โดย

พรทพา บรรทมสนธ เรวด องโพธ

ภาควชาสารตถศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร วทยาเขตหาดใหญ จงหวดสงขลา

ปรามดแหงศาสนา อ านาจ อตลกษณ และชมชน ความผกพนระหวางพทธศาสนามหายาน กบชาวไทยเชอสายจน นครหาดใหญ

A- 1 -

กตกรรมประกาศ

งานวจยชนน ทดสอบความอดทนของผวจยเปนอยางมาก ชวงเเรกของงานภาคสนาม ผวจยมดเเปดดาน ไมรจะเรมอยางไรจงจะสมภาษณเจาอาวาสได ปญหาทสองคอเรองวฒนธรรม มความเเตกตางระหวางวฒนธรรมจนเเละไทย มาถงดานส าคญคอเรองพธกรรม มความหมายอยางไร ตองตามไปดพธกรรมซ าๆอยหลายป หาค าอธบายจากผรเเละจากเอกสาร จงพอจะเขยนรายละเอยดได สมภาษณผเขารวมพธ ถอวายากล าบากอกเรองหนง เเตกตองท า เพอคนหาความผกพนของชาวไทยเชอสายจนกบศาสนา ตองเจอกบการปฎเสธ หรอไมเขาใจวาจะน าขอมลไปท าอะไร ผวจยเเละผชวยวจยตองเดนไปตามทองถนน เพอสมภาษณคนในชมชนรอบวดจนเเละอนมนกาย หาขอมลเชงประวตศาสตรเเละทศนคต ความรสกนกคดของคนในชมชนตอวด เพอตอบโจทยความผกพน ระหวางวดกบปจเจกบคคล จะน าไปสการสรางชมชนเขมเเขงอยางไร ขอขอบพระคณชาวชมชนรอบวดจน เเละผทตอบเเบบสอบถามทวดจน ไมอาจกลาวนามทานไดหมด ทกทานมสวนชวยเหลอใหงานสวนนส าเรจลงได

ศาลเจา โรงเจ กงสเเละสมาคมจนในเขตเทศบาลนครหาดใหญ เผยใหเหนอตลกษณจนในนครเเหงน สอวามจนโพนทะเลหลายส าเนยง อาศยอยทนในอดต พวกเขาสามารถรวมตวกน สรางชมชนชาวจน ตงหลกเเหลงกระจดกระจาย อยในเขตเมอง เมอมฐานะมนคง จงระดมทนสรางศาสนสถาน อปถมภพทธศาสนาทงสายมหายานจน มหายานสายอนมนกาย รวมทงสายเถรวาทเเบบสยาม พทธศาสนาทง 3 สายเปนกระเเสหลก ทพบในนครหาดใหญ เเมวาตางฝายตางมพนทของตน เเตมจดหมายเดยวกน สรางอ านาจเเหงธรรม ใหมในบคคลเเละสงคม เเผปกคลมโยงใยถงกน บรรพชนจน ไดสรางพลงชาวจนผานศาสนสถาน กงสประเภทตางๆ ดเเลชวยเหลอกน ขอมลสวนนส าเรจดวยความชวยเหลอของเจาหนาทศาสนสถาน กราบขอบพระคณไว ณทน

เจาอาวาสวดจนเเละอนมนกาย ในกรงเทพฯเเละตางจงหวด เมตตาเลาประวตวดเเละบรพาจารย อธบายสารตถธรรมมหายาน บทสวดเเละศาสนพธ ผวจยกราบขอบพระคณพระคณเจาทกรป เจาอาวาสวดจน เเมชผปกครองวดทปนง อโปร มาเลยเซยเเละสงคโปร กรณาใหสมภาษณ จงทราบทมาของวดจนสายมาเลยเซยในหาดใหญ คหบด ลกหลานขนนพทธจรนคร คณกตต คณนต คณประกต จระนคร กรณาผวจยมาก คณกฤษณ ประธานราษฎรนกร ไดใหขอมลชมชน ศาลเจาเเละประเพณจน ขอขอบพระคณทานเหลานไวณทน เพอนฝงทงชาวไทย มาเลยเซยเเละสงคโปร เชน อาจารย สจตน จนายน คณ เจ บ คณดาวทเเละวานหย ลม คณเคซเเละหลถง ตว คณเหมยเซยน คณปเตอร คณลาว ซใช คณเวง คณ ค บนตง คณ ตน เยาเหวย ชวยเปนธระประสานงาน ผลดกนมาเปนลาม พาไปวดจน กงสจนหลายเเหงทงในปนงเเละอโปร ชวยขบรถเดนทางไปเกบขอมลหลายครง ในมาเลย

A- 2 -

เซยเเละสงคโปร ชไมพร กาลวนตวาณช ชวยขบรถไปเกบขอมลทกาญจนบร สพรรณบร จนทบร ฉะเชงเทราเเละอดรธาน ผรวมวจย อาจารยเรวด องโพธ ไดชวยเกบขอมล ท างานรวมกนกอนไปศกษาตอตางประเทศ เเละทานอนๆทชวยเหลอ เเตมไดเอยนาม ผวจยขอขอบคณในความตงใจด ททานเหนประโยชนของงานวจย

ทายสดผวจยขอขอบคณ ศาสตราจารยสรยานาทา ผอ านวยการศนยจนศกษา มหาวทยาลยนานยาง สงคโปร ไดใหความกระจาง เกยวกบจนโพนทะเลในสงคโปร หองสมด South East Asian Institute หองสมดมหาวทยาลยเเหงชาตสงคโปร ทอนญาตใหคนขอมล ผวจยขอขอบคณบรรณารกษหองสมด มหาวทยาลยเเหงชาตสงคโปร มหาวทยาลยมหดล หอสมดกลาง มหาวทยาลยสงขลานครนทร หอสมดเเหงชาต หอจดหมายเหต ทชวยเหลอใหค าเเนะน า สภาวจยเเหงชาตทมอบทนวจย ส านกวจยเเละพฒนา มหาวทยาลยสงขลานครนทร ทกรณายดเวลาใหผวจย จนงานชนนเสรจสนลง

เเมวาผวจยจะพยายาม เเตรสกหนกใจตลอดเวลา ทเขยนรายงานวจย มงหวงวาจะท างานนใหดเทาทจะท าได เเตขอบกพรองยงมอยมาก ถงกระนนหากประโยชนจะเกดบางเเกผอานกขออทศสวนกศลใหจนโพนทะเลรนบรรพชน ทมาเสยชวตในประเทศน เเละบรรพบรษสายจนของผวจย ทมาพงพระบรมโพธสมภารของพระเจากรงสยาม ตงเเตสมยรชกาลทสาม เทาทมหลกฐาน ผวจยรบรถงความเสยสละ ความอดทนของบรรพชน ทไดรบการปลกฝง เรองความกตญญ ความหวงใยทเขาเหลานนมตอลกหลาน ไดวางรากฐานดานวฒนธรรม เพอสรางความมนคง ปลอดภย ความรกเเละ ความหวงใยทคนรนหนงมตอคนอกรนหนง นาประทบใจ เขาเหลานนรบรถงภาระหนาทเเละความรบผดชอบตอบตรหลาน สงทบรรพชนท าใหมขนถอเปนคณธรรมทคนรนหลง ควรร าลกถงเสมอ

B- 1 -

ปรามดแหงศาสนา อ านาจ อตลกษณและชมชน: ความผกพน ระหวางพทธศาสนามหายานกบชาวไทยเชอสายจน นครหาดใหญ

(Pyramid of Religion, Power, Identity and Community: the Interrelation Between Mahayana Buddhism and the Thai-Chinese People in Had-Yai City)

1. หลกการและเหตผล

นครหาดใหญ จงหวดสงขลา เปนเมองทมความส าคญทางเศรษฐกจของประเทศและเปนศนยกลางการคาทส าคญของภาคใต มความเจรญอยางตอเนองตงแตกอนสงครามโลกครงท 2 จนถงปจจบน ความเจรญรงเรองของนครหาดใหญ ทปรากฎใหเหนทกวนน สวนหนงเกดจากความอตสาหะ วรยะ ของจนโพนทะเลกลมตางๆท อพยพเขามาสชมชนหาดใหญ ในภาคใตตอนลางของประเทศไทยในหลายชวงเวลา จนโพนทะเลเหลานนยายถนมาสชมชนเเหงน จากรฐปนง อโปรเเละรฐอนๆในมาเลเซย อนโดนเซย รวมทงจากจงหวดตางๆในประเทศไทย ลกหลานจนซงไดกลายเปนชาวไทยเชอสายจน ทยงอาศยอยในนครหาดใหญ ปจจบนคนกลมนมอ านาจทางเศรษฐกจ ยงคงรกษาบทบาททางสงคมทสบทอดมาจากบรรพชน ชาวจนรนเเรกๆเมอมาตงรกรากเเละมฐานะทางสงคมจงเกดกลมผน าชาวจนในชมชน รวมตวกนได มเเนวคดระดมทนสราง ศาสนสถาน สมาคม โรงเรยน โรงพยาบาล พยายามอนรกษวฒนธรรมจน โดยเฉพาะดานสถาปตยกรรม มใหเหนเดนชด ผสมผสานกลมกลนไป กบวถชวตไทย กลายเปนวฒนธรรมไทยจน ในชมชนชาวไทยเชอสายจน พทธศาสนามหายาน คอองคประกอบส าคญท เกอหนน สรางพลงอ านาจทางความคด และความเขมแขงทางจตใจ เกดความมนคง เกอหนนใหชาวจนโพนทะเลทอพยพเขามา สามารถสรางตนและชมชนทเขมแขงขนได จนสามารถด ารงอตลกษณของความเปนชาวไทยเชอสายจน

หาดใหญในอดตกอนการปฎรปหวเมองมณฑล พ.ศ 2430 มผคนตงบานเรอนอย กระจดกระจาย จ านวนครวเรอนมนอยมาก การคมนาคมใชเสนทางน าเปนหลก บรเวณใกลกบอ าเภอหาดใหญ ในปจจบนเขาใจวา เดมเปนทาเรอส าหรบขนถายสนคาสงคนโดยสาร ( สงบ สงเมอง และ ลกษม จระนคร: 2529: 4071-4073 ) ในหนงสอ เรองสภาพขอมล การศกษา การศาสนา และวฒนธรรม นครหาดใหญ ( 2539: 20-22 ) บนทกวา บานโคกเสมดชน กอนปพ.ศ 2440 มผคนอาศยอยประมาณ 10 หลงคาเรอนเทานนเเละทบานหาดใหญมเพยงเเค 4 หลงคาเรอน อ าเภอหาดใหญ เปนชอรวมของหมบานโคกเสมดชน เเละบานหาดใหญ บรเวณโดยรอบของบานหาดใหญ จะรายลอมดวยปาตนเสมดชน มภมทศนเปนเนนสง ประชาชนประกอบอาชพทางการเกษตร ปลกขาว พชผกผลไม รวมถงการท า

B- 2 -

หตถกรรม เชน การทอผา การท าเครองมอดกจบสตวน าประเภทตางๆ ท าเครองปนดนเผา เพอใชในชวตประจ าวน หาดใหญในปจจบนมประชากรมากถง 256,271 คน อยในเขตเทศบาล 132,133 คน

สจตต วงศเทศ ( 2000: 124-126) สงบ สงเมอง ( 2523 : 85) และสทธพงศ วงศไพบลย ( 2544:15 ) มความเหนตรงกนวา ชาวจนเขาสประเทศไทย ตงแตศตวรรษท 11 ท าการคา สรางทาเรอ แตการตดตอกบดนแดนในแถบเอเซยตะวนออกเฉยงใต ปรากฎหลกฐานตงแตสมยศตวรรษท 7-8 พบหลกฐานจากดนแดนของอาณาจกรศรวชย สมาตราและดนแดนสวนตางๆของมาเลยเซย และเขามามากขนในชวงรชกาลท 3-5 ของกรงรตนโกสนทร มากขนเปนล าดบในชวงปพ.ศ 2439-2449 สวน สาเหตของการอพยพเขามาของชาวจน สทธพงศ วงศไพบลย และคณะ ( 2544: 18 ) ไดสรปถงสาเหต ไว หลายประการ เชน ภาคใตอยในเสนทางการแลกเปลยนวฒนธรรม และการคา เปนถนทมความอดมสมบรณ ในดานทรพยากร และมสภาพทเออตอพชเกษตรและพชเศรษฐกจ ปญหาทางการเมองของจน การแทรกแซงอธปไตยของจนโดยชาวตางชาต ประการสดทายและส าคญ ในการเขามาแสวงโชคในประเทศไทย ของชาวจน คอ มญาตและมตรเขามาอยกอนแลวในภาคใตของไทย ชาวจนจะอพยพมาจากภาคใตและภาคตะวนออก ของจน มาจากมณฑลฝเจยน ( ฮกเกยน ) จากเมองเซยหมน ( เอหมง )

เมองฝโจว เมองฉวนโจว เมองจงโจว เมองซวเถา กวางโจว ในมณทลกวางตง และจากเมองหเปย หหนาน ในมณฑลเหอหนาน เมอรฐบาลไทยเรมโครงการสรางทางรถไฟสายใต ในชวงปพ.ศ 2452-2467 ท าใหชาวจนจ านวนมากเขามาสหาดใหญ เพอมารบจางเปนกรรมกรสรางทางรถไฟ หรอลงทนคาขาย ( กองจดหมายเหตแหงชาต: 2595 ) การทรฐบาลตองตดสนใจสรางทางรถไฟ มสาเหตมาจาก การขยายอ านาจทางการคาเเละการเมองขององกฤษ จากมลาย ขนมาทางภาคใตของไทย รฐบาลเองตองการดแลประชาชนและผลประโยชนของชาต รวมถงควบคม หวเมองทางภาคใต ประจวบกบมการเรยกรองแกมบงคบจากองกฤษ ใหสรางทางรถไฟ จากหาดใหญไปยงปารดงเบซาร ถอวาสถานการณบงคบใหรฐบาลตดสนใจ แมนวาในชวงนนจะประสบกบปญหาทางการเงน แตการสรางทางรถไฟสายใต มผลดท าใหเกดการพฒนาในภาคใตและอ าเภอหาดใหญ

การสรางทางรถไฟไดเเยกเสนทางออกเปนสาม เสนทาง คอ จากชมทางหาดใหญไปสงขลา จากชมทางหาดใหญไปเชอมตอกบทางรถไฟของมลายทปาดงเบซาร และจากชมทางหาดใหญลงไปทางใตจรดเขตเเดน ทอ าเภอสไหงโกลก เเลวเชอมตอกบทางรถไฟของมลาย ทเมองรนตในรฐกลนตน ท าใหการคมนาคม ขนสงสนคา ไปยงปนงและสงคโปร ซงเปนศนยกลางการคาทส าคญในเอเซยอาคเนย มความสะดวกและรวดเรวขน ( มลวรรณ รกษวงศ: 2543:3 )

การสรางทางรถไฟ การท าเหมองแรในหาดใหญ โดยเฉพาะแรดบกและวลแฟรม มอยทต าบลนาหมอม น านอย ฉลง ทงต าเสา ทองทอ าเภอหาดใหญ ไดเปลยนชมชนไมกหลงคาเรอนให

B- 3 -

กลายมาเปนชมชนใหญ ทเปนทรวมของชนเชอชาตตางๆ เชน ชาวไทย ชาวจนกลมตางๆ ชาวอนโดนเซย ชาวญปน ชาวยโรปเเละออสเตรเลย ตางสนใจในดนเเดนเเถบน เนองจากมทรพยากรอดมสมบรณ มทงปาไม เเรดบกและแรวลเเฟรม ความตองการแรงงานรบจางในประเภทตางๆเกดขน ชาวจนมความอดทน ไมเกยงงาน ท างานรบจางทคนไทยไมท า อพยพมาเพอแสวงโชค มาอยในถนทตนเองเปนคนแปลกหนา มาจากวฒนธรรมทแตกตางออกไป ไมเขาใจภาษา สงทสะทอนใหเหนภาพคนจนในอดต ปรากฏในจตรกรรมฝาผนงของวดในแถบ จงหวดสงขลา ชาวจนตองเอาชวตรอดและไมอยในฐานะทจะมอ านาจตอรองอะไรไดมาก ในระยะแรกของการเขามาเปนแรงงานรบจาง จงมความมานะบากบน ขยนและอดออม เปนโชคดของชาวจนทรฐบาลไทยมนโยบาย ไมกดกนชาวจน แตชาวจนตองตอบแทน ในรปของการเกณฑแรงงาน เสยภาษตางดาวใหรฐบาล มการอนญาตและใหสมปทานถางปา เพอสรางสวนยาง ในบรเวณสองฟากทาง ททางรถไฟตดผาน ถอครองทดนได การบกเบกสวนยางพารา และการท าเหมองแรตองใชแรงงานคนจ านวนมาก ซงแนนอนวาจะตองมชาวจนจ านวนมาก อยในอ าเภอหาดใหญ และอ าเภอสะเดา

งานวจยของภวดล ทรงประเสรฐ (2536:71) ศกษา เรองชาวจนกบการบกเบกสวนยางพาราในภาคใต พบวา รฐบาลไทยตองการลดอทธพลขององกฤษ จงยอมใหมสมปทานสวนยางพาราขนในบรเวณ ชมทางรถไฟหาดใหญ ลงไปจนจรดพรมเเดนมลาย ท าใหมบรษทเจงเจง (The Jeng Jeng Plantation Co.) มาบกเบกท าสวนยางพารา ในพนท 3,0000 ไรตรงบรเวณรอยตอระหวางอ าเภอหาดใหญเเละคลองเเงะ ระดมทนจากอนโดนเซยและปนง เเละบรษทเว ชาง เยน (The Wae Chang Yen Plantation Co.) มพนทประมาณ 20,000 ไรในบรเวณรอยตอระหวางปารดงเบซารกบอ าเภอสะเดา จงหวดสงขลา

ประเทอง ดลกจและ สวส เสนาะกล ( 2535:1 ) คนควา เรอง การสงเสรมการท าสวนยางในภาคใต พบวา สวนยางท ากนมาก บรเวณรอบนอกของอ าเภอหาดใหญ มเนอทตงแต 50 ไรขนไปจนถง 2000-3000ไร ทมขนาดใหญมากถง 10000 ไรเปนของจนแคะ การท าสวนยางตองการวสดเพอประกอบการ คนงานตองการเครองอปโภคบรโภคจ านวนมาก สงผลตอการขยายตวทางธรกจของอ าเภอหาดใหญ นอกจากนนยงมบรษทคมชง (The Kim Ching Co.) เจาของบรษทเปนจนสงคโปร ชอตน คมเชง( Tan Kim Cheng) ศนยอยทประเทศสงคโปร ผกขาดซอแรดบกจากรฐบาลไทย ตอมาขยายกจการมาตงโรงสในประเทศไทย เปนบรษททรเรมเปนตวแทนคาขาว (Ch’en, Jeromy and Nicholas Tarling:1970: 258 )

ธรกจทเกดจากการท าสวนยางพารา และท าเหมองแรขนาดใหญ ทรฐบาลไทยใหเอกชนสมปทาน สรางใหเกดการลงทนของภาคเอกชน เกดการตงบรษทการคาของชาวตางชาต เชน

B- 4 -

บรษทบนตนหลม เปนตวแทนบรษทสเตรดเทรดดง จากสงคโปร (The Strait Trading Company)

บรษทยบอนซอย เปนตวแทนบรษทอสเตลสเมลดงจากปนง (The Eastern Smelting Company) (กรมราชโลหะกจ: 2531)

ธรกจของหาดใหญจากอดตถงปจจบน เปนธรกจระดบขามชาต ชาวจนมบทบาทส าคญตอการขยายตวทางการคา นกธรกจชาวไทยเชอสายจนมลายจากปนง และรฐอนๆของมลายา อนโดนเซย และ ญปน เหนโอกาศเปด ทจะสรางก าไร ลงทนท าธรกจในอ าเภอหาดใหญ เชน นายชจอถนและนายชยกซน เขามาตงบรษทเถาเหยยนกงส ท าเหมองแรดบกและวลแฟรม ทบานวงพา ต าบลทงต าเสา สวนธรกจโรงแรมและบนเทง ทมชาวจนและญปนเปนเจาของ อาท เชน โรงแรมเคยนไท โรงแรมหยก เจาของเปนจนไหหล า ชอนายลม ฮงฮย โรงแรมรถไฟ โรงแรมนปปอน เจาของเปนชาวญปน ชอนายเคชบะ ( มลวรรณ รกษวงศ 2543: 2-10)

พลเมองในเขตเทศบาล ของอ าเภอหาดใหญ ทท าการคาในตลาด โดยมากเปนชาวจน(สทธพงษ วงศไพบลย, 2528:2) ครงอดตจนแคะ (ฮากกา) อาศยอยในอ าเภอนมาก เนองจากหวหนาคนงานกอสรางทางรถไฟเปนจนแคะ กรรมกรเหมองบางคน ไดตงรกรากอยทหาดใหญ และบรเวณใกลเคยง ไมคดกลบบาน ปจจบนมชาวไทยเชอสายจนเเตจว อยในหาดใหญมากกวาจนเเคะ กวางตงเเละฮกเกยน (ขอมลสมภาษณ)

นครหาดใหญมวด ศาลเจา โรงเจ สมาคมเเละมลนธ ทกอตงโดยทนสนบสนน

จากจนโพนทะเลส าเนยงตางๆ ยกตวอยาง เชน วดกวนอมกวซออม วดเหลยนฮวเกอ วดฉอฉาง วดถาวรวราราม โรงเจกวนเหลยนทง โรงเจชงเชยงตง ศาลเจาเเละสมาคมจนทกเเหง กลมจนเเคะ รเรมกอสรางเเละอปถมภวดในพทธศาสนามหายาน พระโพธสตวกวนอม ไดรบการเคารพบชาจากชาวหาดใหญ ศาสนสถานเเละรานคาในหาดใหญ จะมรปภาพหรอรปปน ของทานประดษฐานอย

สงทนาสนใจศกษา คอ อะไรเปนสงทยดเหนยวจตใจชาวจนโพนทะเล เเละ ชาวจนนอมน าสงนมาสวถปฎบต จนโพนทะเลตองเผชญกบความแปลกแยก(Alination) ในเรอง วฒนธรรมทตาง (Culture Differences) จากชาวพนเมอง นอกจากนน ความกดดนทชาวจนไดรบ อนมทมาจากปญหาทางวตถและจตใจของความเปนคนตางชาต (Foreigner) หากชาวจนขาดหลกการด าเนนชวตทถกตอง คงไมสามารถฟนฝาอปสรรคในชวตไปไดงายๆ สงทมาคกบความเจรญของหาดใหญ คอ บอนการพนน โรงยาฝน (ในอดต ) อทธพลมดและสวาง สนคาหนภาษ สถานเรงรมณ หญงบรการ ความรสกไมมนคง ปลอดภย กลวอ านาจฝายปกครอง หรอถกเอารดเอาเปรยบ จากกลมชาวไทยหรอ

B- 5 -

ชาวจนดวยกนเอง ชาวจนตองฝาฟนอปสรรคเพอเอาตวรอด มความยากล าบากอยมาก กวาจะตงตวได (ขอมลสมภาษณ )

ความรสกของการเปนคนตางชาต ไมใชเจาของประเทศ พดภาษาเเตกตางกน ตองเรยนรและปรบตว เงอนไขดงกลาวท าให เกดทงพลงในการตอสและเพมความหวาดกลว สาเหตเกดจากความรสกไมมนคง ปลอดภย ดงนนจงพบวาชาวจนมกมถนอาศย ในละแวกเดยวกน มการรวมกลมจนเดยวกน ตงสมาคม มลนธ สถานศกษา สถานสงเคราะห สรางวดพทธศาสนามหายาน เพอเกอกลซงกนและกน โดยเฉพาะในหาดใหญ จะมวดพทธศาสนามหายาน โรงเจ ศาลเจาจนและสมาคมจน อยหลายแหง จดกจกรรมเเละศาสนพธ ตามประเพณจน นบเปนจดเดนทพบเหนเดนชด วฒนธรรมจนยงอนรกษไวได ในนครหาดใหญ

จากความส าเรจขององคกรจน ทท างานดานสงคมสงเคราะห สบเนองตดตอกนเปนเวลานาน สรางเเละบรณะสงกอสรางเดม เชน ศาสนสถาน สมาคม มลนธ ใหยงคงความสวยงามเชงสถาปตยกรรม ใชประโยชนในกลมเพอกจกรรมตางๆขององคกร เเสดงถงอ านาจทางเศรษกจของกลมลกหลานชาวไทยเชอสายจน นอกจากนนวฒนธรรมในพทธศาสนาเเละประเพณจน ยงคงปรากฎอยเเละท าหนาทเปนสอส าคญ เพอประชาสมพนธการทองเทยวของหาดใหญ บทบาทของวดจน ศาลเจา มลนธและสมาคมจน ลวนมสวนส าคญยงทสรางเสรม เอกภาพในหมชาวจนโพนทะเลตางส าเนยง สบทอดมาถงลกหลานของพวกเขาในปจจบน เอกภาพสรางอ านาจในการตอรอง (Negotiation) ใหมขน ซงจนโพนทะเลรนบรรพชนเขาใจด เเละเรยนรทจะใชอ านาจเพอประโยชนของกลมตน

กอปรยง หนสนโดษ (2546:128-131) ศกษาเรอง บทบาทพทธศาสนานกายมหายาน พบวา วดจนยงคงด ารงบทบาทเปนผให ความเขมแขงทางจตวญญาณ ชวยเหลอสงเคราะหชาวจนดวยกน ทตกทกขไดยาก เปนศนยกลางการศกษา อนรกษประเพณจน

สน ประภากล ( 2537 :2) ศกษาการทองเทยวในหาดใหญ พบวา นครหาดใหญในปจจบน เปนเสมอนประตผานไปยงประเทศเพอนบาน คอมาเลยเซยและสงค-โปร เนองจากอยหางจากสะเดาเพยง60 กโลเมตรเทานน สถตนกทองเทยวทมายงหาดใหญ 80 เปอรเซนต เปนชาวมาเลยเซยและสงคโปร สงกอสรางทางพทธศาสนามหายาน ศาลเจาและวดจน คอแหลงดงดดนกทองเทยว

วดจนในนครหาดใหญ บางวด มเครอขายของวดในสาขาเดยวกนทอโปร เเละบางวดมทปนง ประเทศมาเลยเซย ยงตดตอกน เขามาเผยแผพทธศาสนา มหายานจนนกาย เชนวดกวนอมกวซออม เรมเขามาด าเนนงานในอ าเภอสะเดา จงหวดสงขลา กอนเขาสอ าเภอหาดใหญ เปนวดแมช เจาอาวาสองคแรกมาจากประเทศจนเมอ 70 ปทแลว มความรในพระธรรมแตกฉาน ใหค าแนะน า

B- 6 -

เรองฮวงจย ไดอยางเมนย า เปนทเคารพในหมชาวจนหาดใหญเเละใกลเคยง วดนใชภาษาจนแคะ จดอยในสายสขาวด หลกธรรมทวดนเผยเเพร คอ อดทน ท าความด มความกตญญ ( ขอมลสมภาษณ )

นอกจากนยงม วดฉอฉาง วดรศมรงโรจน วดเหลยนฮวเกอ วดถาวรวราราม (พทธศาสนามหายาน สายอนมนกาย) พบงานเผยเเพรพทธศาสนา มหายานจากวดถานเซยง ปนง ประเทศมาเลยเซย เผยเเพรนกายสขาวด ขยายงานเขามาส นครหาดใหญ ในรปมลนธทางวฒนธรรมเเละการศกษา เปดสอนหลกสตร การศกษาพระพทธศาสนา ในระดบปรญญาตร โทเเละเอก ทวทยาลยพทธศาสนา นานาชาต (International Buddhist College) ต าบลควนสะตอ อ าเภอคลองแงะ จงหวดสงขลา ทนสรางวทยาลย มาจากการระดมทนของพทธศาสนกชน ทงในประเทศไทยและประเทศมาเลยเซย (ขอมลจากจากแผนพบของวทยาลย) ขอทนาสงเกต คอ เสนทางการเขามาของพทธศาสนามหายาน สนครหาดใหญ

จากการส ารวจและสมภาษณในเบองตน ทราบวา มาจากประเทศจน ผานเขามาทางมาเลยเซย เจาอาวาสในหลายวดยงตดตอกบวดเดมในประเทศมาเลยเซย ภาษาจนเเละภาษาไทยใชสอสาร เผยแพรหลกธรรม ค าสอนในพทธศาสนา ผานพระสงฆเเละศาสนสถานของชาวไทยเชอสายจน ประดษฐานรปเคารพของพระโพธสตวกวนอม รวมกบเทพเจาองคประธานของศาลนน บางเเหงพบพระพทธรปดวย เนนท างานดานสาธารณกศล กจกรรมของวดและสมาคมจน ประชาชนชาวหาดใหญ สนบสนน การระดมทนท าไดในหมพทธศาสนกชนทงในประเทศเเละนอกประเทศ กลมจนมาเลยเซยเเละสงคโปร อปถมภศาสนสถานในหาดใหญ ทนเพอสาธารณกศลระดมไดผานองคกรจน เพอสรางโรงพยาบาล สถานสงเคราะหคนชรา ทท าการสมาคม ศาลเจาของสมาคม โรงเรยน ความส าเรจเปนผลจากหลกธรรมในพทธศาสนามหายาน เรองโพธจตตา จตสาธารณะ จตทไมคบเเคบ ท างานเพอสรรพสตว ความเขมเเขงเเละผลส าเรจของงาน สะทอนพลงชาวจนในอดต สบสานมายงลกหลานในปจจบน

ความส าเรจทเหนเปนรปธรรมผานองคกรจนในหาดใหญ ท าใหผวจยเกดความสนใจทจะคนหาความเปนมาของ พทธศาสนานกายน วดจนเเละอนมนกายในนครหาดใหญสอนอะไร ศกษาค าสอนของเจาอาวาสวดพทธศาสนา มหายานนกาย ความเขมเเขงขององคกรจนสมพนธอยางไรกบศาสนา ขอมลทไดนาจะบนทกไว เพอเปนแนวทางในการศกษา ตอไป

งานวจยน จะน าไปสการคนหาค าตอบของค าถามทวา ปรามดแหงพทธศาสนามหายาน พลงอ านาจของธรรมกบคณธรรมสายจน สมพนธหรอจ าเปนอยางไร ตอการสรางความเขมแขงในบคคลและชมชน สรางเสรมสนตภาพใหเกดในสงคมพหลกษณไดอยางไร ชมชนชาวไทยเชอสายจน นครหาดใหญ เปนชมชนทมอ านาจทางสงคม ตอรองกบกลมอนได อะไรคอตวก าหนดบทบาทและอ านาจในการตอรอง สงคมของจนโพนทะเลเเละลกหลาน ถกหลอหลอมใหมขน พฒนาเเละผนก

B- 7 -

ก าลงกนได อะไรคอสงผกพนชาวจนเชอสายไทย ใหรกษาอตลกษณของตนไวได ในทามกลางกระแสของความเปลยนแปลง ค าถามเหลานทาทายใหคนหาค าตอบ

2. เเนวคดของปรามดเเหงศาสนา อ านาจ อตลกษณเเละชมชน

DIAGRAM 1

3. ทบทวนเอกสารทเกยวของ

โฮฟ ( Hopfe: 1983:226 ) เชอวา ชาวจนไมมศาสนาของตนเอง ชาวจนไดรบอทธพลค าสอนทางศาสนา ผานการเผยแผศาสนา ของผประกาศศาสนาใน พทธศาสนา ศาสนาอสลามและศาสนาครสตร ชาวจนยอมรบค าสอนเหลานนและท าใหมลกษณะเปนของตนเอง ถงกระนนชาวจนกไมมพฒนาการศาสนาของตนเอง จงไมใชเรองแปลกทชาวจนคนหนง จะกลาวถงความเชอของตนเองวา นบถอ เตา ขงจอ และเปนพทธมามกะดวย แมแตพระสงฆกอาจสงสอน ค าสอนของเตาและขงจอ ไปพรอมๆกบสอนหลกธรรมในพทธศาสนา การผสมผสานระหวางพทธศาสนา และศาสนาเตา พฒนาในชวงศตวรรษท 11 หลงจากนนเกดการผสมผสานระหวาง ศาสนาพทธ ศาสนาเตาและขงจอ ส าหรบชาวจนโดยทวไป ในสมยนน ถาพจารณาจากแนวคดน ศาสนาพทธมหายาน นกายจน ทมาสประเทศไทย ตองมกระแสแนวคดของเตาและขงจอ เขามาปะปนอยแลว

นทแฮม (Needham:1978:265) กลาววา มหายานเปนนกายหนงในศาสนาพทธ มก าเนดจากอนเดยเเละเเพรหลาย สประเทศจนครงเเรกประมาณกลาง ครสตรศตวรรษท 1 ซงตรงกบรชสมยของราชวงศฮน การสรางวด ในประเทศจนเกดจากอทธพลของพทธศาสนามหายาน พระคร

B- 8 -

สมหอภชย เยนเหยง ( 2531:126) กลาววา พทธศาสนาเขาสประเทศจน ตอนปลายราชวงศจว มาถงราวตนพทธศตวรรษท7 พระเจาฮนเมงต ทรงสงราชทตไปสบพระศาสนาในอนเดย ไดนมนตพระภกษชาวอนเดย 2รป คอ พระกาศยปมาตงคะ เเละพระธรรมรกษ มายงนครลกเอยง พระราชทานนามวดวา “วดเเปะเบย ” ( หรอวดไปหมาสอในส าเนยงภาษาจนกลาง) นบเปนปฐมสงฆารามของจน แชปเพล (Chappell, 2004:1) เสนอวา จรยศาสตรของมหายาน เนนหลก 3 ประการคอ หลกเลยงความชว ประพฤตด ชวยเหลอสงมชวต นกวชาการตะวนตก เมอศกษาจรยศาสตรในพทธศาสนามหายาน จะศกษาจากหลกฐานทมในภาษาสนสกฤตและบาล เพอท าความเขาใจ แนวคดของหลกการสองประการแรก พบวาเปนกฎของผถอบวช เพอหลกเลยงการประพฤตผด และเพอบรรลธรรม เมอศกษาในประเดนทสาม เพมประเดนจรยศาสตรสงคมของพทธศาสนาฝายมหายาน นกายทางตะวนออก พบวา นาเสยดายทไมพบเอกสารเกยวกบสวนน ทพบมแตค าอธบายของมหายานในเรอง การชวยเหลอสงมชวตทงหลาย เพอแกขอสงสยน เดวดคนควาจนพบพระสตรเกาเเกและวเคราะห พระสตรทชอวา ชอวา Upasaka Precept Sutra พระสตรนตาง จากพระสตรอนๆ สองประการคอ ใหคณคาสงสดกบการกระท าทเกดจากความเมตตา เพอสงคม ใหมากกวาการใชชวตอยางนกบวชเพอบรรลมรรคผล และยนยนวาการชวยเหลอผอนโดยไมมอารมณความรสก เมตตา คอการปฎบตทสงสง และเปนการปฎบตเพอการเปนผรแจง

SUNGTAEK (2004) พบวา ส าหรบพระโพธสตวแลว ไมใชความเมตตาตอผอน อยางทเขาใจกน พระโพธสตวนน คอ ผทหมดจากความถอตน ทานปฎบตตามหลกการของความไมมตวตน ดงนนจงปราศจากขอบเขต ระหวางตนเองและผอน ผอนส าหรบพระโพธสตวจะหมายถง แผขยายความมอยของตวทาน สรรพสงและพระโพธสตวเปนอนหนงอนเดยวกน ในวมลกรตสตร กลาวไววา ความทกขของพระโพธสตวบงเกดขน เพราะสงมชวตทงหลาย มความทกข

นาคารชน พระเถระของมหายานสายอนเดย และเปนบรพาจารย ของพทธศาสนานกายฉาน สายวปสสนาองคท 14 ( พระครสมหอภชย เยนเหยง : 2531:431 ) ทานผนกลาววา ไมมสงใดทเปนอสระ อยางสนเชง ความมอยของสงตางๆ เกยวของสมพนธและองอาศยกน (Scharfstein 1998:246 ) การบรรลโพธสตวของบคคลตองอาศย ความสมพนธระหวางบคคลนนกบผอน โดยผานการกระท าทกอใหเกดทงสขและทกข เพอบรรลถงอตลกษณสงสดของความเปนพระโพธสตว ถาไมมคนอนๆในชมชนหรอสงคม โพธสตวหรอการรแจงกเกดขนไมได พระภกษทมชอเสยงอกทานคอ สนตเทวา (Santideva: 1997:104) ทานไดกลาววา พระโพธสตวเกยวของกบโลก เชนเดยวกบทมอและอวยวะอนๆมชวต เพราะเปนสวนหนงของรางกาย แนวคดของมหายานเชอวา ความสขทเกดแกผคนทงหลาย จะน ามาซงความสข แกผให ทศนะของมหายาน โลกนคอชมชนใหญ และพระโพธสตวกเปน

B- 9 -

สมาชกของชมชน คอโลกหรอจกรวาลน สงมชวตแตละแบบตางกสรางรปแบบเฉพาะ ของตนเองขนมา เปนองคประกอบของทงหมด (Susuki:1963:193)

ราธกฤษณน และมวร ( Radhakrishnan and Moore: 1957: 272-73c: xxx ) ตางมแนวคดตรงกนวา ปรชญาและศาสนามขนมาเพอชวต ศาสนาตองอยในชวต การเรยนรศาสนาและปรชญาไมใชเพอเรยนรความจรงเทานน แตความจรงตองมอยในชวต ปรชญาอนเดยเปนปรชญาของการปฎบต ปรชญาปรากฎเปนความตระหนกร หรอรตวตลอดเวลา พทธศาสนามหายานเรมในอนเดยเเละนานนบศตวรรษ ไดพฒนาในประเทศ จน ญปนและธเบต ดงนนแนวคดของปรชญาอนเดยตองมปรากฎอยในพทธศาสนาสายจน โอลมรโด (Oldmeadow (2004) ศกษาความสมพนธระหวางเเนวคด เรองพระโพธสตวกบเมตตาฟสกคของสญญตา ท าการวเคราะหเชงจตวญญาณ เจาะลกลงสหลกปฎบตทส าคญ

ของมหายาน เรอง ความกรณา ปรชญา (prajna) หรอสตปญญา เเละสญญตาเพอหาความสมพนธของหลกการดงกลาวกบคณลกษณะของพระโพธสตว ในประเดนของ อ านาจในองคพระโพธสตว เเละอ านาจอนๆ ตามความเชอทยอมรบกนทวไปวา คอ คณสมบตของพระโพธสตว

แลงคาสเตอร (Lancaster: 1995:65-57) กลาวถงหลกปรชญาทส าคญ สองสายของมหายาน คอ สายศนยตวาทน เเละสายอสตวาทน พระสตรทส าคญของมหายาน ไดเเก พระสตรปรชญา

ปารมตาสตร (Prajnaparamita-sutra) รวมทงสทธรรมปณฑรกสตร (Sadharmapundarika-sutra) มหาสขาวดวยหสตร (Sukhavativyuha- sutra) วมลกรตสตร (Vimalakirti- sutra ) เเละพระสตรอนๆ จากพระสตรเหลาน ท าใหสามารถคนหาความเชอมโยง ของการเคลอนไหวทางความคด ทท าใหเกดการ

อธบายเเนวคด เเละหลกความเชอ ของ พระโพธสตว (Bodhisattva) สญญตา (Sunyata) ปารมตา 6

ประการ (six paramutas )เเละกรณา (karuna) นอกจากนนยงกลาวถงความเชอของคนสวนใหญ ทวา พทธศาสนามหายานถอเปนชยชนะของฆราวาส เนองจากในพระสตรมกจะกลาวถงการปฎบตดทถกตอง ของกลบตรกลธดาทมาจากครอบครวทด มศรทธาในพทธศาสนา อยางไรกตามตองอยาลมวา หลกค าสอนเเตดงเดม มงทจะอบรมพระภกษ เขาสวถเเหงพระโพธสตว เนนหนกในเรองท าสมาธอยางเตมก าลงความสามารถ เปนวถปฎบตของผถอบวช พทธศาสนามหายานปฎเสธเรอง อรหนตเเละนรวาณ(นพพาน)วาเปนจดมงหมายของการท าสมาธ เเตเชอวาพระโพธสตว บ าเพญเพยร ชวยเหลอสรรพสตว โดยไมมความรสกของความตองการชวยเหลอเขามาเจอปน เเละยงไมเขาสนรวาณ พระโพธสตวทรงมพระปญญา

ทจะน ามนษยไปสการบรรลธรรม ความสามารถอนนเรยกวา อปายะ ( upaya )

B- 10 -

งานวจยของฉตรสมาลย กบลสงห (ม.ป.ป:52-53) พบวา ลกษณะศาสนาและความเชอของจน มลกษณะผสมผสานเขากบความเชอของหลกศาสนาทส าคญ 4 ประการคอ ความเชอในเรองการบวงสรวง วญญาณบรรพบรษ ความเชอจากศาสนาเตา ศาสนาขงจอ พทธศาสนาฝายมหายานและหนยาน การปฎบตตามศาสนา ดงกลาว ปรากฎอยในรปความเชอพนบาน มากกวาทจะปฎบตตามหลกปรชญาของค าสอน ผลงานวจยน ตรงกบ ความเหนของ พระยาอนมานราชธน ( 2507: 254 ) ทเขยนวา หลกความเชอของชาวจนจะเกยวของกบความเชอดงเดม คอ ความเชอเรองวญญาณ และความเชอเกยวกบไสยศาสตร ซงความเชอเหลานไดมสวนแทรกเขามาใน ลทธขงจอ ลทธเตา และพทธศาสนามหายาน เพราะนกปรชญาจนในยคหลง ไดน าแนวคดเกยวกบไสยศาสตรเขามา ผสมผสานกบ ขงจอ เตา และพทธศาสนา ชาวจนนบถอลทธทงสามน รวมกนเรยกวา “ซมกา” หมายถง ค าสอนทงสาม

งานวจยของ สมบรณ สขส าราญ (2529: 115) พบวา ศาสนสถานเปนเครองมอ สรางความผกพนในครอบครวดวยพธกรรม ตางๆ ดงเชน การบชาบรรพบรษ กระตนใหสมาชกในครอบครว ตระหนกถงภาระหนาทของตน ตอบรรพบรษ อนจะสงผลตอสงคมโดยรวม ตอไป นอกจากนนยงคนพบวา ชาวจนโพนทะเลซงอยในไทย เปนชาวจนทเตบโตในสภาพแวดลอมทมความเชอทางศาสนา แตกตางไปจากความเชอทางศาสนาของคน รนปยาตายาย เพราะคนรนปยา จะนบถอวญญาณบรรพบรษ ลทธเตา ลทธขงจอ การนบถอเจา ประกอบกบชาวจนรนลกหลาน นยมเขารบการศกษาในระบบโรงเรยนไทย การเรยนรสงคมจากสภาพแวดลอมในสงคมไทย ท าใหเกดการกลนกลายความเชอตามศาสนาดงเดมของชาวจน ดงจะเหนไดจากชาวจนนยมท าบญทวด ใหลกหลานอปสมบท และฌาปนกจศพบรรพบรษ แทนการท ากงเตกและฮวงซย

สทธวงศ พงษไพบลย (2540:บทคดยอ) ชาวจนในภาคใตเปนกลมทมความวรยะอตสาหะมคณภาพและคณธรรม มบทบาทส าคญในการกอใหเกดวถประชา สรางพลงชมชนและการเปลยนแปลงโดยใชภมปญญา และวธการจดการ ท าใหเกดภมปญญาใหม ชวยเพมมลคาใหแกทรพยากรธรรมชาต ท าใหฐานการผลตและเศรษฐกจขยายตว ทงยงกอใหเกดความหลากหลายทางชวภาพ ความหลากหลายทางวฒนธรรม และเสรมสรางใหบานเมองเจรญ ทงทางดานเศรษฐกจและสงคม ในชวงทรฐบาลใชแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต พฒนาบานเมองมนกการเมองบางคน ใชวถและพลงจน เปนฐานอ านาจแกพวกและพรรคของตน ใชเมดเงนท าลายสภาพแวดลอม และทรพยากรธรรมชาตเกดผลไมคมคา

งานวจยของชลอ บญชวย (2532: 58) คนพบวา มความเชอในวญญาณ มทงทเปนวญญาณเทพเจาหรอเซยน วญญาณบรรพบรษ และวญญาณทวไป ความเชอเกยวกบชาตภพ และไสยศาสตรอนไดแก เครองรางของขลงและโชคลาง มความเชอเกยวกบโหราศาสตร ไดแกฤกษยามและ

B- 11 -

โชคชะตา ความเชอดงกลาวมลกษณะผสมผสาน ระหวางความกตญญตามค าสอนของขงจอ ชาตภพในค าสอนของพทธศาสนามหายาน ไสยศาสตรและโหราศาสตรจากศาสนาเตา และมความคดเหนทตรงกบงานของ สมบรณ สขส าราญ (2530 :130)ในวถปฎบตทางศาสนาของ ชาวไทยเชอสายจน ในเขตทรงวาดและส าเพง กบชาวไทยเชอสายจนในหาดใหญ เรอง ความเชอในลทธเตา ขงจอ ศาสนาพทธมหายานและเถรวาท การไหวเจา การเซนบชา เปนกลไกสงคมสรางความสมพนธในครอบครว ความยดเหนยว ประสานสามคคของสมาชก และเพอปองกนภยภายในครอบครว รวมทงความอยรอดทางเศรษฐกจ แนวคดในการเซนไหววญญาณทงหลาย บงบอกถง ความเชอในเรองวญญาณ ของชาวจน และในการประกอบพธกรรมจะปรากฎความเชอในเรอง ของฤกษยาม จ านวนและตวเลข มอย เชนกนในงานวจยของ อารรตน แซคง (2539:142)

งานวจยของสมพงศ สกใส (2535:5-6) พบวา หาดใหญเปนอ าเภอทมชาวจนเขามาอยอาศย เปนจ านวนมากและเขามาอยางตอเนอง ท าใหเกดลกจนในเมองไทย หรอโดยการโอนสญชาตมเปนจ านวนมาก จงมประเพณ วฒนธรรมจนปรากฎใหเหนเกอบตลอดทงป มสงทเปนสญญลกษณเดนชด คอ ศาสนสถานจน ไดแก วดจน ศาลเจาและโรงเจ ศาสนสถานเหลาน เปนสถานททชาวไทยเชอสายจนเคารพบชา หรอมาใชสถานทประกอบพธกรรม รกษาดแลศาสนสถานเปนอยางด สถาปตยกรรม ประตมากรรม และจตรกรรมฝาผนง ลวนสะทอนใหเหนถง ความเชอและศรทธาทงสน ชาวไทยเชอสายจนมเอกลกษณเดนของชมชน ทมความกลมเกลยว มความเชอทฝงรากลก และปฏบตสบทอดกนมา

งานวจยของเฉลมรฐ ขนอม (2540:5,80)พบวา ชาวไทยเชอสายจนในเขตเทศบาลหาดใหญ มความเชอเกยวกบเจาแมกวนอม มาชานาน พธกรรมทเกยวของกบเจาแมกวนอม จ าแนกเปน 3 ประเดน คอความเชอเกยวกบประวตเจาแมกวนอม พธกรรมเกยวกบการปฎบตตนของผศรทธาในเจาแมกวนอม และความเชอและพธกรรมเกยวกบความศกดสทธของเจาแมกวนอม ชาวไทยเชอสายจนมความเชอวา เจาแมกวนอมคอ พระมหาโพธสตวแหงความเมตตากรณา สามารถชวยเหลอผเดอดรอน ใหพนทกข บนดาลความเปนสรมงคลใหแกผศรทธาได จงมการปลกเสก รปเคารพเจาแมกวนอม มความเชอวา รปเคารพเจาแมกวนอมจะชวยใหเกดโชคลาภ เมตตามหานยม รกษาโรคภยไขเจบและแคลวคลาดได จงมการท าพธ เซนไหว บชาเจาแมกวนอมในวาระตางๆ เพอเปนการแสดงความกตญญ ผลกระทบของความเชอและพธกรรม ทเกยวของกบเจาแมกวนอม ทส าคญคอ ผลกระทบทางเศรษฐกจ สงคมและวฒนธรรม นอกจากนนขอมลจากการสมภาษณ พระอาจารยเยนเฮา เจาอาวาสวดฉอฉาง วดจนนกาย พบวา การกนเจเปนการประกอบพธ เพอสกการะพระพทธเจาทง 7 องคและพระโพธสตวอก 2 องค หรอเรยกวาดาวนพเคราะหทง 9 ไดแก พระอาทตย จนทร องคาร พธ พฤหส ศกร เสาร ราหและพระเกต

B- 12 -

แนวคดตรงกบความเหนของ Barsham (Basham:1981:19) ทวาแนวคดของพทธศาสนาแตเดม เชอวา อวโลกเตศวราอาจปรากฎเปนไดทง อยในรปกายมนษย และอยในรปหนาทของระบบสรยะจกรวาล

สทธวงศ พงศไพบลย (2538:238) มขอคดเหนทนาสนใจ เกยวกบวฒนธรรมความเชอวา วฒนธรรมดานความเชอเปนตว สรรคสรางคานยม ขนบนยม ปทสถาน รปแบบของประดษฐกรรม และอดมการณทงมวล แมกระทงนสยแหงการผลด และการบรโภคทรพยากร วฒนธรรมทางการเมอง สงเหลานมวฒนธรรม ความเชอเปนตวผลกดนและเหนยวรง

งานวจยของ โคจ โนส (2539:126) พบวา บทบาทของพระสงฆ จ าเปนตอการพฒนาสงคม และการสงเสรมใหพระสงฆมความร ความสามารถ เปนสงส าคญยง ถาหากพระสงฆมคณภาพ จะสามารถท าหนาทและมบทบาทใหการศกษา แกประชาชน การเผยแผธรรมะ การสงเคราะหประชาชนจะท าไดด กตอเมอพระสงฆมคณภาพ พระสงฆทมคณภาพจะสามารถหาวธแกไขปญหา อบรมสงสอนใหประชาชนมคณภาพ เพอพฒนาประเทศชาต อนเปนเปาหมายสงสด พทธศาสนาเปนสถาบนหนงทจะพฒนาคณภาพของประชากร ของประเทศ ใหมระเบยบวนย มความรบผดชอบ เพอความมนคงของชาต

งานวจยของ พณตา พมเอยม (2533:67) พบวา ประเพณไหวพระจนทร ของชาวจน ทยดถอปฎบตสบทอดกนมาในหมชาวไทยเชอสายจน ในหาดใหญ เปนวถปฎบตทแสดงถงความกตญญกตเวทตา

งานวจยของปญญา เทพสงห (2542:3,108) พบวา ชาวจนทภายหลงตงรกรากอยในหาดใหญ มหลายกลม เชน จนแคะ แตจว ฮกเกยน ไหหล า กวางตง ชาวจนเหลานเขามาคาขาย เปนกรรมกรสรางทางรถไฟ ภายหลงตดตามขนนพทธจนนคร เขามาตงรกรากในหาดใหญ ในเขตเทศบาลมศาลเจาถง 17แหง วดจน 5แหง อาจกลาวไดวา ถาไมมชาวจนทเชอถอในสงเหลาน คงไมมศาลเจาและวดจนเกดขน นอกจากนนยงไดกลาวถงแนวคดของศาลเจาจกง ทมาเรมกอตงในประเทศมาเลยเซย และไดกอตงขนทหาดใหญเมอ 30 ปทแลววามหลกธรรมเตอนใหชาวโลกยดมนใน คณงามความด ประสานคณธรรมของ 5 ศาสนาคอ ครสตร อสลาม พทธศาสนา ทงนกายหนยานและมหายาน เตาและขงจอ

วรศกด มหทรโนบล (2540: 104-107) กลาววา การรวมกลมของชาวจน โดยยดภาษาจนนน ปจจบนเรมมบทบาทอยางเหนไดชด มการเปดโรงเรยนสอนภาษาจน กนอยางกวางขวาง การรวมกลมไมวาในลกษณะใด สงส าคญประการหนง คอการรกษาความเปนจน (chineseness) เอาไว จดรวมนไดเคยเสดงออกใหปรากฎ ในรปชาตนยมในอดต (ค.ศ1937-1945) เมอจนถกญปนรกราน

จากการสงเกตของผวจย โดยพจารณารปเคารพในวดพทธศาสนา มหายาน ในเขตเทศบาลนครหาดใหญ และขอมลทไดจากการสมภาษณ มขอเทจจรงตรงกนวา วดจนนกายในหาดใหญเผยแพรนกายฉานเเละนกายสขาวด ทภาษาจนกลางเรยกวาจงถจง (Jingtujong)

B- 13 -

ผลจากการทบทวนเอกสาร ส ารวจขอมล สงเกตเเละสมภาษณ ผเกยวของในเบองตน พบวามประเดนทนาสนใจหลายประการ ทควรศกษาเพอตอบค าถามของหวขอวจยน คาดหวงวาผลของการวจยจะกอใหเกดประโยชนเเกชมชน ผนบถอเเละสนใจศกษาพทธศาสนา เพมขอมลทางวชาการ ทเกยวของกบพทธศาสนามหายานในภาคใต ของประเทศไทย ภาพความสวยงามของวดจนเเละโรงเจ นครหาดใหญ ภาพขางลางคอภาพศาสนสถานในหาดใหญ 4. นยามศพท ศาสนา มาจากค าในภาษาละตน Logio หมายถง ฉนผก และ Religio หมายถง ฉนผกตอบ ศาสนาหมายถงความเชอ หลกคดเพอการปฎบต ผกพนผคนใหรวมกน หรอ อกความหมายหมายถงหลกการทมนษยน าจดมงหมายและแนวคดมาสการด าเนน ชวต ( Online Dictionary of Critical Sociology:2004) อ านาจ หมายถง พลง การบงคบ ( Cambridge Dictionary :1998:1106l )อกความหมาย

คอ สามารถบงคบผอนได โดยไมตองมสงแลกเปลยน ระบบอ านาจโดยธรรมชาต หมายถงสรางและสะสมวฒนธรรม พบในระบบเกาเชน ครอบครว ในเหตผลทาง กฎหมาย เชน ระบบราชการ ในบคคล เชน ศาสดา และนกบญ (Online Dictionary of Sociology:2004.)

อตลกษณ ลกษณะเฉพาะตว หรอ ลกษณะทแสดงถงความเปนอยางเดยวกนของสงหรอ

โรงเจกวนเหลยนทง วดถาวรวราราม วดรศมรงโรจน วดกวนอมกวซออม (จนเเคะ) (วดอนมนกาย) (วดจนกวางตง) (จนเเคะ) ทมาภาพ: ผวจย

B- 14 -

บคคล ( พจนานกรม ศพท ปรชญา :2532:52.) อตลกษณทางสงคม หมายถง บทบาททางสงคม ทกรปแบบ ทคนคนหนงเขาไปเกยวของ และ

มสวนรวมในแตละขนตอนของชวต (Online Dictionary of Critical Sociology: 2004. )

ชมชน ตามทศนะของ ลและ นวบ (Lee and Newby: 1983.) ครอวกบเอลเลน(Crow and Allen :1955. ) วลมอทท (Willmott :1986.) มขอพจารณาจากเงอนไข 3 ประการคอสถานท หมายถง ขอบเขตทชมชนตงอย ประกอบดวยประชาชน ทม บางสงรวมกน สงรวมกนนรบรและเขาใจได ในแงภมศาสตร ประการทสอง หมายถงความรสกรวมกน รวมทง ความรสกผกพนเปนเจาของ เชน มความเชอ ในศาสนาเดยวกน อาชพหรอเชอชาตเดยวกน เชน ชมชนเกย ชมชนชาวจน ประการสดทาย ความรสกผกพน ตอสถานท ตอกลมบคคล และแนวคด ในสงคมวทยาอธบายความหมายของชมชนวา ททบคคลมามความสมพนธตอกน โดยตรง มความผกพนทางความรสก และจตใจ (Online Dictionary of Critical Sociology:2004. ) ศาสนสถาน หมายถงศาลเจา มลนธจนบางเเหงทเปนศาลเจา เเตจดทะเบยนเปนศาลเจา วดจน เเละอนมนกาย โรงเจ

5.วตถประสงค

งานวจยนมวตถประสงค ดงน

1. เพอคนหาวาพทธศาสนามหายานสายใด เผยแพรอยในนครหาดใหญ 2. สบคนทมาของพทธศาสนามหายาน นครหาดใหญ ดวยการรวบรวมประวต วด เเละบรพาจารย เจาอาวาสวดจน และอนมนกาย ในนครหาดใหญ

3. คนหาความสมพนธระหวาง ศาสนา อ านาจ อตลกษณ และชมชน ศกษาจาก ชมชนชาวไทยเชอสายจน ทอาศยในบรเวณ รอบวดจนเเละวดอนมนกาย

4. ศกษาวาพทธศาสนามหายานนครหาดใหญปรบตวอยางไร ใหทนกระแสความเปลยนแปลง เพอสบสานพระพทธศาสนาใหคงอย

B- 15 -

6. ประโยชนทคาดวาจะไดรบ

1. น าความความรไปสนกศกษาวชาปรชญาเเละ วฒนธรรม 2. มหลกฐานบนทกประวตเเละค าสอนของบรพาจารยเเละ เจาอาวาสรป ปจจบนของวดจนเเละอนมนกายในหาดใหญ เพอประโยชนในการ ศกษาวจยตอไป

3. ท าใหทราบประวตวดจนเเละอนมนกาย นครหาดใหญ รวมทงการเผยเเผ ศาสนาพทธมหายานในภาคใตตอนลาง มบนทกไว เพอศกษาเพมองค ความรทเกยวกบพทธศาสนามหายานในภาคใต

เขาใจความสมพนธของคณธรรมในศาสนา ทมอทธพลตอการอนรกษ วฒนธรรม อ านาจทเกดจากสามคคธรรม น าไปสความส าเรจในการรกษาอต ลกษณจน อ านาจ อตลกษณ คณธรรมในศาสนา สามารถน าไปสการสราง ชมชนเขมเเขงได เมอกลมมพลงรวมจะ มอ านาจตอรอง อ านาจนสามารถ สรางสนตภาพใหเกดมขนได ในสงคมพหลกษณ 5. ทราบความตองการของชมชน ตอวดในชมชน

7. การน าผลวจยไปใช

1. น าผลงานวจย เผยแพรใหกบหนวยงานทเกยวของกบการศกษาทางศาสนา และวฒนธรรม ในสถาบนการศกษาในระดบอดมศกษา เเละวดของคณะสงฆจนนกายเเละอนมนกาย รวมทงวดจนสายมาเลยเซย เพอประโยชนในการเผยเเผศาสนาตอไป

2. ผลงานนสามารถขยายผลไปสการวจยในหวขอทใกลเคยงกน ในชมชนชาว ไทยเชอสายจน เเละชมชนชาวไทยมสลม ในจงหวดตางๆของประเทศ

B- 16 -

วธวทยาการวจย 1. ใชวธผสมผสาน (mix-methods) งานส ารวจเอกสาร(documentary research) และงานวจยภาคสนาม

(field research) สมภาษณเจาะลก เเละใชเเบบสอบถาม

สงเกตแบบมสวนรวมเเละไมม ตรวจสอบขอมลแบบอปนย เพอใหขอมลตรงกบขอเทจจรง 2. วเคราะหขอมล (data-analysis)

ปรามดแหงศาสนา ( pyramid of religion)

ศกษา: ความสมพนธระหวางศาสนา พทธมหายานและชาวไทยเชอสายจน นครหาดใหญ ในบรบทของ ศาสนา อ านาจ อตลกษณและชมชน

ขนวางแผนและปฏบตการ 1. คนควาขอมลทางวชาการ ส ารวจท าแผนท ศาสนสถาน และสงเกตการณ (mapping survey

and observation)

2. วางแผนการท างานโดยภาพรวม

3. ประชมเตรยมเครองมอวจยเพอหาแนวค าถาม(guideline) สรางเเบบสอบถาม

4. วางแผนการท างานภาคสนาม

5. เกบขอมลโดย เลอกตวอยางเชงทฤษฏ (theoretical sample) 6. บรณาการขอมล - วเคราะหและตความขอมล (data

analysis and interpretation)

- สรปผลการวเคราะห

- รายงานผลในรปของงานวเคราะหเชงวาทกรรมกรรม ( discourse analysis ) ใชวธการบรร ยายเชงพรรณา (descriptive analysis)

สรปผล ปรามดแหงศาสนา อ านาจ อตลกษณและชมชน: ความผกพนระหวางพทธศาสนามหายาน กบชาวไทยเชอสายจน นครหาดใหญ

8. กรอบเเนวคด

แนวคดพนฐาน

1. ศาสนาส าคญและจ าเปนยงตอชวตมนษย 2. ศกษาสงทปรากฏตามแนวคดแบบปรากฏการณนยม

(phenomenology) พทธศาสนามหายาน มบทบาทส าคญตอ ศาสนพธและวถปฏบตเปนเสมอนโคมไฟน าชวตของชาวไทยเชอสายจนนครหาดใหญ ท าใหผวจยสนใจทจะหาค าตอบ

3. ชมชนชาวไทยเชอสายจน นครหาดใหญเปนชมชนเขมแขง

B- 17 -

10.เอกสารอางอง ภาษาไทยและองกฤษ

กรต บญเจอ. 2541. ศาสนาเบองตน. พมพครงท 4. กรงเทพ ฯ : ไทยวฒนาพานช. กอรปยง หนสนโดด. 2546. บทบาทของวดพทธศาสนานกายมหายาน ในเขตเทศบาลนคร

หาดใหญ อ าเภอหาดใหญ. วทยานพนธศลปศาสตรมหาบณฑต: มหาวทยาลยทกษณ.

กองจดหมายเหตเเหงชาต. ร.ศ 120. ความเหนเรองสรางทางรถไฟในราชอาณาเขต 20 ตลาคม . ร.5 ยช.51/24

กรมราชโลหะกจ. 2513.ดบก.พระนคร: ไทยวฒนาพานช โคจ โนส. 2539 บทบาทของพระสงฆทมตอการพฒนาสงคม ศกษาเฉพาะกรณในจงหวดสงขลา.

วทยานพนธศลปศาสตรมหาบณฑต : มหาวทยาลยทกษณ วลเลยม สกนเนอร. 2529 สงคมจนในประเทศไทย ประวตศาสตรเชงวเคราะห แปลโดย

ชาญวทย เกษตรศร และคณะ. กรงเทพ ฯ : ไทยวฒนาพานช. จ านงค ทองประเสรฐ. 2534. ประวตศาสตรพระพทธศาสนาในเอเชยอาคเนย. กรงเทพ ฯ : องคการคาของครสภา. ฉตรสมาลย กบลสงห. ศกษาความเชอของศาสนาเตาและขงจอในประเทศไทย : กรณศกษา จงหวดนครปฐม. กรงเทพ ฯ : มหาวทยาลยธรรมศาสตร. ม.ป.ป. เฉลมรฐ ขนอม. 2544. ศกษาความเชอและพธกรรมทเกยวของกบเจาแมกวนอมของชาวไทยเชอ สายจนในเขตเทศบาลนครหาดใหญ อ าเภอหาดใหญ จงหวดสงขลา. วทยานพนธศลปศาสตรมหาบณฑต : มหาวทยาลยทกษณ. ชลอ บญชวย. 2532. ความเชอทปรากฏในพธกรรมของชาวไทยเชอสายจนในอ าเภอเมอง จงหวดสงขลา. วทยานพนธศลปศาสตรมหาบณฑต : มหาวทยาลยทกษณ. พนตา พมเอยม. 2533. ประเพณไหวพระจนทรของชาวไทยเชอสายจน อ าเภอหาดใหญ. วทยานพนธศลปศาสตรมหาบณฑต : มหาวทยาลยทกษณ. พระครสมหเยนเหยง. 2531. พระพทธศาสนามหายาน. กรงเทพ ฯ : ธนาคารกรงเทพ . พระธรรมปฏก. 2540. พทธศาสนาในอาเซย. กรงเทพ ฯ : ธรรมสภา. พระยาอนมานราชธน.2540. ลทธของเพอน. เสฐยรโกเศศ. กรงเทพ ฯ : โรงพมพพราบ. พระยาอนมานราชธน. 2515. วฒนธรรมเบองตน. เสฐยรโกเศศ. กรงเทพ ฯ : โรงพมพการศาสนา.

B- 18 -

พลกล องกนนท. 2514. บทบาทของชาวจนในประเทศไทยในรชสมยพระบาทสมเดจพระ จลจอมเกลาเจาอยหว. ปรญญานพนธการศกษามหาบณฑต : มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒประสานมตร. ปญญา เทพสงห. 2542. รปแบบศาลเจาและวดจนในเขตเทศบาลนครหาดใหญ. ภาควชาสารตถศกษา : คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร. ภวดล ทรงประเสรฐ. 2535. ทนสงคโปรการผกขาดตลาดยางพาราเเละดบกไทย. กรงเทพ:จฬาลงกรณมหาวทยาลย. มลวรรณ รกษวงศ. 2543. ก าเนดเเละการขยายตวทางการคาของเมองหาดใหญ พ.ศ 2458-2484.

เอกสารการประกอบการสมมนาเรอง The first Inter-Dialogue Conference on Southern Thailand.13-15 มถนายน 2543. ปตตาน. ประเทอง ดลกจเเละสวส เสนาะกล. 2525. การสงเสรมเเละการพฒนาสวนยาง หาดใหญ. ศนยวจยการยาง หาดใหญ. ราชบณฑตยสถาน. 2532. พจนานกรมศพทปรชญาองกฤษ - ไทย. กรงเทพ ฯ : อมรนทรพรนตง. วรศกด มหทรโนบล.2540. การรวมกลมของชาวจนสยาม. วารสารศลปวฒนธรรม.18.4 (กมภาพนธ ) 104-107. ทววตน บนฑรกวฒน. 2531. วถแหงมหายาน. พมพครงท 2. กรงเทพ ฯ : ส านกพมพสขภาพ. สมาคมสงคมศาสตร. 2543 สถานภาพและทศทางงานวจยเกยวกบพลวตการปรบตวของสงคมไทย : ภาคใต. ศลมาน นฤมล วงศสภาพ และยทธนนท ขวญทองแยม บรรณาธการ. คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร. สทธวงศ พงศไพบลย.2544. โครงสรางและพลวตวฒนธรรมภาคใตกบการพฒนา. กรงเทพ ฯ : ส านกงานกองทนสนบสนนการวจย (ส.ก.ว.). สทธวงศ พงศไพบลยและคณะ.2544. จนทกษณและพลง. กรงเทพ ฯ : ส านกงานกองทน สนบสนนการวจย. สทธวงศ พงศไพบลย. 2528. ดร.สชาต รตนปราการกบความเปนผคงแกเรยน. ใน อนสรณ สชาต รตนปราการ. สงขลา : สถาบนทกษณคดศกษา. สน ประภากล. 2637. ปจจยทมอทธพลตอความส าเรจของการทองเทยวหาดใหญ. คณะรฐศาสตร สถาบนพฒนบรหารศาสตร. ม.ป.ท ส านกงานศกษาธการ. การศกษา การศาสนา และการวฒนธรรม อ าเภอหาดใหญ จงหวดสงขลา. หาดใหญ : 2534

B- 19 -

สมบรณ สขส าราญ.2530. ความเชอทางศาสนาและพธกรรมของชมชนชาวจนในเขตทรงวาด และส าเพง. ป.ท.มปป สมพงศ สกใส. 2535. ความเชอของคนไทยเชอสายจนในอ าเภอหาดใหญ จงหวดสงขลา ศกษา จากจตรกรรมฝาผนงศาสนสถานจน.วทยานพนธศลปศาสตรมหาบณฑต: มหาวทยาลยทกษณ. สมปอง ยอดมณ.2532. คตนยมการกอสรางทปรากฏในสถาปตยกรรมจนในเขตอ าเภอเมอง จงหวดสงขลา. วทยานพนธศลปศาสตรมหาบณฑต : มหาวทยาลยทกษณ. สบแสง พรหมบญ.2523. ความสมพนธในระบบบรรณาการระหวางจนกบไทย ค.ศ. 1282- 1853. กรงเทพ ฯ : คลงวทยา. สมภาร พรหมทา. 2540. พทธศาสนามหายานนกายหลก. กรงเทพ ฯ : จฬาลงกรณมหาวทยาลย. สงบ สงเมอง.2523. การพฒนาหวเมองสงขลาในสมยกรงธนบรและสมยรตนโกสนทรตอนตน (พ.ศ. 2310-2444). วทยานพนธศลปศาสตรมหาบณฑต : มหาวทยาลยทกษณ. สงบ สงเมอง เเละ ลกษม จระนคร. 2529. หาดใหญ อ าเภอ ใน สารานกรมวฒนธรรมภาคใต. เลม 10. หนา 4071-4073. อารรตน แซคง. 2539. ประเพณตรษจนของชาวไทยเชอสายจนเขตเทศบาลนครหาดใหญ อ าเภอ หาดใหญ จงหวด สงขลา. วทยานพนธศลปศาสตรมหาบณฑต : มหาวทยาลยทกษณ. อจฉรา วงศวฒนา . 2004. กระบวนทศนการวจย เเละเเนวทางการเขยน โครงการวจยใหไดรบทน. เอกสารประกอบการประชมสมมนาเชงปฎบตการ เรอง การเขยนงานวจย. ภาควชาสารตถศกษา: คณะศลปศาสตร.24-25 กรกฎาคม 2547.หาดเเกวรสอรท.จงหวดสงขลา.

Basham. A L. 1981. The evolution of the concept of the Bodhisattva. In the Bodhisattva doctrine in Buddhism. edited by Leslie Laurier S. Kawamura. Waterloo: University Press. Hopfe, Lewis M. 1983. Religions of the World. London: Macmillan. Jeromy, Ch’en. and Nicholas Tarling.1970. Studies in the social history of China and South-East Asia. Cambridge:Cambridge University press. Lancaster, Lewis R. 1975. The rise of the Mahayana. In Buddhism: A modern perspective. Edited by Charles S. Preblish. Delhi: Sri Satguru

B- 20 -

Press. Nagao, Gadjin M. 1992. Madhyamika and Yagacara: A study of Mahayana philosophies. Delhi: Sri Satguru Press. Nariman, J.K. 1992. Literary history of Sanskrit Buddhism. Delhi : Motilal Danarsidas press. Needham, Joseph.1978. Studies in the social history of China and South-East Asia, Cambridge: Cambridge University Press.

Savepally. Radhakrishna and Moore , Charles A. 1951. A source book in Indian

Philosophy. Princeton : New York University Press. Suzuki, Daisetz Teitaro. 1963. Outlines of Mahayana Buddhism. New York: Schochen. Santideva. 1007. A guide to the Bodhisattva way of life ( Bodhicarayatara ). translated by Vesna A.Wallace and B. Allan Wallace. New York: Snow Lion. Sujit, Wongtes. 2000. The Thai people and culture. Bangkok: Paper House. Prebish, Charles S. 1995. Buddhism: A modern perspective. Delhi: Sri Satgyru Press. ขอมลจากอนเทอรเนต

Brooks, Thorn. 2004. Who am I without you? The reconciliation of self with society in Hegelian and Mahayana Buddhist thought. Quodibet Journal: 4(1):1-13.SearchYahoo , www.quodlibet.net/brooks-self.shtml - 62k Boucher D, 2004. Gandhari and the early Chinese Buddhist translations reconsidered: The case of the Saddharmpundariksutra. Journal of American Oriental Society 118(4):471-606.Search Wilson.http: wilsontxt.hwwilson.com/pdfhtmo2099/209u/4F9

B- 21 -

Chappell, David W.2004. Searching for Mahayana social ethics.[online] Hawaii: University Of Hawaii at manoa, [cited 4 September 2004].Search : www.fsu.edu/~religion/jre/arc/24-2/ 8.html Dictionary. 2004. Dictionary of critical sociology. Search yahoo.http://yahoo.com Encyclopedia.2004. Mahayana Buddhism.[online]. [cited 12 August 2547] Search :www.Docid=1G1:19175842%26refid= 70.seachhighbeam.www.com/library/doc0.asp? Encyclopedia.2004. Mahayana Buddhism.[online]. [cited 12 August 2547] Search :www cid=1G1:19175842%26refid= ink_puballmags Galtung, Johan.2004. Religions hard and soft. Cross current: 47(43):7-50. Search Wilson.Lewis, Todd T.2004.Religious belief in a Buddhist merchant community, Nepal. Asian Folklore Studies:55 (20):237- 270 Seach Highbeam. www.com/library/doc0.asp? Maclean, Michael A.2004.Transcendence and the moral self: Identity intergration,religion.and moral life. Journal for the Scientific Study of Religion : 43(3):429-37. Search Wilson. http:// wilsontxt.hwwilson.com/pdfhtm/02608/q6yu5/tf6 Oldmeadow, Harry.19 97. Delivering the last blade grass: Aspects of the Bodhisatta ideal in the Mahayana.Asian Philosophy7 ( November 1977):181-

94. Search Wilson http://vnweb.hwwilsonweb.com/hww/jumpstart. jhtml?sid=HWW.HUM&pid=%3Can%4E199 Puntariguivat, Tavivat.1998.Toward a Buddhist social ethics: The case of Thailand. Cross Current 48(3):347-65.Search Wilson. http://wilsontxt.hwilson.com/pdfhtml/03652/phyob/XFY.htm. Siu, Lok.2002. Cultural citizenship of diasporic Chinese in Panama. Amerasia

B- 22 -

Journal:28(2):181-202. Search Wison.http://vnweb.hwwilsonweb. com/hww/jumpstart.jhtml?sid=HWW:HUM&pid Sungtaek, Cho. 2004. Selflessness: Toward a Buddhist vision of social Justice [online].New York: State University of New York at Stony Brook, [cited 2 September 2004]. Search Yahoo :

www.polylog.org/them/2/fcs4-en.htm - 106

Smith, Mark K. 2002. Community. [cited 2 September 2004].Search Yahoo. http:// yahoo.com ขอมลสมภาษณ พระมหาพล ฐตโภ วดถาวรวราราม วนท 28 กรกฎาคม 2547 พระจกจกตง วดถาวรวราราม วนท 29 กรกฎาคม 2547 คณ ลดดาวรรณ ยงสมบรณ วดกวนอมกวซออม วนท 10 สงหาคม 2547

11. ระเบยบวธการวจย

แบบการวจย (Research Design) วจยเชงคณภาพ 1. วจยเอกสาร (Documentary Research) ทางดานศาสนาและปรชญา ประวตศาสตรทองถน

สงคมวทยาและวฒนธรรม 2. วจยภาคสนาม (Fieldwork Research) 2.1 สมภาษณเจาะลก (Depth Interview) สมภาษณโดยมโครงสราง บนทก ตรวจ สอบขอมลโดยวธอปนยเเละนรนย (Inductive & Deductive Reasoning)

2.2 สงเกตแบบมสวนรวม (Participant Observation)

2.3 สงเกตพฤตกรรม (Behavioural Observation) ของผเขารวมศาสนพธ ถายภาพ 2.4 เกบประวตศาสนสถาน กงส บรพาจารย ชมชนรอบวด คนส าคญทใหขอมลงานวจย 2.5 น าขอมลมาวเคราะห (Data Analysis )อภปรายผลเชงพรรณา ( Narrative Description )

B- 23 -

กลมตวอยาง กลมตวอยางเเบงเปน 2 กลม คอ กลมทเลอกอยางเฉพาะเจาะจง เเละกลมทสมเลอกไมเฉพาะเจาะจง เลอกจากสมครใจ มวฒภาวะ เลอกจากกลมทเขารวมศาสนพธ กลมทเฉพาะเจาะจง 1. กลมนกบวช สมภาษณภกษ ภกษณ ของวดจนเเละวดอนมนกาย นคร หาดใหญ ปนงเเละอโปร มาเลเซย (วดจน บางวดมสาขาทประเทศมาเลเซย) 1.2. กลมผดแลมลนธ สมาคม ศาลเจาและโรงเจ

1.3. กลมเจาของรานอาหารเจเเละรานสงฆภณฑ กลมทไมเฉพาะเจาะจง

2 . สมภาษณประชาชนชาวไทยเชอสายจน ในชมชน 2.1 กลมเเรกชาวไทย เชอสายจน ทอาศยรอบวดจนเเละอนมนกาย นคร หาดใหญ นครหาดใหญ บคคลทวไปทใหขอมลทมประโยชนตองานวจย

2.2 กลมประชาชนทเขารวมศาสนพธ ของวดจนเเละอนมนกาย แบงกลมตวอยาง ตามเกณฑ อาย ดงน

กลมท 1 อายระหวาง 18ป – 35 ป กลมท 2 อายระหวาง 35ป – 60 ป กลมท 3 อายระหวาง 60 ป ขนไป จ านวนประชากรแตละกลมทใชสมภาษณ จะสมภาษณจนไดขอมลอมตวไมก าหนดจ านวน สมเลอกจากผสมครใจ เเละมวฒภาวะ

โครงรางแบบสอบถาม

ค าถามเปนเเบบปลายเปด ใชสมภาษณทกกลมตวอยาง เพอหาจดเชอมมโนทศนของคนในชมชนกบศาสนสถานจน ในลกษณะของความสมพนธเเบบสนองกลบ ตรวจสอบความถกตองได สะทอนอทธพลศาสนาพทธมหายานตอพฤตกรรมทางศลธรรมของชาวไทยเชอสายจน นครหาดใหญ/การแกปญหา/ความเขมแขงในกลมจน/ ความสมพนธของศาสนพธตออตลกษณจน

B- 24 -

ค าถามหลก ค าถามยอย

1. กจกรรมหรอพธกรรมทจดขน / ในรอบปของแตละศาสนสถาน ไดแก วด ศาลเจา สมาคม

- มกจกรรมอะไรบาง - ลกษณะของกจกรรม เปนอยางไร - มวตถประสงคอยางไร - เปนกจกรรมสรางสรรคขนใหมหรอตามประเพณ - กจกรรมรวมกบวดฝายเถรวาทหรอศาสนาอน

หรอไม/อยางไร - มกจกรรม/พธกรรมรวมกนหรอไม ระหวางศาสน

สถานทงฝายจนดวยกนเเละวดไทย - มดนตรในพธกรรมหรอไม/อยางไร - การตอบสนองของบคคล/ชมชนตอศาสนพธ

2. ศาสนพธทส าคญทสดคอพธอะไร - ส าคญอยางไร

- ลกษณะรวมของพธกรรม

- ผลส าเรจในพธกรรม/ 3. ทศนคต (นกบวชตอประชาชน ประชาชนตอนกบวช ประชาชนตอแนวคดทางศาสนา)

- ปฏสมพนธระหวางคนหรอชมชนตอศาสนา - ความเชอทางศาสนา - ทศนคตเกยวกบดนตรกบศาสนา - ความร/ความเขาใจเกยวกบศาสนพธ - ทศนคตและคานยมในการท าสาธารณกศลของคน

วยตาง ๆ (แยกตามกลมตวอยาง) - ความคดเกยวกบความส าคญของศาสนาตอความ

แขมแขงของชมชน

4. การรวมท ากจกรรมกบวดฝายมหายาน - กลมคนทมบทบาทตอศาสนพธ

- ผเขารวมศาสนพธ 5. การพงพาทางจตใจ - ปฏสมพนธระหวางคนกบศาสนา ( ชมชนกบ

ศาสนา, คนกบศาสนา) - เผยแผค าสอนของศาสนสถานจน - คน/ชมชนพงพาศาสนาหรอไม อยางไร - บทสวดมนตกบชวต

6. ความเชอตาง ๆ ในพทธศาสนามหายาน - ความเชอมผลอยางไรตอชวต - ความเชอกบพธกรรม

B- 25 -

- บคคล/ชมชนยดถออะไร 7. อทธพลของศาสนากบชวต - หลกธรรมกบชาวไทยเชอสายจน

- ความสมพนธระหวางกลมคนในพทธศาสนามหายานกบศาสนาอน

8. การเผยแพรศาสนาและวฒนธรรม - เผยแพรอยางไร เชน สอนศาสนาวนอาทตย - เผยแพรผานวฒนธรรม เชน ภาษา ดนตร ศลปะ

9. เศรษฐกจ - แหลงทมาของรายไดของศาสนสถานจน นคร หาดใหญ

10. บทบาทระหวางศาสนากบบคคล/ชมชน - ความผกพนระหวางวด บคคลเเละ ชมชน

12. ขอบเขตการวจย

พนททางภมศาสตร

1. ศาสนสถาน หมายถง วดจน ศาลเจา โรงเจ นครหาดใหญ วดทเปนพนทภาคสนาม คอ วด

ถาวรวราราม วดฉอฉาง วดรศมรงโรจน วดเหลยนฮวเกอ วดกวนอมกวซออม ศาลเจา

โรงเจ ในเขตเทศบาล นครหาดใหญ

2. กงสสมยใหม ในรปของมลนธ สมาคมจน ในเขตเทศบาลนครหาดใหญ

3. ชมชนชาวไทยเชอสายจนรอบวดจนเเละอนมนกาย เขตเทศบาล นครหาดใหญ

4. วดจนเเละอนมนกาย ในกรงเทพเเละตางจงหวด รวมทงวดจนในปนงเเละอโปร มาเลยเซย

13. ระยะเวลาทท าการวจยและสถานทเกบขอมล

งานวจยตอเนอง มระยะเวลาทท าการวจย 2 ป ขนตอนด าเนนงานวจย ปท 1

หวขอ/เดอน 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 ศกษาเอกสารและงานวจยทเกยวของ เกบขอมลภาคสนาม รวบรวมและท าการวเคราะหในเบองตน สรปผลในเบองตน

B- 26 -

ขนตอนด าเนนงานวจย ปท 2

หวขอ/เดอน 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 ศกษาเอกสารและงานวจยทเกยวของ เกบขอมลภาคสนามเพมเตม รวบรวม ท าการวเคราะหเพมเตมและสรปผล เขยนรายงานการวจย จดท ารปเลมเพอเผยแพร 14. สถานทเกบขอมล 1. ศาสนสถาน สมาคมและมลนธจน ในเขตเทศบาล นครหาดใหญ 2. วดพทธศาสนามหายาน ในประเทศมาเลเซยเเละสงคโปร ทเปนสาขาเดยวกนกบวดจน ใน เขตเทศบาลนครหาดใหญ 3. ชมชนชาวไทยเชอสายจน นครหาดใหญ บรเวณวดจน4 วด อนมนกาย 1 วดเเละสาขาของวด ถนนธรรมนญวถ รวมทงหมด 5 วด 15. แผนการถายทอดผลการวจยสกลมเปาหมาย เผยแพร โดยน าเสนอในรปบทความวจย ในการประชมทางวชาการนานาชาตในประเทศ เเละตพมพเผยเเพรในวารสารทางวชาการ

C- 1 -

บทคดยอ

งานวจยเรอง ปรามดเเหงศาสนา อ านาจ อตลกษณเเละชมชน: ความผกพนระหวางพทธศาสนามหายาน กบชาวไทยเชอสายจน ในนครหาดใหญ มวตถประสงคของ งานวจย 4 ประเดน คอ 1. คนหาวาพทธศาสนามหายานสายไหนทเผยแผอยในนครหาดใหญ 2. สบคนทมาของพทธศาสนามหายาน นครหาดใหญ ดวยการรวบรวมประวตวด เเละบรพาจารย เจาอาวาสวดจน และอนมนกาย ในนครหาดใหญ 3. คนหาความสมพนธระหวาง ศาสนา อ านาจ อตลกษณ และชมชน โดยศกษาจากชมชนชาวไทยเชอสายจน บรเวณรอบวดจนเเละวดอนมนกาย นครหาดใหญ 4. ศกษาวาพทธศาสนามหายานนครหาดใหญปรบตวอยางไร ใหทนกระแสความเปลยนแปลง เพอสบสานพระพทธศาสนา

ด าเนนการวจยโดยใชวธผสมผสาน (Mixed- Method) มการวจยเอกสาร ( Documentary Research) ทางดานปรชญา ศาสนา ประวตศาสตรของชาวจนโพนทะเลในเอเซยตะวนออกเฉยงใต และพระสตรในพทธศาสนามหายานเเละงานเขยนทอธบายพระสตร งานวจยภาคสนาม (Field Research) ใชพนทวดจน 4 วด วดอนมนกาย 1 วด ส ารวจวดทเกยวของกบวดพทธศาสนา มหายาน สายจน สายทมาจากมาเลยเซย ในพนทของรฐปนงเเละเมองอโปร หาขอมลวดจนเเละอนมนกายเเหงประเทศไทยในกรงเทพฯเเละตางจงหวด สรางเเบบสอบถามกงโครงสราง 4ชด เพอหาความสมพนธของศาสนสถานกบบคคลหรอชมชน คนหาทศนคต ความผกพนของบคคลกบศาสนา หลกธรรม พธกรรม ดนตรในศาสนพธ ธรกจทางศาสนา ความสมพนธของวดกบชมชน บทบาทคนหนมสาวตอศาสนา ทศนคตของคนในชมชนรอบวดจน สมภาษณเจาของรานสงฆภณฑเเละรานอาหารเจ สงเกตอยางมสวนรวม (Participant Observation) เเละไมมสวนรวม ในการประกอบศาสนพธของวดตางๆ มการท าเเผนท(Mapping) ถายภาพ (Photograph) สมภาษณ (Interview) ทงทเปนการสมภาษณโดยใชเเบบสอบถาม เเละสมภาษณเเบบเจาะลก (Dept Interview)

กลมตวอยางสมภาษณ มทงทไดจากการเลอกเเบบเจาะจงเเละไมเจาะจง กลมทไดจากการเลอกเเบบเจาะจง ไดแก กลมเจาอาวาสวดจนเเละอนมนกาย นครหาดใหญ เจาอาวาสวดจนเเละอนมนกายในกรงเทพฯเเละตางจงหวด เจาอาวาสวดจน สายมาเลยเซย ทอยในสายธรรมเดยวกนในมาเลยเซย ภกษณ เเมช ผปกครองโรงเจ คนดเเลศาล เจาหนาทสมาคม มลนธจน อาจารยมหาปญญาวทยาลย เจาของกจการรานสงฆภณทเเละรานอาหารเจ ผรสายวชาการเเละคนส าคญในชมชน กลมทไดจากการเลอกเเบบไมเจาะจง แตสมครใจเเละมวฒภาวะ ไดแกผเขารวมศาสนพธ เเละคนในชมชนพนททศกษา มการใชเเบบสอบถามกงโครงสราง

C- 2 -

เบองตนผวจยใชวธวจยเชงปรชญา (Philosophical Method) รวมในการหาขอมล ปรากฎวา ขอมลเชงปรญาเเละศาสนาจากพนทศกษาพบนอยมาก ไมเพยงพอทจะใชน ามาศกษาได จงหนมาใชเเนวทางการศกษาวจยทางมนษยวทยาวฒนธรรม (Cultural Anthropology) ในวธการท างานภาคสนาม ประมวลผลขอมล ใชวธด าเนนเหตผลเเบบอปนยเเละนรนย (Deductive & Inductive Reasoning) รายงานผลการวจยโดยวธวเคราะหเชงวาทกรรม (Discourse Analysis) เเละวเคราะหเชงพรรณา (Descriptive Narration) เพอหาค าตอบของวตถประสงคการวจย

ผลการศกษาวจยเพอตอบวตถประสงคการวจย 4 ประเดน ประเดนเเรก พบวา ค าสอนพทธศาสนามหายานในพนทศกษา เปนแบบนกายสขาวด

(จงถจง) และมสวนทเปนฉานนกายอยบาง พจารณาไดจากโศลกทตดภายในวดตางๆ อยางไรกดเนองจากอดตเจาอาวาสเเตละรปของทกวดตางกศกษาพระพทธศาสนาไปตามความสนใจของแตละทานท าใหไมอาจระบสายได แตททราบชดเจนคอ ไฮเหยยนฟาซอ อดตเจาอาวาสวดเหลยนฮวเกอนนทานฝกปฎบตในสายฉาน ซงมงตรงทสภาวะจต สวนปรมาจารยเวยหลางเปนทเคารพของเจาอาวาสวดเหลยนฮวเกอทกรป องคพจนกรโกศล เจาวาสวดถาวรวรารามรปปจจบนนน แมจะไดเคยไปศกษาวชรญาณทธเบต เเตทานไมไดถายทอด วชรญาณสายธเบต พระสตรทวดถาวรวรารามสอนนนม 2 พระสตร คอ พระสตรกษตครรภ เเละวชรปารมตาสตร และไดพบวาเจาอาวาสรปปจจบนของวดฉอฉาง และของวดถาวรวราราม มความเชยวชาญทางดานพธกรรมทเกยวของกบวญญาณเเละความตาย อกดวย

ประเดนท 2 ประวตวดเเละบรพาจารย รวมทงเสนทางการเผยเเผศาสนา พบ วดถาวรวราราม มเจาอาวาส 8 รป วดเหลยนฮวเกอ มเจาอาวาสทงสน6 วดรศมรงโรจน เจาอาวาส 2รป วดกวนอมกวซออม มเจาอาวาส 2 รปวดฉอฉาง มเจาอาวาส 3 รป ประวตบรพาจารย เจาอาวาสวดจนเเละอนมนกาย รายละเอยดปรากฎในบทท4 สงทไมทราบ คอ ค าสอนของอดตเจาอาวาสเเตละรป ไมพบขอมล เสนทางเผยเเผพทธศาสนามหายานสนครหาดใหญ มาจาก 3 เสนทางคอ จากมาเลยเซย จากคณะสงฆจนนกายเเหงประเทศไทย เเละจากคณะสงฆอนมนกายเเหงประเทศไทย สายเเรกมาจากปนงเเละอโปร มาเลยเซย เปนวดในสายธรรมเดยวกนกบทมในหาดใหญเชน วดเหลยนฮวเกอ วดกวนอมกวซออม วดรศมรงโรจน สองวดเเรกเขามาหาดใหญยอนหลงไป 91 ป สวนวดภกษณรศมรงโรจน น นยอนหลงไปไดมากกวา70ป อกสายมาจากคณะสงฆจนนกายเเหงประเทศ เรมโดยพระสงฆจนจ าพรรษาในศาลเจา ภายหลง เขามาอยในคณะสงฆจนเเหงประเทศไทย นบยอนหลงไปได82 ป ปรบปรงศาลเจามาเปนวดชอวาวดฉอฉาง สายสดทายเปนสายอนมนกาย ตงเปนส านกสงฆกอน ภายหลงพฒนาเปนวด ชอวาวดถาวรวราราม สงกดคณะสงฆอนมนกายเเหงประเทศ นบเวลายอนหลงไดมากกวา 50 ป

C- 3 -

นาสนใจวา พบวดมหายานบรสทธ (Pure Mahayana Buddhism) วดเดยวคอวดรศมรงโรจน ไมตงรปเคารพของเทพเจา

ประเดนท 3 ความสมพนธเเละความผกพนระหวาง ศาสนา อ านาจ อตลกษณ และชมชน ค าตอบประเดนนตอบได3 เเนวทาง คอ 1. ระหวางศาสนากบบคคลเเละชมชน ในนครน รายละเอยดอยในบทท 6 2. ศาสนสถานเเละอาคารสมาคมจน นครหาดใหญ สรางเเบบสถาปตยกรรมพนถนจน วดเวยตนามสรางเเบบเวยตนามผสมจน คากอสรางไดจากระดมทน ชมชนรอบวดจน ยงใหความส าคญกบวด เเรงสนบสนนมาจากบคคล อาจอยหรอไมอยในชมชน พบชมชนในความหมายของกลมทสนใจบางสงรวมกน เปนครอบครวเดยวกน คนในชมชนรอบวด มทศนคตทงเชงบวกเเละลบ ทศนคตเชงบวกมมากกวา ตองการใหวดจดกจกรรมททนสมย เเนวทางท3 พบวา ไมใชศาสนาพทธมหายานทมอทธพล กอใหเกดสามคคธรรม ของชาวไทยเชอสายจน นครหาดใหญ เเตเปนศาสนาเเบบจน (Chinese Religion) ค าสค า (Four Words) ศาสนา (Religion or Chinese Religion) อ านาจ (Power) ชมชน (Community) ตางเปนเอกลกษณ สงเสรมกนเเละกน ฐานราก (Root) ทท าใหสตวการท างานประสานกนคอ คณธรรม ในบรบทของหาดใหญ ศาสนาเเบบจน (Chinese Religion) เเละความเชอดงเดมของจน คอค าตอบของประเดนน

ประเดนท 4 พทธศาสนามหายานปรบตวอยางไร ในทามกลางกระเเสของการเปลยนเเปลง ประเดนน คณะสงฆอนมนกาย ใชการศกษาเปนตวขบเคลอน ผลดนกวชาการสายน ตงมหาปญญาวทยาลย บวชสามเณรฤดรอน สอนสมาธ บรรยายธรรมะ วดอนใชศาสนพ ธ รกษาพธกรรม ชวยงานสงคมสงเคราะห ท าใหมตศาสนาไมหายไปจากสงคม พบวาคนหนมสาว ยงสบทอดศาสนาเทศกาลกนเจทงกระจาด หนมสาวมารวมพธมาก ความเขมเเขงของกลมสรางอ านาจตอรอง น าไปสสนตภาพได การพฒนานครหาดใหญ มพลงจนโพนทะเลในอดตเปนก าลงส าคญ เปนหนาทของลกหลานชาวไทยเชอสายจน ทจะรกษาสงทบรรพชนสราง ท าประโยชนเเกสงคมตอไป

สรปผลการวจย ศาสนาเเบบจน (Chinese Religion)เเละความเชอดงเดมของชาวจน (Chinese Treadition) คอ ความผกพนของชาวไทยเชอสายจน นครหาดใหญ น าไปสการอนรกษอตลกษณจน เเละรกษาชมชนใหเขมเเขงได

D- 1 -

Abstract

The research entitle, “Pyramid of religion, Power, Identity, and

Community: the Interrelation between Mahayana Buddhism and the Thais Chinese

People in Hadyai City ” has 4 main purposes of the studies which are as follows: 1) to

find out which sect of Mahayana Buddhism is the teachings in Hadyai city, 2) to trace

back to the root of Mahayana Buddhism in the city by studying the history of temples and

life stories of the late and present Lord abbots of 4 Chinese temples and one Anamnikaya

temple (Vietnamese sect of Thailand), 3) to investigate the interrelation between religion,

power, identity, and community focusing on the Chinese communities surrounding the

temples, 4) to find out how Mahayana Buddhism in this city adjusting itself (or its

teachings) in the face of changes in order to preserve Buddhist religion.

Mixed-methods were used to receive appropriate answers. Documentary

research was used to understand the background in philosophy, religion, and history of

Overseas Chinese in South East Asia, Mahayana Buddhist Sutras and commentary. Field

research was used to get first hand information in areas surrounding the 4 Chinese

temples and the Anamnikaya temple in the Hadyai municipality. Survey research was

also made to investigate the root of the Chinese temples in Hadyai city believed to have

connection with the temples of the same dhamma sect in Penang and Ipor, Malaysia.

Study tours were made to several Chinese temples and Anamnikaya temples in Bangkok

as well as those in other provinces of Thailand contributed a lot of information and

understanding. Furthermore, 4 types of semi-structure questionnaires were designed and

used in interviews. Observation techniques with and without participation, mapping,

photographing, interviewing with questionnaires and deep interviewing were performed.

Group study methods were conducted with specific group of samples and non-specific

group of samples.

The samples of specific group chosen for interview were from key persons

such as abbots of the Chinese and Anamnikaya temples in Hadyai and other cities

including Bangkok. Buddhist nuns, scholars, officials of Mahapanya Viddayalai and

Thawarnvararam Dhamma School, vegetarian restaurants owners, and owners of

religious materials shops, Chinese shrines care takers and Chinese Associations‟ officials

were also selected. The non-specific samples for interview were selected from willing

and mature persons who joined religious functions as well as other people in related

communities. Semi-structured questionnaires were used with this group. To help make

this research a well-rounded one I borrowed the style and approach of Cultural

Anthropological methods in conducting field research. Deductive and Inductive

reasoning were used to analyze data. Discourse analysis and descriptive narration were

the written style of this research report and answering the objectives of the research work.

The result of the studies answered the 4 questions as follows:

1) The Chinese and Anamnikaya temples in Hadyai City, considered from

the poems attached to the walls and the pillars of their temples, had been the teachings in

the Pure Land sect with some grain of Chan sect. The late abbots of each temple studied

Buddhism in their own specific emphases making it difficult to conclude what were their

common teachings. However, it was found that Hiyian Fazi, a former Abbot of

D- 2 -

Lianhuaogau temple, followed the Chan sect in his practice. And every Abbots of the

temple had high respect for the famous Chan master, “Wei Lang.” Ongpojanakorn, an

abbot of Thawornvararam temple, was interested in Vajarayana sect. He went to study in

Tibet for a period of time but did not teach what he learned to anyone. However,

Kristigarbha Sutras and Vajarayana Sutras were found to be preached in

Thawornvararam temple. The present abbots of Churchang temple and Thawornvararam

temple were famous for performing religious ceremonies connected to spirit and the

death. The answer in detail is in Chapter 4.

2) Mahayana Buddhism in the Hadyai city could be traced back to three

roots. The first root came from Penang and Ipor in Malaysia. Three temples with the

same lineage of dhamma sect from Malaysia were Lianhuaogau temple,

KwanimgewZiaum temple, and Rusmerongrode temple. The first two temples started

spreading Mahayana teachings in the city 91 years ago and the last one was about 70

years ago. The second root came from the Chinese sect of Thailand in Bangkok, started

82 year ago. And the third root came from the Anamnikaya sect of Thailand, started more

than 50 years ago. The names and life stories of the late Abbots of each temple could be

found in chapter 4. Interestingly, Rusmerongrode temple was the only temple among

Mahayana temples within the city which had a belief in pure Mahayana Buddhism.

3) The answer to the third question of this research was divided into three

respects. 1. There were various kinds of interrelation found among the four basic

elements of unity, i.e. religion, power, identity, and community, in Hadyai city. This was

the result of the analysis of information collected from interviewing people in the studied

areas, data analysis from the semi questionairs, and dept interview with the key persons.

Detailed answers could be found in chapter 5 of this study. 2. The interrelation could

also be seen from the buildings related to Chinese religion in Hadyai city. These

buildings were built in local style of Chinese architecture. Anamnikaya buildings in the

city were also built in the integration styles of Vietnamese and Chinese architectures.

These basic construction and renovation projects were eagerly supported by the

community through fund raisings. Religious ceremonies held by the temples were well-

attended by the Thai and Thai-Chinese people in surrounding areas. They formed a strong

community fully conscious of their common interest, especially in religious matters.

Their attitudes towards the Chinese temples and Anamnikaya temple, after careful

evaluation, were found to be more positive than negative. However, people asked for

more of modern activities and application of religious beliefs. 3. The strength of the

Thai-Chinese community in Hadyai City was built in the context of Chinese beliefs and

tradition intermingled with Mahayana Buddhism. The „religion‟ in our four key words,

therefore, was not the Mahayana Buddhism, but in fact the Chinese religion. Each of the

four elements, i.e. religion, power, identity, and community, was important in itself. But

together they formed a collective whole, being supportive to each other. The root cause of

the interrelation was the collective virtues shared among the Thai-Chinese people in the

Hadyai City. Thus, Chinese religion and chinese tradition had a more basic role in this

interrelationship.

4) How Mahayana Buddhism adjusted itself in the face of changes in order

to preserve Buddhist religion? It was found that Mahayana Buddhism had done well

through giving education to the community. For example, Thawornvararam temple

D- 3 -

started Mahapanya Vidayalai and Dharma school for monks and novices to have an

education in Buddhism. These institutions also produced scholars in this field.

Besides, meditation classes and dharma lectures were also given to members of the

community. While the Chinese temples kept performing regular religious ceremonies and

social welfare activities. These could prevent religious dimension from disappearing from

the society. Younger members of the community were found to help keep the religion

alive. They eagerly joined in religious ceremonies, especially the hungry ghost festival.

In addition, the strength of Overseas Chinese people in the past was very important in the

development of the Hadyai city. And it had been proving that group unity had strong

power for negotiation and it could pave the way for peace among other ethnic groups.

Therefore, descendants of the Overseas Chinese had duty to maintain whatever their

ancestors had left for them to the benefit of society as a whole.

To conclude, Chinese religion combined with Chinese tradition had

contributed deeply in the interrelation among the Thai-Chinese people in Hadyai City.

Chinese religion would also have an inevitable role in the preservation of Chinese

identities and promoting the strength of community.

สารบญ หนา กตตกรรมประกาศ A1-A2 เคาโครงงานวจยเรอง ปรามดเเหงศาสนา อ านาจ อตลกษณเเละชมชน: ความผกพน B1-26

ระหวางพทธศาสนา มหายานกบชาวไทยเชอสายจน นครหาดใหญ บทคดยอ ภาษาไทย C1-C3 ภาษาองกฤษ D1-D3 สารบญตาราง E1-E2 สารบญเเผนผง F1 สารบญภาพ G1-7 บทท 1 อารมภบท:ชาวจนกบการเดนทางมานานยาง 1- 13

เสนทางเเละสาเหตการอพยพของจนโพนทะเล 13-26 เผชญโชค อปสรรค และการตอส 26-44

ชาวจนในสยาม 44-53 ปญหาชาวจนในประเทศไทย 53-70

บทท 2 สรางตน สรางถน 71- 94 ชมชนชาวจน นครหาดใหญ 95-110 ศาสนากบการสรางชมชน 110-129 จอจรทาวน อโปร หรอสไหงปตตาน: เเมเเบบอตลกษณจน 130-139 ชมชนจน นครหาดใหญ บทท 3 กงส: ภาพสะทอนอตลกษณจนในนครหาดใหญ 140-143 กงส: ความหมาย อ านาจ คณธรรม มวลชนเเละการตอรอง 143-183 อตลกษณจน : ศรทธา ความเชอ ความหวงเเละพลงใจ 184-299 สายใยแหงความผกพน: อ านาจ อตลกษณและชมชน 300-302

บทท 4 ปรามดเเหงศาสนา จากศาลเจามาเปนวด 303- 318 ชมชนกบการพฒนาวดจนเเละอนมนกาย 318-345 เสนทางพทธศาสนามหายานสหาดใหญ 345-400 เผยเเผธรรมะ: ประวตเเละบรพาจารย 401-588

ศาสนพธของวดจนเเละอนมนกาย ความผกพนระหวางศาสนพธ ปจเจกบคคลเเละชมชน 581-582 ความผกพนของชาวไทยเชอสายจนกบศาสนาเเบบจน 582- 584 บทท 5 พทธศาสนามหายานหรอศาสนาเเบบจน 586-623 บทท 6 สรปผลการวจย 624-630 ภาคผนวก เเผนทนครหาดใหญ ตารางเเสดงศาสนสถานในหาดใหญ A ภาพศาสนพธวดจนเเละอนมนกาย ในประเทศไทย B ภาพกจกรรมของมลนธ สมาคมและศาลเจา C แผนทวดและรปภาพของวดอนมนกายในกรงเทพฯ และตางจงหวด D แผนทวดและรปภาพของวดในปนงและสงคโปร E ภาพวดในศาสนาเตา F บรรณานกรม 631-636

E- 1 -

สารบญตาราง หนา ตารางท1: จ านวนเเละเปอรเซนตชนชาตจนในนานยาง 4 ตารางท2: ถนทใชภาษาจน 14 ตารางท3: ปรมาณขาวทพอคาจนน ากลบจน 20 ตารางท4: จ านวนประชากรจนในนานยาง 29 ตารางท5: จ านวนประชากรจนคดเปนเปอรเซนตในภมภาคเอเซยตะวนออกเฉยงใต 30 ตารางท6: ตวเลขหญงจนเเละชายจนในไทย เทยบอตราสวนคดเปนเปอรเซนต 31 ตารางท7: ประชากรสงคโปร ป ค.ศ.1854-1881 31 ตารางท8: ตวเลขหญงจนทถกลอลวงในกรงเทพฯ 41 ตารางท9: เงนบรจาคของจนโพนทะเล 58 ตารางท10: โรงเรยนจนในไทยเเละมลายา 60 ตารางท 11: รายชอศาลเจา โรงเจ มลนธ สมาคมจน นครหาดใหญ 186 ตารางท12 : สมาคมไหหล าภาคใต 200 ตารางท13 : รายชอนายกสมาคมไหหล า 200 ตารางท 14: ผบรหารสมาคมเเตจว ปนง 208 ตารางท 15: นายกสมาคมฮากกา 213 ตารางท 16: นายกสมาคม รวมมตรเผยโจว 230 ตารางท 17: นายกมลนธสงเคราะหคนชราอนาถา 238 ตารางท 18: นายกสมาคมมลนธทงเซยเซยงตง 251 ตารางท 19 : กจกรรมมลนธ 235 ตารางท 20 : กจกรรมตลอดปวดเหลยนฮวเกอ 105 ตารางท 21 : ตารางกจกรรมวดเซยงเหยยนซอ หรอหงเจยมซ 114 ตารางท 22 : ตารางเวลาการท างานของเดกก าพรา 119 ตารางท 23 : ศาสนพธตลอดปวดฉอฉาง 134 ตารางท 24 : กจกรรมของศาลเจาซาซ ากกอวง 134 ตารางท 25 : กจกรรมของมลนธ ไฉซงเอย 135 ตารางท 26 : ตารางศาสนพธตลอดป วดถาวรวราราม 135 ตารางท 27 : ศาสนพธวดรศมรงโรจน 139

E- 2 -

หนา ตารางท 28: ตารางศาสนพธวดกวนอมกวซออม 565 ตารางท 29: จ านวนรอยละของผนบถอศาสนา 595 ตารางท 30: ศาสนสถานทกลมตวอยางทไปวดถาวรวราราม เหลยนฮวเกอ เเละอนๆ 599 ตารางท 31: ตารางเเสดงจ านวนคนเเละชอบทสวดมนต 604 ตารางท 32: รายชอศาสนสถานทกลมตวอยางไปวนตรษจน ทงเซยเซยงตง ตาราง1/2 602 ตารางท 33: ศาสนสถานทกลมตวอยางไป บรรพชาสามเณร วดถาวรวราราม ตาราง1/2 603 /604 ตารางท 34: ศาสนสถานทกลมตวอยางไป ชมชนวดกวนอมกวซออมเเละวดรศมรงโรจน 604 ตารางท 35: ศาสนสถานทกลมตวอยางไป ชมชนวดวดเหลยนฮวเกอกบวดรศมรงโรจน 605 ตารางท 36: ศาสนสถานทกลมตวอยางไป วดถาวรวราราม ถนนธรรมนญวถ 607 ตารางท 37: ศาสนสถานทกลมตวอยางไป ชมชนรอบวดฉอฉางเเละวดถาวรวราราม ถนน 608 เเสงจนทร

F- 1 -

สารบญเเผนผง หนา

เเผนผงท 1: เเสดงการขยายตวของชมชนวดฉอฉาง เเละชมชนเเสงจนทรวดถาวรวราราม 86 เเผนผงท 2: ถนนดานขางตลาดกมหยง 95 เเผนผงท 3: ความหมายปรามดเเหงศาสนา 113 เเผนผงท 4: เเสดงชมชนวดกวนอมกวซออม วดเหลยนฮวเกอ วดรศมรงโรจน 117 เเผนผงท 5: เเสดงความสมพนธเเบบ Triad 121 เเผนผงท 6 : การตดถนนตาหมากรก 131 เเผนผงท 7: ภาพทางอากาศเเผนผงวดถาวรวราราม ถนนธรรมนญวถ 472 เเผนผงท 8: Bird eyes view วดถาวรวราราม ถนนธรรมนญวถ 473 เเผนผงท 9: เเผนผงการตงรปเคารพ ในศาลเจา 262 เผนผงท 10: จดสถานทงานบชาดาว วดถาวรวราราม ถนนเเสงจนทร 520

เเผนผงท 11: ศาสนาเเบบจน อ านาจ อตลกษณเเละชมชน 591 เเผนผงท 12: สาเเหรกของวดจนเเละอนมนกาย 593

G- 1 -

สารบญภาพ

หนา ภาพท1: เสนทางการอพยพของจนโพนทะเล 13 ภาพท2: เเสดงกลมทตงของมณฑลเเละกลมภาษา 15 ภาพท3: กองเรอนายพลเชงโฮ 28 ภาพท4: เผชญโชค อปสรรคเเละการตอส 39 ภาพท5: กลจน 44 ภาพท6: ทาเรอฮองกง 48 ภาพท7: เสนทางการคาสาเภาจน ชาวจนในสยาม 53 ภาพท8 ถนจนในฮองกง 70 ภาพท9: หาดใหญในอดต 72 ภาพท10: บานเกาในหาดใหญ 77 ภาพท11: คลองอตะเภา 78 ภาพท12: นาทวมหาดใหญ 83 ภาพท13: ปาโปรงหาดใหญในอดต 84 ภาพท14: ขบวนเเหศพจน 86 ภาพท15: โรงภาพยนตเฉลมยนต 88 ภาพท16: เขตยดครองของญปนในเอเซยอาคเนย ตกชโนโปรตกส หาดใหญ 92 ภาพท17: หอนาฬกา ตลอดสด หาดใหญ 93 ภาพท18: ตกชโนโปรตกส นครหาดใหญ 100 ภาพท19 ตกชโนโปรตกส ภเกต 101 ภาพท20: ตกชโนโปรตกส ปนง 102 ภาพท21: ชาวจนอยในฐานะนาย 105 ภาพท22 ไฟไหมหาดใหญ 114 ภาพท23: หนมจนเลนการพนน 119 ภาพท24: ภาพขนนพทธจนนคร 133 ภาพท25: ตกรานคาสไตลจนโบราณ 134 ภาพท26: อโปรมาเลยเซย 135 ภาพท27: ศาลเจาจนในสงขลา 136

G- 2 -

หนา ภาพท 28: บานขนนพทธจนนคร ถนนเพชรเกษม 139 ภาพท 29: ระเบยบกงส ตระกลค 146 ภาพท 30: ตรากงสคเเละถนทมาของตระกลค 147 ภาพท31: กงสค ปนง 155 ภาพท32: Chinese Heritage and Culture Studio, China Street, Penang 158 ภาพท33: ศาลเจาเเละทเกบปายชอบรรพบรษ ตระกลค 168 ภาพท34: เหมองเเรบานดนลาน ของขนนพทธ 176 ภาพท35: เหมองเเรทอโปร มาเลยเซย 177 ภาพท36: The Haulage Plant ของ เปง เฮง กงส 178 ภาพท37: Culture Association of Hadyai หอสมดซนยตเซน 186 ภาพท38: ชวประวตดร ซนยตเซน ครบรอบ 140 ป 189 ภาพท39: ดร. ซน วทยาลยเเพทยศาสตร มหาวทยาลย ฮองกง 190 ภาพท 40: บานพก ดร.ซน ปนง 193 ภาพท41: สมาคมไหหลา ภาคใต อาเภอหาดใหญ จงหวดสงขลา 195 ภาพท42: สมาคมเเตจว นครหาดใหญ 200 ภาพท43: โรงเรยนกอบกาญจนศกษา 201 ภาพท44: ศาลเจาหานเจยง ปนง 202 ภาพท45: เครองประดบหลงคา ศาลเจาหานเจยง ปนง 203 ภาพท46: โรงเรยนมธยมหานเจยงเเละจงหลงปนง 204 ภาพท47: สมาคมฮากกา นครหาดใหญ 207 ภาพท48: สมาคมปนซนขก นครหาดใหญ 215 ภาพท49: สมาคมหลงกง นครหาดใหญ 216 ภาพท 50: สมาคมกวองสว นครหาดใหญ 217 ภาพท 51: สมาคมฮกเกยนแหงสงขลา 223 ภาพท52: สมาคมรวมมตรเผยโจว 226 ภาพท 53: สมาคมศษยเกาศรนคร 230 ภาพท54: คณนายละมาย ฉยยากล และเถาแก ช กมหยง 230

G- 3 -

หนา ภาพท55: มลนธจงฮวสงเคราะหคนชราอนาถา นครหาดใหญ 232 ภาพท56: หองพก หญงชาย และโรงอาหารมลนธจงฮวสงเคราะห 235 ภาพท57: มลนธเทดคณธรรม 240 ภาพท58: มลนธศรธรรม คลองเตย นครหาดใหญ 241 ภาพท59: มลนธมตรภาพสงเคราะห(ศาลเจากวนอ) 241 ภาพท60: กศลธรรมมลนธ หาดใหญ (ฮกเตกเซยงตง) 242 ภาพท61: อาจารยกศลธรรมมลนธ 243 ภาพท62: หวยหลงซกเลาเหลน ( กลบคนสมงกร) 245 ภาพท63: มลนธมงคลธรรมสงเคราะหประชา 247 ภาพท64: งานวนตรษจน เทศบาลเเละสมาคมจดงาน 248 ภาพท65: มลนธทงเซยเซยงตง บรจาคสงของ 249 ภาพท66: การตงโตะรบเสดจเจา 251 ภาพท67: ศพเหตการณสนาม ภเกตเเละเขาหลก 252 ภาพท68: วหารประดษฐานไตฮงกง 252 ภาพท69: วนเเหเจา ทงเซยเซยงตง 253 ภาพท70: นาทวมหาดใหญ 256 ภาพท71: มลนธไฉซงเอย 258 ภาพท72: มลนธสามคคธรรม ตระกลอง 261 ภาพท73: มลนธตระกลลมศรนาซว 262 ภาพท74: ศาลเจาพอเสอ 262 ภาพท75: ศาลเหงเจย 264 ภาพท76: ศาลพระโพธสตวกวนอม 266 ภาพท 77: ศาลทานจกง 268 ภาพท 78: ศาลเจาซาซากกอวง 268 ภาพท 79: พธของศาลเจาซาซากกอวง 273

ภาพท 80: ศาลเจาเจยวไชตกง 274 ภาพท 81: ศาลเจาเเมอมพร 276 ภาพท 82: ศาลเจากากงเมยว 277

G- 4 -

หนา ภาพท 83: ศาลเจาซาเจยงกง 279 ภาพท 84: พระรฐหรณยากรกบนางเลอม สอนระคามร 280 ภาพท 85: ศาลเจาเเปะกง 281 ภาพท 86: ทวดหวเขาเเดง 282 ภาพท 87: ศาลเจาโปยเซยน 284 ภาพท 88: ศาลเจานาจา 285 ภาพท 89: ศาลเจาเเมทบทม 287 ภาพท 90: ศาลเจากวนอ 289 ภาพท 91: โรงเจเตาบอเกงศาลเจาเตาบอเกง 290 ภาพท 92: ศาลเจาเจยวใชตกง 291 ภาพท 93: ศาลเจาเจนคงคาวถง 292 ภาพท 94: ศาลเจาเตาบอเกง 293 ภาพท 95: ศาลเจาฮกเหงยมเกง 293 ภาพท 96: โรงเจชงเชยงตง 294 ภาพท 97: อาจารย เซาะฮง 295 ภาพท 98: โรงเจกวงเหลยนทง 295 ภาพท 99: มลนธโรงเจเตาบอเกง 296 ภาพท 100: เทพเจาประจาประต วดเหลยนฮวเกอ 297 ภาพท 101: เทพประจาประตศาลเจากวนอมลอกเซยน 298 ภาพท 102: ประตวดซวงหลน สงคโปร 299 ภาพท 103: ในหลวงร.9 เสดจหาดใหญ 302 ภาพท 104: เครองประดบหลงคา วดกวนอมกวซออม 315 ภาพท 105: วดจนเเละอนมนกายในหาดใหญ 323 ภาพท 106: ทาลายธรรมชาตในเขตหาดใหญ 340 ภาพท 107: เสนทางพระสงฆจนเเละชาวจนเดนทางมาไทยเเละมลาย 349 ภาพท 108: วดเหลยนฮวเกอ 350 ภาพท 109: ประตวดเหลยนฮวเกอ 355 ภาพท 110: วดกวนยนเตง ปนง 356

G- 5 -

หนา ภาพท 111: สถาปตยกรรมวดเหลยนฮวเกอ 356 ภาพท112 : รปเจาอาวาสวดเหลยนฮวเกอ 365 ภาพท 113: รปเคารพภายในวดเหลยนฮวเกอ 365 ภาพท 114: เปาฉงฟาซอ 366 ภาพท 115: ปายชอเจาอาวาสของวดเหลยนฮวเกอ 373 ภาพท 116: จดยบรรจอฐบรพาจารย 374 ภาพท 117: ตรษจนวดเหลยนฮวเกอ 374 ภาพท 118: ปายวญญาณของบรพาจารยเเละปายวญญาณบรรพชน 378 ภาพท 119: วดหงเจยมซ หรอเซยงเหยยนซ ปนง 385 ภาพท 120: เจาอาวาส หลงฮยฟาซอ 386 ภาพท 121: สารทจน ปนง 388 ภาพท 122: สถานทสวดมนต วดหงเจยมซ ปนง 391 ภาพท 123: พระยายมราช 400 ภาพท 124: วดซานเปาตง อโปร มาเลยเซย 403 ภาพท 125: เตากนผกบง วดซานเปาตง 404 ภาพท 126: โรงเรยนพทธศาสนาในปนง 405 ภาพท 127: ภกษ ภกษณหาทนสรางโรงเรยนโพธ 406 ภาพท 128: ฝาฝางฟาซอ 407 ภาพท 129: ปายชอพระเถระสาคญของชาวจน ปนง 408 ภาพท 130: ผอปถมภโรงเรยน 409 ภาพท 131: วดเกกลอคซ ปนง 410 ภาพท 132: ประวตศาลเจา กวนอมลอกเซยนทอง 410 ภาพท 133: วดกวนอมอาหรอศาลเจาเเมกวนอมลอกเซยนทอง 411 ภาพท 134: วดฉอฉาง 415 ภาพท 135: เจาอาวาสวดฉอฉาง 418 ภาพท 136: ศษยหลวงพอเทยน 426 ภาพท 137: วนไหวพระจนทร 437

G- 6 -

หนา ภาพท 138: เครองเซนไหวพระโพธสตว 438 ภาพท 139: เตงลงเทศกาลวนไหวพระจนทร 439 ภาพท 140: ขาวสารอาหารเเหง 439 ภาพท 141: ตารางพธกงเตก 441 ภาพท 142: ชดทรงของพระกษตครรภโพธสตว 441 ภาพท 143: รปอดตพระพทธเจา 443 ภาพท 144: พระยายมราช 444 ภาพท 145: หนงสอสวดมนต เอยมขาว 445 ภาพท 146: ครองใชในการทาพธตวกงเตก 447 ภาพท 147: พธศาลเจาซาซากกอวง 456 ภาพท 148: ผายนตทใชในพธของศาลเจา ซาซากกอวง 458 ภาพท 149: รางทรงอญเชญเทพกวอองฮดโจว 462 ภาพท 150: เวยนเทยนของศาลเจาซาซากกอวง 463 ภาพท 151: วดอนมนกาย ถาวรวราราม ถนนเเสงจนทร 466 ภาพท 152: โยมอปปฎฐาก วดถาวรวราราม 468 ภาพท 153: สงศกดสทธในวหารวดถาวรวราราม 469 ภาพท 154: พระยาอรรถกวสนทรเเละคณหญงหลง 470 ภาพท 155: วดถาวรวราราม ถนนธรรมนญวถ 475 ภาพท 156: สสานวดถาวรวราราม เเละวหารพระโพธสตวกวนอม 475 ภาพท 157: พระสมณานมวฑฒาจารย ไพศาลคณกจ 477 ภาพท 158: ภาพอดตเจาอาวาส วถาวรวราราม 479 ภาพท 159: สญลกษณของมหาปญญาวทยาลย 487 ภาพท 160: โพธสตวกวนอม 499 ภาพท 161: เเหเกยวหลวงป ไตฮงกง 501 ภาพท 162: อาจารยโพธเเจงมหาเถระเเละลกศษย 505

ภาพท 163: บรพาจารยสายจน 506 ภาพท 164: พระสาเรจ 506 ภาพท 165: รางเเหงของหลวงพอฝายอนมนกาย 506

G- 7 -

หนา ภาพท 166: Ven. Hue Can และลกศษย 508 ภาพท 167: เจาคณะใหญนกาย วดโพธเเมนคณาราม 510

ภาพท 168: วดอภยภาตการาม 511 ภาพท 169: พธบรรพชาสามเณรฤดรอน 537 ภาพท 170: วดมหายานกาญจนมาสราษฎรบารง (วดญวนยะลา) 541 ภาพท 171: วดรศมรงโรจน 542 ภาพท 172: เจาอาวาสวดรศมรงโรจน 546 ภาพท 173: พระโพธสตวกวนอม 548 ภาพท 174: อาจารยลยยง เจาอาวาวดกวนอมกวซออม 554 ภาพท 175: อาจารยเกาะฟเซยง 555 ภาพท 176: อาจารยเหลนฝ หลง 555 ภาพท 177: บรพาจารยของวดกมกงตง 559 ภาพท 178: วดเซยงเหวนอม 560 ภาพท 180: พระโพธสตวกวนอม (กวนอมจวซออม) 561 ภาพท 181: ศาลเจาเเมชกวนอมอา 562 ภาพท 182: วดกวนอมกวซออม 563 ภาพท 183: พระโพธสตวกวนอม 576 ภาพท 184: วดถานเซยง ปนง 576 ภาพท 185: อาจารยเวย อ เจาอาวาสวดถานเซยง 579 ภาพท 186: อาจารยซวจง 580 ภาพท 187: ประสตร ตรสร เเละปรนพพาน วหารวดถานเซยง 582 ภาพท 188: เดกอนบาลโรงเรยนถานเซยง 583 ภาพท 189: วทยาลยสงฆนานาชาต 587