม� จ�กคว�มไมเข�ใจของตนแลวกพ�กนบช�สงทตนสร�งขนม�นนเอง เทพเจ�ทช�วจนเชอถอมลกษณะเหมอนมนษยทงรปร�ง หน�ต� และอ�รมณต�งๆ และในบรรด�เทพดวยกนกมองคหนงเปนจอมเทพ ช�วจนเรยกจอมเทพว� เทยน และช�วจนกเชอว� จอมเทพองคนน ตนไมมสทธเซนสรวงบช�ได มแตพระมห�กษตรยเท�นนทส�ม�รถทำ�ก�รบช�เซนสรวงจอมเทพได จงเปนเหตใหเกดมร�ชพธบช�เซนสรวงเทพเจ�อย�งใหญโตขนม� เชน พระร�ชพธเซนสงเวยฟ�ดน พระร�ชพธเซนสงเวยพระอ�ทตย พระจนทร เปนตน เพร�ะเหตน กษตรยจงเปนศ�สน�จ�รยโดยปรย�ย ทำ�ใหศ�สน�ตกอยในอำ�น�จก�รเมอง ไมส�ม�รถแยกตวเปนสถ�บนอสระ พระจงไมมอำ�น�จเหมอนศ�สน�อน

สวนร�ษฎร เมอไมส�ม�รถบช�เซนสรวงจอมเทพได กหนม�เซนสรวงบช�บรรพบรษของตน ช�วจนเชอว� บรรพบรษต�ยไปแลว กจะกล�ยเปนเทพบรว�รคอยรบใชจอมเทพ วญญ�ณของบรรพบรษจะคอยดแลญ�ตในโลกนอยเสมอ ส�ม�รถใหคณใหโทษได จำ�ทจะตองเอ�ใจอยเสมอ ดวยเหตน ช�วจนจงถอสส�นประจำ�สกลของตนเปนสถ�นทสำ�คญตองดแลใหด เพอเปนทเซนสรวงและบนบ�นวญญ�ณบรรพบรษของตน ดงนน คนทวไปกอ�จตดตอกบจอมเทพไดโดยผ�นท�งพระเจ�แผนดนและวญญ�ณบรรพบรษของตนอกทอดหนง ก�ลตอม�คว�มเชอ

10

เรองเทพเจ�ประจำ�ธรรมช�ตคอยๆจ�งลง เพร�ะไมส�ม�รถมองเหนตวตนเทพเจ�ได จงไมคอยใหคว�มสำ�คญใหม�กนก เพยงรบรกพอแลว ดงทจวกงถว�ยโอว�ทตกเตอนพระเจ�จวเซงอวงว� จะไปเชอถอใน“อ�นภ�พของพระเจ�นกไมได บ�งคนกอธบ�ยเทพเจ�ไปอกรปแบบหนง ” อย�งเชน พระเจ�จวบอวง ตรสว� พระเจ�เหนกม�จ�กประช�ชนของ“ข�เหน พระเจ�ไดยนกม�จ�กประช�ชนของข�ไดยน ขอนแสดงว�ฐ�นะ”ของพระเจ�เรมลดคว�มสำ�คญลง ในขณะเดยวกนเสยงของประช�ชนกเพมคว�มสำ�คญยงขน แตละคนมสทธแสดงคว�มคดเหนของตน จงเปนเหตใหเกดนกปรชญ�ต�งๆขนม�อย�งทเรยกกนว�ปรชญ�รอยสำ�นก

ปรชญ�จนเกดขนโดยอ�ศยคว�มเชอถอทผ�นม�เปนร�กฐ�น ปรชญ�จนไมสนใจแสวงห�ปฐมธ�ตอย�งทปรชญ�ตะวนตกมงแสวงห� เมอไมสนใจถงปฐมธ�ตกไมจำ�ตองห�วธทจะรถงปฐมธ�ตนน แตปรชญ�จนใหคว�มสำ�คญในเรองมนษยดวยกน ว�จะทำ�อย�งไรคนจงจะเปนคนดมคว�มสข ทำ�อย�งไรสงคม ประเทศ และโลกจะมคว�มสงบสข ดงสตรของปรชญ�จนซงม 8 คำ� คอ

ซวก แปลว� อบรมฝกฝนตนเององนง แปลว� ยงคว�มสงบสขใหแกผอนไหลเสย แปลว� ทำ�ภ�ยในตนใหมคณธรรมววอวง แปลว� ทำ�ภ�ยนอกใหเปนกษตรยนก

ปกครองทดทง 8 คำ�นมคว�มหม�ยใหแตละคนสนใจฝกฝนตนใหมคณธรรม

และคว�มส�ม�รถ แลวนำ�คว�มดและคว�มส�ม�รถนนออกม�บำ�เพญประโยชนแกสงคม ปรชญ�จนทงหมดจะถกเถยงกนในประเดนทว� จะฝกฝนอบรมตนใหดไดอย�งไร และจะชวยสงคมใหสงบสขไดอย�งไร โดยนยนปรชญ�จนจะแตกต�งจ�กปรชญ�ตะวนตกตรงทไมสนใจภววทย�และญ�ณวทย� แตจะเนนคณวทย�เปนสำ�คญ ช�วจนไมชอบเพอฝน แตชอบสงทนำ�ม�ปฏบตในชวตจรงได ช�วจนจงเปนนกปฏบตไมใชนกทฤษฎ ไมตองก�รเพยงร เพอรอย�งนกปรชญ�ตะวนตก ปรชญ�จน

11

เนนจรยธรรมม�กกว�สตปญญ� เพร�ะฉะนนปรชญ�จนจงเปนไปในท�งจรยศ�สตรและสนทรยศ�สตรในด�นต�งๆ

สรปแลว ปรชญ�จนใหคว�มสำ�คญทตวมนษย และคว�มสำ�คญของมนษยกอยทเปนคนด มคว�มรและบำ�เพญประโยชนใหแกสงคมตลอดทงโลก คว�มรทปรชญ�จนเนนกเฉพ�ะคว�มรทส�ม�รถทำ�ใหคนเปนคนดมคณธรรมเท�นน คว�มรอย�งอน ปรชญ�จนไมสนใจ และแมคว�มรทส�ม�รถทำ�ใหคนเปนคนดกเชนกน ถ�รเพยงแคทฤษฎกใชไมได จะตองปฏบตตนใหไดต�มคว�มรนนดวย เมอเปนคนดแลวกเรยกว�นกปร�ชญ จ�กนนกมงบำ�เพญประโยชนตอโลก เพร�ะฉะนนจดมงหม�ยสงสดของปรชญ�จนแทบทกส�ข� ต�งกมงมนทจะสงเสรม คว�มเปน“ปร�ชญภ�ยในและกษตรยภ�ยนอก คว�มเปนปร�ชญภ�ยใน คอบคคล”ทส�ม�รถพฒน�ตวเองใหมคณธรรม สวนเปนกษตรยภ�ยนอก หม�ยถงบคคลผไดบำ�เพญประโยชนอย�งมห�ศ�ลใหแกช�วโลก ทกคนจะตองพย�ย�มพฒน�คณลกษณะทง 2 อย�งใหเกดขนในตน คนเปนนกปร�ชญไดกเพร�ะรคณธรรม และปฏบตต�มคณธรรมเท�นน สวนจะมคว�มรอนหรอไมนนไมเปนประม�ณ ทำ�นองเดยวกบคนเลว กตองเปนคนเลวอยอย�งนน ไมว�จะมคว�มรต�งๆม�กม�ยเพยงไร นกปรชญ� หวง หยง หมง (พ.ศ. 2016 – 2072) ไดเปรยบเทยบคว�มเปนนกปร�ชญเหมอนทองคำ�บรสทธไวว� คนจะเปนนกปร�ชญไดกเพร�ะมคณสมบตทจะเปนนกปร�ชญเท�นน ไมคำ�นงว�จะตองมคว�มรส�ข�ต�งๆม�กหรอไม คณภ�พแตกต�งกบปรม�ณ ทองคำ�หนก 8 ปอนด กบ 9 ปอนด ยอมมปรม�ณต�งกน แตคณภ�พของทองคำ�ห�ไดแตกต�งกนไม ห�กผใดยงคณสมบตทง 2 อย�ง คอ คว�มเปนปร�ชญภ�ยใน และกษตรยภ�ยนอกใหสำ�เรจได ผนนกจะไดรบเกยรตว� ปร�ชญร�ช� (Sage - King) ทำ�นองเดยวกบปรชญ� – ร�ชะ (philosopher - King) ในปรชญ�ของเพลโต

ปรชญ�จนมม�กม�ยอย�งทเรยกว�ปรชญ� 100 สำ�นก แตเมอแบงเปนสำ�นกใหญๆแลวกม 6 สำ�นก คอ สำ�นกปรชญ�เต� (Tao

12

chia) สำ�นกปรชญ�ขงจอ (Ju chia) สำ�นกปรชญ�มอจอ (Mo chia) สำ�นกปรชญ�นตนยม (Fa chia) สำ�นกปรชญ�หยน – หย�ง (Yin – Yang chia) และสำ�นกปรชญ�หมง(Ming chia) ในบรรด� 6 สำ�นกน 4 สำ�นกแรกทยงมผลง�นตกทอดม�ถงปจจบน และมคว�มสำ�คญตอวถชวตของคนจนม�ก เพร�ะฉะนน จะขอกล�วเฉพ�ะปรชญ�ทง 4 สำ�นกเท�นน ทรรศนะโดยยอยของทง 4 สำ�นก มดงน

สำ�นกปรชญ�เต�มคว�มเหนว� ขนชอว�คนนนยงเหยงไมมทสนสดเปนทตงแหงปญห�ทงปวง ยงคดยงทำ�อะไรม�กกยงยงม�ก จะแกไขอย�งไรกไมมทสนสด สปลอยไปต�มธรรมช�ต สนบสนนใหเข�ห�ธรรมช�ตจะดกว� พวกทมคว�มเหนอย�งนกมเหล�จอ จวงจอ เปนตวแทน

สำ�นกปรชญ�ขงจอมคว�มเหนว� ขนบธรรมเนยมโบร�ณทดง�มมอยม�ก ควรทจะไดฟ นฟเรองทดง�มนนขนม�ใหม แลวนำ�ม�เปนหลกประพฤตปฏบต พวกทมคว�มเหนอย�งนกมขงจอ เมงจอ เปนตวแทน

สำ�นกปรชญ�มอจอมคว�มเหนว� เรองทลวงม�แลวกเหม�ะกบคนสมยนน ไมควรรอฟ นขนม�อก ควรจะห�อะไรใหมๆ ทเหม�ะสมม�เปนหลกยดเหนยวจะดกว� พวกทมคว�มเหนอย�งนม มอจอ เปนตวแทน

สำ�นกปรชญ�นตนยมมคว�มเหนว� ธรรมช�ตดงเดมของคนมแตคว�มชวร�ย จงจำ�ตองใชอำ�น�จและกฎหม�ยม�เปนเครองควบคม พวกทมคว�มเหนอย�งนม ฮน เฟย จอ เปนตวแทน

๒. ปฐมกำาเนดปรชญาจนปรชญ�จนเกดขนม�ในสมยปล�ยพทธก�ล โดยม 2 สำ�นกใหญๆ

ไดแก สำ�นกเหล�จอ คอ ปรชญ�เต� กบสำ�นกขงจอ คอปรชญ�ขงจอ ตอม�ปรชญ�ทง 2 สำ�นก ไดแตกตวออกไปเปนสำ�นกต�งๆอกม�กม�ย แตทงสำ�นกเหล�จอ และสำ�นกฃงจอต�งกไดรบปรชญ�สมยโบร�ณม�ใชในปรชญ�ของตนดวย โดยคงไวบ�ง เปลยนแปลงบ�ง ตคว�มหม�ย

13

ใหมบ�ง ต�มคว�มเหม�ะสม เหตนจงควรไดศกษ�ปรชญ�พนฐ�นสมยโบร�ณของจนดวย

เชอกนว� สงทเปนบอเกดปรชญ�จนสมยโบร�ณ กคอคว�มคดเรองป� กว� (Pa Kua) หรอโปยก�ย ป�กว� หรอเสนตรง 3 เสน รวมเปนกลมได 8 กลม เรยงกนเปนวงกลม ลอมรป หยน – หย�ง ซงอยตรงกล�ง เสน 3 เสน แบงเปน 2 แบบ คอ เขยนเปนเสนตดกน ไมข�ดทง 3 เสน ( ) แบบนเรยกว� หย�ง – เหย� (yang - yao) กบอกแบบหนง เขยนเปนเสนตรง แตข�ดแยกจ�กกน ( ) แบบนเรยกว� หยน – เหย� (yin - yao) คว�มจรงก�รขยนเสน กเปนเพยงสญลกษณแหงคว�มคดเท�นน กล�วคอ เสนทง 8 กลม แตละกลมแทนธ�ตทง 8 ต�มคว�มเชอของคนจนโบร�ณ ธ�ตทง 8 กม ดน นำ� ลม ไฟ สวรรคหรอฟ� ฟ�รองหรอส�ยฟ� ภเข� และหนองบง ตวอย�งเชน แทนฟ� แทนดน แทนนำ�

แทนลม แทนไฟ เปนตน และธ�ตทง 8 น อ�จยอลงเหลอ 4 คอ ดน นำ� ไฟ ลม และจ�กธ�ต 4 ยอลงเหลอ 2 คอ หยน (yin) กบหย�ง (yang) หยนกบหย�งจงเปนเรองมลฐ�นของปรชญ�จน

๓. หยน – หยาง คออะไรหยน – หย�งเปนสภ�วะธรรมช�ตทมอยคกน เปนมลธ�ต กอให

เกดสงต�งๆขนม� หยนเปนพลงง�นลบ สงบนง แสดงออกในรปต�งๆ เชน คว�มมด คว�มหน�ว คว�มชน คว�มแฉะ คว�มออนแอ คว�มออนโยนละเพศหญง เปนตน สวนหย�งเปนพลงง�นบวก เคลอนไหว ไมหยดนง แสดงออกในรปต�งๆเชน คว�มสว�ง คว�มรอน คว�มอบอน คว�มแหง คว�มแขงแรง คว�มมงคง และเพศช�ย เปนตน หยนกบหย�ง เปนสภ�วะทตรงข�มกน แตกไมเปนศตรกน ต�งสมโยค

14

เข�ห�กน สนบสนนกน กอใหเกดสรรพสงขนม�ในโลก ฝ�ยใดทมอตร�สวนม�กกว� หรอแขงแรงกว� กจะปร�กฏผลออกม�ในท�งพลงง�นนน อย�งเชน ผช�ย กมธ�ตหย�งในอตร�สวนม�กกว�ธ�ตหยน สวนผหญงกมธ�ตหยนม�กกว�ธ�ตหย�ง เหล�นเปนตน เพร�ะฉะนนในแตละอย�งจงมทงหยนทงหย�งผสมอยดวยกน ในอตร�สวนทต�งกน และกเพร�ะหยน – หย�งนเอง จงเปนเหตใหเกดมสงคกนในโลก เชน ดวงอ�ทตยกบดวงจนทร รอนกบหน�ว สขกบทกข สมหวงกบผดหวง กล�งวนและกล�งคน เปนตน

ช�วจนสมยโบร�ณ เชอว�ทองฟ�เปนหย�ง และแผนดนเปนหยน อ�ศยหยนและหย�งม�ประกอบกน เปนเหตใหเกดสงทงหล�ยขนในโลก เรองหยน – หย�งกทำ�นองในวทย�ศ�สตร เรองกรย� (Action)และปฏกรย� (Reaction) ซงเปนของคกน ทใดมกรย� ทนนกมปฏกรย�

๔. ประวตการใชเครองหมาย ปา กวาสนนษฐ�นกนว� เมอประม�ณ 5,000 ปเศษม�แลว พระเจ�ฟส

(Fu - Hsi) ทรงเปนผคดขน พระร�ช�องคน ทรงนำ�คว�มเจรญหล�ยอย�งม�ใหช�วจน เชน ทรงว�งระเบยบก�รสมรส และระเบยบใหคนมแซมเหล� เปนตน พระองคทรงเปนนกปร�ชญ ทรงครนคดปรชญ�โลกหรอชวต ทรงเหนว�โลกหรอชวต ประกอบดวยธ�ต 8 อย�ง ดงกล�วม�แลวน

ตอม�ถงสมยพระเจ�เหวน หรอเหวน (King - Wen) ผสถ�ปน�ร�ชวงศโจว (Chou) และอปร�ช ไดจดทำ�ใหเสนเหล�นเปนระบบระเบยบขนม�เพอใชเปนเครองหม�ยแหงคว�มคด และตงแตนนเปนตนม� คว�มคดเรองป� กว� ไดกล�ยเปนร�กฐ�นทงของปรชญ�และไสยศ�สตรจน

สวนเครองหม�ยหยน – หย�ง ตอม�ถอกนว�เปนของศกดสทธ ช�วจนนยมตดไวต�มประตบ�น เพอปองกนภตผปศ�จ และเครอหม�ยหยน – หย�งนตลอดทงเสน ป� กว� ท�งประเทศเก�หลใตกไดนำ�ไปใชเปนตร�ในธงช�ตของตนดวย

15

ปรชญ�จนทสำ�คญม 4 สำ�นกดงกล�วแลว แตเมอว�ถงนกปรชญ�ทเดนๆของทง 4 สำ�นก กม 8 คน คอ เหล�จอ ขงจอ มอจอ หย�งจอ เมงจอ จวงจอ ซนจอ และฮน เฟย จอ ซงจะไดกล�วถงปรชญ�ของแตละคนไปต�มลำ�ดบทเรยงไวดงตอไปน

๕. ปรชญาจน : โหงวเฮงของสนขก�รดโหงวเฮงของสนข ต�มตำ�ร�จน ในสมยกอน คนจนไดมก�รด

โหงวเฮงของสนข หรอลกษณะของสนขว� สนขตวไหนมอปนสยอย�งไร สนขตวไหนใหคณใหโทษอย�งไร หรอแมแตลกษณะ หรอโหงวเฮงของสนขนนบอกถง เคร�ะหร�ยของสนขตวนนอย�งไร แลวกไดจดสถตเอ�ไวใหชนรนหลงไดนำ�ม�ศกษ�

กอนทเร�จะม�เรยนรถงโหงวเฮงของสนข เร�ม�ทำ�คว�มรจกกบ ปรชญ�จน ทไดเปรยบคว�มหม�ย ของธ�ตทง 5 กบอวยวะต�งๆบนใบหน�ของสนขกนกอน

ปรชญ�จน ไดเปรยบเทยบอวยวะบนใบหน�ของสนขกบธ�ตทง 5 เอ�ไวดงน

ธ�ตดน คอ จมกธ�ตนำ� คอ ป�กธ�ตไม คอ คว (โหนกคว)ธ�ตไฟ คอ ต�ธ�ตทอง คอ ใบห

ปรชญ�จนไดกล�วเปรยบเทยบธ�ตกำ�เนด หรอเสรมและธ�ตปรปกษ หรอขมกน ดงนธาตกำาเนด หรอ เสรมกนดน ใหกำ�เนด ทองทอง ใหกำ�เนด นำ�นำ� ใหกำ�เนด ไมไม ใหกำ�เนด ไฟไฟ ใหกำ�เนด ดน

ธาตปรปกษ หรอขดกนดน ปรปกษหรอขม นำ�นำ� ปรปกษหรอขม ไฟไฟ ปรปกษหรอขม ทองทอง ปรปกษหรอขด ไม

16

ไม ปรปกษหรอขม ดน

เมอเร�ไดเรยนรถงก�รเปรยบเทยบของปรชญ�จนเกยวกบอวยวะบนในหน�สนขและธ�ตกำ�เนดและธ�ตปรปกษแลว ทนเร�ม�ดลกษณะหรอโหงวเฮงสนขต�มตำ�ร�จนทไดกล�วเอ�ไว

ลกษณะของสนขทมจมกใหญสมลกษณะดจดงจมกร�ชสห (ธ�ตดนสมบรณ) มโหนกควใหญสมลกษณะ มขนควตงเดนชดมสง� (ธ�ตไมสมบรณ) คอ ธ�ตดน และธ�ตไมทสมดลไมขมหรอเปนปรปกษตอกน สนขนนจะมอปนสยใจกล� ดแตขม ป�กไมพลอยไมเห�สงเดชใหศตรไดรตว จ�กลกษณะทมธ�ตดนทสมบรณนนยอมใหกำ�เนดหรอเสรมใหธ�ตทองสมบรณไปดวย กล�วคอ หจะด เมอไดยนเสยงอะไรททำ�ใหเปนทน�สงสย หจะตงขนอย�งสง� เพอฟงทศท�งของเสยงนนใหแนชดกอนทจะวงไปห�ทศท�งทเกดเสยง จดไดว�เปนสนขทฉล�ดม�ก มหทวองไวตอเสยง เหม�ะเปนสนขเฝ�บ�น หรอสนขปฏบตก�รต�งๆ

ในด�นตรงกนข�ม ห�กสนขนน มจมกทเลก หรอบแบนไมมสง�ร�ศ (ธ�ตดนพรอง) แตมโหนกคว หรอขนควตงชนเดนชด (ธ�ตไมสมบรณ) คอ ธ�ตไมขมหรอเปนปรปกษกบธ�ตดน ลกษณะหรอโหงวเฮงของสนขแบบนจดว�เปนสนขท ดแตขขล�ด ไมฉล�ด ไมวองไว ป�กพลอยเห�ไปทวไมว�จะเหนอะไร กล�วคอชอบใชเสยงขมศตรเพร�ะคว�มกลวของตวเอง ทำ�ใหเปนทร ำ�คร�ญแกเจ�ของ เมอธ�ตดนพรอง ก�รใหกำ�เนดธ�ตทองยอมไมสมบรณ กล�วคอ หจะไมไว ก�รประเมนผลท�งส�ยต�จะช�ไมทนก�รณ บ�งครงหนศตร แตกยงเห�ทงๆทเจ�ตวกเดนหนไปดวย สนขชนดนเหม�ะกบ เจ�ของทไมชอบคว�มเงยบ และเลยงสนขไวเพอเปนเพอนเท�นนหม�ยเหต ห�กจมกเลกไมสมสวน และมโหนกควเลก ขนควไมเดนชด เรยกว� ธ�ตสมดลยในเชงพรอง จดเปนสนขทไมเดน ห�กจะเลยงไวกแคไวเปนเพอน ทำ�ใหเจ�ของมง�นทำ�เพมขนเพร�ะตองห�อ�ห�รม�เลยงมนเท�นนเอง

ลกษณะของสนขทมใบหใหญ ใบหตงโดยใบหด�นรบเสยงหนบดม�ด�นหน� ดสง�ดจดงใบหของหม�ป�(ธ�ตทองสมบรณ) มแววต�ทสดใส

17

กลมโต (ธ�ตไฟสมบรณ)คอ ธ�ตไฟและธ�ตทองสมดลไมขมกน บงบอกถงคว�มเปนสนขทมพลงอำ�น�จ กล�ห�ญ ฉล�ด เห�เกงแตกสจรงไมใชเกงแตป�ก ถ�กดศตรแลวไมคอยยอมปลอยง�ยๆ ลกษณะเชนน เพร�ะธ�ตทองสมบรณกจะไปเสรมธ�ตนำ�ใหสมบรณคอ ป�ก กร�มแขงแรง เห�เกง และกดเกงคะ สนขชนดนเหม�ะทจะเลยงไวเฝ�บ�น เฝ�สวนไวเตอนภยจะดม�กในด�นตรงข�ม ห�กสนขนนมใบหเลก ตงขนแตหง�ยคลอยไปด�นหลง หรอใบหตกพบลง (ธ�ตทองพรอง)แตมแววต�สดใสกลมโต (ธ�ตไฟสมบรณ) คอ ธ�ตไฟขมธ�ตทอง ลกษณะนจดว�เปนสนขทขขล�ด ชอบจองแตจะกนเท�นน เห�เกง แตพอศตรเอ�จรง จะวงแบบไมคดชวต พอตงหลกเหนศตรอยห�งม�กๆกจะหนม�เห�ตอ เลยงเชองง�ย เพร�ะชอบกน เมอใครใหของกนจะตสนททนท สนขชนดนเหม�ะสำ�หรบเลยงไวเปนเพอนแกเหง� เพร�ะประจบเจ�ของเกง ไมเหม�ะทจะเลยงไวหวงเฝ�บ�น เพร�ะเมอมคนแปลกหน�เอ�ของใหกนกจะตสนททนทหม�ยเหต ห�กใบหเลก หรอพบลงไมสมสวน และแววต�ระหอยไมแววว�วต�เลก เรยกว� ธ�ตสมดลในเชงพรองสนขชนดนจะเฉอย ไมว�คนแปลกหน�จะเข�ม�ในบ�นกไมสนใจทจะเห� มแตจะเข�ไปคลอเคลยเดนต�มคนแปลกหน� เพอหวงจะมอะไรใหกนหรอไม สนขลกษณะนเลยงไวเปนเพอนแกเหง�เท�นนเอง

ลกษณะสนขทมรปป�กทย�วสมสวน เมออ�ป�กมเขยวทดง�มแขงแรงดจดงร�ชสหหรอหม�ป� มกร�มทไดสดสวน (ธ�ตนำ�สมบรณ) มจมกใหญ สนจมกง�มไดสดสวน (ธ�ตดนสมบรณ) สนขทมลกษณะเชนน จดเปนสนขทมอปนสยเจ�อ�รมณ เกเร เมอเหนสนขตวอนๆ จะขมไวกอน ไมยอมใหตวอนเปนใหญกว�ตน ชอบเปนผนำ�ไมยอมเปนผต�ม ห�กเลยงไวรวมกบสนขอน เจ�ของตองคอยดห�มไมใหไปรงแกตวอนๆ ชอบสงเสยงคำ�ร�มขมศตร ดร�ยพอสมควร เจ�เลห เปนสนขทคอนข�งทจะหวงของในบ�น ห�กมคนแปลกหน�ม�หยบฉวยของในบรเวณบ�น จะคำ�ร�มใสทนท ลกษณะทมธ�ตนำ�ทสมบรณเชน

18

นยอมสงผลใหเสรมหรอใหกำ�เนดธ�ตไมใหสมบรณดวยคอ จะหน�ผ�กทใหญ โหนกควใหญ เปนผลใหมมนสมองทชวยในก�รประเมนผลไดด สนขชนดนเหม�ะทจะเลยงไวเฝ�บ�น ไร สวนเพอง�นปฏบตก�ร เชน ดมกลนคนห� เปนตน

ในด�นตรงข�ม ห�กมป�กทไมสมคอ สนไป หรอย�วจนเกนไป มเขยวทเลกไมแขงแรง มกร�มทดแฟบไมสมสวน รปป�กแคบ (ธ�ตนำ�พรอง) มจมกใหญ สนจมกง�มสมสวน (ธ�ตดนสมบรณ) คอ ธ�ตดนขมธ�ตนำ� ลกษณะเชนนจดเปนสนขทเจ�เลหด�นเจ�ช และชอบกนไมเลอก ป�กเปร�ะ เห�ไมเลอกเวล� เจ�ของเผลอไมไดชอบหนเทยวไปทว สนขชนดนเลยงไวเพอแสวงห�บญ คอ เลยงเอ�บญนนเองนะครบ มนตองเจบตวเพร�ะโดนสนขอนกดเปนประจำ� แลวเจ�ของกตองรกษ�แผลใหมนเอ�บญ

ลกษณะสนขทมโหนกควใหญสมสวน มขนควดเดนชด กะโหลกด�นหน�ดใหญ (ธ�ตไมสมบรณ) มหทตงชนมสง� (ธ�ตทองสมบรณ) มองดรปหน�ทวไปสมสวน จดเปนสนขทฉล�ดคลองแคลววองไว ดเมอเจ�ของไมอยใกล เชอฟงเจ�ของเปนสนขทช�งสงเกตอ�ก�รของเจ�ของไดเกง โดยเฉพ�ะเมอมคนแปลกหน�เข�ม�ในบรเวณบ�น ห�กเจ�ของแสดงคว�มเปนมตรกบคนแปลกหน� มนจะไมทำ�ร�ยคนแปลกหน� แตถ�ห�กคนแปลกหน�แสดงคว�มเปนศตรกบเจ�ของ หรอเจ�ของมนแสดงอ�ก�รไมชอบใจทคนแปลกหน�เข�ม�ในบ�น มนจะแสดงคว�มดร�ยเกรยวกร�ดออกม�ทนท ลกษณะทมธ�ตไมทสมบรณยอมสงผลใหกำ�เนดหรอเสรมธ�ตไฟคอแววต�ใหสมบรณดวยสนขชนดนเหม�ะทจะเลยงไวเปนเพอน และเฝ�บ�น หรอไรสวนไดดทเดยว คอยเปนเพอนย�มอยคนเดยวในบ�นในด�นตรงข�ม ห�กสนขนนม โหนกคว กระโหลกด�นหน�เลก หรอขนควไมเดนชด (ธ�ตไมพรอง) แตกลบมใบหทใหญตงชน (ธ�ตทองสมบรณ) ลกษณะเชนนเรยกว� ธ�ตทองขมธ�ตไม จดเปนสนขทหทไว แตก�รประเมนผลของสมองและก�รมองเหนไมดเท�ทควร มคว�มซอสตย เชอฟงเจ�ของไดด ขระแวง

19

กบเสยงทไดยนเห�เกง สนขชนดนเหม�ะทจะเลยงไวเฝ�บ�น เพอนเห�เตอนเจ�ของห�กมคนเข�ม�ในบรเวณบ�นและเปนเพอนแกเหง�ไดดเหมอนกน

หม�ยเหต ห�กธ�ตไมและธ�ตทองดงกล�ว สมดลในเชงพรอง กคดเสยว�เลยงสนขด�วนสกตวเพอเอ�บญ และเพอไมใหดเงยบเหง�กแลวกนนะครบ ปลอยไปเดยวโดนสนขอนไลกด หรอไมอ�จเกดอบตโดนรถทบต�ย

ลกษณะสนขท มแววต�สดใส กลมโตสมสวน(ธ�ตไฟสมบรณ) มป�กทย�วสมสวน มเขยวทใหญย�ว และกร�มทแขงแรง (ธ�ตนำ�สมบรณ) ลกษณะเชนนจดเปนสนขทดม�ก ไมคอยเห� แตชอบคำ�ร�ม มเสยงทน�กลว เปนสนขทเอ�จรง กดจรง เมอกดแลวจะไมคอยยอมปลอย เปนสนขทดเครงขรมน�กลวเปนพเศษ ก�รมธ�ตไฟทสมบรณยอมจะใหกำ�เนดหรอเสรมธ�ตดนใหสมบรณดวย กล�วคอจะทำ�ใหดมสง�อย�งน�เกรงข�ม มคว�มฉล�ดในเชงตอสกบศตร ไมคอยเปนมตรกบคนแปลกหน� สนขชนดนเหม�ะทจะเลยงไวเฝ�บ�น ไร สวน หรอเปนสนขปฏบตก�ร ในก�รดมกลน ฯลฯ

ในด�นตรงข�ม ห�กมลกษณะ แววต�ระหอย ไมสดใส (ธ�ตไฟพรอง) แตมป�กทย�วสมสวน มเขยวและกร�มทแขงแรงสมบรณ (ธ�ตนำ�ทสมบรณ) ลกษณะเชนนเรยกว�ธ�ตนำ�ขมธ�ตไฟ จะเปนสนขทเห�เกง ชอบขดวยเสยงเห� เพอใหศตรเกรงกลว ก�รประเมนผลด�นส�ยต�ไมดเท�ทควร สวนเมอมเสยงทำ�ใหสงสย จะใชวธเห�ขมไวกอน สนขชนดนเหม�ะทจะเลยงไวเฝ�บ�นนะดครบ ป�กไวดพอสมควร

หม�ยเหต ห�กธ�ตไฟ และธ�ตนำ� สมดลในเชงพรอง ลกษณะเชนน เลยงไวเปนเพอนๆเลนดครบ ไมเห� ไมกดใครด วนๆไดแตกนแลวกเดนเลนรอบบ�น เปนเพอนเลนกบเจ�ของดคะ จ�กก�รดอปนสยของสนขดวยก�รเปรยบเทยบกบธ�ตต�งๆต�มหลกปรชญ�จนดงไดกล�วม�ในข�งตน ห�กท�นทสนใจศกษ� กจะส�ม�รถทร�บถงอปนสยของสนขทท�นเลยงไวครบ ทกล�วม�ทงหมดเปนเพยงสวนทชวยเปนแนวท�งในก�ร

20

ศกษ�ใหลกซงตอไป ในแตละหวขอทกล�วม� ห�กลกษณะดต�มแตละหวขอแลว ยงจะตองดลกษณะอนใน 5 ลกษณะควบคไปดวย ห�กลกษณะทง 5 หรอ โหงวเฮงทงหมดสมดลดแลวก�รดจะตองดลกษณะคว�มเดนกว�หรอดอยกว�ของแตละธ�ตแลวประเมนผลต�มธ�ตทเดนกว�ดอยกว� และตองเข�ใจอกว�ไมว�เปนคนหรอสนข ไมมอะไรทจะดไปเสยทงหมดรอยเปอรเซนตหรอก

เอกสารอานประกอบการเรยนวชาปรชญาตะวนออก (388512)

อดศกด ทองบญ. ปรชญ�อนเดย, กรงเทพฯ : ร�ชบณฑตยสถ�น, 2546.____________ .ปรชญ�อนเดยรวมสมย. กรงเทพฯ : ร�ชบณฑตยสถ�น, 2543.ผศ.ดร. ทองหลอ วงษธรรม�. ปรชญ�ตะวนออก. กรงเทพฯ : โอเดยนสโตร, 2536ศ.ดร. สนทร ณ รงษ. ปรชญ�อนเดยประวตและลทธ. กรงเทพฯ : พพธวทย�, 2521.รศ. ผจญ คำ�ชสงข. ปรชญ�ตะวนตก I (387211). กทม. : มห�วทย�ลยเกษตรศ�สตร, 2548.รศ.ผจญ คำ�ชสงข. ศ�สน�เบองตน. กทม. : มห�วทย�ลยเกษตรศ�สตร, 2545.เสถยร โพธนนทะ. เมธตะวนออก. กรงเทพฯ. บรรณ�ค�ร, 2522.ฟ น ดอกบว. ปวงปรชญ�จน. กรงเทพฯ : โอเดยนสโตร, 2532.ชว ไช. ปรชญ�จน. แปลโดย สกล นลวรรณ จ�ก The story chines Philosophy. : โอเดยนสโตร, 2523.นอย พงษสนท. ปรชญ�จน. เชยงใหม. มห�วทย�ลยเชยงใหม, 2528.

21

ฉ�ยมงกวง. เมธเมงจอ. แปลโดยบญศกด แสงระว. กรงเทพฯ : ธรรมช�ต, 2529.หลน ย ถง. วถเต�. แปลโดยพจน� จนทรสนต จ�ก The wisdom of china. กรงเทพฯ : เคลดไทย, 2525.Radhakrishnan. Indian Philosophy.Fung yu – lan. A History of Chinese Phi losophy ( vol. 1).Tranlated by Derk Bodde New York :

Princeton university, 1973.Gai Fu Feng and Jane English. Tao Tsu : Tao te ching. New York : vintage books, 1972Moore charles A, (Ed). The Chinese Mind. Honolulu : Eest – West center press, 1967Muller F Max. Sacred Books of The East. Varanassi : motilal Bannasidass, 1968.Chandradhar Sharma, Dr., A Critical Survey of Indian Philososhy, Rider & Company,

London, 1960Das Gupta, S.B., Aspects of Indian Religious Thought, A. Mukherjee & Co., Private Ltd.,

Culcutta, 1957Hiriyanna, M., Outline of Indian Philososhy, George Allen & Unwin Ltd., London, 1958A History of Indian Philososhy, 2 Vols., Sinha Publishing House, Culcutta 26, 1956Nathmal Tatia, Studies in Jaina Philosophy, The Modern Art Press, Culcutta, 1951

รศ. ผจญ คำ�ชสงข ผดแลวช�: ผ

บรรย�ย/อภปร�ย

22