กจกรรมทางกายเพอลดการเสอมถอยของสมรรถภาพการท า

หนาททางกายส าหรบผสงอาย

กตตกรรมประกาศ

รายงานวจยการพฒนารปแบบกจกรรมทางกายเพอลดการเสอมถอยของสมรรถภาพการท า

หนาททางกายส าหรบผสงอายฉบบน ภายใตโครงการสงเสรมกจกรรมทางกายเพอพฒนาคณภาพชวตผสงอายในประเทศไทย “Thailand Active Aging” ไดรบการสนบสนนจากศนยวจยกจกรรมทางกายเพอสขภาพ ส านกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.) ขอขอบคณเจาหนาทภาคเครอขายจากกระทรวงสาธารณสขและองคกรปกครองสวนทองถนทกจงหวด และคณาจารยและนกศกษาจากสถาบนการศกษาทกแหง ประกอบดวย คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยบรพา ส านกสหเวชศาสตรและสาธารณสข มหาวทยาลยวลยลกษณ มหาวทยาลยราชภฎภเกต คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขตบางเขน สถาบนการพลศกษาประจ าวทยาเขตสพรรณบร สมทรสาคร ชมพร และกระบ และและบคลากรทเกยวของทกทาน ตลอดจนนสตปรญญาตร สาขาพลศกษาและสขศกษา ภาควชาพลศกษาและกฬา คณะศกษาศาสตรและพฒนศาสตร ทใหความชวยเหลอเกบรวบรวมขอมลในพนทจนส าเรจลลวงไปดวยด ประการส าคญ คอ ชมรมผสงอายทกแหงทเปนกลยาณมตร และมอบมตรไมตร และใหความรวมมอโครงการวจยเปนอยางดตลอดมา

ทายทสด ขอขอบคณศนยวจยกจกรรมทางกายเพอสขภาพ ผสนบสนนการขยายพรมแดนของ

องคความรดานกจกรรมทางกายเพอสงเสรมสขภาพใหกบผสงอายตามวถไทย หวงเปนอยางยงวา

รายงานฉบบนนอกจากจะเปนฐานขอมลในการวางแผนพฒนารปแบบกจกรรมทางกายส าหรบผสงอาย

แลว ยงเปนฐานขอมลใหกบหนวยงานสาธารณสข องคกรสงเสรมสขภาพผสงอาย และองคการบรหาร

สวนทองถนในพนทไดใชเปนขอมลในการพฒนาสขภาพใหกบผสงอายตอไป

อจฉรา ปราคม พฤษภาคม 2559

กจกรรมทางกายเพอลดการเสอมถอยของสมรรถภาพการท า

หนาททางกายส าหรบผสงอาย

บทคดยอ

วตถประสงค การวจยนมวตถประสงคเพอศกษารปแบบกจกรรมทางกายเพอลดการเสอมถอย ของสมรรถภาพการท าหนาททางกายในผสงอายไทย และผลของกจกรรมทางกายตอการลดการเสอมถอยของสมรรถภาพการท าหนาททางกายในผสงอายไทย วธด าเนนการวจย กลมตวอยางเปนอาสาสมครผสงอายทสงกดชมรมผสงอาย ทมอาย 60ป

ขนไป ทอาสาสมครเขารวมโปรแกรม จ านวน 3,547คน ท ากจกรรมทางกาย ระยะเวลา 8 เดอนท าการทดสอบกอนและหลงการทดลอง ดวยแบบทดสอบสมรรถภาพการท าหนาททางกายผสงอาย (Senior fitness test) และการประเมนความเสยงการหกลมดวยแบบประเมน Berg balance scale การวเคราะหขอมลโดยใชสถตเชงพรรณนา หาคาจ านวน รอยละ คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน และท าการทดสอบคาความแจกแจงปกตของขอมลดวยสถต Kolmogorov-Smirnov test และวเคราะหเปรยบเทยบสมรรถภาพการท าหนาททางกายและการหกลม ชวงกอนและหลงเขารวมโปรแกรมดวยการทดสอบคาทแบบไมอสระ (Dependent T test),วเคราะหความแปรปรวนทางเดยว (One way Analysis of Variance) และการวเคราะหเชงเนอหา (Content analysis) ผลการวจย

1. รปแบบกจกรรมทางกาย 5 รปแบบ ไดแก กจกรรมทางกายในชวตประจ าวน (PA for daily life) กจกรรมการท างาน (Work PA) ซงเปนกจกรรมทอยในสวนหนงของการท างาน กจกรรมการเดนทาง (Active transportation PA)กจกรรมการนนทนาการหรอยามวาง (Recreation PA) และกจกรรมทางกายแบบวางแผน (Planed PA)

2. คาเฉลยสมรรถภาพการท าหนาททางกายของผสงอายดขนกวากอนเขารวมโปรแกรมอยางม

นยส าคญทางสถตทระดบ .05 3. คาเฉลยความเสยงการหกลมหลงเขารวมโปรแกรมดขนกวากอนเขารวมโปรแกรม อยางม

นยส าคญทางสถตทระดบ .05

4. ผลการเปรยบเทยบคาเฉลยสมรรถภาพการท าหนาททางกายผสงอาย รายภมภาค หลงการเขารวมโปรแกรม คาเฉลยของทกรายการมความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 สรปผลการวจย รปแบบกจกรรมทางกายสามารถลดการเสอมถอยของสมรรถภาพการท าหนาททางกายในผสงอายไทยทงดานระบบหวใจและหลอดเลอด กลามเนอ กระดก ความยดหยนของขอตอ และความสมดลของรางกายและคลองแคลววองไวเพอการด าเนนชวตของผสงอาย ค าส าคญ :กจกรรมทางกาย, การเสอมถอย , สมรรถภาพการท าหนาททางกาย, ผสงอาย

กจกรรมทางกายเพอลดการเสอมถอยของสมรรถภาพการท า

หนาททางกายส าหรบผสงอาย

สารบญ

หนา

กตตกรรมประกาศ

บทคดยอ 1 2

บทท1 บทน า 6 วตถประสงค 8 ขอบเขตการศกษา 9 การน าผลการวจยไปใช 9 นยามศพทเฉพาะ 9 บทท 2 ทบทวนเอกสาร และงานวจยทเกยวของ 11 บทท 3 วธการเกบรวบรวมขอมล 26 ประชากรและกลมตวอยาง 26 เครองมอทใชในการวจย 27 ขนตอนด าเนนการวจย 28 การวเคราะหขอมล

แผนการด าเนนงาน

32 32

บทท 4 ผลการวเคราะหขอมล 34 ตอนท 1ขอมลทวไปผสงอาย 35 ตอนท 2 รปแบบกจกรรมทางกาย 36 ตอนท3 ผลของการประเมนรปแบบการลดความเสอมถอยสมรรถภาพการ

ท าหนาททางกายผสงอาย 44

บทท 5 สรป อภปราย และขอเสนอแนะ 55 สรปผลการศกษา 55 อภปรายผล

ขอจ ากดในการวจย 57 59

ขอเสนอแนะเชงนโยบาย 59 ขอเสนอแนะในการท าวจยครงตอไป 60 เอกสารอางอง 61 ภาคผนวก แบบบนทกสมรรถภาพการท าหนาททางกายผสงอาย 68 แบบบนทกความเสยงการหกลมผสงอาย 70 คณะท างานวจย 75

กจกรรมทางกายเพอลดการเสอมถอยของสมรรถภาพการท า

หนาททางกายส าหรบผสงอาย

สารบญตาราง

ตารางท 3.1 แสดงรปแบบกจกรรมทางกายผสงอายในชวตประจ าวน และกจกรรมกลม โดย

ประยกตทฤษฏขนตอนการเปลยนแปลงพฤตกรรม

29

ตารางท 4.1 จ านวนรอยละของขอมลทวไปผสงอาย 35

ตารางท 4.2 เปรยบเทยบคาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐานของสมรรถภาพการท าหนาท

ทางกายและความเสยงการหกลม ผสงอาย ชวงกอนและหลงเขารวมโปรแกรม

45

ตารางท 4.3 เปรยบเทยบคาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐานของสมรรถภาพการท าหนาท

ทางกาย ผสงอาย กอนและหลงเขารวมโปรแกรมจ าแนกตามอาย

46

ตารางท 4.4 เปรยบเทยบคาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐานของสมรรถภาพการท าหนาท

ทางกายและความเสยงการหกลม ผสงอาย ชวงหลงเขารวมโปรแกรมจ าแนก

ตามภมภาค

51

ตารางท 4.5 จ านวน และรอยละของระดบความเสยงของการหกลมผสงอาย กอนและหลง

เขารวมโปรแกรม

53

ตารางท 4.6 จ านวนและรอยละของระดบความเสยงของการหกลมผสงอายจ าแนกระดบอาย 54

กจกรรมทางกายเพอลดการเสอมถอยของสมรรถภาพการท า

หนาททางกายส าหรบผสงอาย

สารบญภาพ

ภาพท 1 รปแบบกจกรรมทางกายของชมรมผสงอายต าบลหนองหลม จงหวดพะเยา 37

ภาพท 2 รปแบบกจกรรมทางกายผสงอายเทศบาลต าบลเมองพาน จงหวดเชยงราย 37

ภาพท 3 รปแบบกจกรรมทางกายผสงอาย จงหวดสโขทย และพษณโลก 37

ภาพท 4 รปแบบกจกรรมทางกายผสงอาย ต าบลสนามชย จงหวดสพรรณบร 38

ภาพท 5 รปแบบกจกรรมทางกายผสงอายต าบลวงตะก จงหวดนครปฐม 39

ภาพท 6 รปแบบกจกรรมทางกายผสงอาย จงหวดกาจญบร และสมทรสงคราม 40

ภาพท 7 รปแบบกจกรรมทางกายผสงอายต าบลบานหนองออ จงหวดจนทบร 40

ภาพท 8 รปแบบกจกรรมทางกายผสงอายต าบลทาเกษม จงหวดสระแกว 41

ภาพท 9 รปแบบกจกรรมทางกายผสงอาย กศน.ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

จงหวดอบลราชธาน

42

ภาพท 10 รปแบบกจกรรมทางกายผสงอาย จงหวดขอนแกนและมหาสารคาม 42

ภาพท 11 รปแบบกจกรรมทางกายผสงอายต าบลกระโสม จงหวดพงงา 43

ภาพท 12 รปแบบกจกรรมทางกายผสงอายต าบลล าทบ จงหวดกระบ 44

ภาพท 13 รปแบบกจกรรมทางกายผสงอาย จงหวดสราษฎรธาน 44

กจกรรมทางกายเพอลดการเสอมถอยของสมรรถภาพการท า

หนาททางกายส าหรบผสงอาย

บทท 1

บทน า หลกการและเหตผล

ผสงอาย คอ ผทมอาย 60ปขนไป ซงในปจจบนจ านวนและสดสวนของผสงอายกลมดงกลาวของประเทศไทยเพมมากขนในอตราทเรว จากสถตยอนหลงป 2553 ประชากรอาย 60 ปขนไปมจ านวนรอยละ13.2 และในป พ.ศ.2563 จะมประชากรผสงอายเพมขน รอยละ19.1 และคาดวาในป 2583 จะมรอยละ 32.1 โดยเฉพาะกลมอาย 80 ขนไป มแนวโนมเพมสงขนอยางรวดเรว เกอบถง 1 ใน 5 ของประชากรผสงอายทงหมด (ส านกงานสถตแหงชาต,2553 ; ส านกงานคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต,2553 อางถงในวพรรณ ประจวบเหมาะ ,2555) ท าใหโครงสรางประชากรของประเทศไทยก าลงเคลอนเขาสระยะทเรยกวา “สงคมภาวะประชากรสงอาย” (Population aging) อยางแทจรง เชนเดยวกบทเกดขนในประเทศทพฒนาแลวขณะเดยวกนจ านวนผสงอายไทยทก าลงทวจ านวนเพมขนในปจจบน ไดก าลงเปนกลมเสยงตอโรคไมตดตอเรอรงตางๆ ไดแก โรคหวใจและหลอดเลอด โรคเบาหวาน โรคอวน มะเรง ไขขออกเสบ และภาวะการณเกดอบตเหตไดงาย จากรายงานสถานการณผสงอายไทย ป 2555 พบวา ผสงอายชายมภาวะเสยงตอการหกลม รอยละ 59.6 และผสงอายหญงมภาวะเสยง รอยละ 45.1 นอกจากนยงพบวาความแขงแรงของผสงอายไทยลดลงจากป 2550 รอยละ 2.7 ผสงอายชายความแขงแรงลดลง รอยละ 5.8 และผสงอายหญงลดลง รอยละ 4.1 (ส านกสงเสรมและพทกษผสงอาย ,2554) ซงสถานการณดงกลาวจะกลายเปนภาระของทงสงคมและบคคลในครอบครวทงดานคาใชจายและเวลาทใชในการดแลรกษาพยาบาลตามมา ดงนนเพอลดภาระดงกลาว สงคมไทยจงตองเรมตระหนกถงการปองกนภาวะเสอมถอยของสมรรถภาพทางกายใหกบผสงอายเพอใหผสงอายสามารถด ารงชวตไดดวยตนเองอยางเปนปกตสขทงรางกาย จตใจ สงคม และสตปญญา โดยไมตองพงพาผอน ลดภาวะเสยงตอการเจบปวยตางๆ และสามารถด าเนนชวตตอไปไดอยางประสบความส าเรจ (Jones &Rikli, 1999) ซงจะตองอาศยความรวมมอจากผเกยวของทงหลายโดยมการบรณาการเครอขายกลมตางๆ ไดแก กลมผสงอายทตองรจกการดแลตนเองอยางถกตอง กลมบตรหลานทตองใหการดแลเอาใจใสอยางเหมาะสม กลมอาสาสมครดแลผสงอายทคอยชวยเหลอแลกเปลยนเรยนร รวมถงการสนบสนนของหนวยงานภาครฐและองคกรปกครองสวนทองถนในการยกระดบคณภาพชวตของผสงอายใหมสขภาพแขงแรงและอยอยางมความสข กลวธทส าคญ คอ“การสงเสรมกจกรรมทางกาย” เพอสงเสรมใหผสงอายไทยสามารถด าเนนชวตอยไดดวยตนเอง และลดความเสยงตอปญหา

กจกรรมทางกายเพอลดการเสอมถอยของสมรรถภาพการท า

หนาททางกายส าหรบผสงอาย

กระดกเปราะและหกจากการหกลม และยงปองกนความเจบปวยจากโรคเรอรงทเกยวกบความชราไดดวย (Spirduso,1995) สถานการณในปจจบนพบวา ผสงอายมอตราการใชชวตแบบนงอยกบทเพมขน หรอทเรยกวาการมกจกรรมทางกายไมเพยงพอ (Physical inactivity) ผลการส ารวจภาวะกจกรรมทางกายในทกกลมวยของส านกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (ปยาวฒน เกตวงศา, เกรยงศกด เตงอ านวย และชตมา อยสมบรณ, 2555) พบวา ผสงอายไทยมภาวะนงเฉย (Sedentary behavior) ถงวนละ 5 ชวโมง/วน การมกจกรรมทางกายไมเพยงพอยงเปนสาเหตส าคญอนดบทสของการเสยชวตจากโรคเรอรง และผลการศกษาสมรรถภาพการท าหนาททางกายของผสงอายของอจฉรา ปราคม และคณะ (2556) และประไพวรรณ ศรเมธรวรคณ และคณะ (2553) พบวา ผสงอายสวนใหญมสมรรถภาพทางกายระดบต ากวาเกณฑ โดยเฉพาะดานความอดทนหวใจและหลอดเลอด ความแขงแรงของกลามเนอสวนลาง การทรงตวและความวองไวอยในระดบต า และมระดบกจกรรมทางกายในระดบต า (low physical activity) นอกจากนจากการศกษาของทวาพร ทววรรณกจ และคณะ (2010) พบวาผสงอายทมกจกรรมทางกายไมประจ าสม าเสมอหรอเคลอนไหวนอยจะมความสามารถในการทรงตวไดนอยกวากลมผสงอายทมกจกรรมทางกายประจ าสม าเสมอ

จากการศกษาของSpirduso, Francis &MacRae (2005)พบวา กจกรรมทางกายจะชวยสงเสรมให

ผสงอายมกลามเนอแขงแรงมากขน ซงเปนบทบาทส าคญในการด าเนนชวตในชวตประจ าวนของ

ผสงอาย เชน การถอและยกสงของ, การใชเครองมอ และการเปลยนอรยาบถ โดยเฉพาะกจกรรมการเดน

และการออกก าลงกายโดยใชแรงตานจะชวยสงเสรมใหกลามเนอรางกายสวนบนและสวนลางแขงแรง

ยงขน (skelton et al.,1994) และองคการอนามยโลก (WHO, 2002)ไดสนบสนนผลกดนและเสนอแนะให

ประชาชนทวโลกหนมาใหความส าคญกบการมกจกรรมทางกายในชวตประจ าวนในทกกลมวยมากขน

โดยเฉพาะสนบสนนใหกลมสงอายมกจกรรมทางกายในระดบปานกลาง 150นาทตอสปดาห หรอม

กจกรรมทางกายในระดบหนก 75นาทตอสปดาห ซงจะชวยลดภาวะโรคไมตดตอเรอรงและคงรกษาให

รางกายท าหนาทไดตามปกต ลดภาวะความเครยด และความเสยงตออบตเหตได (WHO, 2010)นอกจากน

แนวคดการสรางเสรมสขภาพตลอดชวงชวต (Life-course approach)ไดอธบายวาบคคลเมอกาวเขาสวย

สงอายมากขน จะมปจจยตางๆทมอทธพลตอการด ารงชวตดานจตวทยา-สงคม ไดแก การเปลยนแปลง

ของสงคม-วฒนธรรม ตลอดจนกระบวนการทางการผลตและการตลาด ไดมาถงจดสงสดและเรมลด

บทบาทตอชวตของผสงอายลง แตปจจยทางชววทยาจะกลบมามอทธพลในการก าหนดปญหาสขภาพ

ตามมาอกครง ทงนเพราะการเสอมถอยลงของสมรรถภาพและประสทธภาพการท างานของระบบอวยวะ

กจกรรมทางกายเพอลดการเสอมถอยของสมรรถภาพการท า

หนาททางกายส าหรบผสงอาย

ตางๆของรางกาย ฉะนนกจกรรมทางกายทเหมาะสมส าหรบผสงอายคอกจกรรมทตอบสนองการเสอม

ถอยของปจจยทางชววทยา ซงเปนไปเพอการด ารงคงสภาพการท าหนาทของระบบสรระวทยา หมายถง

การท างานของระบบหวใจและหลอดเลอด ระบบกลามเนอ กระดกและความยดหยนของขอตอ รวมไป

ถงระบบการสงงานของสมองและเสนประสาท และอาจมมตการเคลอนไหวภายใตการก ากบของจตทม

สมาธ (เกษม นครเขตต,2555; Boreham and Riddoch, 2003)ซงจากการท าการศกษาทบทวนเอกสารและ

งานวจยดานกจกรรมทางกายส าหรบผสงอายเบองตน พบวา องคความรงานวจยดานการสงเสรมกจกรรม

ทางกายในกลมสงอายในประเทศไทยใน 10 ปทผานมายงมนอย (Purakom, 2006)ซงในชวงระยะเวลาในป

2557 คณะวจยในฐานะนกวชาการในดานกจกรรมทางกายผสงอาย ก าลงด าเนนโครงการสงเสรม

กจกรรมทางกายเพอพฒนาคณภาพชวตผสงอายในประเทศไทยโดยมวตถประสงคเพอสงเสรมรปแบบ

กจกรรมทางกายในรปแบบทเหมาะสมส าหรบผสงอาย ซงไดรบการสนบสนนจากส านกงานกองทน

สนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.)

ดวยเหตผลดงกลาวขางตน คณะผวจยจงสนใจทจะศกษาการสงเสรมกจกรรมทางกายเพอลดการเสอมถอยของสมรรถภาพการท าหนาททางกายในผสงอายไทย ซงจะเปนโครงการวจยเชงประเมนผล (Evaluation research project) ของโครงการสงเสรมกจกรรมทางกายผสงอายดงกลาวขางตน และจะพฒนารปแบบ กจกรรมทางกายเพอลดการเสอมถอยของสมรรถภาพการท าหนาททางกายในผสงอาย เพอเปนขอมลในการเสรมสรางสมรรถภาพการปฏบตหนาทดานการท างานของระบบหวใจและหลอดเลอด ระบบกลามเนอ กระดก ความยดหยนของขอตอ และการสรางความสมดลและความคลองแคลววองไวใหกบผสงอายไทยตอไป

วตถประสงคการวจย

1. เพอศกษารปแบบกจกรรมทางกายเพอลดการเสอมถอยของสมรรถภาพการท าหนาททางกายในผสงอายไทย

2. เพอศกษาผลของกจกรรมทางกายตอการลดการเสอมถอยของสมรรถภาพการท าหนาททางกายในผสงอายไทย ทงดานระบบหวใจและหลอดเลอด กลามเนอ กระดก ความยดหยนของขอตอ และความสมดลของรางกายและคลองแคลววองไวเพอการด าเนนชวตของผสงอาย

กจกรรมทางกายเพอลดการเสอมถอยของสมรรถภาพการท า

หนาททางกายส าหรบผสงอาย

ขอบเขต

ขอบเขตประชากร ไดแก ผสงอายทสงกดชมรมผสงอาย ทมอาย 60 ปขนไป ทมกจกรรมทางกายสม าเสมอและไมสม าเสมอ

ขอบเขตเนอหา 1. การศกษาสถานการณการมกจกรรมทางกายของผสงอายไทย ในกจกรรม 4 ลกษณะ ไดแก

1) ชวงขณะมกจกรรมทบาน และทท างาน (ถายงท างานอย) 2) ชวงขณะเดนทาง 3) ชวงขณะมกจกรรมนนทนาการ และ 4) พฤตกรรมการอยนงเฉย

2. การศกษารปแบบการสงเสรมกจกรรมทางกายในกลมผสงอายไทยในแตละภมภาค โดยการ ออกแบบกจกรรมทางกาย ใหกลมผสงอายมกจกรรมทางกายถงระดบปานกลาง (ModerateActivity)

3. การประเมนสมรรถภาพการท าหนาททางกายผสงอายเพอปองกนการเสอมถอยของระบบ หวใจและหลอดเลอด ระบบกลามเนอ กระดก ความยดหยนของขอตอ

การน าผลวจยไปใช

1. ไดขอมลรปแบบกจกรรมทางกายใหกบผสงอายไทยทเหมาะสมกบวถการด ารงชวตแตละ ภมภาคทงดานการท างานของระบบหวใจและหลอดเลอดระบบกลามเนอ กระดก ความยดหยนของขอตอและความสมดลของรางกาย

2. ไดขอมลสขภาพเพอใหส านกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.) หนวยงานสาธารณสข และองคกรปกครองสวนทองถน และไดน าไปพฒนาแผนงาน/โครงการสงเสรมสขภาพทางกายใหกบผสงอาย

นยามศพทเฉพาะ

กจกรรมทางกาย(Physical activity) หมายถง การเคลอนไหวของของรางกายทท าใหเกดการเผาผลาญพลงงานในวถชวตประจ าวนทสงผลตอสขภาพ และการลดปจจยเสยงตอโรคไมตดตอเรอรง

ผสงอาย(Elderly) หมายถง ผทมอายตงแต 60ป ขนไป ทสงกดชมรมผสงอาย

สขภาพ(Health) หมายถงความสมบรณทงดานสขภาพกาย สขภาพจตและสขภาพทางสงคม

ตลอดจนภาวะความไมเจบปวยของผสงอาย

กจกรรมระดบเบา (Lowphysical activity) หมายถง กจกรรมทท าใหเกดการเผาผลาญพลงงานในระดบต า ซงมการท ากจกรรมเคลอนไหวนอยกวา 3 วน/สปดาห และมการเผาผลาญพลงงานนอยกวา 1500 MET

กจกรรมทางกายเพอลดการเสอมถอยของสมรรถภาพการท า

หนาททางกายส าหรบผสงอาย

กจกรรมทางกายระดบปานกลาง(Moderate physical activity) หมายถง กจกรรมระดบหนกทปฏบตตดตอกนอยางนอย 3 วน และอยางนอย 20 นาทตอวน หรอกจกรรมทปฏบตตดตอกนอยางนอย 5 วนหรอการเดนตดตอกนอยางนอย 30 นาท หรอกจกรรมระดบหนกสลบปานกลางทปฏบตตดตอกนอยางนอย 5 วนจนท าใหเกดการเผาผลาญพลงงานอยางนอย 600 MET -minutes/week

กจกรรมทางกายระดบหนก (Vigorous physical activity)หมายถงกจกรรมทมการเคลอนไหว

ตดตอกนอยางนอย 10 นาท และสงผลใหอตราการเตนของหวใจเตนเรวขนอยางมาก จนรสกเหนอย

หอบ หรอมอตราการเตนของหวใจอยทระดบ 70-85 ของอตราการเตนของหวใจสงสด

กจกรรมปานกลางถงหนก(Moderate-vigorous physical activity ; MVPA) หมายถงการมกจกรรม

ทางกายในระดบปานกลางอยางนอย 150 นาท/สปดาหหรอมกจกรรมระดบหนก อยางนอย75นาท/สปดาห

กจกรรมทางกายไมเพยงพอ หมายถง การมกจกรรมทางกายนอยกวาในระดบปานกลางถงระดบสง

สมรรถภาพการท าหนาททางกายของผสงอาย(Senile fitness test) หมายถง สมรรถภาพดาน

สมรรถภาพดานแอโรบก (Aerobic endurance), สมรรถภาพดานระบบความแขงแรงของระบบกลามเนอ

และความออนตว (muscular fitness and flexibility) และสมรรถภาพดานการทรงตวและความคลองแคลว

วองไว (Balance and agility) อนจะสงผลใหผสงอายมความเปนอยทดตลอดชวงชวต

พฤตกรรมอยนงเฉย(Sedentary Behavior) หมายถง กจกรรมทไมสงผลใหเกดการเผาผลาญ

พลงงานในระดบทเพยงพอ เชน การนงเฉย การนงท างาน การดโทรทศน แตอยางไรกตามไมรวมกบ

เวลาทใชในการนอนหลบในชวตประจ าวน

การเปลยนแปลงพฤตกรรมกจกรรมทางกาย(Physical activity behavior change)

หมายถง การเปลยนแปลงพฤตกรรมการมกจกรรมทางกายไปในทศทางบวก ทสงผลตอการมสขภาพกายท

ด

กจกรรมทางกายเพอลดการเสอมถอยของสมรรถภาพการท า

หนาททางกายส าหรบผสงอาย

บทท 2

เอกสารและงานวจยทเกยวของ

การศกษาวจยการสงเสรมกจกรรมทางกายเพอลดการเสอมถอยของสมรรถภาพการท าหนาททางกายส าหรบผสงอายครงน ผวจยท าการทบทวนเอกสารและงานวจยทเกยวของเพอน าไปก าหนดกรอบแนวคดการวจยและกระบวนการด าเนนการวจย ดงน

1. สถานการณและแนวคดเกยวกบผสงอาย 2. แนวคดกจกรรมทางกาย (Physical activity concept) 3. ระดบของกจกรรมทางกาย (Physical activity level) 4. แนวทางการจดกจกรรมทางกายส าหรบผสงอาย (Physical activity for elderly Guideline) 5. การประเมนสมรรถภาพการท าหนาทของผสงอาย (Senior Fitness Test; SFT) 6. ทฤษฎขนตอนการเปลยนแปลงพฤตกรรม (Trans-theoretical Model of Change) 7. งานวจยทเกยวของ

1. สถานการณดานสขภาพผสงอายไทย สบเนองจากผลของการเพมจ านวนผสงอายในประเทศไทย ตลอดระยะเวลาหลายปทผานมา สงผลกระทบในหลายๆ ดานไดแก ดานสขภาพ เศรษฐกจและสงคม ส าหรบในสวนของปญหาดานสขภาพพบวายงคงเปนปญหาทส าคญ โดยเฉพาะปญหาโรคเรอรงทพบเพมขนเมออายสงขน ดงเชนผลการศกษาของส านกงานสถตแหงชาต ดงตอไปน จากผลการส ารวจภาวะสขภาพและโรคเรอรงของประชากรสงอายในประเทศไทย พ.ศ.2550 โดยส านกงานสถตแหงชาต พบวา ผสงอายสวนใหญประเมนสขภาพตนเองดงน มสขภาพดรอยละ 43.0 รองลงมามสขภาพปานกลาง รอยละ 28.9 สวนการประเมนวาสขภาพไมดมากๆ รอยละ 2.8 เมอพจารณาสดสวนของการประเมนสขภาพตนเองของผสงอายะระหวางเพศ กลมอาย และเขตการปกครอง พบวา ผสงอายชายประเมนสขภาพตนเองวาดสงกวาผสงอายหญง รอยละ 47.8 และ 39.2 ผสงอาย 60-69 ป ประเมนสขภาพตนเองวาดสงสดรอยละ 50.2 รองลงมาเปนผสงอาย 70-79 ป รอยละ 34.8 สวนผสงอาย 80 ป ขนไปประเมนสขภาพตนเองวาดนอยสดรอยละ 26.5 และผสงอายทอยในเขตเทศบาลประเมนสขภาพตนเองวาดสงกวาผสงอายทอยนอกเขตเทศบาล รอยละ 44.3 และ 42.5 เมอพจารณาสดสวนการเปนโรคเรอรงของผสงอายตามเพศ กลมอาย เขตการปกครอง และภาคพบวา

กจกรรมทางกายเพอลดการเสอมถอยของสมรรถภาพการท า

หนาททางกายส าหรบผสงอาย

ผสงอายหญงมสดสวนการเปนโรคเรอรงสงกวาผสงอายชายทกโรค ยกเวน อมพาต/อมพฤกษ ผสงอาย 70-79 ป มสดสวนการเปนโรคเรอรงสงกวาผสงอาย 60-69 ป และ 80 ปขนไปทกโรค ยกเวน โรคมะเรงทมสดสวนใกลเคยงกน แตอมพาต/อมพฤกษมแนวโนมสงขนเมออายมากขน (ผสงอาย 60-69 ป รอยละ 1.8, 70-79 ป รอยละ 3.1 และ 80 ปขนไป รอยละ 4.8 ) ผสงอายในเขตเทศบาลมสดสวนการเปนโรคเรอรงสงกวาผสงอายนอกเขตเทศบาลทกโรค ยกเวนโรคมะเรงทมสดสวนเทากน สวนการเปนโรคเรอรงของผสงอายตามภาคมสดสวนแตกตางกนไป โดยผสงอายกรงเทพมหานครเปนโรคหลอดเลอดในสมองตบสงสด รอยละ 2.3 ผสงอายภาคกลางมสดสวนของการเปนโรคเรอรงสงสด 2 โรค คอ ความดนโลหตสงรอยละ 18.9 และผสงอายภาคใตเปนโรคเรอรงสงสด 2 โรค คอ อมพาต/อมพฤกษ รอยละ 3.5 และโรคมะเรง รอยละ 1.0 ปญหาภาวะสมองเสอมในผสงอาย พบวาป พ.ศ.2549 มจ านวนผสงอายทมภาวะสมองเสอมสงสดจ านวน 22,253 ราย รองลงมาเปน พ.ศ.2547 และ 2548 จ านวน 16,450 และ 16,289 ราย สวน พ.ศ.2550 จ านวน 11,878 ราย โดยพบผสงอายหญงมภาวะสมองเสอมสงกวาผสงอายชาย คอผสงอายหญงมภาวะสมองเสอมจ านวน 7,410 ราย และผสงอายชายมภาวะสมองเสอมจ านวน 4,468 ราย เมอพจารณาผสงอายทมภาวะสมองเสอมตามกลมอาย พ.ศ.2550 พบวาผสงอายอาย 70-79 ป มภาวะสมองเสอมสงทสด จ านวน 6,151 ราย รองลงมาเปนผสงอาย 80 ปขนไปจ านวน 2,901 ราย และผสงอาย 60-69 ป นอยสด จ านวน 2,826 ราย (ศนยสารสนเทศ กรมสขภาพจต, 2550)

การแบงกลมผสงอาย

ปจจบนประชากรไทยมประชากรทอยในกลมผสงวยมจ านวนประมาณถง 7 ลานคน คดเปนอตราสวนประมาณ 15% ของประชากรทงหมด และก าลงจะเพมจ านวนมากขนอยางรวดเรวและมแนวโนมอายยนยาวขน สงผลใหการดแลผสงอายในชมชน เปนงานทมความส าคญเปนอยางยงในสงคมไทยดงนนการเตรยมความพรอมเกยวกบระบบการจดการดแลผสงอายจงเปนสงส าคญ ซงจะท าใหผสงอายมคณภาพชวตทดและด ารงชวตอยในสงคมไทยไดอยางมคณคาและศกดศรตอไป มลนธสถาบนวจยและพฒนาผสงอายไทย (2557) ไดแบงโครงสรางประชากรสงอายไทย ออกเปน 3 กลม ดงน 1) ประชากรสงอายวยตน คอ ผมอาย 60 ถง 69 ป 2) ประชากรสงอายวยกลาง คอ ผมอาย 70 ถง 79 ป 3) ประชากรสงอายวยปลาย คอ ผมอาย 80 ปขนไป

กจกรรมทางกายเพอลดการเสอมถอยของสมรรถภาพการท า

หนาททางกายส าหรบผสงอาย

ส าหรบประเทศในแถบตะวนตก Jones & Rose (2005) ท าการแบงโครงสรางผสงอาย ไว 3 กลม ดงน 1) ประชากรสงอายวยตน คอ ผมอาย 65 ถง 74 ป 2) ประชากรสงอายวยกลาง คอ ผมอาย 75 ถง 84 ป 3) ประชากรสงอายวยปลาย คอ ผมอาย 85 ถง 99 ป 4) ประชาชนสงอายมาก คอ ผทมอาย 100 ปขนไป

แนวโนมการเปลยนแปลงโครงสรางประชากรสงอายไทยทเหนไดเดนชดประการหนง คอ

ในชวงแผนผสงอายแหงชาตฉบบท 2 คอ สดสวนผสงอายทมอายมากหรอเปนผสงอายในวยกลาง (อาย 75-84 ป) มแนวโนมจะมากขน และจากขอมลการคาดประมาณประชากรของประเทศไทยลาสดคาดวาสดสวนของประชากรสงอายวยปลายหรออาย 80 ปขนไป เพมจากรอยละ 9.8 ของประชากรสงอายทงหมด ในป พ.ศ.2543 เปนรอยละ12.4 ในป พ.ศ.2568 ลกษณะทส าคญอกประการหนง คอ แนวโนนของการทสดสวนของเพศหญงจะสงกวาเพศชายอยางชดเจน สาเหตทท าใหสดสวนของประชากรเพศหญงมสงกวาประชากรเพศชายในวยสงอาย เนองจากอตราตายของประชากรเพศหญงทต ากวาเพศชาย และอายขยเฉลยของเพศหญงจะเพมขนจากอาย 78 ป ในป พ.ศ. 2553 เปน 82 ป ในป พ.ศ. 2583 ในขณะท เพศชาย จะ มอายขย เฉ ลย เ พมจากประมาณ 71 ป เ ปน 77 ป (วพรรณ ประจวบ เหมาะ,2556)Knodel&Chayovan (2008) ไดน าขอมลการคาดประมาณประชากรภายใตขอสมมตฐานภาวะเจรญพนธระดบกลางขององคกรสหประชาชาต แสดงใหเหนอยางชดเจนวา ในกลมประชากรทมอายตงแต 60 ปขนไป สดสวนของประชากรเพศหญง จะเพมจากประมาณรอยละ 55 ในป พ.ศ.2543 เปนประมาณรอยละ 59 ในป พ.ศ.2593 และเปนทนาสงเกตวาสดสวนของประชากรเพศหญงจะเพมสงขนตามอายทเพมขน ทเหนไดชดคอ ในกลมผสงอายวยปลาย (อาย 80 ปขนไป) โดยสดสวนของประชากรหญงจะเพมจากประมาณรอยละ 64 เปนประมาณรอยละ 71 อยางไรกตาม แมวาสดสวนของประชากรหญงจะมากกวาชาย แตผหญงจะมขอจ ากดในการท ากจวตรประจ าวนมากกวาผชา ย และมสขภาพดต ากวาผสงอายชาย (อทยทพย รกจรรยาบรรณ,2547) 2. แนวคดและทฤษฎผสงอาย ค าทใชเรยกบคคลวา คนชราหรอผสงอายนน โดยทวไปเปนค าทใชเรยกบคคลทมอายมาก ผมขาว หนาตาเหยวยน การเคลอนไหวเชองชา พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน (2542 : 347) ใหความหมายค าวาชราวา แกดวยอาย ช ารดทรดโทรม แตค านไมเปนทนยมเพราะ กอใหเกดความหดหใจ และความถดถอยสนหวง ทงนจากผลการประชมของคณะผอาวโส

กจกรรมทางกายเพอลดการเสอมถอยของสมรรถภาพการท า

หนาททางกายส าหรบผสงอาย

สรกล เจนอบรม (2541) ไดก าหนดการเปนบคคลสงอายวา บคคลผจะเขาขายเปนผสงอาย มเกณฑในการพจารณาแตกตางกนโดยก าหนดเกณฑในการพจารณาความเปนผสงอายไว 4 ลกษณะดงน 1. พจารณาความเปนผสงอายจากอายจรงทปรากฏ (Chronological Aging) จากจ านวนปหรออายทปรากฏจรงตามปปฏทนโดยไมน าเอาปจจยอนมารวมพจารณาดวย 2. พจารณาความเปนผสงอายจากลกษณะการเปลยนแปลงทางรางกาย (Physiological Aging หรอ Biological Aging) กระบวนการเปลยนแปลงนจะเพมขนตามอายขยในแตละป 3.พจารณาความเปนผสงอายจากลกษณะการเปลยนแปลงทางจตใจ (Psychological Aging) จากกระบวนการเปลยนแปลงทางดานจตใจ สตปญญา การรบรและเรยนรทถดถอยลง 4.พจารณาความเปนผสงอายจากบทบาททางสงคม (Sociological Aging) จากบทบาทหนาททางสงคมทเปลยนแปลงไป การมปฏสมพนธกบกลมบคคล ตลอดจนความรบผดชอบในการท างานลดลง ประเวศ วะส (2543) ใหความหมายของภาวะสขภาพผสงอายวา เปนสขภาวะทสมบรณทางกาย ทางจต ทางสงคม และทางจตวญญาณ โดยมรายละเอยดดงน 1. สขภาวะทสมบรณทางกาย หมายถง รางกายทสมบรณแขงแรง คลองแคลว มก าลง ไมพการ มเศรษฐกจ หรอปจจย ทจ าเปนพอเพยง ไมมอบตภยหรออนตราย มสงแวดลอมทสงเสรมสขภาพ ค าวากายในทนหมายถงทางภายภาพดวย 2. สขภาวะทสมบรณทางจต หมายถง จตใจทมความสข รนเรง คลองแคลว มความเมตตาสมผสกบความงามของสรรพสง มสต มสมาธ มปญญา รวมถงการลดความเหนแกตวลงไปดวยเพราะตราบใดทยงมความเหนแกตว กจะมสขภาวะทสมบรณทางจตไมได 3. สขภาวะทสมบรณทางสงคม หมายถง การอยรวมกนดวยด มครอบครวทอบอน ชมชนเขมแขง สงคมทมความยตธรรมเสมอภาค ภราดรภาพสนตภาพ มระบบการบรการทด และมความเปนประชาสงคม 4.สขภาวะทสมบรณทางจตวญญาณ (Spiritual well-being) หมายถง สขภาวะทเกดขน เมอท าความดหรอจตสมผสกบสงทมคณคาอนสงสงหรอสงสงสด เชน การเสยสละ การมความเมตตา การเขาถงพระรตนตรยหรอการเขาถงพระผเปนเจา เปนตน ความสขทางจตวญญาณเปนความสขทไมระคนอยกบความเหนแกตว แตเปนสขภาวะทเกดขนเมอมนษยหลดพนจากความมตวตน จงมอสรภาพ มความผอนคลาย เบาสบาย ปตยนด มผลดตอสขภาพทางกาย ทางจตและทางสงคม Jett (2008) และ Jone& Rose (2005) นกวชาการดานผสงอายไดนยาม “ความแกชรา” แบงออกเปน 3 ประเภท กลาวคอ (1) ความแกตามความหมายอายตามปฏทน (Chronological age) นบตงแตหลงจากวนททารกเกดขนมา โดยพจารณาจากสถานภาพและความสามารถทจะกระท ากจกรรมตาม

กจกรรมทางกายเพอลดการเสอมถอยของสมรรถภาพการท า

หนาททางกายส าหรบผสงอาย

บทบาทของบคคล ซงบคคลจะถกนบวาแกเมอไมสามารถจะกระท ากจกรรมทเคยท าได (2) ความแกชราตามชวภาพ (Biological age) หมายถงกระบวนการเปลยนแปลงหรอเสอมของเนอเนอเยอ ซงอาจเสอมเรวกวาหรอชากวาอายทางปฏทน เชน ผทมอาย 50 ป หากมปจจยเสยงจากการสบบหร ดมแอลกอฮอล ถกแสงแดดจดเปนประจ า หรอเปนโรคเรอรง เนอเยอจะเสอมเรวหรอมความแกกวาบคคลผทอยในชวงอายเดยวกน ทไมมปจจยเสยงดงกลาว และ (3) ความแกชราตามการท าหนาททางกาย (Functional age) กลาวคอ ผทปฏบตกจกรรมทางกายอยางสม าเสมอ จะมความแกชราชากวาผทไมมกจกรรมทางกาย ตวอยางเชน ผสงอาย 70 ป ทวงเปนประจ า จะมสมรรถภาพการท าหนาททางกายไดดกวาผทไมมกจกรรมทางกาย การเปลยนแปลงเขาสวยสงอาย อาจจะพจารณาจากการเสอมถอยของวยผสงอายทงดานการเปลยนแปลงทางชวภาพ การท าหนาททางกาย จตใจ และสงคม

อนง การเปลยนแปลงทเปนไปในทางเสอมของผสงอายท าใหประสทธภาพในการท างานของรางกายเสอมถอยลงไปดวย เปนเหตใหผสงอายมปญหากบสขภาพเพมมากขนอยางหลกเลยงไมไดโดยเฉพาะโรคเรอรงตางๆ ดงท Speake (1989) ไดกลาววา ผสงอาย รอยละ 80 จะตองมปญหาทางสขภาพอยางนอยหนงอยาง จากการศกษาของ นภาพร ชโยวรรณ มาลน วงษสทธ และ จนทรเพญ แสงเทยนฉาย (2532) ไดศกษาผสงอายทวประเทศ จ านวน 3,252 คนโดยใหผสงอายประเมนภาวะสขภาพของตนเองพบวา ผสงอายมสขภาพไมดถงรอยละ 41 และโรคทพบบอยเปนโรคเกยวกบอวยวะของการเคลอนไหว และรบน าหนก นอกจากนน สมหมาย ยาสมทร และดารณ สวรรณรงส (2532) ไดรวบรวมสถตขอมลทวไป และโรคผสงอายทโรงพยาบาลล าปาง ในปงบประมาณ 2524-2526 พบวา สวนใหญผสงอายเปนโรคขอ กระดก กลามเนออกเสบ และปวดหลง ท าใหผสงอายขาดความกระฉบกระเฉง และความสามารถในการท างานลดลง มผลใหกจกรรมทเคยท าลดนอยลงไปดวย จากการทความสามารถในการท ากจกรรมตางๆของผสงอายลดลง Bulter (1987) กลาวถง แนวคดเกยวกบการปฏบตกจกรรมประจ าวน (Activity of Daily Living) วาไดถกน ามาใชในการประเมนภาวะสขภาพ ดานหนาทของรางกายอยางกวางขวาง เพราะหากผสงอายสามารถปฏบตกจกรรมประจ าวนไดดวยตนเองจะมความรสกวามสขภาพด และสงชวดเบองตนของ ภาวะสขภาพความผาสกในผสงอาย คอ ความสามารถในการปฏบตกจกรรมประจ าวนได Spirduso (1995) ก าหนดระดบสมรรถภาพทางกายของผสงอายไว 5 ระดบ คอ 1) สภาพตองพงพงผอน (Physically dependent) 2) สภาพออนแอแตชวยเหลอตนเองไดบาง (Physically frail) โดยทเปนผทสามารถปฏบตงานบานไดเองในระดบเบาๆ อาจจะชอบอยตดบาน 3) สภาพชวยเหลอตนเองได ไมตองพงพงผอน (Physically independent) โดยทสามารถเดนทางหรอท างานบาน และออกก าลงกายและเลนกฬาในระดบเบา 4) สภาพทมสมรรถภาพทางกายทด (physically fit) โดยทผสงอายเหลานสามารถท างานหนกระดบปานกลาง และสามารถเลนกฬาและออกก าลงกายไดและ 5) สภาพรางกายทเปนเลศ (Physically elite)

กจกรรมทางกายเพอลดการเสอมถอยของสมรรถภาพการท า

หนาททางกายส าหรบผสงอาย

Caffrey (1990) ไดส ารวจกจกรรมประจ าวนของผสงอายใน ภาคตะวนออกเฉยงเหนอของประเทศไทย พบวา กจกรรมการเคลอนยาย ไดแก การเดนไปวดเพอถวายอาหารพระหรอการไปปฏบตธรรมในวนพระและชวงเขาพรรษา การเดนไปซอของ การเตรยมอาหาร การเลยงหลาน การท าความสะอาดบาน การซกเสอผาการรบประทานอาหาร การขนบนได การเขาหองสวม การอาบน าและแตงกาย มผลตอภาวะสขภาพของผสงอายทดขน

ทฤษฎผสงอาย

ผวจยขอน าเสนอทฤษฎสงอาย (Aging Theories) ทมอทธผลตอความส าเรจในชวตผสงอาย 3

กลมหลก ดงน

1. ทฤษฎทางชววทยา (Biological Theory) ความชราเปนภาวะถดถอยของรางกาย (Senescence) ซงเปนสภาวะทรางกายเขาสวยชรา ภาวะ

ถดถอยของรางกายเปนกระบวนการทเซลลตางๆ ภายในรางกายเสอมสภาพลง จากการทมอายมากขนเรอย ๆ โดยจะปรากฏออกมาในสภาวะทรางกายท างานไมเปนปกต และถดถอยลงเรอย ๆ ตามระยะเวลาทผานไป อยางไรกตาม มการตงค าถามวามนษยมอายยนยาวขนกวาในอดตไดอยางไร ท าไมถงเปนเชนนน และท าไมมนษยตางเผาพนธถงมกระบวนการแกชราลงแตกตางกน เพอจะเขาใจถงกลไกของการเปลยนแปลงของสรรวทยา การสงอายหรอความแก จนกระทงการเสยชวตของมนษยนน ทฤษฎนกไดพยายามตอบค าถามตางๆเหลานน อยางไรกตาม ถงแมวาจะมการศกษาคนควาทดลองเกยวกบความแกมากมาย แตพบวาทฤษฎสงอายมกจะอธบายเหตและผลแยกสวนกน ยงไมมขอสรปใดทน าไปใชอธบายทวไปได ดงนนการท าความเขาใจและคนหาความจรงเกยวกบปรากฏการณสงอาย กระบวนการชราภาพหรอความแกชราของเซลลตางๆ ซงเปนปฏกรยาซบซอนเกยวของกบพนธกรรม การเผาผลาญฮอรโมน ระบบภมคมกน ระบบประสาท ตอมไรทอ รวมทงการเปลยนแปลงขององคประกอบในเซลล เนอเยอ และอวยวะ (Jones cited in Jones and Rose, 2005) กระบวนการทมความซบซอนเชนนจงตองอาศยหลายทฤษฎทจะอธบายไดอยางถองแท โดยผเข ยนจะขอแบงกลมทฤษฎทางชววทยาออกเปน 3 กลม ประกอบดวย ทฤษฎดานพนธกรรม (Genetic Theory) ทฤษฎการท าลาย (Damage Theories) และทฤษฎการไมสมดล (Gradual imbalance theories)

1.1 ทฤษฎดานพนธกรรม (Genetic Theory) ทฤษฎนมงเนนอธบายบทบาทการถายทอดทางพนธกรรมทเปนตวควบคมความแกชราของ

มนษย โดยมยนบางตวทเปนตวควบคมอตราเรงใหเกดการแกชราใหเกดขนอยางชาๆหรอรวดเรว และม

กจกรรมทางกายเพอลดการเสอมถอยของสมรรถภาพการท า

หนาททางกายส าหรบผสงอาย

ยนอกหลายพนชนดทมบทบาทส าคญตอการพฒนาพยาธสภาพของโรค อยางไรกตาม Medvedev (1981) กลาววากระบวนการแกชรามผลมาจากแตกตวทละเลกละนอยของสารพนธกรรมทเรยกวา DNA (Deoxyribonucleic Acid) ภายในเซลล ซงมโครงสรางเปนกรดนวคลอก 2 เสนพนกนเปนเกรยวคคอยเกบรกษารหสหรอขอความของเซลล การแตกตวของ DNA สงผลใหการเจรญเตบโตของเซลลไมสมบรณ หยดการแบงตวและเสยชวตในทสด นอกจากนทฤษฎดานพนธกรรมเชอวากระบวนการแกชราถกควบคมโดยนาฬกาชวต (Biological clock) ซงจะก าหนดการท าหนาทเซลลตางๆในรางกายมนษย เมอเกดกระบวนการแกชราลง นาฬกาชวตจะก าหนดใหรางกายหยดสรางการเจรญเตบโตและการแบงตวของเซลลตอไป

1.2 ทฤษฎการท าลาย (Damage Theories)

ทฤษฎการท าลายอธบายถงสงมชวตมอายมากขน อวยวะมการใชงานมากยอมเสอมไดงายและ

เรวขน อวยวะตางๆ ในรางกายมการใชงานมากขน เกดการเสอมถอยหรอเกดการเปลยนแปลง เนอเยอ

และอวยวะทถกท าลาย ซงเปนกญแจส าคญทจะท าใหการท างานของอวยวะตางๆลดลงและเกดการ

เสยชวตในทสด กระบวนการเปลยนแปลงในระดบ DNA ทมการถายทอดขอมลทผดพลาด หรอการ

เชอมไขว (Cross linkage) เปนปฏกรยาเคมทเกดขนและท าให DNA มการเสอมเปนผลใหเซลลตาย

กลาวคอ ในภาวะทเซลลแกลง สารการเชอมไขวจะเกาะตดกบโมเลกลของ DNA ขางใดขางหนง ซงจะ

ขดขวางตอกระบวนการแบงตวของเซลล ความยดหยนของเนอเยอภายในปอด ไต และระบบกลามเนอ

และขอตอลดลง (Warner, Butler, Sprott & Schneider, 1987) เมอเวลาผานไป คนแกขนและเซลลแก

มากขน จะมการเกาะตดของสารการเชอมไขวมากขน และโมเลกลของ DNA จะหนาทบในชองวาง

ระหวางเซลล การเปลยนแปลงนมผลท าใหเซลลตายได และปลอยของเสย หรออนมลอสระออกมาใน

เซลลเปนจ านวน เกดการออกซเดชนสงผลตอการท าลายเซลลสมอง และขดขวางการขนสงสารอาหาร

และสารเคมภายในเซลล เมอเซลลแกขนมการผลตมากขน โอกาสการถายทอดผดพลาดยอมมมากขน

1.3 ทฤษฎภาวะขาดสมดล(Gradual imbalance theories)

การท างานของระบบรางกายถกควบคมการท าหนาทโดยระบบประสาท สวนกลาง

ประกอบดวย สมองไขสนหลง และเซลลประสาท และระบบตอมไรทอ (Finch, 1976) โดยปกตระบบ

โครงสรางนจะชวยควบคมความคด ความจ า การพด การมองเหน การไดยน และกลไกการเคลอนไหว

กจกรรมทางกายเพอลดการเสอมถอยของสมรรถภาพการท า

หนาททางกายส าหรบผสงอาย

ของรางกาย การแสดงพฤตกรรมตอบสนองตอสงเราจากภายนอกและภายในของมนษย รวมทงการ

ปรบตวตอความเครยดและสงแวดลอมทเปลยนแปลงไป ท าใหมนษยด าเนนชวตอยางมความสข

อยางไรกตาม เมอเมอเขาสกระบวนการแกชรา รางกายมการท าหนาทผดปกต ซงเปนผลมาจากความ

บกพรองหรอความไมสมดลของการเผาผลาญพลงงานและฮอรโมนทผลตออกมา จะสงผลใหท างาน

ลดลงของระบบประสาท และปฏกรยาสะทอนกลบตางๆ จะเชองชา และความสามารถในการจดจ า

ลดลง รวมทงประสทธภาพการท างานของตอมไรทอจะลดลง นอกจากน การสรางสารภมคมกนใน

อวยวะไขกระดก ตอมไทมส ระบบตอมน าเหลอง ตบมาม ตามปกตจะเสอมสภาพลง และจะสราง

ภมคมกนชนดท าลายตนเองมากขน สงผลใหรางกายผสงอายออนแอ และเจบปวย

2.ทฤษฎทางจตวทยา (Psychological Theory) ทฤษฎอธบายเกยวกบพฒนาการจตใจของบคคลทสมพนธกบการน าไปสการประสบความส าเรจ

ในชวตของผสงอาย หนงในทฤษฎทนยมกนมาก คอ ทฤษฎของมาสโลว (Maslow,shierarchy of human needs) (Maslow & Lowery, 1998) ไดอธบายไววามนษยมความตองการและตองไดรบสงทปรารถนาในระดบขนแรกไปจนถงความตองการขนสงตอไป ในขนสดทายของชวต คอ ความตองการความส าเรจในชวต (Self-actualization) เปนความตองการทจะท าทกสงทกอยางไดส าเรจในชวต นอกจากนในระยะสดทายของทฤษฎพฒนาการบคลกภาพของอรกสน (Erikson’s Theory of development)(Erikson et al, 1986) ไดอธบายถงการพฒนาบคลกภาพของผสงอาย ชวงอายตงแต 60 ปขนไป กลาวคอ ผสงอายจะมพฒนาบคลกภาพในทางบวกทจะน าไปสความส าเรจในชวตของผสงอาย เมอถงระยะนแลวบคคลจะตองพฒนาความรสกไดวาตนไดกระท ากจตาง ๆ ทควรท าเสรจสนตามหนาทของตนแลว ยอมรบไดท งความส าเรจสมหวงและผดหวง ท าใจยอมรบความรสกของตนเองและผอนมความพงพอใจและมความสขในชวตของตน

3.ทฤษฎทางสงคมวทยา (SociologicalTheory) ทฤษฎกลาวถงแนวโนมบทบาทของบคคล สมพนธภาพ และการปรบตวทางสงคมในชวงทายของชวต หรอเปนทฤษฎทพยายามวเคราะหสาเหตทท าใหผสงอายตองมสถานะทางสงคมเปลยนแปลงไป ทงพยายามทจะชวยใหมการด ารงชวตอยในสงคมอยางมความสข ปจจบนทฤษฎทถกน ามาใชกนแพรหลายในการสงเสรมสขภาพผสงอาย นนคอ ทฤษฎกจกรรม (Activity Theory)โดยท Havighurst (1961)อธบายวาบคคลทเขารวมกจกรรมทางกายและกจกรรมพฒนาจตใจตลอดชวงชวต จะเปนผทมสขภาพดและมความสขในชวต โดยเปนการสรางการเรยนรใหกบบคคล โดยอาศยการมปฏสมพนธกบ

กจกรรมทางกายเพอลดการเสอมถอยของสมรรถภาพการท า

หนาททางกายส าหรบผสงอาย

บคคลอน และมกจกรรมเปนเครองมอทฤษฎกจกรรมแสดงใหเหนวา ผสงอายทมการท ากจกรรมอยางตอเนอง สม าเสมอ ท าใหมความพงพอใจในชวต และปรบตวไดดกวาผสงอายทไมมบทบาทหนาทหรอการท ากจกรรมใดๆ ทฤษฎกจกรรมยงเชออกวา กจกรรมจะชวยใหผสงอายมชวตอยอยางมความสขมความเพลดเพลน กระฉบกระเฉง สามารถตดสนใจได เกดภาพพจนทดเกยวกบตนเอง มนกวจยหลายคนไดน าทฤษฎนไปใชในการสงเสรมกจกรรมทางกายกนอยางแพรหลาย โดยมงสรางปฏสมพนธทางสงคมเพอจงใจใหกบผสงอายมกจกรรมทางกายรวมกนไดมความสข จากหลกการและขอมลทศกษาเกยวกบแนวคด ทฤษฎผสงอาย สรปไดวา ผสงอาย จ าเปนอยางยงทจะตองมการกระท ากจกรรมทางดานรางกาย เพอใหเกดผลกระทบตอการพฒนาจตใจโดยเฉพาะกจกรรมทเกยวของกบการเคลอนไหวรางกายทถกวธและสมพนธกบวถชวตของผสงอาย จะสงผลใหภาวะสขภาพผสงอาย มความสมบรณทงรางกาย จตใจ สงคม และจตวญญาณกาวไปสผสงอายประสบความส าเรจในชวต (Successful aging) 3. แนวคดกจกรรมทางกาย (Physical activity)

ในปจจบนความเจรญทางเทคโนโลย และการเปนสงคมเมอง (Urbanization) โนมน าใหผคนจ านวนมากม วถชวตแบบนงอยกบท (Sedentary) มากขน และการออกแบบชมชนทมงเนนการเดนทางโดยยานยนตมสวนท าใหกจกรรมทางกายในชวตประจ าวนลดลง แบบแผนชวตทมความเรงรบและมความยงเหยง การใหความส าคญกบการแขงขน การเปลยนแปลงโครงสรางครอบครว และการขาดความเชอมโยงกนทางสงคมอาจเปนสาเหตทท าใหขาดกจกรรมทางกาย การทประชากรในประเทศสวนใหญมอตราการใชชวตแบบนงอยกบทเพมขน ไมเพยงสงผลลบตอสขภาพ สงคม และเศรษฐกจ แตการมกจกรรมทางกายไมเพยงพอยงเปนสาเหตส าคญอนดบทสของการเสยชวตจากโรคเรอรง เชน โรคหวใจและหลอดเลอด เบาหวาน และมะเรง ซงมสวนท าใหเกดการเสยชวตจากโรคทสามารถปองกนไดจ านวนกวา 3 ลานคนทวโลกในแตละป

องคอนามยโลก ใหค านยาม “กจกรรมทางกาย” (Physical activity)วาหมายถงการเคลอนไหวรางกายในลกษณะใดๆทเกดจากการท างานของกลามเนอโครงราง ซงตองการใชพลงงาน (WHO,2010) องคความรทางการแพทยในปจจบน ชใหเหนวา การมกจกรรมทางกายอยางพอเหมาะนนชวยสงเสรมการอยดมสข ทงสขภาพกายและสขภาพจต อกทงยงสงผลตอการปองกนโรค พฒนาความเชอมโยงทางสงคมและพฒนาคณภาพชวต กอใหเกดคณประโยชนทางเศรษฐกจ และมคณปการตอความย งยนดานสงแวดลอม

นบวาปจจบนน การมกจกรรมทางกาย มความจ าเปนยงตอสขภาพของบคคลและความเปนอยทด (Well-being) ซงจดวาองคประกอบส าคญของวถชวตประจ าว นของประชาชน ควบคไปกบการรบประทานอาหารทมประโยชน การไมบรโภคสราและยาสบ และการหลกเลยงสารเสพตดทกชนด โดยม

กจกรรมทางกายเพอลดการเสอมถอยของสมรรถภาพการท า

หนาททางกายส าหรบผสงอาย

หลกฐานเชงประจกษทางวทยาศาสตรและประสบการณของสงคมไดตอกย าถงประโยชนของการออกก าลงกาย เลนกฬาเพอสขภาพ และมกจกรรมทางกาย ทเปนกจวตรประจ าวนปกตในทกกลมวย ทงในเพศชาย เพศหญง ตลอดจนกลมผพการแลว จะมประโยชนทงดานสงคม อารมณ และจตใจ และมปฏสมพนธกบการลดการสบบหร แอลกอฮอล และการบรโภคอาหารทเหมาะสม อกทงยงชวยลดความรนแรงและเพมระดบปฏสมพนธทางสงคม (Social interaction) แนวคดใหมขององคการอนามยโลก (2003) กลาวย าถงวา กจกรรมทางกาย (Physical Activity) ไดเออประโยชนดานเศรษฐกจและมคณปการตอการพฒนาสงแวดลอมอยางย งยน ชมชนใดทสนบสนนการสรางเสรมสขภาพดวยการผลกดนกจกรรมทางกายในหลากหลายรปแบบเพอใหงายแกการเขาถง (Accessible) และ ความสามารถดานคาใชจาย (Affordable) ใหแกกลมเปาหมายในภาคสวนตางๆตลอดชวงชวตของเขา ยอมประสบผลสมฤทธในผลประโยชนทกลาวมานน(เกษม นครเขตต, 2553)

กฎบตรโตรอนโต(Toronto Charter, 2009) มหลกส าคญอยทการเพมกจกรรมทางกายและลดพฤตกรรมการนงอยก บท (Sedentary behavior) โดยมงเนนการปฏบต 4 ดาน อนมพนฐานมาจากแนวทางหลก 9 ประการ ดงน

1) น าแนวทางเรองความเปนธรรม มาผสมผสานเพอลดความไมเทาเทยมทางสงคมและสขภาพ รวมทงการขาดโอกาสในการเขาถงการมกจกรรมทางกาย

2) ใหความส าคญกบปจจยทางสภาพแวดลอม สงคม และปจเจกบคคล ซงมผลตอการมกจกรรมทางกายไมเพยงพอ

3) สงเสรมใหเกดความรวมมออยางย งยนในการปฏบตในทกระดบ ตงแตระดบประเทศ ระดบภมภาคและระดบทองถน ซงครอบคลมทกภาคสวน เพอผลส าเรจทยงใหญ

4) เสรมสรางศกยภาพ และสนบสนนการฝกอบรม การท าวจย การน าแผนสการปฏบต นโยบาย การประเมนผล และการเฝาระวง

5) ใชแนวทางการสงเสรมตลอดชวงชวต เพอใหสอดคลองกบความตองการและพฒนาการของเดก ครอบครว ผใหญ และผสงวย

6) ขบเคลอนและผลกดนเพอใหผมอ านาจในการตดสนใจและชมชนเพมพนธะสญญาทางการเมองและการจดสรรทรพยากรเพอสงเสรมกจกรรมทางกาย

7) การค านงถงความออนไหวทางวฒนธรรม และไดรบการปรบใชสอดคลองกบสภาพความเปนจรงทหลากหลาย บรบทและทรพยากรของชมชน

8) สงเสรมทางเลอกสขภาพสวนบคคล ท าใหทางเลอกของกจกรรมทางกายเปนทางเลอกทปฏบตไดงาย 9) พฒนาความรวมมอเพอการลงมอปฏบตรวมกน (The Toronto Charter for Physical Activity: A

Global Call to Action , 2010)

กจกรรมทางกายเพอลดการเสอมถอยของสมรรถภาพการท า

หนาททางกายส าหรบผสงอาย

องคการอนามยโลกไดจดท าขอเสนอกจกรรมทางกายส าหรบผสงอายควรเปนกจกรรมในยาม

วางหรอกจกรรมนนทนาการ การเดนทาง เชน การเดน หรอ การขจกรยาน งานบาน เกมส กฬา หรอการออกก าลงกาย ในบรบทชวตประจ าวน ครอบครว และกจกรรมในชมชน เพอทจะปรบปรงระบบไหลเวยนเลอดและหายใจ สมรรถภาพและของกลามเนอและกระดกสขภาพและลดปจจยเสยงของ NCDs และภาวะความซมเศราและการรบรทลดลง ขอแนะน าดงน

1) ผสงอาย 65 ปขนไป ควรมกจกรรมทางกายอยางนอย 150 นาทตอสปดาหของกจกรรมท ออกแรงระดบปานกลาง (moderate –intensity aerobic physical activities) หรอกระท าอยางนอย 75 นาทของกจกรรมทออกแรงอยางหนก (vigorous –intensity aerobic physical activities) หรอท ากจกรรมทออกแรงอยางปานกลางผสมผสานกบกจกรรมทออกแรงอยางหนกทเทาเทยมกน

2) การมกจกรรมในลกษณะแอโรบคควรจะกระท าตดตอกนอยางนอย 10 นาท 3) เพอจะใหมเกดประโยชนตอสขภาพเพมมากขนเปนพเศษ ผสงอายควรเพมระดบการท า

กจกรรมในระดบปานกลาง ถง 300 นาท ตอสปดาห หรอกระท าตดตอกนนาน 150 นาทของการออกแรงอยางหนกตอสปดาห หรออาจจะใชวธการผสมผสานทงกจกรรมออกแรงปานกลางกบหนก

4) ผทมปญหาดานการเคลอนไหว ควรมกจกรรมเพมความสมดลของรางกายและปองกน การหกลม 2-3 วนตอสปดาห

5) กจกรรมทสรางความแขงแรงใหกลามเนอมดใหญ ควรจะท า 2-3 วนตอสปดาห 6) ในกรณทผสงอายไมสามารถท าตามขอแนะน าดงกลาวไดนน พวกเขาควรจะท ากจกรรม

ทางกายตามศกยภาพและเงอนไขของรางกายเทาทจะเอออ านวย

สรปไดวา กจกรรมทางกาย (Physical activity) เปนการเคลอนไหวของรางกายโดยกลามเนอและ

โครงรางกระดกและกลามเนอทท าใหเกดการเผาผลาญพลงงานในวถชวตประจ าวนตางๆ ทงการท างาน

การเดนทาง และกจกรรมยามวางซงสงมผลตอการมสขภาพด และเปนปจจยส าคญของการมสขภาพดหรอ

คณภาพชวตทดของบคคล การมกจกรรมทางกายอยางเพยงพอจะมผลดตอสขภาพ แตถาขาดการม

กจกรรมอยางเพยงพอจะมผลเสยตอสขภาพ ซงในแตละชวงอายมความตองการระดบของกจกรรมทางกาย

ทแตกตางกน ของบคคลในทกชวงวยจงเปนพนฐานส าคญอยางยงส าหรบการมคณภาพชวตทดของบคคล

ทกคนและเปนสวนหนงของการท าใหเกดวถชวตสขภาพดตงแตแรกเกดจนถงวยสงอาย กจกรรมทางกาย

กจกรรมทางกายเพอลดการเสอมถอยของสมรรถภาพการท า

หนาททางกายส าหรบผสงอาย

จงมความสมพนธกบการลดปจจยเสยงตอโรคไมตดตอเรอรงอยางมนยส าคญ รวมถงสมพนธกบการ

ด าเนนชวตประจ าวนในทกชวงชวตของมนษย

4. ระดบกจกรรมทางกาย

กจกรรมทางกายระดบหนก (Vigorous physical activity) หมายถง กจกรรมทมการเคลอนไหวตดตอกนอยางนอย 3 วน/สปดาห สงผลใหอตราการเตนของหวใจเตนเรวขน อยางมาก จนรสกเหนอยหอบ ท าใหเกดการเผาผลาญพลงงานอยางนอย 1,500 MET -minutes/week หรอ กจกรรมตดตอกน 7 วน/สปดาห

กจกรรมทางกายระดบปานกลาง (Moderate physical activity) หมายถง กจกรรมระดบปานกลางทปฏบตตดตอกนอยางนอย 3 วน และอยางนอย 20 นาทตอวน หรอ กจกรรมระดบปานกลางทปฏบตตดตอกนอยางนอย 5 วน หรอการเดนตดตอกนอยางนอย 30 นาท ท าใหเกดการเผาผลาญพลงงานอยางนอย 600 MET -minutes/week

กจกรรมระดบเบา (Low physical activity) หมายถง กจกรรมทเกดการเผาผลาญพลงงานในระดบต า ซงมกจกรรมเคลอนไหวนอยกวา 3 วน/สปดาห และเผาผลาญพลงงานนอยกวา 600 MET -minutes/week

อยางไรกด หลกทางการแพทยและวทยาศาสตรกฬา ชแนะไววา ผสงอายควรมกจกรรมปาน กลางถงหนก (Moderate-vigorous physical activity ; MVPA) หมายความวา การมกจกรรมทางกายในระดบปานกลาง อยางนอย 150 นาท/สปดาห หรอมกจกรรมระดบหนกอยางนอย75นาท/สปดาห

5. แบบจ าลองขนตอนการเปลยนแปลง (Transtheoretical Model of Change - TTM)

แบบจ าลองขนตอนการเปลยนแปลงพฤตกรรม (Transtheoretical Model of Change) หรอTranstheoretical Model หรอ เปนทฤษฏท Prochaskaและ DiClementeและNorcross พฒนาขนในป ค.ศ. 1977ทฤษฎนจะเนนการตดสนใจของบคคลทตงใจจะลงมอปฏบตทจะเปลยนแปลงพฤตกรรม และคงรกษาการเปลยนแปลงพฤตกรรมสขภาพใหมระดบสงสดได แบบจ าลองทฤษฎการเปลยนแปลงมการใชขนตอนของการเปลยนแปลง 6 ขนตอน ดงน (Prochaska, DiClemente& Norcross, 1984; Prochaska andDiclimente,1985; Prochaskaand Velicer, 1997)

1) ขนกอนทจะคดพจารณา (precontemplation stage) ในขนตอนนบคคลจะไมสนใจ หลกเลยง ไมยอมรบ หรอไมพรอมทจะเปลยนแปลงพฤตกรรมสขภาพของตนเองกระท า เพราะคดวาตนเองไมมพฤตกรรมเสยงสขภาพ จงไมยนดทจะเขารบการบ าบดรกษา หรอเขารวมโปรแกรมการสงเสรมสขภาพ

กจกรรมทางกายเพอลดการเสอมถอยของสมรรถภาพการท า

หนาททางกายส าหรบผสงอาย

2) ขนคดพจารณาไตรตรอง (contemplation stage) เปนขนตอนทบคคลเพมรบรปญหาวา หากท าพฤตกรรมเดมอย บคคลจะเรมประเมนประโยชนทไดรบและอปสรรคทจะเกดขน อยางไรกดบคคลมแนวโนมทจะเปลยนแปลงอาจจะภายใน6 เดอนขางหนา

3) ขนจดเตรยมตนเองใหพรอมจะเปลยนแปลง (preparation stage) ชวงนบคคลม ความตงใจ และมการวางแผนทจะลงมอปฏบต และไดทดลองปฏบตเพอไปสการเปลยนแปลง

4) ขนการลงมอกระท า (action stage) เปนขนตอนทบคคลลงมอปฏบตพฤตกรรมสขภาพ อยางใดอยางหนงมาแลวในชวง 6 เดอนทผานมา เพอเปลยนแปลงสงทเคยท าเปนปกตในวถชวต แลวสงเกตตดตามผลลพธของการกระท า ประเมนผลของตนเองทท าไปแลววากอใหเกดผลลพธอยางไรบาง

5) ขนคงสภาพของการเปลยนแปลง (maintenance stage) เปนขนตอนทบคคลเกดการ ปรบเปลยนพฤตกรรมอยางตอเนอง โดยจะเรมกระท าจนกระทงกลายเปนวถชวต นบเปนชวงของการตดสนใจทยอมรบการเปลยนแปลง รวมถงก าหนดใหตนเองคงสภาพใหด าเนนการตอไป เพอปองกนการกลบไปสพฤตกรรมเดม

6) ขนเปลยนแปลงโดยสมบรณ (termination stage) เปนชวงระยะเวลาทบคคลผซงไดเปลยนแปลงพฤตกรรม สามารถจดการปญหาไดแลว ไมวาจะมภาวะความวตกกงวล และภาวะกดดนใด ๆ จะไมหวนกลบสการประพฤตปฏบตพฤตกรรมสขภาพทไมด เชนเดมอก และบคคลจะมความเชอมนในประสทธภาพแหงตน

ขนตอนแบบจ าลองทฤษฎการเปลยนแปลงน Prochaskaยงไดเสนอองคประกอบรวมทส าคญเพอใชในการปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพ นนคอ กระบวนการเปลยนแปลง (Processes of Change) เปนกจกรรมทบคคลจะแสดงพฤตกรรมออกมาทงภายในและภายนอก ประกอบดวย การยกระดบจตส านก (Consciousness Raising) การผอนคลายอารมณ (Dramatic relief) การประเมนซ าดานตนเอง (Self-reevaluation) การประเมนซ าดานสงแวดลอม (Environmental reevaluation) ความมนใจในตนเอง (Self-liberation) การสรางโอกาสทางสงคม (Social liberation) การสรางเงอนไขเชงรก (Counter conditioning) การควบคมสงเรา (Stimulus control) การจดการผลทอาจจะเกดขน (Reinforcement management) ความสมพนธ เชงการชวยเหลอ (Helping relationship) (Prochaskaand Velicer, 1997)อยา งไรก ด กระบวนการเปลยนแปลงทใชในขนตอนกอนคดพจารณา และขนตอนคดพจารณาไตรตรอง มแนวโนมทจะสงเสรมใหเกดการเปลยนแปลงมากขน และเมอบคคลเขาสขนการจดเตรยมตนเองและขนลงมอกระท าแลว จะสามารถเพมความเชอมนในประสทธภาพแหงตนของผทตองการเปลยนแปลงพฤตกรรมสขภาพ

กจกรรมทางกายเพอลดการเสอมถอยของสมรรถภาพการท า

หนาททางกายส าหรบผสงอาย

6. งานวจยทเกยวของ

ว พลสวสด (2550) ศกษาวจยเรอง กจกรรมทางกายของผสงอายในกรงเทพมหานคร โดยมวตถประสงคคอ ศกษาปจจยทมความสมพนธและสามารถท านายกจกรรมทางกายของผสงอายชมชนเมอง กลมตวอยางเปนผสงอาย ทมอาย 70 ปขนไป จ านวน 315 คน ใชแบบสมภาษณทประยกตแนวคดของเพนเดอร ผลการศกษาพบวา การรบรความสามารถตนเอง การเปนสมาชกชมรมผสงอาย การรบรภาวะสขภาพ การรบรอทธพลระหวางบคคล ระดบการศกษา การรบรประโยชนและความเพยงพอของรายได มความสมพนธทางบวกกบกจกรรมทางกาย (P<0.05) ในขณะทการรบรอปสรรคของการปฏบตกจกรรมทางกายมความสมพนธทางลบกบกจกรรมทางกายของผสงอาย (P<0.05) นอกจากนยงพบวา การรบรภาวะสขภาพและความเพยงพอของรายได สามารถรวมกนท านายกจกรรมทางกายของผสงอายไดรอยละ 40.0

สมปอง ฤทธศรบญ (2548) ท าการศกษาผลการออกก าลงกายดวยวธร าไมพลองประกอบดนตรพนบานทมตอภาวะสขภาพ สมรรถภาพทางกายและความพงพอใจของประชาชน กลมเสยงในต าบลดงชน อ าเภอเมอง จงหวดสกลนคร ท าการทดลองจากกลมตวอยาง 30 คน โดยการฝกออกก าลงกายดวยวธร าไมพลองประกอบดนตรพนบาน อยางนอยสปดาหละ 3 วนๆ ละไมนอยกวา 30 นาท เปนเวลา 12 สปดาห ผลศกษาพบวาหลงการทดลอง ระดบน าตาลในเลอดและดชนมวลกายลดลงสวนสมรรถภาพทางกายสงขนกวากอนการทดลอง อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .01 แตระดบความดนโลหตกอนและหลงการทดลองไมมความแตกตางกน สวนระดบความพงพอใจในการเขารวมกจกรรมอยในระดบสง อจฉรา ปราคม และคณะ (2013) ท าการศกษาความสมพนธระหวางกจกรรมทางกาย สมรรถภาพการปฏบตหนาท และสมรรถภาพทางจตของผสงอายไทย โดยเกบขอมลกลมผสงอายทมอายตงแต 60 ปขนไปในอ าเภอก าแพงแสน จงหวดนครปฐม พบวา ระดบกจกรรมทางกายของผสงอายมความสมพนธทางบวกกบสมรรถภาพการท าหนาท และสมรรถภาพทางจต ของผสงอาย อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 อจฉรา ปราคม และคณะ (2556) ท าการศกษาพฒนารปแบบสงเสรมกจกรรมทางกายในกลมผสงอายไทย พบวา รปแบบกจกรรมทางกายแบบผสมผสาน (Multi-component program) เปนรปแบบทเพมกจกรรมทางกายในระดบ MVPA ในอตรารอยละ 22.1 และเพมการเผาผลาญพลงงานตอวน คดเปนคาเฉลยเทากบ 28.8 MET และลดการใชเวลานงเฉยลง 2 นาทตอวน รวมถงเพมสมรรถภาพการท าหนาทในดาน

กจกรรมทางกายเพอลดการเสอมถอยของสมรรถภาพการท า

หนาททางกายส าหรบผสงอาย

สมรรถภาพดานความอดทนแอโรบก สมรรถภาพดานความแขงแรงของกลามเนอและความออนตว และความคลองแคลววองไว บาสโตน (2004) ท าการศกษาประสทธผลของโปรแกรมการออกก าลงกายทมผลตอสมรรถภาพการท าหนาททางกายในผสงอายในชวง 60-99 ป ในสถานบรบาลผสงอาย จ านวน 19 คน เปนระยะเวลา 6 เดอน พบวา ผลของโปรแกรมการออกก าลงกาย สงผลใหการท าหนาทของขาสวนลวง ความแขงแรงของหวเขาดขน และสามารถเดนไดเรวมากขน แตกตางจากเรมเขาโปรแกรมอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 วาสลก และคณะ (2011) ท าการศกษาตดตามในวยสงอาย เปนเวลา 8 ป ในผสงวยอาสาสมครเพศชายและหญงอาย อาย 60 ปขนไป จาก 5 ประเทศในยโรป จ านวน 27,982 คน การท ากจกรรมยามวาง และการท ากจกรรมปกตในชวตประจ าวน สงผลใหอบตการณการเกดกระดกสะโพกหกในผสงอาย มอตราทลดลง คารเวลโฮ และคณะ (2012) ท าการศกษาผลของโปรแกรมการออกก าลงกายในกลมสงอายหญง พบวา ผสงอายทเขารวมโปรแกรมกจกรรมทางกายเพอการสงเสรมสขภาพ ระยะเวลา 10 เดอน มสมรรถภาพการปฏบตหนาทดานความยดหยนของกลามเนอเพมขน อยางมนยส าคญทางสถตท 0.05 และผสงอายเหลานนมปฏกรยาตอบสนองตอรางกายและทางสงคมดขน ซานโตส และคณะ (2012) ท าการศกษาความสมพนธระหวางพฤตกรรมนงเฉย กจกรรมทางกาย ทมผลตอสมรรถภาพการท าหนาททางกายของผสงอาย พบวา พฤตกรรมนงเฉยมความสมพนธในทศทางลบกบสมรรถภาพการท าหนาททางกายโดยรวม (Composite z score) และกจกรรมทางกายระดบปานกลางถงหนก (MVPA)มความสมพนธในทศทางบวกกบสมรรถภาพการท าหนาททางกายของผสงอาย ปรลา และคณะ (2012) ท าการศกษาประสทธผลของโปรแกรมการปองกนการหกลมของผสงอายในชมชน ทมอายตงแต 70 ปขนไป จ านวน 404 คน โดยกลมทดลองไดรบค าแนะน า การแจกแผนปลว และการประชมเชงปฏบตการการออกก าลงกาย และการเยยมบาน และกลมควบคม ไดรบการใหค าแนะน า การแจกแผนปลว ผลการทดลองพบวา หลงจากทดลองเปนระยะเวลา 12 เดอน อตราการหกลมในกลมทดลองเทากบ 17.9%และกลมควบคมเทากบ 23.61% (CI, 0.48–1.12; P .146). และ 60% ของกลมทดลองมการใชเวลาในกจกรรมทางกายเพมขน

กจกรรมทางกายเพอลดการเสอมถอยของสมรรถภาพการท า

หนาททางกายส าหรบผสงอาย

บทท 3

วธด าเนนการวจย

การวจยเรองกจกรรมทางกายเพอลดการเสอมถอยของสมรรถภาพการท าหนาททางกายส าหรบ

ผสงอายเปนการวจยกงทดลอง (Quasi-Experiment research) เพอศกษารปแบบกจกรรมทางกายเพอลดการเสอมถอยของสมรรถภาพการท าหนาททางกายส าหรบผสงอายเรมด าเนนการเกบขอมลตงแตเดอน พฤศจกายน 2557-กนยายน 2558 ประชากรและพนทด าเนนการ

ประชากร ไดแก ผสงอายทมอายตงแต 60 ปขนไปทอาศยอยใน 6 ภมภาคในประเทศไทยและเปนสมาชกชมรมผสงอายทวประเทศทขนทะเบยนกบสมาคมผสงอายแหงประเทศไทยในพระบรมราชณปถมภ สหพนธชมรมผสงอายกรงเทพมหานครสงกดกรงเทพมหานคร และส านกสงเสรมสขภาพ กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข และองคการบรหารสวนทองถน (อปท.)

กลมตวอยางคดเลอกกลมตวอยางผสงอายแบบชนภม(Stratified random sampling) โดยท าการคดเลอกชมรมผสงอายในเขตภาคเหนอตอนบน ภาคเหนอตอนลาง ภาคกลางและตะวนตก ภาคตะวนออก ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ และภาคใต แตละภมภาค ๆ ละ 7-9 แหง รวมจ านวน 70 ชมรม และท าการคดเลอกกลมตวอยางผสงอายในแตละชมรมตามเกณฑทก าหนด จ านวนทงสน 3,547คนกอนเรมด าเนนการวจย ผวจยไดอธบายวตถประสงค และใหกลมตวอยางผสงอายเซนตใบยนยอมการเขารวมด าเนนการวจย

ชมรมผสงอายใน 6 ภมภาคในประเทศไทย

- ภาคเหนอ ไดแก เชยงราย พะเยา พษณโลก และสโขทย

- ภาคกลาง ไดแก นครปฐม สพรรณบร และปทมธาน

- ภาคตะวนตกไดแก กาญจนบร ราชบร สมทรสาคร และสมทรสงคราม

- ภาคตะวนออก ไดแก ชลบร สระแกว และจนทบร

กจกรรมทางกายเพอลดการเสอมถอยของสมรรถภาพการท า

หนาททางกายส าหรบผสงอาย

- ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ไดแก ขอนแกน มหาสารคาม ศรษะเกษ ยโสธร และอบลราชธาน

- ภาคใต ไดแก กระบ พงงา ภเกต ชมพร และสราษฎรธาน เกณฑการคดเลอกชมรมทเขารวมโครงการ 1. เปนเครอขายชมรมผสงอายทขนทะเบยนกบสมาคมผสงอายแหงประเทศไทยในพระบรม

ราชนปถมภ หรอ ขนทะเบยนกบสหพนธชมรมผสงอายกรงเทพมหานคร สงกดกรงเทพมหานคร หรอ ส านกสงเสรมสขภาพ กระทรวงสาธารณสข หรอองคการบรหารสวนทองถน (อปท.) ตงแต 1 ขนไป

2. ชมรมผสงอายทมสมาชก จ านวน 50 คน ขนไป 3. ชมรมผสงอายมการจดกจกรรมทางกาย หรอออกก าลงกาย 4. ชมรมผสงอายยนยอมเขารวมโครงการโดยความสมครใจ

เกณฑการคดเลอกผสงอายทเขารวมโครงการ 1. ผสงอายทมอายตงแต 60 ปขนไป 2. ผสงอายทมสมรรถภาพทางกายตงแตแบบสภาพรางกายออนแอแตชวยเหลอตนเองได

(Physically frail) จนถงระดบสภาพรางกายทมสมรรถภาพทางกายทด (Physically fit) 3. มความสมครใจเขารวมด าเนนการทดลอง 4. ไมมขอจ ากดทางรางกาย ความพการ และไมมภาวะเจบปวยหนก 5. ผสงอายยนยอมเขารวมโครงการโดยความสมครใจ

เกณฑการคดเลอกผสงอายออกจากโครงการ 1. ผสงอายทเกดภาวะโรคเรอรงและไมสามารถเคลอนไหวได 2. ผสงอายทเกดการบาดเจบในชวงขณะด าเนนกจกรรมในโครงการ 3. ผสงอายไมเขารวมกจกรรมอยางสม าเสมอ

เครองมอการวจย

1. เครองมอในการเกบขอมลรปแบบกจกรรมทางกายแตละภมภาค ประกอบดวย การสงเกต การ

สมภาษณ และเวทสรปบทเรยนแตละภมภาค

2. เครองมอทใชในการทดลอง ประกอบดวย วธการออกก าลงกายโดยยางยด ไมพลอง เกาอ ขวด

น าใสทราย ตาราง 9 ชอง และทาออกก าลงกายประจ าแตละทองถน

กจกรรมทางกายเพอลดการเสอมถอยของสมรรถภาพการท า

หนาททางกายส าหรบผสงอาย

3. เครองมอทใชในการเกบขอมล ประกอบดวย1) แบบสอบถามกจกรรมทางกาย (GPAQ2) ของ

องคการอนามยโลก และ 2) การทดสอบสมรรถภาพการท าหนาททางกายของผสงอาย (Senior fitness test)

ของ Rikli& Jones (2001) ประกอบดวย ลกยนจากเกาอ 30 นาท (30-Second Chair Stand) งอแขนพบศอก

(Arm Curl test) นงเกาอยนแขนแตะปลายเทา (Chair sit and reach test) เออมแขนแตะมอดานหลง (Back

scratch test) ลกเดนจากเกาอไปและกลบ (8 Feet up and go test) และ เดน 6 นาท (6 Minute walking test) /

เดนย าเทา 2 นาท (2 Minute step test) และองคประกอบของรางกาย (Body Composition) และความดน

โลหต (Blood pressure) และอตราการเตนของหวใจ (Heart rate) และ 3) แบบประเมนการหกลม (Berg

balance scale) ของ Berg (1992) จ านวน 14 รายการ ประกอบดวย การนงและยน การยนไมค ายน นงไมพง

พนก การยนและนง การยนหลบตา การยนยนมอไปขางหนา การเปลยนท การหยบของจากพน การมอง

ไปดานหลง การยนขาเดยว การหมนตว 360 องศา การวางเทาแตะสลบ โดยมเกณฑและการแปลผล ดงน

คะแนน 41-56 คะแนน หมายถง ไมมภาวะเสยงหกลม คะแนน 20-40 คะแนน หมายถง มภาวะเสยงหกลมปานกลาง คะแนน 0-20 คะแนน หมายถง มภาวะเสยงหกลมสง

ขนตอนด าเนนการวจย

ขนตอนการวจยและการเกบขอมลรวบรวมขอมลรปแบบกจกรรมทางกายเพอลดการเสอมถอยของ

สมรรถภาพการท าหนาททางกายส าหรบผสงอาย ดงน

ตอนท 1การพฒนารปแบบลดการเสอมถอยของสมรรถภาพการท าหนาททางกายส าหรบ

ผสงอาย มกระบวนการด าเนนงานแบงเปน 6 ขนตอน ดงน

ขนตอนท 1การศกษาขอมลทเกยวกบกจกรรมทางกายและสมรรถภาพการท าหนาททางกาย

ส าหรบผสงอาย ในขนตอนนมจดมงหมายาทจะศกษา ส ารวจ และวเคราะหขอมลทเกยวของกจกรรม

ทางกาย สมรรถภาพการท าหนาททางกายผสงอาย และภาวะเสยงการหกลม ประกอบดวย

1.1 การส ารวจกจกรรมทางกาย สมรรถภาพการท าหนาททางกายผสงอาย

ภาวะเสยงการหกลม ในชมรมผสงอาย 6 ภมภาคในประเทศไทย

1.2 การศกษาเอกสาร งานวจยทเกยวของกบการมกจกรรมทางกายผสงอาย

1.3 การศกษากระบวนการการจดกจกรรมทางกายในประเทศและตางประเทศ

กจกรรมทางกายเพอลดการเสอมถอยของสมรรถภาพการท า หนาททางกายส าหรบผสงอาย

ขนตอนท 2การสรางรปแบบกจกรรมทางกายเพอลดการเสอมถอยของสมรรถภาพการท าหนาททางกายส าหรบผสงอาย โดยใชการประยกตขอควรปฏบตการจดกจกรรมทางกายส าหรบผสงอายขององคการอนามยโลก (2002) และแนวปฏบตการมกจกรรมทางกายผสงอาย (Recommendation Guideline for older adults) ของประเทศองกฤษ ออสเตรเลย และแคนาดา (2010) , เอกสารและงานวจยทเกยวของและรปแบบกจกรรมตามกรอบทฤษฎขนตอนการเปลยนแปลงพฤตกรรม Trans-theoretical Model of Change - TMC (Prochaskaand Velicer, 1997) ก าหนดรปแบบกจกรรมทางกาย ดงน

ตารางท 3.1 แสดงรปแบบกจกรรมทางกายผสงอายในวถชวตประจ าวน และกจกรรมแบบกลม โดยประยกตทฤษฎขนตอนการเปลยนแปลงพฤตกรรม ทฤษฎขนตอนการเปลยนแปลง

พฤตกรรม

กจกรรม เดอน

วน เวลา

ผเกบขอมล เครองมอในการวจย

ระยะท 1 กอนคดพจารณา (Pre-contemplation)

ประชม พดคย กบผสงอายและเครอขายวชาการทเขารวมโครงการ ฯ

เดอนท 1 ด าเนนการโดยทมวจยและวทยากรแตละจงหวด

การสงเกตแบบมสวนรวม

ระยะท 2 คดพจารณาไตรตรอง (Contemplation)

เวทแลกเปลยนเรยนร เดอนท 2 ด าเนนการโดยทมวจยและวทยากรแตละจงหวด

การสงเกตแบบมสวนรวมและแนวค าถามสนทนากลม ในการเกบขอมลเชงคณภาพ

ระยะท 3 จดเตรยมตนเอง (Preparation)

การอบรมเชงปฏบตการการประเมนสมรรถภาพการท าหนาททางกายส าหรบผสงอาย และวธการจดกจกรรมทางกายและการปองกนการหกลมส าหรบผสงอาย

เดอนท 2-3 ด าเนนการโดยทมวจยและ/หรอวทยากรแตละจงหวด

การสงเกตแบบมสวนรวม

ระยะท 4 การลงมอ (Action)

-ประเมนสมรรถภาพการท าหนาททางกายและการหกลม (Pre test) -กจกรรมทางกายในวถชวตประจ าวน

ประกอบดวย กจกรรมทางกายทบาน

เดอนท 3-8 -กจกรรมนเทศ ตดตามด าเนนการโดยทมวจยและ/หรอวทยากรแตละจงหวด

แบบบนทกประเมนสมรรถภาพการท าหนาททางกายและการหกลม

กจกรรมทางกายเพอลดการเสอมถอยของสมรรถภาพการท า หนาททางกายส าหรบผสงอาย

(Household PA) และกจกรรมทางกายเพอการเดนทาง (Travel PA)อยางนอย 3 วนตอสปดาห

และกจกรรมแบบกลม(Planed exercise and recreation) ในชมรมผสงอาย ความหนกตงแตระดบเบาถงระดบปานกลาง(Low physical activity – MVPA) -นเทศ ตดตาม กระตนและใหก าลงใจผสงอาย

ระยะท 5 กระท าคงสภาพของการ

เปลยนแปลง (Maintenance)

-ประเมนสมรรถภาพการท าหนาททางกายและการหกลม (Post-test)

-ประชมสรปบทเรยน และการใหรางวล

-การน าเสนอกจกรรมทางกายผสงอาย

เดอนท 9 ด าเนนการโดยทมวจยและ/หรอวทยากรแตละจงหวด

-แบบบนทกประเมนสมรรถภาพการท าหนาททางกายและการหกลม

-การสงเกตแบบมสวนรวมและแนวค าถามสนทนากลม ในการเกบขอมลเชงคณภาพ

หมายเหตกจกรรมทางกายผสงอายในภมภาคตางๆ จะมงใหผสงอายมการด าเนนชวตประจ าวนทกระฉบกระเฉง (Active living) และ กจกรรมเพอสขภาพ (Activity for health) และ/หรอมกจกรรมเพอการมสมรรถภาพในการท าหนาททางกายทจ าเปนตอการด ารงสขภาวะ (Functional Fitness)

32

กจกรรมทางกายเพอลดการเสอมถอยของสมรรถภาพการท า

หนาททางกายส าหรบผสงอาย

ขนตอนท 3 การตรวจสอบคณภาพรปแบบกจกรรมทางกายส าหรบผสงอายทพฒนาขน การตรวจสอบคณภาพรปแบบกจกรรมทพฒนาขน โดยน ารปแบบกจกรรมทางกายไปใหผทรงคณวฒจ านวน 3 ทาน พจารณาตรวจสอบในประเดนความเหมาะสมของกจกรรม ระดบความหนก และการประเมนผล

ขนตอนท 4 การน ารปแบบกจกรรมทางกายไปทดลองใชในกลมผสงอายในชมรมผสงอายทไมใชกลมตวอยาง จ านวน 30 คน เพอตรวจสอบความเปนไปไดในการน าไปใชจรง

ขนตอนท 5 ปรบปรงคณภาพของรปแบบกจกรรมทพฒนาขน

ขนตอนท 6 จดท าคมอและแผนพบรปแบบกจกรรมทางกายส าหรบผสงอาย

ตอนท 2การด าเนนการทดลอง โดยขนตอนนผวจยไดด าเนนการทดลองรปแบบกจกรรมทางกายผสงอายในวถชวตประจ าวนและกจกรรมทางกายแบบกลม โดยทผสงอายเขารวมกจกรรมจะถกก าหนดใหมกจกรรมทางกายสปดาหละอยางนอย 3 วน โดยท ากจกรรมทางกายทมความรสกเหนอย แตยงพดคยได ตดตอกนอยางนอย 20 นาท/วน หรอ รสกเหนอย แตยงพดคยได ตดตอกนอยางนอย 10 นาท จ านวน 2 ครง/วน และท ากจกรรมทฝกการสรางความแขงแรงของกลามเนอสวนลาง และการฝกการทรงตว อยางนอยสปดาหละ 2 วน (รายละเอยดกจกรรมในภาคผนวก)

ตอนท 3 การประเมนประสทธผลของรปแบบกจกรรมทางกาย ประกอบดวยขนตอน ดงน

ขนตอนท 1 การด าเนนการเกบขอมลสมรรถภาพการท าหนาททางกายผสงอาย ชวงกอนด าเนนการทดลองการใชรปแบบกจกรรมทพฒนาขน (Pre-test)

ขนตอนท 2 การด าเนนการทดลองใชรปแบบกจกรรมทางกายทพฒนาขนไปใชกบกลมผสงอายทเขารวมโครงการจงหวดและชมรมผสงอายทไดรบการคดเลอก ตามระยะเวลาทก าหนด

ขนตอนท 3 ภายหลงสนสดการจดรปแบบกจกรรมทางกายผสงอาย ผวจยด าเนนการเกบขอมลสมรรถภาพการท าหนาททางกายผสงอาย ชวงหลงการทดลอง (Post-test) และจดเวทสรปบทเรยนรายจงหวดเพอสงเคราะหขอมลรปแบบกจกรรมทางกายรายภมภาค และจดท าขอเสนอแนะในการจดโปรแกรมกจกรรมทางกายส าหรบผสงอาย ตรวจสอบและวเคราะหขอมล

33

กจกรรมทางกายเพอลดการเสอมถอยของสมรรถภาพการท า

หนาททางกายส าหรบผสงอาย

การวเคราะหขอมล

การวเคราะหขอมลเชงปรมาณโดยใชสถตเชงพรรณนา หาคาจ านวน รอยละ คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน และท าการทดสอบคาความแจกแจงปกตของขอมลสมรรถภาพการท าหนาททางกายดวยสถต Kolmogorov-Smirnov test และวเคราะหเปรยบเทยบสมรรถภาพการท าหนาททางกายและการหกลม ของผสงอายชวงกอนและหลงเขารวมโปรแกรมดวยการทดสอบคาทแบบไมอสระ (Dependent T test),วเคราะหความแปรปรวนทางเดยว (One way Analysis of Variance) และการวเคราะหเชงเนอหา (Content analysis) รปแบบกจกรรมทางกายผสงอายของแตละภมภาคของประเทศไทย

แผนการด าเนนงาน

ขนตอนการด าเนนงาน/แผนการ

ด าเนนงาน ระยะเวลาด าเนนการ (เดอน) งบประมาณ

ตอกจกรรม 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 1.ทบทวนเอกสาร และงานวจยท

เกยวของ

2.การประชมทมวจยเพอชแจงการ

ด าเนนโครงการ

3.ประเมนสขภาพ SFTและความ

เสยงหกลม

4.การจดเวทระดมความคดเหน

ผสงอายเพอคนหากจกรรมทาง

กายทเหมาะสมกบภมสงคม

5.ด าเนนงานทดลองตามรปแบบ

กจกรรมทางกายใหสอดคลองกบ

ผลการประเมนและการระดม

ความคดเหน

34

กจกรรมทางกายเพอลดการเสอมถอยของสมรรถภาพการท า

หนาททางกายส าหรบผสงอาย

ขนตอนการด าเนนงาน/แผนการ

ด าเนนงาน ระยะเวลาด าเนนการ (เดอน) งบประมาณ

ตอกจกรรม 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 6.ประเมนผลและสรปบทเรยน

และตรวจสอบขอมล

7.สรปผลการด าเนนโครงการ

เสนอ สสส.

35

กจกรรมทางกายเพอลดการเสอมถอยของสมรรถภาพการท า

หนาททางกายส าหรบผสงอาย

บทท 4

ผลการวเคราะหขอมล การวจยเรองรปแบบกจกรรมทางกายเพอลดการเสอมถอยของสมรรถภาพการท าหนาททางกาย

ส าหรบผสงอาย โดยใชการประยกตขอควรปฏบตการจดกจกรรมทางกายส าหรบผสงอายขององคการ

อนามยโลก (2002) และแนวปฏบตการมกจกรรมทางกายผสงอาย (Recommendation Guideline for older

adults) ของประเทศองกฤษ ออสเตรเลย และแคนาดา (2010) และรปแบบกจกรรมตามกรอบทฤษฎขนตอน

การเปลยนแปลงพฤตกรรม Trans-theoretical Model of Change - TMC (Prochaska and Velicer, 1997) ผวจยได

น าเสนอผลการวเคราะหขอมล ออกเปน 2 สวน ดงน

ตอนท 1 ขอมลทวไปผสงอาย

ตอนท 2 รปแบบกจกรรมทางกายผสงอายรายภมภาค

ตอนท 3 ผลการประเมนประสทธผลของรปแบบกจกรรมทางกายเพอลดการเสอมถอยของ

สมรรถภาพการท าหนาททางกายส าหรบผสงอาย

3.1) เปรยบเทยบคาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐานของสมรรถภาพการท าหนาททางกายและ

ความเสยงการหกลมของผสงอาย ชวงกอนและหลงด าเนนการทดลอง

3.2) เปรยบเทยบคาเฉลยและสวนเบนเบยงมาตรฐานของสมรรถภาพการท าหนาททางกาย

และความเสยงการหกลมของผสงอาย ชวงหลงเขารวมโปรแกรม จ าแนกตามภมภาค

3.3) เปรยบเทยบคาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐานของสมรรถภาพการท าหนาททางกาย

และความเสยงการหกลมของผสงอาย ชวงกอนและหลงเขารวมโปรแกรม จ าแนกตามชวงอาย

3.4) แสดงจ านวนและรอยละของระดบความเสยงของการหกลมผสงอาย กอนและหลงเขา

รวมโปรแกรม

3.5) แสดงจ านวนและรอยละของระดบความเสยงของการหกลมผสงอาย หลงเขารวม

โปรแกรม จ าแนกระดบอาย

36

กจกรรมทางกายเพอลดการเสอมถอยของสมรรถภาพการท า

หนาททางกายส าหรบผสงอาย

ตอนท 1 ขอมลทวไปผสงอาย

ผลจากการวเคราะหขอมลทวไป พบวา กลมตวอยางผสงอายหญง คดเปนรอยละ 70.67 และผสงอายชาย คดเปนรอยละ 29.32 และมอายอยในชวงวยตน 60-69 ป คดเปนรอยละ 55.63 ชวงวยสงอายวยกลาง 70-79ป และผ สงอายว ยปลาย ≥ 80 ขนไปคดเปนรอยละ 36.98 และ 7.35 ตามล าดบ ม ภมล าเนาอยในภาคตะวนออกเฉยงเหนอมากทสด คดเปนรอยละ 20.52 รองลงมา คอ ภาคใต คดเปนรอยละ 18.29 และผสงอายสวนใหญวางงาน (ไมมงานประจ า) คดเปนรอยละ 53.43 จบการศกษาประถมศกษาปท 4 ขนไป คดเปนรอยละ 81.9 และไมมโรคประจ าตว คดเปนรอยละ 67.77 ดงตารางท 4.1

ตารางท 4.1 จ านวนและรอยละของขอมลทวไปผสงอาย ขอมลทวไป จ านวน (N=3,547 คน) รอยละ

เพศ

ชาย 1,040 29.32 หญง 2,507 70.67 อาย (ป) 60-69 (สงอายวยตน) 1,974 55.63 70-79 (สงอายวยกลาง) 1,312 36.98 ≥ 80 ขนไป (สงอายวยปลาย) 261 7.35 ภมภาค ภาคกลาง 644 18.15 ภาคเหนอ 617 17.39 ภาคตะวนออก 555 15.92 ภาคตะวนตก 375 10.57 ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ 717 20.52 ภาคใต 639 18.29 อาชพ เกษตรกรรม 790 22.27 คาขาย 228 6.43 รบจาง 229 6.46 บ านาญ 405 11.42 วางงาน 1,895 53.43

37

กจกรรมทางกายเพอลดการเสอมถอยของสมรรถภาพการท า

หนาททางกายส าหรบผสงอาย

ตารางท 4.1 จ านวนและรอยละของขอมลทวไปผสงอาย (ตอ) ขอมลทวไป จ านวน (N=3,547 คน) รอยละ

ระดบการศกษา ม (ป.4ขนไป) 2,894 81.59 ไมม 653 18.41 โรคประจ าตว ไมม 2,404 67.77 มโรคประจ าตว 1,143 32.22

ตอนท 2 รปแบบกจกรรมทางกายผสงอาย

ภมภาคภาคเหนอ จากการเกบขอมลดวยการสมภาษณและการสงเกต และการศกษา

รปแบบกจกรรมทางกาย พบวา ลกษณะกจกรรมทางกายของผสงอายม 3 รปแบบ คอ 1) การท างานใน

ชวตประจ าวน เชน การท าความสะอาดบรเวณบาน การรดน าตนไม การท างานบาน 2) การเดนทาง (Travel

PA) โดยการเดนทางระยะสน ๆ ในชวตประจ าวน เชน ซอของในตลาด เดนทางไปวด โรงพยาบาล

ผสงอายจะใชการขจกรยาน และการเดนเปนสวนใหญ และ 2) กจกรรมทางกายแบบวางแผน (Planned

exercise) ผสงอายจะรวมกลมจดกจกรรมทางกายในชมรมผสงอาย ในชวงเวลาเยนหรอชวงเวลาเชา

ระยะเวลา 30-45 นาท/วน เชน การร าไทเกก ร าวงประกอบเพลงพนบาน ร าไมพลอง และกอนและหลง

กจกรรมทางกาย ผสงอายจะใชเวลาพบปะสงสรรค กระตนเตอนซงกนและกน และรวมกจกรรมทางสงคม

สนทนการและสขภาพอนๆ อกดวย วธการนมขอด คอ ผสงอายจะมการสรางโอกาสทางสงคม (Social

liberation) ยกระดบจตส านกการดแลสขภาพดวยกจกรรมทางกาย (Consciousness Raising) การผอนคลาย

อารมณ (Dramatic relief) ความสมพนธเชงการชวยเหลอ (Helping relationship) และเกดความมนใจในตนเอง

(Self-liberation) ในการลงมอปฏบต อยางไรกตาม พบขอจ ากด คอ กจกรรมรปแบบดงกลาวจะสามารถปฏบต

ไดเฉพาะสมาชกทสามารถเดนทางดวยตนเองได

38

กจกรรมทางกายเพอลดการเสอมถอยของสมรรถภาพการท า

หนาททางกายส าหรบผสงอาย

ภาพท 1รปแบบกจกรรมทางกายของชมรมผสงอายต าบลหนองหลม จงหวดพะเยา

ภาพท 2 รปแบบกจกรรมทางกายผสงอายเทศบาลต าบลเมองพาน จงหวดเชยงราย

ภาพท 3 รปแบบกจกรรมทางกายผสงอายจงหวดสโขทย และพษณโลก

รปแบบกจกรรมทางกายภาคกลาง

39

กจกรรมทางกายเพอลดการเสอมถอยของสมรรถภาพการท า

หนาททางกายส าหรบผสงอาย

ผสงอายในเขตภมภาคภาคกลาง สวนใหญ จะมรปแบบกจกรรมทางกายทนอยกวา ผสงอายใน

ภมภาคอน เนองจาก สวนใหญพกอาศยในสงคมเมอง ซงจากผลการวจย จะพบลกษณะกจกรรมทางกาย 2

รปแบบ เทานน ไดแก 1) กจกรรมทางกายแบบต า(Low physical activity) ในชวตประจ าวน เชน การเดน

เลนรอบบาน การเดนหางสรรพสนคา และ 2) กจกรรมนนทนาการ (Recreational PA) เปนกจกรรมท

สมาชกผสงอายปฏบตเปนประจ า ในการประชมชมรมผสงอายประจ าเดอน โดยมเจาหนาทโรงพยาบาล

สงเสรมสขภาพประจ าต าบล (รพ.สต.) หรอเจาหนาทสาธารณสขทสงกดองคกรปกครองสวนทองถน เปน

แกนน าในการจดกจกรรมใหกบผสงอายทกเดอน ซงกจกรรมทางกายจะมความหลากหลาย เชน การสอน

ผสงอายออกก าลงกายT25 การออกก าลงกายทบาน กฬา และบางครงจะมการเขารวมกจกรรมออกก าลง

กายและกฬาเพอสขภาพในโอกาสตางๆ รปแบบนมขอด คอ ในชวงลงมอปฏบต ผสงอายจะเกดแรงกระตน

ใหเกดการเรยนรกจกรรมทางกายอยางตอเนอง และมแรงกระตนการยกระดบจตส านกการดแลสขภาพดวย

กจกรรมทางกาย (Consciousness Raising) การผอนคลายอารมณ (Dramatic relief) ความมนใจในตนเอง (Self-

liberation) และเกดความสมพนธเชงการชวยเหลอ (Helping relationship)

ภาพท 4 รปแบบกจกรรมทางกายผสงอาย ต าบลสนามชย จงหวดสพรรณบร

รปแบบกจกรรมทางกายภาคตะวนตก

40

กจกรรมทางกายเพอลดการเสอมถอยของสมรรถภาพการท า

หนาททางกายส าหรบผสงอาย

กจกรรมทางกายส าหรบผสงอาย ภมภาคตะวนตก เปนการแสดงออกในลกษณะ(1) กจกรรมการ

ท างานและ(2) กจกรรมในชวตประจ าวน และมกจกรรมพเศษเฉพาะในชวงประชมชมรมผสงอายของทกเดอน

โดยชมรมจะจดกจกรรมการเพมพนความร และแลกเปลยนในดานกจกรรมทางกาย นอกเหนอจากกจกรรม

ของชมรมโดยปกต คณะกรรมการชมรมและเจาหนาทสาธารณสขในพนท เปนกลไกส าคญในการขบเคลอน

กจกรรมพฒนาคณภาพชวตผสงอายภายในชมรม ส าหรบจงหวดสมทรสงคราม และราชบรซงเปนพนทเขต

เกษตรกรรม จงพบวา ผสงอายทงสองจงหวดจะปฏบตกจกรรมทางกายในระดบต าถงปานกลาง โดยวธการ

ท างานสวน งานจกรสาน งานท าขนม และงานรบจางทวไป และส าหรบกลมผสงอายทตดบาน ตดเตยง สมาชก

ชมรมผสงอายและเจาหนาทสาธารณสขจะท าการเยยมบาน(Home visit) เพอใหก าลงใจและสอนวธการ

ชวยเหลอตนเองใหกบญาตและผสงอาย นอกจากนจะมการตรวจสขภาพและการเฝาระวงประจ าป โดย

เจาหนาทสาธารณสข รปแบบนมขอด คอ มการเตรยมพรอมการเปลยนแปลงพฤตกรรม ทงการยกระดบ

จตส านกการดแลสขภาพดวยกจกรรมทางกาย (Consciousness Raising) และการลงมอกระท าใหเกดการผอน

คลายอารมณ (Dramatic relief) ความมนใจในตนเอง (Self-liberation) การสรางโอกาสทางสงคม (Social

liberation) และประการส าคญ คอ ความสมพนธเชงการชวยเหลอ (Helping relationship) ระหวางสมาชก

ผสงอายในชมชน อยางไรกตาม พบวา ชวงอายของผสงอายทแตกตางกนสงผลตอความสามารถในการ

เปลยนแปลงพฤตกรรมทแตกตางกน

ภาพท 4 แสดงรปแบบกจกรรมทางกายผสงอายต าบลวงตะก จงหวดนครปฐม

ภาพท 5 รปแบบกจกรรมทางกายผสงอายต าบลวงตะก จงหวดนครปฐม

41

กจกรรมทางกายเพอลดการเสอมถอยของสมรรถภาพการท า

หนาททางกายส าหรบผสงอาย

ภาพท 6 รปแบบกจกรรมทางกายผสงอาย จงหวดกาจญบร และสมทรสงคราม

รปแบบกจกรรมทางกายภาคตะวนออก

กจกรรมทางกายภาคตะวนออกสวนใหญจะอยภายใตการดแลของเจาหนาทสาธารณสขระดบ

ต าบล โดยจะมการกจกรรมทางกาย 2 รปแบบ คอ กจกรรมออกก าลงกายมแบบแผน (Planed exercise) และกจกรรมนนทนาการ (Recreation PA) ไดแก การร าไมพลอง เตนแอโรบกฮลาฮป ระยะเวลา 5 วน/สปดาห วนจนทรถงวนศกร เวลา 17.30 - 18.00 น. ส าหรบผสงอายทไมสามารถเดนทางมารวมกลมจะมการการออกก าลงกายสวนบคคลทบานและบรเวณระแวกบาน(Home exercise) ไดแก การแกวงแขน ฮลาฮป และปนจกรยาน ขนอยกบความสะดวกของแตละคน บางคนออกก าลงกายในตอนเชา และบางคนออกก าลงกายในตอนเยน สวนใหญมากกวา 3 วนตอสปดาห วนละ 30-60 นาทนอกจากชมรมผสงอายสวนใหญในภมภาคน จะมการด าเนนงานโดยจดประชมผสงอายทกเดอน เดอนละ 1 ครง เพอแจงขอมลขาวสาร ความรการดแลสขภาพ และตรวจสขภาพ การประเมนสมรรถภาพการท าหนาททางกายใหแกผสงอายขอดของรปแบบกจกรรมภมภาคน คอ มการเตรยมพรอมการเปลยนแปลง ในการยกระดบจตส านก (Consciousness Raising) การผอนคลายอารมณ (Dramatic relief) และการประเมนซ าดานตนเอง (Self-reevaluation)

ภาพท 7 รปแบบกจกรรมทางกายผสงอายต าบลบานหนองออ จงหวดจนทบร

42

กจกรรมทางกายเพอลดการเสอมถอยของสมรรถภาพการท า

หนาททางกายส าหรบผสงอาย

ภาพท 8 รปแบบกจกรรมทางกายผสงอายต าบลทาเกษม จงหวดสระแกว

รปแบบกจกรรมทางกายภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

รปแบบกจกรรมทางกายภาคตะวนออกเฉยงเหนอ มอตลกษณอนหลากหลายตามภม-สงคม ฐานะ

เศรษฐกจ และการศกษา ตลอดจนรปแบบการพกอาศยของผสงอายในบรบทความเปนชมชนเมองและชมชนชนบท จงสงผลใหรปแบบกจกรรมทางกายแตละจงหวดจะมคณลกษณะแตกตางกน ชมรมผสงอายในเขตเมอง จะมกจกรรมเกอบทกรปแบบ ทงรปแบบกจกรรมในชวตประจ าวน การออกก าลงกายแบบมแบบแผน และนนทนาการ ขอดขอรปแบบน คอ มการเตรยมการเปลยนแปลงพฤตกรรม ทงการประชมชแจงการเรยนรเปาหมายรวมกน และการยกระดบจตส านก (Consciousness Raising) การสงเสรมสขภาพ และการลงมอปฏบตโดยการผอนคลายอารมณ (Dramatic relief) การประเมนซ าดานตนเอง (Self-reevaluation) ความมนใจในตนเอง (Self-liberation) และการสรางโอกาสทางสงคม (Social liberation) ในกจกรรมนอกชมรมในโอกาสตางๆ เชน การแขงขนกฬาผสงอาย การประกวด น าเสนอผลงานผสงอายระดบจงหวด/ระดบประเทศ

43

กจกรรมทางกายเพอลดการเสอมถอยของสมรรถภาพการท า

หนาททางกายส าหรบผสงอาย

ภาพท 10 รปแบบกจกรรมทางกายผสงอาย จงหวดขอนแกนและมหาสารคาม

รปแบบกจกรรมทางกายภาคใต

จากการศกษา ผวจยพบวา รปแบบกจกรรมทางกายภาคใต เปนกจกรรมทมความสอดคลองกบ

ภมปญญา และประเพณวฒนธรรมทองถนโดยจดเปนรปแบบกจกรรมนนทนาการ ยามวาง (Recreation PA)

ประกอบดวย กจกรรมการออกก าลงกายมโนรา ประกอบดนตรพนบาน การประยกตใชกะลาเปนอปกรณ

ภาพท 9 รปแบบกจกรรมทางกายผสงอายกศน.ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ จงหวดอบลราชธาน

44

กจกรรมทางกายเพอลดการเสอมถอยของสมรรถภาพการท า

หนาททางกายส าหรบผสงอาย

ในการท ากจกรรมทางกายของผสงอายกลมมสลม หรอวธการประยกตน าอปกรณดนตร เพลง และ

การละเลนมาใช โดยทสมาชกผสงอายของชมรมจะมกจกรรมทางกาย เปนกจกรรมหลกหนงของการ

พบปะ สงสรรคของชมรมผสงอายประจ าทกเดอน อยางไรกด บางชมรมมการจดกจกรรมทางกายเปน

ประจ าทกวน และบางแหง จดกจกรรม 3 วนตอสปดาห และมการถายทอดความรระหวางชมรม ขณะท

ผสงอายบางกลม ใชวธการออกก าลงกายแบบมแบบแผน (Planed exercise) เชน ร าไทเกก จกรยานปนออก

ก าลงกาย เปนกจกรรมหลกควบคไปกบกจกรรมทางกายอนๆ นอกจากนจะมการตรวจสขภาพและการเฝา

ระวงประจ าป โดยเจาหนาทสาธารณสข และการประเมนสขภาพดวยตนเอง รปแบบกจกรรมภมภาคนม

ขอด คอ มการยกระดบจตส านกในการปรบเปลยนพฤตกรรม (Consciousness Raising) การผอนคลายอารมณ

(Dramatic relief) การประเมนซ าดานตนเอง (Self-reevaluation) การสรางโอกาสทางสงคม (Social liberation)

การสรางเงอนไขเชงรก (Counter conditioning) การจดการผลทอาจจะเกดขน (Reinforcement management)

ความมนใจในตนเอง (Self-liberation) และความสมพนธเชงการชวยเหลอ (Helping relationship) ระหวางชมรม

ซงกนและกน

ภาพท 11 รปแบบกจกรรมทางกายผสงอายต าบลกระโสม จงหวดพงงา

45

กจกรรมทางกายเพอลดการเสอมถอยของสมรรถภาพการท า

หนาททางกายส าหรบผสงอาย

ภาพท 12 รปแบบกจกรรมทางกายผสงอายต าบลล าทบ จงหวดกระบ

ภาพท 13 รปแบบกจกรรมทางกายผสงอาย จงหวดสราษฎรธาน

ตอนท 3 ผลของการประเมนรปแบบการลดความเสอมถอยสมรรถภาพการท าหนาททางกายผสงอาย

ผลการวเคราะหขอมลประสทธผลของรปแบบกจกรรมทางกายเพอลดการเสอมถอยของ

สมรรถภาพการท าหนาททางกายผสงอายทง 6 ภมภาคของประเทศไทย หลงเขารวมโปรแกรม 8 เดอน

พบวา ผสงอายมคาเฉลยสมรรถภาพการท าหนาททางกายทดขนกวากอนเขารวมโปรแกรมอยางมนยส าคญ

ทางสถตทระดบ .05 ไดแก ความดนโลหตสวนลาง X สวนตาง -1.85 , สมรรถภาพดานความอดทนของ

ระบบหวใจและหลอดเลอด(เดน 6 นาท) X กอน =311.62, S.D =212.9, X หลง =461.66, S.D =106.86

และ X สวนตาง 106.86ขณะท เดนย าเทา X กอน =99.46, S.D =55.85, X หลง =104.23, S.D =50.23และ

X สวนตาง 7.71 ตามล าดบ)

สมรรถภาพดานความแขงแรงของกลามเนอสวนบนและลาง (งอแขนพบศอก X กอน =21.02, S.D =7.82, X หลง =23.12, S.D =9.85 และ X สวนตาง 1.07, ลกนง 30 วนาท X กอน =16.56, S.D =7.92, X หลง =17.63, S.D =8.36และ X สวนตาง 2.10 ตามล าดบ)

46

กจกรรมทางกายเพอลดการเสอมถอยของสมรรถภาพการท า

หนาททางกายส าหรบผสงอาย

สมรรถภาพดานความออนตว และสมรรถภาพดานการทรงตว ( X กอน =-2.23, S.D =6.53, X

หลง =-1.53, S.D =5.41 และ X สวนตาง 0.71, X กอน =7.86, S.D =2.97, X หลง =7.63, S.D =2.93 และX สวนตาง -0.23 ตามล าดบ) และความเสยงการหกลมอยในระดบต า ( X กอน =42.10, S.D =20.63, X

หลง =47.37, S.D =11.60 และ X สวนตาง5.27) อยางไรกตาม หลงการเขารวมโปรแกรม พบวาคาดชนมวลกาย และเสนรอบเอวของผสงอายสงขน ดงตารางท 4.2

ตารางท 4.2 เปรยบเทยบคาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐานของสมรรถภาพการท าหนาททางกายและ ความเสยงการหกลม ผสงอายชวงกอนและหลงเขารวมโปรแกรม

รายการ

Pre-test (N=3,547) Post-test(N= 3,205) คาเฉลย สวนตาง

t p

X S.D X S.D ความดนโลหตบน (mmHg) 132.61 19.33 130.62 18.11 -1.99 1.09 .051 ความดนโลหตลาง (mmHg) 76.10 12.52 74.25 11.12 -1.85 -6.85* .000* อตราการเตนหวใจ (ครง/นาท) 77.69 15.53 76.80 12.86 -0.89 1.12 .261 น าหนกตว (กก.) 58.00 16.87 59.64 10.57 1.64 2.21 .356 สวนสง (ซม.) 159.63 16.91 158.34 11.99 -1.29 -.80* .031 เสนรอบเอว (ชม.) 81.70 15.18 83.27 15.18 1.57 6.67* .002 ดชนมวลกาย (BMI) 25.21 4.07 24.02 4.07 -1.19 .80 .421 เดน 6 นาท (เมตร) (N=1,403) 311.62 212.90 418.48 461.66 106.86 4.45* .025 เดนย าเทา (ครง) (N=3,273) 99.46 55.85 104.64 50.23 5.18 7.71* .000 ลกนง 30 วนาท (วนาท) 16.56 7.92 17.63 8.36 1.07 3.46* .001 งอแขนพบศอก (ครง) 21.02 7.82 23.12 9.85 2.1 5.97* .000 ยนแขนแตะปลายเทา (นว) 2.09 4.24 2.45 4.05 0.36 -5.00* .000 เออมแขนแตะมอดานหลง (นว) -2.23 6.57 -1.53 5.41 0.71 3.53* .000 ลกเดนไปกลบ (วนาท) 7.86 2.97 7.63 2.93 -0.23 -.86 .385 ความเสยงการหกลม 42.10 20.64 47.37 11.60 5.27 11.88* .000

*P< .05

47

กจกรรมทางกายเพอลดการเสอมถอยของสมรรถภาพการท า หนาททางกายส าหรบผสงอาย

ตารางท 4.3 เปรยบเทยบคาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐานของสมรรถภาพการท าหนาททางกายผสงอาย กอนและหลงเขารวมโปรแกรม จ าแนกตามชวงอาย

รายการ Pre-test (N=3,547) Post-test(N= 3,205) ta pa ta pb tc pc

60-69a1 70-79b1 ≥80c1 60-69a2 70-79b2 ≥80c2 ความดนโลหตบน (mmHg) 131.59

(18.64) 133.62 (20.01)

135.29 (20.94)

128.81 (17.20)

132.59 (18.56)

133.66 (19.43)

-4.60* .000 1.36 .173 2.03* .044

ความดนโลหตลาง (mmHg) 76.99 (12.14)

75.29 (12.94)

72.94 (12.84)

74.58 (10.52)

73.81 (11.82)

73.57 (11.82)

5.02* .000 3.16* .002 2.81* .006

อตราการเตนหวใจ (ครง/นาท) 77.90 (17.88)

77.41 (11.74)

77.46 (11.79)

77.38 (12.11)

76.28 (12.66)

76.41 (15.34)

-.57 .569 -1.34 .181 -.90 .368

ดชนมวลกาย (BMI) 24.09 (4.44)

23.43 (4.01)

21.70 (3.31)

24.75 (4.03)

23.37 (4.03)

22.16 (3.59)

1.14 .256 -2.03* .043 -4.56* .000

เสนรอบเอว (ชม.) 81.41 (15.21)

83.41 (16.12)

81.41 (19.03)

83.41 (14.90)

79.85 (13.18)

77.20 (12.3)

-.68 .498 -2.92* .004 -.58 .565

เดน 6 นาท (เมตร) (N=1,403) 308.91 (217.92)

312.71 (208.27)

322.71 (203.45)

440.61 (332.76)

359.97 (301.01)

374.27 (254.39)

11.22* .000 9.51* .000 4.72* .000

เดนย าเทา (ครง) (N=3,273) 103.88 (57.72)

96.01 (51.31)

85.59 (51.26)

110.68 (51.72)

98.95 (46.97)

86.64 (47.16)

5.61* .000 5.38* .000 .627 .532

ลกนง 30 วนาท (วนาท) 17.25 (6.59)

15.67 (6.21)

13.71 (5.94)

18.19 (6.51)

17.10 (7.32)

14.85 (5.91)

4.46 .237 .78 .435 1.99 .296

งอแขนพบศอก (ครง) 21.83 (7.02)

20.25 (6.99)

20.19 (7.04)

24.00 (10.76)

22.45 (8.22)

22.10 (7.84)

6.57* .000 2.27* .007 1.92* .029

ยนแขนแตะปลายเทา (นว) 1.67 (4.12)

1.63 (3.96)

0.74 (4.31)

1.86 (3.82)

1.22 (3.42)

0.43 (3.51)

-1.08 .277 -4.94* .000 -3.69 .060

48

กจกรรมทางกายเพอลดการเสอมถอยของสมรรถภาพการท า หนาททางกายส าหรบผสงอาย

ตารางท 4.3 ตอ

รายการ Pre-test (N=3,547) Post-test(N= 3,205) ta pa ta pb tc pc

60-69a1 70-79b1 ≥80c1 60-69a2 70-79b2 ≥80c2 เออมแขนแตะมอดานหลง (นว) -1.88

(5.67) -2.30 6.20)

-3.60 (6.07)

-0.94 (4.69)

-2.05 (5.73)

-3.37 (6.16)

3.88* .000 1.11 .267 -2.16* .032

ลกเดนไปกลบ (วนาท) 6.50 (2.31)

7.46 (3.03)

8.96 (4.02)

6.53 (2.55)

7.44 (2.77)

8.80 (3.82)

1.35 .134 -1.56 .876 -2.79 .056

ความเสยงการหกลม 48.22 (10.13)

46.14 (11.21)

45.63 (11.64)

49.11 (6.89)

47.30 (8.36)

46.18 (9.38)

5.20* .024 9.89* .011 4.35* .036

*p<.05

49

กจกรรมทางกายเพอลดการเสอมถอยของสมรรถภาพการท า หนาททางกายส าหรบผสงอาย

ภาพท 14 แสดงการเปรยบเทยบคาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐานของสมรรถภาพการท าหนาททางกายและความเสยงการหกลมของผสงอาย จ าแนกตามอาย ทมการเปลยนแปลงดขน

125

130

135

140

60-69 70-79 ≥80

Systolic

pretest posttest

70

75

80

60-69 70-79 ≥80

Dystolic

pretest posttest

0

200

400

600

60-69 70-79 ≥80

6 Min walk

pretest posttest

0

50

100

150

60-69 70-79 ≥80

2 min step

pretest posttest

0

10

20

30

60-69 70-79 ≥80

Backscratch

pretest posttest

40

45

50

60-69 70-79 ≥80

Risk fall

pretest posttest

50

กจกรรมทางกายเพอลดการเสอมถอยของสมรรถภาพการท า หนาททางกายส าหรบผสงอาย

จากตารางท 4.3 และภาพท 14 แสดงใหเหนวา หลงเขารวมโปรแกรม ฯ ผสงอายชวงอาย 60-69 ป มคาเฉลยความดนโลหตสวนบนและความดนโลหตสวนลางดกวากอนเขารวมโปรแกรม อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 ( X กอน =131.59, S.D =18.64, X หลง =128.81, S.D =17.20) คาเฉลยสมรรถภาพความอดทนของระบบหวใจและหลอดเลอดดขน (เดน 6 นาท) หลงเขารวมโปรแกรม สงกวากอนเขารวมโปรแกรม อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 ( X กอน =308.91, S.D =217.92, X หลง =440.61, S.D =332.76) คาเฉลยสมรรถภาพความอดทนของระบบหวใจและหลอดเลอด (เดนย าเทา) หลงเขารวมโปรแกรม สงกวากอนเขารวมโปรแกรม อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 ( X กอน =103.88, S.D =57.72, X หลง =110.68, S.D = 51.72)คาเฉลยสมรรถภาพดานความแขงแรงของกลามเนอสวนบนดขน อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 ( X กอน =21.83, S.D =7.02, X หลง =24.00, S.D = 10.79)คาเฉลยสมรรถภาพดานความออนตวสวนบนดขน อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 ( X กอน =-1.88, S.D =5.67, X หลง =-0.94, S.D = 4.69)และคาเฉลยความเสยงการหกลมหลงเขารวมโปรแกรมดกวากอนเขารวมโปรแกรม อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05

ผสงอายชวงอาย 70-79 ป หลงเขารวมโปรแกรมมคาเฉลยความดนโลหตสวนลางดกวากอนเขารวมโปรแกรม อยางมนยส าคญทางสถตท

ระดบ .05 ( X กอน =75.29, S.D =12.94, X หลง =73.81, S.D =17.20) คาเฉลยสมรรถภาพความอดทนของระบบหวใจและหลอดเลอด (เดน 6 นาท และ เดนย าเทา) หลงเขารวมโปรแกรมสงกวากอนเขารวมโปรแกรม อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 ( X กอน =312.71, S.D =208.27, X หลง =359.97, S.D =301.01, X กอน =96.01, S.D =51.31, X หลง =98.95, S.D = 46.97 ตามล าดบ)คาเฉลยสมรรถภาพดานความแขงแรงของกลามเนอสวนบนเพมขน อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 ( X กอน = 20.25, S.D = 6.99, X หลง = 22.45, S.D = 8.22) คาเฉลยสมรรถภาพความออนตวสวนบนดขน อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 ( X กอน =1.63, S.D =3.96, X หลง =1.22, S.D = 3.42)และคาเฉลยความเสยงการหกลมหลงเขารวมโปรแกรมดกวากอนเขารวม อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05

51

กจกรรมทางกายเพอลดการเสอมถอยของสมรรถภาพการท า หนาททางกายส าหรบผสงอาย

ส าหรบผสงอาย ชวงอาย≥ 80 ป หลงเขารวมโปรแกรม คาเฉลยความดนโลหตสวนบนและความดนโลหตสวนลางดกวากอนเขารวม โปรแกรม อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 ( X กอน = 72.94, S.D = 12.84, X หลง =73.57, S.D = 11.82) คาเฉลยสมรรถภาพความอดทนของระบบหวใจและหลอดเลอด(เดน 6 นาท) และดานความออนตวสวนบนดขน อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 ( X กอน =322.71, S.D =203.45, X หลง =374.27, S.D = 254.39, X กอน =-3.60, S.D =6.07, X หลง =-3.37, S.D = 6.16 ตามล าดบ)และคาเฉลยความเสยงการหกลม หลงเขารวมโปรแกรมดกวากอนเขารวมโปรแกรม อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05

52

กจกรรมทางกายเพอลดการเสอมถอยของสมรรถภาพการท า

หนาททางกายส าหรบผสงอาย

ตารางท 4.4 เปรยบเทยบคาเฉลยและสวนเบนเบยงมาตรฐานของสมรรถภาพการท าหนาททางกายและความเสยงการหกลม ผสงอาย หลงเขารวมโปรแกรม จ าแนกตามภมภาค (N=3,205)

SFT

เหนอ กลาง ตะวนออก ตะวนออกเฉยงเหนอ ตะวนตก ใต F p

X S.D X S.D X S.D X S.D X S.D X S.D ความดนโลหตบน (mmHg) 126.91 15.05 132.95 17.91 127.38 17.15 129.45 17.48 130.52 19.20 135.73 19.23 17.345 .000

ความดนโลหตลาง(mmHg) 71.58 9.38 75.63 10.91 74.27 11.36 73.04 10.82 73.48 11.73 76.39 11.27 10.544 .000

อตราการเตนหวใจ(ครง/นาท) 76.21 10.35 77.56 11.74 77.30 10.56 77.64 10.39 75.32 14.44 77.21 15.85 1.865 .097

น าหนกตว (กก.) 53.58 9.50 60.69 11.29 58.27 9.82 59.99 9.71 55.41 10.45 58.48 11.05 24.592 .000

สวนสง (ซม.) 153.66 7.01 155.67 8.27 155.26 7.29 155.78 7.56 153.79 8.20 153.54 12.60 5.375 .000

ดชนมวลกาย (BMI) 22.67 3.85 25.00 4.07 24.16 3.75 24.71 3.76 23.42 4.15 24.33 4.38 16.211 .000

เสนรอบเอว (ชม.) 80.94 10.33 84.66 20.17 84.27 10.60 86.16 10.29 78.37 22.51 85.86 11.17 17.050 .000

เดน 6 นาท (เมตร) 339.40 163.82 367.55 112.27 389.65 236.32 531.59 75.78 322.41 139.12 862.43 341.63 267.129 .000

เดนย าเทา (ครง) 87.60 35.37 132.28 51.77 121.39 53.66 127.10 61.84 77.17 37.66 80.36 27.53 92.895 .000

ลกนง 30 วนาท (วนาท) 22.52 7.35 19.04 12.54 16.06 6.89 17.59 5.69 16.24 5.06 15.92 6.92 45.915 .000

งอแขนพบศอก (ครง) 26.09 6.61 25.33 7.33 23.04 14.60 26.38 6.18 20.53 7.46 20.04 7.36 35.267 .000

ยนแขนแตะปลายเทา 2.51 2.74 1.19 4.35 0.94 2.88 3.12 2.77 0.89 2.35 0.72 4.98 27.507 .000

เออมแตะมอดานหลง (นว) -0.93 4.18 -0.93 4.93 0.18 5.55 -1.85 4.36 -3.95 5.23 -2.28 5.55 34.677 .000

ลกเดนไปกลบ (วนาท) 6.35 1.64 7.42 2.32 7.79 3.09 6.07 1.80 7.08 2.00 8.05 3.73 32.822 .000

ความเสยงการหกลม 51.17 9.01 48.08 9.13 49.63 19.15 47.02 8.79 40.53 5.40 47.12 11.03 73.73 .000

*P< .05

53

กจกรรมทางกายเพอลดการเสอมถอยของสมรรถภาพการท า

หนาททางกายส าหรบผสงอาย

จากตารางท 4.4 และ ภาพท 15-18 แสดงใหเหนวาคาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐานของสมรรถภาพการท าหนาททางกายและความเสยงการหกลมผสงอายหลงเขารวมโปรแกรมจ าแนกตามภมภาค พบวาคาเฉลยความดนโลหตสวนบน ( X =135.73, S.D =19.23)คาเฉลยความดนโลหตสวนลาง ( X =76.39, S.D =11.27) คาเฉลยอตราการเตนของหวใจ ( X =77.21, S.D =15.85)คาเฉลยสมรรถภาพความอดทนของระบบหวใจและหลอดเลอด(เดน 6 นาท)( X =862.43, S.D =341.63) และคาเฉลยความคลองแคลววองไว ( X =8.05, S.D =3.73)ภาคใตมคาเฉลยสงทสด คาเฉลยดชนมวลกาย ( X =24.71, S.D =3.76)คาเฉลยเสนรอบเอว ( X =86.61, S.D =10.29) และ ค า เ ฉ ล ยสมรร ถภ าพด านคว าม ออน ตว ส ว น ล า ง ( X =3.12, S.D =2.77) ภ า คตะวนออกเฉยงเหนอมคาเฉลยสงทสด คาเฉลยสมรรถภาพความอดทนของระบบหวใจและหลอดเลอด(เดนย า

0

20

40

60

80

100

120

140

160

ภาพท 15 แสดงคาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐานของ

ความดนโลหตและอตราการเตนหวใจ หลงเขารวมโปรแกรม

ความดนโลหตบน (mmHg) ความดนโลหตลาง (mmHg) อตราการเตนหวใจ(ครง/นาท)

0 100 200

เหนอ

กลาง

ตะวนออก

ตะวนออ…

ตะวนตก

ใต

ภาพท 16 แสดงคาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐานของน าหนก สวนสง BMI และเสนรอบเอว หลง เขารวมโปรแกรม

เสนรอบเอว BMI สวนสง น าหนก

0100200300400500600700800900

ภาพท 17 แสดงคาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐานของเดน 6 นาท เดนย าเทา ลกนง 30 วนาท และงอแขนพบศอก เขารวมโปรแกรม

เดน 6 นาท เดนย าเทา ลกนง 30 วนาท งอแขนพบศอก

-20 0 20 40 60

เหนอกลาง

ตะวนออกตะวนออกเฉยงเหนอ

ตะวนตกใต

ภาพท 18 แสดงคาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐานของความเสยงการหกลม ลกเดนไปกลบ แตะมอ

ดานหลง แขนแตะปลายเทา หลงเขารวมโปรแกรม

เสยงการหกลม ลกเดนไปกลบ

แตะมอดานหลง แขนแตะปลายเทา

54

กจกรรมทางกายเพอลดการเสอมถอยของสมรรถภาพการท า

หนาททางกายส าหรบผสงอาย

เทา) ( X =132.28, S.D =51.77)ภาคกลางมคาเฉลยสงทสด คาเฉลยสมรรถภาพความแขงแรงของกลามเนอสวนลาง ( X = 22.52, S.D =7.35)คาเฉลยสมรรถภาพความแขงแรงของกลามเนอสวนบน ( X = 26.09, S.D =6.61)และคาเฉลยความเสยงการหกลม ( X = 51.17, S.D =9.01) ภาคเหนอมคาเฉลยสงทสด คาเฉลยสมรรถภาพความออนตวสวนบน ( X =0.18, S.D =5.55)ภาคตะวนออกสงทสด

คาเฉลยความดนโลหตสวนบน ( X =126.91, S.D =15.05)คาเฉลยความดนโลหตสวนลาง ( X = 71.58, S.D =9.38)คาเฉลยดชนมวลกาย ( X =22.67, S.D =3.85)และคาเฉลยเสนรอบเอว ( X = 80.94, S.D =10.33)ภาคเหนอมคาเฉลยต าทสด คาเฉลยอตราการเตนของหวใจ ( X = 75.32, S.D =14.44)คาเฉลยสมรรถภาพความอดทนของระบบหวใจและหลอดเลอด (เดน 6 นาท)( X = 322.41, S.D =139.12)และภาคตะวนตกมคาเฉลยความเสยงการหกลมต าทสด ( X = 40.53 , S.D =5.40)คาเฉลยสมรรถภาพความอดทนของระบบหวใจและหลอดเลอด (เดนย าเทา)( X = 80.36, S.D =27.53) คาเฉลยสมรรถภาพความแขงแรงของกลามเนอสวนลาง ( X = 15.92, S.D =6.92)คาเฉลยสมรรถภาพความแขงแรงของกลามเนอสวนบน( X = 20.04, S.D =7.36)คาเฉลยสมรรถภาพความออนตวสวนลาง ( X = 0.72, S.D =4.98) และคาเฉลยสมรรถภาพความออนตวสวนบน ( X = -2.28, S.D =5.55)ภาคใตมคาเฉลยต าทสด คาเฉลยความคลองแคลววองไว ( X = 6.07, S.D =1.80) ภาคตะวนออกเฉยงเหนอมคาเฉลยต าทสด

ตารางท 4.5 จ านวนและรอยละของระดบความเสยงของการหกลมผสงอาย กอนและหลงเขารวมโปรแกรม

ความเสยงการหกลม Pre-test (N = 3,398 ) Post-test (N = 3,050 ) จ านวน (คน) รอยละ จ านวน (คน) รอยละ

ความเสยงต า 3,100 91.2 2,945 96.55

ความเสยงปานกลาง 188 5.53 105 3.45 ความเสยงสง 110 3.23 0 0 รวม 3,398 100.0 3,051 100.0

55

กจกรรมทางกายเพอลดการเสอมถอยของสมรรถภาพการท า

หนาททางกายส าหรบผสงอาย

ตารางท 4.6 จ านวนและรอยละของระดบความเสยงของการหกลมผสงอาย จ าแนกระดบอาย

ความเสยงหกลม Pre-test(N=3,398) Post- test(N=3,050 ) 60-69 70-79 ≥80 ป 60-69 70-79 ≥80 ป

ความเสยงต า 1,841 (54.50)

1,069 (31.45)

190 (5.59)

1,891 (62.0)

902 (29.57)

159 (5.21)

ความเสยงปานกลาง 31 (0.88)

72 (2.08)

85 (2.47)

30 (0.98)

52 (1.70)

17 (0.56)

ความเสยงสง 25 (0.73)

40 (1.17)

45 (1.32)

-

-

-

จากตารางท 4.5-4.6 และภาพท 19 แสดงใหเหนวา หลงเขารวมโปรแกรม 8 เดอน รอยละของผสงอายในทกชวงอายมระดบความเสยงนอยลง

-100

10203040506070

60-69 70-79 ≥80 ป 60-69 70-79 ≥80 ป

Pre-test Post- test

ภาพท 19 รอยละของระดบความเสยงของการหกลมผสงอาย จ าแนกระดบอาย

เสยงต า เสยงปานกลาง เสยงสง

56

กจกรรมทางกายเพอลดการเสอมถอยของสมรรถภาพการท า

หนาททางกายส าหรบผสงอาย

บทท 5

สรปและอภปรายผล

การวจยเรองรปแบบกจกรรมทางกายเพอลดการเสอมถอยของสมรรถภาพการท าหนาททางกายผสงอาย โดยท าการออกแบบรปแบบกจกรรมทางกายแบบผสมผสาน (Multi component program) จ านวน 8 เดอน ใน 5 ภมภาคทวประเทศไทย ท าการทดสอบกอนทดลองและเสรจสนการทดลอง (Pretest and posttest design)โดยใชแบบบนทกสมรรถภาพการท าหนาททางกายของผสงอาย และแบบประเมนความเสยงการหกลม (Berg Balance scale) และการสงเกต สมภาษณ และเวทสรปบทเรยน และน าผลทไดจากการทดลองมาวเคราะห จ านวน รอยละ คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน ทดสอบคาความแจกแจงปกตของขอมลสมรรถภาพการท าหนาททางกายดวย Kolmogorov-Smirnov test ทดสอบคาทแบบไมอสระ (Dependence T- test) เพอเปรยบเทยบคาเฉลยของสมรรถภาพการท าหนาททางกายของผสงอายไทยกอนและหลงทดลอง และวเคราะหความแปรปรวนทางเดยว (One way Analysis of Variance) เพอเปรยบเทยบรายภมภาค และการวเคราะหเชงเนอหา (Content analysis) รปแบบกจกรรมทางกายผสงอายของแตละภมภาคของประเทศไทย สรปผลการวจย

ผลการวเคราะหขอมลประสทธผลของรปแบบกจกรรมทางกายเพอลดการเสอมถอยของสมรรถภาพ

การท าหนาททางกายผสงอายทง 6 ภมภาคของประเทศไทย หลงเขารวมโปรแกรม 8 เดอน พบวา

1. รปแบบกจกรรมทางกาย 5 รปแบบ ดงน 1.1) กจกรรมทางกายในชวตประจ าวน (Physical activity for daily life) เปนกจกรรม

ในสวนหนงของการปฏบตกจวตรประจ าวน (Activity of daily living ; ADL) เชน การกวาดบาน ถบาน รดน าตนไม เดนเลนภายในบานเปนตน

1.2) กจกรรมการท างาน (Work physical activity) ซงเปนกจกรรมทอยในสวนหนงของ การท างาน เชน การท าสวน การเดนขนลงบนไดในทงาน หรอการท างานใดๆ ทมเคลอนไหวในทท างาน

1.3) กจกรรมการเดนทาง (Active transportation physical activity) เปนกจกรรมใน การเคลอนไหวในชวงการเดนทาง ทงการเดนและการขจกรยานไปท างาน ตลาด หางสรรพสนคา หรอ เพอการทองเทยวเปนตน

57

กจกรรมทางกายเพอลดการเสอมถอยของสมรรถภาพการท า

หนาททางกายส าหรบผสงอาย

1.4) กจกรรมการนนทนาการหรอยามวาง(Recreation physical activity) เปน กจกรรมนอกเหนอจากการท างานประจ า กจกรรมงานอดเรกยามวาง เชน เลนดนตร รองเพลง การละเลน การแสดงพนบาน ทศนศกษาตางจงหวด เปนตน

1.5) กจกรรมทางกายแบบวางแผน (Planedphysical activityอยในรปแบบของ

การออกก าลงกายเปนกลม หรอแบบรายบคคล เชน เตนแอโรบค การร าไทเกก ร าไมพลอง เตนร า หรอ

การออกก าลงกายโดยเครองออกก าลงกายในรมหรอกลางแจง เปนตน

2. คาเฉลยสมรรถภาพการท าหนาททางกายของผสงอายดขนกวากอนเขารวมโปรแกรมอยางม

นยส าคญทางสถตทระดบ .05 ไดแก ความดนโลหตสวนลาง สมรรถภาพทางกายดานความอดทนของระบบหวใจและหลอดเลอด สมรรถภาพดานความแขงแรงของกลามเนอสวนบนและลาง สมรรถภาพดานความออนตว และสมรรถภาพดานการทรงตว และความเสยงการหกลมอยในระดบต า อยางไรกตาม หลงการเขารวมโปรแกรม พบวาคาดชนมวลกาย และเสนรอบเอวของผสงอายสงขน

3. ผลการเปรยบเทยบคาเฉลยสมรรถภาพการท าหนาททางกายผสงอาย รายภมภาค หลงการเขารวมโปรแกรม พบวา คาเฉลยของทกรายการมความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 ภาคใตมคาเฉลยสมรรถภาพความอดทนของระบบหวใจและหลอดเลอด(เดน 6 นาท)และคาเฉลยความคลองแคลววองไวสงสด ( X =132.28, S.D =51.77) ภาคกลางมคาเฉลยสมรรถภาพความแขงแรงของกลามเนอสวนลาง (X = 22.52, S.D =7.35) สงสดภาคเหนอมคาเฉลยสมรรถภาพความแขงแรงของกลามเนอสวนบน ( X =

26.09, S.D =6.61)และคาเฉลยความเสยงการหกลม ( X = 51.17, S.D =9.01) สงสดสวนคาเฉลยสมรรถภาพความออนตวสวนบน ( X =0.18, S.D =5.55)ภาคตะวนออกมคาเฉลยสงทสด

4. คาเฉลยความเสยงการหกลมหลงเขารวมโปรแกรมดขนในทกกลมวย อยางมนยส าคญทางสถตท

ระดบ .05

สรปไดวา รปแบบกจกรรมทางกายสามารถลดการเสอมถอยของสมรรถภาพการท าหนาททางกายใน ผสงอายไทยทงดานระบบหวใจและหลอดเลอด กลามเนอ กระดก ความยดหยนของขอตอ และความสมดลของรางกายและคลองแคลววองไวเพอการด าเนนชวตของผสงอาย

อภปรายผล

58

กจกรรมทางกายเพอลดการเสอมถอยของสมรรถภาพการท า

หนาททางกายส าหรบผสงอาย

ผลการวเคราะหขอมลรปแบบกจกรรมทางกายเพอลดการเสอมถอยของสมรรถภาพการท าหนาททาง

กายส าหรบผสงอาย จากทง 6 ภมภาคของประเทศไทย พบวา หลงเขารวมโปรแกรม ฯ เปนระยะเวลา 8 เดอน

ผสงอายมคาเฉลยสมรรถภาพการท าหนาททางกายทดขนในทกดานทงสมรรถภาพดานแอโรบค สมรรถภาพดาน

ความแขงแรงของกลามเนอสวนบนและลาง สมรรถภาพดานความออนตว และสมรรถภาพดานการทรงตว ยกเวน

คาดชนมวลกายทสงขน นนหมายถงการทผสงอายมภาวะอวนขนหลงเขารวมโปรแกรม นอกจากน เมอพจารณา

จากโครงสรางชวงอายของผสงอาย พบวา หลงเขารวมโปรแกรม 8 เดอน คาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐานของ

สมรรถภาพการท าหนาททางกายของผสงอายในทงชวงอายวยตน (60-69ป) วยกลาง (70-79ป) และวยปลาย (≥80ป)

สงขนกวากอนเขารวมโปรแกรม ในทกชวงอาย ทงนสอดคลองกบลกษณะการจดรปแบบกจกรรมทางกายของแต

ละภมภาคทสวนใหญผสงอายมกจกรรมทางกายในชวตประจ าวน (Lifestyle PA) และกจกรรมออกก าลงกายมแบบ

แผน (Planned exercise) และโปรแกรมมมการสรางโอกาสทางสงคม (Social liberation) ยกระดบจตส านกการดแล

สขภาพดวยกจกรรมทางกาย (Consciousness Raising) การผอนคลายอารมณ (Dramatic relief) ความสมพนธเชงการ

ชวยเหลอ (Helping relationship) และเกดความมนใจในตนเอง (Self-liberation) สอดคลองกบงานวจยของคารเวลโฮ

และคณะ (2012) และท าการศกษาผลของโปรแกรมการออกก าลงกายในกลมสงอายหญง พบวา ผสงอายทเขา

รวมโปรแกรมกจกรรมทางกายเพอการสงเสรมสขภาพ ระยะเวลา 10 เดอน มสมรรถภาพการปฏบตหนาทดาน

ความยดหยนของกลามเนอเพมขน และบาสโตน (2004) ท าการศกษาประสทธผลของโปรแกรมการออกก าลง

กายทมผลตอสมรรถภาพการท าหนาททางกายในผสงอายในชวง 60-99 ป เปนระยะเวลา 6 เดอน พบวา ผลของ

โปรแกรมการออกก าลงกาย สงผลใหการท าหนาทของขาสวนลาง ความแขงแรงของหวเขาดขน และสามารถ

เดนไดเรวมากขน แตกตางจากเรมเขาโปรแกรมอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05

จากผลการวเคราะหขอมลเปรยบเทยบรายภมภาค คาเฉลยสมรรถภาพการท าหนาททางกายมความแตกตางกนอยางมนบส าคญทางสถตท .05 และผสงอายภาคใตมคาเฉลยสมรรถภาพความอดทนของระบบหวใจและหลอดเลอด(เดน 6 นาท)( X =862.43, S.D =341.63) และคาเฉลยความคลองแคลววองไว ( X

=8.05, S.D =3.73) สงกวาภมภาคอนๆ ทงนอาจเปนเพราะผสงอายมกจกรรมทางกายในชวตประจ าวน และการมกจกรรมออกก าลงกายตอเนองสอดคลองกบการศกษาของณภาสณฐ อดทศนย เอกวานชและอจฉรา ปราคม (2558) ท าการศกษาโปรแกรมกจกรรมทางกายผสมผสาน ระยะเวลา 6 เดอน พบวาในผสงอายชาย มเฉพาะเสนรอบเอว เดนย ากาว 2 นาท ลกยนจากเกาอ งอแขนพบศอก และลกเดนจากเกาอมคาเฉลยทเพมสงขนกวากอนการทดสอบ (p<.01) สวนผสงอายหญง เสนรอบเอว เดนย ากาว 2 นาท ลกยนจากเกาอ งอแขนพบ

59

กจกรรมทางกายเพอลดการเสอมถอยของสมรรถภาพการท า

หนาททางกายส าหรบผสงอาย

ศอก ยนแขนแตะปลายเทา ยนแขนแตะมอดานหลงมคาเฉลยทเพมสงขนกวากอนการทดสอบ และระดบกจกรรมทางกาย MVPA ของผสงอายเพมขน อยางไรกตาม ประไพวรรณ ศรเมธาวรคณ, ขนษฐา นาคะ และ ประนอม หนเพชร (2553) พบวา ผสงอายมกจกรรมทางกายอยระดบเบา (Low physical activity) และไมเพยงพอโดยสวนใหญท ากจกรรมท างานบาน และกจกรรมยามวาง ขณะทจากรายงานวจยน พบวา ผสงอายในภาคตะวนตกมคาเฉลยสมรรถภาพการท าหนาททางกายต ากวาภมภาคอนๆ ทงนอาจเนองจาก ผสงอายสวนใหญทเขารวมโปรแกรมมอายมากกวาภมภาคอน และมกจกรรมทางกายนอยกวาภมภาคอนตามทฤษฎชววทยาสงอาย(Biological theory) ยนยนวาความชราเปนภาวะถดถอยของรางกาย (Senescence) ซงเปนสภาวะทรางกายเขาสวยชรา ภาวะถดถอยของรางกายเปนกระบวนการทเซลลตางๆ ภายในรางกายเสอมสภาพลง จากการทมอายมากขนเรอย ๆ และถดถอยลงเรอย ๆ ตามระยะเวลาทผานไปหากมกจกรรมทางกายลดลง จะสงผลใหมภาวะถดถอยลดลงอยางรวดเรว (Jett, 2008; Bengston & Schaie, 1999) จากงานวจยของอจฉรา ปราคม และคณะ (2012) ทท าการศกษารปแบบกจกรรมทางกายแบบผสมผสาน (Multi-component program) เพอสงเสรมกจกรรมทางกายในกลมผสงอายในเขตพนทนครปฐมพบวา มากกวา 50%ผสงอายมกจกรรมทางกายไมเพยงพอ สมรรถภาพการท าหนาทในดานสมรรถภาพดานความอดทนแอโรบก สมรรถภาพดานความแขงแรงของกลามเนอและความออนตว และความคลองแคลววองไวอยในระดบต า

ผลการประเมนความเสยงการหกลมของผสงอายดวยแบบวดประเมน BBSพบวา หลงเขารวมโปรแกรม

ผสงอายสวนใหญมคาเฉลยความเสยงการหกลมหลงเขารวมโปรแกรมลดลงกอนเขารวมโปรแกรมอยางม

นยส าคญทางสถตทระดบ .05สอดคลองกบงานวจยของปรลา และคณะ (2012) ท าการศกษาประสทธผลของ

โปรแกรมการปองกนการหกลมของผสงอายในชมชน ทมอายตงแต 70 ปขนไป พบวา หลงการทดลอง 12 เดอน

ผสงอายมความเสยงการหกลมลดลง และงานวจยของเฟเบเกอรและคณะ (2012) ทท าการศกษาโปรแกรม

กจกรรมทางกายแบบผสมผสานเพอเพมสมรรถภาพการแสดงออกทางกายและความสมพนธกบผลลพธทาง

จตวทยาเกยวกบการหกลมผสงอายในชมชนประเทศเยอรมน เปนระยะเวลา 24เดอน ผลการศกษาพบวา

โปรแกรมดงกลาวสงผลใหผสงอายมการทรงตว และความเรวในการเดนเพมขนแตไมสงผลตอจตวทยาและการ

ลดอตราการหกลมผสงอาย

ขอจ ากดในการวจย

60

กจกรรมทางกายเพอลดการเสอมถอยของสมรรถภาพการท า

หนาททางกายส าหรบผสงอาย

งานวจยฉบบนมขอจ ากดบางประการ ดงน ประการแรก คอ เนองจากงานวจยมการเกบขอมลขนาด

ใหญ จ านวน 6 ภมภาคทวประเทศ จงท าใหไมสามารถควบคมปจจยภายในและปจจยนอกทอาจสงผลตอการจด

กจกรรมทางกาย และตวแปรหลกในขนตอนการเปลยนแปลง (Stages of Change) กบกระบวนการเปลยนแปลง

(Processes of Change) ตามกรอบทฤษฎขนตอนการเปลยนแปลงพฤตกรรมไดอยางเตมท ประการทสอง คอ

ผสงอายทเขารวมกจกรรมในชวงการประเมนหลงเขารวมโปรแกรม (Post test)จ านวนนอยลงกวาชวงระยะเรม

โปรแกรม เนองจากระยะเวลาในการจดโปรแกรมและภาวะการเจบปวย และภารกจของผสงอาย จงท าให

จ านวนผเขารวมประเมนรอบสองลดจ านวนลง และประการสดทาย การประเมนสมรรถภาพการท าหนาททาง

กายและการหกลม คณะวจยและผชวยเกบขอมลแตละภมภาคเปนผเกบขอมล จงอาจสงใหขอมลมความแตกตาง

คลาดเคลอนกนบางในรายภมภาค อยางไรกตาม กระบวนกอนเรมตนเตรยมการด าเนนโครงการ มการชแจงและ

อบรมวธการเกบขอมลใหกบคณะวจยทกภมภาค เพอใหเกบขอมลและด าเนนการโปรแกรมในแนวทางเดยวกน

ขอเสนอแนะเชงนโยบาย

1. เนองจากการสงเสรมใหผสงอายทไมไดสงกดสมาชกชมรมผสงอาย หรอมขอจ ากดในเรองการ

เดนทาง การมกจกรรมทางกายแบบกลมออกก าลงกายอาจจะท าไดล าบาก ดงนนจงควรสงเสรมใหผสงอายมกจกรรมทางกายดวยตนเองทบาน พรอมกบการสนบสนนการสรางเครองมอ อปกรณทเหมาะสมกบบรบทชมชนของผสงอาย

2. จงหวด/ชมรมบางแหงมความร ความเขาใจกลวธการจดกจกรรมทางกายเพอสขภาพส าหรบ ส านกงานกองทนสนบสนนการสรางผสงอายไมมากนก ประกอบกบปญหาขาดผน ากจกรรมทางกายทมความรและเชยวชาญส าหรบผสงอายในชมชน แนวทางแกไขในการด าเนนงานครงตอไป คอ พฒนาหลกสตรการเรยนการสอนดานกจกรรมทางกายผสงอาย เพอใหมองคความรอยางเปนระบบ สรางผน ากจกรรมทางกาย และสนบสนนใหบคลากรจากสถาบนการศกษาในแตละภมภาคเขาไปมบทบาทหนาทในการเปนผน ากจกรรมทางกายใหกบผสงอายในชมชนมากขน

3. ส านกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.)รวมกบกระทรวงสาธารณสข และชมรม

61

กจกรรมทางกายเพอลดการเสอมถอยของสมรรถภาพการท า

หนาททางกายส าหรบผสงอาย

ผสงอาย ควรมแผนงานเพอผลกดน กระตนเตอน ตอกย าใหผสงอายปฏบตกจกรรมอยางสม าเสมอ เชน การผลตสอประชาสมพนธ การรณรงคจดกจกรรมรายเดอน เปนตน

4. สถาบนการศกษาทมการเรยนการสอนในดานพลศกษา วทยาศาสตรการกฬา และวทยาศาสตร สขภาพ ควรพฒนาหลกสตรการเรยนการสอนดานกจกรรมทางกายผสงอาย เพอใหเกดองคความรใหมๆ อยางเปนระบบ และการสรางผน ากจกรรมทางกายในชมชนมากขน สอดคลองกบกระแสการเปลยนแปลงของโครงสรางประชากรผสงอาย

ขอเสนอแนะการวจยครงตอไป

1. ควรศกษาเปรยบเทยบสมรรถภาพการท าหนาททางกายผสงอายแบบระยะยาว (Longitudinal study) เพอตดตามสมรรถภาพการท าหนาททางกายผสงอายในระยะยาว ซงเปนตวบงชส าคญถงความสามารถในการด าเนนชวตของผสงอาย

2. ควรศกษาตวแปรทางชวทยา สรรวทยาและตวแปรทางสงคม สงแวดลอม ทมผลตอการลด ภาวะความเสอมถอยของสมรรถภาพทางกายและระบบประสาทและสมองของผสงอาย เชน พนธกรรม

การรบประทานอาหาร ลกษณะทพกอาศย เปนตน

3. ควรศกษารปแบบกจกรรมทางกายผสงอายไทย ในกลมเฉพาะอน เชน ผสงอายชายขอบ หรอทม

ภาวะทพพลภาพรวมดวย

62

กจกรรมทางกายเพอลดการเสอมถอยของสมรรถภาพการท า

หนาททางกายส าหรบผสงอาย

เอกสารอางอง

กรมการแพทย กระทรวงสาธารณสข. (2550). สถานการณบรการสขภาพของผสงอายกลมเปราะบางในประเทศไทย

ปพ.ศ. 2550 . รายงานการวจย.กรงเทพฯ: ม.ป.พ.

กองออกก าลงกายเพอสขภาพ กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข. (2551). ยทธศาสตรโลกดานอาหารกจกรรม

ทางกายและสขภาพ.นนทบร: โรงพมพองคการสงเคราะหทหารผานศก

เกอ วงศบญสน.(2552). โครงสรางประชากรของไทยยคโพสตโมเดรน:การเปลยนแปลงทรวดเรวเกนกวาจะถก

มองขาม.กรงเทพฯ: โรงพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

เกษม นครเขตต.(2012).รปแบบการสงเสรมสขภาพตลอดชวงชวต. เอกสารประกอบการการประชมกจกรรมทางกาย

เพอสขภาพ ส านกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ.

เกษม นครเขตต และ อจฉรา ปราคม, (2554). ความเคลอนไหวระดบสากล : หลกและแนวทางการจดกจกรรมทางกายเพอสขภาพ.

วารสารสมาคมสขศกษา พลศกษา และสนทนาการ.34(3) กรกรฎาคม-กนยายน.

___________.(2554).ความเคลอนไหวระดบสากล :หลกและแนวทางการจดกจกรรมทางกายเพอสขภาพ. วารสารสขศกษา พล

ศกษา และสนทนาการ.37(3) (กรกฎาคม – กนยายน 2554):71-76.

เกรยงศกด เตงอ านวย และคณะ. (2554). รายงานการส ารวจกจกรรมทางกายระดบชาต. กองออกก าลงกายเพอสขภาพ กระทรวง

สาธารณสข. นนทบร.

คณะกรรมการสงเสรมและประสานงานผสงอายแหงชาต. (2544). สถานการณผสงอายไทย. กรงเทพฯ: เอกสารประกอบประชม.

บรรล ศรพานช. (2542). ผสงอายไทย. กรงเทพฯ: ส านกพมพหมอชาวบาน.

มลนธสถาบนวจยและพฒนาผสงอายไทย. (2557). รายงานประจ าป สถานการณผสงอายไทย ประจ าป 2556. นนทบร

บรษท อมรนทรพรนตงแอนดพลบชง จ ากด (มหาชน).

ณภาสณฐ อด ทศนย เอกวานช และอจฉรา ปราคม. (2558). การสงเสรมการมกจกรรมทางกายสมวยในผสงอาย เขตเทศบาลนครภเกต. การประชมวชาการสงเสรมสขภาพและอนามยสงแวดลอม ครงท 8. ระหวางวนท 5-8 สงหาคม 2558. โรงแรมมราเคล กรงเทพฯ.

ประนอม โอทกานนท. (2554). ชวตทสขสมบรณของผสงอายไทย หลกการ งานวจย และบทเรยนจากประสบการณ.

กรงเทพ ฯ : ส านกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ประเสรฐ อสสนตชยและคณะ.(2556). ผลดองการเพมกจกรรมทางการเดนหรอการใชจกรยานตอตวชวดทางสขภาพตางๆในผสงอาย. ภาควชาเวชศาสตรปองกน มหาวทยาลยมหดล. กรงเทพฯ.

ประไพวรรณ ศรเมธาวรคณ, ขนษฐา นาคะ, ประนอม หนเพชร. (2553). กจกรรมทางกายของผสงอายในชนบทภาคใต.

63

กจกรรมทางกายเพอลดการเสอมถอยของสมรรถภาพการท า

หนาททางกายส าหรบผสงอาย

วารสารการพยาบาล. 25(1) มกราคม-มนาคม. 112-119. HTTP://WWW.TCI- THAIJO.ORG/INDEX.PHP/TJONC/ARTICLE/VIEW/2602/2421

ปราโมทย ประสาทกล และ ปทมาวาพฒนวงศ. (2555). โครงสรางประชากรและการเปลยนแปลง. รายงานสขภาพคนไทยป 2555. สถาบนวจยประชากรและสงคม มหาวทยาลยมหดล.

ปทมาวาพฒนวงศ และ ปราโมทย ประสาทกล (2555). ประชากรไทยในอนาคต. สถาบนวจยประชากรและสงคม

มหาวทยาลยมหดล. (Online) .http://www.ipsr.mahidol.ac.th/IPSR/AnnualConference/ConferenceII/Article/Article02.htm

14 ตลาคม 2557.

ปยวฒน เกตวงศา และคณะ. (2556). รายงานวจยการเฝาระวงตดตามพฤตกรรมดานกจกรรมทางกายของ

ประชากรไทย. มหาวทยาลยมหดล. นครปฐม.

วพรรณ ประจวบเหมาะ และคณะ. (2551). ระบบและกลไกตดตามและประเมนผลการด าเนนงานตามแผน

ผสงอายแหงชาต ฉบบท 2 (พ.ศ.2545 - 2564). วทยาลยประชากรศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

วพรรณ ประจวบเหมาะ, (บรรณาธการ). (2556). รายงานประจ าป สถานการณผสงอายไทย ประจ าป 2555.

มลนธสถาบนวจยและพฒนาผสงอายไทย. นนทบร : บรษทเอสเอสพลส มเดย จ ากด.

ส านกงานสถตแหงชาต. (2551). รายงานส ารวจประชากรผสงอายในประเทศไทย พ.ศ. 2551. กรงเทพมหานคร.

โรงพมพชวนพมพ.

ส านกงานสถตแหงชาต. (2554).การส ารวจประชากรสงอายในประเทศไทย พ.ศ.2537-พ.ศ.2554.

ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต. แผนประชากร ในแผนพฒนาเศรษฐกจ

และสงคมแหงชาต ฉบบท 11 (พ.ศ.2555-2559). กรงเทพฯ: ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการ

เศรษฐกจและสงคมแหงชาต.

ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต. (2556). การคาดประมาณประชากรของประเทศไทย

พ.ศ. 2553-2583.

___________.(2556). การคาดประมาณประชากรของประเทศไทย พ.ศ. 2553-2583.

สถาบนวจยประชากรและสงคม มหาวทยาลยมหดล. (2556). สารประชากรพ.ศ. 2556. ปท 22 มกราคม 2556.

นครปฐม: สถาบนวจยประชากรและสงคม.

อจฉรา ปราคม , มยร ถนอมสข และ สพรทพย พพะเหนยด. (2556). รปแบบของการสงเสรมกจกรรมทางกายส าหรบผสงอาย.

มหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขตก าแพงแสน. นครปฐม.

อทยทพย รกจรรยาบรรณ. (2547). อายขยเฉลยทปราศจากภาวะทพพลภาพในประชากรผสงอายไทย.

วทยานพนธปรชญาดษฎบณฑตสาขาประชากรศาสตร. มหาวทยาลยมหดล. นครปฐมฯ:

64

กจกรรมทางกายเพอลดการเสอมถอยของสมรรถภาพการท า

หนาททางกายส าหรบผสงอาย

American College of Sports Medicine. (1998). ACSM’s Resource Manual for Guidelines for Exercise

Testing A and Prescription. Philadelphia, PA: Williams & Wilkins.

American College of Sports Medicine. (2006). ACSM’s Guidelines for Exercise Testing and Prescription. 7th ed.

Philadelphia: Lippincott Williams & Wilkins.

___________.(2009). ACSM’s Guidelines for Exercise Testing and Prescription. 8th ed. Philadelphia: Lippincott Williams

& Wilkins.

___________.(2010). ACSM’s Guidelines for Exercise Testing and Prescription. 8th ed. Philadelphia: Lippincott Williams

& Wilkins.

Ainsworth, B.E. et al. (2000). Compendium of physical activities: an update of activity codes and MET

intensities. Med Sci Sports Exerc. 32(suppl 9): S498-S504.

Barbara, B. (2011). Complete Guide To Fitness Heath. American college of sports medicine : United kingdom.

Human Kinetic.

Bandura, A. (1997). Self-efficacy: the exercise of control. New York: Freeman and Company.

Bengston, V.L. & Schaie, K.W. (Eds.). (1999). Handbook of the theories of aging. New York: Springer.

Bushman, B. (Editor). (2011). Complete Guild to Fitness Health. American college of sport medicine: Champaign,

IL : Human kinetics. pp. 223-246.

BORG, G. (1998). Borg's perceived exertion and pain scales. Champaign : Human kinetics.

Centers for Disease Control and Prevention. (2002). How much physical activity do older adults need? Physical Activity

is Essential to Healthy Aging.(Online) http://www.cdc.gov/physicalactivity/everyone/guidelines/olderadults.html.

18 August, 2014

Best-Martini, E. &Botenhagen-DiGenova, K. A. (2003). Exercise for Frail Elders. Champaign, IL: Human Kinetics. Bouchard, C. B., Blair, S. N., & Haskell, W. L. (2007). Physical Activity and Health. Champaign, IL:Human Kinetics Brill, P. A. (2004). Functional Fitness for Older Adults. Champaign, IL: Human Kinetics.Van Norman, K. A.

(1995). Exercise Programming for Older Adults. Champaign, IL: HumanKinetics.

Carvalho, J., et al. (2012). Health Promotion practice : effect of an exercise program on functionality and

physicality in elderly women. Journal of Science and Medicine in sport.15(1) S288.

Cavill,N., Kahlimeier, S., & Racioppi, F. (2006). Physical activity and health in EUROPE : evidence for action2006:

WHO Regional Office for Europe. Denmark.

65

กจกรรมทางกายเพอลดการเสอมถอยของสมรรถภาพการท า

หนาททางกายส าหรบผสงอาย

Department of Chronic Diseases and Health Promotion. (2012). Global Physical Activity Questionnaire (GPAQ) Analysis

Guide. World Health Organization: Switzerland.

DiPietro, L. (2001). Physical activity in aging: changes in patterns and their relationship to health and function.

The Journals of Gerontology. Series A, 56(2), pp. 13–22, 2001.

Erikson et al. (1986). Vital involvement in old age. New York: Norton.

Freiberger, E, Haberle, L., Spirduso, W.W, Zijlstra, G.A. (2012). Long-term effects of three multicomponent exercise

interventions on physical performance and fall-related psychological outcomes in community-

dwelling older adults: a randomized controlled trial. Journal of the American Geriatric Society. 60(3):437–

446. doi: 10.1111/j.1532-5415.2011.03859.x Haub, C. (2006). World Population Data Sheet. Washington, DC: Population Reference Bureau.

Havighurst, R. J. (1961). Successful aging. The Gerontologist. 1:8–13.

Jett, K. (2008). Theories of aging. In Ebersole, P. et al. (Eds). Toward healthy aging. 7 th ed.: Mosby Elsevier.

Jones C. Jessie, Rikli R.E. (2001). Senior Fitness Test.IL: Human Kinetics.,

Jones & Rose. (2005). Physical Activity instruction of older adults. Champaign, IL : Human kinetics.

Nelson, M.A. et al. (2007). Physical activity and public health in older adults: Recommendations from the American College

of Sports Medicine and the American Heart Association. Medicine and Science in Sport and Exercise. 39:1435-

1445.

Maslow, A. & Lowery, R. (Eds). (1998). Toward a psychology of being. New York: Wiley.

Merz, C.N and Forrester, J.S. (1997). The secondary prevention of coronary heart disease. American Journal

of Medicine. 102: 573-80.

Medvedev, Z. A. (1981). Age changes and the rejuvenation process related to reproduction. Mechanisms of

Aging and Development.17:331-349.

Katz, S. (1983). Assessing self-maintenance: Activities of daily living, mobility and instrumental activities of daily

living. JAGS, 31(12): 721- 726. http://www.euro.who.int/__data/assets/pdf_file/0011/87545/E89490.pdf

Perula LA, Varas-Fabra F, Rodriguez V, Ruiz-Moral R, Fernandez JA, Gonzalez J, Perula CJ. et al. (2012).Effectiveness of a multifactorial intervention program to reduce falls incidence among

community-living older adults: a randomized controlled trial. Archive of Physical Medicine Rehabitation. 2012;93(10):1677–1684. doi: 10.1016/j.apmr.2012.03.035

66

กจกรรมทางกายเพอลดการเสอมถอยของสมรรถภาพการท า

หนาททางกายส าหรบผสงอาย

PRC-HAN. (2007). Moving Ahead: Strategies and Tools to Plan, Conduct, and Maintain Effective Community-Based Physical Activity Programs for Older Adults. Centers for Disease Control and Prevention. Atlanta:Georgia.

Prochaska, J. O. and C.C. Diclimente. (1984). TheTranstheoretical Approach: Crossing Traditional Boundaries

of Therapy. Homewood. IL: Dow Jones Irwin.

Prochaska, J.O and W.F. Velicer. (1997). Thetranstheoretical model of health behavior change. American

Journal of Health Promotion;12(1):38–48.

Purakom, P., Nakornkhet, Tanomsuk, M., Pupanead, S. (2013). Associated of functional fitness, Mental fitness and physical

activity in older adults : A pilot study. ISBNPA, Belglium.

Rowe, J.W. and Kahn, R.L. (1998). Sucessful aging. Newyork: Pantheon Books.

Rowe and Kahn. (1987). Human aging. Usual and successful. Science. 237.143-149.

Rikli, R.E., Jones, C.J. (1999). The development and validation of a functional fitness test for community-residimgolder

adults. Journal of Aging and Physical Activity, 1999a; 7: 129–161.

Salminen MJ, Vahlberg TJ, Salonoja MT, Aarnio PT, Kivela SL. (2009). Effect of a risk-based

multifactorial fall prevention program on the incidence of falls. J Am Geriatr Soc. 57(4):612–

619. doi: 10.1111/j.1532-5415.2009.02176.x

Shepherd. R.J. (1997). Aging, Physical Activity and Health. Champaign, IL : Human kinetics.

Spirduso, W. W. (1995). Aging and motor control. In C. Gisolfi, D. Lamb & E. Neal (Eds.) Perspectives in

exercisescience and sports medicine: Exercise in older adults. 8 :(53-110). Collins Publishers.

Sjöström, M. et al. (2006).Health-enhancing physical activity across European Union countries:

the Eurobarometer study. Journal of Public Health. 14(1):1–10.

United Nations. (2007). World population ageing. (Online). 11 Febuary 2013.

http://www.un.org/esa/population/publications/WPA2007/wpp2007.htm.

Unites nation. (2013). World Population Ageing 2013. (Online).

http://www.un.org/en/development/desa/population/publications/pdf/ageing/WorldPopulationAgeing2013.pdf. 5

September 2013.

VassilikiBenetou and et al. (2011). Anthropometry, physical activity and hip fractures in the elderly.

Injury IntJournal Care Injuried. 42: 188-193.

67

กจกรรมทางกายเพอลดการเสอมถอยของสมรรถภาพการท า

หนาททางกายส าหรบผสงอาย

Warner, H., Butler, R.N., Sprott, R.L. &Schneider,E.L. (Eds). (1987). Modern biological theories of aging.

New York: Raven.

Webber, S.C., Porter, M. M., and Menec, V. H. (2010). Mobility in older adults: a comprehensive framework.

The Gerontologist. 50(4):443–450. WHO. (2002).Global Physical Activity Surveillance. WHO: Geneva. Switzerland.

___________.(2003). Health and Development Through Physical Activity and Sport. Geneva : Switzerland.

___________.(2004). Global Strategy on Diet, Physical Activity and Health. Global Strategy on

Diet, Physical Activity and Health. WHO: Switzerland.

___________.(2010). Global Recommendations on physical activity for heath. WHO: Switzerland.

68

กจกรรมทางกายเพอลดการเสอมถอยของสมรรถภาพการท า

หนาททางกายส าหรบผสงอาย

ภาคผนวก

ภาคผนวก ก

69

กจกรรมทางกายเพอลดการเสอมถอยของสมรรถภาพการท า

หนาททางกายส าหรบผสงอาย

แบบบนทกการประเมนสมรรถภาพการท าหนาททางกายผสงอาย (The Senior Fitness TestRecords)

รายการประเมน ครงท 1 ครงท 2 หนวย การแปลผลครงท 1 การแปลผลครงท 2 ความดนโลหต มลลเมตร

ปรอท □ปกต□เสยง □ สง □ปกต□เสยง □ สง

อตราการเตนหวใจ ครง/นาท □ปกต□เสยง □ปกต□เสยง

การประเมนองคประกอบรางกาย (Body composition assessments)

น าหนก กก. สวนสง ซม. คาBMI (คาปกต 18.5-22.9) □ต า□ปกต□น าหนกเกน □ต า□ปกต □น าหนกเกน เสนรอบเอว ซม. □ปกต□เกน(อวน) □ปกต□เกน(อวน)

การประเมนสมรรถภาพระบบหายใจและหลอดเลอด (Cardio respiratory fitness assessments) เดน 6 นาท (6 minutes walk) หรอ

ระยะทาง □ต า□ปกต □สงกวาเกณฑ □ต า□ปกต □สงกวาเกณฑ

เดนย ากาว 2 นาท (2 minutes Step in place)

จ านวนกาว □ต า□ปกต □สงกวาเกณฑ □ต า□ปกต □สงกวาเกณฑ

การประเมนสมรรถภาพความแขงแรงของกลามเนอ (Muscular fitness assessments ) ลกยนจากเกาอ (30-sec Chair stand test)

ครง □ต า□ปกต □สงกวาเกณฑ □ต า□ปกต □สงกวาเกณฑ

งอแขนพบศอก (Arm Curl test)

ครง □ต า□ปกต □สงกวาเกณฑ □ต า□ปกต □สงกวาเกณฑ

การประเมนความยดหยนของของกลามเนอและขอตอ (Flexibility assessments) นงเกาอยนแขนแตะปลายเทา (Sit-and-reach test)

นว □ต า□ปกต □สงกวาเกณฑ □ต า□ปกต □สงกวาเกณฑ

เออมแขนแตะมอดานหลง (Back scratch)

นว □ต า□ปกต □สงกวาเกณฑ □ต า□ปกต □สงกวาเกณฑ

การประเมนการทรงตวและความวองไว (Balance and Agility assessments) ลกเดนจากเกาอไปและกลบ (8-Feet up and go)

วนาท □ต า□ปกต □สงกวาเกณฑ □ต า□ปกต □สงกวาเกณฑ

วนทประเมนครงท 1………………………………………………ผ

ประเมน…………………………………

70

กจกรรมทางกายเพอลดการเสอมถอยของสมรรถภาพการท า

หนาททางกายส าหรบผสงอาย

วนทประเมนครงท 2………………………………..……………ผประเมน…………………………………

ภาคผนวก ข แบบประเมนการหกลมBerg Balance scale โครงการสงเสรมกจกรรมทางกายเพอพฒนาคณภาพชวตผสงอายในประเทศไทย

***********************

71

กจกรรมทางกายเพอลดการเสอมถอยของสมรรถภาพการท า

หนาททางกายส าหรบผสงอาย

ค าชแจง ผประเมนเตมขอมลและ/หรอกาเครองหมาย หนาตวเลขในแตละขอในชองการประเมนในแตละขอและท าการรวมคะแนน และแปลผลตามเกณฑทก าหนด ขอมลความเสยงการหกลม

1. การลกยน ค าสง : ใหผสงอายนงเกาอ แลวลกขนยน โดยไมใหใชมอชวยพยง

4 ลกขนยนโดยไมใชมอยน และยนไดอยางมนคง 3 ลกขนยนโดยไมใชมอชวย 2 ลกขนยนโดยใชมอชวย แตตองพยายามหลายครง 1 ตองการความชวยเหลอเลกนอยในการยน 0 ตองการความชวยเหลอเลกนอยเวลายน

2. การยน 2 นาทโดยไมยดเกาะ ค าสง : ใหผสงอายยนเปนระยะเวลา 2 นาท โดยไมตองใชมอค ายนหรออปกรณชวยพยง

4 ยนนานได 2 นาท โดยไมยดเกาะสงใด 3 ยนนาน 2 นาท โดยมผควบคม 2 ยนนาน 30 วนาท โดยไมยดเกาะ 1 ตองพยายามหลายครง ถงจะสามารถยนไดนาน 30 วนาทโดยไมยดเกาะ 0 ไมสามารถยนนาน 30 วนาท โดยไมมคนชวย

3. การนงเกาอ โดยไมพงพนกเกาอ

ค าสง : ใหผสงอายนงบนเกาอ โดยไมพงพนก โดยขาทงสองขางตงฉากกบพน และใหวางฝาเทาราบบนพนนาน 2 นาท

4 นงไดนาน 2 นาท โดยไมพงพนกเกาอ 3 นงไดนาน 2 นาท โดยมผควบคม 2 นงไดนาน 30 วนาท โดยไมพงพนกเกาอ 1 นงไดนาน 10 วนาท โดยไมพงพนกเกาอ 0 ไมสามารถนงได ถาไมพง

4. การนงลง

ค าสง : ใหผสงอายอยในทายน แลวนงลงบนเกาอ โดยไมใชมอค ายนหรออปกรณชวยพยง

72

กจกรรมทางกายเพอลดการเสอมถอยของสมรรถภาพการท า

หนาททางกายส าหรบผสงอาย

4 นงเกาอได โดยไมตองใชมอชวยค ายน 3 ตองคอยๆ หยอนตวลงนงเกาอได โดยใชมอชวยค ายน 2 เอนตวพงเกาอ คอยๆสไลดลง และหยอนตวลงนงชาๆ 1 หยอนตวลงนงเกาอ เองไดแตล าบาก 0 ตองมคนชวยพยงนงเกาอ

5. การเคลอนยาย

ค าสง : ใหผสงอายลกจากเกาอหนงไปอกเกาอหนง ทวางอยทศตรงขามกน ระยะหางของเกาอหางประมาณหนงกาว

4 สามารถเคลอนยายตนเองจากทไปอกท โดยใชมอตนเองชวยบาง 3 สามารถเคลอนยายตนเองจากทไปอกท แตตองใชมอตนเองชวยพอสมควร 2 สามารถเคลอนยายตนเองจากทไปอกท ภายใตผควบคมและพดแนะน า 1 ตองการคนชวยเคลอนยาย 1 คน 0 ตองการคนชวยเคลอนยาย 2 คน

6. การยนนงหลบตา

ค าสง : ใหผสงอายยนหลบตา นาน 10 วนาท 4 สามารถยนหลบตาไดนาน 10 วนาท 3 สามารถยนหลบตาไดนาน 10 วนาท ภายใตการควบคม 2 สามารถยนไดนาน 3 วนาท 1 สามารถยนไดนานนอยกวา 3 วนาท 0 ตองการคนชวยพยงปองกนการหกลม

7. การยนเทาทงสองขางชดกน ค าสง : ใหผสงอายยนวางเทาชดกน นาน 1 นาทโดยไมใชมอค ายนหรออปกรณชวยพยง

73

กจกรรมทางกายเพอลดการเสอมถอยของสมรรถภาพการท า

หนาททางกายส าหรบผสงอาย

4 สามารถยนเทาชดกนไดนาน 1 นาท โดยไมเกาะยด 3 สามารถยนเทาชดกนไดนาน 1 นาท ภายใตการควบคม 2 สามารถยนเทาชดกนไดนาน 30 วนาท 1 สามารถยนเทาชดกนไดนาน 10 วนาทโดยตองมคนเกาะยน 0 ไมสามารถยนเทาชดกนไดนาน 15 วนาทโดยตองการคนเกาะยน

8. การยกแขนขนานพน และเอนตวไปขางหนา

ค าสง : ใหผสงอายยนและยกแขนขนานพน 90 องศา และเอนตวไปขางหนา 4 การยกแขนขนานพน 90 องศา เอนไปขางหนาไดมากกวา 25 เซนตเมตร อยางมนคง 3 การยกแขนขนานพน 90 องศา เอนไปขางหนาไดมากกวา 12.5 เซนตเมตร อยางมนคง 2 การยกแขนขนานพน 90 องศา เอนไปขางหนาไดมากกวา 5 เซนตเมตร อยางมนคง 1 การยกแขนขนานพน 90 องศา เอนไดเลกนอย ตองมคนควบคม 0 เสยการทรงตว เมอพยายามเอนไปขางหนา ตองการคนชวย

9. การหยบสงของทวางกบพน

ค าสง : ใหผสงอายอยในทายนและท าการหยบของทวางกบพน 4 ยนหยบของทพนไดอยางงายและปลอดภย 3 ยนหยบของทพนได ภายใตการควบคม 2 ยนหยบของทพนได แตตองกมตวเลยไป แตการทรงตวยงดอย 1 ยนหยบของทพนได แตตองการคนชวยพยงขณะกมหยบ 0 ไมสามารถยนหยบของทพนไดดวยตนเอง เนองจากลมหรอเสยการทรงตว 10. การหมนตวและมองไปขางหลง

ค าสง : ใหผสงอายอยในทายน หมนตวไปทางซายและมองขามบาไปทางขวา และหมนสลบขาง โดยหมนตวไปทางขวาและมองขามบาไปทางซาย

4 หมนตวทงสองขาง และยนถายน าหนกไดด 3 หมนตวทงสองขาง แตยนถายน าหนกไดนอย 2 หมนตวไดขางเดยว และยนทรงตวไดอยได 1 ตองการคนดแล ขณะหมนตวและมองไปขางหลง 0 ไมสามารถหมนตวและมองไปขางหลงไดเอง

11. การหมนตว 360 องศา (ใหท าการหมนทงสองขาง)

74

กจกรรมทางกายเพอลดการเสอมถอยของสมรรถภาพการท า

หนาททางกายส าหรบผสงอาย

ค าสง : ใหผสงอายหมนตวหนงรอบ 360 องศา 4 การหมนตว 360 องศา ในเวลาไมเกน 4 วนาท 3 การหมนตว 360 องศา ไดเพยงขางเดยว ในเวลา 4 วนาท 2 การหมนตว 360 องศา ทงสองขาง ไดอยางชาๆ 1 ตองการคนชวยเหลอดแล ขณะหมนตวทงสองขาง 0 ไมสามารถหมนตวไดเอง

12. วางเทาบนมานงสลบขาง

ค าสง : ใหผสงอายอยในทายน และยกเทาแตะมานงเตยขางหนาสลบทละขาง นบจ านวนครงในการยกเทาแตะมานงในเวลาภายใน 20 วนาท

4 ยกเทาแตะมานงทละขางสลบกน 8 กาว ภายใน 20 วนาท 3 ยกเทาแตะมานงทละขางสลบกน 8 กาว ใชเวลานานกวา 20 วนาท 2 ยกเทาแตะมานงทละขางสลบกน 4 กาว ภายใตการควบคม 1 ยกเทาแตะมานงทละขางสลบกน 2 กาว ภายใตการควบคม 0 ไมสามารถยกเทาแตะมานงสลบได

13. วางเทาตอเทา

ค าสง : ใหผสงอายอยในทายน ท าการกาวเทาตอสนเทา ยนอยในทานนานภายใน 30 วนาท ถากรณยนไมอย ใหสามารถกาวเทาใหหางออกไปขางหนาจนสามารถยนได

4 วางเทาตอสนได และคงอยไดนาน 30 วนาท 3 วางเทาขางหนาอกขางหนง และคงอยไดนาน 30 วนาท 2 กาวเทาสนๆ และคงอยไดนาน 30 วนาท 1 ตองการความชวยเหลอระหวางกาว 0 ไมสามารถวางเทาตอสนได

14. ยนขาขางเดยว ค าสง : ใหผสงอายยนขางเดยว โดยไมใชมอค ายนหรออปกรณชวยพยง

75

กจกรรมทางกายเพอลดการเสอมถอยของสมรรถภาพการท า

หนาททางกายส าหรบผสงอาย

4 สามารถยนขาขางเดยว ไดนานมากกวา 10 วนาท 3 สามารถยนขาขางเดยว ไดนานมากกวา 5-10 วนาท 2 สามารถยนขาขางเดยว ไดนานมากกวา 3 วนาท 1 สามารถยนขาขางเดยว ไดนานนอยกวา 3 วนาท 0 ไมสามารถยนขาขางเดยวได ตองการคนพยงปองกนลม

รวมคะแนน..................................คะแนน

ลงชอผประเมน............................................

วนท....................................

คณะวจย

76

กจกรรมทางกายเพอลดการเสอมถอยของสมรรถภาพการท า

หนาททางกายส าหรบผสงอาย

หวหนาคณะวจย

ผชวยศาสตราจารยดร.อจฉรา ปราคม หวหนาโครงการ

สถานทท างาน

ภาควชาพลศกษาและกฬา คณะศกษาศาสตรและพฒนศาสตร

มหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขตก าแพงแสน จงหวดนครปฐม 73140

E-mail :Feduacrp@ku.ac.th

คณะทมวจย

1. ผศ.ดร.ชญานศ ลอวานช มหาวทยาลยราชภฏภเกต

2. ดร. กาญจนาพบลย คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยบรพา

3. ดร.จงกลณจนทรศร โรงพยาบาลขอนแกน

4. ดร.อวยพร ตงธงชย คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

4. รศ.ดร.สบสนต มหานยม มหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขตก าแพงแสน

5. อ.สพรทพย พพะเหนยด มหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขตก าแพงแสน

6. นางสาวธญญลกษณ เทพพทกษ มหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขตก าแพงแสน