บทอาขยานภาษาไทย

(ชนมธยมศกษาชนปท ๔-๖)

บทหลก

นมสการมาตาปตคณ นมสการอาจรยคณ อเหนา ตอนศกกะหมงกหนง ลลตเลงพาย มหาเวชสนดรชาตก กณฑมทร

นมสการมาตาปตคณ ขาขอนบชนกคณ ชนนเปนเคามล

ผกอบนกลพน ผดงจวบเจรญวย ฟมฟกทนถนอม บ บ าราศนราไกล

แสนอยากเทาไรๆ บ คดอยากร าบากกาย ตรากทนระคนทกข ถนอมเลยง ฤ รวาย

ปกปองซงอนตราย จนไดรอดเปนกายา เปรยบหนกชนกคณ ชนนคอภผา

ใหญพนพสนธรา ก บ เทยบ บ เทยมทน เหลอทจะแทนทด จะสนองคณานนต

แทบชไนยอน อดมเลศประเสรฐคณ พระยาศรสนทรโวหาร (นอย อาจารยางกล)

นมสการอาจรยคณ

อนงขาค านบนอม ตอพระครผการญ โอบเออและเจอจน อนสาสนทกสงสรรพ ยง บ ทราบกไดทราบ ทงบญบาปทกสงอน ชแจงและแบงปน ขยายอตถใหชดเจน จตมากดวยเมตตา และกรณาบเอยงเอน เหมอนทานมาแกลงเกณฑ ใหฉลาดและแหลมคม ขจดเขลาบรรเทาโม- หะจตมดทงนงม กงขา ณ อารมณ กสวางกระจางใจ คณสวนนควรนบ ถอวาเลศ ณ แดนไตร ควรนกและตรกใน จตนอมนยมชม

พระยาศรสนทรโวหาร (นอย อาจารยางกล)

อเหนา ตอนศกกะหมงกหนง

วาพลางทางชมคณานก โผนผกจบไมองม

เบญจวรรณจบวลยชาล เหมอนวนพไกลสามสดามา

นางนวลจบนางนวลนอน เหมอนพแนบนวลสมรจนตะหรา

จากพรากจบจากจ านรรจา เหมอนจากนางสการะวาต

แขกเตาจบเตารางรอง เหมอนรางทองมาหยารศม

นกแกวจบแกวพาท เหมอนแกวพทงสามสงความมา

ตระเวนไพรรอนรองตระเวนไพร เหมอนเวรใดใหนราศเสนหา

เคาโมงจบโมงอยเอกา เหมอนพนบโมงมาเมอไกลนาง

คบแคจบแคสนโดษเดยว เหมอนเปลาเปลยวคบใจในไพรกวาง

ชมวหคนกไมไปตามทาง คะนงนางพลางรบโยธ พระบาทสมเดจพระพทธยอดหลานภาลย

ลลตเลงพาย

เบองนนนฤนาถผ สยามนทร

เบยงพระมาลาผน หอนพอง

ศตราวธอรนทร ฤาถก องคเอย

เพราะพระหตถหากปอง ปดดวยขอทรง

บดมงคลพาหไท ทวารต

แวงเหวยงเบยงเศยรสะบด ตกใต

อกคลกพลกเงยงด คอคช เศกแฮ

เบนบายหงายแหงนให ทวงทอทถอย

พลอยพล าเพลยกถาทาน ในรณ

บดราชฟาดแสงพล พายฟอน

พระเดชพระแสดงดล เผดจค เขญแฮ

ถนดพระองสาขอน ขาดดาวโดยขวา

อรารานราวแยก ยลสยบ

เอนพระองคลงทบ ทาวดน

เหนอคอคชซอนซบ สงเวช

วายชวาตมสดสน สฟาเสวยสวรรค สมเดจพระมหาสมณเจา กรมพระปรมานชตชโนรส

มหาเวสสนดรชาตก กณฑมทร

...”จงตรสวาโอโอเวลาปานฉะนเอยจะมดกดน จวนจะสนคนคอนรงไปเสยแลวหรอกระไรไมรเลย พระพายร าเพยพดมารเรอยอยเฉอยฉว อกแมนใหออนหวสดละหอย ทงดาวเดอนกเคลอนคลอยลงลบไม สดทแมจะตดตามเจาไปในยามน

ฝงลงคางบางชนทนอนหลบ กกลงกลบเกลอกตวอยย วเยย ทงนกหกกงวเงยเหงาเงยบทกรวงรง แตแมเทยวเซซงเสาะแสวงทกแหงหองหมเวศทวประเทศทกราวปา สดสายนยนาทแมจะตามไปเลงแล สดโสตแลวทแมจะซบทราบฟงส าเนยง สดสรเสยงทแมจะร าเรยกพไรรอง สดฝเทาทแมจะเยองยองยกยางลงเหยยบดน กสดสนสดปญญาสดหาสดคนเหนสดคด จะไดพานพบประสบรอยพระลกนอยแตสกนดไมมเลย จงตรสวาเจาดวงมณฑาทองทงคของแมเอย หรอวาเจาทงขวางวางจตไปเกดอน เหมอนแมฝนเมอคนนแลวแล...”

เจาพระยาคลง (หน)

บทเลอก

นราศพระบาท สวรรคชนกว ธรรมาธรรมะสงคราม อเหนา ตอนสงคามาระตาแตงถ า มงคลสตรค าฉนท

นราศพระบาท

พนผนงหลงบวทฐานปทม เปนครฑอดยนเหยยบภชงคขย า

หยกขยมกมวาสกรก า กนนรร ารายเทพประนมกร

ใบระกาหนาบนบนชนมข สวรรณสกเลอมแกวประภสสร

ดยอดเยยมเทยมยอดยคนธร กระจงซอนแซมใบระกาบง

นาคสะดงรงรงกระดงหอย ใบโพธรอยระเรงอยเหงงหงง

เสยงประสานกงสดาลกระดงดง วเวกวงเวงในหวใจครนฯ

บานทวารลานแลลวนลายมก นาสนกในกระหนกดผกผน

เปนนาคครฑยดเหนยวในเครอวลย รปยกษยนยนกอดกระบองกม

สงโตอดกดกานกระหนกเกยว เทพเหนยวเครอกระหวดหตถขยม

ชมพพานกอดกานกนกรม สครพกมขรรคเงอในเครอวง

รปนารายณทรงขครฑาเหน พรหมเจรญเสดจยงบลลงกหงส

รปอมรกรก าพระธ ามรงค เสดจทรงคชสารในบานบง

ผนงในกฎทงสดาน โอฬารฬารทองทาฝาผนง

จ าเพาะมสดานทวารบง ทพนนงดาดดวยแผนเงนงาม

มณฑปนอยสวมรอยพระบาทนน ลวนสวรรณแจมแจงแสงอราม

เพดานดาดลาดลวนกระจกงาม พระเพลงพลามพรางพรางสวางพราย

ตาขายแกวปกกรองเปนกรวยหอย ระยายอยแวววามอรามฉาย

หอมควนธปเทยนตรลบอยอบอาย ฟงกระจายรนรนทงหองทองฯ สนทรโวหาร (ภ)

สวรรคชนกว

สรวงสวรรคชนกวรจรตน ผองประภศรพลอยหาวพราวเวหา พรงไพเราะเสนาะกรรณวณณนา สมสมญาแหงสวรรคชนกว ฯ

อมอารมณชมสถานวมานมาศ อนโอภาศแผผายพรายรงส รศมมเสยงเพยงดนตร ประทปทฆรสสะจงหวะโยน รเมยรไมใบโบกสโนคเกาะ สดเสนาะเสยงนกซงผกโผน โผตนนนผนตนไปตนโนน จงหวะโจนสงจบรบกนไป เสยงนกรองคลองค าล าน าขบ ดรยศพทส านกเมอพฤกษไหว โปรยประทนกลนผกาสราลย เปนคลนในเวหาศหยาดยนดฯ

บงคมคลอญชลกวเทพ ซงสขเสพยส าราญมาณศร ณภพโนนในสวรรคชนกว แลภพนในถอยทรอยกรอง ไมมเวลาวายในภายนา เนาในฟาในดนทงถนสอง เชญสดบรบรศบทลบอง ซงขาปองสดดกวเอย ฯ

พระราชวรวงศเธอ กรมหมนพทยาลงกรณ

ธรรมาธรรมะสงคราม

อกความพยาบาท มนะมงจ านงราย กอเวรบรวาย ฤ จะพนซงเวรา

เชอผดและเหนผด สจะนจจะเสอมพา เศราหมองมผองผา สกะรนฤดสบาย

ละสงอกศล สกมลจะพงหมาย เหมาะยงทงหญงชาย สจรต ณ ไตรทวาร

จงมงบ าเพญมา- ตปตปฏฐานการ บ ารงบดามาร- ดรใหเสวยสข

ใครท าฉะนไซร กจะไดนราศทกข เนานานสราญสข และจะไดคระไลสวรรค

ยศใหญจกมาถง กตตพงจะตามทน เปนนจจะนรน- ดรยอมจะหรรษาฯ

พระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว

อเหนา ตอน สงคามาระตาแตงถ า

พระเสดจลดเลยวเทยวชม มมโนภรมยแจมใส เปลวปลองทองถ าอ าไพ พนลาดดาดไปดวยเงนงาม เพดานดาราระยายอย ทองทบประดบพลอยเรองอราม อจกลบแกวมณอคคตาม สวางวามแวววบจบจนดา มชะวากวงเวงเปนเชงชน ลวนทองค าท าคนกนฝา ฉลกรปสงสตวนานา ดนเดนออกมาเหมอนจรง ทงเนอนกดงเปนเหนประหลาด พฤกษาชาตเหมอนจะไหวไกวกง อนรปเสอสหหมกระทง เหมอนจะยางวางวงเวยนวง

สมเดจพระพทธเลศหลานภาลย

มงคลสตรค าฉนท

(๑) หนงคอบคบพาล เพราะจะพาประพฤตผด

หนงคบกะบณฑต เพราะจะพาประสบผล

หนงกราบและบชา อภบชนยชน

ขอนแหละมงคล อดเรกอดมด

(๒) ความอยประเทศซง เหมาะและควรจะสข

อกบญญะการท ณ อดตะมาดล

อกหมนประพฤตควร ณ สะภาวะแหงตน

ขอนแหละมงคล อดเรกอดมด

(๓) ความไดสดบมาก และก าหนดสวาท

อกศลปศาสตรม จะประกอบมนญการ

อกหนงวนยอน นรเรยนและเชยวชาญ

อกค าเพราะบรรสาน ฤดแหงประชาชน

ทงสประการลวน จะประสทธมนญผล

ขอนแหละมงคล อดเรกอดมด

(๔) บ ารงบดามา- ตระดวยหทยปรย

หากลกและเมยม กถนอมประหนงตน

การงานกระท าไป บมยงและสบสน

ขอนแหละมงคล อดเรกอดมด พระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว